berria - datu

Igandea
Azaroaren 3a
2013. XI. urtea
3.216. zenbakia
1,80 €
www.berria.info
Aitzina sortu da
Ehunka gazte izan dira
gazte erakunde berriaren
aurkezpenean q 2-3
«Sektoreko lan itunak sinatzea
da lan erreformaren kontra
egiteko tresnarik onena»
Elkarrizketa
Datuak aztertuta, itxaropentsu egoteko modua ikusten du Aburtok, eta uste
du 2014aren amaieran lana sortuko dela. Orain arte izan den lan harremanen
ereduari hitzarmen sektorialekin eustea posible dela dio q GEHIGARRIA
Juan Maria Aburto
Eusko Jaurlaritzako
Enplegu sailburua
0
OSASUNA
LUIS JAUREGIALTZO / ARGAZKI PRESS
JUAN HERRERO / EFE
5
REALA
DGol zaparrada Anoetan. Realak erabateko nagusitasunez irabazi dio Osasunari. Lehen zatia orekatua izan da, eta gol baten aldearekin joan dira txuri-urdinak aldagelara atsedenaldian. Bigarren zatiaren hasieran, ordea, Osasuna jokalari bat gutxiagorekin geratu da, eta Realak erakustaldia eman eta gozatu egin du. q 21
Laster bira bat
egingo du EIPK-k,
ahalik eta eragile
gehienekin biltzeko
Jokin Aranalde babestu du iheslarien
kolektiboak, eta ekainaren 15ean adierazitako
konponbidearekiko prestasuna agertu du q 11
p GAUR 40 ORRIALDE
q HARIAN 2
IRITZIA 4
Pau Pastor
Neurologoa
eta ikerlaria
«Alzheimerra
hasieran dutenek
baliatu ahal
izango dituzte
terapia berriak»
Elkarrizketa q 14
EUSKAL HERRIA 8
EKONOMIA 17
Bertsolariak,
kanporaketak
aztertzen
Txapelketa Nagusia orain
arte ohi bezala joan dela
diote, eta kanporaketak
kanporaketa direla
Saio «irregularren
arrazoitzat» tentsioa eta
parte hartzaileen maila
jo dituzte q 30-31
MUNDUA 18
q KIROLA 21
Lehen aldiz
Kosovo osoan
hauteskundeak
egingo dira gaur
Serbiaren oniritziarekin
egingo dituzte, harremanak
normalizatzeko akordio
baten barruan q 18
ANALISIA
Urtzi Urrutikoetxea
Kosovo berriz ere
q AGENDA 25
q PLAZA 30
2 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea
Harian›
Ipar Euskal Herriko gazteria D Aitzina-ren sortzea
Laurogei bat gazte aritu dira
krisi ekonomikoaz gogoetan
Krisi ekonomikoari eman beharreko
erantzun eta alternatibei begira gogoetatzen aritu ziren goizarekin laurogei bat
gazte. Korsikakoak, katalanak, okzitaniarrak, kurduak eta euskaldunak, nazio
ezberdinetako gazte eragileen ordezkariak egon ziren. Ernaiko Irati Sienra ere
egon zen hitza hartzen. «Hortik atera
den ideia nagusitarikoa da herriz herri
eraman alternatiba errealetatik lortuko
direla helburu handiak», laburbildu zuen
Koldo Etxegarai gazte dinamikako bozeramaileak. Eztabaidan zehar gazteriak
ezagutu arazoez eta lurralde antolaketaz aritu ziren hausnarketan. «Lurralde
antolaketak desmasia handiak ditu
ondorio eta horri erantzun beharraz ere
hitz egin dugu».
120 gaztek parte hartu dute
zortzi hilabeteko gogoetan
Talde antolakundearen logotipoa. BERRIA
Otsailean abiatu zuten Ezpeletan
(Lapurdi) gazte dinamikari buruzko
hausnarketa. Funtzionamenduaz, oinarri ideologikoaz, lan ildoez eta horien
gauzapenaz gogoetatzen egon dira
Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoako 120 gazte. Eztabaida aitzinatu arau
erabaki dute antolakundea sortzea.
Aitzina sortu dute, gazte abertzale
ezkertiarrak «batzeko» asmoarekin
Aitzina antolakundearen aurkezpena, atzo, Jeiki Gazte egunean, ehunka gazteren aitzinean. GAIZKA IROZ
Abertzaleen arteko zatiketak gainditzea
«ezinbestekotzat» joz, gazte ezkertiar eta
abertzale guztiak bildu nahi ditu Aitzina-k
Helburua Euskal Herriaren burujabetasuna
eta berdintasunean oinarritu gizartea dute
Jenofa Berhokoirigoin Baiona
«Jakin badakigu historiak zatitu
gaituela baina gaur guk dugu historia idazten, eta egun hau gazte
ezkertiar eta abertzale guztien
batze eguna bezala ezagutuko
da!». Koldo Etxegarai Aitzina Ipar
Euskal Herriko gazte ezkertiar
eta abertzaleen erakundeko bozeramailearen hitzak txalo beroz
hartu zituzten atzo Baionako
Mousseroles parkean bilduriko
ehunka gaztek. Egun guztian zehar gogoeta eta besta uztartu ondoan, gaua hurbildu arau, antolakunde berria aurkezteko tenorea
iritsi zitzaien Aitzina-ren ordezkariei. Karpa bete betea, mila lagunen aitzinean aurkeztu zuten
erakundea, poesia, dantza, irudiak eta hitzaldiak nahasiz. Poz
handiarekin hartu zuten talde berriaren izena. Abertzale ezkertiarren artean egondako zatiketak
egon direla adierazi zuen Etxega-
raik, baina orain batzeko determinazio argia adierazi zuen.
Frantziako eta Espainiako estatuen «oztopo», «eraso» eta «arduragabekeriari» aitzina egiteko indarrak batzea «ezinbestekoa» delako.
Xede hori eskertu zuen oholtzara igotako Filipe Bidart IK-ko militante ohi eta ABko idazkaritzako
kideak: «Plazer egiten du ikustea
gazte deliberatuak, aitzineko belaunaldikoen huts beretara erori
nahi ez dutenak eta elkartasuna
lehenesten dutenak». Kontseiluak ere eman zizkien zehaztuz bide horretan «konfiantza», «elkartasuna» eta «anaiarrebatasuna»
beharrezkoak direla. Ondoan
ukan zuen Sortuko Xabi Larralde, nonbait iraganean izandako
zatiketen gainditzearen sinbolo
gisa.
Euskal Herriaren subiranotasunaren eta berdintasunean oinarritutako gizarte baten aldarria eramanen du antolakunde
berriak. Bost lan eremu izanen dituzte: euskara eta euskal kultura,
lurraldetasuna, gatazkaren konponbidea, gizon eta emazteen arteko berdintasuna eta langile borroka.
Bost lan ildo nagusi
Euskal Herriak zazpi lurraldez
osaturiko eremu zehatz bat duela
erranik, «teoria izatetik marko
instituzional batera eramateko»
helmuga plazaratu zuen Etxegaraik. Bidean den gatazkaren konponbidearen aldeko konpromisoa adierazi zuen, argi utziz konponbidea lortzeko «gako nagusi»
bat izanen dela euskal presoen
etxeratzea. Jokin Aranalde Eus-
kal Iheslari Politikoen Kolektiboko mintzaideari elkartasun osoa
erakutsi zion baita ere, «besarkada bero bat» luzatuz. Euskara
«babestu eta garatzeko» eta euskal kultura «hezten segitzeko»
beharrak azpimarratu zituen.
«Euskal Herriak biztanle guztien arteko berdintasuna mantenduko duen sistema bat beharrezkoa du»; horrela azaldu zuen
gizon eta emazteen arteko berdintasunaren aldeko engaiamendua. Azkenik, «gizakiaren ustiaketarekin bukatzeko garaia» dela
zehaztuz, langile eta laborarien
borrokak sostengatuko dituztela
jakinarazi zuen Aitzina-ren bozeramaileak.
Lan esparru guzti horietan
ikuspegi nazionala ukanen dutela zehaztu zuen: «Ipar Euskal Herriko gazte erakundea da, bai, baina Euskal Herria izango du gogoeta eta desmartxa praktiko
ororen oinarri nazio ikuspegia
izanen da, gure gazte antolakuntzaren zutabe sendoenetariko
bat». Oholtza gainera igotako
Maialen Etxeberria Ernaiko bozeramaileak sostengu osoa erakutsi zien: «Amesten dugun herria eraikitzeko bide lagun aproposa zarete!». Nazioartekoen
babesa ere jaso zuten korsikar
abertzale gazte baten ahotik.
Ikastolen egoera arriskutsua,
euskal lurralde elkargoaren ukapena eta Ipar Euskal Herriaren
muga historikoak zangopilatuko
lituzkeen kantonamenduen
mapa berria, adibideak ez zituen
eskas Etxegaraik Frantziako gobernuaren mespretxua eta ukazioa azaltzeko. «Jakin dezatela ez
garela geldirik egonen. Gurea
den nortasun hau, populu hau,
herri hau errespetatu beharko
dute, horren berme izango da
gure borroka». Bidea ez dela erraza izanen argi ukan arren, «herri
oso baten indarra» dutela ohartarazi zuen.
Aurkezpen hasieran zuten hi-
2013ko azaroaren 3a, igandea berria 3
9››
15››
Sexu erasoa eta lapurreta leporatuta,
adingabe bat atxilotu dute Zarautzen
Zaintza partekaturako Nafarroako araudira
hurbiltzen da Kidetzak EAErako eskatutakoa
Ipar Euskal Herriko gazteria D Aitzina-ren sortzea
‘‘
Gazte ezkertiar eta
abertzaleen ordezkaririk ez
da; hutsune horretarik da
sortu eragile baten beharra»
IBAI AGIRREBARRENA
Gazte antolakundeko kidea
tza hartu Bidart eta Larraldek.
Ernesto Guevara Che gerrillari
iraultzaileak errandako «errealistak izan gaitezen, posiblea ez
dena exijitu dezagun» errana gogoan, haien utopiaren horizontea
sekulan ez mugatzea galdetu zien
Larraldek gazteei. Telesforo Monzon euskal politikari eta idazlearen erran bat ere oroitarazi zien:
«Zuek utopikoek askatasuna ekarriko duzue Euskal Herrirat!».
Aitzina sortzearekin «urrats inportantea» egiten dutela ohartarazirik, antolakuntza eta borrokaren beharra azpimarratu zien:
«Borroka sekulan baino gehiago
balore zentrala izan behar da militante ezkertiar eta abertzale baten engaiamenduan». Bake pro-
‘‘
Ipar Euskal Herriko
erakundea da bai, baina
Euskal Herria izango du
gogoeta ororen oinarri»
KOLDO ETXEGARAI
Aitzina-ren bozeramailea
«Plazer egiten du ikustea
gazte determinatuak,
aitzinekoen hutsetara
erori nahi ez dutenak»
FILIPE BIDART
IK-ko kide izandakoa eta ABko militantea
zesuaren testuingurua gogora
ekarririk, «borroka Euskal Herriarekin» eraman behar dela nabarmendu zien, hor ere Jose Miguel Beñaran Argala-ren erran
bat gogora ekarriz. Nahiz eta bidea «latza eta gogorra» izan, Euskal Herri aske, euskalduna, batua
eta sozialista irabaziko dutenaren
segurtamena adierazi zien gazteei, Felix Likiniano anarkistaren
«ezina, ekinez egina» gogoratuz.
Bidartek ere konfiantza osoa erakutsi zien: «Garai bateko gazteek
egin dutena beste hainbeste edo
gehiago egiten ahal duzue, bide
berriak asmatuz, ildo berriak
urratuz... Herria bizi dadin!».
Lanean aritzeko determinazioa agertu zen entzuleen artean
ere. «Jo ta ke, irabazi arte!», zein
«independentzia!» oihuz eta txalo
ezin geldituez josiak ziren hitz
hartze guztiak. 2zio rap taldearen
Orai da gure tenorea kantuarekin
bukatu zen ekitaldi politikoa, eta
gauean jarraitu zuen besteak
Giro polita egon da bertso
bazkarian,270 lagun baturik
@ sarean
Berrehun eta hirurogeita hamar bat
lagun bildu ziren bertso bazkarian. Gela
mukuru betea zela, giro polita egon zen
bazkari guztian zehar, isiltasunari toki
gutxi utziz bertsoen unean. Amets Arzallus, Maddi Ane Txoperenea eta Odei
Barroso egon ziren librean, bertso kantatzen
Ipar Euskal Herriko gazte abertzale eta
ezkertiarren erakundeak webgunea du:
pwww.aitzina.eu. Bertan aurkitu daiteke taldearen aurkezpena, eskualdeka
eginen diren ekimenen berri eta agenda
politiko kulturala. Bideo, argazki zein komunikaziorako material ezberdinak ere
aurkitzen dira webgunean.
Kalejira izan zen bertso bazkarira arte. BERRIA
Gazteriak, Haika eta Segi. Azken bi hamarkadak gazte ezkertiar eta abertzaleentzako erakundez
josiak izan dira Ipar Euskal Herrian, eta aldi oro mementoko egoerari ekarpena egin diote.
Kapitulu berri bat historian
J.Berhokoirigoin Baiona
azte estrategiak ziklikoak dira. Errealitateari eta mementoko fasearen helburu eta
funtzioei egokitzen zaizkie». Hori
zion Amaia Elixeri Segiko bozeramaile izandakoak BERRIAri, Segi
erakundearen desegiteaz aritzerakoan, iazko ekainean. Hori horrela da. Ipar Euskal Herriko gazteriak historia bat du, egituraz
egitura, iragan aberatsa du, eta
guzti horren segida bezala kokatu behar da Aitzina.
Gazteriak izan zen Ipar Euskal
Herriko gazte abertzale eta ezkertiarrak batuko zituen lehen antolakundea, 1995ean. «Aitzinetik
ere baziren talde batzuk, EMA,
Herriaren Alde... tendentzia politiko bakoitzak zuen bere tresna
gazterian», gogoratzen du Xabi
Duhalde Gazteriak-en sortzaileetan egondakoak. Zatiketa horiek
gainditu nahian ziren biltzen hasi
hainbat gazte 1994ean. Hastapenean ez zuten erakunde baten
sortzeari pentsatzen. Urte batera
ziren bozketei begira, gazte ikuspegitik lanketa bat eraman
nahian hasi ziren biltzen. «Abertzaleen arteko zatiketa ezagutzen
genuen eta guk erakutsi nahi genien zatiketa gainditu eta puntu
batzuen inguruan adostea posible zela».
Loraturiko dinamika ederrak
erakunde bat sortzeko galdera
mahai gainera ekarri zuen. 1995
hauteskundeak eta gero biltzar
nagusi bat burutu zuten Hazparnen (Lapurdi) 80 bat gaztek. Dinamika segitu ala ez eztabaidaturik,
aitzina segitzea erabaki zuten.
«Hortik sortu zen Gazteriak. Hasieran ez zen hain politikoa, herrietako dinamikak lotzen zituen
eta eztabaida orduetan zen polikipoliki ildo politikoa landuko eta
finkatuko», Duhaldek gogoratzen duenez. Etxebizitza, euskara, lana, errepresioa... Hainbat
gai lantzen zituzten, eskualdeka
G
Gazteriak garaiko Gazte Egun bat. Levert epaileak burutu errepresioa salatzen duen pankarta atzean.
eta artetan batera, biltzar nagusietan eta Gazte Egunetan. 1996
urtetik aitzina errepresioa areagotuz joan zen eta horrek ere eragin zuen ildo politikoaren azkartzea: «Errepresio handia bizi genuen eta jendea gertatutakoaz
galdezka zebilen... Erantzun kolektiboa eman beharra genuen».
Ikuspegi nazionala jorratuz
Laster, 1997tik aitzina, Jarrai erakundearekin harremanak sendotuz joan ziren. Areagotu egin ziren 1998 aitzina. «Lizarra-Garazi
akordioak ekarri zuen nazio estrategiaren ikuspegia. Estrategia
horretan urrats errazena eta logikoena izan zen gazteriaren batzea», Duhalden hitzetan. 2000 urteko apirilaren 22an emanen zuten urratsa Kanboko Gazte
Topagune jendetsuan, Haikaren
sorrerarekin.
Tokian tokiko lanketa eramanez eta bi astetarik behin batzar
nazionalak burutuz, «herri gisa»
lanean hasi ziren. «Mugimendu
bakar bat egiteak erantzuten
zuen errealitate bati: Parean estatuek herri gisa hartzen eta kolpatzen gintuzten ; guk ere herri gisa
antolatu behar genuen», Haritza
Galarraga Haikako kidearen hitzetan. Haikak ezin izan zuen ordea luzaz iraun. 2001eko martxoan mugimenduaren aurkako polizia operazioa egin eta hamabost
gazte atxilotu zituen Espainiako
Poliziak. Ondoko egunetan atxiloketa gehiago izan ziren eta guztiak preso sartu zituen Baltasar
Garzon epaileak. «Estatuek ez ziguten utzi hauspoa hartzen. Bide
okerretik abian baldin baginen ez
ziguten hainbeste golpe emanen»
gogoratzen du Galarragak.
Eraso horri erantzuteko asmoz, bi hilabete geroago, Gazte
Bilgunea sortuko zuten hainbat
1997. urtetik aitzina,
Jarrai eta Gazteriak-en
arteko harremanak
sendotuz joan ziren
gazte eragile eta mugimenduk.
Hortik beste bi hilabetera Segi
egitura abiatu zuten 250 bat gaztek Iruñean. Ipar Euskal Herrian
Haika beti legala izanki, honen bilakaerari buruzko barne eztabaida ukan zuten, azkenean, Haika
desagertu eta Segi sortzeko hautua eginez. Baina laster, 2002ko
BOB EDME
otsailean ilegalizatu zituen Garzon epaileak. Ipar Euskal Herrian
ere sentitu zen zuzenki errepresioa, Galarraga, Amaia Rekarte
eta If Matxikote Segiko kideen
aurkako euroaginduak aurkezturik. Espainiaratzea ez zuen onartu, ordea, Frantziako Justiziak.
Hego Euskal Herrian ilegala
izan arren, Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoan aitzina segitu
ahal izan zuten. Etxebizitzaren
gaia, euskara zein errepresioaren
aurkako borroka, hainbat esparrutan lan egin zuten urtez urte.
Tresna beti hor izan arren, gazte
gutxi biltzen ziren barnean.
Arrazoi bat baino gehiago ematen dituzte Galarraga eta Elixerrik: «Errepresioak, abertzaleen
arteko zatiketek, azkartuz doan
indibidualismoak eta gazteriarekin egin beharreko elkarlanak oztopatzen zuten Segiren izaera».
Guzti horretaz kontziente zuten
2009ean barne hausnarketa bat
abiatu. Hortik atera zen Segi desegiteko erabakia. Antolakundea
desegin arren ez zaie ordea antolatzeko gogoa desegin: «Borrokan jarraituko dugu, eta bat egiten dugu ezker abertzalearen estrategia berriarekin».
4 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea
Harian › Iritzia
Tradizional
ik karga positiborik nekez ikusten
diodan arren,suposatzen dut tradizional adjektiboak adiera positiboa duela jendearen iritzian,beste gauza batzuk
estaltzeko hitza nola erabiltzen den ikusita.
Harreman tradizionalak dira Errusian gorde eta babestu nahi dituztenak.Ez dituzte erlazio homosexualak debekatu,ez tradizionalak baizik.Alarde tradizionala
gorde nahi dute Irun eta Hondarribian,bortxaz bada ere,
bertakoak ez garenok
ulertu ahal ez omen duJira
gun logikak hartaratuta.
Angel Erro
Gasteizko alkateak hi-
N
Zuzendaria:
Martxelo Otamendi
Zuzendariordea:
Iñaki Petxarroman
Edizio arduraduna:
Jose Anjel Aldai
Argitaratzailea:
Euskal Editorea SM
Publizitatea: Bidera
publizitatea
Lege gordailua:
SS-0662/03
Batzorde parekidea:
0712I84059
Egoitza nagusia:
Martin Ugalde kultur parkea.
Gudarien Etorbidea, z/g.
20140 Andoain.
Telefonoa:
(0034) 943-30 40 30
Faxa: (0034) 943-30 09 43
Webgunea:
www.berria.info
Posta elektronikoa:
berria@berria.info
Publizitatea:
publi@bidera.eu
Harpidetza saila:
(0034) 943 - 30 43 45
Date: 03/11/2013
Exemplaire: 3.216
Editeur: Euskal Editorea s.l.
Directeur de publication:
Martxelo Otamendi
Comission paritaire:
0712I84059
Delegation Labourd:
Lisses 3, 64100-Baiona.
Tel.: (0033) 559256220.
Fax: (0033) 559254303.
E-mail: lapurdi@berria.info
ORDEZKARITZAK
Araba: Bizenta Mogel, 6.
Posta kodea: 01008
Gasteiz. Telefonoa:
945-15 04 52. Erredakzioko
faxa: 945-14 83 07.
Posta elektronikoa:
araba @berria.info.
Bizkaia: Uribitarte kalea, 18,
3. C. Posta kodea: 48001
Bilbo. Telefonoa:
94-435 26 00. Erredakzioko
faxa: 94-423 49 75.
Posta elektronikoa:
bizkaia@berria.info.
Lapurdi: Lisses, 3. Posta
kodea: 64100 Baiona.
Telefonoa: 559-25 62 20.
Faxa: 559-25 43 03.
Posta elektronikoa:
lapurdi @berria.info.
Nafarroa: Iratxeko Monasterioa, 45, 13. Posta kodea:
31011 Iruñea. Telefonoa:
948-36 66 22.
Publizitatea: 948-36 66 23.
Posta elektronikoa:
nafarroa@berria.info.
berria
riko kebab,denda txinatar eta lokutorioen aurrean komertzio tradizionala defendatzeko neurriak hartu nahi ditu.Asmo
populista eta arrazisten atzetik, tradizional hitzaren erabilera maltzurra berriz
ere.Amelia Barquínek (urriaren 30ean)
El Correo-ra bidalitako —eta,egunkariak
esteka paratu ez baitu, Kinka bere blogean irakur daitekeen— iritzi artikuluan
ederki azaltzen du: etorkinek gobernatzen dituzten saltegiek dute kulpa,horrela,bidenabar,salgune handiak
erantzukizunaz salbuetsita.
Fast foodeko jatetxeak ez dira
«tradizionalak».Horiek ere bota
nahi ditu Marotok? Orain astebete kebab-aren asmatzailea hil zen,turkiar janari tradizional bateko fast food
bertsioa,nire tradizio barruan dagoeneko.
Higienea
nahi.Beraz,ia-ia alboka jarrita doa,
etengabe semeari hizketan,alaitasun
inposatu batez,Porrotxek abduzitu balu
bezala.Tarteka ustel kiratsa iristen zaiola iruditzen zaio,eta are eta atzerago
lkarren parean egokitu dira trenean:
egiten du aulkian.
aurrera begira andre bat,alboan
Halako batean,gizona mutikoarengamutiko bat duela.Trenaren noranzkoari
na hurreratu da,hortzik gabeko irribarre
bizkarra emanez gizon bat,alboan mobeltzez,eta goxoki parea eskaini dio:
txila handi batekin.40 urteren bueltan
«Zuretzako polita,on-ona zarelako».
ibiliko da emakumea,gazte tankerako
Pozik hartu ditu umeak.Andreak,bepraka estu eta orrazkera nahasiaz
rriz,nazka kolpe bat sentitu du sagaindi,ezpain ertzeko zimurrek sabelean.Baina irribarre egin du eta
latzen baitute.Pareko gizonaren
eskerrak emanarazi dizkio mutiurdail puztuak,berriz,agerian uzkoari.Bazkariaren hurbiltasunaten du alkohola duela bizimodu,
ren aitzakian,goxokiak kendu
eta kalean bizi dela motxila
egin dizkio,higuinduta.
trauskilak.
Trenetik irten bezain lasAndrea deseroso doa.
ter botako ditu zakarretaIhes egiten dio gizonaren
Bira
ra.Toallatxoekin garbitubegiradari,ez luke inola
Idurre
Eskisabel
ko dizkio semeari eskuak.
ere elkarrizketarik abiatu
E
Wert, Fernandez eta beste,
herrialde miragarrian
Eduardo Apodaka
Soziologoa eta EHUko irakaslea
A
spaldian izan zen,
Estrasburgo eta
Arrasatetik notiziak etorri baino
arinago, espioitza
masiboen zurrunbiloa hasi baino
lehenago, eta ez dakit zenbat kontu berrik orduko eztabaidak eta
arrangurak putz batez ahaztarazi
aurretik. Aspaldi hartan Eskolaz
eta Hezkuntzaz ari ginen. Orduan
lege-bortizkeria zen hizpide, baina
beti dugu Eskola gure agendetan.
Eskolan sinesten dugu, egundokoa da hezkuntza formalean dugun fedea. Batzuek ezagutza eta
gaitasunen kapitala bermatze aldera ahaleginak eta bi egiten dituzte eskola onek euren umeak jaso
ditzaten eta horrela umeek eskola
onak har ditzaten. Bestetzuek
oraindik orain uste dute Eskolak
salbatuko dituela zibilizazioak, nazioak, hizkuntzak, erlijioak edo
arrazak. Eskolan sortuko bide dira
biharko ekintzaile sutsuak, han
salbatuko geroko fededun ogengabeak, han trebatuko lanbidedun
arrakastatsuak, han heziko parekide zintzoak edota euskaldun
zein espainiar jator betierekoak.
Zeinek bereari eusten diola, Eskolarengan dugun fedea elkarri areagotzen diogu. Horretan gatoz bat:
Eskolan egiten dugun inbertsioa
balio segurua da. Are gehiago,
etengabeko ikastearen gizartean
bizi garela konbentziturik Eskola
bihurtuko zaigu munduaren eredu.
Fededun saldoak, askotariko
saldoa izaki, ezaugarri bat baino
ez du komun: eskolak jende berria
ekoizteko fabrika da. Ukitu morala
begi bistakoa da, baina botere-teknologiaren aldetik aztertu beharko genuke eskola: botereek eta
(kontra)botereek jendea nahikara
ekoizteko nahi dute faktoria hura
eta hala izanik, euren arteko
gatazkak bertan suertatzen dira.
Gerra-frontea da Eskola. Baina
halakoa izanagatik ere, mirariak
egiten dituen herrialde bat dela
uste dugu.
Aspaldian nioen, joan den boladan esan nahi baita, albiste
purrustada heldu zaigu fronte
miragarritik. Hango tropak bildu
zituen Fernandez bake-egileak
Gizalegez izeneko itunaren inguruan. Testu labur bat, estetika
ustez erakargarri batek itota betiko topiko zenbait. Besterik ez.
Txintxo egin zuten zin sindikatuek ez beste hezkuntza-eragile
guztiek. Bizikidetzaren urraketa
prebenitzea omen dute helburu,
eta horretarako hainbat esperientzia hezigarri (sic) proposatzen
dituzte erantzun okerrak ekidin
asmoz; diotenez, dogmatismoa,
fatalismoa, manikeismoa eta sektarismoa dira erantzun horien
kausa. Horien kontra, beraz, bakekultura sustatu nahian, konjuratu
omen dira hezitzaileak. Ez al zuten
oker horien kontra egiten akordioa sinatu aitzin? Orduan zertarako berrespen publiko hori?
Desenkusa? «Guk ez dugu fanatikorik hezten» iradoki gura? Batek
daki. Alabaina kezkabide larriagotzat dut akordioaren letra azpian
soma daiteken «mundua». Hitz
gutxitan, Mundu Zuzenaren Hipotesia, kontserbadore guztien kredoa, formula batean bildurik
honakoa dioena: bakea berdin
oraingo mundua ken jarrera gaiztoak. Ez, ez dituzue akordioan
botere, zapalkuntza, pobrezia,
edota injustizia hitzak topatuko.
Ez diote, nonbait, bizikidetzari eragiten. Edo agian, ideologi gantzak
erre dituzten metodolatra etikoek
uste dute ez dagokiola Eskolari
halakoez jardutea, ez duela, esaterako, gogamen kritiko edo justizia
sena landu behar. Edo bestela ere,
pentsatu dute munduan diren okerrak eta bidegabekeriak jarrera
kontuak direla eta gizalegez arituz
gero, korapilo guztiak laxatu eta
askatuko direla.
Horretan zuzenago eta gordinago jo du Wert legeak; izan ere, edukietatik girora Eskolaren barrukanpoak aldatu nahi ditu lege
hark. Gordin jo dute, jakin badakitelako Eskolak berez ezin duela
gauza handirik egin, behar-beharrezkoa duela ikaslearen disposizioak aldatze aldera kanpo-dispositiboekin bat egitea, eta
kanpo-dispositibo horiek gehienak euren esku dira, euren alde
dituzte. Badakite ez dagoela jendea edukatzerik limurtu nahian
mezu esplizituak igorriz, ezta jokamoldeak teorikoki irakatsiz, badakite Hezkuntzaren eragilea inguru
soziala dela, jardueraz eta jokaeraz ehundutako edukazio-faktoria.
Eskola oso eragile garrantzitsua
da, baina ezin du bereiz jendea
nahikara aldatu, ezinean ibiltzen
da hedabideen, legeen, erakundeen edota familien irakaspen naturalek laguntzen ez badiote. Eta
jakina, esleitu zaion lana betetzen
ez duela ikusita, errudun bilakatu
da Eskola. Gaurko oker eta bekatuak han dira sortzen eta bertan
ere gure umeak gaitz guztiekin
kutsatzen.
Wertzaleek, ordea, badakite, inguruko indarrak alde edukita, Eskolak euren neurrira antolatuz gero irabazi egingo dutela. Hori dela
eta, konjuratu dira fronte horretan
kontzientzia eta konpetentziak irabazteko. Hala, bada, identitatea ez
omen duten espainiar identitario
ultrak berriro ari dira abertzaleen
dotrinamenduaren atzaparretatik
ume «euskañolak» askatzen. Eskola publikoaren «ikastolizazioari»
aurre egingo diotela esan digute,
aukera zein den argitzen: ikastola
ala Wert. Eta goia jo nahian edo,
EAEko parlamentari merkeenak
eman digu aditzera Sehaskan ito
behar dela euskal kontzientzia.
Egia esan eskola askok hartu dio
aurrea Legeari, eta Santillana eta
antzekoen liburu wertzaleak erabiltzen dituzte «ni espainiarra
naiz» erreal aldaezina ikas dezaten
«euskaraz hitz egin» entzun behar
duten ume berberek. Eta erdaraz
egingo dute, naturala denez, eta ingurukook egitez erakutsi eta irakatsi diegun legez.
Hortaz, gizalegez bainoago,
esango nuke normalean wertlegez
aritzen garela; halako legez non erdara dugun nagusi eta matxismoa
eta homofobia eta arrazismoa eta
elitismoa, non eta itsu eta sorgor
garen justizia ezaren eta zapalkuntzaren eta esklabotzaren eta natur
hondamendiaren eta, oro har, gizalegez ahaztu behar ditugun bidegabekeria guztien aurrean. Eta Eskolak ez digu miraririk eginez hori
dena irauliko, ezta Bizikidetzaren
edo Euskararen edo Parekidetzaren izenean oles egiten badiogu
ere.
2013ko azaroaren 3a, igandea berria 5
Iritzia ‹ Harian
b
Sestrak
Hizpideak
Lehen bezala,orain ere
Jon Ordoñez
jbeasain@berria.info
zken egunetan Fagor Etxetresnak
kooperatibarekin gertatutakoak
Euskal Herria astindu du.Astindu ditu
langileak,aldi bateko langileak,bizilagunak eta hedabideak.Eta ez da gutxiagorako.Tamaina horretako enpresa bat kinka larrian dagoenean,krisiaren oihartzuna handiagotu egiten da,
eta berdin gertatu izan da ikur diren
beste enpresa batzuetan lan erregulazio espedienteak aurkeztu dituztenean,edo langileak kalera atera direnean.
A
r
Zalaparta horren guztiaren itzalean,
baina,oihartzun txikiagoa badu ere,krisiak langileen eta langabeen etxeetara
deitzen segitzen du; oharkabean hainbatetan.Hor daude hirugarren hiruhilekoko langabezia datuak.Eta hor daude
Laminaciones Arreguiko langileak,langabezian hamahiru hilabete egon ostean,berriro epaitegiei begira; Madrili.
Krisiak egunero jotzen du,eta memoria laburra daukagu horren aurrean.
2012ko maiatzeko kontu batek aspaldikoa dirudi egun nahasi hauetan.Zoritxarrez,ordea,erregulazio espedienteen ingurukoek pil-pilean jarraitzen dute.Lehen bezala,orain ere.
ataluniako auzia popa bistan uzten ari da CIU edo
PSOE/PSC bikote zaharren arteko sestra disimulatzen zailak, La Repubblica egunkariko Rimbalzi (Erreboteak) blogean aspaldi topatutako eszenatxo hartan
bezala:
Ezker-eskuin hiruna eserleku dituen hegazkin bateko
korridorean aurrera, senar-emazte edadetu batzuk. Pasilloaren ondoko eserlekua tokatu zaio emakumeari.
Leihatilakoa, gizonezkoari. Erdiko eserlekua egokitu baitzait niri, lekuz aldatzeko borondatea agertu diot andereari: «Nahi duzu senarraren ondoan?». Emakumeak, kortesiatsu baina hotz: «Ez bereziki». Eta pausa labur baten
ostean: «Berak nahiago du leihatila aurrean; nik, aldiz,
korridore ondoan». Emakumeak, burua aurreraturik ni
saihesteko, senarrari galdetzen dio: «Hartu dituzu pilulak?». Gizonak, piper: «Propio utzi ditut etxean». Emakumearen ezpain estutzea, gizonaren lasaituzko arnasketa.
Laster, biak lokartu egiten dira. Hain hurbil. Hain urruti.
K
Hitz beste
Anjel Lertxundi
Zaldieroa
Bizitza paraleloak
M
anuel Valls, Frantziako
Barne ministroa, ez da
Frantzian jaioa, Leonarda
Dibrani bezalaxe; baina bata frantsesa da eta bestea kosovarra, ijitoa, edo kosovar ijitoa, hedabidearen arabera.
Ministroaren aitak, Xavier Valls
margolariak, Bartzelonatik jo zuen
Parisera. Cité Universitaire-n zen
1949ko ekainaren 26ko ikasleen
arteko festa hartan. Arratsaldea
zen deiadarrak aditu eta antxintxika batean iritsi zirenean. Bi artista
aurkitu zituzten bi lagun egurtzen.
Pablo Palazuelok ostikoka zerabilen zoru gainean gazte bat, eta
leihotik behera bota beharrean
zuen bestea Eduardo Chillidak, zer
dela, eta bandera frankista bat
kentzera joanak zirelako. Valls aitak ez zuen inoiz ahaztuko donostiarrarena.
Leonardaren aitak, Rexatek, 38
urte dira egun inon ageri ez den estatu batetik alde egin zuela. Alaba
Italian jaioa da, Manuel Vallsen
ama bezala; eta frantsesez mintzo da, eta italieraz, eta Vallsek bezala... ez daki albanieraz.
Larrepetit
Iñigo Aranbarri
Napoleonek
jaiotza-agiria
faltsatu zuen.
Urtebete.
Ez gazteago
emateko,
frantsesa izateko
baizik. 1768an
Korsika Genoako
Errepublikaren
parte baitzen
artean
- Ijitoak ez dira inoiz integratuko.
Horrexegatik lekutu du ministroak Leonarda Pristinara.Jaun
mera izana da Paris ondoko banlieue batean,eta badaki bozetan
Marine Le Peni irabazteko era bakarra atzerritar pobrez gogaituta
dauden frantsesei indarra erakustea dela.Eta zer ez badu sozialismoaren balore tradizionalekin zer
ikusirik.Dagoela Jean Jaures bere
hilobian.Esan,garai honetan nola
heldu bestela egunen batean Hollande txepela paretik kendu eta
Frantziako presidente izatera?
Valls gizon jantzia da, etxetik
dakar. Napoleon ez zen ez Bulgariara ez Errumaniara iritsi, are gutxiago Kosovora. Frantziak ez du
hango jendeaz zertan arduratu.
Napoleon! Ez dago entzun
gabe elkarren antza dutela. Eta
gezurra, ez da. Chateaubriandek
kontatzen du bere memorietan:
Napoleonek jaiotza-agiria faltsatu zuen. Urtebete. Ez gazteago
emateko, frantsesa izateko baizik. 1768an Korsika Genoako Errepublikaren parte baitzen artean.
u
Zuzendariari
BERRIAk irakurleen eskutitzak plazaratzen ditu. Ez dituzte 1.400
karaktere baino gehiago izan behar, tarteak barne, eta BERRIAk mozteko
eskubidea du. Helbide honetara bidali behar dira, izen-abizenak eta herria
adierazita: Berria, Martin Ugalde kultur parkea, 20140 Andoain. Eskutitzak
Internet bidez bidaltzeko: iritzia@berria.info.
Gabonetako loteria
Badira gizarteak sortutako ohiturak gure barnean oso sustraituak direnak. Urriak 11 da gaur.
Aste honetan jada Gabonetako loteria eskaini didate nire elkartean eta lantokian. Bi hilabete baino gehiago geratzen
da zozketarako, eta jada hasi
da bonbardaketa. Loteriazale
ez naizen bezala, ez nuke arazorik izango, baina baditut ezegonkortasun batzuk, eta hauek
hemen islatu nahiko nituzke:
1.- Diru galera. Argi dago loteria diru bilketa bat dela. Beraz,
norbanakoak argi izango du,
azken finean, dirua galtzera doala. Nahiz eta eskainitako toki
guztietan erosi, zozketa honetan dirua galtzen da.
2.- Dirua Espainiari ematen
zaio. 1. puntuan galdutako dirua Espainiako diru poltsara
doa, eta hortik badakigu ez dakigula zeinek hartuko duen.
3.- Sarreran esan dudan bezala, norbanakoan ideia batzuk
sustraituta daude. Horietako
bat da Gabonetan Espainiako
loterian jokatu behar dela.
Azken puntuko ideia pixka
bat gehiago jorratu nahiko
nuke. Zozketa Gabonekin lotzen duela dio ideia horrek, eta
zozketa hori espainola da. Beraz, barneratuta daukagu Gabonak eta Espainiako loteria
batera doazela. Esan nahi dut
loteriarik gabe jende askorentzat ez legokeela Gabonik.
Beraz,euskal herritar izateak
baditu zenbait arrazoi loteria
espainola ez erosteko.Garrantzitsuena ez da independentzia
ekonomikoa,independentzia
emozionala baizik.Aske izateko,gure barnean ditugun kateak moztu behar baititugu.
Iaz esan nuen ez nuela erosiko, eta ez nuen bete. Ea aurten
lortzen dudan.
Ion Zendoia. Eibar.
6 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea
Harian › Iritzia
Jakobinoen
dantza
osa Diezek jarritako
zepoari izkin egitekotan omen zen Alfredo
Perez Rubalcaba, PSCrekin hala hitzartuta, subiranotasun bakar eta sakrosantuari buruzko mozioaren bozketan,
Espainiako Kongresuan. Bakarra da eta ezin da zatitu, hara
mozioaren mamia. Pelloren egia
Rubalcabarentzat, arazorik gabe onestekoa, baina PSOEren
eta PSCren arteko arrakalan
eragiteko amarrua besterik ez
zelakoan, abstenitzea adostu bide zuten. Astearteko bozketan,
ordea, PPkoek bezala baiezkoa
eman zioten UPyDren mozioari
PSOEko diputatuek, baina PSCkoek abstentzioari eutsi zioten.
Tartean, alderdiko jakobinoenen hatsa sentitu omen zuen kokotean Rubalcabak, bereziki
Andaluziako izar berri eta gaztearena, Susana Diaz. Azken
emaitza: urtebetean, bigarrenez
R
Handik eta
hemendik
darrez defendatzeko eskubidea
duela argudiatzen zuen iritzi artikulu gogoangarria idatzi zuen
berbera (El País, 2013-02-21).
Euskal Herriko alderdikideen
sostenguaren zain behintzat ez
dira egongo PSCn. Patxi Lopez
zerbaitean nabarmendu bada,
PSCren diskurtsoari aurre egiten izan da, dela «gogoeta» egin
dezatela eskatuz, dela katalanen eskumen fiskalen aldarrikapenaren aurka hitz eginez.
Gero, harritu, Pere Navarro
PSCko buruak kontzertu ekonomikoa auzitan jartzen badu.
Susana Diaz omen da orain
gakoa. Garaia iristen denean,
Andaluziako Juntako burua
PSOEren buruzagitzarako hautagaia izan daitekeela idatzi du
norbaitek; eta PSOEren buruzagitzara iritsi nahi duenak bere
laguntza beharko duela, askok.
Patxi Lopez eta Eduardo Madina ez dira oraindik karrera horretatik erretiratu, ezta Carme
Chacon ere, Miamiko neguko
kuartelean Kataluniako saltsak
gutxiago zipriztinduko duen esperantzan. Traizio hotsak ere
entzun dira PSE-EEn. Iturri onetik: Patxi Lopez eta Rodolfo Ares
Imanol Murua Uria
hautsi dute diziplina botoa sozialista katalanek erabaki eskubidearen auzia zela eta.
Eta gureak? Aspaldian alderdiaren ildotik guztiz kanpo dabilen baina hala ere alderdiaren
euskal adarretako bateko presidente denak esan ohi du Espainiako herrialde separatistenekoa dela, hain zuzen, Espainiako sozialismorik espainolistena.
Larri ibili. Oraingoan isilik egon
dira, ez dira Alfonso Guerra andaluziarra eta Jose Bono gaztelarra adina nabarmendu, Katalunian PSCrekin lehian benetako PSOE behar dela iradokitzera iritsi baitira hauek. Baina
kronikek diote UPyDren mozioaren aldeko lobby-an aritu dela
euskal sozialisten aitajauna ere,
Txiki Benegas, Espainiaren batasuna modu baketsuan hausteko aukera egon litekeela pentsatzea inozokeria galanta dela eta
Espainiak lurralde batasuna in-
PSOEren euskal
adarretako bateko
presidente denak
esan ohi du
Espainiako
herrialde
separatistenekoa
dela, hain zuzen,
Espainiako
sozialismorik
espainolistena
sinetsita zeuden Rubalcabak ez
zuela jarraitzeko asmorik, eta lehendakari ohia izendatuko zuela oinordeko; baina orain zapuztuta dabiltza nagusia beste joko
batean sumatzen dutelako, jubilaziorako batere presarik gabe.
Apuntatu badaezpada ere izen
hau ere: Emiliano Garcia-Page,
Toledoko alkatea, beste aukera
jakobino bat.
PSE-EEko beste beterano
leial baten gidaritzapean egingo
du PSOEk Konferentzia Politikoa datorren asteburuan. Ideiei
buruzko konferentzia antolatu
du Ramon Jauregik, ez pertsonei buruzkoa, baina primariak
noiz izango da guztien buruan
izango den galdera. Urruti samarreko kontuak, bai, denboran bezala geografian, baina ez
dago soberan, begi zeharka bada ere, PSOE barruko ezpata
dantzari arreta pixka bat jartzea. Besterik ez bada ere, Zapaterok ETAren bukaerari buruz
erdi idatzita utzi omen zuen bide
orria inoiz berreskuratzeko aukera izatekotan, ezpata dantza
horretan irabazle ateratzen denak berreskuratuko baitu, inoiz
Moncloaraino iristen bada.
Enbaxada bila
Martxelo Otamendi
Vicent Partal
BERRIAko zuzendaria
VilaWebeko zuzendaria
Telefono hariak
gori daude
nkestak egiten dituzten
enpresak pozik egongo
dira Katalunian, independentziaren aldeko prozesuaren gaineko jarrerak, joerak, emaitza birtualak, bilakaera, konparatiboak, dudak...
arakatu eta aztertzen nahiko
lan eduki dutelako azken hilabeteotan. Segur aski, are gehiago ugalduko zaie lana hurrengoetan.
Inkesta zentzu estuan ez, baina Kataluniako eragile nagusien iritziak, nahiak eta estrategien berri edukiko dutenak,
eta inon argitaratuko ez dituztenak, AEBetako zerbitzu sekretuak izango dira. Munduko
diplomazien artean, Washingtongoa izango da Kataluniako
prozesua interes handienarekin aztertzen ariko dena.
Interesgarria litzateke jakitea AEBetako Madrilgo enbaxadak zenbat analista gehiago
bidali dituen azkenaldian Bartzelonara, bertatik bertara jakiteko gertatzen ari dena. Hitzez eta entzunez jakiteko han
egosten ari dena; modu forma-
I
lean batzuetan, eta ilegalean
besteetan. Duda bakarra da ea
estatubatuarrek zelatatzen duten eta gero espainiarrei pasatzen dieten informazioa, edo alderantziz. Baina inork ez dauka dudarik gori egongo direla
zenbaki zelatatuen grabagailuak.
Jakinekoa da AEBetako talde diplomatikoko analistak,
tartean ardura politikoetako
kontsula, bildu direla hilabeteotan Kataluniako alderdi politikoetako ordezkariekin, «tenperatura hartzeko besterik ez»,
«gertatzen ari denaren gaineko
informazio lehen eskukoa edukitzeko», «gure arteko harremanak lantzeko» eta antzeko
aitzinsolasekin.
Are gehiago, Kataluniako
Parlamentuko kide batzuk gonbidatu dituzte berriki AEBetara, gonbidatzaile aingerutarren hitzetan, «hemengo sistema politikoa ezagut dezazuen».
Inor ez dago geldi, eta are gutxiago jendarme lana egiteko
ardura bere buruari eman diona.
Brusela
badabil
Inor ez dago geldi,
eta are gutxiago
jendarme lana
egiteko ardura bere
buruari eman diona
J
D
Orain, galdera ez da
zer gertatzen den
Katalunian,
baizik eta noiz
gertatuko den
ruselan eman ditut
egun hauek. Hainbat
solasaldi eta eztabaida,
hainbat herrialdetako
adiskide eta ezagunekin. Jakingarriak. Orain, galdera ez da zer
gertatzen den Katalunian, baizik
eta noiz gertatuko den. Ezinago
esanguratsu deritzot noizko galderari. Hemengo espainolak ere
etsita bezala daudela iruditzen
zait. Duela urtebete, haserretu
egiten ziren; orain, filosofia handiagoz hartzen dute. Ohitu egin
dira besteek, beste herrialdeetakoek, eurei ere etengabe galdezka ibiltzea. Duela urtebete, bazirudien ez zutela nahi eztabaida
mugaz haraindi joatea. Orain,
konturatuak dira ez dagoela hori
geldiarazteko erarik.
Aste honetan, hain zuzen, kontu ezinago garrantzitsu bat gertatu da, Espainiako prentsan gutxiesten ahalegindu badira ere.
Europako Batasuna negoziazioetan hasi da Kosovorekin, elkartzeko eta egonkortzeko hitzarmen alde biko bat lortzeko asmoz. Ez da
Batasunean sartzeko hitzarmen
bat; aitzitik, esparru ekonomiko
B
komun bat sortzeko hitzarmen
bat besterik ez da, baina, orain arte, egintzat jotzen zen Espainiak
betoa jarriko ziola.
Harritzekoa izan da Europaren
erantzuna. Batasunak Lisboako
Itunera jo du, harexek ematen
baitio nortasun juridikoa, eta,
historian lehenengo aldiz, estatukideak kontuan hartu gabe negoziatuko du. Horrek esan nahi du
estatukideek ez dutela berretsi
beharko hitzarmena, eta, beraz,
Espainiak ezin izango dio betoa
jarri.
Jokaldi bikaina da. Europako
Batasunak bere-berea du. Espainolek, argi eta garbi, behin hasierako harridura baztertuta, diskurtsoa aldatzen ahalegindu dira, irabazle direla esateraino, hartara aurrerantzean ere ez baitute
Kosovo onartuko. Zerbait esan
beharra zeukaten, jakina, inoiz ez
bezalakoa baita aurrekaria. Hilabeteetan aritu dira esaka betoa jarriko ziotela Kataluniak Europako Batasunean irauteari, eta, batbatean, Kosovori betoa jarri ezinean aurkitu dira. Brusela badabil…
2013ko azaroaren 3a, igandea berria 7
‹ Publizitatea
8 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea
Harian › Euskal Herria
Aitor Renteria Baiona
Ipar Euskal Herriko euskal ikasketen saila unibertsitateen arteko
ikasketen sail bat da. Bost tituludun daude horietan, postu bat irabazi dutelarik: lau ikerlari-irakasle daude, bi Paue eta Aturrialdeko
Unibertsitatekoak (PAU), eta bi
Bordele-3 unibertsitatekoak. Azkena PRCE bat da, bigarren mailako irakasle bat, unibertsitateari
hunkitua, Argia Oltzomendi. Formakuntzetan bertze hainbat irakaslek parte hartzen dute, orduka
ordainduak, gai zehatzen inguruan, izan daitezen bigarren mailakoak, ikerlariak, CNRSkoak edo
Hego Euskal Herritik gai batzuen
inguruan eskolak ematera heldutakoak. Euskal ikasketei buruzko
ikuspegi zabala eskaini dio BERRIAri Ur Apalategi PAUko unibertsitateko irakasle titularrak.
Hamabost ikasle inguru daude
lehen urtean, bigarrenean bertze
dozena bat, hirugarren urtean bezala. Bi master daude. Ikerketa
sailean, hogei ikasle, bi urtetan
banaturik. Gehitu behar zaio doktoregaien saila, hogei bat ikasle
inguru gehiago. Azken horiek
Iker taldean eman dute izena.
Paueko eta Aturrialdeko Unibertsitatea Iker taldean ere badago,
Bordele 3 unibertsitatea bezala.
Egitura ulertzea lan zaila dela
aitortu du Apalategik, eta zehaztu du erreformaren ondorioz
master Meef deritzona sortu dela.
CAPESera formatzen duen masterra da. Sei ikasle ditu orain, bi
urtetan banaturik. Master Meef
horretan formatzen dira CAPES
eta CAFEP lehiaketak pasatuko
dituztenak —publikoan edo pribatuan irakasle izan nahi dutenak, alegia—. Baina bigarren
mailako irakasleak izateko.
«Master ikasketan, nahiz eta paradoxa izan eta erabat irrazionala, logikarik gabekoa, Seaskan lehen mailan irakasle izan nahi duten irakasleak formatzen ditugu.
Akordio bat dugu, oso interesgarria eta probetxugarria, bai guretzat eta bai Seaskarentzat», dio
Apalategik. Seaskak bere barne
formakuntza sistema dauka. Irakasleek master unibertsitarioa
ukan dezaten behar du. Horretarako, hitzarmen bat egin zuten,
eta PAUk formakuntza eskaintzen dio master ikerketaren ikasketen barruan.
Bestalde, master ikerketa horretan badaude ikerketak egiten
dituzten ikasleak, bertzerik gabe.
Azkenik, badaude ere lehen mailako irakasle izan nahi dutenak
publikoan, hots, CRPE lehiaketa
pasatu nahi dutenak. Paueko
Master Meefean eman dute izena,
eta astean behin edo birritan daude Baionan. PAUk zerbitzua ematen dio lehen mailakoari, eta osoki zuzentzen du bigarren mailakoa. Lehen mailak haututzat du
euskarazkoa. Pauek zuzentzen
du, alegia, Bordele 4 zenak, lehengo IUFMk. Apalategik zehaztu du
Bordeleko Unibertsitate Berria-
Postuak, berriz, ez dira kopuruan
emendatzen, urtean postu bat
sail publikoarentzat eta bertze
bat pribatuarentzat. «Behar badituzte irakasle gehiago bigarren
mailan, postu gehiago eskain ditzatela, haien esku dago».
Norabidea kezka
Unibertsitatearen egitura aldatzen ari da, eta aldaketa horrek
unibertsitatearen izaera deuseztatuko ote duen kezkaturik da
Apalategi, PAUko zein Bordele-3
unibertsitateko irakasleak diren
bezala. «Hau ez da Baionako afera, Frantzian eta munduan gertatzen ari den gatazka baizik. Funtsean, unibertsitatearen aurpe-
«Urruti da berezko
unibertsitatearen
aldarria, lurralde
elkargoa ehortzita»
«Unibertsitatea
ekonomiaren
zerbitzurako tresna
izatea dago jokoan»
«Shanghairen
irizpideen arabera,
humanitateak dira
kaltetuak»
A. R.
Ur Apalategi q Unibertsitateko irakasle titularra
Euskal ikasketak ur tanta txiki bat dira unibertsitateen itsaso
zabalean. Alta, bete-betean eragiten diete unibertsitatean gertatzen
ari diren aldaketa sakonek. Haien berri eman du Ur Apalategik.
«Euskarari ofizialtasuna
eman ezean, hizkuntza
politika seriorik ez da»
ren egituran dagoela eta Bordele3 eta PAU egitura horretatik kanpo daudela.
«Horiek, nola euskarazko irakasle izanen diren publikoan, modulu bat dute euskaraz, guk ematen dieguna Baionan. Hor ez
dugu deus arautzen, eta pena da,
arazoa begi bistakoa delako».
Lehiaketa horretan, gaur egituratuta dagoen bezala, ez da bermatzen, inondik inora ere, aterako
diren irakasleek euskara maila
egokia izango dutela. Ezin da bermatu. Euskara modulua arras
txikia da. Edozein sailetik etor
daitezke, psikologiatik, historiatik edo dena delakotik. «Euskara
mailari dagokionez, arazoak
egon daitezke, alfabetizazio eskasa... Modulu bat izatea masterrean ez baita nahikoa».
Arazoa, egituran
«Ofizialtasuna da arazoa, euskararen ofizialtasun eza. Hori da
euskara maila oztopatzen duen
elementu nagusia. Euskara ofiziala izanik, inposatzen duzu
ikasleek ukan behar duten euskara maila. Ofizialtasunik ez dagoen
heinean, egiten dena kosmetika
da. Makillatzen dute errealitatea,
ustezko hizkuntza politika aldarrikatuz. Ez da hizkuntza politika
seriorik euskarari ofizialtasuna
eman gabe. Arazoa hor dago, eta
politikoa da».
Berrikitan, eskola publikoetako bigarren mailan, irakasle postuak lortzeko arazoak izanen direla onartu zuen Paueko akademia ikuskariak. Irakasleen
formakuntzaz arduratzen denez,
harriduraz hartu du mezua Apalategik. Urteak joan eta urteak
jin, sekula ez dira hautagairik
gabe gelditu irakasle postuak.
gia eta etorkizuneko izaera orain
erabakitzen ari dira ondoko hamarkadetarako, eta mundu osoan». Bilakaera kezkagarria dela
dio, «neoliberala». Irakaskuntzaren izaera demokratikoa dagoela
jokoan. Logika batean kokatzen
da Bordeleko Unibertsitate berria, eta bertzean Bordele-3 eta
PAU. Azken egitura horretan egonik, erosoago sentitzen dira euskal ikasketetako irakasleak. Jean
Haritxelar euskaltzainburu zenak bultzatu zituen euskal ikasketak hatsarrean, Bordeleko egituratik. Lan hari segida oparoa
eman diote geroztik, bai Paueko
bai Baionako egituretatik.
Frantziako Gobernuaren erreformak unibertsitateen «autonomia» bultzatuko du, izen horrekin
ahalak mugatu eta egitura zentralizatuen meneko jarriko dituen arren. «Paradoxa da. Argi dago unibertsitatearen autonomia
bultzatzen duen erreforma unibertsitatearen aurkako erreforma bat dela. Izan dadin [Nicolas]
Sarkozyren gobernua edo
[François] Hollanderena, ildo bera segitzen dute, unibertsitatea liberalizatzen». Ez du zalantzarik
Apalategik. Bi unibertsitate ereduren arteko talka gertatzen ari
da, eta horren erdian daude euskal ikasketak.
Berezko unibertsitatea
Eredu publikoa defenditzen ari
direla dio Apalategik. Pozteko eta
kezkatzeko arrazoiak dituzte.
«Egoera horretan, berezko unibertsitatearen aldarrikapena
urruti gelditzen da errealitatetik,
batez ere lurralde elkargoaren al-
2013ko azaroaren 3a, igandea berria 9
darria ehortzi ondoren. Urrundu
da ikuspegi hori, eta egungo eztabaida klasikoagoa da: ezker-eskuin, unibertsitatearen demokratizazioa... Bertze eztabaida
abstraktuegia da gaur egun».
Euskal ikasketak adar txiki bat
dira unibertsitate handien oihanean. Unibertsitateak ageri dira
sailkapenetan. Shanghaiko sailkapen irizpideak, adibidez, erabat
mundu anglofonoari lotuta daude. Sailkapen horretan ageri da
unibertsitateen tamaina, alegia,
zenbat ikasle dituzten. Tamainak, ordea, ez du bermatzen unibertsitatea egoki antolatzea. Irizpide kuantitatiboak ez badu zentzurik, kualitatiboak ere ez, Apalategik dioenez. Nobel sarien adibidea aipatu du hori argitzeko.
«Denek dakigu Nobel sariak erosten direla nolabait. Baliabide handiak dituzten unibertsitateek erakartzen dituzte, beken bidez, maila onena duten ikasleak, biharko
balizko Nobel sariak». Sailkapenak indartsuari indar handiagoa
ematen dio, txikiak ahulago
bihurtuz. «Borroka neoliberal salbaia da, ez du beste izenik».
Argitalpenak dira sailkapeneko bertze irizpide bat, eta horretan ere ikuspegi anglofonoa nagusitzen da. Ingelesez argitaratzeak
puntu gehiago ematen ditu, eta
frantses unibertsitateen tradizioa joera horretan «urtu» egiten
dela uste du. Horren kontrako
erreakzioak bat egiten du, nagusiki, eredu publikoaren ikuspegiarekin. «Tradizio faltagatik edo,
Espainiako Estatuan ez dago horrelako mugimendurik, ezberdina da». Euskal ikasketak, berriz,
txikiegiak dira lehia horretan sartzeko. Sartzekotan, Frantziako
unibertsitateen logikarekin sartu beharko lukete, gainera.
