Prezentacja programu PowerPoint

Definicja
niedożywienia wg
ESPEN
„Stan wynikający z braku
wchłaniania lub braku spożywania
substancji żywieniowych,
prowadzący do zmiany składu
ciała, do upośledzenia
fizycznej i mentalnej funkcji
organizmu oraz wpływający
niekorzystnie na wynik leczenia
choroby podstawowej.”
Klasyfikacja zaburzeń podaży (białko, energia)
Przeżywienie
Niedożywienie
Otyłość
Marasmus
Kwashiorkor
ESPEN, 2010
Marasmus (gr. marasmós – gaśnięcie, uwiąd)
Niedożywienie
powstałe w wyniku
niedoborów
białkowokalorycznych w
diecie.
Przyczyną tego
typu niedożywienia
może być
długotrwałe
głodzenie,
urazy stany
pooperacyjne.
Następstwa niedożywienia typu marasmus
obejmują:
zmniejszenie masy ciała kosztem masy mięśniowej
zmniejszenie antropometrycznych wskaźników
odżywienia białkowego
osłabienie siły mięśniowej
niedokrwistość
spadek odporności
upośledzenie oddychania, krążenia, trawienia i
wchłaniania pokarmu
suchość skóry
starczy wygląd twarzy
znaczne upośledzenie wzrostu u dzieci
obniżenie ciepłoty ciała
przerzedzenie włosów
Kwashiorkor pochodzi prawdopodobnie z
języka jednego z ghańskich plemion - Ga - i
oznacza "dziecko odstawione (od piersi przez
młodsze rodzeństwo)"
Kwashiorkor –
dotyczy najczęściej
dzieci w ubogich
krajach
Spowodowany tak
niedoborem
ilościowym, jak i
jakościowym (białko,
witaminy, pierwiastki
śladowe) pożywienia.
Objawy:
• osłabienie,
• zaniki tkanki tłuszczowej i mięśniowej
maskowane obrzękami - szczególnie brzucha
• ginekomastia,
• powiększenie ślinianek,
• hipogonadyzm
Laboratoryjnie:
•
•
•
•
przewodnienie hipotoniczne,
ubytki pierwiastków śladowych,
hipolipidemię,
niewydolność zewnątrzwydzielniczą i
wewnątrzwydzielniczą trzustki (z hipoglikemią około
50mg% i nietolerancją glukozy przy hiperinsulinemii)
• niedokrwistość.
Wchłanianie wody w dolnym odcinku przewodu
pokarmowego
i zagęszczanie moczu w nerkach jest
upośledzone, dlatego chorzy wydalają objętościowo dużo
kału i moczu.
Grupy ryzyka wystąpienia niedożywienia
• dzieci
• młodzież w okresie dojrzewania
• kobiety w ciąży oraz karmiące piersią
• osoby starsze
• chorzy przewlekle
• stosujący diety wegetariańskie
• stosujący diety bardzo nisko kaloryczne
Czynniki ryzyka niedożywienia
DOM
• Wielkość podaży
• Ubóstwo
• Izolacja społeczna
• Brak samodzielności
• Ostre lub przewlekłe choroby
• Podeszły wiek
Czynniki ryzyka niedożywienia
SZPITAL
• Podstawowa choroba
• Głodzenie diagnostyczne
• Jakość diety
• Brak pomocy
• Wielkość zapotrzebowania
• Podział kompetencji
Etapy niedożywienia
1. Nieadekwatna dostępność do składników
odżywczych z powodu małej podaży, nadmierna
utrata, zaburzenia przemiany, zwiększonego
zapotrzebowania
2. Wyczerpane zapasy magazynowe
3. Zaburzone procesy biochemiczne i fizjologiczne,
nieznaczne objawy niedożywienia
4. Pojawiają się objawy niedożywienia, którym
towarzyszą zmiany komórkowe i narządowe
przejawiające się w postaci objawów klinicznych
Oddział
% chorych,
% chorych z
% chorych z
u których
niedożywieniem niedożywienie
stwierdzono umiarkowanym
m ciężkim
niedożywianie
Chirurgia
27
16
1
Ortopedia
39
5
6
Geriatria
43
20
9
Częstość niedożywienia u pacjentów hospitalizowanych
Interwencja żywieniowa nastąpiła - u 5% chorych
Niedożywienie rozwija się wraz z przewlekłą
chorobą i występuje u około 30% chorych przy
przyjęciu do szpitala, najczęściej u chorych w
wieku podeszłym (50%), z chorobami układu
oddechowego (45%), z chorobami zapalnymi
jelit (80%) i na nowotwory złośliwe (85%).
U 30 % chorych prawidłowo odżywionych
niedożywienie rozwija się po przyjęciu do
szpitala, a u 70 % niedożywionych w chwili
przyjęcia ulega dalszemu pogłębieniu w czasie
hospitalizacji.
