uzdrowiska górskie mountain resorts - Uzdrowiska Polskie

Transcription

ALBUM WYDANY PRZEZ:
Stowarzyszenie Gmin Uzdrowiskowych RP
33-380 Krynica-Zdrój, ul. Czarny Potok 27/24
tel. 18 477 74 50, fax. 18 477 74 51
www.sgurp.pl
biuro@sgurp.pl
© COPYRIGHT BY SGURP
ISBN 978-83-932604-0-9
Krynica-Zdrój, Maj 2011
REDAKCJA: Jan Golba, Katarzyna Rymarczyk-Wajda, Iwona Drozd
PROJEKT GRAFICZNY: Tomasz Bocheński
FOTOEDYTOR: Wiktor Łężniak
TEKSTY: Mud Janka Zalesakova, Pracownicy urzędów miast i gmin uzdrowiskowych, Biuro SGU RP
KOREKTA TEKSTÓW: Dorota Franczak
TŁUMACZENIA TEKSTÓW: Biuro Tłumaczeń e-Spero Lublin
MAPA: Mateusz Kołek
FOTOGRAFIE: Baza zdjęć udostępniona przez miasta i gminy uzdrowiskowe
PRZYGOTOWANIE DO DRUKU, DRUK I OPRAWA:
Drukarnia Dimograf Sp. z o.o.
tel. 033 811 81 61
e-mail: info@dimograf.com
4-5
UZDROWISKA NADMORSKIE
SEA RESORTS
Kamień Pomorski
Kołobrzeg . . . . . . .
Ustka . . . . . . . . . .
Sopot . . . . . . . . . .
Świnoujście . . . . .
Rewal . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. 22
. 38
. .52
. 68
. 84
100
UZDROWISKA NIZINNE
LOWLAND RESORTS
Augustów . . . . . . . . .
Busko–Zdrój. . . . . . .
Nałęczów . . . . . . . . .
Ciechocinek . . . . . . .
Połczyn–Zdrój . . . . .
Goczałkowice–Zdrój
Solec–Zdrój . . . . . . .
Horyniec–Zdrój . . . .
Inowrocław. . . . . . . .
Konstancin . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
120
136
.152
168
184
200
216
232
248
264
6-7
UZDROWISKA PODGÓRSKIE
SUB-MOUNTAIN RESORTS
Cieplice–Zdrój (gm. Jelenia Góra)
Piwniczna–Zdrój . . . . . . . . . . . . .
Polanica–Zdrój . . . . . . . . . . . . . . .
Lądek–Zdrój . . . . . . . . . . . . . . . . .
Polańczyk (gm. Solina) . . . . . . . .
Duszniki–Zdrój. . . . . . . . . . . . . . .
Rymanów–Zdrój. . . . . . . . . . . . . .
Iwonicz–Zdrój . . . . . . . . . . . . . . .
Kudowa–Zdrój . . . . . . . . . . . . . . .
Ustroń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Szczawno–Zdrój . . . . . . . . . . . . .
Wapienne (gm. Sękowa) . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
284
300
316
332
348
364
380
396
.412
428
.444
460
UZDROWISKA GÓRSKIE
MOUNTAIN RESORTS
Jedlina–Zdrój . . . . . . . . . . . . . . . . .
Szczawnica. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Krynica–Zdrój . . . . . . . . . . . . . . . .
Świeradów–Zdrój . . . . . . . . . . . . .
Wysowa–Zdrój (Uście Gorlickie) .
Rabka–Zdrój. . . . . . . . . . . . . . . . . .
Złockie, Żegiestów (gm. Muszyna)
Sokołowsko (gm. Mieroszów) . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
480
496
.512
528
.544
560
576
592
8-9
Szanowni Państwo
„Uzdrowiska Polskie” od wieków przyciągały liczne rzesze turystów i kuracjuszy. Położone w najpiękniejszych krajobrazowo
regionach naszego kraju, obfitują w liczne bogactwa naturalne. Swoje skarby oferują tym, którzy chcą poprawić swój
stan zdrowia, zregenerować siły lub poczuć się młodszym bądź atrakcyjniejszym. Amatorom aktywnego wypoczynku
w zależności od pory roku oferujemy kompleksy basenowe, szlaki górskie, rzeki i jeziora lub doskonale przygotowane trasy
narciarskie, snowboardowe i lodowiska.
Przygotowana i realizowana przez profesjonalistów, a jednocześnie doceniana przez klientów kompleksowa oferta
naszych uzdrowisk sprawia, że są one miejscami do których z sentymentem i przyjemnością powracamy.
Serdecznie zapraszamy Państwa na pełen wrażeń spacer po „Uzdrowiskach Polskich”, życząc aby stał się on początkiem
podróży w głąb naszego organizmu, który w pewnym momencie życia upomina się o wypoczynek, dbałość o kondycję
i zdrowie. Pamiętajmy, że organizmu człowieka czułego na te potrzeby oszukać się nie da.
A zatem, do uzdrowisk po zdrowie, kondycję, urodę i lepsze samopoczucie.
Prezes Zarządu Stowarzyszenia Gmin Uzdrowiskowych RP
Dear Sirs
Polish health resorts have been attracting numerous legions of tourists and visitors for centuries. Located in the most
beautiful landscape regions of our country, they abound in numerous natural resources. They offer their treasures to those
who want to improve their health condition, regenerate forces or feel younger or more attractive. Depending on season,
we can offer to lovers of active rest: swimming pools, mountain routes, rivers and lakes or perfectly prepared ski routes,
snowboard routes and ice rinks.
A complex offer of our health resorts, prepared and implemented by professionals, and, at the same time, appreciated by
customers, makes us come back to these places with fondness and pleasure.
You are warmly welcome to join us in an impressive walk among „Polish Health Resorts”, wishing it becomes the
beginning of a journey into our body, which, at some point in our lives, requires rest, care for fitness and health. Let us
remember that human body, sensible to these demands, cannot be deceived.
Therefore, go to health resorts, for health, fitness, beauty and better comfort and mood.
President of the Board of the Association of Polish Spa Communities
10-11
Oferta turystyczno-uzdrowiskowa polskich uzdrowisk
P
olska jest krajem, w którym funkcjonują 44 uzdrowiska statutowe i około 70
miejscowości o potencjalnych walorach uzdrowiskowych. Każde uzdrowisko jest
bez wątpienia miejscowością turystyczną, ale
nie każda miejscowość turystyczna – choćby
najpiękniejsza– może być uzdrowiskiem. Miejscowości uzdrowiskowe muszą spełniać rygorystyczne i ściśle określone warunki określone w przepisach rangi ustawowej, aby mogły
być zaliczone w poczet uzdrowisk. Najważniejsze z nich to m. in.: klimat o właściwościach leczniczych; złoża uzdrowiskowych surowców leczniczych; odpowiedni, właściwie
zagospodarowany obszar pozwalający na wyodrębnienie stref ochrony uzdrowiskowej; zakłady i urządzenia lecznictwa uzdrowiskowego
i spełnione wymagania określone w przepisach
prawa o ochronie i kształtowaniu środowiska naturalnego. Tak więc słowo „uzdrowisko”
czy „kurort” daje nam sygnał, że mamy do czynienia z miejscowością, w której obowiązują
i są przestrzegane ponadstandardowe wymogi
w zakresie ochrony środowiska naturalnego, a miejscowość taka dysponuje odpowiednią bazą leczniczą i wypoczynkową oraz infrastrukturą uzdrowiskowo – turystyczną, której
nie spotkamy gdzie indziej.
Swoją renomę, polskie kurorty zdobyły nie tylko dzięki posiadaniu wielkiej różnorodności klimatów o walorach leczniczych czy występowaniu niepowtarzalnych
i unikatowych surowców o właściwościach,
leczniczych lecz także świadczonym na wysokim poziomie, usługom leczniczym, hotelowym i gastronomicznym. Zarówno tonące
w słońcu nadmorskie uzdrowiska z pięknymi i dobrze zagospodarowanymi plażami, jak
i pięknie położone uzdrowiska nizinne oraz
malowniczo usytuowane uzdrowiska górskie,
otoczone pięknymi, wiekowymi parkami, rezerwatami przyrody, lasami zyskują od lat
uznanie przyjeżdżających. Ich atutem jest wysoko wykwalifikowana kadra medyczna, entuzjaści, świadczący różnego rodzaju usługi na
rzecz kuracjuszy i turystów w nowoczesnych
ośrodkach sanatoryjnych, pensjonatach, hotelach, obiektach spa i wellness, a walorem dodatkowym urozmaicana oferta wypoczynkowa, rekreacyjna i kulturalna, trafiająca
w najbardziej wyrafinowane gusta klientów.
Doskonałe warunki pobytu w nowoczesnych
ośrodkach uzdrowiskowych, luksusowe hotele, ośrodki SPA, a nawet pieczołowicie odrestaurowane obiekty historyczne takie jak:
zamki, pałace i dwory, które w swoich współczesnych rolach nabierają nowego blasku,
czynią pobyty w uzdrowiskach pełnymi niezapomnianych wrażeń. Dzisiejsze uzdrowiska
oferują doskonale wyposażone gabinety odnowy biologicznej, ośrodki rekreacji wodnej
zarówno na bazie wód termalnych jak i utrzymywane tradycyjnie, różnego rodzaju sale zabiegowe typu: odnowa biologiczna, siłownie, sauny, jacuzzi, gabinety rehabilitacyjne,
relaksacyjne, kosmetologii, a nawet chirurgii estetycznej. Całość działań leczniczych, rehabilitacyjnych, wypoczynkowych oraz rekreacyjnych nakierowana jest na osiągnięcie
Tourist-spa offer of Polish health resorts
P
oland is a country with 44 statutory health resorts and approximately
70 localities of potentially spa qualities. Every health resort is, without doubt,
a tourist locality, however, not every tourist
locality – event the most beautiful one –may
be a health resort. Spa localities must comply with rigorous and strictly defined conditions specified in regulations of the statutory rank so that they could be regarded as
health resorts. The most important of them
are, e.g. climate of medicinal properties; spa
and medicinal deposit resources; appropriately developed area, allowing separation of
spa protection zones; spa treatment plants
and equipment, and fulfilled requirements
specified in the regulations on protecting and shaping the natural environment.
Hence, the word „health resort” or „resort”
is a signal that we are dealing with a locality with binding and observed superstandard
requirements in the field of protection of
the natural environment, and such locality
has a proper medicinal and leisure base and
spa – tourist infrastructure which we cannot meet elsewhere.
Polish resorts owe their reputation not
only as a result of enjoying a great diversity of climates of medicinal qualities or the
presence of unique resources with medicinal properties, but also as a result of high
quality curative, hotel and gastronomic services. Both seaside health resorts covered
in sun, with beautiful and well developed
beaches, and beautifully located lowland
health resorts, and picturesquely located mountain health resorts, surrounded by
beautiful ancient parks, nature reserves, forests, for years have been recognized by the
visitors. An additional advantage is highly qualified medical staff, enthusiasts who
provide various kinds of services to visitors
or tourists in modern sanatorium centers,
guesthouses, hotels, spa and wellness facilities, while rest, leisure and cultural offers
are being constantly diversified, matching
the most sophisticated customer preferences. Perfect conditions of stay in modern
spa centers, luxury hotels, spa facilities and
even thoroughly renovated historical facilities, such as castles, palaces and mansions,
re–shining in their new role, make stays in
health resorts full of unforgettable impressions. Today’s health resorts offer perfectly equipped biological regeneration rooms,
centers of water recreation, both on the
basis of thermal waters and those maintained traditionally, various kinds of rooms
for treatments, such as: biological regeneration, gyms, saunas, jacuzzi, rooms of rehabilitation, relaxation, cosmetology and even
aesthetic plastic surgery. All curative, rehabilitative, recreational and leisure activities
are focused on achieving the main purpose,
which is an optimal improvement in the visitor’s health condition.
Perfectly expanded supplementary offer – in the form of various tourist products – is already a standard in Polish health
12-13
Oferta turystyczno-uzdrowiskowa polskich uzdrowisk
głównego celu, jakim jest optymalne poprawienie stanu zdrowia kuracjusza.
Doskonale rozbudowana oferta uzupełniająca – w postaci różnorodnych produktów turystycznych, jest już w polskich uzdrowiskach normalnością i sprzyja aktywnemu
wypoczynkowi i umożliwia nabywanie kondycji i sprawności, przy jednoczesnym kontakcie z nieskażoną przemysłem przyrodą. Harmonijne połączenie historii z nowoczesnością
czyni polskie uzdrowiska miejscami, do których przyjeżdżają nie tylko osoby pragnące
powrócić do zdrowia, lecz także całe rodziny z dziećmi, na które – oprócz przygotowanej dla nich oferty leczniczej – czekają liczne
atrakcje w postaci rodzinnych parków rozrywki, bardzo popularnych ostatnio parków linowych lub pełnych wrażeń spotkań, warsztatów
w muzeach lub teatrach.
Dziś szczególnie, uzdrowiska nadmorskie
oraz uzdrowiska górskie przodują w tworzeniu wielokierunkowej oferty turystycznej, która stanowi uzupełnienie klasycznego leczenia
uzdrowiskowego. Ci, którzy tutaj przyjadą
znajdą niepowtarzalne szlaki turystyczne, poprowadzone w malowniczych terenach, platformy widokowe, spływy kajakowe górskimi
potokami, spływ tratwami na rwących rzekach,
rafting, wydzielone ścieżki rowerowe (płaskie
i górskie). W miejscowościach uzdrowiskowych nie są nowością nawet: kolejki tyrolskie,
wspinaczki skałkowe, oraz przygotowane dla
uprawiających sporty ekstremalne specjalne
oferty, takie jak: skoki spadochronowe w tandemie z instruktorem, możliwość przelotu na
paralotni z wykwalifikowanym pilotem, nurkowanie głębinowe w jeziorach, bungee jumping i wiele, wiele innych.
Mocnym atutem górskich miejscowości uzdrowiskowych jest rozwijające się dynamicznie od kilku lat klasyczne narciarstwo
zjazdowe i snowboardowe. Obecnie w wielu
uzdrowiskach górskich lub w ich pobliżu powstało mnóstwo nowoczesnych stacji narciarskich, hal lodowych i lodowisk, które znakomicie uzupełniają ofertę uzdrowiskową. Na
miłośników zimowego szaleństwa czekają zatem doskonale przygotowane trasy zjazdowe,
miła i fachowa obsługa, niezapomniane wrażenia widokowe, dobra baza noclegowa i gastronomiczna. Po całodziennym szaleństwie
na stoku klienci zwykle sami dokonują wyboru pomiędzy kompleksowo przygotowaną dla
nich ofertą spa&wellness, wypadem na mecz,
czy widowisko sportowe lub koncert, a możliwością spędzenia pełnego wrażeń wieczoru na
kuligu, curlingu czy w licznych kafejkach i restauracyjkach na terenie uzdrowiska.
Zapraszamy Państwa, na wyjątkową podróż
do polskich uzdrowisk, życząc Państwu pełnego powrotu do zdrowia oraz niezapomnianych
wrażeń i przeżyć w każdym dniu pobytu.
Stowarzyszenie Gmin
Uzdrowiskowych RP
Tourist-spa offer of Polish health resorts
resorts, favoring active rest and letting visitors become fit, simultaneously having contact with nature not polluted by industry.
A harmonious combination of history and
modernity makes Polish health resorts attract not only persons who want to recover health, but also whole families with children who, apart from a dedicated curative
offer, can benefit from numerous attractions, in the form of family entertainment
parks, rope parks, which have recently become very popular, or impressive meetings,
workshops in museums or theatres.
In particular, these are seaside and
mountain health resorts that are leaders in
creating a multipurpose tourist offer supplementing classical spa treatment. This
offer includes unique tourist routes, running in picturesque areas, view platforms,
canoeing trips in mountain streams, rafting trips in swift rivers, designated bicycle pathways (flat and mountain). Spa localities are familiar even with Tyrol cable
cars, rock climbing, and with special offers
prepared for extreme sports practitioners,
such as parachute jumping with an instructor, paragliding with a qualified pilot, deep
diving in lakes, bungee jumping and many,
many others.
Developing dynamically for several
years, classic skiing and snowboarding are
a strength of mountain localities. Currently, in many mountain health resorts, or in
their neighborhood, a lot of modern ski stations, ice halls and ice rinks have been created, which perfectly supplement their spa offer. Thus, lovers of the winter madness can
benefit from perfectly prepared downhill
routes, nice and professional service, unforgettable views, good accommodation and
gastronomic base. After an all–day madness on the slope, customers usually choose
from among spa&wellness offers prepared
for them, going to see a game, sport event or
a concert, and the possibility of spending an
impressive evening on a sleigh ride, curling,
or in numerous cafes and restaurants within a health resort.
Therefore, we are inviting you for
a unique journey to Polish health resorts,
wishing you health recovery and unforgettable impressions and experience during
each day of your stay.
Association of Polish
Spa Communities
14-15
Szanowni Państwo
K
ąpieliska lecznicze w Europie kojarzą
się ludziom, z miejscami, w których
korzysta się z naturalnych źródeł
leczniczych – wód zdrojowych, preparatów
leczniczych (rośliny, borowina), z warunków
klimatycznych wspomagających leczenie,
a na terenach nadmorskich również z klimatu nadmorskiego (woda, klimat, rośliny
morskie, osady morskie). Miejsca te zlokalizowane są na terenach charakteryzujących
się wysoką jakością środowiska, tworzącego korzystne, podlegające ochronie rejony
uzdrowiskowe, ekologiczne i kulturalno–
socjalne ośrodki zdrowia. Leczenie uzdrowiskowe jest rozumiane przede wszystkim, jako leczenie osób przewlekle chorych,
albo jako terminowa rehabilitacja następująca po leczeniu szpitalnym, po operacjach,
wypadkach, leczeniu mózgowo – naczyniowym lub zawałach serca, a w ostatnim okresie również, jako początkowe zapobieganie,
w szczególności powstawaniu chorób cywilizacyjnych. Głównym celem prewencji
chorób w uzdrowiskach jest wychowanie
z uwzględnieniem wymagań zdrowego stylu życia – aktywność ruchowa, zdrowe odżywianie rezygnacja z tytoniu, zmniejszenie
stresów i wspieranie pozytywnego myślenia. Lecznictwo uzdrowiskowe w większości krajów europejskich jest częścią systemów opieki zdrowotnej, gdzie warunki do
rozwoju uzdrowisk są częściowo albo całkowicie pokrywane ze środków publicznych. Krótkie, „nowoczesne“ pobyty wellness w sanatoriach i uzdrowiskach niosą za
sobą znaczną wartość dodaną, szczególnie
przy wykorzystaniu nowoczesnego zaplecza medycznego w naturalnym środowisku
uzdrowiskowym w przeciwieństwie do pobytu w hotelach w wielkich miastach i centrach turystycznych.
Historia wykorzystywania naturalnych
źródeł leczniczych ma w Europie długoletnią tradycję i pozwala skonstatować, że kąpieliska lecznicze są fenomenem europejskim. Aktualnie znamy około 1800 miejsc
uzdrowiskowych, w których działa około
4000 zakładów leczniczych, hoteli uzdrowiskowych i sanatoriów, które są zorientowane na uzdrowiskowego pacjenta i gościa.
Europa Środkowa i kraje tzw. byłego
„bloku wschodniego“ są centrum klasycznej
medycyny uzdrowiskowej. Wieloletnia tradycja i skuteczne metody lecznicze sprawdzone w praktyce i za pośrednictwem odpowiednich badań, istniejący porządek prawny,
który jest ukierunkowany na efektywne wykorzystywanie naturalnych źródeł leczniczych i ich ochronę wiąże się z największym
nasyceniem uzdrowiskami. Niemcy, Austria,
Czechy, Polska, Węgry, Słowacja..., to kraje
o tradycyjnie wysokim poziomie lecznictwa
uzdrowiskowego.
Dzisiejsza Europa jest kontynentem o najniższej średniej urodzin, Europa starzeje się.
W r. 2020 spodziewana długość życia przekroczy 80 lat a w r. 2050 aż 50 % populacji
będzie starsza od 55 lat. Prognozy rozwoju stanu zdrowia mieszkańców wcale nie są
Dear Sirs
S
pa resorts in Europe make people think of places where you can
benefit from natural sources – spa
waters, medicinal preparations (plants,
therapeutic peat), climate conditions supporting the treatment, and, in case of seaside areas, also of seaside climate (water,
climate, marine plants, marine deposits).
These places are located on land characterized by high quality of the environment
creating beneficial, protected, spa, ecological, cultural and social regions and health
centers. Spa treatment is understood, first
of all, as treatment of people chronically ill or as temporal rehabilitation following hospital treatment, operations, accidents, cerebral – vascular treatment, or
after heart failures, and recently also as
initial prevention, in particular, against
development of civilization diseases. The
primary purpose of disease prevention in
health resorts is education taking account
of the requirements of healthy lifestyle
– exercises, healthy nutrition, resignation
from tobacco, reduction in stress and support for positive thinking. In most European countries, spa treatment is a part of
national health care systems, where conditions for the development of health resorts are partially or completely financed
from public funds. Short, „modern” wellness holidays in sanatoria and health resorts involve a substantial value added, especially using modern medical facilities in
natural spa environment, as opposed to
hotel stay in big cities and tourist centers.
The use of natural medicinal sources in Europe has a long tradition and lets
one formulate a thesis that seaside resorts
are European phenomena. We know approximately 1800 spa locations with approximately 4000 treatment institutions,
spa hotels and sanatoria, spa patient– and
visitor–oriented.
Central Europe and countries of the
so–called “Former Eastern Bloc” are the
center of classic spa medicine. Long–
term tradition and effective methods of
treatment have been verified in practice
and via relevant research, the existing legal order, which is focused on the effective use of natural medicinal sources and
their protection is connected with places
of the largest concentration of health resorts. Germany, Austria, Czech Republic,
Poland, Hungary, Slovakia.., are countries
with traditionally high level spa treatment.
Today’s Europe is a continent with the
lowest average birth rate, Europe is getting old. In 2020, the anticipated life span
will exceed 80, and in 2050, as much as
50% of the population will be more than 55
years old. Forecasts for the development
of health condition of inhabitants are by
no means optimistic. Today’s changes in
our lifestyle, such as the lack of movement, bad nutritional habits, psychosocial chronic stress, directly contribute
to the spread of obesity, which involves
16-17
Szanowni Państwo
optymistyczne. Dzisiejsze zmiany w naszym
stylu życia takie, jak brak ruchu, złe nawyki żywieniowe, psychosocjalny chroniczny
stres bezpośrednio wpływają na szerzenie
się otyłości, która bezpośrednio wiąże się
z powstawaniem cukrzycy, chorób kardiologicznych i naczyniowych, różnych rodzajów
nowotworów i zwyrodnień stawów. Niekorzystne trendy wiążą się również ze wzrostem liczby osób cierpiących na depresję.
Zakłada się, że w roku 2020 będzie to druga
z najczęstszych dolegliwości zdrowotnych
pogarszających jakość życia.
Zgodnie ze słowami byłego eurokomisarza M. Kypriana, Europie potrzebni są nie
tylko konsumenci, ale przede wszystkim
zdrowi obywatele. Przyszły rozwój uzdrowisk może korzystnie wpłynąć na wspólny
europejski rynek opieki zdrowotnej z możliwością transgranicznego dostępu korzystających z innego kraju UE. „Mobilność pacjentów“ stworzy odpowiednią przestrzeń do
działania przedsiębiorstw uzdrowiskowych.