«Shanghairen irizpideen arabera, kaltetua ez da bakarrik anglofonoa ez dena, baizik eta giza zientziak, humanitateak. Alegia, ekonomiari lotuta dauden zientziak
hobesten ditu, ikuspegi neoliberaletik. Humanitateak traba dira,
ez dute, ustez, barne produktu
gordina altxatzen, eta ez dute
deus balio». Unibertsitatea ekonomiaren zerbitzura dagoen tresna bihurtzea dago jokoan, multinazionalen zerbitzura egongo den
formakuntza zentro bat, edo estatuaren zerbitzura dagoen zientifiko ekoizlea bihurtzea. Apalategiren iritziz, hautua da, eredu humanistari jarraikiz, gizartea aitzinarazteko tresna eskuzabal eta
demokratikoa bermatzea.
Euskal Herriko unibertsitateen arteko harremanak eraikitzen
ari direla ere jakinarazi du Apalategik. Doktoretzetan tutoretza
partekatuak dituzte orain. Erran
nahi baitu, doktoregaiak bi zuzendarirekin prestatzen duela tesia, bat Euskal Herriko Unibertsitatekoa izanik. Nafarroako Unibertsitate Publikoarekin ere
badituzte loturak. Erasmus egitasmoaren barruan ikasleak trukatzen dituztela azaldu du.
Sexu erasoa salatu du neska batek Zarautzen
Adingabe bat atxilotu
dute, eta lapurretaz ere
akusatu dute; beste
erasotzaile baten
bila ari dira poliziak
Erredakzioa Donostia
Bi gaztek sexu erasoa egin diotela
salatu du neska batek Zarautzen
(Gipuzkoa). Ertzaintzak atxilotu
egin du ustezko erasotzaileetako
bat. Adingabea da, 15 urtekoa.
Beste erasotzailea identifikatu
eta atzemateko lanean jarraitzen
duela adierazi du Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailak.
Ostiral goizaldean gertatu zen
erasoa. Goizeko sei eta erdiak aldera, neska batek udaltzainengana jo zuen, Zarautzen, lapurtu
egin ziotela jakinaraziz. Udaltzaingoaren egoitzara joan ziren,
salaketa jartzeko, eta neskak une
horretan salatu zien udaltzainei
sexu erasoa ere egin ziotela bi gaztek. Ondoren lapurtu egin ziotela
ere azaldu zuen.
Salaketaren berri eman zioten
udaltzainek Ertzaintzari. Ustezko erasotzaileen bila hasi ziren,
eta zazpiak eta hogeita hamar aldera atzeman zuten ustezko erasotzaileetako bat, neskak emandako deskribapenarekin bat zetorrena. Miatu, eta eskuko telefono
bat eta salaketa jarri zuen neska-
ren beste jabetza batzuk atzeman
zizkioten, lapurtutako poltsan
zeudenak. Atxilotu egin zuten poliziek, eta Adingabeen Gipuzkoako Fiskaltzaren esku utzi zuten.
15 urte ditu atxilotuak. Ikerketak
zabalik jarraitzen duela jakinarazi du Segurtasun Sailak; beste
erasotzailea bilatzen ari dira.
Aurten bertan, martxoaren
23an, Zarauztik Getariarako bidean emakume bat bortxatu zutela
ere salatu zuten.
10 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea
Publizitatea ›
2013ko azaroaren 3a, igandea berria 11
Euskal Herria ‹ Harian
Iheslariek babestu
dute Aranaldek
hartutako jarrera
intsumisoa
Ekainaren 15ean
Miarritzen zabaldutako
konponbiderako
prestasuna berretsi du
iheslarien kolektiboak
Aitor Renteria Baiona
Agiri baten bidez, Euskal Iheslari
Politikoen Kolektiboak bat egin
du Jokin Aranalde iheslariak hartutako jarrera intsumisoarekin.
Babes irmoa helarazi dio horrela
Aranalde kolektiboko mintzaideari Frantziako Justiziak hartutako kanporatzeko aginduaren karietara. «Bat egiten dugu Jokinek
hartu duen erabakiarekin, eta ondoan izanen gaitu; Jokinekin gaude, gu ere Jokin gara», dio kolektiboak.
EIPK-k dio lege eta epaile arrotzak ez direla nehor haiek epaitzeko eta zigortzeko, eta nabarmendu dute epaile bakarra herria
dela. Horren haritik, Aranalden
eta iheslarien defentsa har dezala
eskatu diote herriari. Aranalde
ekainaren 23an atxilotu zuten,
Heletan (Lapurdi). Ekainaren
15ean kolektiboak Miarritzen
egindako Herria Dugu Arnas ekitaldian parte hartu zuen, eta ekainaren 12az geroztik kolektiboaren mintzaidetariko bat da.
Engaiamendua berretsi
Miarritzeko ekitaldian euskal
iheslari politikoen gaia maila orokor eta ordenatuan konpontzeko
proposamena egin zutela gogora-
razi dute iheslariek. Bertan marraztu zuten norabide orriari eusten diotela diote iheslariek. «Jakin badakigu proposamen hura
aitzina eramateko beharrezkoak
direla askotarikoen arteko akordio politikoak».
Oroitarazi dute prozedura judizial anitz tortura bidezko deklarazioetan oinarriturik daudela, eta,
ondorioz, horietatik eratorriko
atxilotzeko agindu eta euroaginduak bertan behera gelditzeko»
exijitu dute. Azpimarratu dute
Espainiak euskal gatazkarekin
loturiko atxiloketetan tortura
erabiltzen dela onartua dagoela
nazioartean.
Bide batez, legedi arruntean oinarritutako arauetan jada artxibaturik edo bukaturik beharko
luketen prozedura judizialak bertan behera uzteko eskatu dute.
Munduko hainbat herrialdetan
deportatuta eta konfinatuta dauden euskal herritarren mugimendu askatasuna bermatzeko eskatu dute, egoera horiei bukaera
emateko.
Jarrera aktiboa
Euskal Herriak pairatzen duen
gatazka politikoaren parte izanik, arazo horren konponbidean
herriak parte hartu behar duela
nabarmendu dute. Estatuen «blokeo» egoera kontuan izanik, jakinarazi dute ez direla haien urratsen beha egonen. Aranalderen
auziaren inguruan nahiz konponbiderako proposamena garatzeko
ildoan, aitzina segitzeko borondatea dutela erran dute. Eta helburu
Ekainaren 15ean Miarritzen egindako Herria Dugu Arnas ekitaldia. GAIZKA IROZ
horrekin, laster bira bat eginen
dutela adierazi dute. «Laster, harremanak estutzeko eta sendotzeko bidean, bira bat hasiko dugu.
Ahalik eta eragile politiko eta sozial gehienekin biltzeko xedea da
gurea».
Izan ere, errealitate anitz bada
kolektiboan. Batzuek bizi arrunta egin dezakete Ipar Euskal
Herrian edo Frantzian; bertze
batzuek, ez. Deportazioaren
ondorioz, anitz dira 30 urte geroago mundu zabalean barreiaturik
daudenak, Kuban, Cabo Verden...
Horiekin eta nazioarteko eragileekin biltzeko zailtasunak dira
errealitate horren ondorio.
Arazoaren bertze atal bat litzateke agiririk gabe eta gorderik
bizi diren iheslariekin solastatzea. Mugimendu askatasunak
konponbidearen ildoan egin
beharreko urratsak erraztuko
lituzke, bereziki mundu zabalean.
«Euskal Herrian ireki den konponbide prozesuak guztion beharra du, guk gure aldetik gure kon-
promisoa sendo eta argia eskaintzen diogu, eta aldi berean herritarren beharra du, guk daukagun
bezala, herria da gure berme,
gure babes, gure arnas», gaineratu dute iheslariek.
Atxilotzeko agindu eta
euroagindu eskaerak
bertan behera uzteko
eskatu dute
Jakinarazi dute
konponbidearen
ildoan bira bat
hasiko dutela
Aranalde atxilotu zuten egun
berean atxilotu zuen Frantziako
Poliziak Beñat Atorrasagasti
Urruñan (Lapurdi). Handik bizpahiru egunera Aitor Zubillaga
iheslaria atxilotu zuten Saran
(Lapurdi). Espainiak hiruren
kontrako euroagindu eskaria helarazi zion Frantziari. Paueko auzitegiak ez zituen ontzat eman
Atorrasagastiren eta Zubillagaren aurkako euroagindu eskariak. Aranalderen kasuan erabakia bestelakoa izan da. Urriaren
24an plazaratu behar zuen ebazpena Parisko Kasazio Auzitegiak,
baina arrazoirik eman gabe,
urriaren 30era gibelatzea deliberatu zuen.
Abokatuek urriaren 30ean jaso
zuten Aranalderen aurkako kanporatze ebazpena, baina agirian
Kasazio Auzitegiko epaileak ez
zuen ebazpenaren arrazoirik
eman. Amaia Errekarte defentsa
abokatuak jakinarazi zuen epaileak ebazpena hartu momenturik prokuradorea hamar eguneko
epea zuela Aranalderen kanporatze prozedura abian ezartzeko.
Urriaren 31ko goizaldean Frantziako Polizia izan zen Irisarrin
(Nafarroa Beherea), zibil jantzirik eta uniformez, Aranalderen
etxetik hurbil. Egun berean, gutun ireki baten bidez, Aranaldek
jakinarazi zuen ez zuela kanporatzea onartzen eta jarrera intsumisoa hartuko zuela.
12 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea
Harian › Euskal Herria
Europako estaturik zigortzaileena da Espainia; gainontzeko herrietako datuekin alderatuta delitu tasa txikia
badu ere, preso portzentajerik handiena du, beste inork baino espetxealdi luzeagoak ezartzen dituelako.
Bizi osorako zigorrak...
Aitziber Laskibar Lizarribar
spainian delitu egitea
«doakoa» den mezua zabaltzen ari da Espainiako zenbait sektoretan.
Europako Giza Eskubideen Auzitegiak 197/2006 doktrinaren ezarpena bertan behera uztearen ondorioz dozenaka euskal preso kartzelatik aterako direla jakiteak
aurkako mugimendua piztu du,
eskuineko indarrek bultzatuta.
Espainian inor hiltzea libre dela
sinetsarazteko lanean ari dira.
Baina ezkutatu egiten dute malguegitzat dituzten zigor horiek
Europako gogorrenak direla, eta
kaleratzear diren presoek beste
leku batzuetan bizi osorako zigorra jaso dutenek baino denbora
luzeagoa eman dutela giltzapean.
Espainian, legez, ez da bizi guztiko zigorra existitzen. Praktikan,
ordea, gainditu ere egiten duela
esan daiteke. Bizi guztiko zigorra
jaso dutenek 18 urte egiten dituzte preso Alemanian, batez beste;
14 Erresuma Batuan. Frantziak
ere onartua du bizi osorako zigorra. Hainbat euskal presori
ezarria die. Baina horiek ere Espainiak zigortutakoek baino denbora gutxiago egiten dute kartzelan. Filipe Bidarti, adibidez, bizi
osorako bi zigor ezarri zizkioten
Frantziako auzitegiek, eta 19 urte
kartzelan egin ondoren askatu
zuten.
Estrasburgok
Espainiari
197/2006 doktrina baliogabetzeko
agindu ondoren kalera atera den
lehen pertsonak, Ines del Riok, 26
urte eta lau hilabete egin ditu espetxean. Doktrinarekin gainjarritako zigorrak baliogabetuta askatuko dituzten gainontzeko euskal
presoek ere mende laurdena egin
dute, batez beste, kartzelan.
G Zenbakia
E
Zigor Kodea bera ere aldatuta
Parot doktrinaez da Espainiak azken urteetan kartzelaldiak luzatzeko hartu duen neurri bakarra.
Legeak eta Zigor Kodea bera ere
behin baino gehiagotan aldatu ditu zigorrak gogortzeko. 2003an
«terrorismoarekin lotura» zutelakoan zigortutakoek gehienez espetxean egon ahal zuten denbora
luzatu zuen. 30 urtera artekoa zen
muga ordura arte, baina Zigor Kodea aldatu, eta 40 urtera luzatu zuten espetxealdiaren muga. Aurrez, 1973. urteko Zigor Kodeak espetxealdiak murrizteko eskaintzen zituen aukerak ezabatu zituen, 1995eko Zigor Kodearekin.
Espainiak preso dituenei buruzko datuak inguruko beste herrietako datuekin alderatzeak ondorio garbia uzten du agerian: esta-
25
pUrte, batez beste. Alemanian,
bizi guztiko espetxe zigorra dutenek 18 urte egiten dituzte preso, batez beste; Erresuma Batuan, 14 urte. 197/2006 doktrina
ezabatuta askatu beharrekoek
25 urte egin dituzte batez beste.
turik zigortzaileena da Espainia.
Europa mendebalde osoan, batez
beste preso gehien duen estatua
da: 100.000 biztanleko 159 preso ditu; Europa osoko batez bestekoa
96 da. Espainiak baino preso
gehiago sobietarrak ziren Europa
ekialdeko herri batzuek besterik
ez dute: Montenegrok, Letoniak
eta Lituaniak, esaterako.
Martuteneko espetxeko leihoetako bat. ANDONI CANELLADA / ARGAZKI PRESS
Euskal presoen bizi-baldintzak nabarmen okertu dira azken urteetan, eskubideak
sarri urratuta: sakabanaketa ezarrita eta gaixoak preso mantenduta, besteak beste.
Baldintzarik gogorrenetan
A. L.L. Bilbo
B
ereziki luzeak dira euskal
presoei ezartzen ari zaizkien zigorrak. Urte horietako bizi-baldintzak bereziki gogorrak dira, eta askotan oinarrizko
giza eskubideak urratzen dituzte.
Ustez egin duten delitua dena delakoa izanda ere, arriskutsutzat
jotzen dira guztiak, automatikoki.
Lehen gradua ezartzen zaie: erregimenik murriztaile eta gogorrena. Eguneko ordu gehienak ziegan itxita daude; asko, egunean 23
orduz. Asko dira bakartuta dauzkatenak, eta Espainiako espetxeetan sakabanatzen dituzte euskal
presoak. Presoak gizarteratzeko
euren bizilekutik ahalik eta gertuena egon behar dutela dio legeak; hala ere, EPPK-ko 595 presoetatik 93 Euskal Herritik 1.000 kilometrora baino gehiagora dituzte;
144 preso, Euskal Herritik 800 eta
1.000 kilometro artean; 113 preso,
600 eta 800 kilometro bitarteko distantzian. Espainiaren 45 kartzeletan eta Frantziaren 28tan dituzte
euskal presoak, espetxe barruan
ere sakabanatuta, elkarrekin
egon daitezen saihesteko.
Presondegietan, murrizketak
bata bestearen atzetik izan dituz-
te azken urteetan: Bisitak izateko, adibidez, hamar lagun aukeratu behar dituzte. Espetxeetako
Zaintza Zuzendaritzak onartu behar du zerrenda, eta, senideez
gain, hamar lagun horiek soilik
izango dute presoa 40 minutuz
kristal eta barrote atzean ikusteko aukera. Sei hilean behin alda
daiteke zerrenda. Aurrez aurre,
senideekin soilik egon daitezke
hilean behin; bikotekidearekin,
beste behin.
Gutun kopurua ere murriztua
dute euskal presoek; ezin dituzte
astean bi gutun baino gehiago
idatzi, eta horiek bizpahiru hilabete behar izaten dituzte hartzailearengana iristeko. Izan ere, espetxeko zaintzaileek Madrilera
bidaltzen dituzte euskal presoen
gutunak, han irakur eta azter ditzaten. Bisitetako hizketaldi guztiak ere grabatzen dituzte.
Trabak, bata bestearen atzetik
Ikasketak egiteko trabak gero eta
handiagoak dira, eta, zenbait lekutan, baita irakurtzeko ere. Hamabostean behin senideek arroparekin sartzen dizkieten poltsetan eraman ditzaketen liburu,
aldizkari zein egunkari kopuruak
mugatu dizkiete zenbait lekutan.
Badira bi liburu baino gehiago
izateko debekua dutenak ere.
Bestelako aktibitate oro ere
murriztu dizkiete azken urteetan
euskal presoei, eta, ondorioz, debekatu egiten zaie espetxeetako
tailerretan parte hartzea zein kirol gunera joatea. Eguna egonean
ematea beste aukera handirik ez
dute izaten sarritan, egoera hori
urtetan luzatzeak gaixotasun fisiko eta psikologiko handiak eragin
ditzakeela jakina bada ere.
Hain zuzen, gaixotasunak dituzten presoen egoerak dira muturrenekoak. Beharrezko osasun
arretarik ez dutela salatu dute
behin eta berriz medikuek. Gaixotasun larri eta sendaezinak dituztenei, gainera, kaleratzeko eskubidea ukatu zaie azken urteetan
etengabe. Ondorioz, minbiziak,
bihotzeko arazo gogorrak edota
gaitz psikologiko larriak dituzten
euskal presoak kartzelan mantentzen dituzte.
Neurri horiek etengabe urratzen dituzte pertsona guztiek berezko dituzten giza eskubideak.
Eta Estrasburgok 197/2006 doktrinarekin dozenaka presori espetxealdia legez kanpo luzatu zaiela
ebatzi badu ere, preso jarraitzen
dute horietako gehienek.
Bikoiztutako preso kopurua
Ez da beti hala izan. Azken 20 urteetan, preso kopurua izugarri handitu da Espainiako espetxeetan.
El Periodico de Catalunya egunkariak zabaldutako datuen arabera, 33.058 preso zituen Espainiak
1990ean. 2010ean, 73.058.
Igoera horrek ez du zertan adierazi delinkuentzia gehitu egin dela, eta ez da hala, gainera. Espainiak krimen maila txikienetarikoa duela diote datuek. 100.000
biztanleko, nahita egindako 0,85
hilketa izaten dira; Europako batez bestekoa baino %65 gutxiago.
Zigor kopuruek ez dute gora
egin; ezta urtero espetxera sartzen diren pertsona kopuruak ere.
Espetxeak gero eta beteago daude, Espainiako gobernuek nabarmen gogortu dituztelako legeak
azken urteetan. Euskal presoentzat bereziki, baina baita gainontzeko presoentzat ere. Zigorrak
gero eta luzeagoak direlako eta
kartzelaldiak laburtzeko neurriak nabarmen murriztu direlako daude gero eta preso gehiago.
Batez besteko zigorrak handiagoak dira inguruko gainontzeko
herrietakoak baino; gehienezko
espetxealdiak ere bai. Egun, 40 urte egin ditzake gehienez kartzelan
Espainiak zigortutako presoak.
Azken urteetako erreformek muga hori oso-osorik betearazteko
helburua dute, hartarako espetxe
onurak kenduta. Mendebaldeko
herrietan ez dago horren espetxealdi luzerik; ezta bizi osorako zigorra dutenetan ere. Inor 40 urtez
kartzelan izateko adibide errealak ikusteko, Afrikako edo Latinoamerikako espetxeetara jo beharra dago.
2013ko azaroaren 3a, igandea berria 13
Euskal Herria ‹ Harian
Herrialdeen
arteko loturak
sendotzera deitu
du Urizarrek
Baionako Elkartetxean
arraberritze lanak egin
ondoren, 150 militante
inguru elkarretaratu
dira estreinaldira
Aitor Renteria Baiona
Pello Urizar EAko idazkari nagusiak herrialdeen arteko loturak
sendotzera deitu du Baionan.
Adierazpenak EAren Elkartetxearen estreinaldiaren karietara
egin ditu. Presente ziren ekitaldian Carlos Garaikoetxea EAEko
lehendakari ohia, Rafa Larreina,
Maiorga Ramirez, Mattin Etxepare, Manex Pagola, Piarres Xarriton eta Txomin Peillen.
Euskal Herrian muga fisikoak
desagertu badira ere legeak
Kapsulak
egiazko mugak direla nabarmendu zuen Urizarrek. «Estatuen legeak bihurtzen dira muga», esan
zuen.
Frantziako zenbait presidentek muga hori gero eta handiagoa
bihurtu dutela erran zuen, eta aipatu zituen Sarkozyren «deszentralizazio» xedea eta Francois Hollande presidente sozialistak egin
nahi duen kantonamenduen
erreforma, Ipar Euskal Herriko
eta Biarnoko kantonamendu batzuk bat eginez. Euskararen aurkako erasoak ere gogoratu zituen, eta Seaskaren egoera eta
Falloux legea aipatu zituen, baita
Lurralde Elkargoaren eskariak
jasotako ezezkoa ere.
San Andres plazan eginiko ekitaldi politikoa bukatu ondoren,
Elkartetxea ireki zuten, Pannecau karrikan.
Pello Urizar, ezkerretik hirugarrena, Baionako Elkartetxean, atzo. GAIZKA IROZ
EAJk «jarrera irekia»
izango du aurrekontuen
negoziazioetan
Erredakzioa Donostia
Hego Euskal Herriko erakundeen aurrekontuen negoziazioetan
«jarrera irekia» izango du EAJk,
eta osoko zuzenketak ez aurkezteko «konpromisoa» hartu du. Hala
jakinarazi du Joseba Egibar EAJren bozeramaileak eta GBBko
presidenteak. Eusko Jaurlaritzako aurrekontuei dagokienez, Egibar ziur agertu da PSE-EErekin
eginiko zerga itunak eragina
izango duela instituzio horren
kontuen negoziazioetan.
Beste erakundeei dagokienez,
EAJk iaz hartutako konpromisoari eusten diola esan du Egibarrek, eta azpimarratu du EAJren
asmoa dela «akordio orokorrak»
lortzea. EH Bilduk, berriz, oso zail
ikusten du Jaurlaritzaren aurrekontuak babestea. Gipuzkoakoei
dagokienez, prest azaldu da horiek jeltzaleekin negoziatzeko,
baina «inolako baztertzerik» egin
gabe eta negoziaziorako «abiapuntu bakarra» izanik asteon
aurkeztutako aurrekontuak eta
edukiak.
“Gauza onak gustoko ditut
eta supermerkatura noa”
Jaime Cantizano
Nespresso®* kafe-makinekin bateragarriak
*Café Fortaleza
Fortaleza-rekin
rekin harremani
harremanikk ez duen konpainia bateko marka
marka.
14 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea
Harian › Euskal Herria
Pau Pastor q Neurologoa eta ikerlaria
Hezkuntza Sailak
onartuko ditu
Alzheimerrari lotutako 11 gene identifikatu ditu nazioarteko ikerlari talde batek. Taldean
parte hartu du Pau Pastor neurologoak. Nafarroako gaixo batzuen DNA erabili dute ikerketan. wifi bidez ez
diren konexioak
Eskola 2.0-n
«Genetikoki, gero eta errazagoa izango
da alzheimer izateko arriskua sailkatzea»
Urtzi Urkizu
Nafarroako Unibertsitateko Klinikako Neurologia departamentuan egiten du lan Pau Pastorrek
(Bartzelona, 1968). Parkinsonarekin eta alzheimerrarekin lotutako hainbat ikerketa zuzentzen ari
da, eta beste batzuetan ere parte
hartzaile aktiboa da. Medikuntza
fakultateko irakaslea ere bada.
Amerikako Estatu Batuetako eta
Europako ikerlarien partzuergo batek egindako ikerketan parte hartu
duzu. Nature Genetics aldizkariak
argitaratu du lana.Zer ondorio ekarri
ditu alzheimerrarekin lotutako 11
gene identifikatzeak?
Lehendik, badakigu gene batzuen aldaketak alzheimerraren
kausa direla. Baina aldaketa horiek kasu batzuetan gertatzen
dira soilik. Ikerketa honetan, gaixo batzuen eta osasuntsu dauden
pertsona batzuen genomak aztertu ditugu, eta ikusi dugu gene batzuek eragina dutela gaitza izateko arriskuan. Horrek ez du esan
nahi geneen aldaketa horiek zuzenean gaixotasuna eragingo dutela, baizik eta arriskua handitu
egiten dutela. Ikerketaren emaitza pauso txiki bat da, baina esanguratsua.
Nafarroan ere parte hartu duzue
ikerketan.Nola?
Nazioarteko bileretan parte hartzen dugu maiz, estrategia bateratuak bideratzeko. Proiektu honetan, batetik, ideiak eman genituen. Bestetik, Nafarroako gaixo
batzuei odola atera genien, DNA
lortu eta datuak ateratzeko. Sektoreko jendea ikerketak egiteko
gogo biziz ikusten dut.
Aurkikuntzak ate berriak zabaltzen
ote dizkio gaitzari aurre egiteko lanari?
Gaur egun, oso kasu gutxitan
ezagutzen da alzheimerraren
jatorria. Aurkikuntza hau sakona da, genomarekin egin den
garrantzitsuenetako bat. Emaitzak ere iradokitzaileak dira. Izan
ere, identifikatu den geneetako
bat sistema immunean parte hartzen duen proteina bat da.
Horrek aukera berriak zabaltzen
ditu, ikusten delako proteina
batzuek eragina dutela gaixotasunean. Genomaren ikerketa
gero eta errazagoa da, eta,
horrenbestez, egun batean gizaki
baten genoma osoa begiratu
ahalko da. Hala, alzheimerraren
arriskuari lotutako kode bat izango dugu. Genetikoki gero eta
EAEko Arartekoak
egindako aholkua
aintzat hartu du, baina
baldintza jakin batzuk
ezarri ditu horretarako
Erredakzioa Gasteiz
BERRIA
errazagoa izango da alzheimerizateko arriskua sailkatzea. Zoritxarrez, gaur egun ez dago gaitzarentzat tratamendurik.
Nazioartean probatzen ari diren tratamenduak nondik nora doaz?
Amerikako Estatu Batuetan, esate baterako, familia barruko alzheimerrarekin hainbat trata-
«Parte hartu dugun
ikerketaren emaitza
pauso txiki bat da,
baina esanguratsua»
«Alzheimerra hasiera
fasean dutenek
baliatuko dituzte
gehien terapia berriak»
mendu ari dira probatzen. Batez
ere gaitzaren hasieran daudenekin eta alzheimerra izan dezaketenekin ari dira lan egiten. Kontuan hartu behar da soslai genetikoak zuzeneko harremana duela
gaitza izateko arriskuarekin.
Hala ere, orain dauden botikek
oso eragin txikia dute gaitzaren
garapenean.
Beraz, gaitza izateko arriskua dutenak artatzea errazagoa da?
Ikerketa asko bide horretatik
doaz. Funtsezkoa da alzheimerra
goiz antzemateko tresnak hobetzea, diagnostiko goiztiarra egiteko eta gaitza bera hobeto ezagu-
tzeko. Terapia berriak gehien baliatuko dituztenak gaitza hasierako fasean dutenak izango dira.
Dena den, oso garrantzitsua litzateke gaitza gelditzen asmatzea.
Etorkizunari begira,gaitza kontrolatzeko aukera izango al da?
Kontuan hartu behar da alzheimerra gizarteko arazo garrantzitsua dela, eta izango dela. Gero
eta adineko jende gehiago dago,
eta 90 urte baino gehiago dituzten
pertsonen artean hamarretik zortzik arriskua dute gaitza izateko.
Ikerketen bidez, ahalik eta informazio gehiena izatea komeni zaigu, gaitzaren kausak askotarikoak baitira. Tresnak behar ditugu
kausa horiek ezagutzeko. Bide luzea dugu egiteko oraindik. Tratamendu eraginkorrik ez dugu
oraingoz. Bestetik, jabetu gara bizimodu ohiturek eragina dutela
gaixotasunaren garapenean; irakurtzea, ariketa fisikoak egitea
eta dieta orekatu bat izatea mesedegarriak dira.
Ikerketen emaitza praktikoak iristen
diren bitartean, zer esango zenieke
alzheimerra dutenen senideei?
Itxaropena izan behar dela. Gaixo
batzuek odola ematen lagundu
digutenean, haien senideek aitortu digute ikerketak ziurrenik ez
duela balioko pertsona hori sendatzeko, baina agian etorkizunean beste herritar batzuentzat
izango dela lagungarri. Gizatasunez betetako hitzak entzun izan
ditut. Gaixo batek galdetu zidan
ea zertarako bizi behar zuen. Batbatean erantzun nion gu hobeak
egiten gaituela, itxaropena mantenduz. Zoritxarrez, une honetan
ezin da askorik egin gaitzak aurrera egin duen pertsonekin. Gaitzaren hasiera ezagutzea garrantzitsua dela konturatu gara, diagnostikoa ahalik eta bizkorren
egiteko.
Erakunde publikoak jabetzen al dira
gaitzaren garrantziaz? Diru nahikoa
jartzen al dute ikerketetarako?
Osasun arloko murrizketekin,
ikerketa talde askoren lana gutxitzen ari da. Erakundeek jabetu
beharko lukete arazoak duen tamainaz. Ikerketetan dirua jartzeak lehentasunezkoa izan beharko
luke. Edonola ere, pentsatzen dut
etorkizunean iritsiko direla emaitzak. Gaixoen zaintzaileak ere
kontuan hartzekoak dira.
Alzheimerraz gain, beste gaixotasun degeneratiboetan zer aurkikuntza egin dira azkeneko urteetan?
Parkinsona da beste gaixotasun
degeneratibo garrantzitsuenetako bat, eta gaitz horren inguruan
aurkikuntza handiak egin dira.
Botika eraginkorrak aurkitu dituzte. Horiei esker, sintomak ez
dira hain gogorrak. Badaude beste gaitz batzuk ez hain ohikoak,
geneen osagai garrantzitsua dutenak. Dozenaka gaixotasun bitxietan, bestalde, kausak ezagutzen ari gara pixkanaka.
Eusko Jaurlaritzak Eskola 2.0
programan wifi bidezkoak ez diren Interneterako konexioak
onartuko ditu, betiere azpiegiturek baldintza jakin batzuk betetzen badituzte. Ikasgeletan kable
bidezko konexioa jarri dutenei horiek erabiltzeko aukera emango
die, baldin eta sistemaren segurtasuna eta iristeko erraztasuna
bermatzen badute. Horrez gain,
wifi konexioa erabiltzen duten
ikastetxeetan erradiazioak murriztearen alde agertu da, Arartekoak jakinarazi duenez.
EAEko Arartekoak bi kexa jaso
zituen Eskola 2.0 programarekin
lotuta. Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailaren egitasmo horrek
wifi konexioa baino ez zuen onartzen. Sistema horrek ikasgelan
«antolatzeko bizkortasuna eta
malgutasuna» ahalbidetzen duela argudiatu zuen Isabel Zelaaren
Hezkuntza Sailak, kable bidezko
konexioak ez bezala. 2013ko apirilean Arartekoak erradiazioa murrizteko neurriak kontuan hartu,
eta, horrez gain, Eskola 2.0 programan sartzeko beste aukerak
aztertzeko eskatu zion Eusko
Jaurlaritzako Hezkuntza Sailari.
Arartekoak nabarmendu du
wifi bidez igorritako erradiazioa
araudiak agindutakoaren azpitik
dagoela, baita gaineratu ere gaurgaurkoz ez dagoela egiaztatuta
pertsonen osasunean eragiten
dutenik. Dena den, gogorarazi du
Europako Parlamentuak erradiazioak murriztuaren eta ikastetxeetan kable bidezko konexioak erabiltzearen alde egin duela. Horrenbestez, «ardura printzipioa»
kontuan hartzeko eskatu dio Eusko Jaurlaritzari.
Itunpekoentzat, funts bera
Bestetik, Hezkuntza Sailak atzo
jakinarazi zuen 2014ko aurrekontu proiektuaren barruan «aurreko urteetako baldintza beretan»
mantenduko duela itunpeko hezkuntza sarearen finantzaketa.
Hedabideetara bidalitako oharrean, Cristina Uriarte buru duen
sailak gaineratu zuen «itunpeko
moduluei» eusten diela, eta, horrekin batera, «langile gastuetara
bideratutako zenbatekoa». Itunpeko sarearen aldeko apustua berretsi du, baina lan itunen eztabaidan sartzea saihestu du.
2013ko azaroaren 3a, igandea berria 15
Euskal Herria ‹ Harian
2011tik zaintza partekatuari buruz
berariazko araua du Nafarroak. Zaintza
sistema hori ez da lehentasunezkoa,
baizik eta aukera bat besteen artean.
tendu beharko dute. Gurasoei
tresnak eman beharko litzaizkieke hori gainditzeko». Dena den,
ebazterakoan, nola aplikatu dute
hori epaileek? «Ondo aztertu behar da nondik datorren desadostasuna. Baliteke aitak zaintza
partekatua eskatu duen unean
hasi izana harreman txarra».
Aurreko
zaintzaren
arabera
M.A.L.
N
afarroako eredura
hurbildu da Kidetza.
Zaintza partekatuari
buruzko herri ekinbide legegilearen testuari asteartean egindako aldaketen ondorioz,
Nafarroako Gobernuak 2011n
onartutako legearen antza hartu
du Guraso Bananduen Elkarteen
Euskadiko Federazioaren proposamenak. Alde nabarmen batekin: Nafarroako arauak ez ditu
ondasunen eta etxebizitzaren likidazioa eta pentsioen ezaugarriak aipatzen. Margarita Perez
Salazar Iruñeko familia epaileak
azaldu du zaintza partekaturako
eskaerak «banan-banan» aztertzen dituztela.
Nafarroako epaileentzat, zaintza partekatua ez da lehentasunezko sistema, aukeren artean
bat gehiago baizik. Hori da, hain
justu, Kidetzak Eusko Legebiltzarrera eramandako proposamenean egindako aldaketetan esanguratsuena. «Gurasoen arteko akordiorik ez dagoenean, epaileak
guraso bakarreko zaintzaren eta
zaintza partekatuaren artean
hauta dezake, baldintza berdinetan, Kode Zibilaren eskakizun
guztiak bete gabe», adierazi du
Perezek, Nafarroako sistemaz.
Espainiako Kode Zibilaren 92.
artikuluak dio zaintza partekatua bi gurasoen arteko adostasunez erabaki behar dela. Akordiorik ez dagoenean eta batek eskatzen duenean, «salbuespenez»
ezar dezake epaileak, «adingabearen interes gorena babesteko
modu bakarra» dela argudiatuz
gero. Nafarroako arauak salbuespenezko izaera hori kendu zuen,
eta beste aukera bat bezala jarri
zuen zaintza partekatua; «adingabearentzako onena» denean
aplikatu beharrekoa da. Kidetzaren aurreko proposamenak, aldiz, zaintza partekatua hobesten
zuen, gurasoen adostasunik gabeko abagunean ere.
2011tik gora egin du Nafarroan
eskatutako eta emandako zaintza
partekatuen kopuruak, bai banaketa berrietan, bai lehenago bereitzitakoen artean, neurriak berraztertzeko eskatu baitute hainbat gurasok. Epaitegiek datu
zehatzik ez duten arren, Perezek
esan du astero adostutako hamabost prozedura inguru heltzen
zaizkiola mahai gainera, eta horietan hiruzpalau zaintza partekatu daudela. «Gero eta bikote
Denak galtzaile
Analisia
Maite Asensio Lozano
H
edabideetatik Eusko
Legebiltzarrera egin du
jauzi asteon zaintza partekatuari buruzko eztabaidak.
Herri ekinbide legegilearen aurkako kritikak arindu nahian, testuan aldaketa batzuk egin ditu
Kidetzak, baina ez dirudi alderdi
politikoen kokapena asko mugituko denik. Diagnostiko bera egiten dute: oraindik andreak arduratzen dira nagusiki seme-alaben
hazkuntzaz, baina, aldi berean,
gero eta gizon gehiagok hartzen
dute parte. Eta konponbide antzekoa proposatzen: bi gurasoen
zaintza arduratsuak jarraipena
izan beharko luke bikotea banatu
ostean, batik bat zaintza sistema
biek adostua eta antolatua bada.
Desadostasunak, ordea, sakonak
dira, eta zaintza ereduarekin edo
haurrekin bainoago eztabaidaren atzeko abagunearekin daude
lotuta: banaketetan gatazka eragiten duten aldagaiekin.
‘‘
Azken urteetan aiten
egonaldiak luzatu dira,
edozein izen jartzen
zaiola ere»
MARGARITA PEREZ SALAZAR
Iruñeko familia epailea
gehiago heltzen dira zaintza partekatzeko akordioetara».
Auzitara iristen diren kasuetan, ordea, «zaintza sistema
bidezkoena zein den» aztertu
behar dute epaileek. Horretarako, kontuan hartu beharreko irizpideak ezarriak ditu legeak:
seme-alaben adina eta iritzia, sustraitze soziala eta familiarra,
banaketara arteko zaintzaz nor
arduratu den, lana eta familia
bizitza uztartzeko gurasoek
dituzten aukerak, etxebizitzen
kokapena, eta gurasoen jarrera
eta borondatea.
Hain justu, gurasoen arteko harremanak zeresan handia eman
du. Perezek nabarmendu du guda
egoera umeentzat kaltegarria dela edozein zaintza sistematan:
«Harreman txarrak ez dio lagunduko zaintza partekatuari, sistema horrek maizago elkar ikustea
eta komunikatzea dakarrelako,
baina guraso bakarreko zaintza
emateak ez du gatazka konponduko, eta hor ere harremana man-
Halere, Margarita Perezentzat,
banaketaren aurreko bizimoduan dago giltzarria: «Ikertu behar da nola antolatzen zen bikotea, nola parte hartzen zuen bakoitzak... Epaia saiatu behar da
banatu aurreko sistema ahal den
neurrian iraunarazten. Zaintza
partekatua ematen den kasuetan, lehenago ere bi gurasoak arduratu dira haurren zaintzaz eta
arretaz». Hala, seme-alaben hazkuntzan parte hartu ez duten aitei ez zaie zaintza partekatua
ematen. «Haurraren atxikimendua eta lotura afektiboa bietako
batekin egongo litzateke sendotua, zaindu duenarekin alegia.
Kontua ez da zenbatzea nork eraman duen gehiagotan eskolara,
baizik eta bi gurasoekiko atxikimendua duen, eta ona den biekiko erlazioa antzera mantentzea».
Edonola ere, banakako ala partekatutako zaintza ezarri, epaileen ebazpenetan bilakaera antzeman du Perezek: «Bata zein bestearekiko egonaldiak gero eta
parekoagoak dira, seme-alabek
harreman handiagoa biekin izan
dezaten. Garai batean, bisita erregimenak oso murriztuak ziren: bi
asteburuan behin ikusten zituzten aitek haurrak, eta gehienez
asteazkenetan; azken urteotan aiten egonaldiak luzatu dira, edozein izen jartzen zaiola ere».
Neurri batean, gizarteak normaltzat du bikotekide ohiak elkarren artean txarto moldatzea.
Baina gerra betean amaitzen duten erlazioak berdintasunezkoak
izan dira, ala botere harremanen
isla dira moztu osteko gatazkak?
Begirune, enpatia eta komunikaziorik gabeko harreman afektiboei gehitzen zaie gatazkak konpontzeko heldutasunezko erreferenterik ez izatea. Emaitza, sarri,
ezinikusia da, arazo ekonomikoek elikatuta; agerikoa baita banaketek bikotekideak pobretzen dituztela ia beti. Orduan, zaintza ez
da seme-alaben hazkuntzaren
kudeaketa, gurasoen arteko botere borroka baizik.
Izan ere, zein da gatazka nagusia? Umeek norekin eta zenbat
denbora egon behar duten? Kasu
gehienetan ez, zaintza partekatua
eskatzen ez denetan ere egonaldi
zabalak lor baititzake zaintzaren
ardura ez duen gurasoak, haurrak
egunero ikusteraino. Bikotekide
bakoitza zein egoera sozioekonomikoan geratuko den, horrek sortzen du liskarra sarri. Funtsean,
non eta zein baldintzatan biziko
diren, eta nola banatuko dituzten
seme-alaben gastuak. Hau da,
etxebizitza eta pentsioa. Horiek
badira eragozpen nagusiak, zergatik ez heldu gai horiei zuzenean?
Zergatik kokatu arazoa zaintzan,
egiaz diruan dagoenean? Zaintza
partekatua arautu nahi bada, banaketen ostean seme-alabak hezteko sistema onena zein den ebazteko irizpideak ezarri nahi badira,
zergatik arautu behar dira etxebizitza edo pentsioak?
Ikuspegia zabaltzea eta egiturazko arazoei erreparatzea eskatzen du galderoi erantzuteak. Banaketetan hiru arazo daude: herritarrak hipoteka ezinezkoetara
eta alokairu debekuzkoetara bultzatzen dituen etxebizitza politika, lehenik; gero eta soldata baxuagoak eta bizi ahalmen txikiagoak dakartzan lanaren prekarizazioa, bigarrenik; eta emakumeak ekonomikoki, psikologikoki
eta sozialki mendeko bihurtzen
dituen gizarte antolakuntza, hirugarrenik. Arazoa da gizon asko
pobretu egiten direla bizi ez diren
etxe bat ordaintzen; eta andre asko pobretuta daudela, amatasunak lan merkatutik botatzen dituelako. Denak galtzaile. Zaintza
partekatuari buruzko arauak ez
ditu arlootan irabazle egingo.
Nafarroak 2011n onartu zuen zaintzari buruzko legea. I. ZABALETA / ARP
16 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea
Harian › Euskal Herria
50
Aiako Altzola auzoko
baserri bat erre da
pEkonomia Solidarioaren Azokan
egongo diren elkarteak. Finantza etikoa, tokiko nekazaritza ekologikoa,
bidezko merkataritza... Azaroaren
16an eta 17an, 50 elkarte elkartuko
dira Bilbon Ekonomia Solidarioaren
Azokan. Hitzaldi eta bestelako ekintzak egingo dituzte.
DONOSTIA › Ostiralean, 19:30 aldera, sute batek
Aiako (Gipuzkoa) Altzola auzoko baserri bat
erraustu zuen. Eusko Jaurlaritzako Segurtasun
Sailak atzo jakinarazi zuenez, sutea tximiniatik
gertu sortu zen. Ezbeharra gertatu zenean etxe
barruan zegoen gizonezkoa onik atera zuten
suhiltzaileek; ordea, baserriko zenbait animalia
zaurituta utzi zituen suak.
%525
Oilaskoekin betetako kamioi
batek su hartu du errepidean
pGasteizko Udal Dantza Eskolako
tasen garestitzea, ehunekotan. Javier Marotok Jose Uruñuela udal dantza eskolako tasak 120 eurotik 630ra
igo nahi ditu. Horren eskumena Eusko
Jaurlaritzako Hezkuntza Sailarena
dela esan du Gasteizko alkateak.
CINTRUENIGO › Oilaskoak garraiatzen zituen
kamioi batek su hartu zuen N-113 errepidean
zihoala, Iruñetik Madrilerako bidean. Gidariak
sua antzeman zuenean, ibilgailua gelditu, eta
oilaskoen kaiolak ireki zituen, su garretatik ihes
egiteko tartea izan zezaten. Nafarroako Foruzaingoak jakinarazi duenez, gidaria onik dago,
baita oilasko gehienak ere.
DONOSTIA › Greenpeace elkarte ekologistak
ziega bat jarri zuen atzo Donostian —ostiralean
Bilbon jarri zuen— Errusiako Gobernuak atxilotutako 28 kide eta bi kazetarien egoera gogorarazteko eta elkartasuna adierazteko. Duela hilabete bat baino gehiago atxilotu zituzten, Artikoa
babestearen aldeko ekintza batean, eta pirateria eta bandalismoa egotzi diete.
2
Laburrean
Elkartasuna,atxilotutako
Greenpeaceko kideekin
Erredakzioa
Bi pertsona hil ziren atzo auto istripuan, Arabako Kuartangoko udalerrian. Istripua 16:20 aldera gertatu zen; argitu gabeko
arrazoien ondorioz, AP-68 autobidetik Bilborako bidean
zihoan auto bat errepidetik atera eta hamar-hamabost metroko altueratik amildu zen. Larrialdiko osasun zerbitzuak
bertaratu zirenean, auto barruan zeuden bi pertsonak «oso
larri» zeuden. Medikuen ahaleginak antzuak izan ziren. Bi heriotza horiekin, zortzi dira aste hasieratik Euskal Herriko errepideetan hildakoak. Astelehenean Deierrin, Deikaztelun (Nafarroa) eta Laudion gertatu ziren ezbeharrak. Ostegunean
Astigarragan (Gipuzkoa), Muxikan (Bizkaia) eta Oionen (Araba). Oionen, auto batek harrapatuta hil zen ume bat.
Irudia qDonostia
j
Ostiralean Bilbon jarritako ziega. LUIS TEJIDO / EFE
Auto istripuan bi lagun
hil dira Araban,AP-68ko
zubi batetik amilduta
OLATUEK PASEALEKUA JAN DUTE
Itsasoaren indarraren beste adibide bat bizi izan
zuten atzo Donostian, Ondarreta aldean. Eusko
Jaurlaritzako Meteorologia eta Larrialdien Arretarako Zuzendaritzak alerta horia emana zuen haize eta olatuengatik, eta, hain zuzen ere, olatuek
jan zuten pasealekuaren zati bat. Udaltzaingoak
hondoratutako eremua itxi zuen, baina Haizearen
orrazia ikustera joateko bidea irekita utzi zuen.
Olatu handiengatik alerta horiari eusten diote
oraindik. JUAN HERRERO / EFE
Hilberriak
KARMELE
LANDABASO AREGO
(Juan Uribarrenen alarguna)
Atzo hil zan, Elantxoben, 90 urte zituela.
EDURNE
OIARZABAL
SAEZ DE LA FUENTE
Bilbon hil zen, 2013ko urriaren 31n.
«Ama maitxie, jun zara gure ondotik,
baia ez geure gomutatik ezta bihotzetik»
Arantza eta Ander, Pedro eta Amaia, Mailen eta Kastor, Juino; lobak:
Eulate eta Aritz, Pello eta Eider, Lur, Mikel; neba eta ahizpak: Iñaki(†)
eta Ascen, Begoña eta Jon Andoni (†), Ana Mari eta Jose Ramon (†)
eta gainerako familia guztia.
Hileta-elizkizuna: azaroak 3, seietan, Bariko San Nikolasen
(Elantxobe).
ELANTXOBEN, 2013ko azaroaren 3an
ESKELAK
Seme-alabak: Jon eta Garbiñe; bilobak: Aritza eta Izaskun, Naia eta
Zigor; birbilobak: Aimar, Ander eta Jon; ahizpa: Garbiñe; lobak eta
beste senideak.
Hileta-elizkizuna: Vicente Garamendi kaleko Covadongako
Amaren elizan.
Noiz: Astelehenean, arratsaldeko 19:30ean.
(0034)943 30 40 30
eskelak@bidera.eu
2013ko azaroaren 3a, igandea berria 17
Ekonomia ‹ Harian
Laminaciones Arreguiko langileak,
«kezkaturik» Gorenaren epaiarekin
Bilbon baliogabetutako 178 langile
kaleratzeko dosierra Madrilek zati batean
berretsi duelako albistea zalantzan jarri dute
Espainiako Auzitegi Gorenak egun gutxian
ezagutaraziko du azken erabakia
Xabier Martin
Laminaciones Arreguiko langile
kaleratuen artean kezka zabaldu
da azken orduetan Espainiako
Auzitegi Gorenak har dezakeen
erabakiaren inguruan; auzitegiak bakarrik zati batean eman
die langileei arrazoi, zenbait komunikabidek kaleratu dutenez;
«baina oraindik ez dago ebazpenik; guk ez dugu ezagutzen», dio
Nando Anguiano (ELA) langile
batzordeko bozeramaileak.
EAEko Justizia Auzitegi Gorenak (Gizarte arloak) 178 langile
kaleratzeko lan erregulazio dosierra baliogabetu zuen duela hamahiru hilabete, epaitegiek erregulazioei dagokienez enpresa baten aurka emandako ebazpen garbienetakoarekin. Garbiñe Biurrun buru duen aretoak
azaldutako arrazoiak aztertu ditu
azken hilabeteotan Espainiako
Auzitegi Gorenak —batik bat kaleratze prozesuaren formari erreparatzen diote—, Celsa Atlanticek (Laminaciones Arregui zena)
helegitea jarri ziolako Euskal Herrian hartutako epaiari.
«Ez dago epaiketa berriz egin
beharrik; EAEko Justizia Auzitegi Gorenak emandako epaia aztertzea baino ez da». Horregatik,
langileak nahastuta daude azken
orduetan hedatutako zenbait informaziorekin. «Dosier bakar baten inguruan erabaki behar dute,
eta, beraz, oso arraroa iruditzen
zaigu langile batzuen kaleratzeari oniritzia ematea eta beste batzuei ez», dio Anguianok.
Gorenak aldeei jakinarazi behar die lehen-lehenik epaia, eta
gero, haren berri eman jendaurrean. «Baina gure abokatuak ez du
jakinarazpenik jaso, eta Gorenak
ez dute ebazpenaren berri eman;
ez dugu ezagutzen», azaldu du
Anguianok. «Ez dugu informazio
horri buruz ezer gehiago esango,
ezin dugulako iritzirik eman ezagutzen ez dugunaz».
Edonola ere, Anguianok azaldu
du «oso litekeena» dela auzitegiak
datorren astean ezagutaraztea
ebazpena, eta orduan jakingo dute epaileak benetan oniritzia
eman dien iazko ekainean egindako 91 kaleratzeei eta baliogabetu
dituen haien ostean egin ziren
beste 83 kaleratzeak—kaleratuen
artean ELA eta LABeko ordezkariak zeuden—. «Berriro diot, dosier bakarra da; ekainean hasi ziren jendea kaleratzen, eta gero hilez hil dosierra luzatu zuten 178ra
iritsi arte»,erantsi du Anguianok.
Madrili beldur
Koyo Bearings, Azpeitiko Corrugados eta Laminaciones Arreguiren lan erregulazio dosierren kasuetan epaileek haiek baliogabetzeko hartutako erabakiek Euskal Herritik uxatu dituzte hainbat enpresa euren dosierrak
aurkezteko garaian. Corrugadosen kasuan, Gallardo taldeak Madrilera jo zuen beharginak kaleratzeko azken dosierra aurkezteko,
jakinda langileen balizko salaketa bat Espainiako Auzitegi Nazionalak aztertuko zuela.
‘‘
Ez dago ebazpenik
oraindik; gure abokatuari
ez diote jakinarazi, eta ez
dute haren berri eman»
«Arraroa da esan dutena;
ez da ulertzen dosier
bakarreko kaleratzeak
bereiztea»
NANDO ANGUIANO
Laminaciones Arreguiko batzordeko kidea
Gauza bera egin zuen Celsa
Atlanticek, 160 langile bi urtez
kontratuak eteteko beste dosier
batekin EAEko Justizia Auzitegi
Gorenean kolpea jaso ondoren.
Gasteiz eta Urbinako plantetako
Laminaciones Arregui zeneko langile bat, kaleratzeak salatzeko ekitaldi batean. RAUL BOGAJO / ARGAZKI PRESS
beharginen izenak zeuden dosier
horretan, baina Celsa Atlanticek
Galizian duen beste plantako beharginenak ere bazirenez, EAEko auzitegiak saihestu eta Madrilen aurkeztu zuen dosierra enpresak.
Orain Espainiako Auzitegi Gorenak albiste txarrak ekar ditzake Laminaciones Arreguiko langileentzat, Celsa Atlanticeko zuzendaritzaren helegite bat dela
medio, hamahiru hilabete langabezian egon eta gero (aurretik
egon direna kontuan hartu gabe).
Izan ere, iristear den epaiak ez
luke ontzat joko kaleratze guztiak baliogabetzea, auzitegitik
egon den filtrazioa benetakoa
bada. Haren arabera, 2012ko ekainean egindako 91 kaleratze legezkoak lirateke, «kausa ekonomiko
objektiboak» zeudelako. Ostean
egindako beste 83, ordea, baliogabetuko lirateke, eta epaileek «sin-
dikatuen aurkako jazarpena» aipatuko lukete oraindik aldeei jakinarazi ez zaien ebazpenean.
Errepresalia izan zen
Araban dituen bi lantegiak itxi —
Gasteizen eta Urbinan—, eta 358
langile botatzeko asmoa iragarri
zuen Celsa Atlanticek iazko maiatzaren 9an. Egun bat lehenago
sindikatuek greba mugagabea
abiatu zuten. Langile guztiak kaleratzeko erabakia enpresaren
«errepresalia» izan zela ondorioztatu zuen EAEko Justizia Auzitegi Gorenak, greba egunaren biharamunean hartu zelako. Hasie-
ran, enpresak jakinarazi zuen 91
langile botatzeko egin nahi zuela
erregulazio eskaera, baina ondoren iritzia aldatu, eta langile guztiak botatzea erabaki zuen. Enpresaren egoera ez zen aldatu bi
erabakien artean, epaileek euren
ebazpenean esan zutenez, eta ontzat jo zuten ezberdintasun bakarra greba abiatzeko erabakia izan
zela.
Zati batean edo oso-osorik Madrilek berresten baldin badu Bilbon hartu zen erabaki hori, enpresak langileak berriro kontratatzeko urratsak egiten hasi
beharko luke.
18 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea
Harian › Mundua
Aitorpena edo autonomia
Udal hauteskundeak egingo dituzte gaur
Kosovon; Belgradek ere parte hartzera deitu
arren, serbiar askok boikotari eutsiko diote
Bruselaren presiopean adostutako itunaren
urratsetako bat dira gaurko hauteskundeak
Samara Velte
Gerra amaitu eta 14 urtera, udal
hauteskundeak egingo dituzte
gaur Kosovo osoan; baita iparraldean ere, Serbiako Gobernuaren
oniritziarekin. Belgradek, lehenbiziko aldiz, Pristinak antolatutako bozetan parte hartzeko eskatu
die Kosovoren menpe bizi diren
serbiarrei. Bi aldeek hamabost
puntuko akordio bat sinatu zuten
joan den apirilean, Europako Batasunak estututa, euren arteko
harremana normalizatzeko asmoz. Itundutakoaren arabera,
Pristinak autonomia handiagoa
emango die iparraldeko serbiarrei; trukean, Belgradek nolabait
ere aitortu beharko dio Kosovoko
administrazioari eskualde horren gainean daukan eskumena.
Itun hori gauzatzeko lehen
urrats nagusia gaurko hautes-
kundeak izango dira. Bozak Kosovo osoan egitea onartuta, Pristinaren nagusitasunari keinu bat
egiten ari zaio Serbia. Gero, instituzioak osatutakoan, udal serbiarren sare bat eratuko dute, modu
autonomoan funtzionatzeko.
Kosovoko herritarren %90 baino gehiago albaniarrak dira. Herrialde osoan 120.000 serbiar inguru bizi dira; gehienak, iparraldeko hiru barrutitan. Talde etniko
nagusia dira han, eta ez dute albaniarren aginterik onartzen. Pristinaren eskumena ez da sekula
benetan heldu iparralde serbiarrera; 1999az geroztik hedatuta
dauden nazioarteko tropek ere ez
dute menderatu.
Belgraden eskaera
Orain arte, mugaren alde bateko
zein besteko serbiarrek ez diote
zilegitasunik aitortu Kosovori,
Kosovoko emakume serbiar bat botoa ematen, iazko Serbiako hauteskunde orokorretan. VALDRIN XHEMAG / EFE
eta boikota egin diete Pristinak
antolatutako hauteskundeei.
Orain, ordea, haietan parte hartzeko deia egin du Belgradek.
Aleksandar Vucic Serbiako lehen
ministroaren arabera, ez da Kosovori aitortza egiteko, baizik eta
instituzio serbiarrak bermatzeko: «Serbiarrek ez badute botoa
ematen, gerta daiteke albaniar
bat bihurtzea Mitrovicako [serbiarren hiri nagusiko] alkate».
Belgradek babestuta, Srpska
Herri Ekimen zerrenda aurkeztu
dute serbiarrek Kosovo osoan.
Iparraldeko serbiar gehienek, ordea, boikotari eutsiko diotela diote iragarpenek. NBEren galdeketa baten arabera, soilik %16k
dute parte hartzeko asmoa; %44k
erabakita daukate ez dutela bozkatuko. Balkan Insight kazetaren
arabera, Mitrovican hormetatik
erauzita eta «traidore» dioten pin-
taketaz beteta agertu dira hautagai serbiarren kartelak.
Hegoaldeko enklabeetan Alderdi Liberal Serbiarra ere aurkeztu da; Pristinan ere ordezkatuta dago hura. Albaniarren artean,
Hashim Taçi lehen ministroaren
Alderdi Demokratikoa, Kosovoko
Liga Demokratikoa, Vetevendosje independentista eta Kosovoren
Etorkizunerako Aliantza ere
lehiatuko dira.
da. Baina serbiar horiekin kontsultatu barik hartutako erabakia izan zen, neurri handi batean.
Belgradek egin du, inork egitekotan, apirilean izenpetutakoa
betearazteko ahaleginik. Kosovo
iparraldeko serbiarrek behin eta
berriz utzi dute argi ez dutela
Pristinako administrazioa onartzen. Eta Pristinak ere, hitzarmenean gustuko zuena hartu du,
Serbiaren onarpen ez-ofiziala,
alegia, baina ez haren betebeharrak, hau da, serbiar udalen artean autonomia moduko bat sortzea. Albaniar askorentzat,
traizioa izan zen hori, Bosnian
bezala Srpska errepublika baten
sorrera irudikatu zuten. Baliteke
horrelakoren bat izatea ondorioa. Baina aldea ere handia da:
Bosnian garbiketa etnikoaren
ondorio da serbiar eremua, eta
beraz errepublika horren konpromisoa da estatu bakarrean
egotea; Srpska errepublika
bereizteak garbiketa etnikoaren
zilegitasuna lekarke, azken batean. Aldiz, Kosovon, albaniarren
garbiketa etniko berbera egiten
saiatu baziren ere, emaitza erabat desberdina izan da. Serbiarrez hustu da Kosovo, ia erabat.
Lurraldetasunean tematzeak
Europari eta nazioarteari on
egin diezaioke, antzeko errealitateek erabakitzeko eskubidea
kopiatu ez dezaten. Baina serbiarren eta albaniarren kalterako
da, konponbiderik gabeko gurpilzoroan betikotzea baitakar.
Pristinak, giroa baretzen
lagundu beharrean, tentsioa ekarri du, serbiarrak haserrarazteko
neurri sinpleekin: Serbiako politikariek kanpainan Kosovoko
iparraldeko udaletan parte hartzea eragotzi nahi izan du hasieran. Gero, serbiarrek onartzen ez
dituzten erakundeetako sinboloekin hornitu dituzte boto-paperak, hala nola Kosovoko banderarekin.
Batzuek esango dute marra etnikoen arabera banatzea lurraldeak porrot handia litzatekeela
Kosovon. Urrundik erraz esaten
direnak dira. Baina Europako
agintarientzat porrota litzatekeen hori, Kosovo eta Balkanetako
biztanleei behingoz jaramon egin
eta bakean bizitzeko bidea ere
izan liteke.