Ogólnopolski program oceny występowania niedożywienia u
pacjentów hospitalizowanych pod kierownictwem dr n .med. Teresy
Korty z II Zakładu Anestezjologii i Intensywnej Terapii Akademii
Medycznej w Warszawie
Zasoby energetyczne organizmu
Substrat Masa [g] Energia Substrat
[Kcal]
Masa [g]
Energia
[Kcal]
Substrat
Masa [g]
Energia
[Kcal]
Węglowodany:
Glikogen w wątrobie
Glikogen w mięśniach
Glukoza w płynach
ustrojowych
375
110
250
15
1 500
440
1 000
60
Tłuszcze
Tkanka podskórna
Mięśnie
7 961
7 800
161
71 649
70 200
1 449
Białko
Strukturalne
Rozpuszczalne
5 620
6 870
27 480
Skutki niedożywienia krytycznie chorego
Serce - zanik mięśnia, zmniejszenie rzutu,
obniżenie ciśnienia tętniczego
Płuca -zmiany rozedmowe, niewydolność
oddechowa, trudności w odłączeniu chorych od
respiratora
Trzustka - zanik narządu, spadek wydzielania
enzymów i hormonów, zaburzenia wchłaniania
Wątroba -zmniejszenie jej ciężaru, spadek syntezy
białka
Skutki niedożywienia krytycznie chorego
Szpik - zahamowanie produkcji komórek
wszystkich typów, anemia i spadek odporności
Nerki - zanik cewek nerkowych, zmniejszenie
przesączania, kwasica metaboliczna, ostra
niewydolność nerek
Jelita -zanik błony śluzowej, wzrost
przepuszczalności bariery jelitowej, ryzyko rozwoju
posocznicy
Utrata beztłuszczowej masy ciała
Utrata
%
Powikłania
Śmiertelność
%
10
Zmniejszona odporność
wzrost infekcji
10
20
Zmniejszone gojenie ran,
osłabienie, infekcje
Nie może siedzieć,
odleżyny,
pneumonia, brak gojenia
30
30
40
50
Śmierć, zazwyczaj z
100
powodu
niewydolności oddechowej
Ocena Stanu Odżywienia
• Wywiad żywieniowy
• Badania antropometryczne
• Badania biochemiczne
• Badania immunologiczne
Ocena Stanu Odżywienia
WYWIAD ŻYWIENIOWY
• od kiedy nie przyjmuje pokarmów
• utrata masy ciała w ostatnich 3
miesiącach
• zwyczaje żywieniowe
• stosowanie leków
• zaburzenia łaknienia, dysfagia,
odynofagia
• biegunka
• bóle kostne, bóle mięśniowe
• osłabienie
• obniżenie funkcji emocjonalnych
• zaburzenia snu
Ocena Stanu Odżywienia
•
•
•
•
•
•
•
BADANIE FIZYKALNE
wychudzenie, rogowacenie naskórka, łojotok,
wypadanie włosów, łamliwości paznokci, zmniejszenie
lub zanik tkanki podskórnej.
zapalenie dziąseł, zap. kącików ust., zap. języka,
próchnica.
powiększenie m. sercowego, częstoskurcz spoczynkowy
wysięki w jamach opłucnowych, duszność
powiększenie: wątroby, śledziony, puchlina brzuszna
bóle, zaniki mięśniowe.
obrzęki stawów, osteoporoza
Ocena stanu odżywienia
BADANIE ANTROPOMETRYCZNE
Antropometria żywieniowa –pomiary
zmienności fizycznych rozmiarów ciała i
jego składników u osobników w różnym
wieku i o zróżnicowanym składzie.
(Jelliffe 1956)
Badania antropometryczne w zastosowaniu do oceny stanu
odżywienia obejmują dwie grupy pomiarów:
• pomiary oceniające rozmiary cała i stan rozwoju fizycznego,
• pomiary oceniające skład ciała.
Ocena stanu odżywienia
BADANIE
ANTROPOMETRYCZNE
• 50% tłuszczu znajduje się w tkance
podskórnej a jej zmniejszenie
odpowiada obniżeniu rezerwy
energetycznej ustroju w czasie
długotrwałego głodzenia
• pomiar grubości fałdu skórnego nad
mięśniem trójgłowym nie dominującego
ramienia
• w Polsce brak obiektywnych norm
antropometrycznych
• norma K 16,5-14,9mm M. 12,611,3mm
• ciężkie niedożywienie <K9,9mm ;
M.<7,6mm
Ocena stanu odżywienia
BADANIE ANTROPOMETRYCZNE
• „ocena masy ciała jest
najtańszym wskaźnikiem
odżywienia” masa ciała
• Wskaźnik masa ciała (%) =
[aktualna m.c./idealna m.c.]x100
Stan odżywienia
• >90 norma
• 80-90 lekkie niedożywienie
• 70-80 umiarkowane
• <70 ciężkie niedożywienie
Ocena Stanu Odżywienia
BADANIE ANTROPOMETRYCZNE
należna masa ciała wg Broca
• N.m.c (w kg)=wrost w (cm) - 100
• M. wzrost =170cm = 70kg
należna masa ciała wg Lorenza
• N.m.c (w kg)=wzrost - (wzrost-150/4) - 100
• M.: wzrost 170 = 65
zmiana masy ciała Zm.c.(%)=(normalnaaktualna)/normalną m.c.