W oparciu o studia demograficzne i spodziewany rozwój stanu zdrowia mieszkańców
w przyszłości w kąpieliskach ważne miejsce
zajmą programy zmierzające do utrzymania
jakości życia w starszym wieku, lecznictwo
uzdrowiskowe przy nadciśnieniu tętniczym
w starszym wieku i przy wszystkich przewlekłych chorobach, rehabilitacja uzdrowiskowa przy ostrych schorzeniach aparatu
ruchu, chorobach układu sercowo – naczyniowego, czy po terapii onkologicznej. Bardzo ważne będą też docelowe programy zapobiegawcze, w których kąpieliska, jako
ośrodki zdrowia mają najlepsze perspektywy
i warunki do ich realizacji. Zależy to oczywiście od możliwości systemów ochrony zdrowia, ale i od świadomości zdrowotnej społeczeństwa. Docelowe programy prewencyjne
mogą być dla systemów ochrony zdrowia
w poszczególnych krajach właściwą inwestycją na przyszłość.
Polskie uzdrowiska należą w Europie
do tych, w których priorytetowo widziana
opieka zdrowotna łączy się z jakością naturalnych wód leczniczych, minerałami, warunkami klimatycznymi i wysoko wykwalifikowanym personelem. Uzdrowiskowa
opieka zdrowotna w Polsce jest nieodłączną częścią zapobiegania chorobom przewlekłym i częścią podstawowego zapobiegania
chorobom cywilizacyjnym. Wyniki prac naukowo – badawczych polskich balneologów
w przeszłości i chwili obecnej potwierdzają wysoki poziom polskiej balneologii i stanowią ważne źródło wiedzy w tej dziedzinie
medycyny.
MUDr. Janka Zálešáková
Była Prezes a aktualnie Wiceprezes Europejskiego
Związku Uzdrowisk z siedzibą w Brukseli, Prezes
Słowackiego Stowarzyszenia Uzdrowisk z siedzibą
w Bratysławie, lektorka balneologii Słowackiego
Uniwersytetu Medycznego w Bratysławie
Dear Sirs
formation of diabetes, cardiovascular diseases, different kinds of tumors and joint
degeneration. Unfavorable trends involve
also growth in the number of people suffering from depression. It is assumed that
in 2020 it will be the second most common
ailment deteriorating the quality of life.
According to the opinion of the former Euro Commissioner, M. Kyprian, Europe needs not only consumers but, first
of all, healthy citizens. The future development of health resorts may have a positive
impact on the European common health
care market, with a possibility of cross–
border access of users from another EU
country. “Mobility of patients “will create
suitable space for operation of spa companies. Based on demographic studies and
on the anticipated development of health
condition of inhabitants in the future, in
seaside resorts an important role will be
performed by programs aiming at maintenance of the quality of life in the older
age, spa health services at essential hypertension in the senior age and at all chronic diseases, spa rehabilitation at acute
ailments of the movement apparatus, diseases of the cardiovascular system, or after
oncologic therapy. Moreover, an important role will be performed by target preventive programs, in which seaside resorts,
as health centers, will have the best prospects and conditions for their implementation. Certainly, it depends on the possibilities of health care systems, but also on
the health awareness of the society. In particular countries, target preventive programs may be a proper investment for the
future for health care systems.
In Europe, Polish health resorts belong
to those that combine health care seen as
priority with the quality of natural medicinal waters, minerals, climate conditions and highly qualified personnel. Spa
health care in Poland is an inherent part
of prevention against chronic diseases and
a part of basic prevention against civilization diseases. The results of scientific research works of Polish balneologists in the
past and at present confirm high level of
the Polish balneology and are an important source of knowledge in this field of
medicine.
MUDr. Janka Zálešáková
Former President and present Vice President of the
European Spa Association based in Brussels, President
of the Slovak Spa Association based in Bratislava,
balneologist at the Slovak Medical University in Bratislava
18-19
SEA RESORTS
1.
Kamień Pomorski
Kołobrzeg
Ustka
Sopot
Świnoujście
Rewal
Mały port a w nim białe żagle,
To nie sen, nie obudzisz się nagle
Tu na jawie rozwijasz marzenie
O podróży w błękitne przestrzenie.
Tu w mewę się zmienisz i ulecisz duszą
Do chmur białych szybujesz aż tęsknoty wzruszą
Skrzydła tak nagle wyrosłe z twych marzeń
Szukające podmuchu wiatru i najskrytszych wrażeń.
Zaciskaj powieki bo cud się wypełnia
To co w sercu od dziecka nosisz nareszcie się spełnia…
Widzisz z lotu ptaka zieleń lasów, wód bezmiar, kąpiące się zorze…
Przyjedź, przeżyj! – Tu w bałtyckim porcie wszystko stać się może…
MARIA ELŻBIETA NAGAJEK
A small port with white sails gleaming
You won’t wake up, you’re not dreaming
Here, reality is what has just been a dream
About a voyage within the azure range
Here, you may change into a gull, and fly with your soul
To the white puffs you’ll fly until the yearning moves the wings
That sprung suddenly from your dreams
And look for a gust of wind, and your hidden wills.
Blink your eyes, your wish is coming true
The time has come to fulfill what’s been harboured within you…
You see from the above the green woods, the vast waters, bathing dawn…
Come, live it! In a Baltic port possible is all!
MARIA ELŻBIETA NAGAJEK
22-23
Kamień Pomorski
Kamień Pomorski położony
jest na Pobrzeżu Szczecińskim,
w północnej części Pomorza Zachodniego,
a dokładnie na Wybrzeżu Trzebiatowskim
w rozlewisku cieśniny Dziwny, tworzącej
tutaj Zalew Kamieński.
Kamień Pomorski
Kamień Pomorski is located
in the Shoreface of Szczecin,
in the northern part of West Pomerania,
precisely on the Coast of Trzebiatów,
in the broads of the strait of Dziwna
creating Kamieński Lake here
24-25
Kamień Pomorski
Kamień Pomorski położony jest na Pobrzeżu Szczecińskim, w północnej części Pomorza Zachodniego, a dokładnie na Wybrzeżu Trzebiatowskim w rozlewisku cieśniny
Dziwny, tworzącej tutaj Zalew Kamieński.
Na zachód od miasta znajduje się, należąca
do gminy, Wyspa Chrząszczewska. Centrum
Kamienia Pomorskiego znajduje się 7 km od
wybrzeża Morza Bałtyckiego, do którego ma
pośredni dostęp poprzez cieśninę Dziwny.
Nazwa miasta ma pochodzenie słowiańskie i pierwszy raz pojawia się w żywotach Ottona z Bambergu. Bulla z 14
października 1140 roku dla biskupstwa pomorskiego podaje nazwę „Chamin cum taberna et foro”. W bulli protekcyjnej z 25 lutego 1188 roku napisano „apud civitatem
Camyn”. Ostatecznie w XIII w. ustaliła się
forma Camin. Nazwa łączona jest z ogromnym głazem narzutowym, położonym przy
północnym brzegu Wyspy Chrząszczewskiej, którego obwód w najszerszym miejscu wynosi 20 m. Ten „Głaz Królewski” służył jako oznacznik w żegludze i przyczynił
się do powstania nazwy miasta. Jest wysoce prawdopodobne, że ciągłość zasiedlenia tego miejsca, udokumentowana źródłami historii, sięga blisko 1850 lat. W czasach
antycznych w okolicach Kamienia istniała
miejscowość o nazwie Rugium. Została ona
odwzorowana na antycznej mapie Ptolemeusza z lat 142–147 n.e. Według wielu hipotez miejscowość ta, zasiedlona przez
plemię Rugian, znajdowała się w bezpośrednim sąsiedztwie Kamienia lub w jego
miejscu. W IX–XI w. była tu osada rybacka
i portowa, która otrzymała prawa miejskie
w 1274 r. W 1176 r. przeniesiono z Wolina
i powołano w Kamieniu biskupstwo, które
podlegało arcybiskupowi gnieźnieńskiemu.
W latach niepokoju i rywalizacji państw
ościennych o Pomorze biskup kamieński
uniezależnił się od arcybiskupa gnieźnieńskiego i od około 1188 r. podlegał bezpośrednio Rzymowi. W 1876 r. przypadkowo
odkryto źródła solankowe. Ten fakt znacząco wpłynął na dalszy rozwój miejscowości,
która nabrała charakteru uzdrowiskowego,
z czasem bowiem zaczęto wykorzystywać
w lecznictwie naturalne zasoby solankowe
i borowinowe.
Pod względem klimatycznym Kamień
Pomorski należy do dzielnicy bałtyckiej. Zaznacza się tu silnie wpływ klimatu morskiego, który charakteryzuje się dużą wilgotnością powietrza, długotrwałością zim. Średnia
roczna temperatur na tym obszarze waha się
w granicach 7–8,3 °C. Najcieplejszy miesiąc
to sierpień, a najchłodniejszy – styczeń. Taki
klimat i naturalne złoża solankowe i borowinowe sprawiły, że miejscowość nabrała charakteru uzdrowiskowego.
Dziś uzdrowisko Kamień Pomorski prowadzi szeroką działalność leczniczą, profilaktyczną i rehabilitacyjną. Swoim pacjentom oferuje specjalistyczną pomoc przy
schorzeniach: narządu ruchu, układu krążenia, chorobach neurologicznych i reumatologicznych. Prowadzi również wczesną
rehabilitację ortopedyczną, kardiologiczną oraz rehabilitację kobiet po mastektomii. W ofercie specjalnej uzdrowisko posiada pobyty z programem odchudzającym.
Leczy, stosując naturalne surowce lecznicze – borowinę i kamieńską solankę, a także proponuje zabiegi z zakresu fizykoterapii
i kinezyterapii. Od niedawna wprowadzono
do bogatej oferty zabiegów efektywną metodę leczenia miażdżycy – chelatację i konferencje z zabiegami. Kurort dysponuje około
sześcioma tysiącami miejsc rocznie. Przyjeżdżają tu kuracjusze kierowani z Narodowego Funduszu Zdrowia, z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a także goście komercyjni
– z Niemiec, Szwecji, Danii, Francji, Anglii
i z wielu innych państw, którzy sami opłacają swój pobyt.
Kamień Pomorski is located in the Shoreface
of Szczecin, in the northern part of West
Pomerania, precisely on the Coast of Trzebiatów, in the broads of the strait of Dziwna creating Kamieński Lake here. In the
western direction from the city one can find
Chrząszczewska Island, being a part of the
commune. The centre of Kamień Pomorski
is located 7 km from the coast of the Baltic
Sea that it has indirect access to through the
strait of Dziwna.
The name of the city is of Slavic origin and for the first time appears in the life
of Otto of Bamberg. The bull of 14 October
1140 for the Pomeranian episcopate states
the name „Chamin cum taberna et foro”. In
the patronage bull of 25 February 1188 one
wrote „apud civitatem Camyn”. Finally, the
form „Camin” was fixed in the 13th century.
The name is related to a huge boulder situated at the northern edge of Chrząszczewska
Island, the circumference of which, at the
broadest place, is 20 m. This „Royal Boulder” served as a navigation sign and contributed to establishment of the city’s name. It
is highly probable that the continuity of settling this place, documented by historical
sources, dates back to nearly 1850s. In antique times there was a town called Rugium
in the vicinity of Kamień. It was marked on
the ancient map of Ptolemy from 142-147
A.D. According to many hypotheses, this
town, populated by the tribe of Rugians, was
located in the direct vicinity of Kamień or at
its place. In the period from the 9th to the
11th century a fishermen’s and port village
was located here, which was granted municipal rights in 1274. In 1176 the diocese, which
was subject to the archbishop of Gniezno,
was transferred from Wolin and established
in Kamień. In the period of unrest and rivalry of the neighbouring states for Pomerania, the bishop of Kamień became independent from the archbishop of Gniezno, and
from approximately 1188 was subject directly to Rome. In 1876 one accidentally discovered saline springs. This fact significantly influenced further development of the town,
which gained spa nature, since, with the
passage of time, people started to use natural saline and peat resources in treatment.
In climatic terms, Kamień Pomorski belongs to the Baltic district. One can observe
here the strong impact of sea climate which
is characterized by great air humidity and
long winters. Annual average temperature in
this area ranges from 7 to 8.3 °C. The warmest
month is August, the coolest one – January.
Such climate and natural saline and peat deposits made the town a health resort.
Today, Kamień Pomorski health resort
conducts wide curative, prophylactic and
rehabilitation activities. It offers to the patients specialized help in the case of: locomotor system diseases as well as cardiovascular, neurological and rheumatological
diseases. It also offers early orthopaedic and
cardiologic rehabilitation, as well as rehabilitation for women after mastectomy. The
special offer of the health resort includes
weight-reducing diet programs. Treatment
in the health resort involves the use of natural curative materials - therapeutic peat and
the saline of Kamień, as well as treatments in
physical therapy and kinesitherapy. Into the
rich offer of treatments one has recently introduced an effective method of therapy for
atherosclerosis - chelation, as well as conferences combined with treatments. The resort offers approximately six thousand accommodation places per year. It is visited
by patients from the National Health Fund,
from the Social Security Office, as well as
commercial guests - from Germany, Sweden, Denmark, France, England and many
other countries, who pay for their stay on
their own.
Kamień Pomorski
SEA RESORTS
Kamień Pomorski
26-27
Kamień Pomorski
Oprócz bogatej oferty zabiegów leczniczych, miasto jest atrakcyjne pod względem
turystycznym. Znajdą tu wiele atrakcji miłośnicy czynnego wypoczynku, miejscowość
dysponuje bowiem wieloma obiektami,
stwarzającymi takie możliwości. Należy do
nich Przystań Żeglarska Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji, która dysponuje 60
miejscami postojowymi dla jachtów o zanurzeniu do 1,8m, nowym zapleczem sanitarnym, 40 miejscami noclegowymi, warsztatem szkutniczym, nowoczesnym hangarem
do przechowywania łodzi oraz wypożyczalnią sprzętu wodnego (omegi, kajaki, łódź
DZ, rowery wodne). Nowoczesna hala widowiskowo – sportowa, stadion miejski oraz
kompleks „Orlik” dysponują boiskami do
gier zespołowych. Ośrodek agroturystyczny
„Pod Kogutem” we Wrzosowie (Gmina Kamień Pomorski) oferuje swym gościom całoroczną jazdę konną dla dzieci i dorosłych. Za
pośrednictwem armatora z Dziwnowa organizowane są sezonowe rejsy morskie oraz po
Zalewie Kamieńskim.
Miłośników historii na pewno zainteresują zabytki tego miasta. Najwspanialszym
i zarazem największym z nich jest katedra,
wchodząca w skład Osiedla Katedralnego,
które jako pierwszy obiekt województwa
zachodniopomorskiego w 2005 roku znalazł się na liście pomników historii prezydenta RP. Turystów na pewno zainteresuje jedyny w Polsce przykatedralny wirydarz,
skarbiec oraz barokowe organy, dzięki którym od 47 lat odbywają się tu znane na całym świecie koncerty. Warto poznać także
inne obiekty zabytkowe – gotycko–renesansowy ratusz, dwór kurii biskupiej, kościół św. Mikołaja. W gotyckiej Baszcie
i Bramie Wolińskiej mieści się Muzeum Kamieni z bogatą kolekcją minerałów i skamieniałości, wystawą dinozaurów oraz
dwoma punktami widokowymi, z których
można podziwiać panoramę na Stare Miasto i okolice Kamienia. Ciekawie prezentuje się też ekspozycja Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej (kapitularz katedralny oraz
Pałac Biskupi) z licznymi zabytkami archeologicznymi. Zainteresowani mogą uczestniczyć w imprezach kulturalnych organizowanych przez Gminę Kamień Pomorski,
Kamieński Dom Kultury czy uzdrowisko.
Prawdziwym wydarzeniem dla miłośników
muzyki poważnej są koncerty organizowane od 47 lat w sezonie letnim w ramach
Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej i Kameralnej. Atrakcją będzie też
zapewne udział w Festiwalu Współczesnej
Kultury Ludowej, który odbywa się corocznie na błoniach, przy molo, na przełomie
lipca i sierpnia.
Snując opowieść o Kamieniu, nie sposób
pominąć żeglarskich walorów miasta. Warunki wietrzne Zalewu oraz stale udoskonalana baza sprawiły, że dziś Kamień Pomorski
to prężny ośrodek żeglarstwa regatowego w Polsce, gdzie odbywa się coraz więcej
ważnych imprez żeglarskich o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym. Potwierdzeniem znaczenia Kamienia Pomorskiego
w tym względzie jest fakt, iż w dniach 2–10
lipca 2010 roku odbyły się tu Mistrzostwa
Europy w Klasie Optimist. Była to pierwsza
żeglarska impreza tak wysokiej rangi w województwie zachodniopomorskim. Warto wspomnieć także, iż w dowód uznania
za systematyczne ulepszanie oferty i wyjątkową gościnność dla żeglarzy miasto wraz
z przystanią żeglarską uhonorowane zostało Nagrodą Przyjaznego Brzegu. Walory żeglarskie Kamienia znacznie wzrosną z chwilą
budowy nowoczesnej mariny na 240 miejsc,
który to projekt będzie zrealizowany do
2011 roku w ramach Zachodniopomorskiego Szlaku Żeglarskiego.
Apart from the rich offer of therapeutic
treatments, the city is attractive in terms of
tourism. The lovers of active leisure will find
many attractions here, since the city offers
many facilities for such purposes. One of
them is the Marina of the Municipal Sports
and Recreation Centre, which offers 60
places for yachts with maximum draught of
1.8m, new sanitary facilities, 40 accommodation places, boatbuilding workshop, modern
hangar for boats and water equipment rental centre (omegas, canoes, row-sailing boats,
pedaloes). Modern exhibition – sports hall,
city stadium and „Orlik” complex offer playing fields for team games. Agritourist centre called „Pod Kogutem (Under the Rooster)” in Wrzosowo (the commune of Kamień
Pomorski) offers all-year-round horse riding for children and adults. By the agency of
the shipowner from Dziwnowo seasonal sea
cruises and cruises on the Kamieńskie Lake
are organized.
The enthusiasts of history will surely be
interested in the monuments of this city.
The most splendid and, at the same time, the
largest one of them is the cathedral, being a
part of the Cathedral Settlement, which, as
the first facility of the Western Pomeranian province, found its place in 2005 on the
list of historic monuments of the President
of Republic of Poland. Tourists will surely be interested in the only Polish garth at
the cathedral, the treasury and baroque organs, thanks to which world-famous concerts have been held here for 47 years. Other
historical facilities are also worth seeing –
gothic-renaissance town hall, manor house
of the episcopal curia, St. Nicolas church.
In the gothic Bastille and Gate of Wolin one
can find the Museum of Stones with a rich
collection of minerals and fossils, the exhibition of dinosaurs and two vantage points
where one can admire the panorama of the
Old Town and the surroundings of Kamień.
An interesting thing is also the exhibition at
the Museum of the Kamieńsk Land’s History (cathedral capitulary and Bishop’s Palace)
with numerous archaeological monuments.
Everyone interested may participate in cultural events organized by the Commune of
Kamień Pomorski, Arts Centre of Kamień or
the Spa. A real happening for the lovers of
classical music are the concerts organized
for 47 years in the summer season within the
International Festival of Organ and Chamber
Music. A great attraction will probably also
be participation in the Festival of Contemporary Folk Culture, which takes place every
year on the greens at the quay, at the turn of
July and August.
When telling the story of Kamień, it is
impossible not to mention the sailing qualities of the city. Wind conditions of the
Lake and constantly improved base have
made Kamień Pomorski an energetic boat
race sailing centre in Poland, where more
and more important national and international sailing events take place. The importance of Kamień Pomorski in this respect
is confirmed by the fact that on July 2–10,
2010, European Championship in Optimist Class took place here. This was the first
sailing event of such high rank in the province of Western Pomerania. It is also worth
mentioning that, in evidence of appreciation for systematic improvement of the offer and unique hospitality towards sailors,
the city, along with the marina, was granted
the Friendly Shore award. Sailing qualities
of Kamień will significantly increase upon
construction of a modern marina with 240
places - the project will be implemented by
2011 under the Western Pomeranian Sailing
Route.
Kamień Pomorski
SEA RESORTS
Kamień Pomorski
28-29
Konno nad Jeziorem Wrzosowskim
FOT. AGROTURYSTYKA „POD KOGUTEM”
On horseback on Wrzosowskie Lake
PHOTO BY AGRITOURIST SITE „POD KOGUTEM”
Brama z Basztą Wolińską
Gate with Wolin Tower
Kamień Pomorski
30-31
Kamień Pomorski
32-33
Panorama z lotu ptaka
FOT. 4DFOTO
Bird’s eye panorama
Kamień Pomorski
PHOTO BY 4DFOTO
Podczas Mistrzostw Europy
w kl. Optimist
During European Championship
in Optimist Class
34-35
Festiwal Współczesnej Kultury Ludowej
Festival of Contemporary Folk Culture
Molo o zmierzchu
The pier at dusk
Kamień Pomorski
36-37
Kulig we Wrzosowie
FOT. AGROTURYSTYKA „POD KOGUTEM”
Sledging party in Wrzosowo
PHOTO BY AGRITOURIST SITE „POD KOGUTEM”
Odpoczynek przy kamieńskim nabrzeżu
podczas Regat Turystycznych
FOT. ARCHIWUM URZĘDU MIASTA KAMIEŃ POMORSKI
Rest at the stone quay during
Tourist Regatta
PHOTO BY ARCHIVE OF KAMIEŃ POMORSKI CITY HALL
Kamień Pomorski
38-39
Kołobrzeg
Kołobrzeg jest jednym z najstarszych miast
Polski położonym w północno – środkowej
części wybrzeża zachodniopomorskiego,
u ujścia rzeki Parsęty. Współczesny Kołobrzeg
nie bez powodu zwany jest „Perłą Bałtyku”.
To największe i najpiękniejsze polskie
uzdrowisko, którego sława sięga 200 lat.
Kołobrzeg
Kołobrzeg is one of the oldest cities
in Poland, located in the north – middle part
of the Western Pomeranian coast, at the
mouth of the river Parsęta. Contemporary
Kołobrzeg is called „the pearl of the Baltic
Sea” for a reason. It is the largest and most
beautiful Polish health resort, whose fame
goes 200 years back.
40-41
Kołobrzeg
Kołobrzeg jest jednym z najstarszych
miast Polski położonym w północno – środkowej części wybrzeża zachodniopomorskiego, u ujścia rzeki Parsęty.
Współczesny Kołobrzeg nie bez powodu
zwany jest „Perłą Bałtyku”. To największe
i najpiękniejsze polskie uzdrowisko, którego sława sięga 200 lat. Miasto zamieszkuje ok. 45 tys. mieszkańców, a w sezonie
letnim liczba ta wzrasta nawet czterokrotnie. Obiekty w mieście oferują swoim gościom ponad 30 tys. miejsc noclegowych
o różnym standardzie.
Bogactwa natury, jakie znaleźć można w Kołobrzegu dają zdrowie i urodę.