Leku-lekutan
Urtzi Urrutikoetxea
Kosovo berriz ere
dal hauteskundeak dituzte gaur Kosovon,
eta berebiziko garrantzia daukate estatu berria egonkortzerakoan. Ban Kimoonen hamabosteroko txostenak dioenez, Kosovo hauteskundeak ondo irteteak, herrialdearen iparraldean bereziki,
berebiziko garrantzia izango du
bakerako eta egonkortasunerako. Nazio Batuen ardura hori bada, pentsa Europako Batasuneko
agintarien kezka. Funtsean, Bruselak behartuta apirilean Belgradek eta Pristinak, lortu zuten
akordioa dago jokoan. Serbiaren
EBrako sarrera negoziatzeko baldintza izan zen. Baina sarritan
gertatzen den legez, gobernuak
hartu zituzten aintzat, eta herritarrak ahaztu. Kosovo iparraldeko serbiarrak, batez ere. Eta horrela heldu gara gaurko egunera.
Hauteskundeak, egiaz, garrantzitsuegiak izan litezke udal boz
U
soilak izateko. Denentzat aukera
bat dakarte eta, baina ez denentzat aukera bera. Azal dezagun.
Kosovo estatuko agintarientzat
—albaniarrentzat— eta horren
babesleentzat —EB eskuarki—
ezinbestekoa da hauteskundeetan parte hartze handia egotea,
eta serbiar udalerrietan ere normaltasuna egotea. Tira, normaltasun itxurarekin konformatuko
lirateke, eta iparraldean ehuneko 30eko parte hartzea garaipen
itzela litzateke. Atera kontuak,
noraino jaits daitekeen legitimazio demokratikoa. Litekeena
baita serbiarren parte hartzea
are txikiagoa izatea, ia hutsala.
Estatu horri berari uko egiten
dioten serbiarrentzat ere karta
garrantzitsua baitira hauteskundeok: horietan parte hartze txikiak Estatuaren legitimazio falta
nabarmenduko luke. Eta alde
biek ondo dakite legitimazio
horren ispilu izango direla gaur-
ko bozak; herritarrak bozkatzera joan ala ez joan, horra gakoa,
zer bozkatzen duten baino gehiago.
Pristina eta Belgraden artean
tarteka pizten den tentsioetan
azkenetakoa, apirilean Bruselan
izenpetutako akordioaren interpretaziotik etorri da. Gatazka
konpontzeko mugarria behar
zuen hitzarmenak, eta hauteskundeotan berretsi beharko
litzateke. Belgradek sarritan
esan du itunak ez dakarrela
Kosovoren aitorpenik, baina Serbiako estatuak Kosovon zeukan
presentzia ia hutsean utzi zuen;
ordura arte Kosovo iparrean zeuden serbiarrak, bidenabar, Belgraden babesik gabe geratu
ziren, eta trukean guztiz definitu
gabeko autonomia bat agindu
zien Pristinak. Teorian, beraz,
burujabetzaren auzia utzi eta
serbiarrek Kosovon izan beharreko estatusa eztabaidatu behar
2013ko azaroaren 3a, igandea berria 19
Mundua ‹ Harian
AEBek Iraki
eskatu diote
«herri guztiei»
emateko ahotsa
gobernuan
DLaburrak
Siriako oposizioarekin
bildu da Liga Arabiarra
KAIRO › Nabil al-Arabi, Liga Arabiarreko idazkari nagusia, NCSROF Siriako oposizioko koalizio
nagusiko buruarekin bildu da
Genevako bake konferentziaz
hitz egiteko. Hark ez dio oraindik
baieztatu koalizioak parte hartuko duen —hurrengo asteburuan erabakiko dute—, baina
baldintza gisa aipatu du Baxar
al-Assad Siriako presidenteak
kargua uztea.
Bilera egin dute Barack
Obamak eta Nuri
Al Malikik; Etxe Zuriak
ez du iragarri laguntza
militar berririk
Erredakzioa
AEBetako Gobernuak 2011ko
abenduan eman zuen bukatutzat
Irakeko gerra. Ordutik, ordea, gatazka areagotu baino ez da egin.
Etengabeak dira xiiten, suniten
eta kurduen arteko liskarrak, eta
NATOren datuen arabera, aurtengo urtarriletik abuztura bitartean 4.314 zibil hil dira. Horiek horrela, bilera egin zuten herenegun Barack Obama AEBetako
presidenteak eta Nuri al-Maliki
Irakekoak. Hauteskunde legea aldatzeko eta Irakeko «herri guztiei» gobernuan egoteko aukera
emateko eskatu zioten AEBek
Iraki.
Bileraren ostean Obamak azaldu zuenez, Al-Qaedari aurre egiteko «kide sendo eta eraginkorra»
izatea eskaini zion Al-Malikiri.
Hark ere bere herrialdeak aparteko ahalegina egingo zuela adierazi zuen. «Gure jendea maila guztietan mobilizatzen ari gara AlQaedari aurre egiteko, Irakentzat
nahiz Ekialde Hurbil guztiarentzat baita ona hori».
Alabaina, bi herrialdeak ez dira
elkarrekin guztiz fio. Besteak beste, Irakek Iranekin eta Siriarekin
izan ditzakeen aliantzek kezkatzen dute Etxe Zuria. Horren adibide izan daiteke, esaterako,
AEBek ez iragarri izana Irakentzako laguntza militar berririk.
Laguntza hori oraindik ere irits
daiteke, baina AEBetako Kongresuak ez du guztiz babesten. Hainbat senatarik gutuna bidali diote
Obamari, esanez Al-Maliki Irak
gerra zibilera ari dela eramaten.
Gaur-gaurkoz, armagintzari lotutako 50 akordio inguru dituzte hitzartuak bi herrialdeek, 10.000 milioi dolarreko balioa dutenak.
Irakli Garibaxvili izango da
Georgiako lehen ministro
Gizonezko bat Mehsuden heriotzari buruzko albistea irakurtzen egunkari batean. BILAWAL ARBAB / EFE
Pakistango Gobernuak dio
ez duela utziko droneek
bake prozesua «hiltzerik»
Talibanek Khan Said
Sajna aukeratu dute
TTPko buru, Mehsud
AEBetako hegazkin
batek hil ostean
Miren Garate
Hakimullah Mehsud TTP Pakistango taliban talde nagusiko burua hil zen herenegun,
AEBetako droneen eraso baten
ondorioz. Herrialdeko komunikabideek aipatu dutenez, harekin
batera zeuden beste lau taliban
eta hogei pertsona gehiago ere
zendu ziren erasoan. Pakistango
Gobernuak esan du ez duela onartuko droneek talibanekiko bake
prozesua «hiltzerik». «Ezin da gerra bukatu, gerra erabilita», adierazi du Pervaiz Rashid Informazio ministroak.
Hain zuzen, datozen egunotan
dira hastekoak gobernuaren eta
talibanen arteko negoziazioak.
Gobernuko bozeramailearen arabera, datozen bi asteotan ekingo
diete. Atzorako ere bazegoen hitzordu bat finkatuta, baina bertan behera geratu zen. Gobernua
beldur da TTPko buruaren heriotzak talibanen oldarraldi berri
bat ekarriko ote duen, eta segurtasun indarrak alerta goreneko
mailan jarri dira. Besteak beste,
AEBetako kontsuletxearen inguruan gogortu egin dituzte kontrol
neurriak, baita hirietako sarrerairteeretan ere.
Bien bitartean, atzo erraustu
zituzten Mehsud eta beste lau talibanak Pakistan mendebaleko
Ipar Waziristan probintzian. Haren ordezkoa ere aukeratu dute:
Khan Said Sajna. 36 urte ditu, eta
besteak beste, Karatxiko —herrialdeko hiribururik jendetsuena— itsasontzi base baten aurkako erasoan parte hartu zuela eta
400 presori Bannu hiriko espetxe
batetik ihes egiten lagundu ziela
esaten dute. «Ez du oinarrizko
ikasketarik, ez ohikorik ez erlijioari lotutakorik, baina zailduta
dago batailan. Afganistanen
egindako egonalditik du esperientzia borrokan», adierazi du
segurtasuneko iturri batek. Mehsud 2009tik izan da TTP taldeko
buru: haren aurrekoa ere, Baitula
Mehsud, antzeko eraso baten eraginez hil zen.
Keinu bat negoziazioei
Zenbaitentzat, Sajnaren izendapena negoziazioen aldeko keinu
bat da, Mehsud ez bezala hura
prest dagoelako gobernuarekin
akordioren bat erdiesteko. Negoziatzeko prest zegoen Mehsud
ere, baina bazuen mesfidantza
puntu bat. Gogoratu behar da
orain hilabete batzuk, maiatzean,
piloturik gabeko beste hegazkin
batek hil zuela Waliur Rehman,
TTPko buruzagitzan bigarrena.
Hura ere elkarrizketaren aldekoa
zen.
TBILISI › Irakli Garibaxvilik
ordezkatuko du Georgiako
lehen ministro Bidizna Ivanixvili,
hark postua utzi ondoren. Ivanixvilik berak aukeratu du, eta
parlamentuak azaroaren 17an
onartuko du izendapena. Egun
horretan bertan, Ivanixviliren
Amets Georgiarra alderdiko
Georgi Margelaxvilik hartuko du
presidente kargua; agintetik
kenduko dute, hartara, Mikhail
Saakaxvili.
Frantziako bi kazetari
hil dituzte Azawaden
KIDAL › Frantziako RFI irrati
kateko bi langile bahitu eta hil
zituzten atzo Azawadeko Kidal
hirian. MNLA Azawad Askatzeko Mugimendu Nazionaleko
buruzagi bati elkarrizketa egin
berri ziotela, ezezagun batzuek
auto batera igoarazi zituzten;
handik gutxira, hilda agertu
zirela baieztatu zuen Frantziako
Atzerri Ministerioak.
Al-Shababeko ustezko 30
kide hil dituzte Kenyan
NAIROBI › Al-Shabab talde isla-
mistako ustezko 30 kide hil
dituzte, gutxienez, Kenyako eta
Somaliako armadek elkarrekin
egindako operazio batean,
mugako kanpaleku bat bonbardatuta. Handik oso gertu, beste
base bat suntsitu zuten herenegun; han zeuden 300 gerrillari
hil zituztela zabaldu zuten gero.
20 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea
Publizitatea ›
2013ko azaroaren 3a, igandea berria 21
‹Kirola
Txanponaren
alde banatan
Lehen zatiko orekaren ondoren, Reala erabat
nagusitu da bigarrenean, eta garaipen erosoa
lortu du; buruz sartu ditu lehen hiru golak
Osasunak bigarren zati hasieran jo du hondoa,
bigarren gola jaso eta epaileak Loties egoztean
5
0
REALA
OSASUNA
1 Bravo
111
2 C.Martinez
111
15 Ansotegi
1111
6 Iñigo
1111
20 Jose Angel
111
14 Pardo
1111
4 Elustondo
111
17 Zurutuza
111
10 DX.Prieto (62.min.)11
7 Griezmann
1111
9DAgirretxe (73.min.) 11
18 C.Castro
111
11 Vela
111
8DSeferovic (73.min.)111
E. J.Arrasate 1111
13 Andres
1
15 Oier
11
22 Loties
1
14 Arribas
11
10 DPuñal (63.min.) 11
24 Damia
11
5 Lolo
11
20 Silva
111
21 R.Torres
11
8 De las Cuevas
11
16 Cejudo
11
4DFlaño (49.min.) 11
19 Oriol Riera
11
18 DOmwu (76.min.) 1
E. Javi Gracia
11
Gola: 1-0: Ansotegik (33. min.). 2-0: Iñigok (46. min.). 3-0: Griezmannek (55.
min.). 4-0: Chory Castrok (81. min.).
5-0: Seferovicek (88. min.). Epailea:
Del Cerro Grande. Txartel gorria Osasunako Lotiesi; txartel horiak Realeko
Griezmanni eta Elustondori. Bestelakoak: 29.983 ikusle Anoeta estadioan.
Jon Eskudero Donostia
Akabo maldizioak. Akabo 0-0eko
berdinketak. Realak eta Osasunak elkarren aurka Anoetan jokaturiko azken hiru partidek
emaitza horixe zuten utzia. Atzora arte. Atzo, errotik hautsi baitzuten estatistika hori. Osasunak
lehengo lepotik izan zuen burua,
ez baitzuen golik sartu. Reala, ordea, ederki aritu zen Andres Fernandezen ate aurrean. Ez bat, ez
bi, ezta hiru ere. Bost gol sartu zituen, eta erabat nagusitu zitzaion
Osasunari. Lehenengo zatia orekatua izan bazen ere, bigarrenean talde bakarra nagusitu zen:
etxekoa. Eta gupidarik gabe aritu
zen, gainera. Futbolean dagoen
botika onenetik edan zuen. Garaipenetik, alegia. Partida amaitu
eta aldageletarako bidean ederki
islatzen zuten jokalarien aurpegiek zelaian gertatutakoa. Reala
hamazazpi punturekin dago
orain, gora begira. Hamar besterik ez ditu Osasunak; jaisteko postuetako mamuak ezin uxaturik
jarraituko du, beraz.
Futbolariek bizitza pribilegiatua dutela ez da atzoko kontua.
Goiz eta arratsalde lan saioak
egin arren, siestarako beta hartzen baitute egunero. Edo ia egunero. Atzo, behintzat, bai. Non-
bait, ez daude ohituta arratsaldeko lauretan lasterka egitera, eta
bai Reala bai Osasuna, motel zelairatu ziren. Oso motel eta hotz.
Etxeko egongelan egin beharrean, harmailetan ordu laurdeneko
siesta egiteko aukera ederra izan
zuten zaleek. Joko lehorra erakutsi zuten bi taldeek, eta apenas
sortu zuten gola sartzeko aukerarik. Joko triste hori Osasunaren
mesederako izan zen, beste munduko ezer egin gabe kontrolpean
izan baitzuen lehia.
Ez zuen luze iraun Osasunaren
nagusitasunak, Reala esperientzia hartzen ari den taldea delako.
Akaso ez du iazko sasoiko freskotasuna erakusten partida hasieratan, baina burutsu jokatzen du.
Burutsu, eta, atzo, buruz ere bai.
Lehenengo hiru golak modu horretan iritsi baitziren, geldikako
jokaldietan. Lehenengoa Ansotegik sartu zuen, 33. minutuan.
Norgehiagokako lehen aukera
garbian ez zuen barkatu Realak.
Atzetik aurrera fedearekin sartu
zen Ansotegi, eta bikain zulatu
zuen Andresen atea. Gol horrek
erabat aldatu zuen lehia. Hazi
egin ziren txuri-urdinak; apaldu,
berriz, gorritxoak. Atsedenaldira
bitarte, bigarrena sartzeko pare
bat aukera izan zituen Jagoba
Arrasateren taldeak, baina ez ziren fin aritu azken pasean. Osasuna, berriz, nahi eta ezin aritu zen.
Oriol Rierak mugimendu interesgarriak egin zituen, txuri-urdinen atzeko lerroari buruhausteak eraginez, baina ez zuen aukerarik izan. 1-0eko emaitzarekin
ailegatu ziren atsedenaldira.
Bigarren zatian azkar demonio
jarri ziren kontuak Realaren alde.
47. minutua betetzerako etxekoen bigarrena sartu zuen Iñigok,
Pardok jokoan jarritako korner
batean. Errioxarrak baloi on ugari jarri zituen lapikoan, eta ederki
baliatu zituzten aukerak taldekideek. Iñigok maisutasun handia
erakutsi zuen, behintzat. Bakarrik egin zuen errematea, baina
ederki jiratu zuen burua. Realaren lehen bi golak bizkaitar bik
sartu zituzten. Bitxikeria bat:
Elustondo izan zen hasierako hamaikakoan gipuzkoar bakarra.
Griezmann, arratsaldeko hirugarren gola ospatzen. Atzean, Osasunako jokalariak, burumakur. JUAN CARLOS RUIZ / ARP
Bigarren gola kolpe handia
izan zen Osasunarentzat. Lehen
zati txukunaren ondoren, bigarrenean zerbait lortzeko esperantzan zelairatu baitziren. Hori gutxi ez, eta 49. minutuan jokalari
‘‘
Bigarren zati guztian
iragan denboraldiko
taldearen itxura hartu
dugula iruditu zait»
JAGOBA ARRASATE
Realeko entrenatzailea
«Lehen zati ona egin
dugu, baina bigarrenaren
hasierak baldintzatu du
erabat gure jarduna»
JAVI GRACIA
Osasunako entrenatzailea
bat gutxiagorekin geratu ziren.
Area ertzean Velari eginiko falta
baten ondorioz, txartel gorria atera baitzioten Lotiesi. Hortxe hautsi zen norgehiagoka. Reala nagu-
si izan zen, eta konfiantza hartzeko eta orain arteko sentsazio txarrak alde batera uzteko baliatu zituzten partida amaiera bitarteko
minutuak. Osasunak, bestalde,
sufritu egin zuen. Bigun aritu zen
defentsako lanean.
Seferovicen gola eta keinua
Gorritxoen biguntasunaren ondorioz, beste hiru gol sartu zituzten txuri-urdinek bigarren zatian. Hirugarrena ere, nola ez, buruz sartu zuten. Eta, nola ez,
Griezmann izan zen protagonista. Pardoren baloi ona eta Andresen hutsegitea baliatuz, ate aurrean baloiari bultza beste lanik
ez zuen izan frantziarrak. Dagoeneko zazpi gol daramatza aurtengo ligan. Martin Lasarteren garaian eta Philippe Montanierren
estreinako denboraldian, hain
justu, zazpi goletara heltzea lortu
zuen Griezmannek. Iragan sasoian hamar sartu zituen. Aurtengoan, beraz, marka guztiak
hausteko bidean dagoela dirudi.
Hirugarren gol horrekin aldaketak egin zituen hamaikakoan
Arrasatek. Agirretxe eta Seferovic zelairatu zituen. Bada, berehala heldu zen etxekoen laugarren gola. Seferovicen jokaldi on
baten ondoren, ederki gainditu
zuen Chory Castrok Osasunako
atezaina, 81. minutuan. Amorruz
ospatu zuen gola uruguaitarrak.
Festa biribiltzeko, berriz, Seferovic berak sartu zuen bosgarren
gola, aspaldiko partez. Keinu itsusi batekin ospatu zuen gola. Zaleengana zuzendu zuen begirada,
isiltzeko-edo eskatuz.
Derbiaren ondoren, txanponaren alde banatan daude orain Reala eta Osasuna. Txuri-urdinek
zazpi puntu eskuratu dituzte astebetean, eta sailkapenaren goiko
aldera begira jartzea zilegi dute.
Datorren astean Real Madrili
egingo diote bisita. Aurrez, Manchester United hartuko dute Anoetan. Osasunak Almeria izango
du hurrengo aurkari. Lehia garrantzitsua izango da.
22 berria 2013ko azaroaren 4a, igandea
Kirola ›
Ikusi, ikasi eta ondo lehiatu
G At. Madril
baina ikusi egin behar da nola
egin duen. Final batean Athletic
ezerezean utzi zuen; beste batean
Chelsea txikitu egin zuen eta Espainiako Kopan Real Madril ahalguztidunari Santiago Bernabeun
irabazteko gai izan zen. Ikaragarria! Orain arte kanporaketa bidezko lehiaketetan nabarmendu
da eta aurten beste urrats bat
egin gura duela dirudi. Liga lehiatzeko borrokan sartu dela, alegia.
Bere sasoian Valentziak edota A
Coruñako Deportivok egin zuten
Entrenatzailea: Diego Simeone
s
Courtois
s
s
Juanfran
s
Godin
s
Miranda Filipe Lui
s
s
Gabi
Mario Suarez
s
s
s
s
Koke
Arda
Diego Costa
Villa
Espainiako Liga
C+L/Gol
17:00
V. Calderon
(55.000 ikusle)
Teixeira
Vitienes
Iraizoz hasierako
hamaikakora itzuliko
da, De Marcos eta
Aduriz ere bai, ziurrenik
G Athletic
Entrenatzailea: Ernesto Valverde
s
Iraizoz
s
Iraola
s
s
Gurpegi
Laporte Balentziag
s
s
Irurraspe
s
Susaeta
s
Rico
s
Beñat
s
De Marcos
s
Aduriz
Atletico Madril da
ligako talde gehienen
ispilua, eta Athletic
ezustekoa ematen
ahaleginduko da
Haritz Gallastegi Bilbo
Athleticek Vicente Calderon bisitatuko du gaur. Zer aztertu asko
duen norgehiagoka da, baina aurreikuspenak ez dira positiboak.
Jokoan egongo diren puntuak irabazteko aukeren gaineko analisia
eginez gero, talde zuri-gorriak oso
aukera gutxi duela esan behar.
Lehenik eta behin, ez delako Man-
Valverde jokalariak aztertzen, entrenamendu saio batean. ALFREDI ALDAI / EFE
zanares ibaiaren ondoan kokatuta dagoen zelaia Athleticentzat
aproposena. Asko kostatzen zaio
talde bizkaitarrari Atleticoren
etxean puntuak irabaztea. Bigarrenez, lehoien egoera ona izan
arren orain arte egindako jokoak
ez duelako baikor izateko arrazoirik ematen. Elxeren kontra gertatu zena etor daitekeenaren abisu
bat baino ez zen izan. Athleticek
egun dituen pitzadura guztiekin
denbora kontua dela porrotak pilatzen hastea, alegia.
Gaurko aurkaria da, esate baterako, opariak baliatzen dituen taldeetako bat. Eta, hirugarrenez,
kontrarioaren maila dago aintzat
hartu beharra. Eta azken arrazoi
Eibarrek partida gogorra
jokatu du, eta 3-2
irabazi dio Zaragozari
Alavesek gaur jokatuko
du etxean Teneriferen
aurka, sailkapenean
lasaitasuna lortzeko
helburuarekin
Lander Iruin Donostia
Merezitako saria jaso zuen atzo
Eibarrek, Zaragozari etxean 3-2
irabazita. Gaizka Garitanoren jokalariek partida fisikoa eta gogorra jokatu zuten, eta Eizmendik
eta Arruabarrenaren golei esker
urrezko hiru puntu eskuratu zituzten armaginek. Lehen zatia 20ekoarekin amaitu zen, baina bigarrenean gogotik sufritu behar
izan zuen Eibarrek. Raul Navasek bitan sartu zuen gola bere atean, eta Zaragoza estu hartzen ari
zen Eibar. Arruabarrenak izan
zen Ipuruako harmailak lasaitu
zituena 78. minutuan sarturiko
golari esker.
Alavesek, bestalde, Tenerife
hartuko du gaur Mendizorrotzan
(18:00). Nacho Gonzalezen taldeak sailkapeneko azken postuetatik urruntzeko aukera du.
hori da sakon aztertzea merezi
duena. Atletico Madril Espainiako Ligako talde sendoena eta Europako orekatuenetakoa da. Diego Cholo Simeonek talde horrekin egin duena da gainerako talde
guztietako teknikariek egin gura
dutena: jokalari guztiei euren
onena ateratzeaz gain, euren beharra taldearen zerbitzura jartzea lortu du.
Ez da makala entrenatzaile argentinarrak egin duena. Noraezean zegoen talde bat itxuraldatu
eta puntaren-puntara eraman du.
Europako Liga bat, Europako Superkopa bi, eta Espainiako Kopa
irabazi ditu azken denboraldi bietan. Kopa altxatzea beti da zaila,
lanaren parekoa ari da egiten,
urte askoan apustu gogorra egin
eta behin eta berriz kale egin
duen taldea.
Atletico Madrilek egun bizi
duen une gozoa aipatzea ezinbestekoa da gaurko neurketak izango duen zailtasunaz konturatzeko. Mikel Balentziagak ere badaki
hori. Hala ere, ez dute aldez aurretik amore emateko asmorik.
«Atleticok joko ona egiten du eta
bolada onean dago. Partida fisikoa eta gogorra izango da eta
ondo egon beharko gara aurkariari aurre egiteko».
Ezker hegalekoak bermatuta
dauka lekua hasierako hamaikakoan, baina ez dira berritasunak
faltako: Iraizoz osatu da eta prest
dago atera itzultzeko. Atezaina
zuri-gorririk onentsuena izan da
sasoi hasieran. Lehen zati oso ona
egin zuen Getaferen zelaian. Bestalde, De Marcosek eta Adurizek
aulkitik ikusi zuten Elxeren aurkako neurketa hasiera, eta litekeena da Vicente Calderonen euren
postuak berreskuratzea.
Athleticek ez dio aukerarik
eman Levanteri (0-4), eta
bigarren postura igo da
Realak ondo merezitako
puntua lortu du
Valentziaren aurka
(0-0), eta etxeko bolada
ona luzatu du
I.M.E. Donostia
Athleticek eta Realak ez zituzten
partida errazak atzo, baina bi euskal taldeek maila oso ona eman
zuten. Athleticek 0-4 irabazi zion
Levanteri, eta garaipenari esker
Valentziako taldea ordezkatu du
bigarren postuan. Realak, aldiz,
husna egin zuen Valentziaren
aurka eta lau partida daramatza
jarraian etxean galdu gabe.
Athleticek ligako partida zailenetakoa zuen, eta ondo baino hobeto egin zituen lanak. Erikak 19.
minutuan sartu zuen lehen gola,
eta beste hiruak azken hamar minutuetan iritzi ziren. Erikak bi gol
sartu zituen, eta Joanak eta Vanessak bana. Realak, berriz, puntu baliotsua lortu zuen, Valentzia
laugarren sailkatua baita. Txuriurdinak zortzigarren postuan
daude orain hamar punturekin.
G Sailkapenak
LEHEN MAILA
12. jardunaldia
Jokatutakoak
Bartzelona-Espanyol
Reala-Osasuna
Almeria-Valladolid
Rayo-R. Madril
Sevilla-Celta
Gaur
Ordua
Getafe-Valentzia
12:00
At.Madril-Athletic 17:00
Levante-Granada
19:00
Valentzia-Betis
21:00
BIhar
Ordua
Elx-Vila-real
22:00
Emaitza
1-0
5-0
1-0
2-3
TB
C+L/Gol
C+L/Gol
C+L/Gol
C+L/Gol
TB
Cuatro
Pt. J I B G A K
p 1. Bartzelona 34 12 11 1 0 34 7
p 2. At. Madril 30 11 10 0 1 28 8
p 3. Real Madril 28 12 9 1 2 30 16
p 4. Athletic
20 11 6 2 3 18 15
p 5. Vila-real
20 11 5 2 3 19 12
p 6. Getafe
19 11 6 1 4 16 12
7.Reala
17 12 4 5 3 18 12
8. Levante
17 11 4 5 2 12 14
9. Espanyol
15 12 4 3 5 12 15
10. Elx
13 11 3 4 4 12 15
11. Sevilla
13 11 3 4 4 20 24
12. Valentzia 13 11 4 1 6 14 19
13. Valladolid 11 12 2 5 5 14 18
14. Granada
11 11 3 2 6 7 12
15. Malaga
10 11 2 4 5 11 14
16. Osasuna 10 12 3 1 7 10 21
17. Celta
9 11 2 3 6 13 16
p 18. Betis
9 11 2 3 6 9 17
p 19. Almeria
9 12 2 3 7 14 24
p 20. Rayo
9 12 3 0 9 10 30
p Txapeldunen Ligarap Europako Ligara
p Bigarren Mailara
BIGARREN MAILA
12. jardunaldia
jokatutakoak
Emaitza
Eibar-Zaragoza
3-2
Numantzia-Bartzelona B
1-0
Mallorca-Lugo
0-0
Girona-Hercules
2-2
Las Palmas-Alrcorcon
1-0
Gaur
Ordua
TB
Kordoba-Sporting 12:00
C+1
Sabadell-Murtzia
17:00
Jaen-Mirandes
17:00
Alaves-Tenerife
18:00 TV Canaria
Deportivo-R.Madril B 18:15
La Sexta
Ponferradina-Recre. 21:00
TDP
Pt. J I B G A K
p 1. Recreativo 26 11 8 2 1 24 13
p 2. Lugo
21 12 6 3 3 16 11
p 3. Las Palmas 20 12 5 5 2 12 19
p 4. Murtzia
19 11 5 4 2 18 14
p 5. Eibar
19 12 5 4 3 14 11
p 6. Numantzia 18 12 4 7 2 15 12
7. Kordoba
18 11 5 3 3 11 8
8. Deportivo
17 11 5 2 4 9 7
9. Mallorca
17 12 5 2 5 14 21
10.Zaragoza 16 12 4 4 4 18 15
11. Sporting
16 11 4 4 3 16 14
12. Girona
16 12 4 4 4 14 15
13. Ponferrad. 15 11 4 3 4 15 11
14. Mirandes 15 11 4 3 4 8 9
15. Alcorcon
14 11 4 2 5 8 7
16. Jaen
14 11 4 2 5 14 18
17. Alaves
13 11 3 4 4 17 16
18. Bartzelona B 13 12 4 1 7 11 16
p 19. Sabadell 12 11 3 3 5 11 12
p 20. Tenerife
11 11 3 2 6 7 12
p 21. Hercules
9 12 1 5 5 10 20
p 22. R. Madril B 4 11 1 1 9 6 15
p Lehen Mailarap Igoerako kanporaketara
p Bigarren B Mailara
2013ko azaroaren 3a, igandea berria 23
‹ Kirola
Ezustekorako
aukerarik gabe
Larvik
Bera Bera
29
21
Larvik. Hasanic, Blanco (2), Vide Ingeborg, Nora Moerk (2), Breivang
(2), Kristiasnssen (2), Thea Moerk
(5), Lise Locke (2), Sulland (8), Edin
(3), Koren (3) eta Johanssen.
Bera Bera. Temprano, Ziarsolo (3),
Elorza (8), Pinedo (2), Menendez
(4), Nuñez (2), Dunay, Arizaga (1),
Ederra, Arrojeria, Etxeberria (1).
Golak. 3-2; 4-2; 7-3; 7-5; 11-7; 15-9atsedenaldia- 17-11; 20-13; 24-15;
26-16; 27-20; 29-21.
Epaileak. Lah eta Sok (Eslovenia).
Bestelakoak. 1.200 ikusle inguru
Larvik Arena pabiloian.
Bera Berak ezer gutxi
egin ahal izan du
Norvegian, Larviken
defentsa sendo eta
kontraerasoaren aurka
Lander Iruin Donostia
Ezin izan zuen ezustekoa eman.
Bera Berak Txapeldunen Ligako
ligaxkako laugarren jardunaldiko partida jokatu zuen atzo Lar-
vik liderraren aurka, eta Norvegiako taldeak ez zuen estutasun
handirik eduki bi puntuak lortzeko. Bera Berak garaipenik eskuratu gabe jarraitzen du Europan,
eta dagoeneko matematikoki ezinezkoa du aurrera egitea.
Zerbaitegatik da Larvik Txapeldunen Liga irabazteko hautagai nagusietako bat. Norvegiarrek Txapelketako azken bederatzi edizioak jokatu dituzte, eta
joan den denboraldiko arantza
ateratzea dute helburu nagusi
gisa —Gyoeriren aurka galdu zuten finala—. Atzoko partidan,
Bera Bera behin eta berriro saiatu zen Larviken defentsan zirrikituak aurkitzen, baina bi taldeen
arteko alde fisiko zein taktikoa
nabarmenegia izan zen.
Lehen zatian ongi eutsi zuten
donostiarrek, batez ere lehen
ordu laurdenean. Eli Pinedo eta
Patricia Elorzaren golek 7-5ekoa
jarri zuten markagailuan, eta
Larvikek arazoak zituen jokaldiak amaitzeko orduan. Pare bat
minutuko kontua izan zen, ordea.
Etxekoen lehen lerroko jokalariek eskumuturra berotu, eta 5-
Laboral Kutxa bigun
aritu da defentsan,
eta 82-62 galdu du
Bilbo Basketek eta
Gipuzkoa Basketek
ACBko ligako
oilarren pistetan
jokatuko dute gaur
L .I . Donostia
Laboral Kutxak 82-62 galdu zuen
atzo Cajasolen aurka. Gasteizko
taldeak ez zuen asteazkenean Euroligan balentria lortu zuen jokalari multzoaren antzik izan. Grina eta defendatzeko gogoa Vilnius eta Sevilla arteko bidean
galdu zen eta ACB ligan garaipen
bakarra izaten jarraitzen du. Koparako sailkatzea zaila izango da.
Cajasolek partida prestatzeko
aste osoa izan zuela nabaritu zen.
Laboral Kutxak, aldiz, lesioen pisua nozitu zuen. Etxekoek lehen
bi laurdenetan gaina hartu zioten
Baskoniari eta 40-25 iritsi ziren
aurretik atsedenaldira. Sevillako
taldeak partida bikaina egin
zuen, eta ez zuen erritmoa jaitsi.
Bost jokalarik 11 puntu baino
gehiago sartu zituzten. Laboral
Kutxak, aldiz, izan zuen oldarraldi bat, baina ez zuen lortu hamar
puntu baino gutxiagora gerturatzerik. Nocioni eta Pleiss izan ziren onenak, 13na punturekin.
Bilbo Basketek eta Gipuzkoa
Basketek etxetik kanpo jokatuko
dituzte gaur ACB ligako 4. jardunaldiko partidak. Bilbotarrek
Real Madrilen pistan (12:15,
ETB1), eta gipuzkoarrek Bartzelonarenean (12:30, ETBk). Bi aurkariak ligako bi aurrekontu handienak dira askozaz.
Derbia, EHUrentzat
EHU Gipuzkoak 69-51 irabazi zion
atzo GDKO Bizkaiari Ohorezko
Mailako sasoiko lehen derbian.
Donostiako taldeak jokaturiko
lau partidetatik bi irabazi ditu,
Galdakaokoak, aldiz, bakarra.
Atzokoan kanpokoak gehiago
izan ziren lehen bi laurdenetan,
20-26, baina EHUk agindu zuen
hortik aurrera, hein handi batean
Sarr eta Foraste pibotei esker.
Larvikeko jokalariak ez dio Matxalen Ziarsolori atera jaurtitzen uzten, lehen itzuliko partidan. JUAN CARLOS RUIZ / ARP
2ko partziala egin zuten minutu
gutxitan. Hazita iritsi ziren etxekoak lehen zatiko azken minutuetara, eta 15-9ko emaitzarekin sartu ziren bi taldeak aldageletara.
Bigarren zatia, bide beretik
Ezer gutxi egin ahal izan zuten
Imanol Alvarezen jokalariek bigarren zatian. Larvikek defentsa
sendoarekin jarraitu zuen, eta
Bera Beraren jaurtiketa gehienak bigarren lerrotik izan ziren.
Urrutiko jaurtiketa horien ondorioz, Larvikek kontraeraso azkarrak antolatzeko erraztasun
G Txapeldunen Liga
D MULTZOA
4. jardunaldia
Gaur
Larvik-Bera Bera
Bihar
Podravka-Vardar
p 1. Larvik
p 2. Vardar
3. Podravka
4. Bera Bera
Emaitza
29-21
Ordua
18:00
Pt.
7
5
2
0
J
4
3
3
4
I B G A K
3 1 0 117 83
2 1 0 89 72
1 0 2 73 91
0 0 4 75 108
p Bigarren fasera
gehiago izan zituen, eta tartea zabaltzeko baliatu zuen hori —24-15
lehen laurdenean—. Azken minutuetan, jada partida erabakita
zegoela, lehiak erritmoa galdu
zuen eta 29-21eko emaitzarekin
amaitu zen.
Txapeldunen Ligako porrota
ahaztu beharra du lehenbailehen
Bera Berak. Izan ere, Ohorezko
Mailako hurrengo jardunaldian
Elx jasoko du Donostian, hurrengo larunbatean. Europari dagokionez, bi aste barru jokatuko du
hurrengo partida, etxean, Podravkaren aurka.
24 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea
Kirola ›
DLaburrak
G Lau t’erdikoa
Miarritze eta Baiona
jaitsiera postutean daude
1. jardunaldia. I. multzoa
FINAL-LAUDENETAKO LIGAXKA
Atzo,Bilbon
Olaizola II.a 22; Martinez de Irujo 13
Gaur,Eibarren (17:00,ETB1)
Xala / Ezkurdia
ERRUGBIA › Miarritzek 9-6 ira-
bazi zion atzo Racing Parisi eta
bizirik jarraitzen du. Partida estu
eta trabatua izan zen, eta zelaiko putzuek jokoa baldintzatu
zuten. Garaipen garrantzitsua
da, Oyonnax azken-aurreko
sailkatuak ere irabazi zuelako.
Baionak ere atzo jokatu zuen
Top 14ko 11. jardunaldiko partida eta 13-9 galdu zuen Staderen zelaian. Bi euskal taldeak
jaisteko postuetan daude.
p1.Olaizola II.a
p 2.Xala
J I G
1 1 0
1 0 0
TA TK
22 13
00 00
3.Ezkurdia
4.Irujo
1 0 0
1 0 1
00
13
1. jardunaldia. II multzoa
Ostiralean,Iruñean
Arretxe II.a 22; Idoate 21
Ostiralean,Donostian
Saralegi 8; Bengoetxea VI.a 22
Garaipen baliotsuak
Hernani eta Gernikarentzat
p1.Bengoetxea VI.a
p 2.Idoate
ERRUGBIA › Hernanik eta Biz-
kaia Gernikak garaipen garrantzitsuak lortu zituzten atzo,
Ohorezko Mailako 7. jardunaldiko partidetan. Gernikak eraso
puntua lortuz irabazi zion Vigori
etxean (52-26), eta Hernanik
18-22 Cajasoli, Sevillan. Beste
euskal taldeek gaur jokatuko
dute. Ampo Ordiziak partida
gogorra du etxean VRACen
aurka (12:00) eta Getxo Santanderren jokatuko du Independienteren kontra (12:30).
Zuazok 31-28 irabazi du
eta 7. postura igo da
3.Arretxe II.a
4.Saralegi
Webber irtengo da lehen
postutik Abu Dhabin
1 FORMULA › Chris Webber (Rec
Bull) irtengo da lehen posturik
gaur (14:00, A3), Abu Dhabiko
Sari Nagusian. Sebastian Vettel
bere taldekidea izan zen bigarren atzoko entrenamenduetan
eta Nico Rosberg (Mercedes)
hirugarren. Vettelek dagoeneko
ziurtatu du munduko titulua;
beraz, txapeldunorde izateko
hautagaien arteko borroka da
interesgune nagusia.
Nazabalek irabazi du
Urrezko Aizkolarien finala
AIZKORA › Floren Nazabalek
Urrezko Aizkolarien finala irabazi zuen atzo Bilbon. Etxarrikoa
faborito nagusia zen, eta alde
handiz nagusitu zen La Esperanza pilotalekuan. Nazabalek
bi minututik gorako aldea atera
zion Juanjo Lopez Azpilikuetari
eta ia bostekoa Aitzol Atutxari.
J I G
1 1 0
1 1 0
TA TK
22
8
22 21
1 0 1
1 0 1
21
8
22
22
G Jaialdiak
ATZOKO EMAITZAK
Irujo epaileari protestaka atzoko partidako une batean. Epaileak asmatu egin zuen bere erabakian. L. J. / ARP
Ondo sakatzen badu...
ESKUBALOIA › Zuazok 31-28
irabazi zion atzo Mar Alacanti
Lasesarren. Aurkaria azken sailkatua izan arren, bigarren zatira
arte ez zuen tartea ireki Zuazok
(22-20, 40. min). Tania Yañez
izan zen onena, 14 golekin. Zuazok denboraldian irabazitako
hirugarren partida da eta ABF
ligako sailkapeneko zazpigarren posturaino igo da.
00
22
pBilbo. Berasaluze II.a-Aretxabaleta 22; Elezkano II.a-Albisu
15. Olaizola II.a 22; Irujo 13.
pGalarreta.Juanenea-Aizpuru
32; Matxin VI.a-Larrañaga 22.
Ezkurra-Agirrezabala 29; Juaristi-Barrenetxea IV.a 40. Urriza-Ion
37; Uterga-S. Miguel 34 (b.b.).
GAURKO PARTIDAK
Olaizola II.a
Martinez de Irujo
22
13
Iraupena. 44.42.
Pilotakadak. 200.
Saketik. Olaizolak 3 eta falta bat;
Irujok alerik ez.
Markagailua. 3-0, 3-2, 13-2, 13-3,
14-3, 14-5, 15-5, 15-6, 17-6, 17-10, 1910, 19-11, 21-11, 21-13 eta 22-13.
Bestelakoak. Sarrera ona Bilboko
Bizkaia pilotalekuan, 1.200 ikusle.
Apustuak 100-40ri irten ziren Olaizolaren alde.
Olaizola II.ak eroso
jokatu du, eta arazo
handirik gabe baliatu du
partida hasieran
lorturiko 13-2koa
Imanol Magro Eizmendi
Lau t’erdia Olaizola II.aren neurrira asmaturiko modalitatea da.
Ez da berria goizuetarra dela
kaiolan libreen ibiltzen den pilotaria. 157 metro karratuko eremua da, baina Olaizolak erasoa
jotzen duenean 300 dirudite. Defendatzen duenean, berriz, 50eskas. Errealitatea deformatzeko
abilezia du, eta aurkariak etsitzekoa. Atzo Irujorekin egin zuen,
partidaren hasiera bereziki. Iberokoak ez zuen Olaizola saihesterik lortu, eta hark beti pilota esku-
ra baldin badu, ez du barkatzen.
13-2 aurreratu zen, eta hortik aurrera ondo baliatu zuen altxorra.
Garaipen garrantzitsua da, teorian Irujo baita multzoko aurkaririk gogorrena, eta beste partida
bat irabaztea aski izango du finalerdietan sartzeko.
Bi pilotariak ez zeuden euren
sasoirik onenean. Irujok hatz pitzatua zuen; «jokatzea erabaki
dut, eta ondorioak onartzen ditut», zehaztu zuen gero, eta Olaizola II.ak arazo txikiak eskuineko
izterrean. Beroketan ziztada nabaritu, eta partida osoa luzatze
ariketak egiten pasatu zuen. Azken tantoetan herren txikia zuen;
hasieran, berriz, ez zuen inolako
minik sumatu, edo behintzat ez
zitzaion nabaritu. Bera bakarrik
aritu zen kantxan. Oso ondo sakatu zuen, gutxitan bezala, eta Irujok ez zuen saihestu errestoarekin. Olaizolak kiru tanto egin zituen lehen pilotakadarekin eta
bost sake-errestoan —jokoan 18
egin zituen guztira—. Piloteoan
ere nagusi zen, eta tarte erabakigarria ireki zuen (13-2).
Irujo haserre zegoen bere buruarekin, ezin zuelako Olaizola
frontisetik urrundu. Ordura arte
lehen hiru koadroetan jokatzen
ari ziren. Tanto luze batean berreskuratu zuen sakea, eta ikusleek ozen ospatu zuten. Hortik aurrera Iberokoak hobera egin
zuen. Botera jokatuz Olaizola
mugitzea lortu zuen, eta errematean ordura arte baino finago ibili
zen (16-6). Behetik gorako bidea
zen. Ligaxka motz batean tanto
aldea oso garrantzitsua dela jakitun, emaitza atondu behar zuen.
Olaizolaren herrena, gainera,
gero eta nabarmenagoa zen.
Irujo 17-10era gerturatu zen,
eta aspaldi eserita zeuden arteka-
‘‘
Hasieran errenta polita
lortu dut, eta alde jarri
zait partida. Sakearekin
gustura gelditu naiz»
AIMAR OLAIZOLA
Asegarceko pilotaria
«Huts egiteko tartea
galdu dut. Bukaeran
arriskatu egin behar izan
dut emaitza atontzeko»
JUAN MARTINEZ DE IRUJO
Aspeko pilotaria
riak altxarazi zituen. Tanto sorta
polita lortu zuen, eta berak ere
Olaizolari nola min egin badakiela erakutsi zuen. Bi huts garbi
egin zituen, baina, 16-6koan eta
18-10ekoan eta hor galdu zituen
aurkaria urduritzeko aukerak.
Olaizolari, bitartean, izterra kargatzen ari zitzaion, eta lanak bukatzeko garaia zela ikusi zuen.
pEibar (17:00, ETB1). Retegi BiCecilio / Jaunarena-Rezusta.
Xala / Ezkurdia. Gorka / Victor.
pBaigorri (11:00). LanbertEtxeto / Waltary-Ozafrain.
Partida hasieran egin bezala, oso
ondo sakatu zuen berriz eta bi
tanto egin zituen jarraian (21-11).
Sakea ez da bere bertute nagusia
baina ondo eman zion norabidea,
eta Olaizolak berak hala onartu
zuen partida ostean. Izterreko minari dagokionez, ez dirudi larria,
uzkurdura ziurrenik, eta hurrengo astean jokatu ahal izango du.
Erne Ezkurdiarekin
Lau t’erdiko txapelketako I. multzoko ligaxkako lehen jardunaldia gaur bukatuko da, Eibarko
Astelena pilotalekuan (17:00,
ETB1). Xalak eta Joseba Ezkurdiak neurtuko dituzte indarrak,
bi boleista. Xala da faboritoa eta
Ezkurdia txapelketako ezustekoa. Partidako irabazleak Olaizola II.aren aurka jokatuko du heldu den astean, eta galtzaileak,
Irujoren kontra.
Partidak zehazteke daude, baina dagoeneko jakina da hurrengo
ostiraleko partida Sestaon jokatuko dela; larunbatekoa, Gasteizen; eta igandekoa, Eibarren. Litekeena da azkenekoa bihar zortzi jokatzea, Tolosan.
2013ko azaroaren 3a, igandea berria 25
D
‹Agenda
Ekitaldiak
Zure ekitaldia BERRIAn agertzea nahi baduzu: www.berria.info/zerbitzuak/agenda/bidali/
Musika
pBarakaldo. Rise of the
Northstar eta Alerta taldeen
kontzertua. Asteazkenean,
20:00etan, Edaskan.
pBera. Abesbatza kontzertua:
Saarbruecken Kammerchor
(Alemania). Gaur, 20:00etan,
kultur etxean.
pBilbo. Plural Ensemble. Asteartean, 20:00etan, BBVAren
erakusketa aretoan, San Nikolas plazatxoan.
pBilbo. Bilboko Orkestra Sinfonikoaren kontzertua. Bihar,
20:00etan, Euskalduna jauregian.
pBilbo. Su Ta Gar. Bihar,
22:00etan, Kafe Antzokian.
pBilbo. Looking back over Chopin. Asteartean, 20:00etan,
Arriaga antzokian.
pBilbo. Euskal Kantu Liriko Berriak. Asteazkenean,
20:00etan, Arriaga antzokian.
pBilbo. Bilboko Udal Txistulari
Bandaren kontzertua. Asteazkenean, 20:00etan, Euskalduna jauregian.
pGasteiz. A Place to Bury
Strangers eta Bambara. Asteartean, 21:00etan, Jimmy Jazz
aretoan.
pGasteiz. Izaki Gardenak. Asteazkenean, 19:00etan, unibertsitate pabiloian.
pHondarribia. Tallinn Boys
Choir (Estonia) abesbatzaren
kontzertua. Gaur, 19:00etan,
Portuko elizan.
pMungia. Dead in the Dirt eta
Los Calavera. Bihar, 20:30ean,
Gaztegunean.
Antzerkia
pGernika-Lumo. Hansel eta
Gretel txokolatezko etxean antzezlana, Glu Glu produkzioaken eskutik. Gaur, 12:00etan, Lizeo antzokian.
pZizur Nagusia. Un cuento de
detectives, haurrentzako antzerkia. Gaur, 18:00etan, kultur
etxean.
Bertsolaritza
pGasteiz. Txapelketa Nagusia
girotzeko, bertso saio didaktikoa, Ruben Sanchezekin. Asteartean, 18:00etan, Aixkiria AEK
euskaltegian.
pIruñea. Bertsoaroa. Ez gara
Palestinaz ari emanaldia. Bertsolariak: Unai Muñoa eta Ander Lizarralde Jimeno. Asteartean, 20:00etan, Gurutze plazako
institutuan.
pOndarroa. Kafkaren aulkia.
Uxue Alberdi, Andoni Egaña, Eider Rodriguez eta Pello Ramirez. Gaur, 12:30ean, Kofradia
Zaharrean.
pVillabona. Munduko Kantu
Inprobisatuaren Jardunaldiak.
1986-2009 urteen arteko Txapelketa Nagusien azterketa,
Bertol Arrieta eta Manex Agirrezabalekin. Asteazkenean,
19:00etan, Subijana etxean.
pZuia. Txapelketa Nagusia girotzeko egitaraua. Bertsolariak:
Zigor Enbeita eta Serapio Lopez. Gaur, 14:00etan, frontoi zaharrean.
Dantza
pBilbo. Master class: La profundidad del ritmo, David Coborekin. Gaur, 11:00etan, Haceria aretoan.
Hitzaldiak
pErrenteria. Literatur solasaldien barruan, Philip Rothen La
mancha humana liburua landuko dute. Asteartean, 19:00etan,
Xenpelar etxean.
pErrenteria. Arcadi Oliveres
ekonomialariak erabakitzeko
eskubidearen gaineko hitzaldia
emango du ikuspegi ekonomikotik. Batera Baik antolatutako
Kataluniari buruzko zikloaren
barruan izango da. Asteazkenean, 19:00ean, Kaputxinoetako
elizako hitzaldi aretoan.
pGasteiz. Paula Kasaresen eskutik, aholkuak euskaraz ez dakiten gurasoei: Entra un idioma
nuevo en casa. Asteartean,
19:30ean, Ignacio Aldekoa kultur etxean.
pLeioa. Viviendo África hitzaldi-zikloa. Asteazkenean,
12:00etan, EHUko Zientzia eta
Teknologia Fakultateko 1.7 gelan.
Ikus-entzun
pBilbo. Libre te quiero filmaren
emanaldia. Filmaren zuzendari
Basilio Martin Patinok aurkeztuko du. Asteartean, 19:45ean,
Karmen aretoan.
pBilbo. Elias Querejetaren zikloaren barnean: Las palabras
de Max. Asteazkenean,
20:00etan, Campos Eliseos antzokian.
pOrdizia. Haurrentzako zinema: Percy Jackson y el mar de
los monstruos. Gaur, 16:45ean,
Herri Antzokian.
pOrdizia. Amaren Eskuak.
Gaur, 19:30ean, Herri Antzokian.
pOrdizia. Amaren Eskuak.
Bihar, 19:30ean, Herri Antzokian.
pZornotza. Si quiero silbar, silbo hitzaldia emango dute. Asteartean, 20:00etan, Zornotza
aretoan.
Irteerak
pHernani. Añarbera bisita gidatua antolatu dute. Añarbeko
Uren Mankomunitateak eta Donostia zein Errenteriako udalek
antolatu dute. Gaur, 09:15ean,
Ereñotzuko Ugaldetxo tabernan.
Musika garaikidea «hedatzen eta normaltzen» 28 urte daramatza BCN216 orkestrak. BERRIA
Euskal-katalan garaikideak
Bartzelonako BCN216
orkestrak musika
garaikidea joko du gaur
Donostian, Iñaki Alberdi
soinu jotzailearekin
Erredakzioa
Musika garaikidearen munduan
erreferente bilakatu da BCN216
ganbera orkestra 28 urtetako lanaren ondoren. Donostian arituko da gaur hamar musikariko taldea, Musika Garaikidearen 4. Zirkuituaren barruan. Besteak
beste, Pascal Gaigneren piezak
joko dituzte. Iñaki Alberdi soinu
jotzailea arituko da, haize eta hari
tresnen artean.
1985. urtean sortu zuten
BCN216 Ernest Martinez-Izquierdo orkestra zuzendariak eta David Albet flauta jotzaileak. Errepertorio garaikidea jotzea izan da,
hasieratik, orkestraren helburu
nagusia. Hainbat herrialdetako
egileen lanak aukeratu dituzte,
ezagunak zein gazteak. Musika
garaikidea jende guztiarengana
«hedatzea eta normaltzea» izan
du xede taldeak.
Talde malgua da BCN216: bakarlarientzako piezak jo ditzake,
baita 40 musikarirentzako lanak
ere. Pascal Gaigne, Gabriel Erkoreka, Miquel Urquiza, Joan Magrane eta Jesus Torres sortzaileen piezak joko dituzte gaur.
Iñaki Alberdi akordeolariak
Moskuko Gnessin Institutuan eta
Sibelius Akademian ikasi zuen,
besteak beste. Hainbat sari irabazi ditu, eta orain kontzertuak
emateari ekin zion. Hainbat konpositorek Alberdik berak jotzeko
propio idatzi dituzte piezak.
MUSIKA
pNoiz. Bihar, 20:00etatik aurrera.
pNon. Viktoria Eugenia antzokiko Klub Aretoan (Donostia).
Klasiko bat, ume berrientzat
‘Hansel eta Gretel
txokolatezko etxean’
lana ikusi ahalko da
gaur 12:00etan
Gernika-Lumon
Erredakzioa
Glu Glu konpainiak Grimm
anaien ipuin klasikoa moldatu
du, eta gaur aurkeztuko du emaitza Gernika-Lumon, Bizkaian:
Hansel eta Gretel txokolatezko
etxean. Telebista, Internet eta bideo jokoetan buru-belarri aritzen
diren haurrentzako ikuskizuna
taularatuko dute.
Bertsio libre samarra egin dute
Glu Glukoek: «Gretelek aitari
gaizki entzungo dio seme-alabak
basoan abandonatuko dituela.
Biharamunean, aitarekin batera
basoan barrenean doazela, bidean harriak utziko dituzte etxerako buelta zein den jakiteko asmoz. Baina harriak hartz zintzo
bati emango dizkiote, animalia
gaixoak ehiztariez defendatzeko
Galder Perezek idatzi eta zuzendu du Grimm anaien ipuinaren moldaketa.
behar baititu. Orduan, ogi-apurrak bidean jartzen hasiko dira».
Gaurko eszenografia eta musika erabiltzea erabaki dute antzerkigileek. Egokitzapen horrek,
ohiko narrazioarekin bat egiteaz
gain, gaur eguneko osagai eszenikoak eta musikalak eranzten dizkio familia osoarentzako antzezlanari.
Galder Perezek idatzi du gidoia,
eta hark zuzendu du antzezlana.
Ugaitz Alegriak, Ylenia Baglie-
ttok eta Gabriel Ocinak antzezten
dituzte pertsonaiak. Zigor Gorostiolak diseinatu ditu argiak, Kiko
Salguerok eszenografia, Arantxa
Gilek jantziak eta Maitane Zalduegik koreografia. Hurrengo
emanaldia Amurrion (Araba)
egingo dute, hilaren 10ean.
ANTZERKIA
pNoiz. Gaur, 12:00etan.
pNon. Lizeo antzokian, Gernika-Lumon.
26 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea
Agenda ›
b
Eguraldia
Joera
Asteartea, 5
Bihar
Asteazkena, 6
pIpar-mendebaldeko haizea
ibiliko da, 3-4ko indarrarekin.
Itsaskirria edo itsaskia eragingo
du. Ipar-mendebaldeko hondoko itsasoak 3 metroko olatuak
altxatuko ditu.
Osteguna, 7
p
Baiona 11/16
p
Bermeo 15/21
p
Donostia 11/15
p
p
Bilbo 12/16
p
p
p
Balmaseda 9/16
p
Azpeitia 11/16
p
p
p
Leitza 9/13
Arrasate 10/15
Amurrio 9/15
Maule 10/17
Donibane Garazi 11/17
Durango 10/15
Itsasoa
p
Itsasaldiak
ORDUA
Itsasgora
03:54
4,32
Itsasbehera
09:57
0,68
METROAK
Itsasgora
16:12
4,41
Itsasbehera
22:19
0,63
Abaurregaina 4/11
p
Gasteiz 8/14
p
p
Iruñea 9/16
Agurain 8/14
Euritsu eta haizetsu
pGiro nahiko desatsegina izango da; haizea eta euria izango
dira nagusi. Mendebaleko haizeak zakar joko du; hasieran,
hego-mendebaldekoa nagusituko da, eta eguerditik aurrera,
ipar-mendebaldekoa. Horrez
gain, zerua ilun egongo da, eta
euria egingo du egun osoan, batez ere ipar partean. Zenbat eta
hegoalderago, orduan eta euri
gutxiago egingo du. Tenperaturan ez da gorabehera handirik
izango.
Gaur
Freskatu egingo du
pTenperaturak behera egingo du, eta maximoak 15 graduren bueltan ibiliko dira.
Goizaldean eta goizean goiz,
ipar partean zaparrada
batzuk botako ditu. Goizak
aurrera egin ahala, atertuz
joango da, eta ostarteak
egingo dira; zenbat eta
hegoalderago, orduan eta
zabalagoak. Ipar-mende-
b
p
p
Tafalla 9/16
Guardia 8/13
p
Tutera 10/17
baldeko haizea ibiliko da
goizean, baina arratsaldean,
ahulduz joango da, eta iluntzean hego ukitua izango du.
Isobara mapa
Eguzkia
S0RTU
07:49
Ilargia
GORDE
18:01
EGUNA
Ilberri
Azaroaren 3a, igandea
Ilgora
Azaroaren 10a, igandea
Ilbetea
Ilbehera
Azaroaren 17a, igandea
Azaroaren 25a, astelehena
Hitz jokoak
G Zenbaki kateatuak
G Sudokua
4
7
9x9-ko laukian hutsik
dauden gelaxkak bete
behar dituzu, 1etik 9ra
bitarteko zenbakiak
idatziz, eta kontuan izanik
zenbaki bakar bat ere ez
dela bi aldiz azaltzen
errenkada eta zutabe
berean, ezta dagokion
3x3-ko laukian ere.
0
G Goitibehera
G Aurreko erantzunak
1
2
3
4
5
9 zenbaki
379512684
526071938
785903216
7 zenbaki
1826943
2619704
3462510
4073612
4980375
5930276
6294517
6459318
7240819
8159207
8423560
9578031
6 zenbaki
106587
136254
273689
349256
457309
469510
574092
640174
758301
805493
893265
965178
5 zenbaki
14976
15637
26961
27905
31976
34207
41062
47619
50219
51948
64297
67035
69382
70639
73628
83714
89215
95262
95342
97251
4 zenbaki
1607
3520
3710
4709
4856
5432
5631
6804
7149
7853
8196
9034
3 zenbaki
125
142
294
369
465
470
485
601
701
897
960
970
982
2 zenbaki
14
19
38
45
6
7
8
9
Goiti eta beheiti letra bat gutxiago edo
gehiago du asmatu beharreko hitzak.