• (umiarkowane >10%, średnie >20% i ciężkie
niedożywienie >30%)
Ocena Stanu Odżywienia
BADANIE ANTROPOMETRYCZNE
Wskaźnik Queteleta BMI = masa ciała (kg) / wzrost (m2)
• otyłość >30
• nadwaga 25-30
• norma 20-25
• zagrożenie 18,5-20
• niedożywienie <18,5
Rozkład BMI w Wielkiej Brytanii w zależności od
wieku
Ocena Stanu Odżywienia
BADANIE
ANTROPOMETRYCZNE
pomiar obwodu ramienia
Kobiety:
Obwód ramienia (cm) - ≥ 22 – norma
Obwód ramienia (cm) - < 22 –
niedożywienie
Mężczyźni:
Obwód ramienia (cm) - ≥ 23 – norma
Obwód ramienia (cm) - < 23 –
niedożywienie
Ocena Stanu Odżywienia
Badania biochemiczne
Albuminy
• całkowita pula albumin 300g, czas półtrwania 20dni
• 50 % w przestrzeni poza naczyniowej
• Hipoalbuminemia:
• zmniejszenie syntezy (marskość wątroby)
• zwiększenie strat (oparzenia, enteropatie, przetoki
jelitowe, nieswoiste zapalenia jelit)
• zwiększona degradacja (hiperkatabolizm, stan
septyczny)
norma >35 g/l; lekkie niedożywienie 30-35 g/l;
umiarkowane niedożywienie 24-29 g/l; ciężkie
niedożywienie <24 g/l
Latifi R, Dudrick SJ 2003
Ocena Stanu
Odżywienia
Badania biochemiczne
Transferyna T ½ 8-10 dni Norma >200 mg/dl
• lekkie niedożywienia 150- 200mg/d
• umiarkowane 100-150 mg/dl
• ciężkie niedożywienie <100 mg/dl
Prealbuminy T ½ 2 dni Norma >20 mg/dl
• lekkie niedożywienia 10-20 mg/dl
• umiarkowane 5-10 mg/dl
• ciężkie niedożywienie <5 mg/dl
Latifi R, Dudrick SJ 2003
Ocena Stanu
Odżywienia
Badania biochemiczne
Wydalanie Kreatyniny
Kreatynina w 24h zbiórce moczu x 100
CHI(%)=
----------------------------------------------------Idealna 24 h zawartość kreatyniny w moczu dla wzrostu*
*uzyskane z tablic wzorcowych.
CHI jest wykorzystane w celu oceny masy mięśniowej.
Deficyt w wysokości 5-15% może być sklasyfikowany jako
łagodny, umiarkowany15-30% i >30% ciężki niedobór.
Ocena Stanu Odżywienia
Badania immunologiczne
Całkowita liczba limfocytów TLC (rezerwa
immunologiczna)
TLC=(% limfocytów x L) / 100
• Norma 1500- 2000
• umiarkowane 1200-1500
• średnie niedożywieni 800-1200
• ciężkie niedożywienie < 800
SUBIEKTYWNA GLOBALNA OCENA STANU ODŻYWIENIA (SGA)
I. Wywiad
1. Wiek (lata) ……. wzrost (cm) ……. masa ciała (kg) ……… płeć K M
2. Zmiana masy ciała utrata masy w ostatnich 6 miesiącach ……… (kg)
……..(%)
zmiana masy ciała w ostatnich 2 tygodniach:
zwiększenie bez zmian zmniejszenie
3. Zmiany w przyjmowaniu pokarmów
bez zmian zmiany: czas trwania ……….. (tygodnie)
Rodzaj diety:
zbliżona do optymalnej dieta oparta na pokarmach stałych
dieta płynna kompletna
dieta płynna hipokaloryczna
głodzenie
4. Objawy ze strony przewodu pokarmowego (utrzymujące się ponad 2
tygodnie)
bez objawów Nudności Wymioty Biegunka Jadłowstręt
5. Wydolność fizyczna
bez zmian zmiany: czas trwania …….. (tygodnie)
rodzaj: praca w ograniczonym zakresie
chodzi leży
SUBIEKTYWNA GLOBALNA OCENA STANU ODŻYWIENIA (SGA)
C.D.
6. Choroba a zapotrzebowanie na składniki odżywcze:
wzrost zapotrzebowania metabolicznego wynikające z choroby
brak mały średni duży
II. Badania fizykalne
należy określić stopień zaawansowania:
0 – bez zmian, 1 – lekki, 2 – średni, 3 – ciężki) ……
utrata podskórnej tkanki tłuszczowej nad mięśniem trójgłowym i na klatce
piersiowej
zanik mięśni (czworogłowy, naramienny)
obrzęk nad kością krzyżową
obrzęk kostek
wodobrzusze
III. Subiektywna globalna ocena stanu odżywienia (SGA):
prawidłowy stan odżywienia
podejrzenie niedożywienia lub niedożywienie średniego stopnia
wyniszczenie
duże ryzyko niedożywienia