Skarbami, które przesądzają o roli uzdrowiska są: woda mineralna, solanka nazywana też płynnym złotem, borowina
– czarne złoto oraz lokalny mikroklimat
i wyjątkowa ilość zieleni. To unikalne połączenie naturalnych bogactw powoduje,
że miasto oferuje szeroki wachlarz usług
zdrowotnych i kosmetycznych. Kuracjusze uzdrowiska to przede wszystkim osoby ze schorzeniami układu oddechowego,
układu krążenia, narządów ruchu, reumatologicznymi, endokrynologicznymi oraz
z cukrzycą. Kołobrzeg jest również uznanym uzdrowiskiem dziecięcym, w którym
najmłodsi pacjenci uzyskują pomoc w leczeniu wielu schorzeń. W 2002 r. obchodzono w Kołobrzegu 200 – lecie uzdrowiska. O jego renomie świadczy fakt,
że już w 1938 r. wśród 125 badów (uzdrowisk)
w Niemczech, kołobrzeski kurort uplasował
się na pierwszym miejscu.
Spacer po mieście to przygoda z historią i wielka przyjemność. Z dala od gwaru ulic pospacerować można nadmorską
promenadą, odpocząć na plaży, skorzystać
ze szlaków pieszych i rowerowych, zakosztować wędkowania morskiego lub próbować złowić w nurcie Parsęty srebrzystą troć.
Z roku na rok rośnie także zainteresowanie
uprawianiem sportów wodnych i nurkowaniem w poszukiwaniu starych wraków. Coraz popularniejsze stają się też loty widokowe, paralotnie, przejażdżki konne. Kołobrzeg
ma także do dyspozycji turystów boiska
sportowe, korty tenisowe, baseny kryte i odkryte, baseny solankowe, siłownie, dyskoteki, wiele lokali gastronomicznych.
Atrakcją jest sześciokilometrowa trasa rowerowa, która po jednej stronie sąsiaduje z wydmami oraz plażą, a po drugiej
z Ekoparkiem, bogatym w liczne gatunki ptactwa wodnego i roślinności. To niezwykle malownicze połączenie krajobrazów
stwarza doskonałe warunki do aktywnego
wypoczynku. Nie jest to jedyna taka ścieżka,
a z każdym rokiem przybywa kolejnych.
Klimatyczny Kołobrzeg to radosny klimat zabawy i rozrywki. To również leniwy
klimat plażowania i wakacyjnego oderwania
się od trudu dnia codziennego. Klimatyczny
Kołobrzeg to wreszcie morski aerozol bogaty
w cząsteczki jodu, chloru, soli i bromu. Jednak głównym bogactwem Kołobrzegu nieprzerwanie pozostają jego mieszkańcy i turyści – ludzie, którzy tworzą to miejsce i jego
klimat.
Kołobrzeg is one of the oldest cities in Poland, located in the north – middle part
of the Western Pomeranian coast, at the
mouth of the river Parsęta. Contemporary
Kołobrzeg is called „the pearl of the Baltic
Sea” for a reason. It is the largest and most
beautiful Polish health resort, whose fame
goes 200 years back. The city is inhabited by ca. 45 000 people, and in the summer
this number is even four times higher. Facilities in the city offer to its visitors more
than 30 000 accommodation places of various standard.
Natural assets that can be found in
Kołobrzeg provide health and beauty. The
wealth that determines the health resort’s
role includes: mineral water, saline - also
called liquid gold, therapeutic peat – black
gold, as well as local microclimate and exceptional quantity of greenery. This unique
combination of natural resources allows
the city to offer a wide range of health and
cosmetic services. Visitors of the health resort are, first for all, persons with respiratory
system, cardiovascular and locomotor system conditions, rheumatological and endocrine diseases, as well as diabetes. Kołobrzeg
is also a renown health resort where the
youngest patients get help in treatment of
many diseases. In 2002 Kołobrzeg celebrated 200th anniversary of the health resort. Its
reputation is proved by the fact that as early as in 1938 the resort of Kołobrzeg was on
the first place among 125 health resorts in
Germany.
A walk around the city is an adventure
with history and a great pleasure. Away from
the hustle of the streets one can walk along
the seaside promenade, rest on the beach,
use pedestrians and cycling routes, try sea
angling or catch a silver sea trout in the current of Parsęta. The interest in water sports
and diving in search for old wrecks also increases each year. View flights, paragliding,
and horse rides are also becoming more and
more popular. Tourists in Kołobrzeg also
have at their disposal sports fields, tennis
courts, indoor and outdoor swimming pools,
saline pools, gyms, discos, many restaurants.
A great attraction is a six-kilometre bicycle route, which, on one side, neighbours on
the dunes and the beach, and on the other with the Eco-Park, rich in numerous species
of waterfowl and vegetation. This extremely
picturesque combination of landscapes creates perfect conditions for active rest. This
is not the only such path - and subsequent
ones appear every year.
Climatic Kołobrzeg provides joyful climate of fun and entertainment. It is also
the lazy climate of lying on the beach and
summer isolation from daily problems. Finally, Climatic Kołobrzeg is a sea aerosol
rich in the particles of iodine, chlorine, salt
and bromine. However, the main wealth of
Kołobrzeg are, invariably, its inhabitants and
tourists – people who create this place and
its climate.
Kołobrzeg
SEA RESORTS
Kołobrzeg
42-43
Miasto z lotu ptaka
Bird’s eye city view
Bursztyn – kołobrzeskie złoto
FOT. CENTRUM PROMOCJI I INFORMACJI TURYSTYCZNEJ W KOŁOBRZEGU
Amber – Kołobrzeg gold
PHOTO BY PROMOTION AND TOURIST INFORMATION CENTRE IN KOŁOBRZEG
Kołobrzeg
44-45
??–??
Kołobrzeg
46-47
Zimą, wieczorową porą
zabytkowa bazylika
wygląda magicznie
Na stronie 44
Latarnia Morska
– sybmol kołobrzeskiego portu
On the page 44
Lighthouse – the symbol
of Kołobrzeg port
On the page 45
Virgin nature of the coast
Kołobrzeg
In winter, in the evening, the historic
basilica looks magically
Na stronie 45
Dziewicza przyroda wybrzeża
Rejs o zachodzie słońca
zawsze przyciąga turystów
Cruise at sunset always
attracts tourists
48-49
Bindaż grabowy
Harnbeam berceaux
Spływ kajakowy – jedna z atrakcji malowniczej Parsęty
Kayak run – one of attractions of picturesque Parsęta
Kołobrzeg
50-51
Plaża i molo to miejsce spacerów
o każdej porze dnia i roku
The beach and the pier are places of walks
at any time of day and year
Zabytkowa kamieniczka
– relikt średniowiecznego
centrum miasta
ZDJĘCIA: ARCHIWUM URZĘDU MIASTA KOŁOBRZEG
Historic tenement house
– relic of the medieval town center
Kołobrzeg
PHOTO BY ARCHIVE OF KOŁOBRZEG CITY HALL
52-53
Ustka
Usytuowanie Ustki na środkowym wybrzeżu
Bałtyku, na zachód od Słowińskiego
Parku Narodowego, na północ od Parku
Krajobrazowego „Dolina Słupi”, świadczy
o jej wyjątkowym charakterze, zarówno
jako miejsca dla pacjentów poszukujących
spokoju jak i osób preferujących aktywne
formy wypoczynku.
Ustka
The location of Ustka on the middle coast
of the Baltic Sea, west of Słowiński
National Park, north of the Landscape Park
called „The Valley of Słupia”, determines
its exceptional nature, both as a place
for patients looking for
peace and people preferring active
forms of leisure.
54-55
Ustka
Usytuowanie Ustki na środkowym wybrzeżu
Bałtyku, na zachód od Słowińskiego Parku
Narodowego, na północ od Parku Krajobrazowego „Dolina Słupi”, świadczy o jej wyjątkowym charakterze, zarówno jako miejsca dla pacjentów poszukujących spokoju,
jak i osób preferujących aktywne formy wypoczynku. Godnym podkreślenia jest fakt,
że obydwa parki wraz pasem przybrzeżnych
wód Bałtyku należą do strefy Natura 2000.
Na terenie miasta znajduje się rezerwat „Buczyna nad Słupią”, z około 100-letnim lasem
bukowym, tworzącym niepowtarzalny klimat, a 8 km na zachód, znajduje się objęta
ochroną strefa rezerwatu Jeziora Modła.
W ofercie uzdrowiska znajdują się zabiegi z zakresu kąpieli leczniczych (solankowe,
borowinowe, kwasowęglowe), hydroterapii,
inhalacji, masażu klasycznego, gimnastyki leczniczej, jak również zabiegi wykorzystujące metody laseroterapii, elektroterapii, magnetoterapii i krioterapii, obejmujące
tym samym profile lecznicze chorób ortopedyczno – urazowych, układu nerwowego, reumatologiczne, kardiologiczne i nadciśnieniowe, naczyń obwodowych, górnych
dróg oddechowych, jak również schorzenia takie jak cukrzyca, otyłość, osteoporoza, choroby endokrynologiczne, zawodowe
i rehabilitacje kobiet po mastektomii. Uzdrowisko Ustka posiada bogate złoża surowców
leczniczych, borowiny i solanki oraz wyjątkowo korzystny dla zdrowia klimat, charakteryzujący się wysoką wilgotnością aerozolu, ze znaczną koncentracją jodu oraz innych
pierwiastków śladowych i mikroelementów.
Do najważniejszych zabytków, na terenie oraz w pobliżu uzdrowiska, należą kościół, pod wezwaniem ''Najświętszego Zbawiciela'' z XIX w. To tu można posłuchać
bardzo dobrze zachowanych organów manufakturowych Volknerów, zobaczyć dwa
obrazy z XVII w. oraz krucyfiks z 1752 roku.
Ciekawe są również inne obiekty sakralne pochodzące z XV, XVI i XVII wieku. Unikalnym obiektem w Ustce jest niewątpliwie
molo, a także pozostałości po projekcie budowy portu dla największych statków, przerwanej przed wybuchem II wojny światowej
oraz rozbudowana sieć, dobrze zachowanych bunkrów. W samym mieście znajdują
się trzy muzea; Muzeum Chleba, Muzem Ziemi Usteckiej i Muzem Mineralogiczne. Warto przespacerować się ulicami dawnej dzielnicy willowej Ustki, obecnie ul. Mickiewicza
i Żeromskiego. Wśród charakterystycznej
dla przełomu wieków XIX/XX ornamentyki, uważny obserwator odnajdzie ślady stylu
secesyjnego. W pobliżu nadmorskiej promenady zobaczyć można m.in. pomnik Fryderyka Chopina autorstwa Ludwiki Nitschowej
(twórczyni warszawskiej syrenki) oraz, odsłonięty w 1922 roku, pomnik, który przedstawia umierającego wojownika, autorstwa
słynnego XX-wiecznego rzeźbiarza Józefa
Thoraka. Jest to jeden z dwóch pomników
austriackiego artysty w Polsce. W samym
porcie, którego historia sięga początków XIV
wieku, jeszcze dziś można obejrzeć pozostałości po XIX w. budownictwie. Stara część
Ustki zbudowana jest na planie, przypominającym układ uliczek z początków historii
miasta. Charakterystyczna dla całego regionu jest szachulcowa zabudowa starej rybackiej osady z przełomu XVII i XIX w. Ich malejąca liczba, czyni je wyjątkowymi, wartymi
uwagi, obiektami.
W Ustce co roku odbywa się jeden z największych w Polsce festiwali sztucznych
ogni, od pięciu lat organizowany jest Ustecki
Festiwal Filmów Amatorskich o ogólnopolskim charakterze, co roku miasto uczestniczy również w organizacji Komeda Jazz Festival. Turystyczna oferta miasta jest zawsze
bogata w wydarzenia rozrywkowo- kulturalne. Dla odwiedzających, jak i mieszkańców, są one ciekawą formą spędzenia czasu.
The location of Ustka on the middle coast
of the Baltic Sea, west of Słowiński National
Park, north of the Landscape Park called „The
Valley of Słupia”, determines its exceptional nature, both as a place for patients looking
for peace and people preferring active forms of
leisure. A thing worth emphasizing is the fact
that both parks along with the strip of coastal
waters of the Baltic Sea are included in Nature
2000 zone. The city is the site of „Beech Forest
on Słupia”, with an approximately 100-yearold beech forest , creating unique climate, and
8 km west there is a protected zone of the reserve of Modła Lake.
The health resort’s offer includes therapeutic baths (with the use of saline, peat,
carbonic acids) as well as hydrotherapy, inhalations, classic massage, therapeutic gymnastics as well as treatments using laser
therraphy, electrotherapy, magnetotherapy
and cryotherapy, thus covering treatment
profiles for orthopedic–traumatic diseases, nervous system, rheumatological, cardiologic diseases and hypertension, diseases
of circumferential vessels, upper respiratory
tract as well as diabetes, obesity, osteoporosis, endocrine system diseases and rehabilitation for women after mastectomy. Ustka
health resort has rich deposits of therapeutic
raw materials, peat and saline, as well as climate exceptionally favourable for health,
characterized by high aerosol humidity, with
substantial concentration of iodine and other micronutrients and microelements.
The most important monuments within and in the vicinity of the health resort include the Sacred Savior’s church from the
19th century. This is the place where you
can listen to very well preserved workshop
Volkner organs, see two pictures from the
17th century and a crucifix from 1752. An interesting thing are also other sacred facilities from the 15th, 16th and 17th centuries.
A unique facility in Ustka is undoubtedly the
quay, as well as remnants of the port construction project for the largest ships, interrupted before the outbreak of War World II,
as well as an extensive network of well-preserved bunkers. In the city itself there are
three museums: The Museum of Bread, Museum of the Land of Ustka and Mineralogical Museum. It is good take a walk on the
streets of the former exclusive residential
district of Ustka, contemporary Mickiewicza
and Żeromskiego Streets. Among the ornamentation characteristic for the turn of the
19th and 20th centuries a careful observer will find the traces of secessionist style.
Near the seaside promenade one can see,
among others, the monument of Frederick
Chopin by Ludwika Nitsche (the author of
the siren in Warsaw) and a monument unveiled in 1922, presenting a dying warrior
by the famous 20th-century sculptor, Józef
Thorak. This is one of the two monuments
by the Austrian artist in Poland. In the very
port, whose history dates back to the early
14th century, one can still see the remnants
of the 19th century buildings. The old part of
Ustka is built on a plan resembling the layout
of streets from the beginnings of the city’s
history. A characteristic feature of the whole
region are brick nogged timber wall buildings of the fishing settlement from the turn
of the 18th and 19th centuries, the decreasing number of which makes them exceptional facilities worth attention.
Every year one of the largest festivals of
fireworks in Poland takes place in Ustka, for
the last five years the city has organized the
Polish National Festival of Amateur Films in
Ustka, and every year the city also participates in the organization of Komeda Jazz
Festival. Tourist offer of the city is always
rich in entertainment-cultural events. They
are an interesting form of spending free time
for visitors and inhabitants.
Ustka
SEA RESORTS
Ustka
56-57
Uzdrowisko Ustka, wraz z atrakcyjnymi
turystycznie miejscowościami, to także idealne miejsce na poznanie miejscowej kuchni. Jest to możliwe dzięki, urozmaiconej bazie gastronomicznej, serwującej morskie
przysmaki.
Dobrze rozbudowana infrastruktura
obiektów sportowych w postaci boisk do gry
w piłkę nożną, koszykową, siatkową, kortów
tenisowych, bieżni, a także uruchomianego,
na okres zimowy, sztucznego lodowiska, zapewni zajęcie nawet najbardziej wymagających. Plaże w Ustce, poza szeroką ofertą dla
wielbicieli sportów wodno-motorowych,
oferują także boiska do gry w piłkę siatkową.
Co roku odbywają się tu także Mistrzostwa
Polski w Beach Soccer. Regularnie organizowane są rajdy rowerowe Szlakiem Zwiniętych Torów - starymi nasypami kolejowymi.
Ustka
Ustka health resort, along with the
towns attractive for tourists, is also an ideal
place for getting to know local cuisine. It is
possible thanks to diverse gastronomic base,
serving seafood delicacies.
Well-developed infrastructure of sports
facilities in the form of football, basketball, volleyball grounds, tennis courts,
tracks, as well as an artificial ice rink open
for the winter period shall ensure activities
even to the most demanding visitors. Apart
from a wide offer for the fans of water-motor sports, the beaches in Ustka also offer volleyball grounds. Beach Soccer Polish
Championship also takes place here every
year. One regularly organizes bicycle races
on the Route of Wound-up Railway Tracks on the former railway embankments.
Ustka
SEA RESORTS
Ustka
58-59
Molo podczas sztormu
FOT. H. BILOR
The pier in a storm
PHOTO BY H. BILOR
Morze to idealne miejsce
dla szukających spokoju pod żaglami
FOT. H. BILOR
Sea is an ideal place for people
looking for peace under the sails
PHOTO BY H. BILOR
Ustka
60-61
Ustka
62-63
Wydmy Słowińskiego
Parku Narodowego
FOT. PIOTR KRAHL
Dunes of Słowiński
National Park
Ustka
PHOTO BY PIOTR KRAHL
Spacery brzegiem morza obfitują zawsze
w fantazyjne kształty i barwy
FOT. H. BILOR
Strolls along the sea shore are always
full of fancy shapes and colours
PHOTO BY H. BILOR
64-65
Wieczorami podziwiać można piękno
rozlewającego się po niebie zachodu słońca
FOT. H. BILOR
In the evenings one can admire the beauty
of a sunset spreading
PHOTO BY H. BILOR
Charakterystyczne dla plaży
wschodniej urwiska brzegowe
FOT. PIOTR KRAHL
Coast cliffs typical
of the eastern beach
PHOTO BY PIOTR KRAHL
Ustka
66-67
Kolejny dzień
nad usteckimi klifami
FOT. H. BILOR
Another day
at the cliffs of Ustka
PHOTO BY H. BILOR
Urok usteckich plaż widoczny
jest szczególnie poza sezonem
FOT. H. BILOR
The charm of the beaches in Ustka is visible
especially after the summer season
PHOTO BY H. BILOR
Ustka
68-69
Sopot
Sopot to nadmorski kurort, który wraz
z Gdańskiem i Gdynią tworzy ponad
milionową aglomerację trójmiejską.
Od strony lądu miasto osłaniają zalesione
wzgórza morenowe, od strony morza,
osłaniający Zatokę Gdańską, Półwysep
Helski, dzięki czemu wody sopockich plaż
są cieplejsze niż w innych miejscach
nad Bałtykiem.
Sopot
Sopot is a seaside resort which, with Gdańsk
and Gdynia, creates more than one-million
Tri-city metropolitan area. From the side
of the land the city is shielded by forested
moraine hills, from the side of the sea - Hel
Peninsula shielding the Bay of Gdańsk,
thanks to which the waters of Sopot’s
beaches are warmer than in other
places at the Baltic Sea.
70-71
Sopot
Sopot to nadmorski kurort, który wraz
z Gdańskiem i Gdynią tworzy ponad milionową aglomerację trójmiejską. Od strony lądu miasto osłaniają zalesione wzgórza
morenowe, od strony morza, osłaniający Zatokę Gdańską, Półwysep Helski, dzięki czemu wody sopockich plaż są cieplejsze
niż w innych miejscach nad Bałtykiem. Niepowtarzalny charakter nadają miastu secesyjne kamieniczki, wille otoczone drzewami, zabytkowe parki i piękne, zadbane
ogrody. Urzekająca sceneria miasta oparta o walory naturalnego krajobrazu oraz
atrakcyjne obiekty rekreacyjno-wypoczynkowe i liczne imprezy kulturalno-rozrywkowe w połączeniu z dostępnością komunikacyjną powodują, że każdego roku
odwiedza Sopot ponad dwa miliony turystów i wczasowiczów.
Niezwykły charakter miasta docenił już
w XIX wieku J.J. Haffner, który rozpoczął tu
działalność uzdrowiskową. Dzisiaj, pomimo
znacznego rozwoju cywilizacyjnego, walory
przyrodnicze Sopotu są imponujące. Cztery kilometry czystych plaż, bezpośrednie sąsiedztwo Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego oraz tereny zielone, zajmujące 60 %
powierzchni miasta, czynią miasto bardzo
atrakcyjnym.
Są tu niepowtarzalne warunki do aktywnego wypoczynku dla osób w każdym wieku. Ścieżki rowerowe i spacerowe położone w pasie nadmorskim oraz na zalesionych
wzgórzach, hipodrom i ośrodki żeglarskie
umożliwiają aktywną turystykę. Plaże i najdłuższe w świecie drewniane molo stwarzają doskonałe warunki do kąpieli słonecznych
i morskich, a 150 metrowa różnica poziomów jest wykorzystywana w prowadzeniu terenoterapii. Wszystkie te miasta atuty
sprawiły, że w 1999 roku Sopot uzyskał status uzdrowiska.
Sopockie sanatoria, położone zarówno
w strefie nadmorskiej jak i w pobliżu terenów
leśnych, oferują bogaty program zabiegów
leczniczych, rehabilitacyjnych i odnowy biologicznej. Dodatkowo w mieście działa wiele
ośrodków SPA, gdzie można wszechstronnie
zadbać o swoje ciało i kompleksowo się zrelaksować. Od 1997 roku czynne jest w Sopocie ujęcie solanki wydobywanej z głębokości
800 metrów. Jest to 4,4 %. solanka bromkowa,
jodkowa, bogata w magnez i potas. Wykorzystuje się ją do kąpieli w basenie rehabilitacyjnym, do inhalacji w dwóch ogólnodostępnych „Grzybkach inhalacyjnych” położonych
w pobliżu sopockiego mola, a po rozcieńczeniu do picia.
Sopot to jednak nie tylko uzdrowisko
w znaczeniu dosłownym. To także modny kurort, oferujący swoim gościom liczne
atrakcje z dziedziny kultury, sztuki i rozrywki. Najdłuższe w Europie drewniane molo,
przecinające sopocką plażę, to miejsce rekreacyjnych i zdrowotnych spacerów, stężenie jodu, na częściach najdalej wysuniętych
w morze, jest dwukrotnie większe niż na lądzie. To tu organizowane są liczne festyny,
koncerty. Przystań turystycznej żeglugi pasażerskiej oraz taksówek wodnych, oferują
rejsy białą flotą na liniach Sopot – Westerplatte – Gdańsk (60 min) i Sopot – Gdynia (30 min). Z głowicy mola obejrzeć można przez lunety panoramę całego miasta.
Jest to również doskonałe miejsce do obserwacji rozgrywających się na wodach zatoki
Mistrzostw Świata w Żeglarstwie, Pucharu
Bałtyku w Windsurfingu czy Triathlonu Sopockiego. Od października do marca na Placu Zdrojowym u nasady mola czynne jest lodowisko. Do mola prowadzi Monciak, czyli
ulica Bohaterów Monte Cassino. To najsłynniejszy w kraju deptak, przy którym mieszczą się liczne puby i galerie oraz Scena Kameralna Teatru Wybrzeże. Latem prezentują
się tu uliczne teatry wędrowne i muzycy, wystawiają swoje prace portreciści. W maju na
Sopot is a seaside resort which, with Gdańsk
and Gdynia, creates more than one-million
Tri-city metropolitan area. From the side of
the land the city is shielded by forested moraine hills, from the side of the sea - Hel Peninsula shielding the Bay of Gdańsk, thanks
to which the waters of Sopot’s beaches are
warmer than in other places at the Baltic Sea.
The unique nature of the city is created by secessional tenement houses, villas surrounded
by trees, historical parks and beautiful, tidy
gardens. Charming scenery of the city based
on the qualities of the natural landscape and
attractive rest and recreation facilities as well
as numerous cultural-entertainment events
in combination with transport availability
make Sopot visited each year by more than
two million tourists and vacationers.
The wonderful character of the city was
appreciated already in the 19th century by
J.J. Haffner, who started spa activities here.