1. Erraz eransten edo itsasten da. 2. Mojak,
lekaimeak. 3. Asiako bi estatu biltzen
dituen lurraldeko. 4. Ipuru. 5. Sustrai, zain.
6. Hegazti beltza, belea baino handixeagoa.
7. Lapurdiko ibaia. 8. Berriz. 9. Nafarroako
ibarra, Zangozako merindadean.
Goitibehera: 1. Eranskin. 2. Sirenak.
3. Irenak.4. Anker. 5. Aker. 6. Eriak.
7. Kaiera. 8. Erabaki. 9. Mirabeak.
2013ko azaroaren 3a, igandea berria 27
‹ Agenda
1
Vivir es fácil con los ojos cerrados
Zipi y Zape y el club de la canica
Aretoak
18:20 20:30 22:45
16:10 18:00
Insidious 2
Las brujas de Zugarramurdi
Pacto de silencio
Prisioneros
Solo Dios perdona
Thor: el mundo oscuro
Thor: el mundo oscuro 3D
Turbo
Una cuestión de tiempo
Vivir es fácil con los ojos cerrados
Zipi y Zape y el club de la canica
D ZARAUTZ. Modelo.
Amaren eskuak 19:00 22:00
D PRINCIPE
San Joan,10 (943-421247).Ikuslearen eguna: asteazkena.
Insidious 2
Las brujas de Zugarramurdi
Prisioneros
Thor: el mundo oscuro
Araba
GASTEIZ
D FLORIDA
San Prudentzio,22 (945-231940).Ikuslearen eguna: asteazkena.
Blackfish
16:45
Camino de vuelta
17:00
El mayordomo
19:45 22:30
El postre de la alegría
16:45
20:45 22:30
Grand Piano
17:00 20:45
La mirada del amor
18:40 20:30 22:30
La vida de Adele
20:15
Las brujas de Zugarramurdi
18:30
Prisioneros
17:15
Thor: el mundo oscuro
12:00
18:00 20:35 22:35
Turbo
12:00 16:45
Una cuestión de tiempo
18:30
22:30
Vivir es fácil con los ojos cerrados
18:30 20:30 22:30
Zipi y Zape y el club de ...
12:00
17:00
Thor: el mundo oscuro 3D
Turbo
Turbo 3D
Una cuestión de tiempo
Vivir es fácil con los ojos cerrados
Zipi y Zape y el club de la canica
15:45 18:00 20:20 22:40
20:00 22:20
22:00
15:30 17:00 17:50 19:20 20:10
21:50 22:30
16:10 18:30 20:50
15:30 17:30
16:30 18:30
17:35
15:30 17:40 19:50 22:10
16:00 18:00
D SOCIAL ANTZOKIA
Zipi y Zape y el club de la canica
Gravity
20:00
D BERMEO. Nestor Basterretxea.
D ARETXABALETA. Zaraia zinema. Los pitufos 2 17:00
D DERIO. Gurea aretoa.
Amaren eskuak 19:30
D ARRASATE. Amaia. Justin y la espada del valor 3D 17:00
Thor: el mundo oscuro 3D 16:45 19:00 21:15
Cuerpos especiales 19:00 Todas las mujeres 21:15
Epic el mundo secreto 17:00
Las brujas de Zugarramurdi 20:00
D ERMUA. Antzokia. Justin y la espada del valor 3D 17:00
Capitán Phillips 19:30 El médico alemán- Wakolda 22:00
El mayordomo 19:00 22:00
19:20 22:00
22:15
22:10
22:30
22:30
22:30
D IGORRE. Lasarte aretoa. Aviones 17:00
La gran familia española 19:30
BILBO
D COLISEO CINESA ZUBIARTE
Leizaola Lehendakariaren kalea,Ikuslearen eguna: astelehena.
Capitán Phillips
Doraemon eta Nobita Holmes ...
Doraemon y Nobita Holmes ...
El mayordomo
Grand Piano
Gravity 3D
Insidious 2
Las brujas de Zugarramurdi
Prisioneros
Thor: el mundo oscuro
Thor: el mundo oscuro 3D
Turbo
Turbo 3D
Una cuestión de tiempo
Zipi y Zape y el club de la canica
22:00
16:00
18:00
20:00 22:30
16:00
16:00 18:00 20:00 22:30
16:00 18:15 20:30 22:45
18:00 20:15 22:30
22:00
17:00 19:30 22:00
16:00 18:15 20:30 22:45
18:00 20:00
16:00
20:00
16:00 18:00
D GOLEM ALHONDIGA
Capitán Phillips
Cuerpos especiales
Doraemon eta Nobita Holmes ...
Doraemon y Nobita Holmes ...
El mayordomo
Grand Piano
Gravity 3D
Insidious 2
Las brujas de Zugarramurdi
Prisioneros
Thor: el mundo oscuro
Thor: el mundo oscuro 3D
Turbo
Turbo 3D
Zipi y Zape y el club de la canica
16:15
16:00
16:30
19:00 22:00
16:00
17:00
16:00
16:00
16:00
D KULTUR LEIOA
Aviones
Mud
19:15 22:00
20:30 22:30
18:00 20:00 22:15
18:10 20:20 22:30
20:30 22:45
22:00
19:00 20:30 22:45
18:15 19:45 22:00
18:00 20:00
17:00
17:50
20:00
D MUSKIZ. Meatzari aretoa. Aviones 17:00
La gran familia española 19:30
D ONDARROA. Bide Onera.
20:10
17:00 19:45
18:30 20:30
20:00
20:30
17:00 18:30
17:15 20:00
17:15
17:15
17:30 20:00
22:30
22:30
22:30
22:30
22:30
22:30
21:45
Los pitufos 2 16:30
SANTURTZI
D SERANTES
(94-4839244).Ikuslearen eguna: asteazkena.
Gravity 3D
Insidious 2
Thor: el mundo oscuro
18:00 20:30
18:00 20:30
18:00 20:30
D MONCINE
20:00 22:45
18:05
16:00
20:10
22:45
18:20 20:35 22:45
20:20 22:40
22:15
17:00 19:45 22:30
17:30 20:15
16:00 18:10
16:00
16:00 18:00
Capitán Phillips
Insidious 2
Las brujas de Zugarramurdi
Prisioneros
Thor: el mundo oscuro
Turbo
Una cuestión de tiempo
Zipi y Zape y el club de la canica
15:45
15:45
15:45
16:00
16:15
16:00
22:00
18:00 20:15 22:30
18:00 20:15 22:30
22:00
18:00 20:15 22:30
18:00 20:00
19:00 22:00
18:00 20:00
14:30
18:45
14:45
16:45
16:45
19:30 22:15
16:00
16:30
16:00
16:00
16:00
16:10
(948-551002).
18:00 20:00 22:00
19:30 22:00
18:00
20:00 22:00
18:00
14:00 16:00
20:00 22:00
16:00
19:30 22:00
16:30
19:30 22:00
14:00 16:00
14:00
14:00 16:30
22:00
16:30
14:00 16:00 18:00
14:00 16:30
14:00
19:45
17:00
19:45
14:45
14:45
14:45
Gru 2: mi villano favorito 17:00 Un casa en Córcega 19:30
Las brujas de Zugarramurdi 19:30 22:30
Rush 17:00
The Way,La route ensemble (JBA) 17:30
17:05 20:25
14:00
21:30
17:50
17:20
22:00
14:00
18:40
19:15
20:35
16:20
15:40
14:00 15:55
19:35
Capitán Phillips 20:00
D ORDIZIA. Antzokia.
Blackfish (JBA)
Don Jon
El camino de vuelta
El mayordomo
El quinto poder
Grand Piano
La mirada del amor
La vida de Adele
Pacto de silencio
Todos queremos lo mejor para ella
17:30
17:30 19:45
17:30
19:45
20:15
17:30 20:00
17:30 19:45
17:00
17:15 19:45
20:00
La gran familia española 20:00
IRUÑEA
D GOLEM BAIONA
(948-174141).Ikuslearen eguna: asteazkena.
USURBIL
DONOSTIA
D CINEBOX URBIL
D ANTIGUO BERRI
Urbil merkataritza gunea (943-221622).
(943-001200).Ikuslearen eguna: astelehena.
D COLISEO CINESA MAX OCIO
Kareaga kalea z/g (94-4310310).Ikuslearen eguna: astelehena.
22:00
19:30 22:15
20:30 22:45
16:00
18:15
16:00
16:30
Nafarroa
D TOLOSA. Leidor.
Gravity 19:30 22:00
Gipuzkoa
BARAKALDO
16:00
16:45
Percy Jackson y el mar de los monstruos 16:45
Amaren eskuak 19:30 22:15
19:00 22:00
21:00 22:30
18:45 20:45 22:45
17:00
17:00 19:00
19:45 22:00
17:00 18:15 19:00
16:00
20:30 22:45
D YELMO MEGAPARK
Erribera etorb.(94-4181672).
19:30 22:10
16:45 18:45 20:45 22:45
17:30
19:30 22:00
15:30
20:00
20:30 22:30
Capitán Phillips
Doraemon eta Nobita Holmes ...
El camino de vuelta
El mayordomo
Gloria
Grand Piano
Gravity 3D
Las brujas de Zugarramurdi
Prisioneros
Thor: el mundo oscuro
Turbo
Zipi y Zape y el club de la canica
16:45
19:30 22:15
16:45 18:45
19:00 21:00 23:00
17:15
16:45
20:45
23:00
20:00 22:30
21:00 23:00
17:00 19:45 22:15
19:00 22:00
17:15 20:00 22:30
17:00 19:00
17:15
20:00 22:30
16:00 18:15
16:00
18:00
20:00
20:30
16:10 18:00
16:00 18:10 20:20
16:00
20:30
18:00 20:20
16:00 18:15 20:30
20:00
16:10 18:30
16:00
22:30
22:15
22:30
22:45
22:45
22:45
22:15
16:00
16:00
19:00 22:00
19:00 22:00
20:00
18:15 20:30 22:45
20:00 22:45
22:00
18:05 20:25 22:45
18:15 20:30 22:45
18:00
15:45
16:00
16:00
16:00
16:00 18:15 20:30 22:45
16:00 18:00
D VILLABONA. Gurea. Gru 2: mi villano favorito 17:00
La gran familia española 19:30
D LA BRETXA
Arraindegi eraikina (943-421371).
Capitán Phillips
Cuerpos especiales
Doraemon y Nobita Holmes ...
Doraemon eta Nobita Holmes ...
El mayordomo
Grand Piano
Gravity 3D
Insidious 2
Justin y la espada del valor
Las brujas de Zugarramurdi
Pacto de silencio
Thor: el mundo oscuro
Thor: el mundo oscuro 3D
Turbo
Una cuestión de tiempo
Capitán Phillips
Cuerpos especiales
Gravity
Insidious 2
Las brujas de Zugarramurdi
Prisioneros
Thor: el mundo oscuro
Thor: el mundo oscuro 3D
Turbo
Una cuestión de tiempo
Vivir es fácil con los ojos cerrados
Zipi y Zape y el club de la canica
Capitán Phillips
El mayordomo
Gravity 3D
La vida de Adele
Las brujas de Zugarramurdi
Prisioneros
Vivir es fácil con los ojos cerrados
Zipi y Zape y el club de la canica
D TAFALLA. Kultur Etxea.
Justin y la espada del valor 17:00
Asalto al poder 20:00
TUTERA
D OCINE
Capitán Phillips
Doeramon y Nobita Holmes ...
Don Jon
El camino de vuelta
El mayordomo
Gravity 3D
Insidious 2
Las brujas de Zugarramurdi
Pacto de silencio
Thor: el mundo oscuro
Thor: el mundo oscuro 3D
Turbo
Una cuestión de tiempo
Vivir es fácil con los ojos cerrados
Zipi y Zape y el club de la canica
20:00 22:20
16:00 18:00
18:30 20:30 22:15
20:00
22:00
16:15 18:15
16:30 18:30 20:30 22:30
19:30 22:1500:30
17:00 19:30
22:00
16:00 18:10 20:20 22:30
20:00 22:00
16:00 18:00
17:00
16:00 18:10 20:20 22:30
16:30
D ITAROA
D KANBO. Aiglon. L’extravagant voyage du ...3D 15:00
D ROYAL
9 mois ferme
Blood Ties (JBA)
Blue Jasmine (JBA)
Gabrielle
Gravity (JBA)
Gravity 3D (JBA)
Jasmine
La vie d’Adèle
Leo et Fred
Ma maman est en Amerique ...
Un château en Italie
18:00 20:30
18:00
20:30
18:00 20:30
(902-463269).Ikuslearen eguna: osteguna.
17:00 19:45
MIARRITZE
18:15 20:30 22:45
18:00 20:00
18:10 20:15 22:30
18:00 20:00
El último concierto
Los pitufos 2
Therese D.
Thor: el mundo oscuro
UHARTE
19:45
17:00
17:00
14:45
18:15
D OÑATI. Antzokia. Zipi & Zape eta kaniken kluba 17:00
D ZORNOTZA. Zornotza Aretoa.
D GOLEM LOS LLANOS
18:30
D HENDAIA. Les Varietes. Turbo 3D 15:00
22:15
22:00
20:30 22:30
20:30 22:45
17:00 19:30 22:00
20:00 22:00
17:30
19:15 22:00
17:00 19:30 22:00
17:30
LIZARRA
20:15
20:30
Ploddy - La voiture électrique mène l’enquête 17:00
Le Majordome (JBA) 21:00
18:30
17:00 18:45 22:30
17:15 20:00
20:45 22:30
22:30
17:30 20:00 22:30
17:30 20:00 22:30
17:30
19:30
El último concierto 20:10
18:15
D HAZPARNE. Haritz Barne.
16:30
Don Jon
El mayordomo
Grand Piano
Insidious 2
Las brujas de Zugarramurdi
Thor: el mundo oscuro
Turbo
Un Dios prohibido
D ALTSASU. Iortia.
14:15
D OCINE TXINGUDI
D LEGAZPI. Latxartegi aretoa.
D ZALLA. Zalla Antzokia. Turbo 17:30
D LE SELECT
Au bonheur des ogres
Blood Ties
Blood Ties (JBA)
Fonzy
Gravity
L’extravagant voyage du jeune ...
La vie d’Adèle
Malavita
Snowpiercer,Le Transperceneige
Turbo
Un château en Italie
D SAIDE CARLOS III
(948-245400).Ikuslearen eguna: astelehena.
D SAIDE OLITE
(943-635441).Ikuslearen eguna: astelehena.
Las brujas de Zugarramurdi 19:30
22:30
9 mois ferme
Blood Ties
11:00
Eyjarfjallajökull
Fonzy
Gravity
11:00
Gravity 3D
L’extravagant voyage du ... 11:00
Le coeur des hommes 3
Malavita
11:00
Planes
11:00
The Mortal Instruments ...
Thor: le monde des tenebres 11:00
Thor: le monde des tenebres 3D
Turbo
11:00
Vacances scolaires
11:00
El postre de la alegría (Paulette) 16:30
20:30 22:30
El viaje de Bettie
17:15 20:00 22:30
Gloria
22:30
La herida
16:30 18:30
La mirada del amor
18:30 20:30 22:30
Todas las mujeres
16:30 18:30 20:30
Todos queremos lo mejor para ella
20:00
Una cuestión de tiempo
17:15
22:30
Capitán Phillips
Gravity
Justin y la espada del valor
Prisioneros
Una cuestión de tiempo
Zipi y Zape y el club de la canica
20:45
DONIBANE LOHIZUNE
IRUN
22:30
(948-245400).Ikuslearen eguna: astelehena.
16:30
Capitán Phillips 19:30
La herida 19:30
D SONDIKA. Kultur Etxea. Zipi y Zape y el club ... 17:00
D MULTICINES
Capitán Phillips
Don Jon
Doraemon eta Nobita Holmes ...
El mayordomo
Epic el mundo secreto
Grand piano
Gravity 3D
D NIESSEN ZINEMAK
D LAZKAO. Zarafa (Euskaraz) 16:30
Eskutza kalea,13 (94-4310310).Ikuslearen eguna: astelehena.
2 Guns
Aviones
Capitán Phillips
Cuerpos especiales
Doraemon eta Nobita Holmes ...
Doraemon y Nobita Holmes ...
El mayordomo
Epic el mundo secreto
Grand Piano
Gravity 3D
Justin y la espada del valor
Thor: el mundo oscuro
Thor: el mundo oscuro 3D
Turbo
Turbo 3D
Una cuestión de tiempo
ANGELU
Capitán Phillips
Doraemon eta Nobita Holmes ...
Doraemon y Nobita Holmes ...
El mayordomo
Gloria
Gravity 3D
Insidious 2
Las brujas de Zugarramurdi
Prisioneros
Thor: el mundo oscuro
Turbo
Vivir es fácil con los ojos cerrados
Zipi y Zape y el club de la canica
17:30
Gabrielle
Haewon et les hommes
Heimat Part 2.L’exode
Imagine
Ma maman est en Amerique ...
Ma vie avec Liberace
Northwest
Omar
ERRENTERIA
Capitán Phillips
Doraemon eta Nobita Holmes ...
Doeramon y Nobita Holmes ...
Gravity 3D
Insidious 2
Las brujas de Zugarramurdi
Prisioneros
Thor: el mundo oscuro
Thor: el mundo oscuro 3D
Turbo
Una cuestión de tiempo
Zipi y Zape y el club de la canica
18:10 20:00 22:15
15:45
19:45 22:15
18:00
11:15 14:00 16:00
20:00 22:20
11:15 14:00 16:00 18:00 20:00 22:15
11:15 13:45
11:00
18:00 20:10
15:50 18:00 20:10 22:20
13:45 16:00
22:00
13:40
11:00 13:40 15:50 18:00 20:10 22:20
11:15 14:00 16:00 18:00
00:00
(05559-555298).
17:00 20:00
17:00
20:00
17:00 20:00
Mendibil merkataritza gunea (943-630223).Ikuslearen eguna: osteguna.
El mayordomo 19:00
16:30
Ikuslearen eguna: astelehena.
D CINEBOX MENDIBIL
18:30
(94-6070767).
Capitán Phillips
Don Jon
El mayordomo
El postre de la alegría (Paulette)
El viaje de Bettie
Gravity 3D
La vida de Adele
Las brujas de Zugarramurdi
Prisioneros
Una cuestión de tiempo
Vivir es fácil con los ojos cerrados
D L’AUTRE CINEMA
D HERNANI. Biteri. Justin y la espada del valor 16:30
D CINESA ARTEA
Artea merkataritza gunea (902-333 231).Ikuslearen eguna: asteazkena.
Bizkaia
D COLISEO
(943-345291).
19:30
16:30 18:30 20:30
17:45
18:10 20:20
20:20
16:00 18:10 20:20
16:20 18:20
16:00
LEIOA
Epic el mundo secreto 17:30
Mud 19:30
EIBAR
D LAUREN GETXO
16:10
D CGR CENTRE
D L’ATALANTE
22:30
22:30
22:30
(948-251903).Ikuslearen eguna: asteazkena.
BAIONA
9 mois ferme
Blood Ties
Eyjarfjallajökull
Fonzy
Gravity 3D
L’extravagant voyage du ...
La belle et clochard
Le coeur des hommes 3
Malavita
Planes
Prisoners
The Mortal Instruments ...
Thor: le monde des ...3D
Turbo 3D
22:30
22:30
22:30
D GOLEM YAMAGUCHI
Lapurdi
Attila marcel
Un château en Italie
Zipi & Zape eta kaniken kluba 16:30
Las brujas de Zugarramurdi 19:00
16:00 17:40
Capitán Phillips 19:30 22:00
(05559-557363).
D ELGOIBAR. Antzokia.
Blackfish
Capitán Phillips
Cuerpos especiales
Doeramon y Nobita Holmes ...
El mayordomo
El postre de la alegría (Paulette)
Grand Piano
Insidious 2
Las brujas de Zugarramurdi
Thor: el mundo oscuro
Turbo
Zipi y Zape y el club de la canica
D ZUMARRAGA. Zelai Arizti. Aviones (3D) 17:00
Runner,Runner 19:30
GETXO
D YELMO GORBEIA 3D
Zipi & Zape eta kaniken kluba 16:30
El mayordomo 19:30
D AZKOITIA. Baztartxo.
El último concierto
Gru 2: mi villano favorito
Insidious 2
La gran familia española
D GERNIKA-LUMO. Lizeo.
Gorbeia (945-460623).
D AMURRIO. Amurrio Antzokia.
Las brujas de Zugarramurdi 19:30
D ELORRIO. Arriola antzokia.
Arriluze z/g (94-4310310).Ikuslearen eguna: asteazkena.
19:45 22:20
16:10 18:10 20:20 22:10
16:30
18:15 20:30 22:40
15:30
20:20 22:45
17:30 20:00 22:30
15:30
20:00
17:45
22:15
18:30
16:15
15:50 17:50
18:30
21:45
17:00 19:00 21:00 23:00
Gravity 3D 19:30
Capitán Phillips
Doeramon y Nobita Holmes ...
El mayordomo
Epic el mundo secreto
Grand Piano
Gravity
Gravity 3D
Insidious 2
Las brujas de Zugarramurdi
Thor: el mundo oscuro
Thor: el mundo oscuro 3D
Turbo
Turbo 3D
Una cuestión de tiempo
Vivir es fácil con los ojos cerrados
Zipi y Zape y el club de la canica
16:30
16:45
D ANDOAIN. Bastero. Epic 17:00
Zipi y Zape y el club de la canica 16:30
Rush 19:00
D DURANGO. Zugaza. Turbo 16:45
Aviones
Capitán Phillips
Don Jon
Epic el mundo secreto
Insidious 2
Justin y la espada del valor
Las brujas de Zugarramurdi
Pacto de silencio
Thor: el mundo oscuro
Thor: el mundo oscuro 3D
Turbo
Turbo 3D
Zipi y Zape y el club de la canica
Blackfish
La vida de Adele (JBA)
Solo Dios perdona (JBA)
17:30
D ZUMAIA. Aita Mari.
(0559-599090).
S.Esnaola,10 (943-271391).Ikuslearen eguna: asteartea.
Boulevard merkataritza gunea (902-221622).Ikuslearen eguna: osteguna.
19:15 22:00
15:30 17:35 19:40
21:45
15:45
21:45
17:15
18:10 20:10 22:10
15:40 17:50 20:00 22:10
17:50 20:15 22:40
16:00 18:30
21:00
17:00 19:30 22:00
15:45 17:45 19:45
16:10
19:50 22:20
15:30 17:45 20:00 22:15
15:50 17:50
17:00
17:30 20:00 22:30
17:15 19:45 22:00
17:30 20:00 22:30
17:00
22:30
19:00 21:00 23:00
16:45
19:00 22:00
16:45
16:45
19:30 22:15
19:00 22:00
17:00 20:00
19:45 22:15
17:15 19:30 22:15
D TRUEBA
BASAURI
Thor: el mundo oscuro 17:00 19:30
D YELMO BOULEVARD
Capitán Phillips
Don Jon
El postre de la alegría (Paulette)
El viaje de Bettie
Gravity 3D
La mirada del amor
La vida de Adele
Las brujas de Zugarramurdi
Pacto de silencio
Prisioneros
Todas las mujeres
Una cuestión de tiempo
Vivir es fácil con los ojos cerrados
17:30 20:30
17:15 20:00
17:15 20:00
19:40
17:30 20:30
17:15 20:00
19:45
16:20 18:30
17:15
17:15 20:00
16:30 18:30
19:45 22:30
17:00 19:45 22:30
17:30 20:15 22:30
18:45
22:00
17:15 20:00 22:30
17:00
17:15 20:00 22:30
17:00
D GOLEM LA MOREA
Capitán Phillips
Cuerpos especiales
Doeramon y Nobita Holmes ...
Don Jon
El mayordomo
Grand piano
Gravity 3D
Insidious 2
Las brujas de Zugarramurdi
Prisioneros
Solo Dios perdona
Thor: el mundo oscuro
Thor: le monde des tenebres 3D
Turbo
Una cuestión de tiempo
Vivir es fácil con los ojos cerrados
Zipi y Zape y el club de la canica
19:00 22:15
20:10 22:20
16:10 18:10
16:20 18:20 20:20 22:20
16:00
20:15 22:15
16:15
16:20 18:20 20:20 22:20
16:00 18:10 20:20 22:30
19:30 22:00
18:15 20:15 22:15
16:00 18:10 20:20 22:30
18:30 20:30 22:30
16:00 17:45
16:30
16:15 18:15 20:15 22:15
16:15 18:15
VIANA
D LAS CAÑAS
Capitán Phillips
Cuerpos especiales
Doeramon y Nobita Holmes ...
El mayordomo
Gravity
Insidious 2
Las brujas de Zugarramurdi
Prisioneros
Solo Dios perdona
Thor: el mundo oscuro
Thor: el mundo oscuro 3D
Turbo
Zipi y Zape y el club de la canica
20:10 22:45
15:50 18:05 20:30 22:50
16:00 18:05
22:30
20:30 22:35
16:00 18:10 20:30 22:45
15:50 18:10
22:20
16:15 18:15 20:30 22:35
15:50 18:05 20:25 22:50
17:15 19:45 22:15
16:00 18:05
16:00 18:00 20:15
Nafarroa Beherea
D DONIBANE GARAZI. Le Vauban.
Eyjarfjallajökull 15:30
Ma vie avec Liberace (JBA) 21:00
D DONAPALEU. St.Louis.
Malavita 16:00 20:30
(948-292330).Ikuslearen eguna: astelehena.
Capitán Phillips
Cuerpos especiales
Doraemon eta Nobita Holmes ...
Doeramon y Nobita Holmes ...
Don Jon
El mayordomo
Gravity 3D
20:00 22:30
22:30
16:30
16:30 18:30
17:30 20:30 22:30
19:45 22:30
18:30 20:30 22:30
Zuberoa
D MAULE-LEXTARRE. Baitha. Blue Jasmine 16:00
Au bonheur des ogres 16:00 21:00
Grand départ 21:00
28 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea
Agenda ›
Komunikazioa D
EITBn aniztasuna, ezbaian
Uhinetatik tiraka
Xabier Lasa
Salaketak. PSE eta PPko ordezkariek salatu dute legebiltzarrean EITB ez dela plurala eta
abertzaletasunera lerratzen dela.
Irratiari dagokionez, behintzat,
ez ziren ausartu RN1 eredu gisa
aipatzera; hots, bi alderdiak txan-
daka kudeatuta, eztabaida politikoaren unibertsoa bipartidismora mugatu ohi duen irrati publikoa. Arrazoi dute bi alderdiek,
baldin eta Madrilgo erreferentzia
hori hartzen badute zuzentasunaren neurgailu. Akaso, Iñaki
Lopez edukiko dute debozioko,
euskal kazetari finaren eredu,
Madrilera joan behar izan duena
(La Sexta) ohartzera soilik alderdi biko kidez osatutako tertuliakideekin solasaldi pluralak osatu
litezkeela, baita euskal gaiak aztertzeko ere.
Ezer azaltzeko moduan.
Urrezko antenak. Akaso, si-
Prentsako kronikek diote PSEko
ordezkaria kexu agertu zela
gla batera zein bestera lerratzen
diren Espainiako hedabide publiko zein pribatuak izango dituzte
erakusgarri. Bada, horietako
gehienak biltzen dituen elkarteak egunotan jakinarazi digu nola
ulertzen duen kazetaritza modernoa: urrezko antenak izeneko sarien artean, Julio Somoano (RTVEko albistegien buru), Carlos
Cuesta (13TVko aurkezlea) eta
Ernesto Saenz de Buruaga (COPEko esataria) izendatu ditu!
Parot doktrina, Kataluniako
auzia eta antzeko gaiak hezkuntza edo desjabetzeen gainetik jartzen direlako EITBn. Tira, errazagoa zeukan esan izan balu
estatuko komunikabide publiko
zein pribatuetan egiten ez den
kazetaritza nahi duela EITBk
egin dezan.
Harena desio. UPDko Gorka
Maneiro urrunago joan zen asteazkeneko saioan, esanez EITBn
euskal nazionalistak bakarrik
azaltzen direla. Urruti gabe, euskal politikari bati aste honetan
egin zaion elkarrizketarik luzee-
na egin zion atzo Joxe Joan Ugaldek berari, EIn. Legebiltzarkide
bakarra izan arren eskaintzen
zaion espazioaren laurdenarekin
ere konformatuko lirateke, ziurrenik, kongresuko euskal nazionalistak, Espainiako medioekin.
RN1n, adibidez, oso erne ibili behar da Esteban edo Anasagasti
jeltzaleen agerpenak topa ahal
izateko albistegi eta eztabaidetan. Besteenak, berriz, alferrik
da; Juan Ramon Lucas esatariak
2012ko ekainean Errekondori elkarrizketatxoa egin zionez geroztik, betoa dago ezarria Amaiurren aurka.
Gazteen arteko harremanak saretzeko xedez sortu dute ‘ehKz’ataria. Datorren urteko otsailetik
aurrera izango da martxan. Proiektua lankidetzan eta parte hartzean oinarrituko dute.
DLaburrak
Gazteek gazteentzat egina
Bizkaiko ‘Alirón’ astekaria,
bihartik aurrera kalean
PRENTSA › Alirón kirol astekaria
bihartik aurrera jaso ahal izango
da Bilboko kaleetan, doan. Futbolari buruzko informazioa
papera eta Internet bidez sustatzea da astekariaren helburua. Halere, beste hainbat kirol
ere kontuan hartuko dituzte,
arrauna, saskibaloia eta txirrindularitza, esaterako. Astelehen
edo asteartetan kaleratuko
dute, Athleticen partidaren arabera. Astean 20.000 ale banatzea aurreikusten dute,
160.000 lagunengana iristeko.
Ainhitze Ruiz
D
atorren urteko otsailaren 1ean jarriko
dute martxan interneteko www.ehkz.eu
ataria. Gazteek egin dute, gazteentzat pentsatua. Horrelaxe izango da ehKz hedabidea. Lankidetzan eta parte hartzean
oinarritutako proiektua da, eta
horretarako, hainbat arlotan
interesa duten gazteak elkarlanean arituko dira. «Duela lau edo
bost urte hasi ginen pentsatzen
Ipar Euskal Herrian gazteentzako komunikazio arloko proiektu
bat sortu behar genuela.
Topatu.info eta Gaztesarea atarien gisako proiektuak ezagutzen
genituen, eta horrelako bat behar
genuela erabaki genuen guk ere»,
dio Ekhi Erremundegi ehKz-ren
sortzaileetako batek.
«Ipar Euskal Herriko hedabideetan lan egiten duten hainbat pertsonarekin bildu ginen aholkuak
eskatzeko, eta hortik abiatuta
hasi genuen gure proiektua»,
azaldu du.
Elebiduna da proiektua; euskaraz eta frantsesez irakurri ahalko
da. Hedabide horren bitartez,
gazteei helarazi nahi dizkiete
gaur-gaurko gaiak. Erremundegik horrela laburbildu du helburua: «Ipar Euskal Herriko gazteen
egunerokotasuna lantzeaz gain,
gaurkotasun orokor eta politikoa
lantzea da xedea, gazte ikuspegi
bat emanez». Politika, kultura, kirola eta gizarte gaiak landuko dituzte, besteak beste.
Webgunearen bitartez, Ipar
Euskal Herriko gazteen arteko
sare bat osatu nahi dute: «Ipar
Google eta Yahoo ez
erabiltzeko gomendioa
PRENTSA › Alemaniako Kaze-
Carole Suhaz eta Ekhi Erremundegi ehKz hedabidearen aurkezpenean. GAIZKA IROZ
Euskal Herrian egitasmo ugari
dago gazteek antolatuta, arlo politikoan, sozialean, kiroletan eta
abar. Gure helburua, alde batetik,
horiei ahotsa ematea da. Bestetik, nolabaiteko truke bide edo zubia eraiki nahi dugu gazte guztien
artean». Ipar Euskal Herriko gazteek elkarren berri edukitzea
nahi dute. «Elkar ezagutzea»,
azaldu du Erremundegik.
Beste atal batzuk
Gaurkotasunaz gain, beste hainbat atal ere izango ditu proiektu
komunikatiboak: erreportajeak,
blogak eta elkarrizketak. «Erreportajeei dagokienez, atenporalagoak izango dira; gai jakin batzuei buruz gazteek gaur egun dituzten
arazoak
jorratuko
ditugu». Blogarien kasuan, berriz, astero zortzi gazte bilduko di-
tuzte gaurkotasunari buruzko iritziak emateko. Elkarrizketen atalean, Ipar Euskal Herriko gazte
ekintzaileak ezagutzeko aukera
emango dute. Gainera, sortzaileen txokoa ere izango dute. Nahi
duenak bertsoak, margolanak
eta bestelako sormenak bidaltzeko aukera izango du.
Proiektuaren izena Euskal Herria Zuzenean festibalean kaleratzen duten berripaperetik hartu
dute. Halere, jaialdiarekiko independenteak dira. «Euskal Herria
Zuzeneko hiru egunetan sortutako proiektua urte guztiko proiektu izateko proposamena egin genuen, festibaletik abiatuta, baina
proiektu autonomoa bilakatuz».
Proposamenari baiezkoa eman
zieten, eta ehKz ataria sortzeari
ekin zioten.
Sarrerako webgunea martxan
jarri dute, dagoeneko bisita daiteke, www.ehkz.eu helbidean.
«Bertan nor garen eta gure helburua zein den azaltzen dugu».
Webgunearekin hasi aurretik,
lan ildoa hiru ataletan banatuko
dute. «Batetik, eragile politiko,
sozial eta instituzionalekin
bilduko gara, haiekin lehen
harremanak izan eta eurek ere
proiektua ezagut dezaten. Bestalde, bazkidetza kanpaina bat abiatuko dugu, eta, azkenik, kolaboratzaileak aurkitzeko lana
egingo dugu», azaldu du Erremundegik.
Otsailaren 1ean jarriko dute
martxan webgunea, eta ospakizuna antolatuko dute. Goizean,
zenbait hitzaldi eta eztabaida antolatuko dituzte. Ondoren, bazkaria eta tailerrak izango dira, eta
gauean, kontzertuak.
tarien Federazioak Google eta
Yahoo bilatzaileak ez erabiltzeko gomendatu die herrialdeko
kazetariei, AEBetako NSA inteligentzia zerbitzuak eginiko
ustezko espioitzaren harira.
«Kazetariek Interneteko bilatzaileetan eginiko bilaketak iturrien kontaktuak bezain isilpekoak dira», azaldu du elkarteak.
Yahoo eta Google bilatzaileen
«alternatiba seguruak» badaudela argitu dute.
Marvel komikietako
heroien telesaila gaur
TELEBISTA › Marvel komikieta-
ko super heroiei buruzko telesaila estreinatuko du gaur Cuatrok: Marvel, agentes de
SHIELD. Aktoreekin eginiko gisa
horretako lehen telesaila da;
orain arte marrazki bizidunak
egin dituzte. AEBetan, 12 milioi
jarraitzaile baino gehiago izan
ditu fikzioaren lehen denboraldiak.
2013ko azaroaren 3a, igandea berria 29
‹ Agenda
Hollywood
E
Euskaltel (44)
08:40: ‘Mowgli y Baloo’ filma.
17:50: ‘La leyenda del Zorro’
filma.
20:00: ‘Hitch, especialista en
ligues’ drama.
22:00: ‘Lara Croft Tomb Raider: La cuna de la vida’.
Solomon Kane
Final-laurdeneko
saioen laburpena
Bertsolari Txapelketa Nagusiko
final-laurdeneko saioen laburpena egingo dute. Halaber,
urriaren 25ean Itziarren (Gipuzkoa) Lankuren hamargarren
urteurrena ospatzeko eginiko
jaialdia ere emango dute.
Cinematik
Euskaltel (40)
20:10: ‘Un franco, 14 peseta’,
filma.
‘Hitzetik hortzera’. ETB1, 15:00.
11
11
p Antena 3, 19:20. Zuz.: Michael
sett. Akt.: James Purefoy, Max Von Sydow, Pete Postlethwaite. 2009.
Scott. Akt.: Doris Roberts, Diana Bang,
Mary Black. 2010.
Los Simpson
Elina
11
man. Animazio filma. 2007.
Inaxio Perurenaren
laguntza jasoko dute
Lara Croft: Tomb Raider
Bilauak kapitainik gabe geratu
ziren Manu Maritxalarren haserrealdiaren ostean. Gaur Zestoako (Gipuzkoa) Lili jauregian
eta Ekainberriko kobazuloetan
izango dira, eta Inaxio Perurenaren laguntza jasoko dute.
‘101 gaztelu’. ETB1, 21:45.
Milagro en Manhattan
p Cuatro, 15:45. Zuz.: Michael J. Bas-
p La Sexta, 15:50. Zuz.: David Silver-
XTRM
Euskaltel (47)
11:25: ‘El Rey Escorpión 2: El
nacimiento de un guerrero’
filma.
18:05: ‘En territorio enemigo’
filma.
22:00: ‘Pentathlon’, filma.
Gaurko filmak
111
p ETB2, 19:35. Zuz.: Klaus Haro. Akt.:
Natalie Minnevik. 2002.
11
Blackjack
111
p La1, 16:00. Zuz.: Simon West. Akt.:
p La 1, 22:15. Zuz.: Robert Luketic. Akt.:
Angelina Jolie, Jon Voight, Noah Taylor. 2001.
Jim Sturgess, Kevin Spacey,Kate Bosworth. 2008.
Daniel Deronda
Torrente IV
11
11
p ETB2, 16:15. Zuz.: Tom Hooper. Akt.:
p Antena 3, 22:10. Zuz.: Santiago Se-
Romola Garai, Celia Imrie, Kate Maberly. 2002.
gura. Akt.: Santiago Segura, Mario Casas, Francisco Rivera Pantoja. 2011.
Fraude
Espartaco
11
11
p La 1, 17:30. Zuz.: J-C Lord. Akt.: Re-
p La 1, 00:10. Zuz.: Robert Dornhelm.
becca Mader, Cameron Bancroft,
Claudia Ferri. 2009.
Akt.: Goran Visnjic, Angus Macfadyen,
Rhona Mitra. 2004.
D
D
Telebista
ETB 1
ETB 2
Hamaika
Antena 3
Cuatro
TF1
06:15-10:00: Nafarroan
ETB3ko programazioa
emango dute. 07:10: Odol hotzeko bizitza. 08:00: Hego pazifikoa. 08:50: Iparraldearen
orena igandea. 09:20: EiTB
Kultura. 09:40: Bizi Berria.
09:50: Egi bidean. 10:00:
Meza. 11:05: Herri Kirolak.
12:05: Saskibaloia: Endesa
Liga. Real Madril-Bilbo Basket. 14:00: Gaur Egun. 14:45:
Eguraldia. 15:00: Hitzetik Hortzera - Txapelketa Nagusia.
16:00: Herri Kirolak. 17:00: ETB
Kantxa. Jaunarena-Rezusta/Julen Retegi-Cecili. XalaEzkurdia. 19:30: Gol Festa.
20:30: Gaur Egun. 20:45: Gol
Festa. 21:45: 101 Gaztelu.
23:30: Txikon Xtreme. Alex
Txikonek aurkezturiko saioa.
00:30: Abentur@roa. 01:00:
Itsasontzi baten ... 01:50: Travel Notes.
07:10: Del país de los vascos.
07:45: Chiloé. 09:10: Nueva
vida. 09:20: Palabra de ley.
09:50: Teknopolis. Ainhoa
Jauregik aurkezten duen teknologia eta zientziari buruzko
saioa. 10:20: Se ha escrito un
crimen. Telesaila. 13:25: Rex.
Telesaila. 14:58: Teleberri. Albistegia. 16:10: Eguraldia.
16:15: Zinema. ‘Daniel Deronda’. Zuz.: Tom Hooper. Akt.:
Romola Garai, Celia Imrie,
Kate Maberly. 2002. 19:35: Zinema. ‘Elina’. Zuz.: Klaus
Haro. Akt.: Natalie Minnevik,
Bibi Andersson. 2002. 20:58:
Teleberri. Albistegia. 22:20:
Eguraldia. 22:25: Tu edificio
favorito. Africa Baetak aurkezten duen saioa. 23:25:
Duelo en Euskadi. Sara Gandarak aurkezten duen lehiaketa gastronomikoa. 01:45:
Teknopolis.
06:30: Marrazki bizidunak.
07:30: Telebista 2.1. 11:00: Ekogunea. 11:30: Atik Zra. 12:30:
Euskal Egitura. 13:00: Gurean
Gaur elkarrizketa osteguna.
13:25: Euskal Egitura. 14:25: Altxorraren bila. 15:00: Sakelakotik. 15:25: Bizi Musika. 16:55:
Gurean Gaur elkarrizketa ostirala. 17:20: Gernika-Lumoko
rallya. 18:20: Esatea Libre.
19:20: Euskal Egitura. 19:50:
Harriak. 20:40: Atik Zra. 21:40:
Harriak. 22:30: Bizi Musika.
00:00: Euskadiko Herri Kirol
Txapelketa. 01:30: Telebista
2.1. 02:00: Telebista 2.1.
07:00: Pelopicopata. 08:15: Lo
más... 10:15: 1 Formula. Abu
Dhabiko Sari Nagusia. 10:45:
Centimetros cúbicos. 11:15: 1
Formula. Abu Dabhiko Sari
Nagusia. 16:00: Zinema. ‘El
novio perfecto’. 2013. 17:45:
Zinema. ‘Un lugar para el recuerdo’. 2009. 19:20: Zinema.
‘Milagro en Manhattan’. 2010.
21:00: Noticias. 21:40: Deportes. 22:10: Zinema. ‘Torrente
IV’. 2011. 23:45: Zinema. ‘Torrente, el brazo tonto de la
ley’. 1997. 01:30: Zinema. ‘Huída sin límite’. 2002. 02:30: La
tienda TV.
07:00: El zapping de surferos.
09:00: Fauna letal. 10:00: Encuentros peligrosos. 12:00:
Callejeros Viajeros. 14:00: Noticias Cuatro. 14:50: Deportes
Cuatro. 15:45: Zinema. ‘Solomon Kane’. Zuz.: Michael J.
Bassett. Akt.: James Purefoy,
Max Von Sydow, Pete Postlethwaite. 2009. 17:30: Zinema. ‘Dark water’. Zuz.: Walter
Salles. Akt.: Jennifer Connelly, John C. Reilly, Tim Roth.
2005. 20:00: Noticias Cuatro.
20:50: Deportes Cuatro. 21:30:
‘Agentes de S.H.I.E.L.D.’. 23:30:
Cuarto Milenio.
06:30: TFou. 10:10: Automoto.
11:00: Téléfoot. 12:00: Les 12
coups de midi!. 13:00: Journal.
13:40: Mentalist. 14:35: Dr.
House. 16:20: Les experts:
Miami. Telsaila. 18:00: Sept a
Huit. 20:00: Journal. Azken
berriak biltzen dituen albistegia. 20:50: Zinema. ‘Les Bronzés 3, amis pour la vie!’. Zuz.:
Patrice Leconte. Akt.: Josiane
Balasko, Michel Blanc. 2006.
22:50: Les Experts. 01:20: Dexter. Telesaila. 02:25: L’actualité du cinéma. 02:30: A l’écoute. 02:55: Le club de l’économie.
La 1
Tele 5
Arte
France 2
‘ETB kantxa’. 17:00
‘Tu edificio favorito’. 22:25
06:00: Noticias 24h. 09:50: Zinema. ‘Penélope’. 2006.
11:05: Zinema. 11:25: Zinema.
‘Amigas para siempre’. 2009.
12:40: Informe Semanal.
13:30: Cocina con Sergio.
14:00: Solo moda en la 1. 14:30:
Corazón. 15:00: Telediario1.
15:55: Eguraldia. 16:00: Zinema. ‘Lara Croft: Tomb Raider’.
2001. 17:30: Zinema. ‘Fraude’.
2009. 19:00: Zinema. ‘Chica
lista’. 2008. 21:00: Telediario
2. 22:15: Zinema. ‘Blackjack’.
2008. 00:10: Zinema. ‘Espartaco’. 2004. 02:55: TVE es
música.
06:25: Zumba GH edition.
06:30: Medium. 08:45: I love
TV. 10:00: La voz. 13:20: La Voz.
Los elegidos. Lehiaketa.
15:00: Informativos Telecinco.
Albistegia. 16:00: Zinema.
‘Princesa por sorpresa 2’.
Zuz.: Garry Marshall. Akt.:
Anne Hathaway, Julie Andrews, Hector Elizondo.
2004. 18:00: ¡Qué tiempo tan
feliz!. 21:05: Informativos Telecinco. 22:00: Aida. Telesaila.
‘Atrapado por su pasado’ eta
‘Chatwoman’ atalak. 02:30:
Premier Casino. 05:00: Fusión
sonora.
13:25: Alfred Brehm, un certain regard su les animaux.
15:25: Souriez! JR est dans la
ville. 15:50: Chez Frida Kahlo.
16:45: Personne ne bouge!.
17:30: La table verte de Michael Hoffmann. 18:00: Benjamin
Britten: War Requiem. 19:45:
Arte journal. 20:00: Karambolage. 20:15: Le blogueur. 20:40:
Silex and the city. 20:45: Zinema. ‘Un singe en hiver’. 1962.
22:25: Zinema. ‘L’Anglais qui
gravit une colline mais descendit une montagne’. 1995.
23:55: Quasthoff chante
Mahler. Kontzertua.
08:05: Recontres à XV. 08:30:
Les chemins de la foi. 12:05:
Tout le monde veut prendre
sa place. 13:00: Journal. 13:20:
13h15, le dimanche... 14:10: Vivement dimanche. Gonbidatua: Muriel Robin. 16:25: Grandeurs nature. 17:30: Stade 2.
18:50: Vivement dimanche
prochain. 20:00: Journal.
20:45: Zinema. ‘Dialogue avec
mon jardinier’. Zuz.: Jean Becker. Akt.: Jean-Pierre Darraoussin, Daniel Auteuil. 2007.
22:30: Faites entrer l’accusé.
‘Luc Amblard et Guy Bordenave, enterrés vivants’.
ETB 3
ETBK Sat
La 2
La Sexta
Teledeporte
France 3
07:25: Hello Kitty. 08:10: Hirukiak. 09:00: Kung fu mofeta.
09:20: Hartz txiki. 10:25: Hirukiak. 11:35: Doraemon, katu
kosmikoa. 13:40: Berebiziko
espioiak. 14:40: Hello Kitty.
15:45: Hirukiak. 16:35: Autobus
magikoa. 17:20: Aita-amabitxi
magikoak. 18:05: Doraemon,
katu kosmikoa. 19:30: Martin
Mistery. 19:55: Galactik Football. 20:15: One Piece. 21:00:
Dragoi ehiztariak. 21:45: Kamera ezkutua. 00:05: Dragoi
bola Z. 01:10: Tom eta Jerry
mutikotan. 01:50: Lola eta Virginia.
07:10: ETB Kantxa. 08:10: Zu
kirolari. 08:40: Gol Festa. Azken jardunaldiko partiden laburpenak eskainiko dituzte.
09:05: Euskal Herria: Lau haizeetara. 10:35: Chiloé. 11:30:
Vaya Semanita. Umore
saioa. 11:55: Erreportaje berezia. 12:30: Saskibaloia. Endesa liga. Bartzelona-Gipuzkoa
Basket. 15:35: Ongi etorri. Patricia Gaztañagak aurkezten
duen saioa. 19:25: Pala. 20:25:
Zesta. 21:25: Zona zapping.
22:15: Tribuna gol. 23:45: Boxeo Izarrak. 00:45: Gol festa.
Futbolari buruzko saioa.
09:30: Buenas noticias TV.
09:45: Islam hoy. 10:00: Últimas preguntas. 11:30: Pueblo
de Dios. 12:00: Babel en TVE.
12:30: Documentala. 14:00:
RTVE responde. 14:30: Buenas ideas Ted. 15:00: Los oficios de la cultura. 15:35: Saber
y ganar. 16:15: Grandes documentales. 17:15: Biodiario.
19:00: Efecto ciudadano.
20:00: Viaje al interior de la
cultura. 20:30: Página 2. 21:00:
Al filo de lo imposible. 21:30:
Redes 2.0. 22:00: Cachitos de
hierro y cromo. 23:00: Documentos Tv.
07:30: Historias con denominacion de origen. 08:00: Bestial. 09:00: Centímetros cúbicos. 09:30: Vaya casas. 11:00:
¿Quíen vive ahí?. 14:00: LaSexta Noticias. 15:00: LaSexta Deportes. 15:10: Eguraldia.
15:20: Top trending Tele. 15:50:
Zinema. ‘Los Simpsons’. Zuz.:
David Silverman. Animazio
filma. 17:30: Futbola. Deportivo-Real Madril B. 20:00: LaSexta Noticias. 20:55: LaSexta deportes. 21:20: Eguraldia.
21:30: Salvados. 22:30: El Objetivo de Ana Pastor. 23:40:
Salvados. 01:45: Astro TV.
06:30: Tenisa. Parisko Masters 1000 txapelketa. 10:00:
Futbola. UEFA Txapeldunen
Ligako magazina. 10:30: Tenisa. Federazio Kopa. ItaliaErrusia. Hirugarren partida,
Cagliaritik (Italia) zuzenean.
13:40: Zaldi lasterketak. 14:40:
Estudio Estadio. 15:00: Tenisa. Parisko Masters 1000 txapelketa. Finala. 18:00: Saskibaloia. Kanaria Handia- CB
Kanaria. 21:00: Futbola. Adelante liga. Ponferradina- Recreativo. 22:45: Estudio Estadio. 01:00: Tenisa. Parisko
Masters 1000 txapelketa.
06:00: Euronews. 06:35: Ludo.
08:00: Dimanche Ludo. 11:30:
Dimanche avec nous. 12:00:
Le 12/13. 12:50: 30 millions
d’amis. 13:20: Commissaire
Brunetti: enquêtes a venise.
15:00: En course sur France 3.
15:25: Louis la brocante. 17:00:
Les chansons d’abord. 17:55:
Questions pour un super
champion. 19:00: 19/20. 20:15:
Zorro. 20:45: Les Enquêtes de
Murdoch. Telesaila. 23:55:
Soir 3. 00:20: Zinema. ‘Les misérables (1/3)’. Zuz.: Raymond Bernard. Akt.: Harry
Baur, Florelle. 1933.
30 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea
Plaza›Kultura
Bertsolari Txapelketa Nagusia D
«Tentsioa» eta «lehiakideen maila»
jo dituzte bertsolariek kanporaketako
saioak «irregularrak» izateko arrazoitzat.
«Urte
guztietako
sentipena»
Beñat Zamalloa Akizu
D
uela lau urtekoen antzekoak izan dira Bertsolari Txapelketa Nagusiko kanporaketak
aurten ere. Hala ebatzi du aurreko txapelketako kanporaketa
guztiak entzun zituen Agin Laburuk. «Urte guztietako sentipena»
du: «Ez dira saio bete-beteak izaten; lehertzen diren saioak ez dira
izaten normalean lehen fasean».
Txapelketa bera dela «gazi-gozoa», dio Oihane Pereak, eta berarekin dakartzala «nahi eta ezina»,
«arrakasta», «gehiegizko tentsioa»… eta hori guztia ere «nabaritzen» dela ondorioztatu du.
Beste behin zera geratu da
«garbi» da Julio Sotoren irudiko:
«Euskal Herrikoak badu pisu eta
tentsio berezi bat, eta bertsolarioi
orokorrean lehendabiziko fase
honetan asko kostatzen zaigu gurea ematea». Sentipen antzekoa
du Felix Zubiak ere, eta ez daki
«nerbioengatik ala ardurengatik» izan den. «Askok ez arriskatzeko erabakia ere hartu du»,
erantsi dio. «Salto egiteko beldur
pixka bat» egon dela iruditzen
zaio.
Lehen fasean «ez erortzeari»
garrantzia ematea hurrengo faserako sailkatzearekin lotu du Sotok. Denena omen da hurrengo
fasera igarotzeko «ilusioa», Sotoren ustez. «Zorionez edo zoritxarrez, hainbeste markatzen duen
txapelketa batean lehendabiziko
fasean kalera joatea kolpe gogor
samarra izan litekeen uste horrekin abiatzen gara, eta horrek eramaten gaitu urduritzera, tentsionatzera eta baita aseguratzera
ere, agian», garatu du Sotok zergatia. Tentsioa plazek ere eragiten dute Nerea Elustondoren arabera: «Hor, salbuespen batzuk
kenduta, ez gara plaza asko egiten ditugun bertsolariak. Bi-hiru
kenduta kartel bakoitzean, ez
gara publiko askoren aurrean
ikaragarri aritutako jendea».
Jexux Mari Irazuk ere irregulartzat jo ditu kanporaketak. Labururen ustez, «mailak» eragiten
du hori, Sotok aipatu dituen pisu
eta tentsioek baino gehiago.
«Ohiz kanpokoak-edo orain sartuko dira. Horiek beste maila bat
daukate. Orduan, ofiziotan eurekin egiteak dakarrena eta eurek
bakarka egiten duten ekarpena
nik uste lehen fase honetan ez dagoela, eta hori nabaritzen dela»,
iruditzen zaio Labururi. «Bertsolari onak» izanagatik, kanporaketak ez direla «batere homogeneoak» izaten esango luke Laburuk.
Elustondok ez du sumatu inor
ezinean, eta hori, entzule gisa,
«batez ere», ona dela uste du. Kanporaketak direla azpimarratu du:
«Jendeak espero du kanporaketetan BECeko maila egotea, eta
kanporaketak dira».
Mailaren gainetik, giroak
eman die arreta Elustondori eta
Miren Amurizari. Kanporaketen
balorazio «oso ona» egitera darama giroak Amuriza, jende «pila
bat» egon delako eta entzulea
«oso emana» egon delako. «Publikoaren aldetik Villabonan sentitu nuen jendea txalo jotzeko gogotsu, eta Legazpiko saioan ere pixka bat asmatuz gero bertsolariak,
lehertu egiten zen frontoia»; sumatu zituen «bertso gosez» bertsozaleak bi saiootan Elustondok.
Penaz eta gustura, parean
«Zertarako ukatu?» bere buruari
galdetuta, erantzunarekin egiten
dio aurre «penaz» den Amurizak.
«Zuk gauza baten aldeko apustua
egiten duzunean, saiatzen zarenean eta lantzen duzunean hori,
eta momentua datorrenean ez duzunean ematen zeuk esperotako
emaitza, norbere buruaz apur bat
haserre, eta gero, penatuta», sentitzen da Amuriza. Aurrera egiteko faboritoetakoa zen, baina sailkatu gabekoen artean lehen postuan gelditu zen aurrera egin
ezinik. Amurizak ez bezala, kanporaketetan puntu gehien bildu
zuen Laburuk «oso lan ontzat»
joko luke berak egindakoa, «kostako zaidana errepikatzea». «Egoera une oro kontrolatu» zuen eta
«gozatu» zuen sentipenarekin da.
Aurreko txapelketan bete ez
zuen helburua bete zuen Irazuk.
«Aurrera pasatzea» zuen lehen
helburua, eta ahal zela «saio txukun bat» eginda. «Lasai, mentalizatuta eta lana eginda joan nintzen, txapelketarako prest, eta
saioarekin gustura gelditu nintzen, egia esan», azaldu du. Betiko gisara «zer hobetua» ikusi
arren, «gustura» da egindakoaz.
Zer hobetuak sortzen dio «gehia-
‘‘
Kalera joatea kolpe gogor
samarra izan litekeen
ustearekin abiatzeak
urduritu egiten gaitu»
JULIO SOTO
Bertsolaria
«Jendeak espero du
kanporaketetan BECeko
maila egotea, eta
kanporaketak dira»
NEREA ELUSTONDO
Bertsolaria
«Espero dut entrenatzeak
balio izatea orain
plazetarako, ez badit balio
txapelketarako»
MIREN AMURIZA
Bertsolaria
go» egin nahia Sotori. Aurrera pasatu zelako «kolore argi» horren
aurrean jartzen ditu kolore ilunak: «Nire lana positiboki balioztatzen dut, baina badakit gehiago
egin dezakedala, eta aurrerantzean zerbait gehiago lortu nahi badut, gehiago egin beharko dudala». Aukera «aprobetxatu ez izanaren» sentipena du alde ilunean
Elustondok. «Ez nuela erabat lurreratu atera nintzen Villabonatik», dio.
Penaz da Zubia ere, baina, bere
kasuan, berriz kantatu ezin izanak sortzen dio pena. «Ez pasatu
ez naizelako, plaza hori egingo ez
dudalako baizik», argitu du. Txapelketa lan berriak edo bestela
egiten ez dituzten gauzak egiteko
«erronka» izaten du Zubiak. «Horren barruan gustura erakutsi
nuelako nire bertsokera zein zen
edo zein izan litekeen, erregula-
2013ko azaroaren 3a, igandea berria 31
33››
Jexuxmai Lopetegik jazz eta swing ukituak
gehitu dizkio rockari ‘Errekan gora’ diskoan
34››
Internet sarea zabaltzearekin batera, izaera
berriak bereganatu dituzte idazle anonimoek
Bertsolari Txapelketa Nagusia D
Erika Lagoma eta
Jexux Mari Irazu,
eserita, Altsasuko
kanporaketan.
JUANAN RUIZ / ARGAZKI PRESS
rren ez jardun arren», agertu da
gustura Zubia. Bere «aletxoa»
ekarri duelakoan dago Perea:
«Gozatu ere egin dut horren parte
izanda, eta kokatzen dut neure
burua, gogotsu, bertsolari gisa
aurrera egiteko». Txapelketarako bere burua «ondo kokatzeko»
ariketa eginda igo zen Altsasuko
oholtzara: nor zen, zertan ari zen
eta zer eman zezakeen edo noraino, eta «gozatu».
«Esan nahi du bertsolari batzuk koska bat goragotik ala askeago ibili direla», ikusten du sailkapenari begiratuta Sotok. Zubia
eta Labururentzat «koska bat goraxeago daudenak» ala «bereiz litezkeenak» eta, gero, «talde handi
bat» ala «bigarren mailan gaudenak» daude, hurrenez hurren. Beñat Gaztelumendi, Irazu, Igor
Elortza eta Xabier Silveira bereizi
ditu Laburuk.
Bakarkakoen artean, aldea
«Beharbada kartzelakotik kartzelakora aldea bazegoen», irizten dio Pereak. Bertsolaria jartzen zuen «tesituran» igarri du
aldea. Hala, «kartzelako gai
batzuk errazago edo naturalago
egiteko modukoak, eta beste
batzuk egoera bihurrituagoak»
iruditu zaizkio. Bihurrituagoak
aurkitu ditu kartzelako gai
batzuk Irazuk ere: «Bakarkakoetan egon dira, lehenengo irakurraldian behintzat, zailtasunak».
Bertsolariak jende asko poztu
zutenaren ahotik jardun ziren
Legazpikoa «ez zen hain erraza»,
Irazuren ustez. «Lor zenezakeen
guztia lortu duzu, baina jendeak
ez dizu begirune handirik», zioen.
Hendaiakoak ere bazeukala
«bere korapiloa» uste du: «Pauso
asko dira bat-batean egiteko».
Eurena «nobleagoa» iruditu
zitzaion. «Gaia ateratzen duzun
bakoitzean, gaiaz aldatzen du»,
egokitu zitzaien Altsasun. Kar-
Larunbatean jokatuko da lehen finalaurrekoa, Gernika-Lumon. J. RUIZ / ARP
tzelako gaiek «halako konnotazio
negatiboa» eduki izana egin zaio
deigarri Amurizari. «Kartzelan
ematen du askotan kristoren dramak kantatu beharra dagoela,
baina nik uste dut entzuleek eta
bertsolariek eskertuko zutela
besterik», azaldu du Amurizak.
Zortziko handiko abiapuntu
bereko gaiekin elkarrizketak ez
dituztela «ondo lantzen asmatu»
sumatu du Zubiak. «Kosta egin
zaigu postura bat hartzen, eta
kosta egin zaigu ondo borobiltzen
gai horiek», jarraitu du.
Amurizak aitortu du «inbidia
galanta» pasatuko duela datozen
faseetan kideak kantuan ikusita,
baina bertsolaritza «hori baino
gehiago» dela uste du. «Gogotsu
nago plazarako, eta espero dut
entrenatutako denak, txapelketarako balioko ez badit, balioko
didala orain plazetarako», azaldu
du Amurizak. Hesiaren beste
aldean «kokatzea eta gozatzea»
egokitzen zaio Pereari. «Beti egin
dugun bezala, horretan ez dago
nobedade handirik», gaineratu
du umorez. Bertsolari gisa, «animatuta» dago aurrera jarraitzeko, eta buruan aurtengoa azken
txapelketa izatea zuen arren,
«beharbada», aukera beste behin
edukiz gero «gustura» hartuko
luke.
«Puntuazioei dagokienez, ahal
baldin bada, ez gelditzea 50 puntu
atzetik, baina helburua izango da
zerbait uztea eta gogoratzeko
moduko zerbait egitea», du finalaurrekoetarako helburua Laburuk. Kontua «oso estu» egongo
dela aurreikusten du Irazuk, eta,
hori jakinik, «lasai joaten» ahaleginduko da. «Bertan egotea»
nahiko luke Elustondok. «Oholtzan egotea, momentua gozatu
eta publikoarekin ea gozatzen
dugun momenturen batean
behintzat», alegia. «Beldur eta
mamu» guztiak uxatuta finalaurrekoetan «ez dago besterik»
Sotorentzat: «Arriskatu, ahal
duzun guztia ematen saiatu eta
gozatu».
32 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea
Publizitatea ›
ATALAK XVIII
DANTZAZ KONPAINIA
Victoria Eugenia Club
Azaroak 07 / 21:00
EL GENERAL ALAVA Y
WELLINGTON. NUEVOS
DATOS SOBRE EL ASEDIO
Y DESTRUCCIÓN DE SAN
SEBASTIÁN
GONZALO SERRATS
HITZALDIA
San Telmo Museoa
Azaroak 07 / 19:30
gaztelania
LA LUZ EN EL NANOMUNDO
JAVIER AIZPURUA
ABESBATZEN ASTEA
VESNIANKA
Espiritu Santuko Parrokia (Ibaeta)
Azaroak 03 / 19:00
IV. MUSIKAGILEAK MUSIKA
GARAIKIDEAREN ZIRKUITUA
BCN216
Victoria Eugenia Club
Azaroak 04 / 20:00
ZIENTZIAREN BIDE BERRIAK: HITZALDIA
Ernest Lluch K.E.
Azaroak 07 /19:30
gaztelania
HAMLET
ARTEDRAMA, LE PETIT
THÉÂTRE DE PAIN, DEJABU
Gazteszena (Egia)
Azaroak 07-10 / 20:00
euskara
CALLA Y COME
LA COCINA
Imanol Larzabal (Lugaritz)
Azaroak 15-16
15, 20:30; 16, 20:00
gaztelania
www.tga.cc
LURRA ASTINDUZ
KARRIKA ANTZERKI TALDEA
Antzoki Zaharra
Azaroak 22-24 / 20:00
euskara
CENDRILLON
MALANDAIN
BALLET BIARRITZ
Victoria Eugenia
Azaroak 15-16 / 20:00
BRUCE COCKBURN
1813. DONOSTIAREN
SETIOA, SUTEA ETA
BERRERAIKITZEA
San Telmo Museoa
Urtarrilera arte
ÚLTIMA EDICIÓN
PIX PRODUCCIONES
Antzoki Zaharra
Azaroak 09 / 20:00
PETER PAN SPEEDROCK +
DOCTOR EXPLOSIÓN +
DISCÍPULOS DE DIONISOS
Larratxo K.E.
Azaroak 09 / 21:00
Victoria Eugenia
Azaroak 29-30 / 20:00
gaztelania
MEMORIAS DE UNA PULGA
SOL PICÓ
Gazteszena (Egia)
Azaroak 16 / 20:00
MEMEM
(MARI EMAKUME
MITOLOGIKOA)
OLAETA BALLETA ETA
OLDARRA BIARRITZ
Victoria Eugenia
Azaroak 22 / 20:00
NO MORE TOUR (2013)
DOKUMENTALA: AURKEZPENA
Antzoki Zaharra
Azaroak 08 / 19:30
JBA euskara
BAZKIDEAK
-%10
COPPÉLIA
BALLET NACIONAL
DE CUBA
EXPOSYFY
FANTASIAZKO BIDAIA
Okendo K.E.
Abenduaren 7ra arte
QUIMERA FX.
ERREALITATEA
ALA FIKZIOA?
Liburutegi Nagusia
(San Jeronimo)
Azaroaren 10era arte
Kursaal
Azaroak 23 / 20:00
GAU-BERANDUAN
HARKAITZ CANO, PETTI &
JOXAN GOIKOETXEA
Antzoki Zaharra
Azaroak 17 Noviembre. 19:00
SARRERAK
HAURRENTZAKO TAILERRA
Victoria Eugenia Antzokia: 943 48 18 18
Antzoki Zaharra: 943 481 970
www.kutxasarrerak.net
Zatoz haurrekin Victoria Eugeniara
Info +:
www.victoriaeugenia.com
2013ko azaroaren 3a, igandea berria 33
Kultura ‹ Plaza
Rockari lotuta, barren-barrenean
Jazz eta swing ukituak
gehitu dizkio ohiko
rockari Jexuxmai
Lopetegik ‘Errekan
gora’diskoko abestiei
Josep Caballe
Domenechek
zuzenduko du
orkestra Bilbo,
Gasteiz eta Donostian
Elixabet Epelde Donostia
«Zer ote dago errekaren goiko
ur-jauziaren beste aldean?». Jakin-min horretatik abiatu du Jexuxmai Lopetegik bere azken eta
seigarren bakarkako diskoa:
Errekan gora (Baga-biga), eta bilaketa baten emaitza dela kontatu du. Bakarkakoa, dena den, esateko modu bat da, ohi bezala lagunez inguratuta aritu baita lanean
musikaria.
Hamalau abesti berri bildu ditu
Lopetegik Errekan gora-n. Rocka
da nagusi, ohi bezala, baina hainbat estilorekin ausartu da, eta aurreko lanean jada agertzen ziren
jazz ukituak ere nabaritu daitezke honetan ere. Harkaitz Canoren
poema bat swing estiloan musikatu du, esaterako, eta bere «ohiko esparrutik kanpo» dagoela aitortu arren, diskoan mota guztietako
kantuak
sartzeko
askatasuna izan duela nabarmendu du. Musikari onez inguratuta egoteak tentazioan erortzera
eraman duela aitortu du. «Nik hasieran eginiko eskema batetik
nora eboluzionatu dezakeen
abesti batek, horixe aurkitu nahi
izan dut lan honetan». Dena den,
argi dauka rocka dela bere oinarria. «Rocka da nire lengoaia, nik
hala nahi ez banu ere. Hain daukat barrenean sartuta, ezin dut
rocketik gehiegi urrundu. Esperimentu txikiak egiten ditut, baina
barren-barrenean rockari lotuta
nago».
Abesti gehienak berak idatzi
ditu, baina, aurreko alditan egin
bezala, Joseba Sarrionandiaren
EOSek
Brahmsen
‘Requiem
germaniarra’
emango du
Erredakzioa Donostia
Jexuxmai Lopetegi Errekan gora diskoaren aurkezpenean gitarra jotzen, Donostian, urriaren 29an. A. CANELLADA / ARP
bi testu ere musikatu ditu. Horrez
gain, Jon Benitoren Bulkada liburuko poema bat, Pako Aristiren testu bat, Mitxel Muruak Harkaitz Canoren poema batetik
abiatutako beste bat eta Canoren
beraren kantu bat ere gehitu ditu
diskoan.
Abesti gehienek natura dute
hizpide, zarauztarrak azaldu duenez. «Bada abesti urbano bat, baina gainontzekoek naturako elementuei buruz hitz egiten dute».
Izan ere, inspirazio iturri nagusia
horixe duela aitortu du. Literaturari hainbat keinu ere agertzen
dira diskoan. Esaterako, Pessoa 2
abestian Fernando Pessoaren azken poemetatik abiatuta, bere
egiten ditu idazle portugaldarraren kezkak. Hamalau abesti berrietatik, baina, badauka faboritoa Lopetegik: «Ibaia da politena,
melodia ederrena duena».
Lehendik ere elkarrekin lanean arituak dira Lopetegi eta
Cano. Musikariaren literaturarekiko eta hitzarekiko kezka berezia goraipatu ditu Canok, «hitz
bakoitza murtxikatzeko eta mastekatzeko kontu handi hori».
«Iturburu bila dabil, baina bera
bada iturburu, ur ezberdinak biltzen ditu: rocka eta literatura»,
esan du Canok.
Lopetegirekin abesti bat sortzeko prozesua ere luzea dela kontatu du idazleak. Testua pasa eta
hark lehen melodia egiten duenetik abestia amaitu arteko trukea
etengabea dela, eta biak gustura
sentitu arte lan egiten duela.
Mitxel Murua idazleak, berriz,
diskoaren oreka goraipatu du.
«Disko honetan gauza askotaz gogoratzen da [Lopetegi]; izan ere,
ezin dugu ahaztu. Baina gehiegi
gogoratzea ere arriskutsua da,
adin batetik aurrera, batik bat».
Kezka horretatik abiatuta Lopetegik proportzio egokia aurkitu
duela uste du.
Etxekoak eta gonbidatuak
Urteetan berarekin lanean aritu
diren «etxekoek» tokia izan dute
Jexuxmai Lopetegiren azken disko honetan ere: David Etura (bateria), Satxa Soriazu (teklatuak),
Aitor Arozena (baxua) eta Xanet
Arozena (gitarra). Baina horiez
gain, hamaika gonbidatu izan ditu, besteak beste, Spring Onions
jazz hirukoteko kideak eta Julen
Izarra (saxoarekin).
Antton Olariagak egin du azala, eta diskoko abestiak entzunda
«zipriztinak harrapatzen» ahalegindu dela kontatu du. Errekaren
erdian enbor bat, «erreferente
bat», kokatu du, «zalantzak eta
kezkak dituena».
Euskadiko Orkestra Sinfonikoak
Johannes Brahmsen Requiem
germaniarra emango du, bere
abonamendu denboraldiaren barruan, datorren astean: bihar, astelehena, azaroak 4, Bilboko Euskalduna jauregian; etzi, azaroak
5, Gasteizko Principal antzokian;
eta azaroaren 7an eta 8an, ostegunarekin eta ostiralarekin, Donostiako Kursaal auditoriumean.
Emanaldi horretan EOSek lagun
izango ditu Andra Mari Abesbatza —Jose Manuel Tifek zuzendua—, eta Vanessa Goikoetxea
sopranoa eta Jose Antonio Lopez
baritonoa bakarlari lanetan.
Guztiak Josep Caballe Domenech zuzenduta ariko dira.
Aurreko denboraldian EOSek
Malandain Ballet Biarritz taldearekin batera taularatutako
Errauskiñe ikuskizuna zuzendu
zuen Caballe Domenechek, arrakasta handiz, eta oraingo honetan errepertorio sinfoniko-koraleko obra handi bat zuzentzeko
aukera izango du EOSeko musikariak zuzentzen.
Brahmsen Requiem germaniarra pieza sakroa da, baina bitxia
bere generoan, batez ere agnostiko batek sortua delako. Musikagile humanista eta eszeptikoa zen
Brahms, filosofiaren zalea eta
Arthur Schopenhauer ezkortasunaren filosofo ezagunaren pentsamenduaren jarraitzailea.
34 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea
Plaza › Kultura
Literatura D
Anonimotasuna betiko kontua da
literaturan; alabaina, sarea zabaltzearekin
bat, izaera berri eta bereziz azaltzen ari
dira, azkenaldian, izengabeak.
Izengabeak
izan badira
Ion Olano Carlos
I
zengabeak izan dira hainbat
eta hainbat literatur lan,
munduko hamaika tradiziotan. Afrikako herri literatura gehiena, esaterako, ahozkoa
eta anonimoa izan da historikoki.
Gilgameshen epopeia, epikaren
aitzindari den Mesopotamiako
idazti zaharrenetakoa, esan gabe
doa, izengabea da. Europako zenbait poema epiko ere —iparraldeko Beowulf edo hegoaldeko Cantar del mío Cid, besteak beste—
anonimoki heldu dira gugana.
Egilearen izenik gabe ezagutzen
dugu halaber, Mila gau eta bat
gehiago lana, arabiar kulturan
sustraituta egonik, oraindik ere
zirrara eragiten duena mendebaldean. Era berean, anonimoa da
I Ching, Txinako kulturaren oinarrietako bat.
Hainbat arrazoi zerrenda litezke anonimotasuna azaltzeko: egilearen izena aipatzeko ohiturarik
eza, denboraren poderioz izenpea
galdu izana, zenbait eduki publiko egiteko arrisku bizia, idazlearen maila soziala, eta abar. Arrazoiak arrazoi, milurteko berriaren
bigarren
hamarkada
honetan, geroz eta gehiago dira
anonimotasunetik lan egitea erabakitzen duten idazleak. Kasu batzuetan, gainera, arrazoi komertzialak tarteko.
Horixe da, hain zuzen, Dark
Writer egile anonimoaren kasua.
2010ean plazaratu zituen lehen
idatziak, Orkut sare sozialean,
Brasildik. BBCri berriki eginiko
adierazpenetan dioenez, lotsaren
eta jakin-minaren artean hartutako erabakia izan zen anonimotasuna: «Irrikan nengoen jakiteko nola erantzungo zuten irakurleek, ez badakite idazlea zaharra
ala gaztea den, gizona ala emakumea den». Ildo horretatik, Dark
Writerrek uste du garrantzi handiegia ematen zaiola lanaren egileari, eta ez hainbeste idazlanari
berari.
Idazle ilunak
Irakurle mordoxka erakarri zuen
hasieran, gonbidapen-galdera
iradokitzailea eginez: «Parte hartu nahi al duzu liburu baten sorkuntzan?». Hala, Mary izeneko
gazte baten bizipenak kontatzen
hasi zen idazlea, naturaz gaindiko gertakari misteriotsuak. Dark
Writer 2011n sartu zen Twitter
eta Facebook sareetan, eta horien
bidez zabaldu zituen idazlanaren
Dark Writer idazle brasildarrarentzat Joji Kojima bitxi diseinatzaile japoniarrak eginiko maskara. DARKWRITERPROJECT.COM
lehen bederatzi atalak. Gerora,
editorearen gomendioz, saretik
kendu du dena, lehen atala izan
ezik.
Hasi-hasieratik, idazle izengabearentzat funtsezkoa izan da zaleekin mantentzen duen harremana. Horietako batzuek kontakizunean
oinarritutako
ilustrazioak egin eta bidaltzen
dizkiote idazleari, hark sarera igo
ditzan. Zale brasildar batek, gainera, estreinako atala ingelesera
itzuli zuen; proiektuarentzat mugarri garrantzitsua izan zen hori,
Brasildik kanpo ezagutzera eman
zuelako. Ustekabean, Joji Kojima
bitxi diseinatzaile japoniarraren
arreta erakarri zuen, eta hark
Dark Writerren ikur bilakatu den
maskara eman zion opari idazleari.
Barry Cunningham izan da
beste mugarri garrantzitsu bat
idazle ilunaren ibilbidean. Izan
ere, Bloomsbury argitaletxeko
editore izan zen Cunningham
—egun, Chicken House argitaletxearen buru da—, eta bera izan
zen J.K. Rowling idazleari Harry
Potter saga argitaratzeko bidea
eman ziona. Editoreak aditzera
eman duenez, Twitter bidez irakurri zuen lehen atala ingelesez:
«Berehala ikusi nuen baduela talentua, baina oraindik badagoela
zer hobetu, kontakizunaren egiturari dagokionez». Editoreak
bere burua eskaini zuen idazlearen mentore izateko, eta Londresera gonbidatu zuen, «kafe bat
hartzera».
Harrezkeroztik, Ingalaterran
dabil Dark Writer, bere kontakizuna gertatzen den herrialdean;
gainera, zaleen babesari esker,
iragan udan 200 aleko edizioan inprimatu zuen lehen atala. Londres eta Oxfordeko kaleetan banatu zituzten aleok, eta idazlea
bera azaldu zen, Kojimaren maskara eta guzti, zaleen gozamenerako. Bistan da marketin operazio
sendoa dagoela idazle maskaratuaren atzean. Datorren urte
amaierarako argitaratu asmo
dute Dark Writerren lehen lana;
igarleek diotenez, fenomeno berri
baten atarian gaude. Ikusi beharko, halere, denborak zer dakarren.
Kontuak kontu, baditu aurrekari hurbil batzuk, Erresuma Batuan bertan. Izan ere, 2007an sareratu zen The Book With No Name,
idazle izengabe baten lehen lana.
Editore guztien ezetza jasoa zuen
aurrez; batetik, idazlana ez zelako
inolako generotan sartzen, eta
2013ko azaroaren 3a, igandea berria 35
Kultura ‹ Plaza
Literatura D
bestetik, idazleak ez zuelako izenik eman nahi. Lehen hilean 34
ale baino ez zituen saldu. Ahoz
ahokoaren ondorioz, hala ere, milaka eta milaka dira gerora izan
dituen irakurleak, hainbat herrialdetan. Mr Anonymous izenez ezagutzera eman zen idazleak
bere pertsonaia nagusiaren goitizena hartu du beretzat —Bourbon Kid— eta dagoeneko lau liburu idatzi ditu pertsonaia beraren
gainean.
Kazetariek behin eta berriro
galdetzen diote zergatik hautatu
duen anonimotasuna. Izengabeak dioenez, jakin-mina zuen ikusteko jendeak bere liburua erosiko
ote zuen, egilearen izenik jakin
gabe. Orotariko espekulazioak
egin izan dira idazlearen identitateari buruz: Quentin Tarantino
dela, David Bowie, edo Charles
printzea. «Bera banintz, zentzuduna litzateke anonimoki idaztea, amatxok ez bailuke onartuko
nik halako arrunkeriak argitaratzerik».
Izengabeak emakume
«For most of history, Anonymous
was a woman» idatzi zuen Virginia Woolfek A Room Of One's
Own (1929) lanean. Alegia, egile
izengabeen —edo izenordeen—
atzean emakumeak egon izan direla, hainbat arrazoi direla medio. Ideia hori sendotzeko adibiderik ez zaigu falta, ingelesezko literaturan bertan: Bronte ahizpek
—Emily, Charlotte eta Anne—
izenordez argitaratu zituzten beren lanak, Currer Bell, Ellis Bell
eta Acton Bell gizon-izenak erabiliz; Jane Austen idazleak ez zuen
bere izen-abizenez sinatu Sense
and Sensibility lana, A Lady izenez baizik; George Sand eta George Eliot sinaduren atzean, egiaz,
Lucile Aurore Dupin eta Mary
Anne Evans idazleak zeuden.
Edonola, garai zaharren arrastoan datoz garai berriak. Ikusgarritasuna eta ikusezintasuna,
txanpon beraren bi alde, izenarekin lotuta daude oraindik ere.
Emakume eta gizon, zahar eta
gazte, gero eta gehiago dira
borondatezko idazkurle izengabeak. China Daily berripaperak
dioenez, milioi bat idazle anonimo inguru bizi da Txinan, sarean
saltzen diren narrazio eta nobelak idaztetik. Ramon Ortega
mexikarrak, berriz, blogetako
testuen kalitatea goraipatzen du,
idazleok izengabe izatera kondenatuta egon arren: «Baina hortxe
daude, idazten eta idazten, nekaezin; egunez egun erakusten dute
beren kalitatea, sormena eta
talentua. Izengabeak dira oro,
baina beren ahotsak indar handiagoa du ezein izenek baino. Ez
dago haiek isilarazteko modurik;
hortaz, eser gaitezen ordenagailu
aurrean, eta arretaz azter ditzagun. Menturaz, miraritu egingo
gara».
Hirudia
Lander Garro
Idazlea
Literaturaren mugez
ehengoan lagun batek
galdetu zidan ea harremanik ba ote den ikusentzunezkoen eta literaturaren artean. Ez da lehen aldia
galdetzen didatela, eta beti geratzen naiz pentsakor eta ez dut jakiten zer esan. Lehengoan, ordea,
txio bat idazten ari nintzela (twiterren) halako esaldi txoro horietako bat etorri zitzaidan: «Geroz
eta gehiago gustatzen zait literatura, geroz eta gutxiago liburuak,
eta batere ez liburugintza». Pete
Dexterren Paris Trout irakurtzen ari nintzen (ari naiz), eta berriz literaturaren plazera deskubritu izanaren bozkarioak bultzatuta idatzi nuen. Zeren eta literaturaren bozkarioa, bozkario denean, beti da ezberdina eta beti da
berria. Hori dauka literaturak niretzat ezinbesteko bilakatzen
duena: plazer beti berri eta beti
estimulanteak ematen dizkidala,
askotan esperantza guztiz galduta neukanean gainera (a bout de
soufle).
Ezin dut gauza bera esan liburugintzaz, edo liburuaren periferia gogaikarriaz. Eta bitxiena da
horri esaten zaiola, liburugintzari alegia, literaturaren mundua.
Eta niretzat Jan Saudeken argaz-
L
ki batek askoz ere lotura gehiago
dauka literaturaren munduarekin, liburuari lotutako ekimen
gehienek baino. Literatura da liburuaren barruan dagoena eta
berdin argazki baten barruan dagoena eta berdin zinemaren eszena baten barruan dagoena. Da bizitzaren lekukotasun bat emateko erabiltzen den hitzez eta
irudiez (beti daude irudiak) osatutako artifizio bat. Sergio Leoneren Once upon a time in America
filmean bada eszena bat haur bat
agertzen dena zirrikitu batetik
neska bati begira, honek dantza
egiten duen bitartean. Ez naiz gai
sentitzen eszena horretan literaturarik ez ikusteko. Beste eszena
bat: zoro batek gauero soro bateko kuiak zulatu eta txortakatu
egiten ditu; gau batez baserritarra eskopetarekin itxarongo dio,
galtzak belaunetan eta zakila
kuiaren barruan dauzkala hari
tiro egiteko. Eszenak zinematik
aterata ematen du guztiz, baina
McCarthyren Sutree liburuan
irakurri nuen (Faulknerrena
omen da berez, Xabier Montoiak
aipatu zidanez). Nonbait geure
esentzia hunkitzen duten irudiak
dira guztiak, beste bizitza urruneko batez dihardutenak, baina,
egoki kontatuak daudelako hain
zuzen, geure egiten ditugunak.
Gogoan dut, oso aspaldi, nire
anaiak Silvio Rodriguez handiaren kantu bat jarri zidala: «Horrenbeste gauza idatzi dut alferrik, neure burua deskubritu gabe, neure burua aurkitu gabe».
Umiltasun ariketa handia da
idaztea eta idaztea eta idaztea eta
onartzea idazten duzuna alferrikakoa dela, ez duela ezertarako
balio, ez delako literatura, baizik
eta liburugintza gizentzera eta
asebetetzera datorren hitz multzo alferrik galdutako bat. Bat
gehiago.
Horregatik, literaturaren eta
ikus-entzunezkoen artean ezberdintasunik baden galdetzen didatenean, ezer esan ezinik geratzen
naiz, zinez ezetz sentitzen dudalako, ez dagoela alderik. Edo agian
bai, agian aldea handia dela, baina
liburutik liburura egon daitekeena bezalakoa, edo are, liburuaren
barruan bertan, lerrotik lerrora
egon daitekeena bezalakoa.
Nire ingurura begiratzen dut, liburuez jositako apal koloretsuak
ikusten ditut, denek daukate azala, askok sinopsia atzean, batzuk
egilearen argazkia dakarte, beste
batzuk soilak dira. Denak dira ezberdinak, denak daude nolabaiteko sakrifizioarekin eta ilusioarekin eginda, baina haietan zinez literatura gutxi dago. Oso gutxi. Halakoxea baita literaturaren mundua, liburu eta parafernalia ugari,
eta zinezko literatura ia batere ez.
36 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea
Plaza › Kultura
Literatura D
Orroak oihartzuna izan dezan
Alex Gurrutxaga
P
roposamen berritzailea
aurkeztu du Edo! argitaletxeak: Genero-ariketak.
Feminismoaren subjektuak. Idazle askoren testuak biltzen ditu, jatorrizkoak zein itzuliak, eta azken hauek ere hainbat itzultzaileren artean ekarri dituzte euskarara. Prisma zabala osatzen dute
guztien artean eta, nik dakidala,
hau da orain arte transfeminismotik gaiaren inguruan argitaratu den anbizio handieneko lana.
Liburua ez da zehazki saiakera
bat, genero askotako testuak biltzen baititu: lekukotasuna, libeloa, iritzi artikulua, saiakera, bertsoa, glosa, e.a. Hiru ataletan dago antolatua, hiru hitz gakoren
arabera. Lehenbiziko atalak gorputza du epizentro eta lekukotasunak biltzen ditu. Bigarrenean
ispilua da klabea: ispilua nortasuna eraikitzeko erreminta gisa
agertzen da feminismoaren historian eta, kasu honetan, gorputza irudikatzeko modu berriak
planteatzen zaizkigu. Azkenik,
hirugarren atalean pentsamendua dago oinarrian, transfeminismoaren inguruko teorizazioak baitaude bertan.
Gaiak ere anitzak dira. Egile
guztiak abiatzen dira pentsamendu transfeministatik, baina gai
desberdinak lantzen dituzte. Esate baterako, Amaia-Aimar Elosegiren amaren testua lekukotasun
pertsonala da, ezin hunkigarriagoa. Beatriz Preciadoren Generoa
eta zaborra lanak komun publikoak generoaren eraikuntzan duen
eragina aztertzen du: saiakera interesgarri eta zorrotza da. Amaia
Alvarez Uriak sendotasun zientifikoz ikertzen du gure literaturan
nola agertu diren transak; horretarako Toribio Altzagaren, Katalina Eleizegiren, Karlos Gorrindoren eta Isidro Rekarteren lanetara hurbiltzen da. Merezi du aipatzea liburuaren amaieran
erantsi duten Glosategia ere.
Transfeminismoaren inguruko
oinarrizko kontzeptuak definitzeaz gain, termino bakoitzaren erabilerak, konnotazioak eta abar argitzen ditu atal honek.
Horrela bada, tonu aniztasuna
da liburuaren ezaugarri nagusia
eta horretan dago liburuaren aberastasuna. Talaia askotatik begiratzen duten egileak daude, bakoitza bere gaiekin, bere tonuarekin, bere kontzepzioarekin (normala den bezala, desadostasunak
ere antzematen dira) eta osatzen
den erretratua panoramikoa da.
Halere, baliteke aniztasun horretan egotea liburuaren ahuldadea
bera ere: esango nuke liburu izaerari bilduma izaerak gain hartzen diola. Zalantzak ditut irakurleak nola egin ditzakeen bere
hain desberdinak diren Elosegiren amaren gutuna, Medeak-en
libeloa, Preciadoren Don’t you
stop saiakera zaila, Alvarez Uriaren literaturari buruzko azterketa sakona edo Butler-en abstrakzio maila altuko Gender troubleen hitzaurrea. Testu guztiak dira
‘GENERO-ARIKETAK.
FEMINISMOAREN
SUBJEKTUAK’
pKoordinatzaileak: Isa Castillo
Etxano eta Iratxe Retolaza.
pArgitaletxea: Edo!.
interesgarriak, kasik salbuespenik gabe, baina horrek ez du esan
nahi irakurleari ongi iritsiko zaizkionik guztiak (batera), oso desberdinak baitira. Horrez gain, badago beste matiz bat oinarrizko
unitate hori kolokan jartzen duena: itzulitako testuek ez dute tatxarik baina jatorrizko testuetan
irakurketa zailtzen duten akats
gehiegi daude eta orrazketa lana
falta da. Hor dagoen aldea agerikoa da irakurlearentzat.
Edonola ere, eta barkatuko didazue iritzia horrela ematea, uste
dut literaturak, arteak eta produkzio kulturalak oro har, badutela jendearen pentsamenduan
eragiteko ahala, badutela, neurri
homeopatikoan bada ere (Iban
Zalduaren hitzekin esateko),
mundua aldatzeko indarra. Liburu hau ildo horretan kokatzen da
nahita. Testu hauek erakusten
digute espazio publikoak, jendarteak eta tradizio kulturalak errotik eragiten diotela gure generoaren eraikuntzari eta hori aldatzea
gure esku dagoela. Horretaz gogoeta egiteko parada duzu liburu
hau eta, Hitzaurrean dioten bezala, «irakurle, ea zuri ere orro honek astindua eragiten dizun gorputzean».
G Haur eta gazte literatura
Nola ezagutu dibulgazio on bat
Imanol Mercero
G
aur dibulgazio liburu on
batek dituen ezaugarriez ariko gara Tximeletak obrarekin.
Wikipedia eskuzabalaren arabera, tximeleta lepidoptera ordenako intsektu bat da, gorputzaren aurrean burua duena, torax
deritzon enborra erdian eta abdomen deritzon ipurtalde luze bat
atzean. Buruan bi begi konposatu
ditu, bi antena eta ahotzat darabilen tutu kiribil bat, zientifikoki espiritronpa izen iradokitzailea
duena. Torax gainean bi hego pare ditu eta azpian sei hanka. Abdomenak ez du luzakinik. Edozein lepidopterok lau fasetan banatzen du existentzia. Lehenengo
fasean hostoetatik zintzilik dagoen arrautza da; bigarrenean hostoak aseezinik jaten aritzen den
beldarra; hirugarren fasean krisalida da —bere burua kusku baten barruan antzaldatzen ematen
duen intsektua— eta, azkenik,
laugarren fasean, tximeleta itxu-
ra hartzen du, helduarora iritsita.
Badira ñabardurak, baina tximeletak zer diren jakiteko dagoeneko nahikoa informazio dugu.
Orain komeni da argitzea zer
den dibulgazio liburu on bat. Zorionez, lan hau asko erraztu zaigu
Ana Galarronen Leer y saber liburu argitaratu berriari esker.
Ezeren aurretik haurrentzako
dibulgazio liburu on batek ulergarria izan behar du, zientzialarien
hizkera ulergaitza antzaldatu behar du, zehaztasunik galdu gabe.
Baliabide ugari erabiliko ditu eta
informazioa multzotan eskainiko
da, ñabardurak azalpen orokorretatik bereizteko; letra tipoak eta
tamainak, irudiak eta argazkiak
behar hainbeste, dena proportzio
egokian. Dibulgazio liburu on bat,
Galarronen hitzetan, fidagarria
da, zientifikoa, zehatza, zientzialariek bezala pentsatzen laguntzen duena: ikusten, behatzen,
sailkatzen eta ondorioak ateratzen laguntzen duena.
Has gaitezen bada.
Tximeletak liburua tapa gogo-
rrekoa da, 48 orrialde dituena, denak ilustratuak, eta testua irudietan txertatuta ematen duena. Liburuaren lehen erdian kolore eta
tamaina ugaritako tximeleten
marrazkiak agertzen dira eta beste erdian monarka tximeleta amerikarrarekin (Danaus plexippus)
ematen dira azalpenak. Informazioa ez dago atal argietan banatuta —nahiz eta aurkibidea duen—,
marrazkien inguruan txertatutako esaldi solteak dira. Lau faseak
‘TXIMELETAK’
pIdazlea: Kate Davies.
pIlustratzailea: Jana Costa.
pItzultzailea: Ihintza Elsenaar.
pArgitaletxea: Ttarttalo.
agertzen dira eta elikadura, kolore eta beste ezaugarri batzuei buruzko azalpenak ematen dira.
Tximeleten irudiei ia ez zaizkie
bereizten gorputzaren hiru atalak, espiritronpa falta zaie hitzez
eta —ia beti— marrazkiz eta 15.
orrialdean nektarra antenen bidez zurrupatzen dutela esaten da
eta 17. orrialdean tronpa bidez
egiten dutela. Monarka tximeletaren ohitura eta ezaugarriak
orokortu egiten dira, esaterako
tximeletek hosto bakoitzean
arrautza bakarra uzten dutela
azaltzean, 26. orrialdean. Intsektu hauek humanizatzeko ahaleginak daude, besteak beste hegoei
esker entzuten dutela esaten denean.
Akats guztiak jatorrizko testutik datoz —egiaztatu dut—, baina
itzulpenean ez da konpontzeko
ahaleginik egin (bidenabar esan
itzulpena hitzez hitzetikoa dela,
esaldi zuzen baina baldar xamarrez eraikia).
Azterketa egina dago eta emaitzak ateratzea zure esku.
‘EUSKOMUNITATEA’
pEgilea: Mitxelko Uranga.
pArgitaletxea: Utriusque
Vasconiae.
Aurreko urteetan kaleratu duen
Espektroak trilogiari erantsitako gehigarri da Mitxelko Urangaren Euskomunitatea. Manifestu euskaltzalea saiakera
berria,«trilogiako liburuetako
gabezia eta akatsak konpontzeko» eta «trilogiari berari
osotasuna emateko», egileak
azaldu duenez.
‘GENOMAK ESKURATUZ’
pEgileak: Lynn Margulis eta
Dorion Sagan.
pItzultzailea: Julen Kaltzada
/ Kalegana.
pArgitaletxea: Gaiak.
Biologiaren zientzian maiz albo
batera utzi ohi diren faktoreak
kontuan hartuz, liburu honen
egileek agerian jarri dute eboluzioaren aurrerapen handi bat
genoma erabat desberdinak
zituzten bi organismoren artean
kontsortzioak sortzea izan zela.
‘LOVE IS BLUE’
pEgilea: Mikelats Gorroto.
pArgitaletxea: Hiria.
Unibertso literario gordin bat
erakusten dute Mikelats Gorrotoren liburu honetako ipuinek.
«Ipuin bakoitzak, kontakizun
bakoitzak fotograma bat dirudi,
eta guztiak irakurriz gero, filmaren melodia gelditzen zaio irakurleari», dio kontrazalak.
2001ean izan zuen lehen argitalpena, eta Hiriak berrargitaratzea erabaki du.
2013ko azaroaren 3a, igandea berria 37
Bizia ‹ Plaza
Bi egunez, munduko hainbat enpresak
Internetekin lotutako euren egitasmoak
aurkeztu dituzte Dublingo Web Summit
azokan. Euskal Herriko bi enpresa ere izan dira.
Interneteko
egitasmoen
erakusleiho
Gorka Julio Dublin
I
nterneten inguruko Europako bilkura garrantzitsuena egin da aste honetan Dublinen.
Web
Summit
(http://websummit.net) izeneko
bilkuran, Interneten eta teknologia berrien inguruan lanean
diharduten 10.000 bat lagun elkartu dira. Munduko 10.000 burmuin adimentsuenetakoak, bilkuraren leloan irakur zitekeenez.
Munduko hainbat egitasmok euren lanak aurkeztu dituzte.
Hainbat hitzaldi ere izan dira,
bost gune nagusitan banatuta:
areto nagusia, marketing digital
gunea, hodeiari buruzko gunea,
garatzaileen gunea eta liburutegia. Horretaz gain, mintegientzako gune bat ere bazegoen General
Assenbly ekimenak antolatuta,
eta, horretaz gain, baziren behintzat hiru gune enpresa edo
proiektuei buruzko hitzaldi laburrak egiteko.
Janak eta edanak ere izan du
bere tokia Food Summit delakoan. Bertan, Irlandako ekoizleek
(http://goodfoodireland.ie/ ) zuzenean egun horietan bertan zeuden pertsonentzako janaria prestatu zuten. Egunean izan ezik,
gauean ere Night Summitak Dublin erdigunea ekitaldiaren parte
bihurtu dute. Bideo joko erakustaldiak, DJak, artisten lanak eta,
nola ez, kontzertuak ekitaldiaren
parte izan dira.
Bi egunez, mundu osoko hainbat egitasmok beren lana erakusteko aukera izan dute. Aipagarria
da, bereziki, Alpha Village izeneko eremuan elkartutako startup
delakoen, berriki sortu diren enpresa proiektuen, zerrenda. Teknologia berriak baliatuta, negozio eredu berritzaileen bila ari diren enpresak dira startup-ak.
Dublinen ehunka elkartu ziren;
horien artean, Euskal Herritik
abiatutako zenbait.
Bi mundu,erdibide bat
Nazioarteko 3.000 hautagairen artean Euskal Herriko bi enpresa
izan ziren hautatuak, gutxienez,
beren lana Dublingo Web Summiten erakusteko. Blogen bidez produktu eta zerbitzuak ezagutzera
emateko Blogonbrands.com egitasmoa izan zen horietako bat.
Haritz Rodriguezek zuzendutako
enpresa horrek hedabide sozialetako marketinean egiten du lan.
Rodriguezen arabera, «Web Summit geure produktua munduratzeko aukera paregabea izan da».
Euskal Herritik abiatutako beste proiektua oso bestelakoa da.
Enigmedia (http://enigmedia-
BIDAIA ETA MENDI
KRONIKEN
LEHIAKETA
2013
Teknologia berrien inguruan lanean ari diren 10.000 lagun elkartu dira Dublinen. GORKA JULIO
corp.com).
Unibertsitateko
proiektu batetik abiatuta mezuak, audioa eta bideoak zifratzeko gai den aplikazio bat sortu dute. Sortzaileen hitzetan, «bateria
xahutu gabe, beste sistema batzuek baino eraginkorragoa den
zifratze sistema bat lortu dute».
Abiatutako lana orain haririk gabeko gailuen arteko komunikazioan ere aplikatu nahi dute.
Dublingo erakusleihoan denetariko egitasmoek parte hartu dute. Azpimarragarria izan da hedabide sozialei lotutako proiektuak
ez ezik hezkuntzara begirako aplikazioak ere ugaltzen ari direla,
baita sakelako telefonoetara bideratutakoak eta salmenta elektronikoa ardatz dutenak ere. Gainera, aipatzekoa da software eta
hardwarea batzen dituzten aplikazioen presentzia gero eta na-
barmenagoa dela, etorkizuneko
(edo egungo) medikuntzarako
oso baliagarriak izango direnak.
Dublingo Web Summiten elkartu ziren ehunka enpresaren artean gehientsuenak helburu komer-
‘‘
Web Summit
geure produktua
munduratzeko aukera
paregabea izan da»
HARITZ RODRIGUEZ
‘Blogonbrands.com’-en zuzendaria
tzialekin garatutakoak dira. Esan
daiteke bilkura horrek oso ikuspegi merkantilista duela. Ez da kasualitatea Interneteko enpresa
nagusiek beren Europako egoitza
Irlandan ezarri izana, besteak bes-
Oinarriak
Sariak:
DTestuaren neurria:Idazlana 8.000 eta 10.000 karaktere artekoa
izan beharko da (tarteak kontuan hartuta).
DIdazlanak beste inon argitaratu gabeak izango dira.
DTestuekin batera,8-12 argazki aurkeztu beharko dira.Diapositibak,papereko argazkiak eta argazki digitalak onartuko ditugu.Argazki digitalek ondorengo baldintzak bete beharko dituzte:
1.800x1.200 pixel gutxienez,eta jpg formatua izan beharko dira.
DArgazkiez gain,bestelako elementu grafikoak ere onartuko ditugu:mapak,ibilbideak…
DBaloratuko dira esperientzia eta kontakizunaren originaltasuna,
hizkuntzaren egokitasuna eta aberastasuna,material grafikoaren
kalitatea eta mapa edo bestelako osagarrien ekarpena.
DEUSKAL EDITOREA SLk beretzatgordetzen du jasotako lanak publikatzeko eskubidea.Lehiaketa honetako parte-hartzaileak,bidalitako lanaren jabe den neurrian,lanak erabiltzen,jendaurrean
erreproduzitzen eta jakinarazten utziko dio EUSKAL EDITOREA SLri,
euskarri inprimatuan,Interneten edo beste edozein modutan.
DLanak azaroaren 17a baino lehen bidali beharko dira,posta
arruntez edo elektronikoz,helbide honetara:
Bidaia eta mendi kroniken lehiaketa.BERRIA
Martin Ugalde kultur parkea,z/g. 20140 Andoain
Posta elektronikoa:irakurle@berria.info
1. DIrabazlearentzat, Mendiak eta
Herriak mendiko gidarien elkartearen oparia.
Izotzezko Itsasoko Balkoietara 8
eguneko bidaia, lagun batentzat.
Alpeak, Chamonix
PROGRAMA:
1. Chamonixerako bidaia
2. Montentvers (1.913 m)-D’Envers
des Aiguilles aterpea (2.523 m)-Requin aterpea (2.516 m).
3. Requin aterpea-Leschaux aterpea
(2.130 m).
4. Leschaux aterpea-Couvercle aterpea (2.735 m).
5. Couvercle aterpea (2.735 m)-Charpoua aterpea (2.700 m).
6. Charpoua aterpea 2.700 m-Montenvers-Chamonix
7. Chamonix
8. Etxera itzulia
te, herrialde horretan ezartzen diren zergak baxuak baitira.
Bilkura horretan izan ziren dozenaka hitzaldiren artean, Richard Stallman software libre garatzaileak emandakoa izan zen
ezberdinena seguru aski, baita interesgarrienetako bat ere. Stallmanek agerian utzi zuen nola Facebook, Skype, Amazon, Spotify
eta Google bezalako enpresak diruak egiten ari diren erabiltzaileen eskubideak errespetatu gabe.
Edonola ere, negozioa modu etikoan egitea posible dela ere agerian geratu zen Web Summiten,
Wordpress tresnaren sortzailetako baten, Matt Mullenweg-en, presentziarekin. Izan ere, azken horrek oso garbi erakutsi du nola
egin daitekeen negozioa software
librea erabiliz eta printzipio etikoei muzin egin gabe.
2.D: Aralar dendan gastatzeko 100
euroko bonua.
Baldintzak www.berria.info webgunean.
Babesleak
Mendiak eta Herriak
Mendi gidari elkartea
Tel./Faxa:948-51 32 33
info@mendiaketaherriak.com
www.mendiaketaherriak.com
Aralar Kirolak
Laskorain,7.Tolosa
Tel.:943-65 49 16
38 berria 2013ko azaroaren 3a, igandea
Plaza › Bizia
Ezarian D Zonbiak
Donostia erre zuteneko bigarren
mendeurrenaren parodia egin
zuten duela bi aste Fantasiazko
eta Beldurrezko Astearen
hasieran. JAVIER ETXEZARRETA / EFE
Zonbien inguruko ikus-entzunezko ekoizpenen kopuruak gora egin du azken urteetan,
eta gaur egun inoiz izan ez duen arrakasta komertziala edukitzen ari da generoa.
Hil gabe berpiztutakoak
Lander Muñagorri Garmendia
E
z ziren sekula hil, baina
lur azpian egon ziren. Bizirik. Underground mailan garatu ziren batez
ere, gehienetan sare komertzialetik urrun. Baina nekatu ziren lur
azpian egoteaz, eta euren hilobia
izan zitekeenetik eskua atera, eta
lurrazalera egin zuten jauzi zonbiek duela hamar urte inguru.
Baita euren ikus-entzunezko
ekoizpenek ere. Izurri baten gisan
hasi ziren zabaltzen, eta mundu
osoko sona hartu dute. Berpizkunde baten moduan uler daiteke joera, sekula hil ez baldin baziren ere.
Zonbiak zinemagintzan hartu
duen zabalkundearen adibidea
izan daiteke, esaterako, ostiralean amaitu zen Donostiako Fantasiazko eta Beldurrezko Zinema-
ren 24. Astea. «Zonbiena izan da
aurtengo zinemaldia», Josemi
Beltran bertako zuzendariaren
esanetan. Jaialdia hasi aurretik,
danbor jotzailez jantzitako zonbiek hartu zituzten hiriko kaleak,
Donostia erre zenetik bigarren
mendeurrenaren parodia egiteko. Horrez gain, sail ofizialean
eman dituzten 22 filmetatik lau
izan ziren genero horretan sailka
daitezkeenak. Eta azken lauzpabost urteetan ere antzeko kopuruetan egon dira zonbien pelikulak. «Moda kontua da, hemendik
urte batzuetara agian jaitsiko
dena, baina geratzeko iritsi dela
esan daiteke», dio Beltranek.
Baina moda hori ez da Donostiakoa bakarrik, inondik ere.
Munduan arrakasta handia lortzen ari baitira zonbiak. Ekoizpen
komertzialen eskutik, esan behar
baldin bada. Azken urte honetan,
esaterako, Hollywoodek zonbien
bi film estreinatu ditu: Warm Bodies eta World War Z. Bestalde,
2010. urtean, mundu osoan arrakasta itzela lortzen ari den The
Walking Dead telesaila ematen
hasi ziren, eta laugarren denboraldian ematen ari dira egun. Baina izen handi horiek iritsi aurretik, zinema industriak zonbien aldeko jarrera hartzeko mugarri
gehiago egon ziren. 2002. urtean,
Resident Evil bideo jokoan oinarritutako lehen filma atera zen,
eta, joan den urtean estreinatu zenarekin, bost film dauzka saga
horrek. Baina 2004. urtean estreinatu zen Dawn of the Dead-ek garrantzi handia izan zuen zonbiak
ikusle gehiagorengana iristeko.
Hain zuzen ere, film horretan, ordura arte zonbiek zeuzkaten
ezaugarriak aldatu egin ziren, eta
egun genero horren inguruan da-
2013ko azaroaren 3a, igandea berria 39
Bizia ‹ Plaza
Ezarian D Zonbiak
goen modaren abiapuntua izan
zela ere uste du Beñat Iturriotz
fantasia eta beldurrezko filmen
zaleak.
Zonbiek, izaera berri bat
1930eko hamarkadan azaldu ziren zonbien inguruko lehen antzezpen eta filmak, baina ordutik
hogeita hamar urte igaro behar
izan zuten generoa egonkortzeko.
1968. urtean, George A. Romero
zinemagilearen Night of the Living Dead pelikula argitaratu
zen, eta horrekin zonbien ikonografia modernoa zehaztu zen.
Santi Leone zaleak ere hala dio:
«Romero k esaten du zinema politikoa egiten duela, ez beldurrezkoa. Gizartearen metafora gisa
ulertzen ditu zonbiak, kontsumo
gizarteak zonbi bihurtzen gaituela». Eta askotan bere filmetan
iraultzarako ideia zabaltzen du.
Horrekin batera, zonbien iruditeria ere zehaztu zuen Romerok, pelikulaz pelikula eta urteetan errepikatu diren ezaugarriak. Zonbiak izurrite modura aurkezten
ditu, kontrolaezinak, bizidunez
elikatzen direnak, ulermenerako
gaitasun mugatuarekin, eta gel-
Zonbiak ikono bihurtu dira, eta, horren ondorioz, jendeak horietaz mozorrotzeko gero eta joera handiagoa dauka. ERIK MARTENSSON / EFE
keriaren erabilera pertsona normalekin egingo balitz ez zen ondo
ikusita egongo, baina, zonbiak direnez, horretarako aukera ematen du». Bide horretan ere ulertu
behar da joera hori.
‘‘
Zonbiena irudi herrikoia
bihurtu da gaur egun,
banpiro eta mamuena
baino gehiago»
JOSEMI BELTRAN
Fantasiazko eta Beldurrezko Asteko zuzendaria
«Zonbien klixeak gaur
egungo garaira egokitu
dira; azkar mugitzen dira,
eta indartsuak dira»
BEÑAT ITURRIOTZ
‘Ataun of the Dead’ film laburraren egilea
«Beldurrezko zinemak
arrakasta handiagoa dauka
egoera txarrean, amorrua
ateratzeko modu bat da»
SANTI LEONE
Beldurrezko filmen zalea
Ataun of the Dead film laburraren grabazioko irudi bat. BERRIA
do mugitu arren jan behar hori
euren aldekoa tresna bihurtuz.
Urte askotan zonbien inguruko
iruditeriak ezaugarri horiek izan
ditu, baina ikuspegia aldatu egin
da.
Iturriotzek aipatutako Dawn of
the Dead filmean zonbiak azkar
mugitzen ziren, eta indar handia
zeukaten. «Zonbien klixeak
egungo garaira egokitu egin
dira». Horrez gain, orain arte beldurrezko eta fantasiazko izaera
edukitzen zuten zonbien pelikulek, baina hori ere aldatu egin da,
eta ikusle helburuaren arabera
egokitu. «Orain zonbi atseginagoak daude», dio Beltranek. Besteak beste, umorea eta drama erromantikoak pertsonaia horiekin
uztartu dira.
Beltranen ustez, zonbiek esparru zabalagoetara jauzi egin badute arrazoi argi baten ondorio
Dawn of the dead filmeko une bat. MICHAEL GIBSON
da: ikono bihurtu direlako. «Zonbiena irudi herrikoia bihurtu da,
banpiro eta mamuena baino
gehiago», dio. Eta hori horrela
dela ziurtatzeko, zonbiekin egin
zuten danborradaren adibidea ja-
rri du: «Bulebarrean jendea makillatzen aritu ginen, eta bertan
haur asko zegoen», dio. Haurrek
joko gisa ikusten zutela dio, eta
hori pertsonaia horrekiko gertutasun handia dutelako da. «Oso
arraroa da hori». Horregatik, zonbien generoa zabaldu izana normaltasun horren barnean sartzen du, eta horren ondorioz zonbien ikonoa «amaiezina» dela dio.
Baina zonbiak egungo gizartera egokitu, eta ikono bihurtu izanak bakarrik ez du arrakasta bermatzen. Eta, horretarako, krisiaren arrazoia aipatu du Leonek:
«Oro har beldurrezko zinemak
arrakasta handiagoa dauka egoera txarra denean». Zergatik?
Amorrua ateratzeko modua izaten delako gisa horretako zinema
ikustea. «Genero herrikoia da,
baina gero gizartearen isla ere
bada. Nolabait gizartearen egoera islatuta geratzen da, zeharka
baldin bada ere». Amorrua ateratzeko modua, gainera, zonbiak direnean ezberdina dela aipatu du.
Alegia, «arrazoirik gabeko indar-
Zonbi karlisten bigarrena
Mundu osoan berpizten diren hildakoen inguruko film eta telesailen gorakada azpimarratzekoa
da, eta Euskal Herrian, Tomas
Zumalakarregi militar karlista
ere esnatu du Iturriotzek Xabier
Padinekin batera. 2011n, Ataun of
the Dead film laburra jarri zuten
sarean, eta urte honen amaieran,
edo 2014aren hasieran, bigarren
zatia estreinatuko dute. Zonbiak
protagonista diren lehen euskarazko ekoizpena da, eta umorean
oinarritu dira. «Patxi Lopez lehendakaria zela, pentsatu genuen zerbait egin behar genuela,
eta karlistak berpiztu genituen»,
azaldu du Iturriozek.
Lehenengo zatian zonbiak izurri gisa aurkezten dituzte, eta sozialisten gobernuaren aurka egiteko Zumalakarregi esnatzeko
proposamenarekin amaitzen da.
Laster estreinatuko den zatian,
«bandoen arteko guda bat» ekarriko du. Hau da, Partido Nacionalista Vampiro-en aurkakoa.
«Leinu zahar batekoak dira, beti
boterean egon direnak. Odola
xurgatzen dute, eta zonbiek gizakiak jaten dituzte. Beraz, banpiroek euren iraupena arriskuan ikusiko dute, eta bien arteko guda bat
irudikatuko dugu». Eta, hala,
banpiroek euren buruzagi historiko bat berpiztuko dute. Metafora
politiko gisa ikusten zituen Romerok zonbiak, baina Euskal Herrian agerian geratu da politikaren eragina.
r
Zakilixut
D
Igandea
2013ko azaroaren 3a
Jendetza bildu da Arizkunen Kirikoketa
bestaren karietara. Sagardoa antzina bezala egin
dute, sagarrak eskuz txikituz. Ondoren zukua
dastatu, kirikoketa jo, eta besta jarraitu dute.
Gamioxarre
dolaretxea,
martxan
Iker Tubia Arizkun
K
i-ri-ko-ke-ta, ki-ri-koke-ta, ki-ri-ko-ke-ta koke-ta ko-ke-ta». Erritmo horri jarraiki,
XVIII. mendera itzuli zen atzo
Arizkun (Baztan, Nafarroa).
Gamioxarre dolaretxean lan eta
lan ibili ziren Arizkungo gazteak,
antzina sagardoa egiten zuten
modua erakusteko. Inguruan
hamaika begi, sakelako telefono
eta kamera. Dolaretxea txiki
geratu zen bildutako jendetza
hartzeko. Kirikoketa besta zen,
Jo ala Jo kultur elkarteak hamalaugarrenez antolatua.
Goizeko hamaikak aldera sei
gazte agertu ziren, laborariz jantzirik eta egurrezko lanabesak eskuan. XVIII. mendeko dolaretxean sartu ziren jornala adostu ondoren. Abarkak erantzi, eta
ganbaran zirenei sagarrak botatzeko eskatu zieten, lanari ekiteko. Ordurako txistulariak hasiak
ziren kaleak alaitzen, eta jendetza eraman zuten Gamioxarreko
atarira. Hura da Euskal Herrian
martxan den dolaretxe barroko
bakarra.
Bozateko sagar joleak omen ziren onenak. Eguzkia ateratzen
zenetik ezkutatu bitarte egiten
zuten lan. Atzo, baina, gazteak bi
orduz aritu ziren sagarra jo eta jo.
Antzina egiten zuten moduan,
erritmoari jarraiki txikitu zituz-
ten fruituak. Xabier Torresek
eman zituen azalpenak, eta esan
zuenez, sagar joleek«diziplina»
zuten lana eramangarriago egite
aldera: «Lana erritmikoki egiten
zuten, josteta bihurtzen zuten».
Denak batera, bitariko neurrian
edota kirikoketa erritmoari jarraiki, baita kantuan ere. Jadanik
galduak ziren hainbat doinu kantatu zituzten sagarrak jo bitartean. Kantu ezagunik ere izan zen,
Aldapeko kasurako.
Sagar joleen artean zen Leonor
Laborra Fagoaga. Gaur giharrak
mindurik esnatuko zela aurreikusi zuen. Jakin bazekien zertaz ari
zen, hiru urte daramatza Kirikoketa bestan parte hartzen. Sagar
joleen lana gogorra zela aitortu
zuen, ordu asko eta hotz handia
pasatzen zutela. Ez zen bere kasua, baina. «Lana da, baina urtean behin eginda dibertigarria.
Gure kasuan, sagardoa edaten
dugu bitartean, eta giro ona dugu;
beraz, ez dugu sufritzen», esan
zuen. Kantua eta erritmoak maite
dituelako hasi zen kirikoketan.
Esan zuenez, kantuan eta elkarri
animoak emanez errazago txikitzen dira sagarrak.
Orotara 1.600 kilo zanpatu zituzten. Patxarekin —sagar zatiak— tontortxo bat egin zuten,
eta ondoren fruituari zukua ateratzeko makina muntatu zuten.
Hiru ardatzek presioa egiten zuten, eta hala lortu zuten hartzitze-
Erritmoekin jolasten txikitu zituzten sagarrak, tarteka kantuen neurriari jarraituta. JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS
aren ondoren sagardo izanen den
edaria. Jakoba Errekondok eman
zituen lanaren bigarren partearen azalpenak. «Nahiz eta sagarrak jotzea lan handia den, hau
[estutzea] ongi egitea da garrantzitsuena», esan zuen. Lana bukatzean sagarrak txikitzeko tresnekin kirikoketa jo zuten, ohol batez
osatutako perkusio tresna.
Haurrentzako pitarra
Sagardoa nola egiten zen ikusi ez
ezik, edateko aukera ere izan zen
atzo. Dolaretxeko lehenbiziko so-
lairuan, Baztango hamahiru sagardogileren produktuak bildu
zituzten jendeak dastatu zitzan.
Gainera, haien arteko harremana
sortu edo sendotzeko ere balio
izan zuen. Horretaz gain, kanpoan Nafarroako ekoizleen sagardoa ere bazen. Baina alkoholik gabeko edaririk ere edan zitekeen.
Hala, Peio Iriarte dolaretxeko beheko solairuan zegoen pitarra nola egiten zen azaltzeko.