Today, in spite of significant global civilization development, natural qualities of Sopot are impressive. Four kilometers of clean
beaches, direct vicinity of the Tri-city Landscape Park as well as green areas occupying
60% of the city make it very attractive.
It provides unique conditions for active rest for people at every age. Cycle tracks
and walking paths in the seaside strip and on
forested hills, the hippodrome and sailing
centres enable active tourism. The beaches
and the world’s longest wooden quay create
perfect conditions for lying on the beach,
sea baths and walks, and the 150-meter difference in levels is used in field therapy. All
these assets of the city resulted in the fact
that in 1999 Sopot gained the status of a
health resort
The sanatoria of Sopot, located both at
the seaside and in the vicinity of forest areas,
offer a rich program of health, rehabilitation
and biological regeneration treatments. Additionally, many spa centres function in the
city, where one can take care of the body
and relax in a complex way. A spring of saline extracted from the depth of 800 meters
has been active in Sopot since 1997. This is
4.4% bromide, iodide saline, rich in magnesium and potassium. It is used for baths in
a therapeutic pool, inhalations in two commonly available „Inhalation Mushrooms” in
the vicinity of the quay in Sopot as well as –
after diluting – for drinking.
Sopot is, however, not only a health resort in the literal meaning of this word. This
is also a fashionable resort, providing its visitors with numerous attractions related to
culture, art and entertainment. The longest
wooden quay in Europe, crossing the beach
of Sopot, is a place for recreational and therapeutic walks - iodine concentration on the
parts located at the greatest distance from
the beach is twice as high as on shore. This
is the place where numerous festivals and
concerts are organized. Tourist passenger
navigation harbour as well as water taxis offer cruises by the white fleet on the lines Sopot – Westerplatte – Gdańsk (60 min) and
Sopot – Gdynia (30 min). From the quay’s
head one can see the panorama of the whole
city through telescopes. It is also a perfect
place to watch World Championship in Sailing, Baltic Cup in Windsurfing or Triathlon
in Sopot taking place in the bay. From October to March a skating rink is open in Plac
Zdrojowy at the quay’s beginning. The so
called „Monciak”, that is Bohaterów Monte Cassino Street, leads to the quay. It is the
most famous promenade in Poland, where
numerous pubs and galleries are located, as
well as the Chamber Stage of Wybrzeże Theatre. Summer street theatres and musicians
give their performances here, portrait artists show their works. A great outdoor event
called „Sopot, the Street of Artists” is organized on the promenade in May. Twisted
Sopot
SEA RESORTS
Sopot
72-73
Sopot
deptaku organizowana jest wielka impreza plenerowa pod nazwą: „Sopot Ulica Artystów”. Przy Bohaterów Monte Cassino 53
znajduje się Krzywy Dom. W 2002 r. projekt tego budynku otrzymał nagrodę główną
w Konkursie Wielkich Marzycieli w kategorii
„Architektura”. Koncepcja architektoniczna
budynku plasuje się w szeregu dzieł oryginalnych, tworzonych np. przez Gaudiego, Hundertwassera, Gehry’ego, przyciągających
miłośników architektury i turystów, a jednocześnie nawiązuje do niezwykłej atmosfery Sopotu, klimatów tworzonych przez Pera
Dahlberga czy sopockich zjawisk nietuzinkowych, takich jak parady jazzowe, biesiady
uliczne i osobowości takie, jak choćby Parasolnik. We wnętrzu Krzywego Domku swoją
siedzibę mają puby, restauracje, sklepy.
Niezapomnianym przeżyciem będzie zapewne wizyta w Operze Leśnej. Ten zadaszony amfiteatr na wolnym powietrzu, w opinii
fachowców, uchodzi za jeden z najpiękniejszych i najbardziej znakomitych pod względem akustyki obiektów w Europie. Zajmuje ona teren o powierzchni 4 hektarów, na
widowni zasiąść może 4400 widzów. Na jej
scenie organizowane są koncerty muzyki
klasycznej i popularnej. Między innymi odbywający się tu już od 40 lat Sopot Festiwal
oraz Festiwal Operowy, stanowiący kontynuację przedwojennej tradycji Festiwali Wagnerowskich, dzięki którym na początku XX
wieku Sopot znany był w świecie jako małe
Bayreuth.
Kto się nie rozwija i nie inwestuje, ten
się cofa - z tego faktu doskonale zdaje sobie sprawę sopocki samorząd. Toteż Sopot
jest gminą przyjazną, otwartą na inwestycje i aktywnie inwestującą, bowiem piękna plaża i status uzdrowiska nie wystarczą,
by przyciągnąć turystów. Trzeba zapewnić
im odpowiednie zaplecze hotelowo– gastronomiczne i co równie ważne, możliwość
różnorodnego spędzania wolnego czasu.
Wzmożony ruch turystyczny w Sopocie wymaga także bardzo sprawnej i nowoczesnej infrastruktury drogowej, a status
uzdrowiska zobowiązuje do stałej modernizacji sieci wodociągowej i grzewczej. Centrum Sopotu do niedawna było miejscem
największych inwestycji w historii miasta.
W 2010 roku otwarto Dom Zdrojowy przy
sopockim molu, w którym ma swoją siedzibę m.in. Państwowa Galeria Sztuki, największa i najnowocześniejsza w Polsce północnej. Powstał tunel samochodowy w ciągu
ul. Grunwaldzkiej, otwarty 8 czerwca 2008
roku, dzięki któremu sopocki deptak, słynny
Monciak prowadzi bezpośrednio na molo,
bez konieczności przekraczania ulicy. W dniu
1 lipca 2008 roku przywitał pierwszych gości hotel Sheraton Spa, pięciogwiazdkowy obiekt z centrum konferencyjnym oraz
rozbudowaną ofertą SPA. Kameralne centrum handlowo usługowe z Multikinem, to
dla mieszkańców i gości ciekawa propozycja
spędzenia wolnego czasu
Zawieszony między brzegiem morza
i pokrytymi, gęstym lasem, wzgórzami morenowymi, Sopot, to niezwykłe miasto, które na zawsze wpisze się w serca tych, którzy
spędzą tu choć jeden dzień.
House is located at 53 Bohaterów Monte Cassino Street. In 2002 the design of this
building received the main award in the
Competition of Great Dreamers in the category „Architecture”. Architectonic concept
of the building is one of the original works
created e.g. by Gaudi, Hundertwasser, Gehry, attracting the enthusiasts of architecture and tourists, and, at the same time, refers to the remarkable atmosphere of Sopot,
climates created by Per Dahlberg or extraordinary phenomena of Sopot, such as jazz parades, street feasts and personalities, such
as, for example, the Umbrella-Maker. Inside
the Twisted House there are pubs, restaurants and shops.
An unforgettable experience will probably be a visit to the Forest Opera House.
This roofed outdoor amphitheatre, in the
opinion of professionals, is one of the most
beautiful facilities in Europe, excellent in
terms of acoustics. It spreads over the total area of 4 hectares, and the audience may
hold 4400 viewers. Classical and popular
music concerts are organized on its stage among others, Sopot Festival as well as Opera Festival taking place here for 40 years,
being the continuation of the pre-war tradition of Wagner Festivals, thanks to which,
in the early 20th century, Sopot was known
in the world as small Bayreuth.
A person who does not develop and invest, goes back – local government of Sopot is perfectly aware of this fact. Therefore, Sopot is a friendly commune, open to
investments and actively investing, since the
beautiful beach and health resort status are
not sufficient to attract tourists. It is necessary to provide them with proper hotel-restaurant facilities and, what is equally important, the possibility of spending free time in
various ways.
Intensive tourist traffic in Sopot requires
also very efficient and modern road infrastructure, and the health resort status puts
an obligation of permanent modernization
of the water supply and heating systems.
Until recently the centre of Sopot was the
place of the largest investment projects in
the city’s history. Spa House at the quay was
opened in 2010, and it is the seat of, among
others, the State Art Gallery, the largest and
most modern one in northern Poland. A
car tunnel within Grunwaldzka Street was
opened on 8 June 2008, as a result of which
the promenade of Sopot, the famous „Monciak”, leads directly to the quay, without
the need to cross the street. On 1 July 2008
Sheraton Spa Hotel, a five-star facility with a
conference centre and an extensive SPA offer, welcomed the first guests. Private commercial-service centre with the „Multikino”,
is an interesting offer for spending free time
for the inhabitants and visitors
Sopot, suspended between the sea shore
and moraine hills covered with dense forest,
is a remarkable city which will remain forever in the hearts of those who spend even
one day here.
Sopot
SEA RESORTS
Sopot
74-75
Windsurfing przy sopockiej plaży
FOT. URZĄD MIASTA SOPOTU
Windsurfing at Sopot beach
PHOTO BY ARCHIVE OF SOPOT CITY HALL
Lato na sopockiej plaży
Summer on Sopot beach
Sopot
76-77
Sopot
78-79
Sporty wodne w Sopocie
Water sports in Sopot
Sopot
Grzybek inhalacyjny przy Zakładzie
Balneologicznym w Sopocie
Inhalation mushroom
at Balneologic Facility in Sopot
80-81
Hotel Sofitel Grand Sopot
FOT. ŹRÓDŁO URZĄD MIASTA SOPOTU
Hotel Sofitel Grand Sopot
Sopockie molo
Sopot Pier
Sopot
82-83
Latarnia Morska w Sopocie
– widok ze Skweru Kuracyjnego
Lighthouse in Sopot
– a view from Kuracyjny Square
Dom Zdrojowy i Hotel Sheraton
Spa House and Hotel Sheraton
Sopot
84-85
Świnoujście
Świnoujście to jedyne miasto w Polsce
położone na kilkudziesięciu wyspach,
otoczone wodami Bałtyku, Zalewu
Szczecińskiego i cieśniny Świny. Jest jednym
z ważniejszych nad Bałtykiem ośrodków
turystyczno-uzdrowiskowych, a jednocześnie
znaczącym ośrodkiem gospodarki morskiej.
Świnoujście
Świnoujście is the only city in Poland
located on a few dozen islands surrounded
by the waters of the Baltic Sea, the Szczecin
Lake and the strait of the Świna River. I
t is one of major tourist-spa centres by
the Baltic Sea, and, at the same time
a significant maritime economy centre.
86-87
Świnoujście
Świnoujście – kraina 44 wysp
Świnoujście to jedyne miasto w Polsce położone na kilkudziesięciu wyspach, otoczone wodami Bałtyku, Zalewu Szczecińskiego
i cieśniny Świny. Jest jednym z ważniejszych
nad Bałtykiem ośrodków turystyczno–
uzdrowiskowych, a jednocześnie znaczącym
ośrodkiem gospodarki morskiej. Dzięki swoim walorom naturalnym i atrakcjom turystycznym, co roku tysiące turystów zarówno
z Polski, jak i z zagranicy wybiera Świnoujście
na miejsce swojego wypoczynku. Przyciągają ich doskonałe warunki klimatyczne, wyspiarskie położenie oraz bogactwo przyrody.
Świnoujska plaża, z drobnym, złocistym piaskiem, najdłuższa i najszersza nad Bałtykiem,
była wielokrotnie wyróżniana międzynarodowym certyfikatem jakości – „Błękitna Flaga”. O wyjątkowości miasta decyduje również
jego transgraniczne położenie.
Od wejścia Polski do układu z Schengen
i otwarcia granic dla ruchu samochodowego na wyspie Uznam znacznie wzrosła dostępność Świnoujścia od strony Niemiec.
W 2008 roku uruchomione zostało połączenie kolejowe z niemiecką częścią wyspy
Uznam (Uznamska Kolejka Uzdrowiskowa
zatrzymuje się prawie w centrum miasta).
Od kilku lat działa polsko–niemiecka linia
autobusowa. Dodatkową atrakcją są połączenia promowe ze Skandynawią (Ystad,
Bornholm, Kopenhaga). W pobliżu znajdują się dwa porty lotnicze – Goleniów (oddalony o około 60 km) i Heringsdorf (Niemcy)
– 12 km od miasta.
Wyspy zdrowia i urody.
Już na początku XIX w. Świnoujście stało się
znaczącą miejscowością letniskową, do której przybywali wczasowicze z całych Niemiec i krajów ościennych. Wkrótce miasto
otrzymało status uzdrowiska, a wybudowanie w II połowie XIX w. linii kolejowej,
umożliwiło wygodny dojazd bezpośrednio
z Berlina. W 1895 r. odkryto bogate źródła
solanek o leczniczych właściwościach. Przyczyniło się to do błyskawicznego rozwoju
dzielnicy uzdrowiskowej, położonej bezpośrednio przy plaży. Na przełomie XIX i XX w.
Świnoujście stało się renomowanym kurortem z Domem Zdrojowym, łazienkami, licznymi pensjonatami i Muszlą Koncertową.
Jego dalszy rozwój przerwały działania wojenne. Dopiero lata 60–e XX w. umożliwiły odtworzenie i rozwój dzielnicy uzdrowiskowej. Dzisiaj wyspiarski kurort umiejętnie
łączy funkcje uzdrowiskowo–wypoczynkowe z gospodarką morską. Miasto dysponuje
dobrze rozwiniętą bazą zabiegową, oferującą usługi na najwyższym poziomie.
Naturalne złoża borowin i solanek, nowoczesna baza zabiegowa oraz wykwalifikowana kadra umożliwiają skuteczne leczenie wielu schorzeń m.in. narządów ruchu,
układu oddechowego, kręgosłupa. Uzdrowisko od lat specjalizuje się w leczeniu chorób z zakresu endokrynologii, kardiologii,
dermatologii. Swoją ofertę stale dostosowuje do potrzeb rynku.
Wyspy kultury.
Pobyt turystom urozmaicają liczne imprezy kulturalne, wśród których wymienić należy doroczne obchody Dni Morza, Festiwal Artystyczny Młodzieży Akademickiej,
odbywający się nieustannie od 1966 roku,
czy Sail Świnoujście z Festiwalem Piosenki Morskiej „Wiatrak”, podczas którego posłuchać można najlepszych polskich
wykonawców muzyki szantowej. Dużym
powodzeniem cieszą się koncerty organowe, Festiwal Folkloru i Sztuki Ludowej „Lato nad Świną”, polsko–niemiecki
Uznamski Festiwal Muzyki oraz spotkania jazzowe. Muszla koncertowa na promenadzie codziennie zaprasza na koncerty, animacje kulturalne dla dzieci. Jak
Świnoujście - the land of 44 islands
Świnoujście is the only city in Poland located on a few dozen islands surrounded by the
waters of the Baltic Sea, the Szczecin Lake
and the strait of the Świna River. It is one of
major tourist-spa centres by the Baltic Sea,
and, at the same time a significant maritime
economy centre. Thanks to natural qualities
and tourist attractions, thousands of tourists
both from Poland and from abroad choose
Świnoujście as the place for their holiday every year. They are attracted by excellent climatic conditions, island location, as well as
richness of nature. The beach in Świnoujście,
with fine, golden sand, the longest and widest by the Baltic Sea, was many times distinguished with the international „Blue Flag”
quality certificate. The city’s exceptionality is
also influenced by its cross-border location.
Since Poland’s accession to Schengen and opening boundaries for vehicular traffic on Uznam Island, the availability
of Świnoujście has substantially increased
from the side of Germany. In 2008 a railway
connection with German part of Uznam Island was opened (Resort Railway of Uznam
stops almost in the city centre). For several years a Polish-German bus line has been
functioning here. An additional attraction
are ferry connections with Scandinavia (Ystad, Bornholm, Copenhagen). Nearby there
are two airports – Goleniów (approximately 60 km away) and Heringsdorf (Germany)
– 12 km from the city.
Health and beauty islands
Already at the beginning of the 19th century Świnoujście became a significant summer
resort visited by vacationers from the entire Germany and the neighboring countries.
Soon the city received the status of a health
resort, and construction of the railway line in
the 2nd half of the 19th century enabled convenient access directly from Berlin. In 1895
one discovered rich sources of saline with
medicinal properties. This contributed to
rapid development of the spa district located
directly at the beach. At the turn of the 19th
and 20th century Świnoujście became a reputable resort with a Spa House, baths, numerous guesthouses and a Band Shell. Its further
development was interrupted by war actions.
Only in the 1960s was it possible to reconstruct and develop the spa district. Today the
island resort efficiently combines spa-recreational functions with maritime economy.
The city has a well-developed treatment base
offering services of the highest quality.
Natural deposits of therapeutic peat and
saline, modern treatment 8 as well as qualified personnel enable effective treatment
of many diseases, among others, diseases of
the locomotor system, respiratory system
and the spine. For years the health resort has
specialized in the treatment of diseases related to endocrinology, cardiology, dermatology. It is constantly adjusting its offer to
the market needs.
Culture islands
The tourists’ stay is made interesting by numerous cultural events, which include annual Sea Days, Artistic Festival of the Academic Youth taking place since 1966, or Sail
Świnoujście with the Sea Song Festival called
„Wiatrak” during which one can listen to
the best Polish shanty singers. A very popular events are organ music concerts, Folklore
and Folk Art Festival called „Lato nad Świną”
(Summer on Świna River) or the Polish-German Music Festival on Uznam, as well as jazz
meetings. Every day the band shell on the
promenade invites to concerts, cultural animations for children. As the case should be
in a seaside town, one can participate here in
numerous boat races, angling competitions,
beach volleyball and football tournaments.
Świnoujście
SEA RESORTS
Świnoujście
88-89
Świnoujście
przystało na miejscowość nadmorską,
można uczestniczyć w licznych regatach,
zawodach wędkarskich, rozgrywkach plażowych w piłce siatkowej i nożnej.
Twierdza na wyspach.
Świnoujście przez lata było ważnym punktem militarnym na mapie Europy. Od 1863
roku funkcjonowało jako twierdza morska
z czterema samodzielnymi fortami. W okresie I i II wojny światowej, jak i w czasach późniejszych, powstawały kolejne obiekty. Dzisiaj największą atrakcją dla turystów są trzy
forty: Fort Anioła, Fort Gerharda i Fort Zachodni. Każdy z nich udostępniony jest do
zwiedzania i oferuje szereg atrakcji od wystaw poprzez koncerty, po lekcje historii
z przymrużeniem oka. W 2005 roku oznakowano pieszy szlak turystyczny – „Szlak fortyfikacji”, obejmujący najciekawsze zabytki architektury militarnej po wschodniej stronie
ujścia Świny. Świnoujskie fortyfikacje wyróżnione zostały prestiżowym Certyfikatem
Polskiej Organizacji Turystycznej w konkursie na najlepszy produkt turystyczny pod nazwą „Świnoujście – twierdza na wyspach”.
Aktywne wyspy.
Miłośników turystyki rowerowej zainteresuje z pewnością ponad stukilometrowa,
rozbudowana sieć szlaków rowerowych,
biegnących po polskiej i niemieckiej części regionu. Na miejscu są liczne wypożyczalnie rowerów. Szlaki piesze m.in. plażą do Międzyzdrojów, ścieżki edukacyjne:
przyrodnicza, biegnąca pośród największej
paproci – długosza królewskiego i fortyfikacyjna po XIX–wiecznych obiektach militarnych, zachęcają do pieszych wędrówek.
Wymarzone warunki do uprawiania sportów wodnych, zarówno na wodach morskich, jak i śródlądowych, znajdą miłośnicy żeglarstwa, kajakarstwa, windsurfingu
i kitesurfingu. Przystań jachtowa w Basenie Północnym przyjąć może ponad 200
jednostek. Natomiast osoby ceniące sobie ciszę i kontakt z naturą znajdą dla siebie
liczne miejsca wypoczynku, z dala od ulicznego zgiełku, za to bogate w unikalną faunę i florę, charakterystyczną dla krajobrazu
wyspiarskiego.
Active islands
The enthusiasts of cycling will certainly be
interested in over one-hundred-kilometer long extensive network of bicycle paths
running in the Polish and German parts of
the region. On site there are numerous bike
rentals. Hiking routes, among others, along
the beach to Międzyzdroje, educational
paths: natural path, running among the largest fern – royal fern, and fortification path
among 19th-century military facilities encourage hiking. Ideal conditions for practising water sports, both on sea and inland
waters, can be enjoyed by the lovers of sailing, canoeing, windsurfing and kitesurfing. The marina in the Northern Basin can
receive more than 200 units. On the other
hand, people appreciating silence and contact with nature can find numerous places
for rest, away from street turmoil, but rich
in unique fauna and flora, typical of the island landscape.
Fortress on the islands
For years Świnoujście has been an important military point on the map of Europe.
Since 1863 it has functioned as a sea fortress with four independent forts. In the period of World Wars I and II, as well as later,
subsequent facilities were established. Today the greatest tourist attraction are three
forts: Angel’s Fort, Gerhard’s Fort and Western Fort. Each of them is available for visiting and offers a number of attractions, from
exhibitions, through concerts, to tongue in
cheek history lessons. In 2005 one marked
the pedestrian tourist route - „Route of fortifications”, including the most interesting military architecture monuments on the
eastern side of the mouth of the Świna River.
The fortifications of Świnoujscie were distinguished with the prestigious Certificate
of the Polish Tourist Organization in the
contest for the best tourist product, called
„Świnoujście – the fortress on islands”
Świnoujście
SEA RESORTS
Świnoujście
90-91
Wejście do portu
FOT. A. JACKOWSKI
Entrance to the port
PHOTO BY A. JACKOWSKI
Budynek Uzdrowiska Świnoujście przykład
przedwojennej architektury
FOT. T. AMBROSZCZYK
Świnoujście Health Resort building
as an example of pre-war architecture
PHOTO BY T. AMBROSZCZYK
Świnoujście
92-93
Świnoujście
94-95
Nowa promenada
zachęca do spacerów
FOT. T. AMBROSZCZYK
New promenade encourages
many to take a walk
Świnoujście
Biały wiatrak jedna z wielu
wizytówek Świnoujścia
FOT. S. RYBCZYŃSKI
White windmill as one of Świnoujście’s
many showcases
PHOTO BY S. RYBCZYŃSKI
96-97
Muszla koncertowa miejsce wielu imprez kulturalnych
FOT. S. RYBCZYŃSKI
Bandstand is a venue of many cultural events
PHOTO BY S. RYBCZYŃSKI
Port jachtowy w Basenie Płónocnym
FOT. T. AMBROSZCZYK
Marina in the Northern Basin
Świnoujście
98-99
Najstarszy z fortów
w Świnoujściu Fort Anioła
FOT. K. KASPERSKA
Angel’s Fort - the oldest fort
in Świnoujście
PHOTO BY K. KASPERSKA
Centrum miasta – Plac Wolności
FOT. T. AMBROSZCZYK
City Center – Freedom Square
Świnoujście
100-101
Rewal
Rewal to nadmorska miejscowość
wypoczynkowa i kąpielisko morskie.
Obszar dzisiejszej gminy w pierwszych
wiekach naszej ery zamieszkiwany był
przez Wandalów, a następnie przez Wendów.
Do Polski ziemie te zostały przyłączone
w X wieku.
Rewal
Rewal is a vacation and seaside resort.
The area of today’s commune was inhabited
in the first centuries of the Common Era
by Vandals and then by Wends.
These lands were directly connected
to Poland in the 10th century
102-103
Rewal
Rewal to nadmorska miejscowość wypoczynkowa i kąpielisko morskie. Obszar dzisiejszej gminy w pierwszych wiekach naszej ery zamieszkiwany był przez Wandalów,
a następnie przez Wendów. Do Polski ziemie te zostały przyłączone w X wieku, od
roku 1181 roku były one lennem niemieckim,
w 1630 zostały zajęte przez Szwedów, którzy panowali tu aż do 1811 roku. Wówczas to
obszar gminy znalazł się w granicach państwa pruskiego.