«Lehengo sagar Kas-a da hau»,
esan zuen txantxetan. Izan ere,
haurrek edateko zukua zen. Saga-
rrak mailuarekin hautsi, eta upel
erdia betetzen zuten. Beste erdia,
urez. Goiko zuloa zapi bat eta zogiarekin estali, eta behar zuen
denbora emanda sagar zukua egiten zuten. Iriartek onartu zuen alkohol puntu bat baduela, eta gas
pixka bat ere. Dolaretxeko lanaz
gainera, Javier Larralderi omenaldia egin zioten bertako kulturaren alde egindako lanarengatik. Bazkaria, karrikadantzak eta
kontzertuak ere izan ziren. Lana
eta besta uztarturik, gaur biharamunari aurre egin beharko diote.
Igandea
berria
2013ko azaroaren 3a
06 Informatika Emakumeak ere bai
08 Elkarrizketa Adriana Kaplan
15 Irlanda Arrakasta, arrastaka
Auzogintza
Nork erabakitzen du?
Industria aldea izan da Zorrotzaurre auzoa (Bilbo); orain, lantegi zaharrak eraitsi eta auzo berria eraikitzeko proiektua dago. MIKEL CARRAMIÑANA
Igandea • 2013ko azaroaren 3a
02 Auzoak
Zaha Hadid arkitektoak Zorrotzaurrerako prestaturiko egitasmoaren maketa. BERRIA
Uhartean ez
dago altxorrik
Zorrotzaurreko egitasmoa Bilbo eraberritzeko azken pauso modura aurkeztu
zuten instituzioek; atzerapen askoren ostean,badirudi lanak datorren
urtean hasiko direla,baina proiektuaren etorkizuna ez dago batere argi.
Gotzon Hermosilla
uzo batzuk lotarako
lekuak baino ez dira:
auzokideek beste
nonbait egiten dute
lan, aisialdiaz gozatzeko edo giza harremanak garatzeko beste toki batzuk aukeratzen dituzte, eta gaua baino ez
dute ematen etxean. Beste auzo
batzuk, berriz, leku biziak dira:
hango kaleetan topatzen dute elkar auzokideek, nortasun eta izaera definitua izaten dute, eta esan
daiteke auzoaren geografiak, auzoaren ezaugarri eta berezitasu-
A
nek gauza asko kontatzen dutela
han bizi direnen inguruan.
Baina nork erabakitzen du
auzo batek nolakoa izan behar
duen? Auzokide gehienek eginda
topatzen dute auzoa han jaiotzen
direnean edo bertan bizitzera joatea erabakitzen dutenean. Auzokideek badute zer esanik auzoaz?
Erabaki ahal dute nolako auzoa
nahi duten?
Zorrotzaurreko kasua (Bilbo)
adibide polita izan daiteke auzoaren eta auzotarren arteko harremanaz gogoeta egiteko. Bizkaiko
iragan industrialaren azken lorratzetako bat da Zorrotzaurre.
Hutsik gelditutako lantegiek,
ugerrak jandako pabiloiek eta
etxebizitza zaharkituek osatzen
dute hango paisaia. Baina aspaldikoa da Bilboko Udalaren asmoa
ingurune hori guztia zaharberritzeko. Prozesuak atzerapen handia izan du, eta, azkenik, datorren
urtean hasiko dira lanak.
Hadiden egitasmoa
Azken urteotan badirudi idatzi
gabeko arau bat hartzen dutela
kontuan hirigintza arduradunek:
ezer baino lehen, nazioartean ospea lortu duen arkitekto bati
ematea egitasmoa zirriborratze-
ko eginkizuna. Kasu honetan,
Zaha Hadid (Bagdad, Irak, 1950)
izan zen aukeratua. 2004an aurkeztu zuen Zorrotzaurreko Master Plana deritzona.
Geroztik, egitasmo horrek
hainbat aldaketa izan ditu: batzuk, auzo elkarteekin izandako
negoziazioen ondorioz; beste batzuk, plana plazaratu zenean inor
gutxik aurreikusten zuen krisi
egoerak behartuta. Baina ildo nagusiak mantendu egin dira: «hiri
kontzeptuari eutsi» eta «iragana
zaindu eta, auzo bizia sortzeko,
berriarekin nahastu», Hadiden
hitzak erabilita. Horretarako,
etxebizitzak, berdeguneak, hiri
parke teknologikoak, eskolak eta
auzoaren ondarea uztartu nahi
izan dituzte. Beste alde batetik,
eta uholdeen arriskua gutxitzeko, Deustuko ubidea zabaldu
egingo dute, 75 metroko zabalerara iristeko, eta, hortaz, Zorrotzaurre, penintsula izan beharrean,
irla izango da. Hortik datorkio batzuek gune berriari eman dioten
ezizena: Bilboko Manhattan.
Zorrotzaurreko plana ez da egitasmo bakana, Abandoibarrako
eraldaketarekin hasitako hirigintza ildoaren azken urratsa baizik.
Hala uste du, esaterako, Andeka
2013ko azaroaren 3a • Igandea
Auzoak03
Auzoko zenbait etxe zaharberritzeari ekin diote. JON HERNAEZ / ARGAZKI PRESS
Larreak. Filosofia irakaslea da
Larrea, baina hirigintzari lotutako gaiak jorratu ditu gehienbat:
horren adibide dira Garikoitz Gamarrarekin batera idatzitako Bilbao y su dobleliburua edo Larreak
berak koordinatutako Euskal Hiria lana.
Larreak dioenez, «desindustrializazioa eta gune industrialen
balioaren galtzea ekarri dituzten
aldaketetatik abiatuta, beste prozesu bat gertatu da Bilbon, hiriaren nortasuna aldatu nahi duena.
Bilbon metropoli berri bat eraiki
nahi izan dute, horren ardatzak
kultura, berrikuntza, diseinua
eta bizimodu kosmopolita izaki.
Hiriaren marka indartsu eta erakargarria sortzea da helburua,
erakargarria enpresentzat baina
baita hiritarrentzat edo turistentzat ere».
Prozesu horren adibiderik
behinena Abandoibarran izandako eraldatzea da, eta Zorrotzaurrekoa, Larrearen aburuz, «horren jarraipen naturala» da: «Gainera, Bilboko erdigunea hedatzeko aukera ematen du horrek, hau
da, hiriko erdigunea, egun Zabalgunera eta itsasadarraren ibarrera mugatuta dagoena, Zorrotzaurrera hedatzea ahalbidetzen du
plangintzak, eta hutsune handi
hori hirigintza laborategi erraldoi
baten moduan hartu».
Larrea oso kritikoa da «zaharberritzea» eta «birsortzea» hitzetik hortzera darabiltzan diskurtsoarekin. Dioenez, Zorrotzaurre
«ahaztutako alderdia» izan da
urte askoan, eta soilki negoziorako aukerak agertu direnean ekin
zaio auzoaren «zaharberritzeari»,
betiere «etengabe suntsitzen eta
eraikitzen dabilen» kapitalismoaren logika ezarrita eta bertako
biztanleen interesak bazter utzita.
Auzokideen iritzia
Kanala auzo elkarteko kidea da
Jesus Ureta. Zorrotzaurreren
ondo-ondoan dauden Elorrieta,
San Ignazio, Sarriko eta Ibarrekolanda auzoetako herritarrak biltzen ditu elkarte horrek. Uretak
dioenez, Zorrotzaurrerako plana
abian jarri zenean, administrazioak bide batzuk zabaldu zituen
auzokideen parte hartzea bermatzeko, «ezin baita bestela izan».
Esan bezala, Zorrotzaurreko alderdi hori industriagunea izan da
batez ere, lantegiek hartzen zuten leku gehiena, eta, horren ondorioz, oso biztanle gutxi ditu,
bostehun inguru. Hasieran batean, auzoan bertan bizi diren auzokide horiek hartu zituzten aintzat
herritarren parte hartzea bermatzeko, eta egitasmoa kudeatzen
duen batzordearen ordezkariek
haiekin hitz egin zuten, «baina ez
zuten kontuan hartu horren inguruan beste auzo batzuk daudela, Deustua eta San Inazio batez
ere, eta plangintzak eragin handia duela horietan», ohartarazi
du Uretak.
«Adibidez», gaineratu du, «beheko errepidearen alderdi guztia
San Inaziokoa da; han, hasiera batean, parke handi bat egin behar
zuten, baina 2006an ikusi genuen
hasierako asmoa aldatu zutela
eta etxebizitzak eraiki nahi zituztela, batzuk 21 solairukoak. Beste
aldetik, Zorrotzaurren sartu eta
handik irteteko autobide gisa erabili nahi zuten San Inazio».
Zorrotzaurreko plana San Inaziorako «hondamendia» zela ikusita, azken auzo horretako biztanleak euren burua antolatzen hasi
ziren 2008an, Kanala elkartea sortu zuten, eta planaren kontrako
borrokari lotu zitzaizkion. Beste
bide batzuk baztertu gabe, epaitegietakoa ere onetsi zuten, eta
hainbat auzibide abiarazi zituzten. Euskal Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusiak aintzat hartu zituen auzokideen arrazoibideak eta proiektuaren zati batzuk
baliogabetu zituen. «Lehenengo
aldiz, hirigintza plan bat atzera
bota zuten Lurzoru eta Hirigintzaren Legeak herritarren parte
hartzeaz zehazten duena ez betetzeagatik», azaldu du Uretak, «eta
bitxia da, legea bete ez zuena Julia Madrazo zinegotzia izan baitzen, eta legearen egilea, berriz,
haren neba Javier Madrazo».
Horrek Udalaren planak hankaz gora bota zituen eta, Uretak
dioenez, Udalaren jarrera aldaketa ere ekarri zuen. «Haiek kaleko
protestaldietara ohituta daude,
baina ez auzibideetara. Bide hori
erabiliko genuenik ez zuten espero. Bolada batez, gu izan ginen
Udalaren etsai nagusiak. Udalak
behintzat halakotzat jotzen gintuen, baina azkenean konturatu
ziren ezin dituztela herritarrak
etsaitzat jo».
Dena dela, Udalaren jarrera aldaketa horretan, herritarren parte hartzearen inguruko uste sendoek baino garrantzi handiagoa
izan zuen kalkulu ekonomiko hutsak, Uretak azaldutakoaren ara-
bera: «Auzibideetatik joz gero,
galtzekotan askoz garestiagoa
aterako zitzaiela ikusi zuten, eta
negoziazio eta akordioaren bidea
onetsi zuten. Azkuna alkateak
adierazpen batzuk egin zituen,
esanez kasu honetan hobe zela
akordio txar bat auzi ona baino».
Azkenean, akordio batera iritsi
ziren, eta hainbat aldaketa sartu
zituzten hasierako egitasmoan:
parke bat egiteko ideia berreskuratu zen, gune berde gehiago
egingo dituzte, etxebizitza kopurua jaitsi da, eta San Inaziotik igaro beharreko trafikoa ere gutxitu
da. Uretaren ustez, «Zorrotzaurreko adibideak erakusten du herritarren parte hartzea ahalbidetu behar dela plangintzaren diseinuari ekin baino lehen. Diseinua
herritarrekin egiten da, edo arazo
bat dago herritarrekin, hemen
gertatu zen bezala».
Atzerapenak
Zorrotzaurreko egitasmoak beste
oztopo garrantzitsu bat aurkitu
du bidean: krisi ekonomikoa.
Abagunea ez da egokiena horrelako proiektu erraldoiak abian
jartzeko, eta azken urteetan
behin eta berriro atzeratu dira lanei ekiteko epeak. Adibide bat:
2007an, BBK-ko presidente Xabier Iralak iragarri zuen aurrezki
kutxak bere egoitza nagusia Bilboko Kale Nagusitik Zorrotzaurrera eramango zuela 2013an. Urtea amaitzen ari da, eta egoitza berriaren arrastorik ez dago. Joan
den igandean, Deia egunkariak
argitaratu zuen Zaha Hadid arkitektoak prest duela BBKren egoitza berriaren diseinua, eta 105 me-
troko eta 22 solairuko dorre bat
izango dela, baina informazio berean zehazten zen egitasmoa,
«ahaztuta» ez dagoen arren, «kaxoi batean» gordeta dagoela eta
oraingoz ez dagoela horri ekiten
hasteko egunik.
«Hirigintza egitasmoa abagune ekonomikoaren eta finantzazioaren pentzuan dago», gogorarazi du Larreak. «Orain, lehenengo fasean dago: Zorrotzaurre irla
bilakatzeko lana, lehenengo zubia egitea eta penintsularen sarreran egin nahi dituzten etxebizitzak. Baina hortik aurrera zer
gertatuko den ikusteko dago. Azken finean, apustu bat da. Izaera
berri horri lotutako auzunea sortzea erabakitzen bada, erabaki
hori apustu ekonomiko bat da,
Bilbao Ria 2000 elkartea apustu
bat zen moduan; eta ez dakit
apustu hori irabazi ala galdu egin
zuten, baina begien bistakoa da
sekulako zorra utzi duela eta bilbotarroi ez zaigula musu truk atera».
Izan ere, egitasmoaren oinarrietako bi etxebizitzak eraiki eta
saltzea —5.400 inguru, Master
Planaren arabera— eta enpresa
berriak erakarriko zituen parke
teknologikoa eraikitzea ziren:
«Baina zer gertatzen da etxebizitzak saltzen ez badira, edo hara
joan nahi duen enpresarik ez badago?», galdetu du Larreak.
«Abagune ekonomikoak laguntzen ez badu, proiektuak ez du
funtzionatzen. Horregatik epeak
eta erritmoak mantsotu dira, eta
egin ahala joango dira aldaketak
sartzen eta proiektua doitzen.
Baina dirua sartzen ez bada, gauzak asko oker daitezke».
Uretak ere pentsatzen du krisiak eragin handia izan dezakeela
egitasmoaren garapenean, eta
uste du krisi ekonomikoa beste
hiruzpalau urtez luzatzen bada
eta etxebizitzen merkatua bizkortzen ez bada zailtasun handiak
egon daitezkeela eraiki nahi dituzten etxe guztiak saltzeko. Horrek egitasmo osoa zalantzan jar
dezake eta, Uretak dioenez, agerian utz lezake «beste eredu batera joateko beharra».
Baina, Uretaren aburuz, krisi
ekonomikoak planteamendu
guztiaren gabeziak azaleratu
ditu: «Ezin da hemendik 30 urterako plangintza bat egin. Ezin da
aparkalekuen margoen kolorea
ere zehazten duen plana egin,
alde batetik, 30 urtean abagunea
asko alda daitekeelako, eta, beste
aldetik, hurrengo belaunaldiei
ere erabakiak hartzeko eta beste
modu batera hazteko aukera utzi
behar zaielako. Ezin da dena erabat itxita utzi. Bilboko Udalak
inoiz esan dute Zorrotzaurreko
planarekin etorkizuneko hiria diseinatuta uzten zutela, baina
etorkizuna hurrengo belaunaldiena ere bada, eta aukera utzi behar zaie gauzak beste era batera
egiteko, hala nahi badute».
Igandea • 2013ko azaroaren 3a
04 Auzoak
Lorenzo Vicario · Soziologoa
«Auzo bat ez da
eraikitzen
administrazioaren
erabakien ondorioz»
EHUko irakasleak uste du auzuneari lotutako bizimoduaren
kultura «atzeraka» dagoela hainbat arrazoi direla medio,
baina oraindik badaudela nortasunari eusten dioten auzoak.
Gotzon Hermosilla
Lorenzo Vicario soziologoa (Bilbo, 1963) hirigintzan aditua eta
Euskal Herriko Unibertsitateko
irakaslea da, Ekonomia eta Enpresa Zientzietako fakultatean.
G Auzoa lo egiteko tokia baino zerbait gehiago al da?
E Auzoa ez da ezerezetik sortzen. Prozesu motela izaten da,
faktore askok eragiten dute horretan, eta horietako batzuk ez
daude agintariek erabakiko dutenaren pentzuan. Berez, oraingoa
ez da oso abagune egokia jendea
zoriontsu biziko den auzoak sortzeko, egoera ekonomiko eta soziala den bezalakoa delako, baina,
horretaz aparte, nik uste dut auzuneari lotutako bizimoduaren
kultura hori atzeraka dagoela. Indibidualismoa eta kontsumismoa daude indarrean.
G Hala ere, nortasuna eta izaera
gordetzen duten auzoak badaude
oraindik?
E Bai, jakina. Bilbon, Olabeaga
zen horietako bat, eta Deustuan,
San Ignazion, Santutxun eta beste zenbait lekutan ere auzoaren
kultura hori mantentzen da. Beste zenbait auzotan, Iralan edo Uribarrin esaterako, eraldaketak
egon dira: bertako biztanleak zahartu egin dira, desagertuz joan
diren neurrian etorkinak joan
dira hara bizitzera eta desoreka
batzuk sortu dira. Izan ere, orain
askotan hitz egiten da immigrazioaren kudeaketaz, baina Bilbon
denbora luzean ez da horrelakorik egon. Nire ustez, auzoaren
kontzeptu tradizional hori, batez
ere Europako hegoaldean egon
dena, hots, auzoko bizimodua,
biztanleen identifikazioa auzoarekin, auzoko merkataritza eta
abar, hori guztia atzeraka ari da.
G Zergatik?
E Faktore batzuk abaguneari lo-
tuak izan daitezke, krisi ekonomikoa esaterako, eta denborarekin
alda daitezke, baina beste batzuk
sakonagoak dira. Immigrazioa,
adibidez, nahikoa hazi da oso denbora laburrean, eta oraindik ari
gara horren digestioa egiten, nolabait esateko. Kultur aldaketak
ere suertatu dira: ikusteko dago
belaunaldi gazteek auzoaren bizimodu horri eutsiko dioten.
G Batzuek esaten dute Zorrotzaurreko planak, auzoaren ezaugarriengatik (oso esparru zabala, biztanle
gutxi dituena eta abar) auzoa ia hutsetik sortzeko aukera ematen duela eta hirigintza laborategi moduko
bat bilaka daitekeela. Zuk zer uste
duzu?
E Nik ez dut uste auzo bat goitik
diseina daitekeenik, eta Bilbon
ikusten ari gara sortu berri diren
auzoei, Miribillari esaterako, kosta egiten zaiela abian jartzea. Zorrotzaurreko kasuak, gainera, zalantza eta galdera asko planteatzen ditu, oso prozesu luzea
delako eta hor eragiten duten faktore guztiak kontrolatzea ezinezkoa delako, abagune ekonomikoa
esaterako. Auzo bat zatika egiteak zein ondorio ekar dezake? Nortzuk joango dira hara bizitzera,
etxegintzaren egoera ikusita?
Etxebizitza guztiak saltzerik
egongo al da? Nik uste dut oso
proiektu handinahia dela, gehiegi beharbada. Auzo bat ez da eraikitzen administrazioaren erabakien edo politikarien bultzadaren
ondorioz.
G Abandoibarrako zaharberritzearen jarraipen logikoa al da Zorrotzaurreko egitasmoa?
E Horrela aurkezten da behintzat, orduan hasitako prozesuaren azken burua bezala. Bilboko
erdigunea eraldatzeko proiektu
bat da, dudarik gabe. Dena dela,
bitxia da ikustea gero eta gehiago
erabiltzen dela «Bilbo eta auzo-
ak» esapidea. Badirudi Bilbo erdigunea baino ez dela, eta gainerako guztia ez, hori «auzoak» direla.
Nik uste dut hori oso esanguratsua dela eta hiria ulertzeko
modu bat adierazten duela.
G Zein ondorio ekar dezake auzoak
goitik diseinatzeko tema horrek?
E Frantzia eta Erresuma Batuko
hiri askotan zenbait auzo diseinatu zituzten 1950eko eta 1960ko hamarkadetan, hirietako periferian, hazkunde ekonomikoaren
garaian langileak kokatzeko. Bazegoen tokiaren determinismo
moduko bat: arkitekto batzuek
uste zuten ongi diseinatu eta egituratutako etxeak eskainiz gero
jendea zoriontsua izango zela.
Baina, azkenean, auzo horietako
dorre handi horiek arratoi-zulo
bilakatu ziren. Frantziako banlieue izenekoak dira horren adibiderik argienak. Hemen ere, zen-
«‘Bilbo eta auzoak’
esapidea gero eta
gehiago erabiltzen
da, badirudi auzoak
ez direla Bilbo»
«Zorrotzaurreko
prozesuan
zalantzak daude;
faktore guztiak ezin
dira kontrolatu»
bait lekutan, Boluetan (Bilbo)
esaterako, dorreak eraiki nahi dituzte, eta antzeko zerbait gertatzeko arriskua dago. Edo Gasteizko aldirietan egin dituzten zenbait auzo, krisiaren ondorioz
bukatu gabe gelditu direnak eta
ezleku bilakatzeko arriskuan
daudenak. Zabalburun (Bilbo)
LUIS JAUREGIALTZO / ARGAZKI PRESS
egin zituzten dorreak ere porrot
handia izan ziren, hirigintzaren
zein gizartearen ikuspegitik. Eredu hori errepikatu behar dugu
Bilbon?
G Dorreen eredua, beraz, ez duzu
gogoko.
E Europako hirien eredua ez da
etxe orratzena. Bartzelona,
Madril, Bilbo eta beste hiri
batzuetako zabalgune burgesen
eredua beste bat izan da historikoki. Bilbon, esaterako, BBVA
eta Uribitarteko dorreek kritika
asko jaso zituzten hiriaren eredu
hori apurtu egiten zutelako.
Orain Iberdrolako dorrea egin
dute, eta badirudi gehiago egin
nahi dituztela. Ez da oso zentzuzkoa.
G Orain asko hitz egiten da gentrifikazioaz, hots, biztanle berriek
(batez ere ikasleek eta artistek)
auzo batez jabetu eta jatorrizko
auzokideak botatzen dituztenean
gertatzen den fenomenoaz. Bilbon
antzeko zerbait gertatzeko arriskua
ikusten duzu?
E Bilbo Zaharreko adibidea oso
argia izan zen. Garai batean bazirudien hiri guztiek auzo bohemiarra eduki behar zutela, eta
Bilboren kasuan San Frantzisko
eta Bilbo Zaharreko alderdi
horrek guztiak beteko zuela eginkizun hori. Horregatik, saiatu
ziren zaharberritzen auzoa artista gazteen sarrera bultzatuz.
Gentrifikazioak auzoaren bizimodua suspertzen du, baina
horren kostu sozialak handiak
izaten dira, horren truke auzoa
kolonizatu egiten delako eta jatorrizko auzokideak bota egiten
dituztelako. Ameriketako Estatu
Batuetako eta Erresuma Batuko
zenbait hiritan gentrifikazio prozesuak basatiak izan dira: han
etxebizitza alokatzeko ohitura
handiagoa dago, eta auzo horiek
modan jartzen direnean, prezioek ikaragarri egiten dute gora
eta, askotan, jatorrizko biztanleak ez ezik, lehenengo gentrifikazioaren eragile izan direnak ere
alde egin beharrean egoten dira.
Nik uste dut Bilbon prozesu
horiek ez direla hain bortitzak.
2013ko azaroaren 3a • Igandea
Auzoak05
elkarteko kide Berdaitz Gurutzeagak (Donostia, 1973). Porrontxo
jaiak horren seinale dira, baina
gazte batzarrak, kultur elkarteak, mendi taldeak eta bestelakoak ere aipatu ditu Gurutzeagak: «Jendartearen parte hartzea
sustatzeko kultura bat egon da
beti».
Urte askoan ehundutako sare
horretan leku garrantzitsua du
Egia Bizirik auzo elkarteak: «Auzoaren hobekuntza dugu helburu, eta, batez ere, koordinazio
lana egiten dugu auzoko eragileen artean: bizilagunen kexak bi-
Tabakalerak
bultzatu du egitasmoa,
Egiako auzotarrekin
harremana sustatzeko
Lekuekin eta
proposatutako
erabilerekin mapa bat
osatu dute
Egiako herritarrak auzoan zeharreko ibilaldia egiten, EgiaMapa izeneko proiektua dela eta. ARITZ SORZABAL / IRUTXULOKO HITZA
Zenbat leku,
hainbat erabilera
EgiaMapa izeneko proiektua abiarazi dute Egian
(Donostia); horren helburua da auzoan zenbait leku eta
gune identifikatu eta horietarako bestelako erabilerak
proposatzea, auzokideen proposamenetatik abiatuta.
G.H.
ormalean, arkitekto, teknikari eta
agintariek diseinatzen dituzte auzoak.
Baina herritarrek
erabiltzen dituzte tokian tokiko
kale, plaza eta bazterrak, eta
haiek dakite inork baino hobeto
leku bakoitzaren aukera eta gabezien berri. Donostiako Tabakalera kultur zentroko kideek ondo
baino hobeto dakite hori, eta, horregatik, joan den ekainean EgiaMapa izeneko egitasmoa abiarazi
zuten. Horren helburua: herritarrei hitza emanda, auzoaren kartografia osatzea, eta mapa horretan agertzen diren lekuetarako
bestelako erabilerak proposatzea.
Ane Rodriguez (Donostia, 1978)
Tabakalerako kultur zuzendaria
da: «Kultur erakunde publikoa
garen aldetik, auzoa ezagutu
nahi dugu, eta auzokideekiko harremanak sustatu; horretarako,
mapa bat egitea bururatu zitzaigun, guk ere lekuaren aldetik
N
gure beharrak baditugulako, eta
pentsatu genuen horrelako egitasmo batek aukera ematen zigula bertako leku hutsak detektatzeko auzoa ezagutzen genuen bitartean, eta hori guztia
auzokideekin batera».
Lehenengo urratsa auzokideekin harremanaten jartzea izan
zen. Bizpahiru bilera egin zituzten auzoko elkarte eta eragileekin, eta horietako askok begi onez
hartu zuten ideia.
Ibilbidea auzoan zehar
Horren ondorioz, joan den ekainaren 15ean ibilbide bat antolatu
zuten auzoan zehar. Leku hutsak,
gutxi erabiltzen direnak edo beste erabilera bat izan dezaketenak
detektatzea eta bisitatzea zen ibilaldi horren xedea. Baina ez hori
bakarrik: «Bide batez, jendeari eskatu genion leku horien inguruan iritziak, ideiak eta proposamenak emateko. Horrekin argazki moduko bat osatu dugu,
lekuena eta leku horien inguruan
egiten diren aldarrikapenena
ere».
Ez da Tabakaleraren eginkizuna bildutako proposamenei irtenbidea bilatzea, beste erakunde batzuei baitagokie lan hori, baina,
Rodriguezek dioenez, «herritarrei ahotsa eman eta egoera ikusarazi» egin nahi izan dute,
«modu sortzailean betiere». Horretarako, Tabakalerak 32 orrialdeko katalogo bat argitaratu du,
eta hor jasotzen dituzte detektatutako uneak —Tejeria kalea,
Plaza Haundi. Polloe plaza, Onkologikoa eta abar—, gune horietarako egiten diren proposamenak
eta auzoko eragileek leku aldetik
dituzten behar eta gabeziak.
Rodriguez pozik dago ekinbideak jaso duen erantzun onarekin,
nahiz eta, aitortzen duenez, herritarrek hasieran «kontu handiz»
hartu, erakunde batetik zetorren
neurrian. «Guretzat oso positiboa
izan da auzoaren eragileak ezagutzeko aukera eman digulako, eta
haien jarrera ere oso ona izan da».
Prozesu osoan ezinbestekoa
izan da herritarren parte hartzea.
Azken finean, nork ezagutuko
ditu auzoaren nondik norakoak
auzoa egunero erabiltzen dutenek baino hobeto? «Nik uste dut
bi eredu daudela», zehaztu du Rodriguezek. «Alde batetik, herritarren beharrak gogoan hartzen dituen eredua dago, herritarrak direlako lekuen erabiltzaileak, eta
ondo baino hobeto dakite zerk
funtzionatzen duen eta zerk ez.
Beste aldetik, espezializazioaren
jabe diren arkitekto eta teknikarien eredua dago. Bi ezagutza
mota dira. Ezagutza espezializatua eta herritarren ezagutza elkartzen badira, hirien diseinua
gehiago moldatuko da benetako
beharretara».
Auzo aktiboa
Edozein modutan, Rodriguezek
nabarmendu nahi du Egia auzoa
«oso aktiboa» izan dela beti, «eta
Tabakaleraren parte hartzerik
gabe ere bertako herritarrak aspalditik ari dira hainbat proiektu
antolatzen. Esaterako, Tejeria kalea oinezkoentzat gordetzea auzoaren aspaldiko eskakizuna da, eta
hori dela-eta hainbat kontu antolatu dituzte, adibidez, Porrontxo
jaietan kale horri egun batez beste jite bat emanez».
Egia Bizirik elkartea izan daiteke auzoaren dinamismoaren
adibide bat: «Egian beti egon dira
eragile eta elkarte mordo bat, eta
herri mugimendua bizirik egon
da», azaldu du Egia Bizirik auzo
deratu, auzotarren eta Udalaren
arteko zubi lana egin, irisgarritasuna landu, kultur jarduerak antolatu eta abar».
Egia Bizirik auzo elkarteak
parte hartu du Tabakalerak antolatutako EgiaMapa proiektuan.
Horren balorazio positiboa egiten
dute: «Hasteko, Tabakalera guregana hurbiltzeko keinu hori oso
egokia dela iruditzen zaigu. Beste
aldetik, prozesuan bildu den informazio hori guretzat ere baliagarria izango da. Baina orain falta
da hori guztia gauzatzea. Guk
denbora luzea eskaini diogu prozesu horri, bilera asko egin ditugu, informazio asko jaso da, hots,
erein egin dugu, eta orain, logikoa
den moduan, jendea uztaren zain
dago, ea egindako guztia zerbaitetan gauzatzen ote den. Nik pentsatu nahi dut ahalegina merezi
izango duela».
Gurutzeagak ere uste du berebiziko garrantzia duela herritarren ahotsa kontuan hartzeak auzoen diseinu eta erabilerak zehaztu behar direnean: «Funtsezkoa
da herritarrei galdetzea zer behar
duten, auzo bakoitzak bere beharrak dituelako. Jakina, gero teknikariek esango dute noraino
irits daitekeen, baina hasierako
harreman hori funtsezkoa dela
uste dut».
Izan ere, askotan alderantziz
egiten dira gauzak: lehendabizi
plaza, kale, txoko edo bestelako
azpiegiturak eraikitzen dira, eta
gero ikusten da horrek zertarako
balio dezakeen. Gurutzeagaren
aburuz, prozesuak kontrakoa beharko luke, «eta horrek berdin balio du toki irekietan zein kultur
etxe, lokal eta antzeko leku itxietan ere. Nik uste dut, oro har, Euskal Herrian ez dela udalen aldetik
kezka hori auzotarren iritziak jakiteko; harremanak izan direnean zeharkakoak izan dira».
Igandea • 2013ko azaroaren 3a
06 Teknologia
Lehen sei programatzaile haien ostean, beste hainbat emakumek egin zuten lan ENIACen. Irudian, Gloria Ruth Gordon eta Ester Gerston.
Konputagailuak
emakumeen
gauza zirenekoa
Zientzia eta teknologiaren alorrean emakumezkoek
egindako ekarpenak lausotuta gelditu dira historian.
Informatikaren hastapenetan, ordea, hantxe zeuden
emakumeak, adibidez, ENIACen sorreran.
Irune Lasa
makumeek konputagailuen historian uste
baino zeresan handiagoa izan ote zuten otu
zitzaion Kathy Kleimani. 80ko hamarkadaren amaiera zen. Kleiman konputazio zientziak ikasten ari zen Harvarden,
eta adoregabetuta zegoen, inguruan horren emakume gutxi ikusita. Historian begiratu behar
zuela erabaki zuen, eta, bide ho-
E
rretan, 1946an lehen konputagailu elektronikoa aurkeztu zenean
—ENIAC ( Electronic Numerical
Integrator and Computer)—
egunkarietan aterako argazkiei
begira jarri zen. Irudietako gizonezkoak izendatuta zeuden, baina nor ziren han agertzen ziren
emakume haiek? Konputazioaren historiako aditu bati galdetu
zion, eta hark publizitateko modelo modukoak zirela azaldu
zion, irudi nolabait apainagoa eskaintzeko jarriak, hozkailuak sal-
tzeko katalogoetan jartzen ziren
emakumeak bezalakoak.
Baina Kleimani ez zitzaizkion
modeloak iruditu. Eta arrazoia
zuen: ez ziren modeloak. Kleiman
eta beste ikerlari askoren lanari
esker, pixkanaka-pixkanaka, aurreritziek lausotutako historian
argiuneak zabaltzen hasi ziren.
II. Mundu Gerra ez zen inondik
inora aurreko gerrak bezalakoa
izan, hainbat ikuspegitatik. Adibidez, aurrerapen teknologikoei
esker, historian lehen aldiz, zuze-
nean begiz ikusteko urrunegi zegoen etsaia ere jomuga bihurtu
zen armentzat, urruneko muinoetatik jaurtitako artilleria proiektilentzat, edota hegazkinetatik
botatako bonbentzat. Baina horretarako proiektilaren ibilbidea
ondo kalkulatu behar zen. Jaurtiketa guneak, jaurtigailuaren
abiadura, goratze angeluak, tenperatura, airearen dentsitatea,
haizea... Aldagai mordoa izan behar zen kontuan.
Eta jakina, lan hori ez zen gerra
eremuan egiten. AEBetako Armadak, esaterako, Pennsylvania
Unibertsitatean egiten zituen
kalkulu horiek guztiak jasotzen
zituzten taulak, gero bonbardaketariek edo artilleriagizonek
erabiliko zituztenak.
Konputagailuen lana izan zen
hori. Eta konputagailu haiek ez
ziren makinak: gizakiak ziren;
emakumeak, zehatzago esateko.
Gizon gazteak gerran zeudela,
«herrialdeak behar zituelako»
lantegietan eta armagintzan lanean hasi ziren lehen emakume
haiek bezala, balistikako kalkuluak egiteko ere emakumeei deitu zieten, kasu honetan berezitasun jakin bat eskatuz: matematiketan jakintza izatea. Eta
baldintza normaletan asko jota
irakasle izatera kondenatuta zeuden emakume gazteez osatutako
talde hark egin zuen lana ez zen
nolanahikoa izan. Adibidez, kalkulu diferentzialeko ekuazio horietako bakoitzak, 30 orduko lana
zuen, eta milaka eta milaka ekuazio egin behar zituzten, gerrak aurrera egin ahala. Analisi diferentzialerako analizatzaile mekanikoak, arkatza eta papera ziren
haien lanabesak.
Emakume talde hark lanean jarraitu zuen, baita aliatuek Europan garaipena eskuratu ostean
ere. Bitartean, Pennsylvaniako
Unibertsitateko beste areto batean John Mauchly eta J. Presper
Eckert, sekretupeko proiektu batean murgilduta zeuden: ENIAC
makina asmatzen ari ziren, hain
zuzen balistikarako kalkulugintza bizkortzeko helburuarekin.
1945. ekainean, makina eraikitzeko prest zeudenean, hura nork
programatuko zuen pentsatzen
hasi ziren. Haien ustez, benetako
erronka makina egitea zen. Aldiz,
programazioa lan astuna, aspergarria eta erraza izango zela uste
zuten, bulegoko lanen antzekoa;
zein hobeagorik bigarren maila
horretarako unibertsitate berean jo eta su ekuazioak egiten zebiltzan emakume konputagailu
haiek baino?
Hala errekrutatu zituzten:
Betty Jean Jennings, Kathy McNulty, Frances Bilas, Elizabeth
Snyder, Ruth Lichterman eta
Marlyn Wescoff.
Makinatzarra
«Ez zeukaten oso argi zer eskatzen ziguten», gogoratu zuen geroago haietako batek. Are gehiago, emakume haiek ez zuten askoz beranduagora arte ENIAC
makina bera ikusteko segurtasun baimenik izan. «Plano bilduma itzela eman ziguten. Han zeuden makinaren panel guztien kable instalazioak. ‘Dezifratu
makinak nola egiten duen lan eta
nola programatu daitekeen’, esan
ziguten», gogoratuko zuen Kathy
McNultyk.
Eta 18.000 huts tutu eta zirkuituz eta kablez jositako milaka zati
zituen 27 tonako makinatzarraren logika estudiatu zuten, eta finean hura nola programatu asmatu zuten. Ez zen ez lan aspergarria edota milioika txartel zulatu
egiteko lan astuna. Aitzitik, sekulako kreatibotasuna eskatu zien
sei emakume haiei. Ez hori baka-
2013ko azaroaren 3a • Igandea
Teknologia 07
rrik, arazo askotarako, makinaren ingeniariek baino jakintza
handiagoa lortu zuten, programazioa edo softwarea soilik ez,
hardwarea ere ondo asko ezagutzen zutelako.
Itzelezko lana zen lehen konputagailu programatzaile hauena.
Makinak segundu gutxitan kalkulatu edo ebatziko zuen problema sartzeak izugarrizko prestaketa lana baitzekarren. 1945eko
udazkenerako ENIACen lehen
demostrazioa prestatzen ari zirela, beste lan bat agertu zitzaien lehenago egiteko. Stanley Frankel
eta Nicholas Metropolis Los Alamosetik etorri ziren, IBMren milioi bat txartel zulaturekin, hidrogeno bonbak erreakzio termonuklearra nola abia zezakeen jakin
nahian. ENIACeko emakumeak
beharrezkoak ziren txartel zulatu
haietan zetorren programa makinan ezarri eta hura lanean jartzeko. Huraxe izan zen makina ikusi
ahal izan zuten lehen aldia.
1946ko otsailean aurkeztu zuen
AEBetako Gobernuak ordura
arte sekretupean landutako
ENIAC makina. Bazkari batekin
ospatu zuten gertaera. Hantxe
egon ziren unibertsitateko goi
karguak, Armadaren eta Gobernuaren ordezkariak eta makinaren asmatzaileak. Eta sei programatzaileak ez zituzten gonbidatu
ere egin.
Hasia zen haien presentzia lausotzen. Hedabideetan, aurkezpenaren berri ematerakoan ez zen
emakume haien aipamenik ere
egin. Argazkietan ere desagertuz
joan ziren. The New York Times
egunkariak plazaratu zuen argazki nagusia atzeko planoan
agertzen ziren bi emakume. Gero,
errekrutamendurako propaganda egiteko erabili zenean, argazki
hura bera moztu egin zuten,
ENIACeko emakumeak desagertaraziz.
Gerra bukatu eta gizonezkoak
AEBetara itzuli zirenean, matematiketan jantziak ziren emakumeentzako tokirik ez zen gelditu
Armadako proiektuetan, kriptografian, kalkuluan... Gobernutik
irakaskuntzara edota aseguru
konpainiatara joateko gomendioa eta guzti egin zitzaien. Sei
emakume haietako batzuek,
dena den, teknologiaren arloan
jarraitu zuten, programazioaren
historiako lehen pauso haietan
parte hartuz.
Konputagailuen iraultzak,
dena den, guztien beharra zuen
eta emakumeak ere informatika
alorrera deitzea beste erremediorik ez zen izan hurrengo hamarkadetan. Eta aurreiritzik gabeko
alor berria zenez, emakume
ugari sartu zen, hori bai, lanpostu horiek gero eta prestigio handiago lortu zuten arte. Hori gertatu zenean pixkanaka arloa
maskulinizatzen joan zen. Gizonezkoen gauza bihurtu zen konputagailuena.
Montse Maritxalar · Donostiako
Informatika Fakultateko Akademia
Antolakuntza dekanordea
«Teknologiaren
sorkuntzan egon
behar dugu
emakumeok»
Teknologiak gizartearen komunikatzeko
eta erlazionatzeko moduak markatzen
ditu, eta, Maritxalarren ustez, emakumea
ezin da hortik kanpo gelditu.
I.Lasa
Bera informatika ikasten ibili zenean, ikaskideen %40 ziren emakumezkoak. Duela urte batzuk,
Montse Maritxalar eta Donostiako Informatika Fakultateko beste
irakasle asko kezkatzen hasi ziren, urtero iristen ziren ikasle berrien artean gero eta emakumezko gutxiago zetozela ikusi zutenean. 2006. urtean e-makumeak
taldea sortu zuten, Informatikako Ingeniaritzan emakumeek duten egoeraz informazioa biltzeko
eta zabaltzeko.
G Gero eta gutxiago dira emakumeak zuen fakultatean.
E Bai, aurten matrikulatu diren
ikasleen %12 dira emakumezkoak. Beste ingeniaritzetan, kristalezko sabaia hor egon arren, goranzko joera bat sumatzen da.
Baina hemen joerak beherantz jarraitzen du. Orain dela urte batzuk, geletan neskak desagertzen
ari zirela ikusi genuen, eta hori
aztertzen hasi ginen. Beherakada
nabarmena zegoela ikusi genuen.
1980-85. urteetan, %40 inguru ginen emakumeak. Eta ikusi genuen mundu anglosaxoian aztertzen urteak zeramatzaten fenomeno bat zela.
G Deigarria egin zait gertatzen ari
den hori azaltzeko ematen diren
arrazoietako bat: informatika ikasketak egiteko emakumezkoei atzera
eginarazten dieten gauzetako bat
informatikarien estereotipoa, geek
irudi hori omen da.
E Azterketa mordoa daude gertatzen den horren kausak aztertzeko, eta ondorioztatu dute faktore asko daudela hor atzean. Eta
hor dago, adibidez, zuk aipatzen
duzun hori, informatikarien irudiarena. Hezkuntza ere badago:
lehen hezkuntzan neskak eta mutikoek joera bertsua izaten dute
ordenagailuen aurrean, baina bigarren hezkuntzan joera hori aldatzen hasten da. Curriculum ezkutuaren kontua da, nola askotan
ez garen kontziente barneratuak
ditugun aurreiritzi batzuk transmititzen direla. Adibidez, 70eko
hamarkadan psikologia eta hezkuntza arloan mutilei matematikarako gaitasun handiagoa aitortzen zieten esperimentuak ugaritu ziren, oinarri zientifiko
batzuen arabera. Jakina, oso kritika gogorrak izan zituzten, baina
ideia hortxe ibili zen.
G Beste faktore bat erreferentziazko eredu falta da.
E Bai, denok dakigu zein den
Einstein edo Galileo Galilei. Baina Marie Curie? Ziur aski bai, eta
Ada Lovelace, historiako lehenengo programatzailea? Bigarren hezkuntzan bertan, nik uste
badagoela lana emakumezko
zientzialarien lana erakusteko.
Beste faktore bat ere badago horri
lotuta. Haurrek ordenagailuekin
duten lehen kontaktua jolasa izaten da.
G Jokoak.
E Bai. Eta horiek normalean borrokarekin lotutakoak izaten
dira; gehienetan emakumezko
pertsonaiak otzanak dira... Azkenean, gizartean dauzkagun eredu
maskulinoak oso nabarmen islatzen dituzte. Eta lehen harremana hori bada eta eredu hori zurekin bat ez badator...
Gero, faktore psikologikoak ere
aipatzen dituzte egin diren azterketek, emakumeok geure buruari
buruz daukagun pertzepzioa.
Adibidez, PISAko probetan, ezagutzari buruzko azterketa objektiboez gain, euren pertzepzioari
JUAN CARLOS RUIZ / ARGAZKI PRESS
buruz ere galdetzen zaie ikasleei.
Eta matematiken eta oro har
zientziaren inguruan, nahiz eta
antzeko emaitzak izan neska-mutilek —batzuetan pixka bat hobeagoak dira neskenak, baina ez
dira datu adierazgarriak—, ikerketa batzuek diote emakumezkoek benetan direna baino okerragoak direla uste dutela.
Beste ikerketa batzuek azaldu
dute ordenagailua ez dela lotzen
pertsonei laguntzeko tresnekin,
eta genero femeninoan badago
hori nolabait, ezta? Laguntza,
zaintza... Teknologia alor horretan ere aritzen den arren, izkutuan gelditzen da.
G Eta lehen aipatu dugun informatikarien estereotipoarena?
E Baina pertsona arraro, berezi,
antisozial irudi hori informatikarekin lotzen da telebistak-eta ari
direlako islatzen. Baina horrelako pertsona arraroak toki guztietan daude, medikuen artean, psikologoen artean, edo arkitektoen
artean. Informatikari izanagatik
ez zara bihurtuko antisozial.
Gero kristalezko sabaia eta
sare informalen kontua dago, arlo
profesional guztietan agertzen direnak, ez informatikan soilik.
Ibilbide profesionalean gorantz
egiteko orduan, sare informalak
osatzen dira, futbolaz hitz egiteko, bazkaltzeko... Horiek asko lagun dezakete norbaiten ibilbidean baina emakumeak horietatik
kanpo gelditzen dira, eta, modu
oso sotilean ikusezin bihurtzen
dira. Eta gizonezkoak gehiengo
diren arloan hori larriagoa da.
G Garai batean, ez zegoen halako
informatikariaren estereotiporik;
asko jota, matematikarekin lotzen
zen gauza bat zen. Informatika ikastea lana lortzeko bide ontzat jotzen
zen, eta hor gizonezko-emakumezko ratioak antzekoak ziren.
E Bueno, egia da garai hartan ez
genekiela zer zen informatika,
baina gaur egun ere jendeak ez du
garbi informatika zertan datzan,
gauza bat delako erabiltzea eta
beste bat erabiltzen duzun hori
sortzea. Inor ez da mediku bihurtzen aspirina bat noiz hartu behar
duena dakielako, ezta? Era berean, inor ez da orojakilea informatikan ordenagailuarekin zerbait
egiten dakielako.
Eta horregatik kezkatzen gaitu
kontu honek, gaur egun gizartearen komunikatzeko eta funtzionatzeko modua teknologiatik dator hein handi batean. Teknologia
markatzen
ari
da
komunikatzeko eta erlazionatzeko modua eta hor, gizarte berriaren diseinu horretan, emakumezkoak egon behar dugu, ezin gara
hortik kanpo gelditu. Eta ez dakit
ondo jabetzen garen horretaz.
G Zer esango zenioke zein karrera
egin erabakitzekotan dabilen emakume bati?
E Informatika arloak aukera
ematen dizula bizitzan gustatzen
zaizunean aritzeko. Hain da diziplina artekoa... Hemen badaude
taldeak behar bereziak dituzten
pertsonekin lanean aritzen direnak, badaude taldeak hizkuntzaren prozesamendurekin aritzen
direnak, datu baseekin, medikuekin lanean, adimen artifizialean... Bukaeran beti aplikazio bat
duenez, gizartearen edozein arlotan eragina duenez, aukera ematen dizu benetan zure kezka pertsonalak garatzeko. Gero, polita
dela ere esan behar dut, eta zientzia gustatzen bazaizu are gehiago. Gainera, sortzaile izateko aukera ematen dizu, sortzeko.
Igandea • 2013ko azaroaren 3a
08 Elkarrizketa
Adriana Kaplan
«Harremanak errrespetuz
eraiki behar dira; hori da bide
bakarra ablazioa amaitzeko»
Duela hogei urte lehen aldiz Gambiara heldu zenean, ez zuen
espero zuena aurkitu: klitoria mozteko ohitura ez zegoen inola
ere desagertzear, alderantziz baizik. Geroztik errealitatea
aldatzeko lanean dabil, «kontraesana dirudien arren,
horri eusten dioten amek onena nahi dutelako alabentzat».
Arantxa Elizegi
«Ezin gara toki batera joan eta
hangoei esan urteetan defendatu
eta bultzatu dutena oker dagoela», dio Adriana Kaplanek (Buenos Aires, 1956). Antropologoa
Euskal Herrian izan da egunotan, Emakundek gonbidatuta,
eta hurrengo aste eta hilabeteetan bisita gehiago egingo ditu.
Izan ere, nesken sexu organoen
mutilazioaren aurkako borrokan
urrats bat gehiago egin asmo
dute, ablazioa saihesteko protokolo bat sortuz. «Lortuko bagenu
Europako lehenak izango ginateke», dio ilusioz. Izan ere, datuak
beldurgarriak dira: munduan 140
milioi emakumetik gora dira era
bateko edo besteko ablazioa jasan
dutenak, eta urtero hiru milioi
neska gehiago daude arriskuan.
G Nolatan erabaki zenuen ablazioan espezializatzea?
E Hainbat urtez etorkinekin
lanean aritu ostean, 1989an heldu
nintzen lehen aldiz Gambiara,
mutilazioa ikertzeko asmoz.
Orduan uste nuen ablazioa
herrixka galdu batzuetan egiten
zen zerbait zela, gutxi batzuk
sufritzen zutena. Baina oker nengoela ikusi nuen. Eguneroko arazoa zen hura milaka neskentzat.
Hain zuzen ere, euren ama eta
amonek defendatzen zuten eta
sustrai sakonak zituen arazoa.
Horregatik erabaki nuen nire
indarrak hori amaitzeko erabiltzea, eta horretarako sortu
genuen duela 1999. urtean WassuKafoGambia erakundea ere
[www.wassugambia.org].
G Zail egiten da ulertzea nolatan
amak eta amonak diren halako ohitura baten defendatzaile sutsuenak.
E Eurentzat osasun kontua da,
ez bakarrik tradiziozokoa. Benetan sinesten dute euren iloba eta
alabentzako onena egiten ari
direla. Uste dute amaren klitoriak jaioberria ikutzen badu,
haren eta amaren bizia arriskuan
egon litekeela, edota moztu gabeko emakume batek hilekoa duenean jakiak onda ditzakeela.
Beraz ez da tradizio huts kontua,
euren seme-alaben onena nahi
duten gurasoena ere bada. Pentsa, duela gutxi egin genuela
inkesta ba, eta haren bidez jakin
genuela Gambian, osasun alorreko langileen %48k uste dutela
ablazioa onuragarria dela.
G Baina horren aldeko diren emakumeek ere euren gorputzean sufritu dituzte mozketaren ondorioak.
E Bai, baina ez dute gauza bat
bestearekin lotzen. Pentsa, hainbat erakundek 30 urte baino
gehiago daramatela ohitura honen aurka lanean, eta ozta-ozta
lortu dute ezer. Hemen beste alor
askotan bezala badaude diru laguntzen profesionalak direnak,
are gehiago gaia ikusgarria denean. Horretaz gain, hainbat urtez
GKEak tokietara joan eta biozar
xaflak ematearen truke dirua banatzera mugatzen ziren, eta ondoren jaialdiak egiten zituzten
eta argazkiak atera euren arrakasta goratzeko. Baina hemendik
alde egiten zutenean, dena lehengora itzultzen zen. Ondorioz,
NBEk orain arte esaten bazuen
hainbat eskualdetan ablazioa desagertua zela, orain ohartzen
hasi dira errealitatea bestelakoa
dela.
Askotan mendebaldeko ikuspegiarekin joan izan gara tokietara, eta bertakoei esan diegu euren
kultura okerra dela eta dakiten
guztia gezurra. Baina era horretan lortzen duzun bakarra da herritarrak gutaz ez fidatzea. Halako tradizioak amaitzeko harreman estuak eraiki behar dituzu,
konfiantza behar duzu, eta horren oinarrian errespetua dago,
besteen kultura eta ohiturekiko
errespetua.
Gu gure ikuspegia inposatzen
saiatzen garen bitartean, neskak
mutilatzen jarraituko dute. Adibide bat emango dizut, erakunde
bat bada hango herrixketan lanean aritzen dena, ohartaraziz ablazioak hiesaz kutsatzeko arriskua
handitzen duela, izan ere, askotan emaginek bizar xafla bakarra
erabiltzen dute neska bat baino
gehiago mozteko, gaitzak kutsatuz. Adinekoek kasu egin zioten
«Gambian, osasun
alorreko langileen
%48k uste dute
ablazioa
onuragarria dela»
«Gure ikuspegia
inposatzen saiatzen
garen bitartean,
neskak mutilatzen
jarraituko dute»
oharrari, eta horren aurrean zer
egin zuten? Bada, neska bakoitzari esan bizar xafla bana eramateko. Beldurgarria ezta? Horrexegatik da garrantzitsua jarraipena
egitea, eta proiektu bat martxan
jartzean bertan egotea, bertakoen zalantzak argitu eta egitasmoa
bideratzeko.
G Ezin da herri bat egun batetik
bestera aldatu...
E Ez, ezin da. Eta ezin duzu toki
batera joan eta zure iritzia inposatu. Ez han eta ez hemen. Nik 20 urtetik gora egin ditut Gambian, eta
nire seme-alabak ere hango herrixketako haurrekin hazi eta
hezi dira. Guk ez diegu esaten
haien ohiturak oker daudenik, ez
gara haien kultura aldatzen saiatzen. Guk frogak aurkezten dizkiegu. Zientzia eta tradizioa ez direlako elkarren etsai.
Moztuak izan diren emakumeek osasun arazo larriak izan ohi
dituzte, infekzioak, mina, gaixotasunak, eta abar. Guk arazo horiek ablazioarekin lotuta daudela
erakusten diegu zientzian oinarritutako frogen bidez, eta ama
eta amonak hortaz ohartzen direnean, uko egiten dioten euren alabei gauza bera egiteari. Behin
emagin batek esan zidan guk euren jakituria handitzen lagundu
diegula. Izugarri poztu nintzen
hori entzuteaz. Han adinekoen hitzak garrantzia handia du, eta
zuk ezin diozu amona bati kolpetik bota dakien guztiak ez duela
ezertarako balio. Horrek min
handia egiten du. Haren jakituria
errespetatu behar duzu, eta aldi
berean zurea berarekin partekatu. Hor dago gakoa, zuk dakizuna
eta hark dakiena ez dira kontrajarriak, osagarriak baizik. Harremanak errespetuz eraiki behar
dira; hori da bide bakarra arazoa
amaitzeko.
G Zein da irtenbidea?
E Ablazioa oso errotutako tradizioa da Afrikako hainbat herrialdetan. Gizonek badute euren baliokidea, erdainkuntza, eta emakumeek ere eurena nahi dute.
Ohitura horrek hiru atal ditu:
ablazioa bera; emakumeen jakintza partekatzea; eta emakumeen
elkarte sekretuko kide bihurtzea.
Guk ohiturari eustea proposatzen dugu, baina lehen atala kenduta. Alegia, emakumeei eskaintzen diegu euren tradizioei eusteko aukera, baina neskak moztu
beharrik gabe. Proposamenak
arrakasta izan du eta Gambiako
UAB
Gobernuak berak sostengua
eman digu. Duela gutxi Mauritaniak ere haiekin elkarlanean aritzea eskaini digu, batez ere ikusita gure proiektuak herritarren
babesa jaso duela Gambian.
G Prozesu honetan gizonek zein rol
jokatzen dute?
E Askotan aitak ez dira ohartzen euren alabei gertatzen zaienaz. Eurak mutilez arduratzen
dira, eta amak alabez. Amek alabak mutilatzeko erabiltzen duten
argudioetako bat izan ohi da gizonek neska garbiak nahi dituztela
ezkontzeko, eta genitalak moztu
ezean, ezkongai geratuko direla.
Gizonak, ordea, mozketak emakumeei eragiten dien minaz
ohartzen direnean, horren inguruko frogak aurkezten dizkiegunean, eurak ere ablazioaren kontra agertzen dira. Beraiek ere ez
dute nahi euren ama, emazte,
arreba, eta alabek halakorik
sufritzea. Aldi berean, emakumeak ere gizonen jarreraz ohartzen
direnean, iritziz aldatzen hasten
dira.
Baina horretarako pausozpauso joan beharra dago. Informaziorik gabeko debekuak ez du
ezertarako balio. Guk jakintzaren transmisiora aplikatutako
ikerketa erabiltzen dugu horretarako. Lehenik eta behin ablazioa-
2013ko azaroaren 3a • Igandea
Elkarrizketa 09
Motzean
1 Gambia: Baobab.
2 Emakumea: Ausardia.
3 Inmigrazioa: Indarra.
4 Erlijioa: Aldatu beharrekoa.
5 Ablazioa: Bukatu beharrekoa.
ren inguruko sinesmen eta usteak ikertzen ditugu, eta ondoren
aurkikuntzak egunero emakume
horiekin lanean ari direnekin
partekatzen ditugu.
Bestetik, osasun alorrean aritzen diren profesionalen ikuspegia aldatzeko akordioak ere
hitzartu ditugu, besteak beste,
Gambia, Mauritania eta Keniako
unibertsitateekin. Gure helburua da hemendik aurrera gazte
bakar bat ere ez ditzala ikasketak
amaitu jakin gabe ablazioak osasun arazo larriak eragiten dituela. Finean, emakumeen gertukoenak izan ohi dira profesional
horiek halako gaietaz ari garenean, eta halako tradizioak errotik
aldatu behar dira.
G Afrikan ez ezik, hemen ere hainbat proiektu dituzue martxan.
E Bai. Duela gutxi hasi gara
Emakunderekin eta Bilboko uda-
larekin elkarlanean. Ilusio handiarekin itzuli gara Kataluniara.
Babes politikoa eskatuko dut
Euskal Herrian (barrez). Denak
oso gustora gaude topatu dugun
giroarekin. Gure asmoa da lehenik eta behin ikustea zein den
han bizi diren emakume afrikarren egoera, eta horretan oinarrituta osasun arloan ari direnak
formatzea, alegia, protokolo bat
ezartzea ablazioa egina duen edo
egiteko arriskuan egon daitekeen norbaitekin topo egiten dutenerako. Hala, lehen mailako arreta
zerbitzuetan
jarraitu
beharreko pausoak ezagutuko
dituzte. Egitasmoak arrakasta
izango balu, halako protokolo bat
duen lehen eskualdea izango
litzateke hau Europan. Gogoz eta
ilusioz gaude lanean hasteko.
G Lehena? Baina ez al dago oso
antzeko proiektu bat martxan Katalunian?
E Bai, baina huts egin du. Han
ere bi fasetan lan egin beharko
litzateke: lehenik prebentzioa,
guk eskaintzen duguna, formakuntza eta informazioa emanez
bai profesionalei eta baita familiei ere; eta bigarrenik, lege eta
segurtasun arloa. Tamalez,
hemen zuzenean bigarren urratsera egiten dute jauzi, eta ablazioa jasatzeko arriskua duen nes-
karen bat iristen denean lehen
arretarako zerbitzura, mediku
eta erizainek zuzenean mossoengana jotzen dute. Horiek paperak
kentzen dizkiete neskei atzerrira
eraman ez ditzaten, eta sei hilabetero mediku azterketak egitera
derrigortzen dituzte, haien osasunaren izenean bi oinarrizko
«Hona iritsi
nintzenetik okerrera
egin du gizarteak
etorkinekin duen
jarrerak»
«Iruditzen zaigu
afrikarrak ezjakinak
eta fanatikoak
direla; ez gara haiek
ulertzen saiatzen
eskubide urratuz: mugitzeko
eskubidea eta intimitatearena.