Sam Rewal przypuszczalnie powstał
około XV wieku, ale przez cztery kolejne
stulecia trwał trochę na uboczu świata. Historia miejscowości jako uzdrowiska zaczyna się w 1830 roku, kiedy to założono
tu kąpielisko. Sześćdziesiąt lat później wybudowano kolej wąskotorową, która stała się atrakcją miasta i przyciągnęła setki turystów. Miasteczko i okolice szybko stały się
znane ze względu na przyjazny klimat, piękne krajobrazy, niską, stwarzającą przyjemną
atmosferę zabudowę i liczne atrakcje. Turystyka na tych terenach rozwijała się szczególnie dynamicznie od początku XX wieku
oraz w okresie międzywojennym.
O atrakcyjności tego zakątka Polski zadecydowało nadmorskie położenie, ale
także duża ilość terenów zielonych, które
znacząco wpływają na klimat Rewala i okolic. Oprócz lasów państwowych i prywatnych ciekawymi skupiskami drzew są; aleja
kasztanowców i parki w Trzęsaczu, aleja lipowa i klonowa, buki i dęby w Rewalu, drzewostan mieszany w Niechorzu.
Obfita zieleń, morskie widoki, gorący
piasek plaż, wschody i zachody słońca dostarczają niezwykłych wrażeń. Nawet krótka chwila bycia tu potrafi obdarzyć potężną
dawką energii, zupełnie jakby umysł poddany został wyrafinowanym zabiegom. Rewalska plaża jest trochę jak gabinet odnowy
nie tylko biologicznej, ale i psychologicznej. W Rewalu jest ona szeroka i piaszczysta,
między Rewalem i Trzęsaczem oparta o klif.
Spacerowanie nią, wzdłuż klifu, należy niemal do kanonu zachowań rewalskiego plażowicza. W czasie letnich wakacji funkcjonują
na plaży zjeżdżalnie i dmuchane konstrukcje dla dzieci, wypożyczalnia skuterów wodnych, organizowane są sportowe turnieje.
Co kilkaset metrów nad bezpieczeństwem
jej użytkowników czuwają wykwalifikowani ratownicy. Przy odrobinie szczęścia na
wybrzeżu rewalskim można spotkać uroczą
fokę o imieniu Depka. Najczęściej spotykana
jest przy tarasie widokowym w Rewalu oraz
w pobliżu latarni morskiej w Niechorzu.
Jedną z wielu atrakcji, jakie czekają na
wypoczywających tu wczasowiczów, są odbywające się w amfiteatrze, koncerty, przedstawienia i kabarety. Gwiazdy polskiej estrady są tutaj częstymi gośćmi - w sezonie
letnim niemal codziennie dzieje się w rewalskim amfiteatrze coś ciekawego.
Przejażdżka rewalską kolejką wąskotorową jest trochę jak podróż w czasie. W końcu linia ta, łącząca Gryfice, Rewal z Niechorzem, została wybudowana w 1896 r. Podróż
tą osobliwą kolejką odbywa się w taborze złożonym z trzech rodzajów wagonów:
w odkrytych - wykorzystywanych w pogodne, ciepłe dni, w zamkniętych - umożliwiających przejażdżkę w dni słotne oraz
w zabytkowym wagonie barowym. Skład
ciągnięty jest przez, niezwykłej urody, stary
parowóz „Parys”. Ciuchcia zwana popularnie „Ciuchcią Retro Expres” jedzie z prędkością 25 km/h. Każdy jej pasażer ma więc znakomitą okazję do dokładnego przyjrzenia się
okolicy. Może także wysiąść na jednej z ciekawszych stacji, np. w Rybokartach, gdzie
znajduje się pałac położony nad jeziorem,
w Karnicach. Zachowały się tu resztki zabytkowego wiaduktu kolejowego, w Trzęsaczu,
Niechorzu czy Pogorzelicy. Kolejka jeździ
kilka razy dziennie, od długiego, majowego
Rewal is a vacation and seaside resort. The
area of today’s commune was inhabited in
the first centuries of the Common Era by
Vandals and then by Wends. These lands
were directly connected to Poland in the
10th century, from 1181 they were the feoff of Germany, in 1630 they were seized by
Swedes who reigned here until 1811. At that
time the area of the commune was within
the Prussian state.
Rewal itself was probably founded
around the 15th century, but for over four
subsequent centuries it existed a bit out of
the world. The town’s history as a health
resort starts in 1830, when the seaside resort was established here. Sixty years later narrow–gauged railway was built here,
which became the town’s attraction and
drew hundreds of tourists. The town and
the area quickly became known due to the
friendly climate, beautiful landscapes, low
buildings and numerous attractions creating pleasant atmosphere. Tourism in these
areas was developing particularly dynamically from the early 20th century and in the
inter–war period.
The attractiveness of this corner of Poland was determined by its seaside location, but also a great scale of green areas
which significantly affect the climate of
Rewal and the region. Apart from state and
private forests, interesting concentrations
of trees are; the avenue of chestnut trees
and parks in Trzęsacz, the avenue of lime
and maple trees, beech trees and oaks in
Rewal, mixed forest stand in Niechorze.
Abundant greenery, sea views, hot sand
of the beaches, sunrises and sunsets guarantee unusual impressions. Even a short
moment here can give a huge amount of
energy, as if the mind underwent sophisticated treatments. The beach of Rewal is
a bit like not only biological but also psychological regeneration centre. In Rewal itself it is wide and sandy, between Rewal and
Trzęsacz it has the form of a cliff. Walking
along this cliff is almost a ritual for a person
visiting the beach of Rewal. During summer holidays there are slides and air structures for children, as well as water scooters
rental sites on the beach, and sports competitions are organized here. Qualified lifeguards monitor the safety every few hundred meters. With a bit of luck you can meet
a cute seal called Depka on the coast of Rewal. Most frequently it can be met at the
panorama terrace in Rewal and in the vicinity of the lighthouse in Niechorze.
One of many attractions awaiting vacationers are concerts, performances and
cabarets in the amphitheater. Stars of the
Polish stage are frequent guests here – in
the summer season something interesting
is happening in the amphitheater of Rewal
almost every day.
A ride by the narrow–gauged railway
of Rewal is a bit like a time travel. After all,
this line, connecting Gryfice, Rewal and
Niechorze, was built in 1896. You travel by
this peculiar railway in a rolling stock consisting of three kinds of cars: open – used
on sunny, warm days, closed – for a ride in
the rain, and an antique bar car. The rolling stock is pulled by a remarkably beautiful, old steam locomotive called “Parys”.
The choo–choo, commonly called „Retro
Express Choo–choo” has the speed of 25
km/h. Each of its passengers therefore has
an excellent opportunity to closely watch
the region. They can also get out at one of
more interesting stations, e.g. in Rybokarty,
where there is a palace located on the lake,
in Karnice with the remains of a historical railway flyover, in Trzęsacz, Niechorze
or Pogorzelica. The rides take place several times a day, from the long May weekend
by the end of September. After the holiday
Rewal
SEA RESORTS
Rewal
104-105
Rewal
weekendu do końca września. Poza sezonem
skład kolejki można oglądać w Gryficach na
Stałej Wystawie Pomorskich Kolei Wąskotorowych. Na zamówienie klientów organizowane są przejazdy przerywane ogniskami
i zabawą.
Bardzo ciekawym miejscem, położonym
opodal Rewala, jest Trzęsacz, słynący z ruin
kościoła gotyckiego, położonego na skraju
lądu, na wysokim klifie. Tędy właśnie przebiega piętnasty południk. Turystów przyciągają; stadnina koni, park dworski z XVIII w.
wpisany do rejestru zabytków, plaża, paralotniarze. To miejsce wpisane jest w kalendarz każdego fana paralotni. To tylko niektóre z atrakcji. Trzęsacz kojarzy się także,
z organizowanym tu co roku, światowej sławy, koncertem muzyki gitarowej. Miejscowość tę charakteryzuje malowniczy, wysoki klif, który pokazuje walkę morza i lądu na
przestrzeni wieków.
Rewal i jego okolice to dziś jeden z najmodniejszych, nadmorskich rejonów Polski.
Największymi atutami tych miejsc są: krystalicznie czysta woda, szeroka, piaszczysta plaża i powietrze obfitujące w jod, duża
ilość imprez artystycznych. Turyści mają tu
już teraz okazję, by ciekawie i miło spędzić
wolny czas. W planach jest budowa basenu
ze zjeżdżalnią, co niewątpliwie będzie dodatkową atrakcją. Niezwykle zróżnicowana baza noclegowa, mnogość kawiarni, barów, smażalni, ścieżki rowerowe sprawiają,
że zainteresowanie wypoczynkiem w Rewalu, tak latem jak i po sezonie, z roku na rok
jest większe.
season the rolling stock can be seen in Gryfice at the Permanent Exhibition of Pomeranian Narrow–Gauged Railway. Upon
the customers’ request rides are organized
with bonfires and fun.
A very interesting place, situated near
Rewal, is Trzęsacz, famous for the ruins of
the Gothic church located on the border
of the land, on a high cliff. This is the place
that the fifteenth meridian passes through.
Tourists are attracted by; a stud farm, manor park from the 18th century entered in
the register of monuments, the beach, paragliders. This place is marked in the calendar of every fan of paragliding. These are
only some of the attractions. Trzęsacz is associated also with the annual, world–famous guitar music concert being organized
here. This town is characterized by a picturesque, high cliff showing the fight of the
sea and the land across the centuries.
Rewal and its surroundings are today one of the most fashionable seaside
regions of Poland. The greatest assets of
these places are: crystal–clear water, wide,
sandy beach and air with a lot of iodine,
as well as a high number of artistic events.
Tourists already have an opportunity to
spend their free time in an interesting and
pleasant way. There are plans of constructing a swimming pool with a slide, which
will undoubtedly be an additional attraction. An extremely diverse accommodation
base, multiple cafes, bars, fried–fish shops,
cycle tracks make people more and more
interested in recreation in Rewal, both in
the summer and after the holiday season
each year.
Rewal
SEA RESORTS
Rewal
106-107
Replika Krzyża z Giewontu
to charakterystyczna atrakcja Pustkowa
FOT. ROBERT DAJCZAK
A replica of the Cross from the Giewont peak
is a characteristic attraction of Pustkowo
PHOTO BY ROBERT DAJCZAK
Wybrzeże Rewalskie z lotu ptaka
FOT. ARCHIWUM
Bird’s eye view on the coast of Rewal
PHOTO BY ARCHIVE
Rewal
108-109
Rewal
110-111
Platforma widokowa przy ruinach
kościoła w Trzęsaczu
Na stronie 108
Widok z Latarni Morskiej na niechorską plażę
FOT. ROBERT DAJCZAK
FOT. ROBERT DAJCZAK
View terrace at the ruins
of the church in Trzęsacz
On the page 108
View from the lighthouse on the beach of Niechorze
Rewal
Skate Parki przy obiektach sportowych
to ulubione miejsca spotkań gminnej młodzieży
FOT. ROBERT DAJCZAK
Skate parks at sport facilities are the favourite
meeting places of local teenagers
112-113
Nadmorska Kolej Wąskotorowa to jedna
z największych atrakcji Gminy Rewal.
FOT. CIPR REWAL
Seaside Narrow-Gauge Railway is one of the
greatest attractions of the District of Rewal
PHOTO BY CIPR REWAL
Taras widokowy w Rewalu
FOT. ROBERT DAJCZAK
View terrace in Rewal
Rewal
114-115
Ruiny gotyckiego kościoła w Trzęsaczu
to swoista wizytówka Gminy Rewal
FOT. ROBERT DAJCZAK
Ruins of the Gothic church in Trzęsacz are
a unique showpiece of the District of Rewal
Akademia Słońca projekt aktywizacji turystów
przebywających na Wybrzeżu Rewalskim
FOT. CIPR REWAL
Sun Academy - activating project for tourists
staying on the coast of Rewal
PHOTO BY CIPR REWAL
Rewal
116-117
UZDROWISKA NIZINNE
LOWLAND RESORTS
2.
Augustów
Busko–Zdrój
Nałęczów
Ciechocinek
Połczyn–Zdrój
Solec–Zdrój
Horyniec–Zdrój
Inowrocław
Konstancin
Jeżeli będziesz w tych stronach…
gdzie przydrożne drzewa
z przewagą lipy
gdzie słońce z fontanną
sekrety mają…
gdzie oswojone
łabędzie, wiewiórki
gdzie w liściach i kwiatach
słychać muzykę, romantyczną zadumę…
gdzie rozmarzone dusze wsłuchane
w śpiew ptaków
do serc pukają…
Wstąp…
CZESŁAWA DĄBROWSKA
If you ever come to this place …
with the roadside trees
dominated by the lime
with the sun and fountain
sharing their secrets …
with tame
swans and squirrels
with leaves and flowers
sounding with music and amorous reflections …
with languid souls immersed
in the bird chirps
knocking to your heart …
come…
CZESŁAWA DĄBROWSKA
120-121
Augustów
Legenda głosi, że Augustów swoje
powstanie zawdzięcza pierwszej
schadzce Zygmunta II Augusta i Barbary
Radziwiłłówny. Dla jej upamiętnienia król
polecił założyć gród. Decyzję o lokalizacji
miasto zawdzięcza przede wszystkim
korzystnemu położeniu, na szlaku
handlowym Litwa – Prusy – Korona,
przy przeprawie przez rzekę Nettę
Augustów
Legend says that Augustów owes
its founding to the first rendezvous
of Zygmunt II August and Barbara
Radziwiłłówna. To commemorate it,
the king ordered to establish a city. T
he city owes the decision on its location
first of all to the favourable site on the
Lithuania – Prussia – Poland trade route,
at the crossing over the river Netta.
122-123
UZDROWISKA NIZINNE
Augustów
Legenda głosi, że Augustów swoje powstanie zawdzięcza pierwszej schadzce Zygmunta II Augusta i Barbary Radziwiłłówny. Dla jej
upamiętnienia król polecił założyć gród. Decyzję o lokalizacji miasto zawdzięcza przede
wszystkim korzystnemu położeniu, na szlaku handlowym Litwa – Prusy – Korona, przy
przeprawie przez rzekę Nettę. Osada powstała jako ośrodek obsługujący ten szlak.
Przywilej lokacyjny na prawie magdeburskim król Zygmunt II August wydał 17 maja
1557 roku w Wilnie.
Na szybki rozwój miasta niewątpliwy wpływ miało osiedlanie się dużej liczby
rzemieślników. Do dziś miasto dumne jest
ze swych wspaniałych tradycji rzemieślniczych. Liczne cechy tworzyli tu piekarze,
rzeźnicy, szewcy, kowale i kołodzieje. W kolejnych wiekach w Augustowie, podobnie jak
w innych miasta Podlasia, okresy prosperity przeplatały się okresami wojen i pożarów.
W XIX wieku nastąpił rozkwit Augustowa a związane to było z największą inwestycją Królestwa Polskiego - budową Kanału
Augustowskiego. Miał być wykorzystany do
transportu towarów, szybko jednak stał się
atrakcją turystyczną. Ten cenny zabytek budownictwa hydrologicznego ma łączną długość 101,2 km, z czego ok. 80 km znajduje
się na terytorium Polski. Kanał łączy Biebrzę
z Niemnem za pomocą systemu 18 śluz. Aż
14 z nich znajduje się po stronie polskiej.
Malowniczo usytuowane, wśród lasów Puszczy Augustowskiej i pięknych jezior, miasto, szybko zostało dostrzeżone
jako turystyczny kurort. W dwudziestoleciu międzywojennym Augustów, nazywany
Wenecją północy, obok Zakopanego i Juraty, był chętnie odwiedzanym, przez władze
polityczne i wojskowe II Rzeczypospolitej,
uzdrowiskiem, ale dopiero w 1993 roku oficjalnie nadano mu taki status. Zadecydowały
o tym niepowtarzalne warunki klimatycznobalneologiczne. Unoszące się w powietrzu
lecznicze olejki eteryczne i fitocydy wydzielane przez drzewa iglaste działają bakteriobójczo, normalizują ciśnienie tętnicze krwi
i rytm serca oraz wpływają korzystnie na
drogi oddechowe. W Augustowie leczy się
więc choroby układu krążenia, reumatologiczne, schorzenia narządów ruchu.
Augustów od dawna jest atrakcyjnym
miejscem dla miłośników sportów wodnych i turystyki aktywnej. Wielką popularnością cieszą się wycieczki statkami białej floty, podczas których można podziwiać
piękno regionu. Zwolennicy bardziej kameralnych wycieczek mogą skorzystać z oferty
właścicieli gondoli i katamaranów które, na
życzenie, docierają tam, gdzie statki nie kursują. Tym, których nie przeraża wysiłek, proponujemy kajaki. Podróżując w ten sposób,
można zobaczyć najbardziej malownicze zakątki Ziemi Augustowskiej. Szlaki kajakowe Kanału Augustowskiego, Czarnej Hańczy i Rospudy od lat przyciągają turystów.
Dużą popularnością w Augustowie cieszy się
elektryczny wyciąg nart wodnych na jeziorze
Necko. Jego długość wynosi 740 m. Maksymalna prędkość, jaką może rozwinąć wynosi 58 km/h. Z wyciągu może korzystać jednocześnie 8 osób. Za uruchomienie wyciągu
miasto otrzymało nagrodę „Przebiśnieg ‚99”
przyznaną przez Polską Organizację Turystyczną za „najciekawsze zrealizowane inicjatywy kreujące nowoczesną ofertę turystyczną w Polsce”.
Malownicze i liczne trasy turystyczne Puszczy Augustowskiej dają możliwość
podziwiania pięknej i nieskażonej przyrody. Niewątpliwą ich zaletą jest to, że można je pokonać pieszo lub rowerem, zaś miłośników jazdy konnej, ucieszy zapewne
fakt, że wytyczone szlaki będą mogli przebyć
w siodle.
Urok Ziemi Augustowskiej nie przemija z odejściem lata. Okoliczne jeziora, pełne
Legend says that Augustów owes its founding to the first rendezvous of Zygmunt II August and Barbara Radziwiłłówna. To commemorate it, the king ordered to establish
a city. The city owes the decision on its location first of all to the favourable site on the
Lithuania – Prussia – Poland trade route, at
the crossing over the river Netta. The settlement was established as a centre handling
this route. The location privilege under the
law of Magdeburg was issued by king Zygmunt II August on 17 May 1557 in Vilnius.
Fast development of the city was unquestionably influenced by settlement of a large
number of craftsmen. Until today the city has
been proud of its wonderful craftsman’s traditions. Numerous guilds were established
here by bakers, butchers, shoemakers, blacksmiths and wheelwrights. In subsequent centuries in Augustów, like in other cities of Podlasie, the periods of prosperity interlaced
with the periods of wars and fires.
19th century was the period of Augustów’s
heyday, which was related to the greatest investment project of the Polish Kingdom - construction of the Canal of Augustów. It was to be
used for transportation of goods, however, it
quickly became a tourist attraction. This valuable monument of hydrological construction
industry has the total length of 101.2 km, ca.
80 km of which is located on the territory of
Poland. The canal connects Biebrza and Niemen rivers by means of 18 locks. As many as 14
of them are located on the Polish side.
Picturesque city situated among the
woods of the Forest of Augustów and beautiful lakes quickly started to be perceived
as a tourist resort. In the inter-war period
Augustów, called Venice of the north, was
a health resort, apart from Zakopane and Jurata, willingly visited by political and military
authorities of the 2nd Republic of Poland,
but it was officially granted such a status
no sooner than in 1993. This fact was influenced by unique climate-balneological conditions. Curative essential oils floating in the
air and phytoncides produced by coniferous
trees have anti-bacterial properties, normalize arterial blood pressure and heart rate,
as well as have favourable impact on respiratory tract. Hence, in Augustów one can treat
cardiovascular and rheumatological diseases, as well as locomotor system disorders.
For a long time Augustów has been an
attractive place for the enthusiasts of water sports and active tourism. Highly popular activities include cruises by ships of the
„white fleet”, during which one can admire
the beauty of the region. Those who prefer more private trips may take advantage of
the offer of the owners of gondolas and catamarans which, upon request, can reach places where ships do not go. Those who are not
discouraged by some effort, may choose canoeing. While travelling this way, one can see
the most picturesque corners of the area of
Augustów. Canoeing routes of the Canal of
Augustów, Czarna Hańcza and Rospuda have
attracted tourists for years. Highly popular attraction in Augustów is the electric water ski lift on Necko Lake. Its length is 740 m.
The maximum speed that it can develop is 58
km/h. The lift may be simultaneously used by
8 people. For the lift’s start-up the city received the prize called „Przebiśnieg (Snowdrop) ‚99” granted by the Polish Tourist Organization for „the most interesting initiatives
creating modern tourist offer in Poland” .
Picturesque and numerous tourist routes
of the Forest of Augustów give the possibility to admire beautiful and unpolluted nature. Their unquestionable advantage is that
they can be covered on foot or by bike, while
the enthusiasts of horse riding will probably
be delighted by the fact that they will have
an opportunity to travel on the marked out
routes on horseback.
Augustów
LOWLAND RESORTS
Augustów
124-125
UZDROWISKA NIZINNE
Augustów
ryb przez okrągły rok, cieszą się ogromnym
zainteresowaniem miłośników wędkowania.
Jesienią tutejsze lasy są rajem dla grzybiarzy, zimą gruba warstwa lodu na augustowskich jeziorach stwarza doskonałe warunki do uprawiania łyżwiarstwa i „żeglowania”
na bojerach. Niezliczone drogi leśne znakomicie nadają się do urządzania kuligów lub
uprawiania narciarstwa biegowego.
Kalendarz imprez sportowo – kulturalnych zadowoli oczekiwania nawet najbardziej wybrednych. W lipcu i sierpniu na Plaży
Miejskiej, Rynku Zygmunta Augusta i Augustowskich Błoniach odbywają się festyny,
pokazy, konkursy oraz koncerty czołowych
gwiazd polskiej estrady, które gwarantują moc wrażeń przyjezdnym i mieszkańcom
miasta. Do najstarszych i najbardziej widowiskowych imprez należą m.in. Mistrzostwa Polski w Pływaniu na Byle Czym - „Co
ma pływać nie utonie”, Motorowodne Mistrzostwa Świata „Necko Endurance”, Międzynarodowy Konkurs Skoków na Nartach
Wodnych „Netta CUP”, Memoriał Zygmunta Kowalika, Balladowe Nocki nad Neckiem,
Turniej Miast Przyjaciół Trójki, Wodny Slalom Gwiazd z Trójką, Augustowski Festiwal
Jazzu Tradycyjnego „Spotkania z Louisem
Armstrongiem”, Augustowskie Wieczory
Kabaretowe - „Lejemy wodę”, Camerata Augustoviana. Każdy tu znajdzie coś dla siebie.
Tutejsza baza noclegowa charakteryzuje się dużą różnorodnością i wysokim poziomem usług turystycznych. Pomocą w znalezieniu miejsc noclegowych w Augustowie
i najbliższej okolicy służy Centrum Informacji Turystycznej. Dane adresowe obiektów
noclegowych, gastronomicznych, wypożyczalni sprzętu itp. można znaleźć na stronie
www.augustow.eu.
The charm of the area of Augustów does
not slip away with the end of summer. The
nearby lakes, full of fish all year round, enjoy great interest of the enthusiasts of angling. In autumn local forests are a paradise
for mushroom pickers, in winter thick layer of ice on the lakes around Augustów creates perfect conditions to practice ice-skating and ice-boat „sailing”. Countless forest
roads are perfectly suitable for sleighing
parties or cross-country skiing.
The calendar of sports – cultural events
will please expectations of even the most
picky visitors. In July and August on the
Municipal Beach, Zygmunt August Market
Square and around the so-called „Błonia” of
Augustów various festivals, shows, competitions and concerts of top stars of the Polish stage take place, guaranteeing lots of sensations to the visitors and inhabitants of the
city. The oldest and most spectacular events
include, among others, Polish Championship
in Swimming on Anything - called „If you’re
born to hang, you’ll never drown”, „Necko Endurance” Motor-Boat World Championship,
International Contest of Water Ski Jumping
called „Netta CUP”, Zygmunt Kowalik Memorial Event, Ballad Nights on the Necko Lake,
Tournament of Friendly Cities of „Trójka”,
Water Slalom of Stars with „Trójka”, Traditional Jazz Festival in Augustów called „Meetings with Louis Armstrong”, Cabaret Nights in
Augustów called „Beating around the Bush”,
or Camerata Augustoviana. Everyone will find
here something interesting.
Local accommodation base is characterized by great diversity and a high level of
tourist services. Help in finding accommodation places in Augustów and the nearest
surroundings can be found at Tourist Information Centre, phone number: (87) 643 28
83. Address data of accommodation or gastronomic facilities, equipment rental places,
etc. can be found on the website www.augustow.eu.
Augustów
LOWLAND RESORTS
Augustów
126-127
Augustów z lotu ptaka
FOT. MICHAŁ CHILMON
Augustów: bird’s eye view
PHOTO BY MICHAŁ CHILMON
Regaty na Jeziorze Necko
FOT. JERZY BUZON
Boat Race on the Lake Necko
PHOTO BY JERZY BUZON
Augustów
128-129
Augustów
130-131
Bulwary im. Narodów Unii Europejskiej
nad rzeką Nettą
FOT. ARCHIWUM UM AUGUSTÓW
Na stronie 128
Most na rzece Netta
FOT. JADWIGA KONIECKO
European Union Nations Boulevard
on the river Netta
On the page 128
Bridge on the river Netta
PHOTO BY JADWIGA KONIECKO
Augustów
PHOTO FROM THE CITY HALL ARCHIVE
Regaty na Jeziorze Necko
FOT. G. HARABURDA
Boat Race on the Lake Necko
PHOTO BY G. HARABURDA
132-133
Gondola wpływająca do śluzy w Przewięzi
FOT. J. KONIECKO
Gondola entering the lock in Przewięź
PHOTO BY J. KONIECKO
Elektryczny wyciąg nart wodnych
FOT. J. KONIECKO
Electric water ski lift
Augustów
134-135
Jezioro Necko, wyścig
łodzi wytrzymałościowych
FOT. ARCHIWUM UM
Lake Necko, race
of endurance boats
Statek Żeglugi Augustowskiej
Sajno wypływający ze śluzy
FOT. J. KONIECKO
Sajno ship of Augustów Navigation
flowing out of the lock
Augustów
136-137
Busko–Zdrój
Miasto Busko-Zdrój położone jest
w południowej części woj. świętokrzyskiego
w regionie zwanym Ponidzie, w pobliżu
Kielc i Krakowa. Miasto wraz z 47 wsiami
tworzy gminę, która rozciąga się
na obszarze 236 km2.
Busko–Zdrój
The city of Busko-Zdrój is located
in the southern part of Świętokrzyskie
Province, in the region called Ponidzie,
in the vicinity of Kielce and Cracow.
The city, along with 47 villages,
forms a commune which spreads
over the area of 236 km2.
138-139
UZDROWISKA NIZINNE
Busko–Zdrój
Busko-Zdrój – słoneczne uzdrowisko.
Miasto Busko-Zdrój położone jest w południowej części woj. świętokrzyskiego w regionie zwanym Ponidzie, w pobliżu Kielc
i Krakowa. Miasto wraz z 47 wsiami tworzy gminę, która rozciąga się na obszarze
236 km2.
Busko-Zdrój to znana miejscowość
uzdrowiskowa z ponad 170-letnią już tradycją, bowiem 1 czerwca 1836 r. miastu oficjalnie nadano status uzdrowiska. Historia
miasta sięga jednak średniowiecza, kiedy to
wokół kościoła św. Leonarda założono osadę pasterską. W 1185 r. rycerz Dersław, właściciel Buska i okolic, sprowadził do osady
zakonnice Norbertanki. Dzięki ich staraniom książę Leszek Czarny nadał osadzie
prawa miejskie w 1287 r.
Ponorbertyński zespół klasztorny to dziś
najstarszy zabytek miasta. Zespół klasztorny
tworzą: kościół p.w. Niepokalanego Poczęcia
Najświętszej Marii Panny, dawny budynek
klasztorny oraz wolno stojąca dzwonnica.
Choć już w XIV w. o uzdrawiających właściwościach buskich wód mogła przekonać się
Królowa Jadwiga, to jednak pierwsze naukowe
badania dotyczące ich właściwości przeprowadzono dopiero na początku XIX w. Wieść
o leczniczych wodach Buska rozprzestrzeniła
się szybko i wkrótce zaczęli napływać pierwsi „goście kąpielowi”. Kiedy teren przyszłego uzdrowiska oddano w dzierżawę F. Rzewuskiemu, rozpoczął się w Busku czas rozkwitu
i rozbudowy, niedługo potem mała pasterska
osada stała się popularnym kurortem. Nowy
dzierżawca wybudował łazienki według projektu włoskiego architekta H. Marconiego.
Wokół zakładu założony został rozległy Park
Zdrojowy, który połączył górne miasto z nową
dzielnicą zdrojową.
Okres dwudziestolecia międzywojennego przyniósł dalszy rozwój Buska. Oddano do użytku szpital dziecięcy, zwany popularnie „Górką”, dla kuracjuszy „Wojskowy
Szpital Sezonowy Busko-Zdrój”, obecnie „21
Wojskowy Szpital Uzdrowiskowo-Rehabilitacyjny”, a odkrycie nowych, bogatych złóż
wód siarczkowych jeszcze bardziej podniosło atrakcyjność uzdrowiska.
Dzisiaj Busko-Zdrój to prężnie rozwijający się ośrodek sanatoryjno-wypoczynkowy, stolica powiatu buskiego. Jest znanym
w Polsce uzdrowiskiem z zasobami wód siarkowych i jodkowo-bromkowych, które są
naturalnymi czynnikami leczniczymi i jednocześnie największym bogactwem BuskaZdroju. Działają przeciwzapalnie, przeciwreumatycznie, odtruwająco i regeneracyjne.
Obniżają poziom cukru we krwi zapobiegając miażdżycy. Woda siarczkowa (1,4%), zwana inaczej siarczkowo-siarkowodorową, zalicza się do bardzo rzadko spotykanych wód
leczniczych. Stosowana jest do kąpieli, inhalacji, kuracji pitnej.
Kąpiele jodkowo-bromkowe stosuje się w niektórych chorobach układu krążenia oraz układu wegetatywnego. Zastosowanie wód daje najlepsze efekty w leczeniu
schorzeń: narządów ruchu, reumatycznych,
neurologicznych, układu krążenia, dermatologicznych, a w ostatnich latach także cywilizacyjnych. Tradycyjne metody lecznicze
z wykorzystaniem wód leczniczych uzupełniane są ponad 60 rodzajami nowoczesnych
zabiegów fizykoterapeutycznych takich jak
np. magnetoterapia, krioterapia, masaże, relaks w grocie solno-jodowej, fototerapia,
muzykoterapia. Poza tym można skorzystać
m.in. z kapsuły młodości, kąpieli w soli lub
błocie z Morza Martwego, tężni solankowej,
masażu gongiem, masażu w Aqua Massage czy akupunktury. Okoliczne wsie, region
rolniczy, gdzie przeważają uprawy warzyw
i sadownictwo, oferują atrakcyjne formy
spędzania czasu w licznych gospodarstwach
agroturystycznych. Rocznie przebywa tu na
kuracji i wypoczynku ponad 50 tys. osób,
Busko-Zdrój – a sunny health resort
The city of Busko-Zdrój is located in the
southern part of Świętokrzyskie Province,
in the region called Ponidzie, in the vicinity of Kielce and Cracow. The city, along with
47 villages, forms a commune which spreads
over the area of 236 km2.
Busko-Zdrój is a well-known health resort with more than 170 years of tradition,
since on 1 June 1836 the city was officially
granted the status of a health resort. However, the city’s history dates back to the
Middle Ages, when shepherds’ settlement
was founded around St. Leonard’s church.
In 1185 knight Dersław – the owner of Busko and the area around it, brought Premonstratensian nuns to the settlement. Thanks
to their efforts, prince Leszek Czarny granted municipal rights to the settlement in 1287
Today,
Premonstratensian
monastic complex is the oldest monument of the
city. The complex is formed by: the church
of Immaculate Conception of the Holy Virgin Mary, former monastic building, and a
stand-alone bell tower.
Although Queen Jadwiga could experience the healing properties of the waters
of Busko as early as in the 14th century, the
first scientific research concerning their
properties were conducted no sooner than
at the beginning of the 19th century. The
news about healing waters of Busko spread
rapidly and soon the first „bath-visitors”
started to arrive in Busko. When the area of
the future health resort was farmed out to
F. Rzewuski, the time of Busko’s heyday and
expansion began, and soon the small shepherds’ settlement became a popular resort.
The new lessee built bathrooms according
to the design of the Italian architect H. Marconi. An extensive Spa Park was established
around the facility, joining upper city with
the new health-resort district.
The inter-war period brought further
development of Busko. Children’s hospital,
commonly known as „Górka”, was opened,
as well as „Busko-Zdrój Seasonal Military
Hospital” for visitors, currently know as „21
Spa-Rehabilitation Military Hospital”, and
the discovery of new, rich deposits of sulphide waters increased the health resort’s
attractiveness even more.
Today Busko-Zdrój is a dynamically developing sanatorium-leisure centre, the
capital city of the county of Busko. It is a
well-known health resort in Poland, with
the resources of sulphur and iodide-bromide waters which are natural therapeutic
factors and, at the same time, the greatest
wealth of Busko-Zdrój. They have anti-inflammatory, anti-rheumatic, detoxicating
and regenerative properties. They reduce
the level of blood sugar, preventing atherosclerosis. Sulphide water (1.4%) also known
as sulphide-hydrosulphuric water, is one of
very rare healing waters. It is used for baths,
inhalations, drinking therapies.
Iodide-bromide baths are applied
in some cardiovascular and vegetative system diseases. Application of the waters gives
best effects in the treatment of: locomotor system conditions, rheumatic, neurological, cardiovascular, dermatological, and
in the recent years, also civilization-related diseases. Traditional treatment methods
with the use of therapeutic waters are supplemented with more than 60 types of modern physiotherapeutic treatments, such as,
e.g. magnetotherapy, cryotherapy, massages,
relaxation in saline-iodine cave, fototherapy, music therapy. In addition, one can use,
among others, rejuvenating capsule, baths in
salt or mud from the Dead Sea, saline graduation tower, gong massage, Aqua Massage or
acupuncture. Nearby villages, an agricultural region with prevailing cultivation of vegetables and orcharding, offer attractive forms
Busko–Zdrój
LOWLAND RESORTS
Busko–Zdrój
140-142
UZDROWISKA NIZINNE
Busko–Zdrój
Przygotowane szlaki turystyczne zachęcają do wycieczek pieszych i rowerowych.
Zainteresowani mają do wyboru trzy: czerwony, niebieski i zielony. Wędrówka szlakiem czerwonym umożliwia zapoznanie się
z unikatowym w skali kraju, siedliskiem roślinności słonolubnej. Szlak zielony kończy się we wsi Grodziska. To tu, obok malowniczo pokręconych sosen, znajduje się
głaz upamiętniający jedną z bitew powstania styczniowego. Wędrując szlakiem niebieskim można nie tylko zwiedzić Jaskinię
Dzwonów, ale też sycić oczy widokiem bujnej zieleni, otaczających lasów.
Baza sportowo-rekreacyjna na pewno zadowoli miłośników różnych dyscyplin
sportu. Korty tenisowe, baseny, ścieżki zdrowia, boiska, ośrodek jeździecki pomagają aktywnie spędzić czas wolny.
Miejscem atrakcyjnych spacerów jest
Park Zdrojowy założony w XIX w., a obecnie
rozbudowany i powiększony w ramach projektu „Modernizacja i rozbudowa gminnego ośrodka kultury oraz Parku Zdrojowego
w Busku-Zdroju”, sfinansowanego ze środków unijnych.
Godne uwagi jest tutejsze bogactwo przyrody. Stepy gipsowe nad Nidą są dużą atrakcją przyrodniczą. Rezerwat skalno-stepowy
„Skorocice” z jaskiniami i potokiem, jest
miejscem, które koniecznie trzeba zobaczyć
w czasie pobytu w Busku–Zdroju. Równie
atrakcyjne są tematyczne szlaki po Ponidziu,
wśród nich: architektury drewnianej, murowanej, zielarski, królewski, kapliczek i świątków przydrożnych. Szlaki pokazują dzieje
tej krainy, budowle sakralne i świeckie wiele mówią o przeszłości tego regionu. Na trasie wycieczek pieszych lub rowerowych czekają na turystów również inne atrakcje, np.
poznanie rzemiosła, rękodzieła artystycznego, degustacja regionalnych przysmaków
np. potraw z fasoli, tradycyjnych w kuchni
regionu, pragnienie zaś na pewno skutecznie zaspokoi „Buskowianka”, uzdrowiskowa woda mineralna, produkowana od 1960
roku. Po trudach dnia miłośnikom pięknej
przyrody polecamy odpoczynek w licznych
gospodarstwach agroturystycznych. Spragnieni ciszy i spokoju znajdą tu wiele możliwości spędzenia wolnego czasu; grzybobranie, wędkowanie, możliwość nauki jazdy
konnej, jazda bryczkami, nauka stolarstwa
artystycznego i tkania na krosnach, będą zapewne interesującą propozycją.
Ważnym elementem kuracji i odpoczynku w Busku–Zdroju jest również możliwość
uczestniczenia w różnorodnych imprezach
kulturalnych. Do najważniejszych zalicza
się Międzynarodowy Festiwal Muzyczny im.
Krystyny Jamroz, Międzynarodowe Buskie
Spotkania z Folklorem, czy Lato z Chopinem. Warto odwiedzić to miejsce.
of spending free time in numerous agritourist farms. More than 50 000 people decide to
rest and undergo therapy here every year.
The prepared tourist routes encourage
hiking and cycling. Everyone who is interested, may choose from among three routes:
red, blue and green. Red route allows to see
the habitat for halophil vegetation, unique
nationwide. Green route ends in the village
of Grodziska. It is the place, next to the picturesque, twisted pines, where one can find
a boulder commemorating one of the battles
of January Uprising. When walking along the
blue route, one can not only visit the Cave of
Bells, but also feast one’s eyes on the view of
bushy greenery of the surrounding forests.
Sports-leisure base will surely please
the enthusiasts of various sports disciplines.
Tennis courts, swimming pools, health
paths, playing fields, horse riding centre help
to spend free time in an active way.
The place for attractive walks is the Spa
Park established in the 19th century, being
currently expanded and extended under the
project called „Modernization and expansion of the commune culture centre and the
Spa Park in Busko-Zdrój”, financed from the
EU funds.
Local richness of nature is also worth
attention. Gypsum prairies on the river
Nida are a great natural attraction. „Skorocice” rocky-prairie reserve with caves and a
stream is a place that has to be visited while
staying in Busko–Zdrój. An equally attractive thing are theme routes in Ponidzie, including te routes of: wooden architecture,
brick architecture, herbs, royal route, the
route of shrines and roadside carved saints.
The routes show the history of this region,
sacred and secular buildings say a lot about
its past. On the route for hiking or cycling
tourists can also find other attractions, e.g.
learn craft, artistic handicraft, taste regional delicacies, e.g. dishes from beans - traditional in the regional cuisine, and if they are
thirsty, „Buskowianka” mineral water produced since 1960 will surely help. After the
efforts during the day, we recommend to the
lovers of beautiful nature rest in numerous
agritourist farms. People looking for silence
and peace will find here many possibilities of
spending free time: mushroom picking, angling, the possibility of learning horse riding,
chaise rides, learning artistic carpentry and
weaving on looms will probably be interesting options.
An important element of therapy and
rest in Busko–Zdrój is also the possibility
of participation in various cultural events.
The most important ones include Krystyna
Jamroz Music Festival, International Meetings with Folklore in Busko, or Summer with
Chopin. This place is worth visiting.
Busko–Zdrój
LOWLAND RESORTS
Busko–Zdrój
142-143
Dwór w Szańcu
Manor house in Szaniec
Gospodarstwo agroturystyczne
Dworek Staropolski w Młyńczyskach
Dworek Staropolski (Old-Polish Manor House)
agritourist farm in Młyńczyska
Busko–Zdrój
144-145
Busko–Zdrój
146-147
Na stronie 144
Grota solna
Sanatorium Markoni
w Busku-Zdroju
FOT. P.KALETA
Na stronie 145
Pływalnia miejska
im. Stefana Komendy
w Busku-Zdroju
On the page 144
Salt Cave
Markoni Sanatorium
in Busko-Zdrój
On the page 145
Stefan Komenda Municipal
Swimming Pool in Busko-Zdrój
Busko–Zdrój
PHOTO BY P. KALETA
Power Slim
Power Slim
148-149
Gimnastyka rehabilitacyjna
Rehabilitation gymnastics
Sanatorium Marconi zimą
Marconi sanatorium in winter
Busko–Zdrój
150-151
Kaplica Św. Anny w Busku-Zdroju
ZDJĘCIA: ARCHIWUM UMIG BUSKO-ZDRÓJ
St. Anna Chapel in Busko-Zdrój
Photo from the Archive of the Town
AND COMMUNE OFFICE OF BUSKO-ZDRÓJ
Kriokomora
FOT. P.KALETA
Cryochamber
PHOTO BY P. KALETA
Busko–Zdrój
152-153
Nałęczów
Nałęczów to miejscowość
uzdrowiskowa, położona
w północno-zachodniej części
Wyżyny Lubelskiej zwanej Płaskowyżem
Nałęczowskim na wysokości 212m. n.p.m.
Nałęczów
Nałęczów is a health resort
located in the north-western
part of the Upland of Lublin,
referred to as the Plateau of Nałęczów,
at the height of 212 m above sea level.
154-155
UZDROWISKA NIZINNE
Nałęczów
Nałęczów to miejscowość uzdrowiskowa,
położona w północno-zachodniej części
Wyżyny Lubelskiej zwanej Płaskowyżem Nałęczowskim na wysokości 212m. n.p.m.
Nazwa miejscowości pojawia się w okresie, kiedy właścicielem dóbr bochotnickich stał się Stanisław Małachowski herbu
Nałęcz. Wzniósł tu pałac według projektu,
modnego wówczas architekta, Ferdynanda
Naxa, obecnie zwany Pałacem Małachowskich. Wokół pałacu założono park. Na początku XIX wieku, przy okazji poszukiwania
rud żelaza, odkryto liczne źródła wód, których analiza w 1817 roku, wykazała ich lecznicze właściwości. Małachowscy podjęli
więc decyzję o urządzeniu pierwszego zakładu przyrodoleczniczego. Takie były początki uzdrowiska. Jednakże po śmierci ukochanej żony, Stanisław zaczął hulaszcze życie,
a wynikłe z tego długi zmusiły go do sprzedaży klucza nałęczowskiego. Nabywcą był
Antoni Małachowski, daleki krewny Stanisława. A jako, że był chory na podagrę, leczoną wówczas kąpielami w wodzie żelazistej, „odkrył” źródła wody w Nałęczowie.
Wody nałęczowskie na szerszą skalę zaczęły
być wykorzystywane dopiero po jego śmierci w 1796. Takie były początki zakładu kąpielowego, który bardzo szybko zdobywał
popularność. Zbudowano dla gości duży budynek, obecnie „Stare Łazienki”. Szybki rozwój uzdrowiska został przerwany w czasie
Powstania Listopadowego, kiedy to rosyjskie
wojsko kompletnie zrujnowało majątek Małachowskich, a zwłaszcza łazienki, których
właściciele już nie odbudowali. Próbowali
poprawić sytuację majątku przez produkcję
cukru, buraki przerabiano w pomieszczeniach dawnych łazienek, ale interes się nie
udał i Małachowscy sprzedali majątek. Rozpad klucza przyspieszył ukaz o uwłaszczeniu
z 1864 roku.
Wskrzeszenie uzdrowiska było dziełem
trzech lekarzy, Sybiraków Konrada Chmielewskiego, Wacława Lasockiego a zwłaszcza Fortunata Nowickiego, który w 1877
wydzierżawił dobra Małachowskich. Trakt
Lublin - Kazimierz wyprowadzono z terenu
parku, stację kolejową przemianowano na
stację Nałęczów. Powołana została spółka,
do prowadzenia zakładu leczniczego, która wyremontowała pałac, obudowała łazienki, i dzisiejszy budynek sanatorium nr 1,
Książe Józef. Pierwsi goście zjechali w roku
1880. Następne lata, aż do wybuchu pierwszej wojny światowej, to złoty okres Nałęczowa. Przebywało tu nie tylko wielu wybitnych lekarzy, ale też literaci, wśród nich
Stefan Żeromski, Henryk Sienkiewicz i Bolesław Prus. Obecność inteligencji wpłynęła
na podniesienie poziomu miejscowej oświaty, rozwijała się spółdzielczość, dobre wyniki gospodarcze zakładu leczniczego i napływ gości podniosła ogólny poziom życia
w miejscowości. Rozwój załamał się w momencie wybuchu I wojny światowej. Zniszczony przez rabunkową gospodarkę okupantów, Nałęczów odradzał się powoli w II
Rzeczypospolitej. Rozwojowi sprzyjało ustanowienie Nałęczowa centrum administracyjnym gminy w 1929 roku, a zwłaszcza uzyskanie statusu uzdrowiska. Nałęczów stawał
się coraz bardziej popularny bywali tu marszałek Rydz-Śmigły i minister Beck. Wybuch
II wojny światowej znów zahamował rozwój
uzdrowiska. Niewiele zmieniło się po wojnie. Dopiero od 1954 roku, kiedy to powołano Przedsiębiorstwo Państwowe „Uzdrowisko Nałęczów”, nastąpiła odbudowa i rozwój
uzdrowiska. W latach 1959-60 przebudowano główne ulice miejscowości, wyremontowano pałac Małachowskich, przywracając jego pierwotny wygląd. W 1963 roku
Nałęczów otrzymał prawa miejskie. Szczególnie w latach siedemdziesiątych nastąpiła szybka rozbudowa miasta powstał szpital
kardiologiczny, kolejne sanatoria i obiekty
Nałęczów is a health resort located in the
north-western part of the Upland of Lublin,
referred to as the Plateau of Nałęczów, at the
height of 212 m above sea level.
The town’s name appeared in the period when the owner of the goods of Bochotnica became Stanisław Małachowski of the
Nałęcz coat of arms. He built here a palace, currently known as the Palace of the
Małachowskis, according to the design of
Ferdynand Nax, an architect fashionable at
that time. Around the palace he established
a park. At the beginning of the 19th century, while searching for iron ore, one discovered numerous mineral water springs whose
analysis in 1817 showed their therapeutic
properties. Hence, the Małachowskis decided to organize the first physiotherapeutic facility. These were the beginnings of the
health resort. However, after the death of his
beloved wife, Stanisław led debauched lifestyle, and the resulting debts forced him to
sell the key of Nałęczów. The buyer was Antoni Małachowski, far relative of Stanisław.