Zer da lortzen dutena? Bada,
guraso askok euren alabak jaioterrira bidaltzen dituztela eta han
uzten amonen esku. Azken
horiek zoriontsu dira haiek gertu
dituztelako, eta bide batez, ablazioa egiten diete sinetsiz euren
hobebeharrez dela, eta noski,
lehen hilekoa edukitzen dutenean ezkondu egiten dituzte, ohiturei eutsiz, eta haiek aldatzea zailago bihurtuz. Katalunian arazo
larria bilakatu da hau, eta horren
oinarrian dago inmigrazioarekiko mesfidantza, eta ikus ezintasuna.
G Etorkinekin dugun jarrera ere
arazoaren zati bat da?
E Bai, oinarri-oinarrian dago. Ni
hona iritsi nintzenetik okerrera
egin du gizarteak etorkinekiko
duen jarrerak. Iruditzen zaigu
afrikarrak, herrialde txiroetatik
datozelako eta musulmanak direlako, ezjakinak eta fanatikoak
direla. Entzungor egiten diegu
haien kulturari, eta ez dugu
haiek ulertzeko ahalegin txikienik ere egiten. Duela hilabete
batzuk, ablazioa amaitzeko ahaleginean, Bartzelonako buruzagi
erlijioso batekin harremanetan
jarri ginen. Hura prest zegoen jardunaldi batzuetan parte hartu
eta beste buruzagi batzuei azaltzeko ablazioak ez zuela zerikusirik erlijioarekin, Islamean ez zela
halakorik aipatzen. Baina proiektua Generalitatera eraman
genuenean, atzera bota zuten.
Aldiz, Afrikan laguntza handia
eskaini digute gure borrokan.
Mauritaniako hainbat buruzagik
fatua edo lege erlijioso bat onartu
zuten mutilazioen kontra.
Maiz uste dugu ezjakinak eta
basatiak direlako defendatzen
dituztela halako ohiturak. Baina
hori ez da hala, inondik inora ere.
Guk ere historian zehar izan ditugu emakumeen eskubideak urratzen dituzten ohiturak, egiten
duten kalteaz ohartu eta aldatu
ditugun arte. Eurak ere guraso
dira beste ezeren aurretik, eta frogatzen diegunean genitalen mozketak sufrimentua eragiten diela
euren alabei, berehala aldatzen
dute jarrera. Horregatik da
garrantzitsua lehen mailako
arretan aritzen diren profesionalak heztea, eurak baitira emakumeen gertukoenak, eurengan
konfidantza dutelako ama eta
amonek, eta azken horiek direlako ablazioa amaituko dutenak.
G Posible ikusten duzu halakorik
epe laburrean?
E Denbora beharko dugu. Izan
ere, aurreko urteetan abian jarritako dozenaka proiektuk porrot
egin dute beharrezko jarraipenik
izan ez dutelako. Mendebaldeko
ikuspegia ezartzen ahalegintzea
alferrekoa da. Ohiturak aldatu
behar ditugu, baina bertakoen
jakituria eta ikuspegia errespetatuz, eta horrek denbora baina
batez ere formazioa eskatzen du.
Igandea • 2013ko azaroaren 3a
10 Herri indigenak
Borrokak, baina, eman du fruiturik ere, eta izan dira lurrak berreskuratu ahal izan dituzten komunitateak. Survival Internationaleko ikerlari Sarah Shenkerrek
azaldu duenez, «hainbatek lortu
dute lur zati txiki batzuk berreskuratzea, eta bertan eusten diote,
eremuok mugarriztatzeko eta berriro desjabetuak ez izateko agintariei presio egiteko». Horiek ere,
Galbidearen
ertzetan
‘‘
Lur guztiak galtzeak
sortzen dien sufrimendu
sakonaren ondorio
zuzena dira suizidioak»
«Lur-jabeek ordaindutako
pistoladunen izugarrizko
indarkeria jasaten
ari dira guaraniak»
LAURA DE LUIS
Survival Internationaleko eleduna
Beren lurrak indarrez kenduta, guarani ugarik errepide bazterretan etxolak eraiki eta bertan bizitzea beste biderik ez dute. SURVIVAL
Beren lurretatik bota zituztenetik, miserian eta lur-jabeen
erasopean bizi dira guaraniak. Askok ezin dute gehiago,
eta beren buruaz beste egiten ari dira, gazteak batez ere.
Ainhoa Sarasola
ere lurraldean libre
bizi izan da guarani
herria mende askoan.
Brasilgo Hegoaldeko
Mato Grosso eskualdean, esaterako, 350.000 kilometro koadroko oihan eta ordoki eremua zuten bizileku duela urte batzuk. Lurra dena da haientzat, herri indigena gehienentzat bezala.
Baina jada ez dute lurrik. Azukre
kanabera sailak dira nagusi orain
han. Eta horrek beren buruaz beste egitera eraman ditu asko. Gordin azaldu du egoera Rosalino Ortiz guarani herriko kideak: «Lehen libre ginen, orain jada ez gara.
Horregatik, ingurura begiratzean, geure gazteek pentsatzen dute
ez dela ezer geratzen, eta horrela
nola bizi daitezkeen galdetzen diete beren buruei. Eseri eta pentsatu egiten dute, ahaztu, galdu egiten dira, eta, azkenean, suizidatu».
Brasilgo herri indigenarik jendetsuena da guaraniena. Hiru taldetan banatuta —kaiowak, ñandevak eta m’byak—, 46.000 lagun
inguru bizi dira herrialde horretan —Paraguai, Bolivia eta Argentinan ere badira—, Hegoaldeko Mato Grosso estatuan gehienak. Naturarekin estu loturik,
lurralde eremu zabaletan ehizatuz, arrantza eginez, juka eta ar-
B
tuta. Batzuk, lur eremu txikienik
ere ez, eta errepide bazterretan bizi dira, plastikozko estalpez egindako etxoletan, «miseria larrian»,
De Luisek dioenez. «Masifikatutako erreserbetan pilatuta bizirik
irauten dute askok. Dourados
erreserban, adibidez, 12.000 guarani bizi dira 3.000 hektareatan».
Beste batzuek ez dute errepide
bazterrean etxola jartzea beste
aukerarik. «Baldintza negargarrietan bizitzera behartzen dituzte, desnutrizioari, osasun ahulari
eta alkoholismoari aurre eginez».
Bizi-baldintza kaskarrak
eta lur-jabeen erasoak
Damiana Cavanha, herrikide batzuekin. SPENSY PIMENTEL / SURVIVAL
toa landatuz eta fruituak jasoz
bizi izan dira urte luzetan. Baina
ia lur guztiez gabetu dituzte azken mendean bertako lur-jabe
handiek eta multinazionalek.
Eragin latza izan du guaraniengan, galbidean egoteraino.
Izan ere, beren buruaz beste
egiten ari dira guarani asko eta
asko, Survival Internationalek
ohartarazi duenez. «Hego Amerikan orain arte ezagutu gabeko
suizidio uholdea ari dira izaten
guaraniak», herri indigenen eskubideen aldeko erakundearen
hitzetan. Haien artean Brasilgo
batez bestekoa baino 34 aldiz handiagoa da suizidio tasa. Surviva-
len datuen arabera, 2000. urtetik
hona astero guarani batek egin
du bere buruaz beste. Gehienak,
hamarretik ia bederatzi, gazteak
ziren oso, 15 eta 29 urte artekoak. 9
urte baino ez zituen gazteenak.
Itxaropena galdu dute gazteek,
Survival Internationaleko eledun
Laura de Luisen ustez: «Beren lur
guztiak eta, ondorioz, etorkizunerako itxaropena galtzeak sortzen
dien sufrimendu sakonaren ondorio zuzena dira suizidioak».
Indarrez kendutako lurralde
zabalak gabe, lur eremu txikietan
pilatuta bizi dira egun asko eta asko. Aziendek edota soja nahiz azukre kanabera sail handiez ingura-
Horri guztiari beren lurrak nola
suntsitzen dituzten ikusi beharra
gehitu behar zaie. «Herri sakonki
espirituala da, eta lurra dena da
haientzat: beren etxea, bizitzeko
beharrezko duten guztia lortzeko
bidea, beren arbasoen atsedenlekua, beren kultura eta nortasuna». Horren lekuko, Marcos Veron guaranien liderretako baten
hitzak: «Hemen dakusazun hau
nire bizitza da, nire arima. Lur honetatik banantzen banauzu, bizitza kentzen didazu». Beste buruzagi guarani batzuk bezalaxe, hil
egin zuten Veron, 2003an, bere komunitatearekin batera lurrak berreskuratzeko saio batean.
Aspaldi ekin zioten guaraniek
lurrak berreskuratzeko borrokari. Ondorio larriak ekarri dizkie
horrek, hainbat kideren hilketak
tartean. De Luisen hitzetan, «beren lurrak zirenak okupatzen dituzten lur-jabeek ordaindutako
pistoladunen izugarrizko indarkeria» jasaten ari dira.
baina, «arrisku larrian» bizi dira,
bertatik botatzeko asmoz mehatxuka aritzen baitzaizkie lur-jabeek bidalitako morroiak. Apy Ka’y
komunitatearen kasua ekarri du
gogora Shenkerrek: Damiana Cavanha liderrak sustatuta, azukre
kanabera sail bateko eremu txiki
bat okupatu dute berriki. «Tentsioa izugarria da, pistoladunek
sarri mehatxatzen dituzte. Epaileen erabakiaren zain daude bertan geratu ahal izateko eta errepide bazterrera itzuli behar ez izateko, edateko urik ere ez baitzuten
han, eta gertu igarotzen ziren autoek harrapatzeko arriskuan baitzeuden». Cavanhak berak senarra eta hiru seme-alaba galdu zituen harrapaketen ondorioz.
Borrokari esker agintariek beren lurrak mugarritzea eta bertan geratzea lortu dute hainbatek
orain arte, Kurusu Mba, Laranjeira Ñanderu, Pyelito Kue, Pirakua
eta Panambizinho komunitateek
kasu. Baina haien kasuan «adabakiak» baino ez direla jarri dio
Shenkerrek, «indarkeria eta pestizidek eragindako osasun arazoak jasaten» ari baitira oraindik.
Irtenbide orokorra eta azkarra
behar da, Survival Internationalen ustez. «Brasilgo Gobernuak
beren lurrak mugarritzeko zain
urteak daramatzate guaraniek,
baina prozesua ez aurrera ez atzera dago», azaldu du De Luisek.
«Eta okerragoa dena: zenbait lege
aldaketa eztabaidatzen ari dira,
eta, aurrera ateraz gero, mugarritze prozesuan boterea kongresuari emango zaio, zeinarengan eragin handia duen nekazaritzaren
arloari lotutako lobby indartsuak, oso anti-indigena dena».
Guaranien lurraldea premiaz
mugarriztatzeko eskatu dio erakundeak Brasilgo Gobernuari,
eta mundu osoko herritarren babesa eskatu du presio egiteko. Bitartean, guaraniak zain daudelako.
2013ko azaroaren 3a • Igandea
Zientzia 11
Toxina berria,ezkutuan
Botulismoaren toxina mota berri bat
aurkitu dutela jakinarazi dute, baina
antidotoa izan arte haren sekuentzia
genetikoa ez plazaratzea erabaki dute.
izateko. Eta ikerlariek adierazi
dute antidotoa izan arte ez dituztela ez bakterio ez toxina berrien
sekuentzia genetikoak plazaratuko.
Arma biologikoa
Irune Lasa
otulismoaren toxina
«ezagutzen den substantzia hilgarrienetako bat da», Osasunerako Mundu Erakundearen arabera. Clostridium botulinum bakterioak sortzen du, eta
neurotoxina horrek nerbioen funtzioak blokeatzen ditu eta muskuluen paralisia eragin, arnasa bera
oztopatzeraino. Toxina horiekin
kutsatutako elikagaiak jateak botulismoaren gaitza eragiten dio
gizakiari, eta hura bizkor diagnostikatu eta artatzen ez bada —antitoxina batekin—, hilgarria gerta
daiteke. Hori bai, ez da pertsonen
artean transmititzen, eta oso gutxitan agertzen da.
Aspalditik dira ezagunak bai
bakterioa bai hark sortzen duen
toxina. Oraintsu arte zazpi Clostridium botulinum andui edo
mota ezagutzen ziren, Atik Gra
izendatuak izan direnak. Baina
40 urtetan lehen aldiz, beste andui bat, zortzigarrena, topatu
dute botulismo sintomak zituen
eta zorionez gero osatu egin ume
txiki baten gorozkietan.
Botulismoaren toxinetan hilgarriena omen den H motako
toxina horren berri duela
hamar bat egun eman
zuen
Kaliforniako
(AEB) Osasun Publikoko Departamentuak Journal of
Infectious Disease
medikuntza aldizkarian. Eta publikazio hori eztabaidatua izan da oso,
ikerketaren egileek ez dutelako H
motako ez Clostridium botulinum
bakterioaren ez
hark sortutako toxinaren sekuentzia genetikorik ezagutarazi
eta aldizkariak hori
onartu egin duelako.
Zergatik utzi dituzte
datu horiek sekretupean? Lehen aldia da horrelako zerbait
gertatzen dena, zabaltasun eta
gardentasun tradizio handia
duen biologiaren arloan. Gardentasun hori oinarrizkotzat jotzen
da zientziaren aurrerabiderako,
aurkikuntzak errepikatu daitez-
B
keenean soilik direlako sendoak
eta hurrengo aurkikuntzetarako
ateak horrela zabaltzen direlako.
Baina, oraingo honetan, aurkikuntza egin dutenek tentuz ibili
nahi izan dute, toxina aurkitu berriaren arriskugarritasuna dela
eta. Izan ere, Atik Gra bitarteko
toxinentzako antigorputzak garatuta dauden artean, oraingoz
ez dago H motako botulismoaren
toxinarentzako antidotorik.
Egon dauden antigorputzetako
gutxi batzuek, ikerketaren arabera, eragin ahula izan zuten laborategiko saguei babesa emateko
orduan. Saiatu ziren untxietan H
motako toxinarentzako antigorputzak sortzen, baina horiek saguak babesten bazituzten ere,
Atik Grakoetan erabilitakoak
baino askoz ere dosi handiagoekin lortu zuten hori. Horrek esan
nahi du lan handia gelditzen dela
antigorputz indartsuago bat lortzeko, eta bide luzea gizakientzako segurtasuna bermatuko duen antidoto egokia
Izan ere, botulismoaren toxina
arma biologiko gisa erabiltzeko
aukera hor dago. 2001ean, adibidez, JAMA Ameriketako Elkarte
Medikoaren aldizkariak egindako azterketa baten arabera, kristalizatutako botulismoaren toxina gramo bat barreiatu eta
arnastera behartuko balitz,
milioi bat lagunetik gora hil litezke. Scientific American aldizkariaren arabera, susmoak daude
zenbait herrialdek —Sobiet Batasuna, Iran, Irak, Ipar Korea eta
Siria— euren arma biologikoen
programetan zeukatela botulismoaren toxina. 90eko hamarkadaren hasieran, Aum Shinrikyio
sekta erlijiosoa, sarin gasaren
aurretik, saiatu omen zen toxina
Tokion barreiatzen, baina ez
omen zuen lortu. Aurten, Txilen
ere hizpide izan dute botulismoaren toxina. Abuztuan zabaldu
zenez, Augusto Pinocheten
gobernuak botulismoaren toxina
gordetzen zuten anpuluz betetako bi kaxa
zituen Osasun Publikoko Institutuko lurrazpiko gela batean gordeta. 2008an aurkitu ziren, eta
suntsitu egin zituzten kaxak,
garaiko Michelle Bacheleten
gobernuari edo herrialdeko epaileei aurkikuntzaren berri eman
gabe. 2008an, institutuko zuzendari zen Ingrid Heitmannen arabera, «Santiago erdia akabatzeko
adina toxina» zegoen kaxa haietan. Hori bai, anpulu batzuk falta
omen ziren. Pinocheten gobernuak oposizioko kideak pozoitzeko erabili zituela susmatzen da.
Botulismoaren toxina berriaren aurkikuntzara itzuliz, dirudienez, mota guztietan hilgarriena H delakoa da. Eta antidoto
faltak arriskua handitu egiten
du. Horregatik, Kaliforniako
ikerlariek zientzia aldizkarietara
jo aurretik kontsulta egin zuten
AEBetako gobernuaren zenbait
osasun agentziatan, tartean
Gaitz Infekziosoko Ikerketa
Medikorako Armadaren Institutuan. Gero aldizkariak onartu
egin zuen ikerketa plazaratzea,
baina sekuentzia genetikorik
gabe. «Erabaki genuen nahiko
garrantzitsua zela komunitate
zientifikoak ezagutzeko». Behin
H antitoxina lortzen denean,
sekuentzien informazioa gehitzeko asmoa du aldizkariak.
Dena den, beldurrak direla eta,
badago zientzialari horien eta
aldizkariaren jokaerarekin ados
ez dagoenik. Rotterdamgo
(Herbehereak) Erasmus
Medikuntza Zentroko
Ron Fouchier birologoak Scientific
American aldizkarian esandakoaren
arabera,
zientzia
Clostridium botulinum
bakterioak eta haien
esporak. Bakterio hauek
oxigeno gutxiko
ingurunean hazten dira,
toxina sortuz. CDC
modu zabalean partekatu behar
da, salbuespen bakan batzuekin.
Fouchierri harrigarri egiten zaio
ikerketa horren publikazioa.
«Aldizkarira maiatzean bidali
zuten, eta, ziurrenez, laborategiak hilabete batzuk lehenago
zeukan informazio guztia. Zergatik horrenbeste presa orduan?
Zergatik ez itxaron beste pare bat
hilabete antidotoa izan arte, eta
gero publikatu ikerketa?».
Fouchierrek badaki zertaz ari
den, parte izan baitzen duela bi
urte arriskutsuak izan daitezkeen aurkikuntza zientifikoen
publikazioaren inguruan piztu
zen eztabaidan. H5N1 hegazti
gripea genetikoki eraldatu eta
hudoen artean kutsatzea lortu
zuten AEBetako eta Herbeheretako bi zientzialari taldek. Hudoak gripearen ikerketan gizakien
ordezko gisa erabili ohi dira, bestak beste, ugaztunak direlako.
AEBetako adituen panel batek
mutazio horien berri ez ematea
gomendatu zuen, birusa esku
«okerretan» arma biologiko
bihur zitekeelako. Azkenean,
Osasunerako Mundu Erakundea
ere parte izan zuen eztabaidaren
ondoren, 2012ko martxoan bi
ikerketak publikatu egin ziren.
Eztabaida hartan, dena den, artikuluak publikatu edo ez zen
auzia, ikerketen zati batzuk
publikatu eta besteak ezkutuan
gordetzeko aukera ez zen aipatu
ere egin.
Horren harira, botulismoaren
toxina mota berri honen inguruan ikerketa egin duen institutuko zuzendari Gilberto Chavezen ustez, informazio gutxi bat
publikatzea garrantzitsua izan
daiteke «botulismoaren diagnosi,
tratamendu eta kontrolerako».
Aurkikuntzaren zati bat eurentzat gordetzeko erabakiarekin
ados daudenen artean, hala ere,
badago gertatu dena kezkarako
iturri dela pentsatzen duenik ere.
Adibidez, arma biologikoetan
aditua den Louisville Unibertsitateko Ronald Atlas ados agertu
da ikerlarien erabakiarekin,
«baina kezkatuta nago hau zenbat alditan egin daitekeen pentsatzen, horrek zientziaren
aurrerabidean izan ditzakeen
ondorioekin». Argitalpen modu
honek aurrekaria ezartzen badu,
eta haien ustetan arriskutsuegiak izan daitekeen informazioa
atxikitzen hasten badira biologoak, tratamendu berriak garatzeko zientzia komunitatearen gaitasuna geldotu egin daitekeela
dio Atlasek, «eta hori da nahi
duzun azken gauza osasun publikoarentzat mehatxu bati aurre
egin behar diozunean».
Igandea • 2013ko azaroaren 3a
12 Iritzia
Istorio kosmopolitak
ninaizzureaita@berria.info
Moralitatea
Persones humanes
Composition espagnole
Nafarroako unibertsitateko campusean ba
omen dira moraltasunaren zaintzaileak.
Amodiozko jarduerak arrotz egiten zitzaizkion xarma gutiko gizona izanik, bere tenorean nik ez nuen inoiz haiekin enkontrurik
izan, baina izan, ba omen dira. Eta bikote bat
zirrika hasiz gero, haien errieta jasotzen
zuen. Bekaturik gabeko gunea baitira campus hori osatzen duten zelai berdeak. Donapearen eraginpeko lurraldea, ordea, ez da
naski hain garbia izanen: Lanbide Heziketako ikasleak, jakina den moduan, adimen eskasekoak izaten baitira, eta, hortaz, segur
aski haragizko pasioetara arruntean emanak. Egun hauetan, Opuseko hobbitak beren shire partikularra zabaltzekotan egon dira hezkuntza publikoko orkoen eremuraino,
baina azken momentuan amore eman behar
izan dute.
Opusek, halere, mesede bertzerik ez zigun
egin nahi. Eta horregatik ziren prest lur publikoa ia-ia urririk jasotzeko; bertzenaz, kapitalismo liberala hain maitea duen erakunde batek nahiagoko zuen —dudarik gabe—
lur pribatuak erosi, merkatuak ezarritako
prezioan.
Kazetaritza etikaren zaintzailerik ez
omen da, baina existituko balira, Nafarroako egunkari jakin batek, etika informatiboa
arrotz egiten zaion kazeta izanik, haien
errieta jasoko luke. Baina ez omen da horrelakorik. Hartara, Donapeako afera kontatu
duen bezala kontatu du eskela gehien argitaratzen dituen paperak: oposizioak eta PSNk
sorturiko kalapita zentzugabea dela-eta,
Unibertsitateak hiru ikerkuntza zentro egiteari uko egin behar izan dio (eta ez lur publikoaz jabetzeari). Egunkari horretan, egiak
krisia hasi baino aise lehenagotik jaso baitzituen murrizketak.
Egunkari honetan, asteartean, bi orrialde
eskaini zioten Lou Reed-i, baina informazio murritza Manolo Escobarren heriotzari. Beharrik —jainko potzoloa— iruzkingile trebe batek ekografia egin zion
kontuari. Espainiako himnoa hil baitzen,
edo hala deitu zion metropoli inperialeko
tabloid batek, eta ez zitzaion arrazoirik
falta.
Aspaldian, Kataluniako TV3eko Persones humanes saioa, Quim Monzók azaldu
zuen himno bat zer den: kanta bat, ondoan
soldadu konpainia bat tente dagoelarik
abesten edo jotzen dena. Eta —gehitu
zuen— Porrompompero-k gibelean armada bat balu —literalki edo sinbolikoki—,
mundu guziak musika solemnetzat hartuko luke, eta ez musika folkloriko irri-emangarritzat. Gauzak horrela, nik Que viva España proposatuko nuke Espainiako himnoa izateko. Abantaila ugari izanen luke:
lehenik eta behin, oraingo himnoa baino
aise politagoa, erritmo biziagokoa, eta kantatzera ez ezik, dantzatzera ere gonbidatzen du. Bigarrenik, letraren problema
konpondua litzateke, eta selekzioko futbolariek abesten ahalko lukete nazioarteko
partidetan (EAJk naski berehala aterako
luke Que viva Euskadi bertsio arrakastatsua). Eta, azkenik, gaur egungo sistema
politikoaren isla ederra izanen litzateke: ez
frankismoa edo neofrankismoa —batzuk
tematzen diren bezala—, kitsch bihurturiko frankismoa baizik, pulp frankismoa.
Diktadorea hil zen, baina haren kreaturak
gure bihotzetan segitzen dute.
Patriotismo pop hunkigarrian, halere,
badira mailak, eta, aukeran, nik Charles
Trénet-ena nahiago: Douce France, cher
pays de mon enfance...
Haurtzaroko herrialdea Bretainia gozoa
izan baina Frantzia maite duen historialari
baten memoriak-edo irakurtzen ari naiz
egun hauetan, Mona Ozouf-en Composition
française. Eta orain artio bi gauzak eman
didate atentzioa: batetik, frantsesa arruntean atzendu zaidala, eta, bertzetik, Ozoufek kontatzen duela haurtzaroan unibertsalaren eta partikularraren arteko
tentsioan bizi izan zela. Partikularra Bretainiako kultura zen, eta unibertsala —bistan da—, Frantzia. Azken hau zergatik den
unibertsala eta ez partikularra (zabalagoa,
baina partikularra halere), ez digu erraten
idazleak.
Zokokeria partikular oro arrotz egiten
zitzaion gizona izanik, Patxi Lopezek besta
egun bat oparitu zien itsas aldeko nafar
guziei, urriaren 25ekoa hain zuzen ere.
Diferentzien gainetik lotzen gaituen estatutua ospatzeko aukera ederra, identitate
kontuak (PSOE eta haren sateliteak gauza
txar anitz izan baitaitezke —traidoreak,
sozialdemokratak, monarkikoak—, baina
inolaz ere ez identitarioak) bazter utzita.
Lotzen gaituen estatutuak, halere, ez dakigu elkarri lotzen gaituen edo Espainiari
lotzen gaituen, baina nik erranen nuke
lehen aukera ez-identitario kosmopolita
haren aitzakian, bigarrena saldu nahi digutela.
Izan ere, aitzineko paragrafoko gua
maiestatikoa ere ez da: EAEkoak batzen
omen dituen estatutuak bereizten baikaitu
itsas aldeko eta lehorreko nafarrak, Nabarralderena ez den bertze erdara duten euskaldunak ez aipatzeko. Idazlan anitz egiten
ahal baitira, eta osaketa ugari, baina iduri
luke composition basque dela ezinezkoa
den bakarra.
2013ko azaroaren 3a • Igandea
Iritzia 13
Inpresionismo amiñi bat
K
Bihar jai
Mikel Elorza
AEBetako
segurtasun
agentziek, filmetan
aspertu arte
aurkeztu dizkiguten
horiek, gogaitu
ederra hartu behar
dute hainbeste
milioi dei
prozesatzen.
Interesgarririk
topatzeko, makina
bat zozokeria
entzun beharko
dute. Eta agian
interesgarririk
aurkitu ez. Nik
espiak erruki ditut,
espiatuak baino
gehiago.
onparazioa merkea da, errazkeria hutsa, baina
interesgarria iruditzen zait: Fagor
Etxetresnak enpresak bere plana
aurrera ateratzeko behar ei duen
dirua Gareth Bale, Asier Illarramendi eta Javi Martinezen fitxaketetan gastatutakoa da. Errazkeria ez ezik, ergelkeria ere bada,
neurri batean, hori esateak ez garamatzalako inora, jakina delako
futbolaren inguruko kopuruak
beldurgarriak direla eta abar eta
abar eta abar, baina dimentsioei
erreparatzeko niri balio dit. Bizi
dugun egoera latzean. Askorena
hain latza ez dena izango, dena
den, duela 10 egun 6.000 lagun
joan baitziren Manchesterrera
futbol partida bat ikustera. Edo
akaso egoera latza da, baina esfortzuak merezi zuen, gorputzari
pozaldi bat ere eskaini behar
zaio-eta! Negar egite hutsarekin
ez goaz inora. Irtenbidea? Ez dakigu. Kontsolabidea? Gure taldearen golak. Bai noski.
Bejondeiola Manchesterrera
joan denari, nork bere dirua gura
duen moduan gasta dezala, eta
ondo pasa bazuten, zer esango
dut nik bada: ondo pasatzea gauza handia da gero. Gizartearen
sintomez ari naiz, besterik gabe,
eta futbolarekiko alderaketa eskura neukan. Ogiaren faltan zirkua indartzea gauza jakina da,
eta espero izatekoa gizartearen
eta bereziki boterearen funtzionamendua ezagututa; ez hain espero izatekoa, ulertzekoa, ostera,
eta beti ere ene uste harroan,
hainbeste zirkuren ondoan hain
ogi lapurreta gutxi egotea. Jendeak haserre eta amorratuta egoteko arrazoi mordoa du, baina amorru hori ez du kanporatzen, nire
ustez amorru horren hartzaileak
izan beharko luketenen aurka
(zenbait kolektibok nozitzen baitute amorruaren emendatzea).
Oso zibilizatuta gaude, agian, eta
etsipenez ez bada ere estoizismoz
Manchesterko Shambles plaza, Realeko jarraitzaileez beteta, joan den urriaren 23an. UNAI ZUBELDIA
hartzen dugu gainera datorkiguna. Lapurreta handi batean bizi
gara, baina bueno, horixe da duguna eta tarteka hori aldarrikatu
eta ozen esatearekin konformatzen gara. Lapurreta handi batean bizitzeaz gain amorruak adierazteko bideak ongi hesituak dituen sisteman ere bizi garelako.
Norbere arazoez gero eta era esklusiboagoan arduratzen den sistema garatzen ari garela ahaztu
gabe. Askatasun zaleak gara eta
norbanakoaren askatasuna konkista sozialen goren gradura igo
dugu, maiz sozialetik deus gutxi
duela konturatu gabe. Norbanakoa aske izatea, nahi duena egin
ahal izatea —hori ahalbidetuko
dioten gailu guztiekin—, horixe
da hautatu dugun bidea. Ni, ni
eta batez ere ni.
(Sozialak izaten badakigu, kolektiboak izaten badakigu, baina
eskuarki beste kolektibo baten
aurka egiteko; immigrazioaren
aurreko jarrera adibide nabarmenena da, larrialdi egoeretan
gordinean azaleratzen dena).
Analisi sinplea da egin dudana, seguruenik inpresioek osatuta analisiak bainoago, baina tankera hori hartzen diot gure inguruari aspaldian.
Frantzian zalaparta handi xa-
marra darabilte «Ene puta ez
hunki» manifestua dela-eta.
Frantziako Legebiltzarrean prostituzioaren aurka eztabaidatzen
ari diren legea dela kausa —bezeroak zigortzen dituena—, hainbat lagunek, jende ezagunek, putetara joateko eskubidea aldarrikatu dute, manifestu zirikatzaile
oso gogor baten bitartez. Norbere
gorputzarekin bakoitzak nahi
duena egiteko eskubidea aldarrikatzen dute. Kasu honetan, baina, egoki gogoratu dietenez, euren gorputza baino besteenak baliatzeko eskubidea aldarrikatzen
dutela ahantzi zaie.
Prostituzioaren inguruko debatea korapilatsua da, baina manifestuarena, probokazio karga
kenduta ere, urrutiegi doala ematen du. Baina lerrootara ekarri
dut bizi dugun askatasun pertsonalen jainkotze horretatik baduela iruditzen zaidalako.
Garapen pertsonalez aparte,
eta krisi egoerara bueltatuta,
pentsatzekoa da amorrua eta
frustrazioa eta desesperazioak
derrigorrean eragina izango duela jendearengan. Eragin psikologiko larria izan behar du, eta sozialki kanporatzen ez bada, indibidualki kanporatuko da. Elkar
hartu eta banku bat lapurtzera
joan beharrean, ordea, normalagoa izango da elkar joka bukatzea edozein garrek sua piztuta.
Inpresioa da, hau ere.
Eta honek beste puntu batera
ere banarama.
Krisiak areagotuko duen ez dakit, areagotu gabe ere dagoeneko
ikaragarria da, emakumeen aurkako indarkeriarena. Krisiak
okerragotzea ekar dezake, frustrazioak handitzen dituen heinean, eta beraz biktima biktimago
bihurtu, baina ez diezaiogun krisiari errua bota. Ez gaitezen soilik analisi horrekin gera, hori begiak ixtea bailitzateke, pentsatzea krisia konpontzean arazoa
desagertze bidean jarriko litzatekeela. Ez horixe. Genero indarkeria sistemaren egituretan dago,
sistemaren parte da eta ez koiunturala, eta lehen ere bazen eta, zoritxarrez, gero ere izango da, momentuko aldagai ekonomikoak
mudatuta ere.
Kultur produkzioa eta sormena ere areagotu ditzakeela izan
daiteke kontsolabidea, gatazkak
handitzean eta larritzean gatazka horietaz jarduteko, haiek kontatzeko, erakusteko, azaltzeko
grina sortzea ekar bailezake. Ea
hala den (golek tarterik uzten badigute).
Hurrengo
egunetan
Ainhoa Sarasola
Egipto
Mursi,akusatuen aulkian
Kazetaritzaz jardunaldiak
Kalitatezko etorkizunari so
Futbola
Bisita historikoa Anoetara
Bertsolari Txapelketa
Finalaurrekoen txanda
Mohamed Mursi presidente ohiaren eta beste 14 buruzagiren aurkako epaiketa hasiko dute Egipton bihar. Protesten aurka indarkeria erabiltzea leporatzen diete.
Hainbat irakasle eta kazetari kalitatezko kazetaritzari buruz mintzatuko dira bihar eta etzi, EHUk
antolatuta Leioan egingo dituzten
jardunaldietan.
Manchester Uniteden aurka jokatuko du Realak Anoetan etzi, Txapeldunen Ligako lehen ligaxkan.
Irabazi ezean, txuri-urdinek ezinezkoa izango dute aurrera egitea.
Larunbatean ekingo diete Bertsolari Txapelketa Nagusiko finalaurrekoiei, Gernika-Lumon. Bi itzulitara jokatuko dira, eta 24 bertsolari ariko dira bigarren fasean.
Igandea • 2013ko azaroaren 3a
14 Denbora-pasa
BagaBiga
Hitz gezidunak
AKABATU
METALEZKO
SOKA
IBARREKO
JAUNA
t
t
t
EZ GEZAK
t
OINAREN
ATALA
t
t
ELIZTIAR
t
t
DEIALDIA
GIZON
IZENA
t
LUZERAREN
NORABIDEAN
t
t
BIZKAIERAZ,
NOLA
LARRUAZALEKO
BABA
t
t
TXIKI
t
t
OLDAR
LETONIAKO
HIRIBURUA
BOGOTAKO
BIZTANLEA
t
URTARO
BEROA
t
t
MESOPOTAMIAKO HIRIA
t
t
t
GABE
IPAR EH-N,
LARUNBAT
ERREPIKATUZ,
GOROTZA
t
JOAN DEN
URTEAN
t
ONESPENAK
t
PAGOLAKO
BIZTANLE
t
t
t
URIBE KOSTA
LABUR-LABUR
MAGNESIOAREN
IKURRA
t
t
t
t
BIZKAIKO
UDALERRIA
KISUA
t
ERAGILE
t
ZIGOITIKO
MENDIA
t
TXINPARTA
t
GURE
HIZKUNTZA
DOZENA
ERDI
t
TOGOKO
BIZTANLE
t
t
OGERLEKO
HIL
t
GIZON
IZENA
IPAR EH-N,
SUNTSITUA
BOROAREN
IKURRA
t
t
t
JEINU
MITOLOGIKOA
t
NOKA,
NITUEN
BAZKALONDOKO
LO-KULUXKAK
BOKAL
ERREPIKATUA
EMAZTE,
ANDRE
t
t
t
IPAR EH-N,
MOZOLOA
t
t
t
t
KATILU
TTIKIA
t
t
t
EZINIK
t
VIETNAMGO
HIRIBURUA
SEHASKA
t
t
NOKA,
NATZAIO
t
GIBELEKO
JOKALARI
ZANGOAREN
ATALA
ESTRONTZIOAREN IKURRA
ZUHAITZ
MOTA
HARRIBITXI
MOTA
t
ILUN
DENEAN
EMAKUME
IZENA
t
t
ZAINTSU
ZILARRAREN
IKURRA
JAUNAREN
GORPUTZA
t
AZKEN
t
OZTA
EMAKUME
IZENA
t
KANADAKO
t
KIEVEKO
BIZTANLE
HONDARRA
RIADEKO
BIZTANLE
LAGUN
t
ZU ZEU
BEREIZTEA
INTERNET t
PROTOKOLOA
t
LENTE
SISTEMA
t
EZTABAIDAN,
BORROKAN
t
t
t
t
MUSIKA
NOTA
t
UKRAINAKO
HIRIBURUA
EZAGUTZEN
DITUT
TOKA,
GARA
t
t
t
PAGOEK ERATURIKO BASO
UGATZA
t
t
LEKU
HARTAN BIZI
t
t
GARBIKARI
MOTA
50
t
t
t
BOKALA
NONBAITETIK
t
EUROPAKO
EKIALDEKO
ERREPUBLIKA
Hitz gurutzatuak
5
4
7
6
8
O
S
T
I
A
16
18
17
H
G
M I K A
E L I Z
R
D I
I N E A
O A
K
A T E
Z E L
T A
U
O I T Z
G O T A
O N I R
A
P A
R A I N
15
19
20
22
Z
I
O R P
K O I
A M A N
N
D E
A H A K
D U R O
A N
S
R B A T
E R A
R R A
I T Z I
G O L A
A
E Z
14
E
U
S
K
A
R
A K
13
12
21
23
A G
O
I N
A
U D
U
I N
11
B
I
A
O
A
K
10
H
A
R
E
A
9
K
L
I K A
Z E A
E V T A
R
E Z
O H A K
R A
E
I N A N
O K E
B I A K
A
B O
R E A
I A T U
K
U K
7. Itsaso handi. 8. Ehunak
ehotzen dituen langile. 9. Ipar
Euskal Herrian eta, otarre, saski.
10. Juduen erlijio monoteista.
11. Objektu baten norabidea eta
distantzia zehazten dituen
aurkitze sistema edo tresna. 13.
Orkatiletatik beherako oinetako
sendoak. 15. Zezen zikiratuak.
17. Trikinosiaren eragilea. 20.
Olatuen gaineko kirola. 21.
Hegaztien mutur. 22. Ume
egina. 23. Kakati, koldar,
beldurti.
3
H
T
G A D I
A N A T
I
K I
T Z I A
U A Z
K I K A
N I T
L A T Z
A R
E
Z T A L
A
K A
R M A R
O N D I
Ezker-eskuin
2
X
P A
B
D O
I
G A
1. Arma zuria, altzairuzko xafla
artez eta zorrotz
batez osatua. 2. Gisu. 3. Forjan
edo sutegian lan egiten duen
langile. 4. Ezpaindunen
familiako belar landare oso
usaintsua. 5. Euskarri zutak. 6.
Inoren hitzaren edo zorraren
erantzukizuna hartzen duen
pertsona. 12. Aztoratu. 14.
Burlaka. 16. Erlijiorik gabeko
jainkozaletasun. 18. Zaila. 19..
Beharbada, apika. 21.
Sudurraren jario.
Erantzunak
1
Goitik behera
t
GABEZIAK
Egitura
berria 2013ko azaroaren 3a ekonomia@berria.info
Jon Fernandez
rrakasta istorio bat
nahitaezkoa da botikarik mingotsenaren erabilera justifikatzeko. Bruselak
eta Berlinek Europan ezarritako
austeritatearen errezeta gogorra
justifikatu beharra daukate, eta
aurkitu dute egiaztagiria: Irlanda garaipen kartel bihurtu du
troikak. Datorren abenduaren
15ean Europako Batasunaren,
Europako Banku Zentralaren eta
Nazioarteko Diru Funtsaren
erreskate programatik ateratzen
euroguneko lehen kidea bilakatuko da Dublin. Gainera, aurten
arrakastaz bueltatu da merkatuetara, atzerriko inbertitzaileen
konfiantza berreskuratu du, eta
bigarren hiruhilekoan atzeralditik atera eta %0,5 hazi da barne
produktu gordina (BPG). «Haizea
alde daukagu gure subiranotasuna berreskuratzeko», harrotu da
Michael Noonan Irlandako Finantza ministroa.
Baina EBko diskurtso ofizialak
troikako austeritatearen musuak
Dublin atzeraldiaren lozorrotik
esnatu duela badio ere, Irlandarena ez da maitagarrien ipuin bat.
Egia da langabezia tasa urtebetean %15,1etik %13,3ra jaitsi dela,
Dublinen etxebizitzen prezioa
%10 igo dela hamabi hilabetetan,
nazioarteko teknologia eta komunikazio konpainia handienentzat
inbertsio leku erakargarria izaten jarraitzen duela —sozietateen gaineko %12,5eko zerga apalagatik—, Standard&Poor’s eta
Fitch rating agentziak zabor mailatik inbertsio mailara igo dituztela Irlandako bonoak eta aurtengo bigarren hiruhilekoan esportazioak %4,3 hazi direla. Baina
egia da, baita ere, barne kontsumoak ahul jarraitzen duela
—%0,7 hazi da —, hirietan ez bezala landa eremuetan ez dela susperraldirik nabari, kide guztiak
langabezian dituzten familia kopurua %15etik %22ra igaro dela
2007tik 2010era —horixe da azken
datua— eta Irlandakoa bezalako
ekonomia globalizatuak arrisku
handiak dituela nazioarteko merkatuen gora beherekiko menpekotasun handiegia duelako. Goizegi da tigre zelta berriaren larrua saltzen hasteko.
1990eko hamarkadan jaso zuen
uharteko ekonomiak tigre zelta
goitizena, garai hartan izugarri
hazten ari ziren tigre asiarrekin
parekatuz. 1991tik 2003ra bitartean, Irlandako ekonomiak, urteko,
A
Arrakasta,
arrastaka
Abenduaren 15ean Irlandak atzean lagako du erreskatea,eta
susperraldi zantzuak ditu ekonomiak.Halere,murrizketak
egiten jarraitu du Dublinek,eta «garai zailak» iragarri ditu.
(Hurrengo orrialdean jarraitzen du)
Egitura • 2013ko azaroaren 3a
16 Irlanda: agur erreskateari
(Aurreko orrialdetik dator)
batez beste, %6,8ko erritmoan
egin zuen gora. Burbuila, besteak
beste, eraikuntza sektoreak puztu zuen. 2007an eraikuntzak
BPGaren %25 hartzen zuen; sei
urte geroago, etxegintza sektoreak BPGaren %6 baino ez du hartzen. 2008ko krisiak bete-betean
pitzatu zuen airezko tigre zelta, ia
erabat hustu arte.
Irlanda zenbakitan
Estimazioak
BPGa
BPG ‘per capita’ (EAP)
Urte arteko aldea, %-tan
Mila eurotan
Inflazioa
%-tan
5,0
45,7
42,7
2,6
2,2
07
08 09
10
11
12
13
14
15
2,9
40,7
1,9
1,6
16
07
08 09
10
11
12
13
14
15
16
Murrizketak
Uharteko banku sistema kolapsatu egin zen, eta 2010ean iritsi zen
troikaren erreskatea, 67.500 milioi eurokoa. Laguntzaren truke,
jakina, austeritate zorrotza ezarri
behar izan du Dublingo gobernuak. Krisia lehertu zenetik irlandarrek 28.000 milioi euroko
murrizketak eta zerga igoerak jasan dituzte. Hain zuzen, orain bi
aste Fine Gael eskuindarren eta
laboristen koalizio gobernuak
murrizketen zazpigarren aurrekontuak
aurkeztu
zituen
2014rako.
Dublinek nahiago izan du «berreskurapenaren aurrekontu»
gisa aurkeztea, baina guraizeen
aurrekontuak dira, beste behin.
Gobernuak zerga berri batzuk
sortu ditu eta osasunean zein ongizate sozialean egingo ditu murrizketak 2.500 milioi euro aurrezteko. Bruselarekin adostutako defizit muga betetzea du helburu
Enda Kennyren gobernuak:
2014an defizita %4,8tik beherakoa izatea. Gastu publikoa txikituta, 1.650 milioi euro aurreztea
espero du, eta zerga berriekin 850
milioi euro biltzea.
Lehen ministroak berak aitortu du datorren urteko aurrekontuak «gogorrak» direla, baina «bidezkoak» izango direla gaineratu
du. Izan ere, troikak 3.100 milioiko
murrizketa egiteko eskatu zion
Dublini, eta azkenean gobernuak
2.500 milioira jaitsi du mozketa.
Hala ere, osasunerako 180 edo 200
milioi euro gutxiago jarriko ditu
estatuak. Kontuan izan behar da
Irlandan diru sarrera oso urriak
dituzten familiek dutela soilik
ohiko sendagilearengan kontsultara doan joateko eskubidea; gainontzekoek 50 eta 70 euro artean
ordaindu behar izaten dituzte
-6,4
07
Langabezia
14,7
%-tan
12,4
10
11
12
13
14
15
-1,7
16
Beste laguntza bat?
Defizita
Zor publikoa
BPGarekiko, %-tan
BPGarekiko, %-tan
1,9
0,7
07
08 09
10
11
12
13
14
15
123,6
16
116,2
-4,6
4,7
24,9
07
08 09
10
11
12
13
14
15
16
-27,9
07
08 09
10
11
12
13
14
15
16
ITURRIA: NAZIOARTEKO DIRU FUNTSA
kontsulta bakoitzeko. Bestalde,
ongizate sozialaren arloan 140 eta
150 milioi euro arteko murrizketa
egingo du gobernuak, eta horren
ondorioz, esate baterako, nabarmen jaitsiko da 25 urtetik beherakoen langabezia saria.
Dagoeneko kalera atera dira
protesta egitera hiriburuan, besteak beste, pentsiodunak eta
haurdunak, haien orain arteko
diru sarrerak nabarmen jaitsiko
dituelako gobernuak. Gainera,
krisia hasi zenetik pentsiodunek
langile publikoek baino murrizketa gutxiago izan badituzte ere,
ez da egia ez dutela erosmen ahalmena galdu, prezioen gorakada
orokorrak haiei ere eragin baitie
—energiaren prezioa, adibidez,
%34 igo da 2008tik—. Astean 180
eta 230 euro artekoak dira, batez
beste, Irlandako pentsioak, eta
MABS finantza aholkularitzaren
kalkuluen arabera, soilik gastu
arruntak kontutan hartuta, bakarrik bizi den, osasun arazorik
ez duen eta ordaindu beharreko
hipotekarik ez duen pentsiodun
bati 23 euro baino ez zaizkio so-
Portugalgo presidentea: «Jarrai
dezagun guk ere Irlandaren eredua»
Anibal Cavaco Silva Portugalgo presidenteak Irlanda
jarri die eredu gisa Lisboak gobernuari eta oposizioari.
«Irlandara begiratzeko gomendatuko nuke, erreskate programa amaitzeko hilabete baino falta ez zaienean gauzak lasaitasunez eta soseguz egiten ari dira». Troikarekin 2011n sinatutako erreskatearen truke bete beharreko baldintzen inguruan,
austeritate neurrien inguruan alegia, gutxieneko adostasun
batera iristeko eskatu die gobernu kontserbadoreari eta oposizioko alderdi sozialistari. 2011n erreskatea sinatzeko ados jarri
zirela gogorarazi die, eta orain ere «beharrezkoa» dela esan du.
D
08 09
bratzen aste amaieran, 92 euro hilabetean. Bestetik, emakumeek
amatasunagatik astean jasotzen
duten 230 euroko laguntza astean
198 eurotara jaitsiko da datorren
urtarriletik aurrera: hilabetean
128 euro gutxiago.
‘Silicon Docks’
Zergei dagokionean, estatuaren
diru laguntzak jasotzen dituzten
bankuei zerga berezi bat jartzeko
asmoa du koalizio gobernuak urtean 150 milioi euro irabazteko.
Baina bada, Europako kideek
behin eta berriz errepikatu arren,
bada Kennyk aldatu nahi ez duen
zerga bat: sozietateen gaineko
zerga. Izan ere, %12,5eko zerga
apal horri esker —%22,8koa da
EBko batez bestekoa— bereziki
AEBetako multinazional handien paradisu fiskal bihurtu da Irlanda, eta bertan dituzte Europako egoitza nagusiak, adibidez, Applek, Facebookek, Yahook,
Googlek, Twitterrek, eBayk edo
LinkedInek.
Atzerriko multinazionalen jarduerak sekulako pisua du Irlandako esportazioetan, eta aldi berean, esportazioek sekulako pisua dute herrialdearen BPGan.
Munduko Bankuaren arabera, irlako esportazioak BPGaren
%108koak izan ziren iaz. Sektore
hori indartsua izatea berebizikoa
izan da Irlandako ekonomia atzeralditik ateratzeko. Gainontzeko
herrialde erreskatatuetan, izan
ere, esportazioek ez dute horrenbesteko
pisurik: BPGaren
%27koak dira esportazioak Grezian eta %30ekoak Italian.
Dublingo portua aldeak sekulako itxuraldaketa egin du azken
urteetan, eta multinazional teknologikoek, hotel garestienek eta
lako emigrazioa. Irlanda emigratzaileen herria izan da historikoki, baina marka guztiak hausten
ari da krisia lehertu zenetik. Sei
minuturo joaten da atzerrira norbait: 2008az geroztik 397.500 lagunek alde egin dute batez ere Erresuma Batura, Australiara, Kanadara eta AEBetara. Kopuru
handia da 4,5 milioi biztanleko
errepublikarentzat. Gainera, langabezia tasa ere hiriguneetan baino handiagoa da landa eremuan:
Dublinen %12koa da, eta Donegal
eskualdean %18,3koa.
kafetegi eta jantokiek Silicon
Docks izena hartu duen zonaldea
sortu dute. Fenomenoak iman eta
dei efektua sortu du: IDA atzerriko inbertitzaileentzako Irlandako
estatu agentziak marka guztiak
hautsi ditu azken bi urteetan, ia
300 multinazionalen proiektu jasota. Egoitzak eta bulegoak jartzeko toki bila dabiltza konpainia
asko, lanpostu kualifikatuak eta
ondo ordainduak sortzen dituzte,
eta barne ekonomia berriz aktibatzeko ere lagun dezake. Dagoeneko nabari dira zantzu batzuk.
Herrialdeko hiriburuan etxebizitzen prezioak %10 hazi dira ur-
Gobernuak 2.500
milioi murriztuko ditu
datorren urterako
aurrekontuetan
Hiriguneak suspertzen
ari dira, baina landa
eremuan geldirik dago
ekonomia
tebetean, eta CBRE Irlandako higiezinen zerbitzu etxe nagusiaren arabera urtea amaitzerako
%20raino igo daiteke merkataritzarako Dublingo orubearen prezioa. Hiriburuan ekonomiaren
susperraldiaren zantzu argiak
ageri dira dagoeneko, eta baita hegoaldeko Cork eta mendebaldeko
Galway hirietan ere. Baina ez da
gauza bera gertatzen ari herrialde osoan. Irlandako berreskurapena bi abiaduratan gertatzen ari
da. Landa eremuan, eremurik zabalenean, hazi barik jarraitzen du
ekonomiak.
Areago, landa eremuak husten
ari dira, inoiz baino handiagoa de-
Hala eta guztiz ere, diskurtso baikorra du gobernuak. «Azkenean
atzean lagako du erreskatearen
aroa. Larrialdi ekonomikoa amaitzear dago», ausartu da Kenny lehen ministroa, baina oinak lurrean izateko ere eskatu du: «Oraindik bide luzea dugu egiteko. Garai
zailak ditugu aurrean».
Arrazoi du gobernuburuak,
asko baitira Irlandaren arriskuak. Moody’s rating agentziak,
esaterako, oraindik zabortzat jotzen ditu irlako bonuak, zor publiko handia duelako —aurten
BPGaren %123ra irits daiteke—,
banku sistemak oso ahul jarraitzen duelako —baliteke EBren
datorren urteko estres testen ondorioz kapital gehiagoren beharra agerian geratzea— eta euroguneko edozein gora-beherak kolpea eman diezaiokeelako.
Gainera, ekonomiaren hazkundea txikia da, gobernuak BPGaren %0,2ko gorakada aurreikusten baitu 2013rako —2014rako
%1,8ko hazkundea espero du—.
Azkenik, atzerriko eta bereziki
Erresuma Batuko eta AEBetako
ekonomiaren martxarekiko menpekotasun handiegia du, herrialde horietan merkatuak okertuz
gero eragin zuzena dute irlan. Euroaren eta dolarraren arteko balio tasak ere eragin zuzena du Irlandako ekonomiaren garapenean.
Arrisku horiek guztiak kontrolpean izate aldera, erreskate
programatik atera arren, Dublinek laguntza gehigarri bat eskatzea nahi dute Bruselak eta Berlinek. Noonan Finantza ministroak esan du ez dela beharrezkoa,
baina aitortu du oraindik itxi barik dutela zein izango den erreskate osteko estrategia: «Ezinezkoa da erabakirik hartzea Alemanian gobernua osatzen ez den
bitartean». Eta bitartean, Angela
Merkelekin gobernu koalizioa
osatzekotan dabiltzan sozialdemokrata alemaniarrak esaten ari
dira Irlandari sozietateen zerga
igotzeko eskatuko diotela, Europako Batasuneko gainontzeko kideekiko konkurrentzia desleialtzat jotzen dutelako. Inork zalantzarik
baldin
bazeukan,
Noonanek agerian laga du Irlandako arrakasta istorioa Berlinen
ari direla idazten.
2013ko azaroaren 3a • Egitura
Irlanda: agur erreskateari17
John Fitzgerald · ESRIko ekonomista
«Austeritatearen ostean arrakasta etortzen da»
J.Fernandez
John Fitzgerald ekonomialari irlandarra ESRI Irlandako Ikerketa
Ekonomiko eta Sozialen Institutuko kidea eta AIEC Europako
Institutu Ekonomikoen Elkarteko presidentea da. Baikor begiratzen dio Irlandak aurrean duen
«susperraldi aro berriari».
G Atzeraldia benetan atzean laga
du Irlandak?
E Baietz uste dut. BPG barne
produktu gordinari begiratu beharrean BPN barne produktu nazionalari begiratuz gero, ikusiko
duzu iazko urte amaierako beherakadaren ostean gora egiten
hasi dela aurtengo lehen seihilekoan, eta langabezia tasa jaisten
ari dela. Datu horiek erakusten
dute ekonomia aurrera egiten ari
dela. Gertatzen dena da Irlandan
dauden konpainia farmazeutiko
askok diru sarrerak txikitu dituztela, baina konpainia horiek estatubatuarrak dira. Horrek esportazioak jaistea dakar, eta BPGan
du eragina. Mundu guztiak BPGari begiratzen dio, baina gure
kasuan ekonomiaren berreskurapena ezkutatzen du.
G Zeintzuk izan dira faktore nagusiak ekonomia berpizteko?
E Espainiarekin alderatuta, adibidez, Irlandan 2010eko azaroan,
troika etorri aurretik, indarrean
jarritako murrizketa programa
geldoagoa baina errealistagoa
zen. Irlandan aurreko gobernuak
helburu egingarriak utzi zizkion
egungo gobernuari. Espainian,
berriz, aurreko gobernuak ezinezko helburuak lortzea agindu
zuen, eta horrek asko zaildu dio
egitekoa Mariano Rajoyren gobernuari. Horrekin, dena den, ez
dut esan nahi Rajoyk okerrak
egin ez dituenik. Horixe izan da Irlandaren irakasgaia: ez promes
egin gehiegi, eta jokatu gogorrago. Hazkundea motela dugu, eta
aurten ere handia izango da defizita, baina konfiantza sortu dugu.
G Hala ere, bide zaila eta luzea du
Dublinek egiteko. Zeintzuk dira
erronka nagusiak?
E Arazo nagusia bankuak dira.
Berankortasun tasa handia dago,
jendeak ez ditu zorrak ordain-
ESRI
tzen, eta hori konpondu beharra
dago. Bestela, zerga ordaintzaileek ordain dezaketena baino diru
gehiago galduko dute bankuek.
Gobernuak ziurtatu behar du
bankuek hipoteketatik ahal bezain diru gehien berreskuratuko
dutela, eta oso zaila da hori, gobernua bera baita banku askoren
jabea. Hipoteka ordaintzeko zailtasuna duen jendeari ordaintzeko edo bestela etxea galduko dute-
la esan behar diote bankuek, baina gobernuak esatea zailagoa da.
Errazagoa izango litzateke dena
bankuak pribatuak balira.
G Atzerriko inbertitzaileek zergatik berreskuratu dute konfiantza?
Zergatik uste dute Irlandako ekonomia haziko dela eta zor publiko handia ordaintzeko gai izango dela?
E Ekonomia dagoeneko hazten
ari delako, Europa hazten ari ez
den unean. Esportazioak ondo
doaz, barne kontsumoa ez horrenbeste. Etxegintza sektorean,
adibidez, gazteek eros ditzakete
etxeak zorrik ez dutelako, baina
nagusiek zorrak dituzte. Gazteak
dirua izaten eta gastatzen hasi
dira, eta horrek bultzatuko du berreskurapena, eta 2014an gorakada ikustea espero dugu. Hori guztia Europa ere berreskurapen bidean sartzen bada, bestela, arazo
larria izango dugu denok.
G Irlandako susperraldia, dena
den, ez da uniformea. Hirietan hazten ari da ekonomia,baina nekazaritza guneetan geldi jarraitzen du.
E Egia da. Susperraldia lehenik
lan kualifikatuetan eta gero erai-
Frank Connolly · SIPTU sindikatuko ordezkaria
«Troikak, joaten denean,
kondenatutako ekonomia bat
lagako du atzean»
J.F.
Irlandako sindikaturik handiena
da SIPTU, eta bertako ordezkaria
da Frank Connolly. «Txarrena»
pasatu dela uste badu ere, ez da
Dublingo koalizio gobernua bezain baikorra.
G Irlandako ekonomiarena arrakasta istorio bat da?
E Troikako ordezkariak Irlandan daude egunotan, erreskate
programa hitzartu bezala betetzen ari ote den aztertzeko. Hamabigarren eta azken aldiz etorri
dira. Batzuk esango dute troikarekin dugun harreman berezi
hori amaitzear dagoenez, hau
arrakasta bat dela. Baina, datorren astean Irlandatik joaten direnean, oraindik neurri handi batean kondenatutako ekonomia
bat lagako dute atzean. Bankuen
kolapsoak hauspotutako estatuaren zorra eta zor pribatua handiak dira, eta beraz, ezin da esan
arrakastaz atera garenik bost urteko aro erabat zailetik.
G Arrakasta zer parametrotan
neurtu,hor dago gakoa.