And since he was suffering from gout, at that
time treated with baths in ferruginous water,
he „discovered” water springs in Nałęczów.
The waters of Nałęczów began to be used
on a wider scale only after his death in 1796.
These were the beginnings of the bath facility which was rapidly gaining popularity. A large building, currently called „Stare
Łazienki” (Old Baths), was built for visitors.
Quick development of the health resort was
interrupted by the Uprising of November,
when Russian army completely ruined the
property of Małachowskis, and especially
the baths that were not rebuilt by the owners. They tried to improve the situation of
the property by production of sugar - beets
were processed in the rooms of old baths
- but the business was not successful and
Małachowskis sold the property. The key’s
fall was quickened by the affranchising ukaze from 1864.
The health resort’s resurrection was the
achievement of three doctors, Siberian deportees, Konrad Chmielewski, Wacław Lasocki and, in particular, Fortunat Nowicki
who leased the goods of Małachowskis in
1877. Lublin - Kazimierz route was moved
from the area of the park, the railway station was renamed into Nałęczów station.
One established a company for managing
the medical institution, which renovated
the palace, reconstructed the baths and the
contemporary building of sanatorium no. 1
Prince Joseph. First visitors arrived in 1880.
Next years, until the outbreak of World War
I, were the golden period of Nałęczów. It
was visited not only by many outstanding
doctors, but also writers, including Stefan
Żeromski, Henryk Sienkiewicz and Bolesław
Prus. The presence of intellectuals increased
the level of local education system, cooperative movement was developing, good economic results of the medical institution
and the flow of visitors improved the general living standard in the town. The growth
broke down upon the outbreak of World
War I. Nałęczów, destroyed by the robbing
economy of the invaders, was slowly recovering in the 2nd Republic of Poland. Making Nałęczów the administrative center of
the district has fostered its development in
1929, and especially by achievement of the
health-resort status. Nałęczów was becoming more and more popular, it was visited by
Marshal Rydz-Śmigły and minister Beck. The
outbreak of War World II again stopped the
health resort’s development. Little changed
after the war. Only from 1954, when the
State Company called „Nałęczów Health Resort” was established, was the health resort
rebuilt and its further growth began. In the
period 1959-60 one reconstructed the main
streets of the town, renovated the palace of
Nałęczów
LOWLAND RESORTS
Nałęczów
156-157
UZDROWISKA NIZINNE
Nałęczów
uzdrowiskowe. W celu ochrony charakteru
zabudowy zespół architektoniczno - krajobrazowy Nałęczowa został wpisany do rejestru zabytków województwa lubelskiego.
Nałęczów dziś jest znanym uzdrowiskiem. Leży w najcieplejszym w kraju, V regionie bioklimatycznym „południowowschodnim”. Jest uzdrowiskiem nizinnym,
o znacznych różnicach wysokości względnej, różnorodności krajobrazu i charakteryzuje się typem bioklimatu słabo bodźcowym. Właściwości lecznicze mikroklimatu
sprzyjają leczeniu chorób kardiologicznych,
powodują samoczynne obniżanie ciśnienia
tętniczego krwi oraz zmniejszanie dolegliwości chorób układu krążenia. „Nałęczów
leczy serce”. Obecnie w lecznictwie uzdrowiskowym obok walorów klimatycznych
wykorzystywany jest cały wachlarz możliwości, jakimi dysponuje współczesna terapia balneoklimatyczna. Niezwykle malownicze położenie Nałęczowa, w rozwidleniu
dwóch rzek Bystrej i Bochotniaczki, w sieci wąwozów lessowych, z bujną i bogatą roślinnością, ukształtowało charakter miasta
- ogrodu, z bardzo ciekawą, zabytkową, architekturą. Już od dwóch wieków wykorzystywane jest lecznicze działanie naturalnej
wody mineralnej. Specyficzny mikroklimat
i źródła wód mineralnych to główne walory tego miejsca. Nałęczów dziś jest jednak
nie tylko uzdrowiskiem, ale także miejscowością rekreacyjno – wypoczynkową z licznymi atrakcjami turystycznymi. Warto więc
odwiedzić Park Zdrojowy, Muzeum Stefana Żeromskiego i Bolesława Prusa i obejrzeć liczne zabytkowe wille. Miłośnicy dłuższych wędrówek też znajdą tu coś dla siebie.
Przez Nałęczów przebiega czerwony znakowany szlak turystyczny „Szlak Wyżynny zachodni” o długości 60,8 km. Prowadzi on
dolinami Czechówki, Bystrej i Grodarza oraz
wierzchowinami, przecinając Płaskowyż
Nałęczowski ze wschodu na zachód. Wokół Nałęczowa wyznaczony jest żółty szlak
spacerowy o długości 10 km, wiodący m.in.
przez wsie Charz i Cynków. Miasto znajduje
się również na trasie samochodowych szlaków tematycznych, Szlaku Zespołów Pałacowo-Parkowych i Szlaku Muzeów Biograficznych Znanych Pisarzy. Tędy prowadzi
również Szlak przez Płaskowyż Nałęczowski
o długości 64 kilometrów. Jest to jeden z odcinków, powstającego etapami, regionalnego
szlaku rowerowego na Lubelszczyźnie. Wiedzie on po obszarach o dynamicznej rzeźbie
lessowej i po bezleśnych wierzchowinach
stanowiących dobre punkty widokowe.
Swoistą atrakcję stanowi także wąskotorowa Nałęczowska Kolej Dojazdowa, wpisana
na listę zabytków. Trasa tej kolei obejmuje 54
km stalowych wąskotorowych szlaków wiodących przez tereny Płaskowyżu Lubelskiego, doliny rzek Chodelki i Bystrej oraz lubelskiego Powiśla.
Małachowskis, by restoring its primary appearance. In 1963 Nałęczów received municipal rights. Rapid expansion of the city
took place particularly in the 1970s - cardiologic hospital was established, as well as
subsequent sanatoria and resort facilities,
and to protect the nature of the city buildings the architectonic-landscape complex
of Nałęczów was registered on the list of
monuments of the Lubelskie province
Today, Nałęczów is a well-known health
resort. It lies in „the south-eastern” 5th bioclimatic region, which is the warmest in Poland. It is a lowland health resort with substantial differences in relative elevation,
diversity of landscape and characterized by
poorly stimulus type of bioclimate. Therapeutic properties of the microclimate are favourable for treatment of cardiologic diseases, they cause automatic reduction of arterial
blood pressure and reduce cardiovascular
disorders. „Nałęczów heals the heart”. Currently, next to the climatic qualities, spa
health services take advantage of the whole
range of possibilities offered by the comtemporary balneoclimatic therapy. Extremely
picturesque location of Nałęczów in the fork
of two rivers - Bystra and Bochotniaczka - in
the network of loess ravines with thick and
rich vegetation, shaped the character of the
garden-city with very interesting historical
architecture. Therapeutic properties of the
natural mineral water have been used for as
long as two centuries. Specific microclimate
and mineral water springs are the main qualities of this place. Today, Nałęczów is however not only a health resort, but also a leisure – recreational town with many tourist
attractions. Therefore, the Spa Park and the
Museum of Stefan Żeromski and Bolesław
Prus, as well as numerous historical villas are
worth visiting. Enthusiasts of greater-distance hiking will also find something interesting here. Red tourist route called „Northern Upland Route” goes through Nałęczów.
It is 60.8 km long and leads through the valleys of Czechówka, Bystra and Grodarz rivers, as well as top part of the upland, crossing the Plateau of Nałęczów east to west.
Around Nałęczów one has set out a yellow
walking route with the length of 10 km, leading, among others, through the villages of
Charz and Cynków. The city is also located
on car thematic routes: the Route of PalacePark Complexes and the Route of Biographical Museums of Famous Writers. The Route
through the Plateau of Nałęczów, which is
64 kilometers long, also goes through this
place. It is one of the sections of the regional
bicycle route in Lubelszczyzna, constructed
in stages. It runs through the areas with dynamic loess relief and forest-free top parts
of the upland, being good vantage points. A
specific attraction is also the narrow-gauge
Commuter Railway Line of Nałęczów, registered on the list of monuments. This line
covers 54 km of steel narrow-gauge routes
leading through places of the Plateau of Lublin, valley of Chodelka and Bystra rivers, as
well as the area called Powiśle of Lublin.
Nałęczów
LOWLAND RESORTS
Nałęczów
158-159
Nałęczów oplata urokliwa sieć
wąwozów lessowych
Nałęczów is entwined by a charming
network of loess ravines
Zapalonym cyklistą był Bolesław Prus
– pomnik ten przenosi w tamte czasy
Bolesław Prus was a cycling enthusiast
– this Monument takes you back in time
Nałęczów
160-161
Nałęczów
162-163
Park Zdrojowy jesienią
Na stronie 160
Staw w Parku Zdrojowym
Spa Park in autumn
Nałęczów
On the page 160
Pond in Spa Park
Pijalnia wody wraz z palmiarnią
usytuowana na terenie Parku Zdrojowego
Drinking Room with a palmhouse
situated within the Spa Park
164-165
Sanatorium Stare Łazienki
z drugiej połowy XVIII wieku
„Stare Łazienki” (Old Baths) Sanatorium
from the second half of 18th century
Kaplica p.w. św. Konrada Boromeusza,
obecnie kościół rektoralny
Nałęczów
St. Konrad Boromeus Chapel,
currently rectoral church
166-167
Park Zdrojowy latem
Spa Park in summer
Pałac Małachowskich,
miejsce w którym koncentruje się
życie kulturalne uzdrowiska
The Małachowskis’ Palace,
place where the cultural life
of the health resort concentrates
Nałęczów
168-169
Ciechocinek
Ciechocinek to największe, najbardziej
znane i najpiękniejsze polskie uzdrowisko
nizinne. Określenie Ciechocinka
„perłą uzdrowisk polskich” najlepiej
wskazuje na jego liczne przymioty.
Ciechocinek
Ciechocinek is the largest, the best known
and most beautiful Polish lowland
health resort. Calling Ciechocinek
„the pearl of Polish health resorts”
best shows its numerous advantages.
170-171
UZDROWISKA NIZINNE
Ciechocinek
Ciechocinek to największe, najbardziej znane i najpiękniejsze polskie uzdrowisko nizinne. Swój pierwszy wielki rozkwit przeżywał w pierwszej połowie XX wieku. Dzisiaj
kurort znowu znajduje się wśród najbardziej
atrakcyjnych i dynamicznie rozwijających
się miast w Polsce. Określenie Ciechocinka „
perłą uzdrowisk polskich” najlepiej wskazuje
na jego liczne przymioty.
Leczniczymi bogactwami Ciechocinka są
złoża wód mineralnych, korzystne warunki klimatyczne, walory krajobrazowe i różnorodna szata roślinna w samym mieście.
Charakterystyczną dla Ciechocinka budowlą są unikalne drewniane tężnie służące do
odparowywania wody z solanki. Wokół nich
panuje specyficzny leczniczy mikroklimat.
Kuracjusze przyjeżdżający do Ciechocinka
powracają do zdrowia nie tylko dzięki zabiegom medycznym. Spotkania na słynnym ciechocińskim deptaku, spacery wzdłuż dywanów kwiatowych, chwile oddechu w jednym
z kilku ciechocińskich parków, orzeźwienie
przy fontannach i słynnych tężniach - doskonale wpływają na poprawę zdrowia.
Ciechocinek specjalizuje się w leczeniu chorób narządu ruchu i reumatycznych, chorób układu krążenia i układu oddechowego, układu nerwowego i chorób
kobiecych. Do dyspozycji przyjeżdżających
do miasta kuracjuszy pozostają 24 obiekty
sanatoryjne i szpitalne, wyposażone w najnowocześniejszą bazę leczniczo-rehabilitacyjną. Dysponują one łącznie 4600 miejscami. Ciechocinek jest jedynym uzdrowiskiem
w Polsce, gdzie w przeciągu ostatnich lat
systematycznie zwiększała się ilość miejsc
sanatoryjnych dla kuracjuszy. Poprawia się
również standard obiektów, który w wielu przypadkach nie odbiega od tego w renomowanych światowych uzdrowiskach.
Wielkim atutem Ciechocinka są pracujący
tu specjaliści w zakresie lecznictwa i rehabilitacji. Tutaj ma swoją siedzibę jedyna w Polsce i uznana poza jej granicami Katedra i Klinika Balneologii i Chorób Przemiany Materii
Akademii Medycznej w Bydgoszczy.
Ciechocinek jest to miasto – ogród. Tereny zielone to cztery parki uzdrowiskowe
– Zdrojowy, Tężniowy, Sosnowy i Tysiąclecia, słynne dywany kwiatowe, liczne skwery, zieleńce i parki przy sanatoriach, szpalery
drzew wzdłuż ciechocińskich ulic. Corocznie dla upiększenia miasta w Ciechocinku wysadza się blisko 200 tysięcy sadzonek
kwiatów. To bogactwo zieleni również decyduje o wysokich walorach tutejszego klimatu. Widok bajecznie kolorowych rabat
kwiatowych, prawdziwych dzieł sztuki florystycznej, dostarcza wrażeń estetycznych,
uspokaja i działa leczniczo.
Na gości uzdrowiska oczekuje atrakcyjna oferta kulturalna, w której każdy znajdzie
coś interesującego dla siebie. Wieczorami
odbywają się dancingi, potańcówki i dyskoteki. Wracając, po udanej zabawie, do sanatorium, hotelu czy pensjonatu można spacerować bezpiecznymi, oświetlonymi ulicami
i podziwiać pięknie iluminowane, ciechocińskie atrakcje.
Warto wspomnieć, że Ciechocinek jest
również miastem festiwalowym z szeregiem
ciekawych imprez poświęconych różnym
formom muzyki. Do najpopularniejszych
należą: Festiwal Operowo-Operetkowy, Gala
Polskich Tenorów, Festiwal Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej, Festiwal Folkloru Kujaw i Ziemi Dobrzyńskiej, Ogólnopolski Festiwal Piosenki Strażackiej, Regionalne
Przeglądy Orkiestr Dętych, Festiwal „Blues
bez barier” czy też koncerty muzyki romskiej
z cyklu „Cygańskie Noce”.
Wielkim wyzwaniem dla władz Ciechocinka jest stworzenie warunków do rozwoju funkcji turystycznych miasta. Znaczące
środki przeznaczono w ciągu kilku ostatnich lat na miejską infrastrukturę. Oddano
Ciechocinek is the largest, the best known
and most beautiful Polish lowland health
resort. It experienced its first great heyday
in the first half of the 20th century. Nowadays the resort is again one of the most attractive and dynamically developing cities
in Poland. Calling Ciechocinek „the pearl of
Polish health resorts” best shows its numerous advantages.
Therapeutic wealth of Ciechocinek are
mineral water deposits, favorable climatic
conditions, landscape values and diversified
vegetable cover in the city itself. Characteristic structures for Ciechocinek are unique
wooden graduation towers used for evaporating saline from water. They are surrounded by specific therapeutic microclimate.
Visitors coming to Ciechocinek recover not
only thanks to medical treatments. Meetings on the famous promenade in Ciechocinek, strolls along flower carpets, moments
of „taking breath” in one of several parks,
refreshment at the fountains and famous
graduation towers perfectly affect health
improvement.
Ciechocinek specializes in treating locomotor system and rheumatic diseases, diseases of the cardiovascular respiratory and
nervous systems, as well as gynaecopathies.
Patients arriving in the city may use 24 sanatorium and hospital facilities equipped with
the most modern treatment-rehabilitation base. They include 4600 places in total.
Ciechocinek is the only health resort in Poland where the number of places for patients
has been systematically increasing over the
recent years. The standard of facilities is also
improving - in many cases it does not differ
from the standard in reputable world health
resorts. The great asset of Ciechocinek are
therapeutic and rehabilitation specialists
working here. It is the seat of the only Polish
Department and Clinic of Balneology and
Metabolic Diseases of the Medical University in Bydgoszcz, which is also recognized
abroad.
Ciechocinek is a garden city. Green areas
are four resort parks – Spa Park, Graduation
Tower Park, Pine Park and Millennium Park,
famous flower carpets, numerous squares,
lawns and parks at the sanatoria, espaliers
of trees along the streets of the city. Every
year, to make the city more beautiful, nearly 200 thousand flower saplings are planted in Ciechocinek. This greenery richness
also determines high values of the local climate. The view of fabulously colourful flower beds, true works of floristic art, provides
aesthetic impressions, calms down and has
therapeutic effects.
Visitors to the health resort may choose
from an attractive cultural offer, where everyone will find something interesting. In
the evenings there are dancing parties and
discos. When coming back to the sanatorium, hotel or a guesthouse after having great
fun, one can walk safe, lit streets and admire beautifully illuminated attractions of
Ciechocinek.
It is worth mentioning that Ciechocinek
is also a city of festivals, with a number of
interesting events devoted to various forms
of music. The most popular ones include:
Opera and Operetta Festival, Gala of Polish
Tenor Singers, Festival of Disabled Children
and Teenagers, Folklore Festival of Kujawy
and the area of Dobrzyń, Polish National Festival of Fireman’s Song, Regional Reviews of Brass Bands, „Blues without barriers” Festival, or Romani music concerts
called „Gypsy Nights”
A great challenge for the authorities of
Ciechocinek is to create conditions for development of tourist functions of the city.
Significant funds have been allocated to urban infrastructure over the last few years.
A modern sewage treatment plant with an
Ciechocinek
LOWLAND RESORTS
Ciechocinek
172-173
UZDROWISKA NIZINNE
Ciechocinek
do eksploatacji nowoczesną oczyszczalnię ścieków z niezależnym – unikatowym
w skali europejskiej systemem podczyszczania ścieków solankowych, zainwestowano w nową sieć kanalizacji sanitarnej,
wybudowano jedyną w Polsce sieć kolektorów solankowych wraz z systemem przepompowni, która połączyła 14 obiektów
sanatoryjnych, wykorzystujących w celach
leczniczych solankę z oczyszczalnią ścieków, budowane są nowe nawierzchnie dróg
i chodników, remontowane są piękne, zabytkowe budynki. Stąd wysokie notowania
Ciechocinka w rankingach atrakcyjności
inwestycyjnej. Przygotowany został i wdrożony w życie system ulg i udogodnień dla
inwestujących w uzdrowisku. W jego ramach inwestorzy mogą liczyć na całkowite zwolnienia z podatku od nieruchomości
w przypadku nowych inwestycji i rozbudowy istniejących obiektów. W przypadku remontów elewacji zwolnienia z podatku od
nieruchomości udzielane są w wysokości
50% należnego podatku. W zależności od
przeznaczenia nowych i remontowanych
obiektów zwolnienia z podatków mogą
obejmować okres do pięciu lat. W 2002
roku, przygotowany przez miejscowy samorząd projekt, został zakwalifikowany
do finansowania w ramach funduszu PHARE 2003 ze środków Unii Europejskiej (2,36
mln euro). Dzięki realizacji projektu obejmującego m.in. budowę nowej obwodnicy, traktów spacerowych oraz renowację
zabytkowego budynku, w którym mieści
się obecnie Biuro Promocji Miasta, zwiększyła się atrakcyjność turystyczna miasta
i otwarte zostały nowe tereny inwestycyjne.
Korzystne warunki do inwestowania,
bardzo dobra dostępność komunikacyjna Ciechocinka i jego centralne położenie
w kraju, przyciągają do miasta licznych inwestorów. Adaptują oni istniejące budynki na hotele i pensjonaty. Renoma Ciechocinka spowodowała, że wśród miejscowych
inwestycji znalazła się Rezydencja Prezydenta RP. Zabytkowy dworek, wybudowany
w 1932 roku dla ówczesnego Prezydenta Polski Ignacego Mościckiego, poddany został
gruntownej renowacji i uroczyście otwarty
w dniu 2 maja 2003 roku przez Prezydenta
RP – Pana Aleksandra Kwaśniewskiego.
Atrakcyjne
położenie
Ciechocinka
w pradolinie Wisły umożliwia dostęp do
królowej polskich rzek. Tereny położone
przy wijącej się przez Kujawy Wiśle stanowią miejsce docelowe spacerów, wycieczek
rowerowych, spotkań towarzyskich. Wielką
atrakcją są rejsy po rzece na wspaniale utrzymanych statkach wycieczkowych.
Renoma, tradycja, znakomite warunki
pobytu...
W Ciechocinku chorzy wracają do zdrowia, zdrowi czują się jeszcze lepiej.
independent system for initial treatment
of saline sewage – unique in the European
scale – has been put into operation, one invested in a new sanitary sewage system, the
only network of saline collectors in Poland
has been built along with a system of pumping stations, which has connected 14 sanatorium facilities using saline for treatment
purposes with the sewage treatment plant,
new pavements of roads and sidewalks
are under construction, beautiful, historic buildings are being renovated. That is the
reason for the high value of Ciechocinek in
the rankings of investment attractiveness.
One has prepared and implemented a system of reliefs and privileges for entities investing in the health resort. This allows investors to count on total exemption from
property tax in the case of new investments
and expansion of the existing facilities. In
the case of facade repairs, exemptions from
property tax in the amount of 50% of due
tax are granted. Depending on the intended use of new and refurbished facilities, tax
exemptions may include the period of up to
five years. In 2002 a project prepared by the
local government was qualified for funding
under PHARE 2003 from the EU funds (2.36
million Euro). Thanks to implementation of
the project covering, among others, construction of a new bypass, walking routes
and renovation of the historical building
where the City Promotion Office is currently located, tourist attractiveness of the
city has increased and new investment areas have been opened.
Beneficial investment conditions, very
good transport availability of Ciechocinek
and its central position in Poland attract
numerous investors to the city. They adapt
the existing buildings for hotels and guesthouses. The fame of Ciechocinek resulted in the fact that the Mansion of the President of the Republic of Poland can be found
among local investments. Historical manor
house – built in 1932 for the contemporary
President of Poland, Ignacy Mościcki - underwent fundamental renovation and was
solemnly opened on 2 May 2003 by the President of the Republic of Poland – Mr. Aleksander Kwaśniewski.
Attractive location of Ciechocinek in
the ice-marginal valley of the Vistula river
enables access to the queen of Polish rivers. Areas located at the Vistula river meandering in the region of Kujawy are the
destination of walks, bicycle excursions,
social meetings. A great attraction are
river cruises by magnificently maintained
cruise ships.
Fame, tradition, excellent conditions of
residence...
Ill persons visiting Ciechocinek recover,
while healthy ones feel even better.
Ciechocinek
LOWLAND RESORTS
Ciechocinek
174-175
Dywan kwiatowy
Flower carpet
Tężnia nr 1
Graduation tower no. 1
Ciechocinek
176-177
Ciechocinek
178-179
Fontanna „Grzybek”
Ciechocinek
„Mushroom” fountain
Zegar kwiatowy
Flower clock
180-181
Pijalnia Wód Mineralnych
Mineral Water Pump Room
Fontanna „Jaś i Małgosia”
Ciechocinek
„Hansel and Gretel” fountain
182-183
Klomb w Parku Zdrojowym
Flower-bed in the Spa Park
Teatr Letni
ZDJĘCIA: ARCHIWUM UM CIECHOCINEK
Summer Theatre
PHOTO FROM THE CITY HALL ARCHIVE OF CIECHOCINEK
Ciechocinek
184-185
Połczyn–Zdrój
Połczyn-Zdrój to renomowany,
zachodniopomorski kurort położony
na Pojezierzu Drawskim. Prawdziwym
skarbem ziemi połczyńskiej jest znakomitej
jakości borowina, solanki i niepowtarzalny,
łagodny mikroklimat.