E Jakina. Esaterako, langabezia
tasa jaisten ari den arren
[%13,6an dago], tasa handiagoa litzateke Erresuma Batura, Australiara, Kanadara eta AEBetara
ihes egiten ari den gazteak kontutan hartuz gero. Inoizko emigrazio daturik larrienak ditugu: astero ehun lagun inguru joaten
dira atzerrira. Beraz, langabezia,
emigrazioa eta norbanakoen zor
finantzieroa aintzat hartuta, herrialdeko barne ekonomia, praktikan, geldi dago. Eta susperraldian sartzeko, barne ekonomia
hazi egin behar da, eta horretarako pizgarriak behar dira.
G 2014rako aurrekontuak kontrako norabidean doaz: murrizketaz
beteta daude.
E Egia esan, aurrekontu hauek
ez die zuzenean eragingo langile
gehienen soldatei eta zergei. Datorren urtekoak zazpigarren murrizketa aurrekontuak dira. Aurreko sei aurrekontuetan zuzene-
an murriztu zituzten langileen
soldatak. Langile publikoei, adibidez, 2007tik soldata %14 jaitsi
diete eta austeritate zergak ere jarri dituzte: lehen aldiz, esaterako,
uraren gaineko zerga gehigarriak
izango ditugu etxeetan 2014tik
aurrera. Karga sozial unibertsal
bat ezarri dute, eta hori gehiegizkoa da bereziki soldata txikienak
dituztenentzat. Azken urteetan
SIPTUk defendatu du austeritatea ez dela erantzun egokia ekonomia atzeraldian dagoenean.
Beharrezkoa zena pizgarriak
handitzea zen, lanpostuak sortzeko eta ekonomia hauspotzeko.
Baina gobernua troikaren programapean zegoenez, ezin izan
du horrelakorik egin. Austeritateak atzeraldian sakontzeko baino ez du balio.
G Zergen karga «egokiago» banatzeko eskatu izan diozue gobernuari.
E Presio fiskal handiena aberatsenei egiteko eskatu diogu,
100.000 eurotik gora irabazten dutenei behin-behinean zergak %3
SIPTU
eta %10 artean igotzeko. Gobernuak ez du onartu, besteak beste,
gobernuko alderdi nagusia, Fine
Gael eskuindarra, aberatsen alderdia delako. Aberatsei presio
egiten ez dionez, desproportzioa
sortzen du, zerbitzu publikoak
murrizten dituelako eta ahulenak kaltetuko dituelako: gaixoak, nagusiak eta gazteak.
G Analista askoren arabera, ordea,
Irlandak ez ditu Greziak, Portugalek
edo Espainiak beste zorroztu artaziak azken urteotan.
E Grezian dozenaka mila langile
publiko kaleratu dituzte gobernua ez zelako gai haien soldatak
ordaintzeko. Irlandan desberdina
izan da, sindikatuek itun bat lortu genuelako gobernuarekin: soldatak izoztearen truke, langile
publikorik ez kaleratzea onartu
genuen. Langileak babestu genituen, eta horrek egonkortasuna
kuntzan hasiko da hirietan, eta
landa guneak atzean geratuko
dira. Baina susperraldiak hiri nagusiei eragiten dienean, herrialde osoak jarraituko dio.
G Susperraldiak Bruselaren eta
Berlinen austeritate errezetaren baliagarritasuna berresten du?
E Irlandak arazo handia zuen,
eta ez zen zulotik aterako Europako kideen laguntza barik. Batzuetan Alemania eta Finlandiarekiko haserrea sentitzen da, baina laguntza eskaini zuten, eta dirua
bueltatuko zaie. Areago, Alemaniak dirua irabazi du. EBtik ez
eze, Erresuma Batuak, Danimarkak eta Suediak aparteko maileguak eman zizkioten Dublini.
EBZren eta Alemaniaren aholku
batzuk ez dira lagungarriak izan,
baina azkenean balio izan du.
G Zure uste, beraz, austeritateak
funtzionatzen du.
E Bai. Arazoa da austeritate garaian ez zarela hazten. Austeritate programa amaitu arte okerra
dirudi, baina gero etortzen da
arrakasta. Ziur nago Espainian
ere gauza bera gertatuko dela.
ekarri zuen zerbitzu publikoetara.
G Horregatik dago Irlandan Europa
hegoaldeko herrialdeetan baino gatazka sozial gutxiago?
E Besteak beste, bai. Kalean liskar gutxiago izateko arrazoietako bat da, baina badaude gehiago.
Otsailean ehunka mila lagun atera genituen kalera EBZren eta
EBren eskarien kontra protesta
egiteko. Bruselak berriro eskatzen zuen Irlandak ordaintzeko
bankuen zor guztia. Zor horiek
kobratzeko zain daudenak, hain
zuzen, gorakadaren urteetan Irlandako ekonomiarekin espekulatu zuten Alemaniako eta Frantziako finantza erakunde handiak dira.
G Zeintzuk dira,gaur egun,Irlandaren puntu gogorrak eta ahulak?
E AEBetako eta Japoniako inbertitzaile handi asko ditugu Irlandatik esportatzen dutenak:
Google, Facebook, Apple, Yahoo... Baina horrek ez du barne
ekonomiaren ahultasuna konpontzen. Manufaktura eta industria sektore sendo bat falta zaigu.
Beste arazo bat da atzerriko konpainia handi askok ez dutela behar luketen beste zerga ordaintzen [%12,5ekoa da sozietateen
zerga]. Bestalde, AEBetan, eta
orain EBn, ikusten diren susperraldi zantzuek mesede handia
egingo die Irlandako esportazioei. Gure ekonomian ere ikusten
ari gara zantzu batzuk, txarrena
pasa dugula erakusten dutenak.
Egitura • 2013ko azaroaren 3a
18 Hitz bitan
Bakarrizketan
Ai, demokrazia
zer astuna den
Zirkuluaren itxiera
Joxerra Senar
1 Zer esan du Lourdes Goikoetxeak
asteon? Nafarroako presidenteordea
eta Ekonomia kontseilariaren aburuz,
parlamentua «traba handi» bat
bihurtu da exekutiboaren eguneroko
jardunean. Haren ustez, gehiegizkoa
da oposizioko alderdiek kontseilariei
egiten dizkieten eskakizunak.
2 Adibiderik eman al du presiden-
teordeak? Bai, bere argudioa sendotu nahian, asteon egindako agerraldi
publiko batean kexati azaldu da legealdi honetan 130 aldiz azaldu behar
izan duelako parlamentuan.
3 Ba al du kexatzeko arrazoirik?
Herritarrekiko gardentasuna aldarrikatzen duen gobernu bateko presidenteorde batek horrelako aitzakia
merkeak ematea guztiz sobera daude. Partida bat galdu duen entrenatzaileak zelaiari errua botatzen dionean bezalako ateraldia da berea. Lehen aldia du ardura publiko bat
hartzen, baina honez gero jakin behar
luke hori soldataren barruan doala,
eta ezin duela halakorik sekula ere
esan; are gutxiago Yolanda Barcinak
2011ko azaroan presidenteorde karguari soldata %25 igo zionean.
4 Kontent al dago oposizioarekin?
Ez, agerraldiak ez ezik, Goikoetxeak ez
ditu batere gustuko oposizioak
gehiengoz aurrera ateratzen dituen
legeak. Legedi horiek ez direla batere
zuzenak azpimarratu du. Antza, enpresa munduan aholkulari izandako
teknokrata hari dagokio lege zuzenak
eta ez zuzenak bereizteko txartelak
banatzea. Oraindik ez du azaldu zergatik ustezko zuzentasun horrek bat
egiten duen bere ideologiarekin.
5 Zer proposatu du? Erreforma instituzional bat proposatu du, zehaztu
gabe bere edukia. Ezin jakin, hortaz,
erreforma horrek gobernuari lana
kentzea edo legeak aurrera ateratzeko gehiengoak ziurtatuko dizkioten
ilegalizazioak bilatzen dituen. Goikoetxeari aholkatu dakioke, zirt edo zart,
eredu totalitario baten alde egiteko.
Erregimen horietan ez dago traba egiten duten parlamenturik, eta ateratzen diren legeak beti dira zuzenak...
egiten dituenarentzat.
VILLAR LOPEZ / EFE
Titulutik haratago
Iker Aranburu
Z
irkulu guztiak ixten diren
moduan itxi da Fagor Etxetresnen balizko berregituraketaren zirkulua ere: hasitako puntu berdinean.
Mondragon taldeak bere kooperatiba ospetsuena diru gehiagorekin ez laguntzeko erabakiak ekarri zuen hartzekodunen
lehiaketaren aurrekora joatea; Mondragonek bigarren ezetzak ekarriko du hartzekodunen lehiaketara jotzea (datorren
astean ziur aski) eta, praktikan, Debagoienako mugimendu kooperatiboaren
ikur nagusiaren itxiera desordenatua.
Korporazioaren bi agirien arteko hamabost egun hauetan denetatik egon da,
eta asko gainera. Isilpean harremanak
izan dira kooperatiben, bankuen eta erakundeen artean; jendaurrean, berriz, langileen haserrea, herritarren harridura,
hedabide batzuren odol gosea eta, batez
ere, Fagorren eta Eusko Jaurlaritzaren
presioa Mondragoni atzera egin zezan.
Harrigarria da, ezohikoa delako, Jaurlaritzako agintariek enpresari botatako
mezuak. Ulergarria ere bada: Fagorren
itxierak izango duen kostu sozialaz kezkatuta egoteaz gain, boterera iritsi berritan bere burua behartuta ikusi zuen 40
milioiren mailegua ematera eta diru hori
ez galtzeko aukerari heldu behar zion kosta ahala kosta. Horregatik, egunetik egunera bere mezuen tonua altxatzen aritu
da Arantza Tapia Garapen Ekonomikoko
sailburua, Iñigo Urkullu lehendakariaren
beraren laguntzarekin. Azken horrek
bota zuen presioa gorenera eraman zuen
esaldia: «Ez dakit Mondragonek Fagor
Etxetresnak benetan salbatu nahi duen».
Bada, arrazoi zuen, korporazioak ez du
bere ernamuina izan zena salbatu nahi
izan, salbagarria ez dela iruditzen zaiolako, eta saio antzu horretan hasteak taldea
bera edo beste kooperatiba mordo bat
hondoratu dezakela uste duelako. Dirua,
jartzekotan, ez duelako egitura etereo batek jartzen, beste kooperatibistek baizik.
Agiri baten bidez baino ozenago esan daiteke hori, baina argiago ezin, eta ez da gutxi iritzi publikoarekiko gardentasuna bereziki zaintzen ez duen talde batentzat.
Fagorreko buruak ere saiatu dira korporazioaren jarrera aldarazten. Azken
saio publikoa hedabide batzuei emandako elkarrizketak izan dira. Baina Sergio
Treviño zuzendaria mikrofono baten aurrean jarri eta hondamendia iragartzen
hasi zenerako —4.000 enpleguren galera,
marka ospetsu batena...— berandu zen,
eta ziuraski berak ongi zekien. Ardura
Mondragonen bizkar jartzeko modu bat
dirudite orain elkarrizketa horiek.
Bareago. Dena den, egia da, behin ezezko bera bi aldiz jasota, polemika baretzeko saioak izan direla. Tapiak «errudunak
bilatzeari» utzi behar zaiola esan du, eta
kalteak txikitzera bideratu behar direla
saioak. Egunkari honi eskainitako elkarrizketan, berriz, porrotaren ardura talde
zuzendariaren gain hartu du Xabier Bengoetxea Fagor Etxetresnetako Kontseilu
Errektoreko presidenteak. Eskertzekoa
zintzotasuna, batez ere kontuan hartuta
ez dela gidaritzan luze egon.
Baretzen ez dena da langileen haserrea, ostegunean Arrasaten egindako manifestazioan ikusi zenez. Haserrea Mondragonen erabakiarekin — «nola utzi gaituzte erortzen?»—, baina baita Fagor
Etxetresnen lehengo eta oraingo zuzendaritzekin. Bai, haserre egoteko motiboak dituzte langileek, gehienek lanpostua
ez ezik, bizi osoko aurrezkiak galdu dituztelako: kapital sozialean zegoena ziur, eta
borondatezko ekarpenetan edo finantza
ekarpenetan jarritakoa ere nahiko ziur.
Baina behin manifestazioaren liturgian
beren etsipena azalaratu ondoren, agian
beren buruekin ere haserre egoteko arrazoiak badituztela ohartuko dira; bazkide
kooperatibistak diren heinean, haiena
ere bada enpresaren egoeraren arduraren zati bat. Dagokiena. Zuzendariek azken urteotan hartutako erabakiak, okerrak barne, bazkideen babesa izan dute,
eta haien diruarekin hartutakoak dira.
Eta kooperatibistek enpresaren erabakietan eta informazio prozesuan duten parte
hartzea batzuek esaten duten bezain kaskarra (edo teorikoa) baldin bazen, bazegoen zer aldatua.
Kooperatibismoak eta Mondragonek
eutsiko diote Fagorren amaierari, baina
aldaketak egin beharko dituzte, zirkulu
gehiagotan ez sartzeko.
Enpleguaren aldeko manifestazioa, ostegunean, Arrasaten. RAUL BOGAJO / ARGAZKI PRESS
Asteko enpresak
CAF
Irabaziak apaldu
eta eskariz lepo
Hiriko
Inbertsioarekin,
aurrera
Rabobank
Dimisioa eta 774
milioiko isuna
ING
Erreskatearen
faktura
CAF Beasaingo tren egileak
irailera arte 66,8 milioi euro
irabazi zituen, iaz epe berean baino %14,9 gutxiago.
Urteko lehen bederatzi hilabeteetan 1.189 milioi euro
fakturatu zituen eta diru horretatik %81 esportazio bidez izan zen. Egoera zaila
izanagatik CAFk lau urterako lana badu. 4.825 milioi
euroko eskariak ditu. Tartean daude Brasilgo hiru kontratu, Zeelanda Berriko bat
eta Italiako beste bat.
Eusko Jaurlaritzaren arabera, Hiriko auto elektrikoaren
inguruko proiektuak badu
etorkizuna. Egun, hartzekodunen konkurtso aurreko
egoeran dago, baina Arantza Tapia sailburuak ikerketan Jaurlaritzak jarritako 2,7
milioi euroen egokitasuna
defenditu du. Haren ustez,
ikerketa «berritzailea» izan
da eta helburu guztiak bete
ditu, Tapiak azaldu du homologazioa lortzerakoan
etorri direla zailtasunak.
Piet Morland Rabobankeko
kontseilari ordezkariak dimititu egin du Euribor eta Libor
indizeak manipulatzeagatik.
Herbehereetako bankua
hainbat erakunderekin
akordiora iritsi da, era berean, eta 774 milioi euroko isuna ordaindu beharko du.
Moerlandek «printzipioengatik» dimititu du eta bere
ordez Rinus Minderhoud
izendatu dute. Rabonbankeko zaintza kontseiluak
barkamenak eskatu ditu.
Finantza krisian, Herbehereetako Gobernuak 10.000
milioi euroko laguntza eman
zion ING bankuari, eta bankuak iragarri du azaroaren
6an 1.125 milioi euro itzuliko
dituela. Behin ordainketa
hori eginda, 11.300 milioi
euro pagatuta izango ditu
INGk, baina oraindik beste
2.250 milioi euro falta zaizkio estatuarekin bere zorra
kitatzeko. «Hurrengo 18 hilabeteetan ordainduko
dugu», dio INGk.
2013ko azaroaren 3a • Egitura
Hitz bitan 19
Lehia bera
Adi datuari
%0
pNafarroako ekonomia. Nafarroako barne produktu gordinak ez atzera ez aurrera egin
du hirugarren hiruhilekoan.
Dena den, 2011ko azken hiruhilekotik etengabe atzera
egin ostean, albiste ona da.
Azken finean, 21 hilabeteren
ostean, Nafarroak agur esan
dio atzeraldiari. Dena de urte
arteko datua aintzat hartuz
gero, %1,3 egin du behera jardun ekonomikoak. 2014rako
espero da hazkundea.
%0,1
pKontsumo Prezioen Indizea. INE estatistika erakundearen arabera,urrian urtebeteko Kontsumo Prezioen Indizeak behera egin zuen
Espainian, %0,1. Lau urte
atzera, 2009ko urrira, joan behar da horrelako beherakada
bat ikusteko. Dena den, adituek ez dute uste Espainia
oraindik deflazioan erori denik, prezioen jaitsiera orokorra
eta iraunkorra izan behar duelako. Irailetik urrira bitarteko
epean, berriz, kontsumo prezioek %0,3 egin dute gora.
%6,5
10.215.000.000
pEAEko aurrekontu proiektua. Jaurlaritzak 10.215 milioi euroko aurrekontu proiektua aurkeztu du 2014erako; onartutako
2012ko azken aurrekontuarekin alderatuta, 234 milioi euro gutxiago dira. Haatik, benetan gastatzeko eskura duen dirua 600
milioi gutxiagokoa da. Horrek esan nahi du 2012tik 2013rako
1.132 milioi euroko murrizketa indarrean dagoela oraindik .
pLangabezia. Alemaniako
langabezia tasa beste hamarren bat jaitsi da irailetik urrira
bitartean, eta egun %6,5ekoa
da. Hala jakinarazi du Alemaniako Enplegu Agentzia federalak. Gaur egun 2,8 milioi alemaniar daude lanik gabe, irailean baino 48.000 gutxiago.
Era berean, lan merkatuan diren biztanle aktiboen kopurua
inoiz baino handiagoa da: 42,1
milioi alemaniar. Irailean baino %0,6 gutxiago.
Asteari so
Henrike Galartza
Z
irrarak, hotzikarak zehazki, jo gaitu. Fagor kooperatibarekin gertatutakoa, periferiatik
ikusita ere, ustekabeko haize ufada ezin bortitz eta hotzagoak eragindako ezinegona bezalakoa
izan da. Langile eta bazkide direnentzako galera larriez gain, kolpe gogorra da euskal eredu ekonomikoa aldarrikatzen dugunontzat. Fagor kooperatiba, MCC oro
har, ez da perfektua izan, ahots
kritikoak ia hasieratik entzun
dira, baina jarduera kapitalistari
nolabaiteko kutsu humanista
ezarri nahi izatea ez da gauza makala.
Izan ere, azken berrogei urteetan, Reagan, Thatcher eta sozialdemokraten politika neoliberalen eskutik, gupidarik gabeko
lehia ekonomikoa areagotu zen
mundu kapitalistan. Gero, Sobietar Batasunaren desagerpena eta
Txinaren politika ekonomikoaren aldaketa zirela eta, inoizko
merkatu kapitalista handiena
eratuz joan da. Autarkia frankistan estatu espainiolean sortutako ekimen produktibo potolo ia
guztiek porrot egin zuten, trantsitzio politikoaren irekiera ekonomiko kapitalistaren baldintzei
Aste honetan entzunak
«Pentsioen itsasontzia
ez da hondoratuko,
zutik iraungo du
betiko»
«Kooperatibistak kalera
irtetean, noren aurkakoa
da pankarta? Eurak dira
enpresaburuak»
«Ezin dezaket bermatu,
baina lan itunak atea
ireki dezake bigarren
modeloa egiteko»
FATIMA BAÑEZ
JOSE LUIS BILBAO
PATRICK DANAU
Espainiako Enplegu ministroa
Bizkaiko ahaldun nagusia
VW-Nafarroako zuzendari nagusia
Argitzeko dauden
hainbertze alde
ilun edo ezkutu
zehazteak ez du
Fagor kooperatiba
salbatuko baina bai
lagunduko akats
berberak errepika
ez daitezen.
ezin eutsiz (untziolak, meategiak, labe garaiak, SEAT, RUMASA eta abar). Porrot egin ez zutenak, denak, frankismoak utzitako monopolioak ziren:
Telefonica, Iberdrola eta gainerako argindar enpresak, FCC eta
eraikuntzakoak, Loteria Nacional, banku eta finantza enpresak,
CAMPSA-Repsol, ... Hala ere, garai berriei egokitzen jakin omen
zuen kooperatiba taldeak, gehienetan langile eta bazkideen gerrikoa estutzen bazen ere, ikerketa
teknologiko aparta garatuz. Baina, lehia kapitalistaren baldintzak ez dira ezberdinak kooperatiba edo enpresa pribatuentzat.
Hogeita batgarren mendeko
merkatuak bereganatzeko lasterketa erotzen joan zen. Iraileko
atentatuen osteko giro ekonomikoa hobetzeko hartutako diru
merkeko politika astindu ederra
izan zen, izaten ari da, aukera berri ugari agertzen ari zen bitartean (Txina eta Brasil, Ekialdeko
Europa, ...). Itsuki, baina aurrera
omen, mugitzen ari zen uhin
erraldoi horren gainean igotzea
edo ez zen gakoa: internazionalizazioa edo nazioartekotzea, hain
zuzen. Arrakasta garaietan oso
zaila da atzera egitea, neguko kasernetara itzultzea garai txarretarako lapikoa beteta. Beharbada
errazena, baina lehia kapitalistaren barnean ezinezkoa, edo bai?
Merkatu nazionalak, gurea barne, atzerriko produktu merkeez
gainezka zeudenean, nola erantzun? Garai haietan, erantzun
zuhurra ez al zen epe ertainerako
erabateko porrotaren bidea? Gainera, gure bertoko jendearen
etxeetan hamaika marka ezberdin badaude, atzerriko etxeetan
gure markak egon beharko du,
gure lantokiak irekirik mantendu nahi baditugu, edo ez?
Polemikaren barruan erruak
eta errudunak izendatzea erraza
izan badaiteke ere, kooperatibak
bezalako ekimen «heterodoxoak»
gainerako ekimen pribatu arruntak baino egoera okerragoan
daudela onartu beharra dago.
Lehiakide boteretsuen aldean
txikiak dira beti, eta kapitalismoan handienak txikia irensten du,
goiz edo berandu. Pentsatzekoa
da MCC-k lehiakide ertain bezala
jokatu nahi izatea ez zela egokitzat ikusi merkatu horietan nagusi diren interesen aldetik.
Ekialdeko Europa eta Txinako
merkatuak estrategikoak direlako bertan sartzeko botere ekonomiko baino gehiago behar dela
ziur gaude. Argitzeko dauden
hainbertze alde ilun edo ezkutu
zehazteak ez du Fagor kooperatiba salbatuko baina bai lagunduko akats berberak errepika ez
daitezen.
Egitura • 2013ko azaroaren 3a
20 Elkarrizketa
LUIS JAUREGIALTZO / ARGAZKI PRESS
Juan Maria Aburto
«Negoziazio kolektiboan, uztailaren 7aren
aurretik baino okerrago gaude orain»
Mahai sozialaren aukera baztertuta, Aburtok sektoreko itunen
aldeko deia egin du, «lan erreformaren aurkako tresnarik
onena delako». Baina egoera zaila ikusten du, sindikatu
batzuen estrategia «okerrak» blokeatu duelako egoera.
Lander Muñagorri Garmendia
Zentzuz jokatzeko eskaera egin
die behin eta berriro Juan Maria
Aburto (Bilbo, 1961) Eusko Jaurlaritzako Enplegu sailburuak sindikatu eta patronalei. Are gehiago langabeziak gora egin duen honetan, eta prekaritatearen
hazkundea ere ematen ari dela
onartzen duenean. Baina egoera
horren aurrean negoziazio kolektiboaren aukera defendatzen du
behin eta berriro.
G Hirugarren hiruhilekoan langabeziak gora egin du,eta %15,9ko tasara iritsi da. Bertan, ordea, itxaropenerako datuak ikusi dituzu.Non?
E Datuak datu dira, eta txarrak
dira zalantzarik gabe. Langabezia tasa %15,9an dago, eta hori
egiazko datua da. Horrez gain,
esan dezakegu oraindik Espainian baino hamar puntu txikiagoa dela tasa. Bestetik, 2012ko
iraileko datuak eta aurtengoak
alderatuz gero, Espainian langabezia tasa %0,9 igo da, eta Euska-
din %0,3. Horrek esan nahi du,
egoera hobean gaudela. Baina
hortik aurrera zer? Esango nuke
beste datu batzuk ditugula esku
artean. Esaterako, aldundien
diru bilketa igo egin da, eta horrek esan nahi du ekonomia apurka mugitzen ari dela. Hor daude
datuak, eta horregatik esaten dut
etorkizunari begira itxaropena
badagoela.
G Esan izan duzu datorren urtean
enplegurik ere ez dela sortuko. Noiz
arte iraun dezake egoera horrek?
E Datorren urtean lanak desagertzen jarraituko du. Denetara,
4.000 lanpostu inguru galduko ditugula aurreikusten dugu. Zergatik? Ekonomiaren igoeraren tasa
%0,9koa izango da, eta hazkunde
horrekin ezin da lanik sortu. Baina datorren urtearen amaierari
begiratuz gero, esango nuke lana
sortzen hasiko garela momentu
horretan. Krisi honetatik oso geldo irtengo gara, eta lan asko eginez. Baina itxaropen datu horiek
ere ikusten dut, eta horregatik
diot datu horiek ere helarazi behar dizkiogula gizarteari.
G Ekonomiaren berreskurapena
2014an jartzen dutenekin bat egiten
duzu beraz?
E Bai, nik uste dut urtea aurtengoa baino hobea izango dela, eta
bigarren zatian hasiko garela pixkanaka lana sortzen. Gai hau oso
serioa da. Horregatik tentuz hitz
egin beharra dago, milaka familia
baitaude izugarrizko egoera bizitzen. Horregatik diot datu itxaropentsuak direla, pixkanaka sumatuko den arren.
G Langabeziaren datuak eman zenituen egun berean ohartarazi zenuen sortzen ari diren lanpostuak
gero eta prekarioagoak direla.
E Non galdu da lanpostu gutxiago? Zerbitzuetan. Baina azken hiruhilabetekoari begiratuz gero,
urtaroaren araberako datuak
dira, turismoari begirakoak. Horrek esan nahi du pertsona horiek sartu zirela merkatura, eta
berriz itzuli direla langabeziara
beren lana nahiko prekarioa delako. Bestetik, datu zehatzak eduki
ez arren, lan erreformak prekaritate horretan eragina izan duela
uste dut.
2013ko azaroaren 3a • Egitura
Elkarrizketa 21
G Jaurlaritzak ardura erreformari
egozteaz gain, zer egin dezake prekaritatea saihesteko?
E Momentu honetan erreformaren aurkako tresnarik onena hitzarmen kolektiboa sinatzea da.
Ia 300.000 pertsona hitzarmenik
gabe daude, eta egoera hori guretzat gauza berria da. Inoiz ez dugu
bizi izan halako ezer. Egoera horri
aurre egiteko hitzarmen kolektibo bat edukitzea eta sinatzea da
aukera onena. Baina sindikatu
eta patronalak ez dira gai mahai
baten inguruan eseri eta egoeraren diagnostiko bat elkarbanatzeko. Eta are gutxiago akordioak
lortzeko. Beraz, arduraz jokatzeko eskatzen diet.
G Hitzarmenak aipatuta, Jaurlaritzari kritikak iritsi zaizkio eraikuntza
arloan sektore mailako itunak egon
bai, baina lan publikoetan betetzen
ez direlako. Zuk ere onartu zenuen
esklabotza egoera egon zitekeela
San Mames Barriaren lanetan.
E Kasu zehatz horretan 67 enpresa ari dira lanean, eta hiru espediente dauzkagu zabalik. Beraz, enpresa gehienen jarduna legezkoa izan da. Lan ikuskaritza
hor dago, eta prest gaude duintasunezko lan harremanak edukitzeko; eta, nola ez, araudia betetzeko. Horretarako gaude, eta ezagutu dugunean hiru enpresa
horietan zeudela arauz kanpoko
baldintzak, aztertu egin ditugu.
G Baina kasu hori argitara atera aurretik, ordea, baldintza horietan lan
egiten ari ziren langileak.Zergatik ez
zen ekidin?
E Aurreko gobernua 2010ean
hasi ziren ikuskaritzak egiten
obra horretan, eta zabaldutako
espediente guztiak itxi egin ziren.
Ikuskarien lana erabat errespetatzen dut, baina uste dut hiru kasu
horietan nahikoa zantzu daudela
esateko araudia ez zela bete. Enpresak ezikusiarena egin du, baina gobernuak ez. Guk egoeraren
berri jakin dugunean sartu gara.
G Sindikaturen batek adibide hori
erabili du sektore mailako hitzarmenak ez direla aplikatzen salatzeko.
Lan erreformak aukera hori ematen
dio enpresariari, eta langileak babesgabe geratu daitezke.
E Kasu ezberdinak dira. San Mameseko kasuan lan baldintzak ez
dira bete enpresak jarrera txarra
izan duelako. Eta aipatzen duzun
beste egoeran ez dira baldintzak
betetzen enpresek ezin dutelako
hitzarmen horrekin jarraitu.
Egoera horretan langile eta sindikatuekin negoziatu eta akordioetara iritsi daiteke. Baina askotan
ez da hori gertatzen, eta hor beste
gatazka bat sortzen da. Lan erreforman hitzarmenen aplikazioa
ez ezartzeko organo bat sortu da
Espainian, eta gure asmoa da organo hori Euskadin ere sortzea,
ikusten dugulako hemengo bitartekariekin erantzun egokiagoa
eman daitekeelako.
G ELAk muzin egin dio halako organoren batean parte hartzeari.
E Bai, baina Espainiakoan parte
hartzen ari da momentu honetan.
Enpresek malgutasuna behar
dute euren egoerari aurre egiteko, eta langileak ziurtasuna behar du bere bere bizi proiektua
aurrera ateratzeko. Ziurgabetasun itzela dago, eta hori ez da ona
ez enpresarentzako, ezta ekonomiarentzako ere. Horregatik diot,
lehiakortasuna edukitzeko oso
garrantzitsua dela hitzarmen kolektiboak lortzea.
G Uztailaren 7a baino lehen egin
zen ahalegina sindikatu eta patronalen artean akordioren bat lortzeko, baina ez zen posible izan. Berriz
ere mahai bueltan esertzeko aukerarik egon daiteke giroa lasaitu ezean?
E Uztailaren 7ko testuinguruan
egin genuen saioa, hitzarmen kolektiboak desagertzear zeudela.
Horregatik ahalegin izugarria
egin genuen akordio hori lortzeko, eta ikusi genuen akordioa posiblea zela, eta gehiengo berri bat
sortzeko aukera zegoela. ELAk
dena blokeatuta zeukan, eta LAB
prest ikusi nuen. Sekulako aukera galdu zuten, eta desadostasun
horretatik egoera hau daukagu.
G Urte amaieran beste amildegi
bat etor liteke. Saiatuko zarete berriz ere?
E Momentu honetan egin ditugu
batzar batzuk sindikatu batzuekin, eta benetan esan behar badut, momentu honetan ez dut
ikusten aukerarik akordio hori
lortzeko. Sindikatuek esaten dute
lehenik eta behin lortu behar dela
hitzarmen kolektiboak sinatzea.
Horiek gabe ez dute elkarrizketa
sozialerako beste mahai baten aukera ikusten. Beraz, hitzarmen
kolektibo bat sinatzea, edo nego-
LUIS JAUREGIALTZO / ARGAZKI PRESS
ziazioa garatzea dira aukerak, eta
ikusten ari gara negoziazio hori
ez dela garatzen. Ez da aurrerapausurik ikusten. Beraz, uztailaren 7a baino lehenago zegoen egoera baino okerragoa da gaur
egungoa.
G Sektore mailako hitzarmenetan
ELAk dauka giltza dauka sektore
gehienetan, eta lan erreformaren
aurkako klausulak eskatzen ditu.
Patronalak baldintza horiek negoziatu ezean, noiz arte iraun dezake
gatazkak?
«Orain arte lan
harremanen eredu
bat eduki dugu, eta
uste dut oraindik
posible dela»
«Ziurgabetasun
itzela dago, eta hori
enpresentzat eta
ekonomiarentzat
oso txarra da»
E Patronal gehienek ez dute lan
erreformaren aurkako klausularik sinatuko. Baina badago beste
aukera bat. Esaterako, erreformak ultraaktibitatea urte batera
mugatzen du. Baina hori beste
akordiorik lortu ezean jartzen du,
hitzarmenetan jartzen denak baitauka preferentzia. Horregatik
diot oso garrantzitsua dela gauden egoeran egonda ere hitzar-
men kolektiboak sinatzea. Horregatik, ELAren jarrerarekin oso
zaila izango da gatazka honetatik
irtetea. Bakoitzak aztertu behar
du zein den bere jarrera, eta bakoitzak aztertu behar du zein ondorio dakartzan bere jarrerak.
G Finean, patronala ere aprobetxatzen ari da dauzkan tresnak.
E Momentu honetan patronalak
tresna gehiago dauzka bere
nahiak aurrera eramateko. Baina
orain arte lan harremanen eredu
bat eduki dugu, eta oraindik uste
dut posible dela mantentzea. Eta
hori hitzarmen sektorialak edukita lortu daiteke. Horregatik
diot lan erreformaren aurka joateko, tresnarik egokiena hitzarmen kolektiboak sinatzea dela.
G Dena den, sektore arteko itunei
etorkizunik ikusten diezu?
E Oso zaila dago, baina beste aukerarik ez dut ikusten. Azken finean, enpresaz enpresa joaten badira sindikatuak, milaka langile
hitzarmen barik geratuko dira.
Herri honetan enpresa txikiak
dira gehienak, eta horiek hitzarmen gabe geratuko ziren.
G ELAk hasieratik ikusi du jokabidea enpresatan dagoela...
E Bai. Euren estrategia da, eta
eurek erantzungo dute afiliatuen
aurrean, baina nire ustez estrategia txarra da. Milaka langile geratuko baitira estrategia horretatik
kanpo.
G Arduragabekeria egozten diozu?
E Ez dut gatazketan sartu nahi
inorekin, baina ez nago ados estrategia horrekin.
G Orain LABek estrategia horri heldu dio.Nola ikusi duzu jokabide aldaketa?
E LABekin egon ginen, eta azaldu ziguten estrategia horretan
sartuko direla, baina ELArekiko
ezberdintasun handi bat dago.
LABek esaten du beste aukerarik
ezean hasiko direla enpresaz enpresa mobilizatzen. Baina nahiago dute hitzarmen kolektibo sektorialak sinatzea, eta prest daude
negoziazio horri heltzeko.
G Bere aldetik, Adolfo Muñozek
borroka iragarri dio Jaurlaritzari Bizkaidendak-ekin lortutako akordioa
argitaratzen ez badu. Horretarako
asmorik baduzue? Zergatik ez duzue
argitaratu orain arte?
E Hitzarmen kolektibo bat lortu
dute beste mahai bat zabalduta
zegoela. Hor gatazka bat dago, eta
guk proposatu dugu gatazka hori
epaitegietan jartzea, bertan erabakitzeko hitzarmen hori baliozkoa dela ala ez.
G Muga estua da ordea,hogei egun
baitauzkazue argitaratzeko.
E Bai, horregatik, epe horretara
iritsi aurretik egin genuen eskakizun hori. Ordezkaritza arazo
bat dago, jakin behar da Bizkaidendak-ek ordezkaritza duen ala
ez, eta nork duen gehiago.
G Gertatu daiteke Bizkaidendakera lotutako dendetan aplikatzea
hitzarmena, eta besteetan ez aplikatzea?
E Egoera hori ez zen batere ona
izango. Hitzarmen kolektibo baten baldintzak beti enpresaz enpresa hobetu daitezke, baina
kasu honetan berriro ziurgabetasuna daukagu. Horregatik ahal
bezain laster espero dugu epaimahaiak erabakia hartzea, jakiteko hitzarmena baliozkoa den
ala ez. Hala bada, argitaratuko
dugu buletinean.
G Jaurlaritzaren esku dagoen negoziazio kolektiboa ere blokeatuta
dagoela esan daiteke. ELA eta LAB
mahaitik altxatu ziren pasa den astean, eta CCOO eta UGTk ere ez dute
akordiorako tarte handirik ikusten...
E Kasu horretan ere egoera oso
zaila daukagu. Madriletik baldintza batzuk datoz, oinarrizkoak direnak, eta hala badira, gobernuak
bete behar ditu. Horregatik negoziazioa garatzea gero eta zailagoa
da, baina gobernua prest dago negoziatzeko. ELAk eta LABek
esan zuten ez bazen lanaldia murrizten, eurek ez zutela parte hartuko. Berriro bakoitzaren jarrerak, bakoitzak defendatu behar
ditu afiliatuen aurrean. Baina nik
uste dut halako baldintzak jartzen badituzu, benetako negoziazioa nahi ez duzulako dela.
G Langile publikoen lan baldintzak
dekretu bidez araututa, ordea, Jaurlaritzak zilegitasuna galdu dezakeela ez zaizu iruditzen?
E Baina bakoitzak badakigu partidua nola jolastu behar dugun.
Azkenean negoziazioa partidu
bat bezala da, eta bere araudiak
bete egin behar dira. Funtzio publikoko langileen artean akordio
bat ez bada lortzen, azkenean administrazioak arautu behar du
dekretu baten bidez.
Egitura • 2013ko azaroaren 3a
22 Enpresen demografia
Txikia,industriala,etxekoa
Establezimenduak Euskal Herrian
69,5 72,8 73,3 76,7
82,7
53,5 54,3
Jardueraren arabera (%)
Zuberoa
Nafarroa Beherea
64,5
Araba
Nafarroa
Euskal Herria
Gipuzkoa
Bizkaia
ak dira, eta kasu gehientsuenetan despopulazioa prozesuaren
baitan daude.
Lapurdi
2006ko mailan
11,2
27,1 24,7
1,3
0,5
3,0 2,0 0,8
13,8
16,1
2,4
18,1
13,3 11,6 13,0
9,5
14,2 13,6
8,1 7,2
5,8
Komunikabideetan eguneroko
ogi dira enpresen itxierei, erregulazio espedienteen nahiz kaleratzeei buruzko albisteak. Gaindegiaren txostenak dio, ordea, krisi
aurreko balioetara iritsi dela establezimendu kopurua, gainditu
egiten du 2006ko zifra. Hori bai,
2008tik 7,4 puntu egin du behera.
Bada nabarmentzeko faktore bat:
Iparraldeko herrialdeetan izandako gorakada. Frantziak onartutako Ekonomiaren Modernizazioaren Legearen ondorioz, izaera juridiko berriak sortzeko aukera
erraztu da. Lapurdin, kasu, 2006
eta 2012 epean, %30 gehitu da establezimendu kopurua.
12,9 13,2
9,0
Eraikuntza
Industria
rea
sekto
Lehen
Zerbit
zuak
Lapurdi
12,3
Nafarroa
Beherea
2,0
Bizkaia
Baiona-AngeluLapurdi
Miarritze
Beherea
Gipuzkoa
32,4
6,8
21,5
PlentziaMungia
GernikaBermeo
1,3
1,1
Bidaso L. Itsasegia
beherea
2,9
Bilbo Handia
25,3
Enkarterri
0,7
Durangaldea
Kantauri
arabarra
0,8
2,1
2,7
ArratiaNerbioi
0,6
0,4
Debagoiena
1,5
Goierri
0,4
0,2
Erronkari-Zaraitzu
Trebiñu
0
Arabako
Errioxa
0,2
0,8
Tafalla aldea
Estellerriko
mendebaldea
0,7
Zangoza
00
12
06
08
00
12
130
0,2
120
0,3
Ebro garaiko
erribera
Banaketa,
lurraldeka eta eskualdeka (%)
08
0
Araba
10,4
06
100
Irunberri
aldea
Gares aldea
1,0
12
110
Agoitz
aldea
0,1
Estellerriko
ekialdea
0,1
00
120
0,1
Iruñerria
Arabako
Mendialdea
08
130
0,6
11,4
0,2
Ertainak,okerren
06
Auñamendi
0,3
7,9
Arabako
ibarrak
100
Basabürüa
0,2
Sakana
Arabako Lautada
110
Garazi
0,5
Ultzamaldea
0,3
1,6
Gorbeialdea
120
Arbaila
0,2
0,2
Aralarko
iparraldea
0,5
0,3
0,3
Bidaso
garaia
1,4
0,1
Baigorri
Baztan
Tolosaldea
130
Pettarra
Oztibarre
Bortziriak
Urola
Kosta
1,5
Indizea, 2006=100
0,3
0,7
10,9
Debabarrena
0,7
Arberoa
L. Garaia
Donostia
Beterri
0,6
Amikuze
0,6
0,8
Kopuruaren
bilakaera
0,9
L. Ekialdea
L. Erdialdea
2,3
LeaArtibai
Zuberoa
0,5
110
0,7
ArgaAragoiko erribera
100
0,8
>5,0
1,3-4,9
0,8-1,2
0,5-0,7
<0,4
Nafarroa
20,6
Tutera
2,9
Tamainaren arabera (%)
95
15
90
130
120
120
110
110
100
100
06
3
10
2
85
5
1
80
0
0
9 langile artekoak
130
10-49 langile artekoak
50 langiletik gora
08
00
12
130
130
120
120
110
110
100
100
06
08
00
12
Teknologian,atzera
06
08
00
12
06
08
00
12
ITURRIA: GAINDEGIA
Euskal Herri osoko enpresen demografia osotasunean aztertzen
duen lehendabiziko azterketa egin du Gaindegia behategiak.
Miren Garate
iztanleen kopurua,
dentsitatea, hazkundea, banaketa nahiz
mugimendua aztertzen dituen zientzia
da demografia. Gaindegia Euskal
B
Herriko ekonomia eta gizarte garapenerako behategiak ere aztertu du demografia, Euskal Herri
osokoa, baina ez biztanleena. Enpresak ikertu ditu, haiek ere sortu, hazi, lekualdatu eta desagertu
egiten baitira. «Gure ehun produktiboaren eraldaketa berri eta
garrantzitsu baten aurrean gaude», ondorioztatu du.
Banaketa desorekatua
Non kokatzen da Euskal Herriko
ehun ekonomikoa? Galdera horri
erantzun dio lehenik eta behin.
Aditu batek baino gehiagok aipatu izan du tamaina dela euskal enpresen arazoetako bat, txikiegiak
direla egungo ekonomiaren
erronkei aurre egiteko. Hain zuzen, Euskal Herriko ehun ekonomikoaren %85,9 mikroenpresak
dira. Handiak, batik bat, hiriburuen inguruan edo Europako
errepide sare nagusiaren inguruan pilatzen dira. 2008 eta 2012
urteen artean tamaina ertaineko
enpresek nozitu dituzte ondorio
larrienak, batez ere Nafarroa Garaian daudenek. Halako bost enpresetatik bat desagertu egin da.
Ikusi du banaketa desorekatua
dagoela. Jarduera ekonomiko
apala duten eremu geografiko zabalak daude, hala nola, Nafarroa
Garaiko iparraldea eta Iparraldeko barnealdea, baita Arabako lautadako hainbat eskualde ere. Biztanleria dentsitate apaleko gune-
Sektoreren bat nabarmentzen
bada euskal ekonomian, hori industria da. Gaindegiak haren
maila teknologikoa, ondasunen
helmuga ekonomikoa eta egoitza
nagusiaren jatorria aztertu ditu.
Konparaketa batekin kokatu du
enpresen maila teknologikoa.
«Maila teknologiko altua edo ertain altua duen establezimenduen proportzioa Beden-Württemberg edo Lombardia bezalako Europako erregioen parekoa
da. Estatu espainiarrarekin alderatuta, maila teknologikoa nabarmen altuagoa da». Dena den,
krisiaren eraginez maila teknologikoak atzera egin duela ohartarazi du.
Egoitza,bertan
Gaindegiaren txostenean, agertze da portzentaje oso altu bat ere:
establezimenduen egoitza nagusiari dagokiona. %88,8k dute Euskal Herria bertan. Industrian,
%94,9k.
2013ko azaroaren 3a • Egitura
Lan eskaintza publikoa 23
Bizkaia
Txistularien bandarako
irakaslea,Bilbon
Deialdigilea: Bilboko Udala.
Edukia: Deialdi honen xedea da Bilboko txistularien udal bandan, txistu
espezialitatean, lan-kontratu mugagabeko irakasle plaza bat betetzea.
Baldintzak:
p Europako Batasuneko kide diren
estatuetako baten herritartasuna izatea, edo, Europako Batasunak egindako eta Espainiako Estatuak berretsitako Nazioarteko Itunei jarraiki, langileen
zirkulazio askea aplikatzen zaion estaturen bateko herritarra izatea.
pLanak berekin dakartzan eginkizunak burutzeko gaitasun funtzionala
izatea. Hautagaiak trebetasun psikofisiko zehatza izan behar du eta, udal
osasun zerbitzuek egiaztatuta, deialdian eskaintzen diren plazei dagokien
lan-postuaren funtzio eta zereginak
era normalean gauzatzeko gaitasun
edo gaitasun ezaren bateragarritasuna
agertu behar du, laneko arriskuen prebentziorako indarrean dagoen araudiaren arabera, lanak eragin ditzakeen
arris-kuen aurrean pertsonen babesa
bermatzeko lanpostuan egin beharreko egokitzapenenak kontuan hartu
gabe.
pEnplegu publikoetarako ezin izango
da aurkeztu diziplinazko espediente
bitartez ezein herri administraziotako
zerbitzutik baztertua izan den inor, ezta
ebazpen judizialaren bitartez enplegu
edo kargu publikoak betetzeko erabateko desgaitzea zein desgaitze berezia
jaso duenik ere.
p Beste estatu bateko herritartasuna
izatekotan, ezin izangodu hautaketa
prozesu honetan parte hartu enplegu
publikoan aritzeko desgaitzerik duen
inor, ezta bere estatuan, baldintza
beretan, enplegu publikoan aritzea
galarazten duen diziplina-zehapenik
edo baliokiderik jaso duen inor.
p Tituluak: Musikan, txistu espezialitatean, goi-mailako irakasle titulua
duena edo berau eskuratzeko izapideak ordaindu dituena.
Lan poltsa: Hautaketa prozesuan plazarik lortu ez baina ariketak gainditu
dituzten pertsonak baliozkoak izango
dira aldi baterako langile gisa aritzeko,
araudiak aurreikusten dituen balizko
egoeren barruan, eta Bilbao Musikan
aldi baterako zerbitzuak eskaintzeko
erabiltzen den lan-poltsan sartuko
dira, deialdi honetan aukeratzen den
pertsonarekin izenpetutako kontratua
indarrean jarri eta hurrengo egunetik
aurrera.
Epea: 2013-11-06
Webgunea:
http://www.bizkaia.net/lehendakaritza/Bao_bob/2013/10/20131017a200.
pdf#page=88
Iturria: 2013-09-17ko BAO, 200. zk
Idazkari kontuhartzailea,
Fruizen
Deialdigilea: Fruizko Udala.
Edukia: Oinarri hauen helburua ondorengoa da: txanda irekian eta
lehiaketa-oposaketaren bidez, bitarteko funtzionarioaren lanpos-
tua hautatzea, Fruizko Udaleko idazkari-kontuhartzaile lanpostua
betetzeko.
Baldintzak:
p Europar Batasuneko kide diren estatuetako baten herritartasuna izatea,
edo, Europar Batasunak egindako eta
Espainiako estatuak berretsitako
nazioarteko itunei jarraituta, langileen
zirkulazio askea aplikatzen zaion estaturen bateko herritarra izatea.
pEskabideak aurkezteko epea amaitu
aurretik, 16 urte beteta izatea eta nahitaezko erretiro-adina ez izatea.
pBehintzat, zuzenbideko, ekonomietako edo politika-eta administraziozientzietako lizenziatu titulazio akademikoa izatea.
p Diziplina-espediente bidez herriadministrazioaren zerbitzutik baztertua ez egotea eta egiteko publikoak
beteteko gaitasun gabe utzi ez izana.
p Lanpostuari dagozkion egitekoak
betetzeko akats fisiko zein psikikorik ez
izatea; edonola ere, elbarrituen gizarteratzeari buruzko apirilaren 7ko
13/1982 Legea aplikatuko da.
p Euskarazko 4. hizkuntza eskakizuna.
Epea: 2013-11-25
Webgunea:
http://www.bizkaia.net/lehendakaritza/Bao_bob/2013/10/20131024a205
.pdf#page=56
Iturria: 2013-10-24ko BAO, 205. zk
Gipuzkoa
Bi udaltzain,Ordiziako
Udalean
Deialdigilea: Ordiziako Udala.
Edukia: Deialdi honen xedea da bi
udaltzain lanpostu hornitzea lehiaketa-oposaketa sistemaren bidez.
Baldintzak:
p Nazionalitate espainiarra izatea.
p18 urte beterik izatea eta 35 urte bete
gabe izatea. Hala ere, adin mugarik
altuena udal administrazioan, udaltzaingoan, egindako zerbitzuekin konpentsatu ahal izango da.
pGutxieneko garaiera: gizonezkoek
1,65 eta emakumezkoek 1,60.
p Bigarren hezkuntzan graduatua izatea, eskola-graduatua izatea, lehen
mailako lanbide heziketako titulua edo
parekoa izatea edo goragoko beste
edozein mailako titulua izatea.
p2. hizkuntza eeskakizunaren ziurtagiria izatea edo euskararen ezagutza
maila ziurtatzeko IVAPen bidez egingo
diren probak gainditzea.
p Euskal Herriko Poliziaren hautespeneta prestakuntzaaraudia onetsi zuen
uztailaren 19ko 315/1994 Dekretuan
eta otsailaren 17ko 36/2004 Dekretuko aldaketetan ezartzen den arrazoi
medikuengatiko baztertze-koadroan
sartuta ez egotea.
p Engainuzko delituagatik kondenatu
gabea izatea, Herri Administrazioaren
zerbitzutik bereizturik egon ez izana,
eta egiteko publikoak burutzeko ezgaiturik ez izatea. Hala ere, birgaitzearen
onura aplikagarria izango da arau
penal eta administratiboekin bat etorriz, baldin eta hautagaiak dagokion
agiri ofizialaren bidez egiaztatzen
badu.
p Hutsegite larria edo oso larria egin
izanagatik Euskal Herriko Polizi Kidegoren batean sartzeko hautespen-prozesutik baztertutakoa ez izatea, baldin
eta baztertzea aitortu zenetik zigorraren iraungipen-epea adinako aldia
igaro ez bada.
p Herri Administrazioetarako zerbitzugintzan diharduten langileen bateraezintasun gaietan indarrean dagoen
araudian aurreikusitako ez-gaitasunerako edo bateraezintasunerako edozein lege-auzitan sartuta ez egotea.
p B motako ibilgailuak gidatzeko gidabaimena edo parekoa izatea.
Epea: Eskabideak behar bezala aurkeztuko dira Ordiziako Udalean, deialdiaren iragarkia Estatuko Aldizkari Ofiziala aldizkarian argitaratzen den
hurrengo egunetik kontatzen hasita
20 egun naturaletan.
Webgunea:
https://ssl4.gipuzkoa.net/castell/bog
/2013/10/16/c1309516.pdf
Iturria: 2013-09-13ko GAO, 198. zk
Berdintasun teknikaria
Azkoitian
Deialdigilea: Azkoitiko Udala.
Edukia: Deialdi honen xedea, emakumezkoen eta gizonezkoen berdintasuneko udal honetako bitarteko programako funtzionarioa hautatzea eta
izendatzea da, oposaketa lehiaketa
sistemaren bitartez.
Baldintzak:
p Europar Batasuneko estaturen bateko nazionalitatea izatea; edo, Europar
Batasunak izenpetu eta Espainiar
estatuak berretsitako nazioarteko itunen bat aplikatzearen ondorioz langileen zirkulazio askea aplikagarri zaion
estaturen batekoa izatea. Espainiarren
edo Europar Batasuneko kide den
estaturen bateko herritarren ezkontideak ere parte ahal izango du, baldin
eta ez badaude zuzenbidez bananduta; baita haren ondorengoek eta
ezkontidearen ondorengoek ere, baldin
eta, betiere, bi ezkontideak zuzenbidez
banandurik ez badaude eta hogeita
bat urte baino gutxiago badituzte;
edota, adin horretatik gora
koak izanez gero, haien kontura bizi
badira. Hori guztia langile publikoen
oinarrizko estatutuaren 7/2007 legeko
57. artikuluan xedatutakoaren arabera
arautzen da.
p16 urte beteta izatea eta nahitaez
erretiratzeko adina ez gainditzea.
pLanpostuaren eginbeharrak betetzeko gaitasun funtzionala edukitzea. Baldintza hori dagokionean egiaztatu
beharko da mediku azterketaren bidez.
p Baztertuta ez egotea, diziplinazko
espedienteren baten bidez, edozein
administrazio publikotako zerbitzutik
edo autonomia erkidegoko organo
konstituzional edoestatutarioetatik;
edota ezgaitasun erabatekoa edo
berezia ez izatea enplegu edo kargu
publikoetarako, ebazpen judizial bidez,
funtzionarioen kidegoan edo eskalan
sartzeko, edo baztertu edo ezgaitu den
kidegoan lan-kontratudun langileek
betetzen dituzten eginkizunen antzekoakbetetzeko. Beste estaturen bateko nazionala izanez gero, ezgaitua edo
antzeko egoeran ez egotea eta diziplina zehapenik edo antzekorik ez eduki-
tzea,dagokion estatuan baldintza berberetan enplegu publikora iristea eragotziko duenik.
pErdi mailako titulua, unibertsitate
diplomatura edo baliokideren bat edukitzea edota eskuratzeko eskubideak
ordaindu izana egiaztatzea, eskaerak
aurkezteko epea bukatu baino lehenago.
p Lanpostuaren eginkizunak betetzeko gaitasun funtzionala edukitzea.
p Euskarari dagokionean, 3. hizkuntza
eskakizunaren edo baliokidearen pareko ezagutza izatea. Baldintza hori
bidezko azterketa eginda frogatu daiteke. Halere, azterketa hori egin beharrik ez dute izango aipatu hizkuntza
eskakizuna edo baliokidea dutela
egiaztatzen dutenek.
p Emakumezkoen eta gizonezkoen
berdintasuneko gaietan prestakuntzako ikastaroren bat edukitzea, gutxienez
150 ordukoa eta organo ofizialen
batek ziurtatua (unibertsitatea edo
administrazio publikoak).
Epea: 2013-11-04
Webgunea:
http://www.azkoitikoudala.info/images/stories/fitxategiak/lan_eskaintzak/berdintasun/oinarri-berdintasuneu.pdf
p B1 motako gidabaimena.
pEuskaraz jakitea.
Iraupena: Bost hilabete. Kontratuaren
indarraldia 2013ko azaroaren 11n hasiko da.
Webgunea:
http://www.getaria.net/getaria/de/l
an-eskaintza6026.asp?cod=6026&nombre=6026&nodo=&sesion=14
Iturria: Lanbide
Herri lanetarako peoia,
Antzuolan
Herri lanetarako peoiak,
Ikaztegietan
Deialdigilea: Antzuolako Udala.
Edukia: Antzuolako Udalak lanpostu
bat aterako du lehiaketara Foru Aldundiak argitaratutako 26/2013 Dekretuaren arabera. (Udaletako zerbitzu publikoen kudeaketari dagozkion
jardueretan enplegua bultzatzeko programa).
Baldintzak:
p Langabezian egotea.
pDebagoienan bizitzea, ahal bada
Antzuolan.
pEskola ziurtagiria izatea.
p B1 motako gidabaimena.
pEuskarari dagokionean, 1. hizkuntza
eskakizuna edo baliokidea izatea.
Betebeharrak:
p Baliabide naturalen kontserbatze
eta garbitze lanak egitea.
p Azpiegituren eta obra publikoen
mantentze lanak egitea.
p Gune publikoetarako irisgarritasuna
hobetzea.
Iraupena: Bost hilabete. Kontratuaren
indarraldia 2013ko azaroaren 15ean
hastea aurreikusten da.
Epea: 2013-11-05
Webgunea:
http://www.antzuola.com/index.php
?option=com_content&view=article&id=307%3Aobra-eta-instalaziopublikoak-mantentzeko-brigadakopeoia&catid=1%3Aberriak&Itemid=3
0&lang=eu
Iturria: Lanbide
Deialdigilea: Ikaztegietako Udala.
Edukia: Ikaztegietako Udalak deialdia
egin du herri lanetarako peoia kontratatzeko.
Baldintzak:
p Euskal enplegu zerbitzuan langabe
gisa izena emanda egotea.
pIkaztegietan erroldatuta egotea.
pGidabaimena izatea.
pAntzeko lanetan esperientzia edukitzea.
Webgunea:
http://www.lanbide.net/plsql/of_ofe
rta2?idioma=E&menu=007@&codigo_of=162013007054&tipo_of=L&ori
genbusqueda=
Iturria: Lanbide
Herri lanetarako peoia,
Getarian
Deialdigilea: Getariko Udala.
Edukia: Getariko Udalak lanpostu bat
aterako du lehiaketara Foru Aldundiak
argitaratutako 26/2013 Dekretuaren
arabera.
Baldintzak:
p Lanbiden izena emanda egotea.
pGetarian erroldatuta egotea.
Herri lanetarako peoiak,
Asteasun
Deialdigilea: Asteasuko Udala.
Edukia: Asteasuko Udalak deialdia
egin du herri lanetarako bi peoi kontratatzeko. 2013ko uztaileran 23ko Foru
Dekretuak 4. artikuluan adierazitakoa
hartuko da kontutan baremazioak egiteko garaian. Foru dekretua 2013ko
uztailaren 29ko G.A.O.an argitaratu zen
Baldintzak:
p Asteasun erroldatuta egotea.
pLangabea izatea.
Webgunea:
http://www.lanbide.net/plsql/of_ofe
rta2?idioma=E&menu=007@&codigo_of=162013006471&tipo_of=L&origenbusqueda=
Iturria: Lanbide
Lapurdi
Urbanismo azterketak
egiteko teknikaria,Hendaian
Deialdigilea: Hendaiako Herriko
Etxea.
Edukia: Hendaiako Herriko Etxeak
deialdia egin du urbanismo azterketen
bulegoan arituko den teknikaria kontratatzeko.
Baldintzak:
p Lurzoruen gaineko eta ingurumen
arloko baimenei buruzko ezagutza izatea.
pAnalisirako eta sintesirako gaitasuna
izatea. Lantaldean lan egiteko gaitasuna izatea.
pBulegoko tresna informatikoen gaineko ezagutza izatea.
p B motako gidabaimena izatea ezinbestekoa..
Epea: 2013-11-30
Webgunea:
http://emploi.lagazettedescommunes.com/jobSearch/showOfferExt/of
ferId/137835
Iturria: La gazettes des communes
Igandea • 2013ko azaroaren 3a
24 Publizitatea