Połczyn–Zdrój
Połczyn-Zdrój is a reputable, Western
Pomeranian resort located
in the Lake Region of Drawsko.
A real treasure of the Lands of Połczyn
is top-quality therapeutic peat, saline
and unique, mild microclimate.
186-187
UZDROWISKA NIZINNE
Połczyn–Zdrój
Połczyn-Zdrój to renomowany, zachodniopomorski kurort położony na Pojezierzu
Drawskim. Prawdziwym skarbem ziemi połczyńskiej jest znakomitej jakości borowina,
solanki i niepowtarzalny, łagodny mikroklimat. Wysoka jakość surowców leczniczych
sprawiła, że tradycje uzdrowiskowe Połczyna-Zdroju sięgają XVII wieku. Rozkwit
kurortu przypadł na początek ubiegłego
stulecia, kiedy ówczesny Bad Polzin był zapleczem uzdrowiskowym Berlina.
Starówka i Park Zdrojowy to miejsce,
które koniecznie trzeba zobaczyć podczas
pobytu w Połczynie-Zdroju. Mówi się o tym
miejscu „Kurort z duszą”. To miano jest w dużym stopniu zasługą połczyńskiej starówki. Do dziś zachował się tu średniowieczny układ ulic, dzięki czemu ta część miasta
jest wpisana do rejestru zabytków. Od kilku lat połczyńskie śródmieście jest sukcesywnie modernizowane. Prace są prowadzone z zachowaniem stylu początku XX wieku,
czyli czasu, kiedy Połczyn-Zdrój rozkwitał
i z dnia na dzień stawał się renomowanym
kurortem. Dlatego uliczki i place nadal pokrywa kamienny bruk, pojawiły się fontanny, stylowe ławki i latarnie. Klimat starówki znakomicie uzupełnia pięknie utrzymana
zieleń, malownicze kamieniczki i nastrojowe
kawiarenki. Po obejrzeniu starówki czas na
Park Zdrojowy. Ten 80 hektarowy obszar to
prawdziwe oczko w głowie miejscowego samorządu i jeden z najpiękniejszych tego typu
obiektów wśród wszystkich polskich kurortów. Spacerując alejkami, zauważyć można
wyraźny podział parku na dwie różne części.
Od ulicy Zdrojowej po sanatorium „Podhale” park ma regularne kształty z symetrycznie ukształtowanymi trawnikami, dywanami kwiatowymi i trasami pieszymi. Jest to
najstarsza „francuska” część parku, powstała w latach 1836-39. W tej części znajduje
się amfiteatr, zabytkowa pijalnia wody „Joasia” i zabytkowe, bądź odrestaurowane na
podstawie przedwojennych zdjęć fontanny
i wodotryski.
Niedługo po „francuskiej” założona została znacznie większa część „angielska”,
charakteryzująca się pagórkowatym ukształtowaniem terenu i swobodnym rozproszeniem zieleni. Wśród pagórków wije się koryto rzeki Wogry, a oddzielone od niego groblą
stawy parkowe, mostki i drewniane altany
nadają tej części parku niesłychanie romantyczny charakter. Takie miejsca, jak również
mikroklimat i przede wszystkim bogate złoża surowców naturalnych sprzyjają rozwojowi lecznictwa.
Połczyńskie lecznictwo uzdrowiskowe,
którego historia sięga 320 lat, rozwinęło się
na bazie wysokiej jakości surowców naturalnych i mikroklimatu sprzyjającego kuracjom leczniczym. Pierwsze wzmianki o leczniczych właściwościach połczyńskich wód
mineralnych pochodzą z 1688 roku i są autorstwa miejscowego pastora Joachima
Tittla.
W mieście przez cały rok działają cztery
Zakłady Lecznictwa Uzdrowiskowego, będące spółką skarbu państwa i trzy sanatoria
prywatne. Na ofertę leczniczą połczyńskich
sanatoriów składa się około 40 zabiegów,
dzięki którym leczy się dolegliwości: narządów ruchu, reumatyczne, neurologiczne,
układu krążenia, osteoporozę. Wśród najpopularniejszych zabiegów są oczywiście okłady borowinowe, kąpiele solankowe, bicze
szkockie, masaże, okłady parafinowe, inhalacje i wiele innych.
Gmina Połczyn-Zdrój, prawie w połowie,
leży na terenie Drawskiego Parku Krajobrazowego lub w jego otulinie, ponadto około
dwóch trzecich powierzchni gminy jest wpisane do programu Natura 2000. Przez gminę
Połczyn-Zdrój przepływa 7 rzek, a trzy z nich
biorą tu swoje źródła. Na terenie gminy znajdują się jeden ścisły rezerwat przyrody, 3
Połczyn-Zdrój is a reputable, Western Pomeranian resort located in the Lake Region
of Drawsko. A real treasure of the Lands of
Połczyn is top-quality therapeutic peat, saline and unique, mild microclimate. High
quality of health treatment materials made
spa traditions of Połczyn-Zdrój date back
to the 17th century. The resort’s heyday was
the beginning of the previous century, when
the contemporary Bad Polzin was a spa base
of Berlin.
The Old Town and Spa Park are the places that have to be seen while staying in
Połczyn-Zdrój. This place is called the „Resort with a soul”. Połczyn owes this name
mainly to its Old Town. The medieval layout of streets has preserved here up to this
day, thanks to which this part of the city
is entered in the register of monuments.
For several years the centre of Połczyn has
been gradually modernized. The works conducted here aim at preservation of the style
from the early 20th century, when PołczynZdrój was blooming and becoming a more
and more reputable resort every day. Therefore, the streets and squares are still covered by stone pavement, and fountains, stylish benches and lamp posts have appeared in
the city. The Old Town’s climate is perfectly
complemented by beautifully maintained
greenery, picturesque tenement houses and
poetic cafes. After seeing the Old Town, it is
time for the Spa Park. This 80-hectare area
is a true apple in the eye of the local government and one of the most beautiful facilities of this type among all Polish resorts.
When walking down the alleys, one can notice a clear division in the park into two different parts. From Zdrojowa Street to „Podhale” sanatorium the park is characterized
by regular shapes with symmetric lawns,
flower carpets and recreation paths. This is
the oldest „French” part of the park, established in the period 1836-39. This part holds
the amphitheatre, historical pump room of
„Joasia” water and historical, or renovated
on the basis of pre-war pictures, fountains
and waterworks.
Soon after the „French” part, one established the much larger „English” part characterized by hilly land shape and freely dispersed greenery. The river bed of Wogra
meanders amidst the hills, and park ponds
separated from it by a dyke, as well as bridges and wooden gazebos, provide this part of
the park with an extremely romantic atmosphere. Such places, as well as the microclimate and, first of all, rich deposits of natural
raw materials, are favourable to the development of health services.
Spa health services of Połczyn, whose
history dates 320 years back, grew on the
basis of high-quality natural raw materials
and the microclimate fostering therapeutic treatments. First references to therapeutic properties of mineral waters of Połczyn
date back to 1688 and their author is the local vicar, Joachim Tittel.
Four Spa Treatment Institutions, being a
state treasury company, as well as three private sanatoria, operate in the city throughout the whole year. The medical offer of the
sanatoria of Połczyn consists of about 40
treatments, thanks to which one can treat:
locomotor system, rheumatic, neurological,
cardiovascular diseases and osteoporosis.
The most popular treatments are, of course,
peat compresses, saline baths, Scottish massages, massages, paraffin compresses, inhalations and many others.
Almost half of the commune of PołczynZdrój lies within the Landscape Park of
Drawsko or in its buffer zone, in addition,
approximately two thirds of the commune’s
area is a part of Nature 2000 program. Seven rivers flow through the area of PołczynZdrój commune, and three of them have
Połczyn–Zdrój
LOWLAND RESORTS
Połczyn–Zdrój
188-189
UZDROWISKA NIZINNE
Połczyn–Zdrój
obszary chronionego krajobrazu, 8 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, 51 pomników przyrody, a 75, występujących tu,
gatunków roślin i zwierząt znajduje się pod
ochroną. O walorach przyrodniczych i krajobrazowych najlepiej przekonać się wędrując pieszymi szlakami turystycznymi,
bądź przemierzając okolicę na rowerze, bowiem przez teren gminy przebiega gęsta sieć
szlaków pieszych i rowerowych. Prawdziwą gratką, dla odwiedzających Połczyn cyklistów, jest ścieżka rowerowa do Złocieńca.
Trzydziestokilometrowa trasa wiedzie dawnym nasypem kolejowym, z którego zdjęto tory, położono asfalt i udostępniono wyłącznie rowerzystom. Ścieżka prowadzi
przez najbardziej malownicze tereny Drawskiego Parku Krajobrazowego, a ze względu
na położenie, na nasypie kolejowym, nie ma
tu stromych podjazdów. Mogą ją więc pokonać również mniej sprawni rowerzyści.
Nie są to jedyne atrakcje, czekające na
turystów. Wędrując po gminie PołczynZdrój warto wspiąć się na wieżę widokową na Wolej Górze, najwyższym wzniesieniu tej części Pojezierza Drawskiego, liczącą
219 m n.p.m. Wieża ma wysokość 48 m,
a roztaczająca się z tarasu widokowego panorama zapiera dech w piersiach. Obiekt
jest własnością Lasów Państwowych i pełni funkcję przeciwpożarową. Turystom jest
udostępniany po wcześniejszym umówieniu
się w Nadleśnictwie Połczyn. Kolejny obowiązkowy punkt każdej wycieczki to Dolina
5 Jezior. Zdecydowanie jedną z największych
atrakcji przyrodniczych regionu, jest rynna polodowcowa długości ok. 7 km, z której
wypływa Drawa. Rzeka ma długość 186 km.
Trasa rzeki wytycza szlak wodny im. Ks. Kardynała Karola Wojtyły. Przez teren Drawskiego Parku Krajobrazowego przepływa
28,8 km szlaku. Trasę najlepiej zacząć w starym Drawsku lub Czaplinku, prowadzi ona
przez jeziora przepływowe; Drawsko, Rzepowskie i Krosino. Na trasie można zwiedzić
wyspę Bielawę, zabytki Czaplinka, Starego Drawska i Złocieńca. Kilkakrotnie spływał Drawą ksiądz Karol Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II. Cały obszar wzdłuż
rzeki Drawy charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą terenu, która jest dziełem lądolodu skandynawskiego. Malownicze wzgórza morenowe dochodzą do wysokości 219
m n.p.m. Strome zbocza porozrywane, przepastnymi jarami i krętymi wąwozami, piętrzą
się na wysokość ok. 50 m w stosunku do dna
doliny. Zbocza porasta mieszany drzewostan
z przewagą buka. Dzięki temu gatunkowi
drzewa i pofałdowanej rzeźbie terenu okolice te zwane są „Bieszczadami Północy” bądź
„Szwajcarią Połczyńską”. Już same nazwy
wskazują, jak urokliwe jest to miejsce.
LOWLAND RESORTS
Połczyn–Zdrój
is the property of the State Forests and has
fire-fighting functions. It is made available
to tourists after prior arrangement with the
Forest Inspectorate of Połczyn. Another
obligatory point of each trip is the Valley of
Five Lakes. Definitely one of the greatest natural attractions of the region is the postglacial channel, approximately 7 km long, where
Drawa flows from. The river is 186 km long. Its
course is set out by Cardinal Karol Wojtyła’s
water route. Its 28.8-kilometer section flows
through the area of the Landscape Park of
Drawsko. It is best to start the route in the
old Drawsko or Czaplinek; it leads through
open lakes: Drawsko, Rzepowskie and Krosino. On the route one can visit Bielawa island,
the monuments of Czaplinek, Old Drawsko
and Złocieniec. Drawa was travelled several times by priest Karol Wojtyła, future Pope
John Paul II. The entire area along Drawa river is characterized by varied relief, which is
the result of operations of the Scandinavian continental glacier. Picturesque moraine hills reach the height of 219 m above
sea level. Steep slopes are broken by cavernous canyons and winding ravines, they rise to
the height of approximately 50 m in relation
to the valley’s bottom. The slopes are overgrown with mixed forest stand dominated
by beech-tree. Thanks to this tree species
and uneven relief, these areas are called
„Bieszczady of the North” or „Switzerland of
Połczyn”. The very names show how charming this place is.
Połczyn–Zdrój
their springs here. The area of the commune holds one strict nature reserve, three
areas of protected landscape, eight natural-landscape complexes, fifty-one nature
monuments, and seventy-five protected local plant and animal species. Natural and
landscape values are best experienced when
walking along recreation tourist paths or cycling in the area, since a dense network of pedestrian and cycling routes runs through the
commune. A true catch for cyclists visiting
Połczyn is the bicycle path to Złocieniec. The
30-kilometer route goes through the former
railway embankment, from which one removed tracks, laid asphalt and made it available only to cyclists. The path goes through
the most picturesque places of the Landscape Park of Drawsko, and due to its location on the railway embankment, there are
no steep slopes here. Hence, it can be used
also by less fit cyclists.
These are not the only attractions awaiting tourists. When walking around the commune of Połczyn-Zdrój, one should climb
the view tower in Wola Góra, the highest
hill of this part of the Lake Region of Drawsko, 219 m above sea level. The tower is 48
m high, and the panorama unfolding from
the view terrace is breathtaking. The facility
190-191
Latarnie i brukowane
ulice to znak rozpoznawczy
połczyńskiej starówki
Lamp posts and paved
streets are distinguishing marks
of Połczyn’s old town
Ulica Grunwaldzka to obecnie
deptak spacerowy, a w średniowieczu
Szlak Solny wiodący dawnym podgrodziem
Grunwaldzka Street is currently a walking
promenade, and in the Middle Ages the Salt
Route leading through the former suburbium
Połczyn–Zdrój
192-193
Połczyn–Zdrój
194-195
Dywan kwiatowy i szachownica to miejsca
chętnie odwiedzane przez kuracjuszy
On the page 192
Spring richness of flowers encourages many to
take a walk in the French part of the park
Połczyn–Zdrój
Flower carpet and chessboard are places
gladly visited by patients
Na stronie 192
Wiosenne bogactwo kwiatów zachęca
do spacerów we francuskiej części parku
„Gryf” – największy obiekt leczniczy
w Połczynie-Zdroju
„Gryf” - the largest therapeutic
facility in Połczyn-Zdrój
196-197
Połczyńska borowina to jeden z głównych powodów
popularności Połczyna-Zdroju
Połczyn’s therapeutic peat is one of the major
reasons for the popularity of Połczyn-Zdrój
Początek zimy w angielskiej części parku
– staw jeszcze nie zdążył zamarznąć
The beginning of winter in the English section
of the park – the pond is not yet frozen
Połczyn–Zdrój
198-199
Wewnętrzny dziedziniec sanatorium „Gryf”
skrywa prawdziwą perłę – basen, przy którym
można zażyć również kąpieli słonecznej
Internal courtyard of the „Gryf”
sanatorium conceals a true pearl – swimming
pool at which you can also take a sun bath
Nad miastem góruje wieża kościoła
widoczna nawet z parku zdrojowego
Church tower overlooks the city,
being visible even from the spa park
Połczyn–Zdrój
200-201
Legenda o powstaniu Goczałkowic
mówi o szlachetnym rycerzu Goczałku,
który otrzymał te ziemie jako nagrodę
za odwagę w bitwach. O jakie bitwy chodzi
i o jaki okres, trudno w tym przypadku
zweryfikować legendę.
The legend about founding Goczałkowice
mentions a noble knight Goczałek,
who was given these lands as an award
for courage in battles. In this case
it is difficult to verify the legend in terms
of these battles and period.
202-203
UZDROWISKA NIZINNE
Legenda o powstaniu Goczałkowic mówi
o szlachetnym rycerzu Goczałku, który
otrzymał te ziemie jako nagrodę za odwagę w bitwach. O jakie bitwy chodzi i o jaki
okres, trudno w tym przypadku zweryfikować legendę. Nie zachowały się też żadne źródła pisane o jakiejkolwiek zabudowie
dworskiej. Bardziej prawdopodobna jest wersja, mówiąca o sprowadzeniu przez Książęta
Pszczyńskie, na teren dzisiejszych Goczałkowic, nowych osadników z Moraw, Małopolski
i Śląska. Pierwszymi z nich byli Goczałkowie.
Po raz pierwszy nazwa „Goczałkowice” pojawia się w tekście pisanym z 1326r. Historia
tej małej wsi połączona była z losami Ziemi
Pszczyńskiej i Monarchii Habsburskiej.
W 1856 r. przy okazji prac wiertniczych
Pruskiego Przedsiębiorstwa Górniczego,
które szukało pokładów węgla lub soli, odkryto tutaj źródła solanki jodobromowej.
Rząd pruski (właściciel złóż podziemnych)
odsprzedał za 8000 talarów prawa do eksploatacji źródła prywatnej firmie: Wilhelmowi Czechowi, Henrykowi Schillerowi
i Józefowi Lustifowi w celu zagospodarowania. W latach 1860-64 z inicjatywy dr Adolfa Babla wybudowano, w miejscu ujęcia
źródła wody, drewniany budynek, Stare Łazienki i obiekty pomocnicze. Tak powstało
Uzdrowisko. W dniu 17 lipca 1862 rozpoczął
się pierwszy sezon kuracyjny. Przyjechało tu
wówczas 264 kuracjuszy, pragnących leczyć
swe reumatyczne dolegliwości. Uzdrowisko rozwijało się tak prężnie, że przed I Wojną Światową w czasie jednego sezonu leczyło się około 3000 kuracjuszy. W rękach
rządu pruskiego Goczałkowice znajdowały się do 29 czerwca 1922 roku. Po niezbędnych remontach i uzupełnieniu wyposażenia
Uzdrowisko rozpoczęło swoją działalność.
Ważnym momentem w historii Goczałkowic
był rok 1932, wtedy zmieniono nazwę. Odtąd
były to już Goczałkowice–Zdrój.
Goczałkowice-Zdrój to gmina wiejska
położona w województwie śląskim, około 40 km na południe od Katowic, na szlaku
komunikacyjnym Katowice – Bielsko – Cieszyn. Leży w dolinie górnej Wisły pośród
bujnych lasów, charakteryzuje się dużą różnorodnością krajobrazową, w okolicy bowiem znajdują się liczne stawy rybne, wodne
zbiorniki rekreacyjne i jeden z największych
w Polsce sztuczny zbiornik retencyjny - Jezioro Goczałkowickie. Został utworzony
na Wiśle w 1956 roku, zajmuje powierzchnię 3200 ha, ma pojemność 168 mln m³.
Jest źródłem wody pitnej dla większej części Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego.
Funkcją zbiornika jest również gospodarka
rybacka, którą należy traktować jako pierwszy etap biologicznego uzdatniania wód. Od
początku eksploatacji zbiornika utworzono gospodarstwo rybackie, które dokonuje
corocznych zarybień i odłowów ryb. Zbiornik zarybiany jest rybami drapieżnymi, takimi jak szczupak, sandacz, węgorz, które
traktowane są jako naturalni sprzymierzeńcy w procesie wstępnego uzdatniania wody.
Odławiane są natomiast ryby zwykle żerujące w dnie (karpiowate, leszcz, drobnica biała). Prawidłowo prowadzona i zorganizowana gospodarka rybacka na zbiorniku, daje
wymierne korzyści, bowiem obserwowane jest sukcesywne polepszanie się jakości
wody w zbiorniku jak i kondycji odławianych
ryb. Dzięki takim inwestycjom Goczałkowice–Zdrój dziś to renomowane uzdrowisko
o 150-letniej tradycji, którego największymi atutami są; wyjątkowo atrakcyjne położenie, bardzo dobra infrastruktura i komunikacja, a przede wszystkim miejscowe złoża
borowiny i solanki, dzięki którym miejscowe szpitale i sanatoria wyspecjalizowały się
w leczeniu chorób narządów ruchu, schorzeń reumatycznych, stanów pourazowych,
chorób naczyń obwodowych, niektórych
schorzeń układu nerwowego. Dzisiejsze
The legend about founding Goczałkowice
mentions a noble knight Goczałek, who was
given these lands as an award for courage
in battles. In this case it is difficult to verify
the legend in terms of these battles and period. Neither have any written sources about
manor buildings been preserved. A more
likely version is the one saying about new
settlers broght from Moravia, Little Poland
and Silesia by the Princes of Pszczyna, to the
area of today’s Goczałkowice. The family of
Goczałeks were the first of those settlers.
For the first time the name „Goczałkowice”
appears in the written text dated 1326. The
history of this small village was connected
to the history of the Lands of Pszczyna and
the Monarchy of Habsburgs.
In 1856, during drilling works of the Prussian Mining Company which was looking for
the deposits of coal or salt, the sources of iodine-bromic saline were discovered here.
Prussian government (the owner of underground deposits) resold the rights to exploitation of the source for 8000 thalers for development to a private company: Wilhelm Czech,
Henryk Schiller and Joseph Lustif. In the period 1860-64, by the initiative of Dr. Adolf Babel, a wooden building, called „Stare Łazienki”
(Old Baths), and auxiliary facilities were built
at the place of the water intake. That was the
beginning of the Health Resort. The first therapeutic season started on 17 July 1862. At that
time, 264 patients wishing to treat their rheumatic disorders arrived here. The health resort was developing so dynamically that
before World War I approximately 3000 patients were visiting the city during one season. Goczałkowice were in the hands of the
Prussian government until 29 June 1922. After making necessary repairs and supplementing the equipment, the health resort started its
operations. An important moment in the history of Goczałkowice was the year 1932, when
its name was changed. From that time on, the
city was called Goczałkowice–Zdrój.
Goczałkowice–Zdrój is a rural commune
in the Silesian Province, approximately 40
km south of Katowice, on Katowice – Bielsko – Cieszyn transport route.
It lies in the valley of upper Vistula river, among dense forests, it is characterized
by great landscape diversity since there are
numerous fish ponds in the vicinity, as well
as recreational water reservoirs and one of
the largest storage reservoirs in Poland Goczałkowickie Lake. It was created on the
Vistula river in 1956, it occupies the area of
3200 ha and has the capacity of 168 million m3.
It is the source of drinking water for a greater part of the Upper Silesia Industrial District.
The reservoir also serves as a facility for fishing management, which should be treated as
the first stage of biological treatment of waters. At the beginning of the reservoir’s use a
fish farm was established, which stocks the
lake and catches fish every year. The reservoir is stocked with fish of prey, such as pike,
pike-perch, eel, which are regarded as natural allies in the process of preliminary water
treatment. On the other hand, one catches
fish usually feeding at the bottom (cyprinids,
carp bream, small white fish). Properly conducted and organized fishing management
in the reservoir gives measurable benefits,
since one is observing gradual improvement
in the quality of water as well as the condition of caught fish. As a result of such investments, Goczałkowice–Zdrój is today a reputable health resort with 150 years of tradition,
whose greatest strengths are: exceptionally
attractive location, very good infrastructure
and transport and, first for all, local deposits of therapeutic peat and saline, thanks to
which local hospitals and sanatoria have specialized in the treatment of locomotor system diseases, rheumatic and post-traumatic conditions, diseases of peripheral vessels,
LOWLAND RESORTS
204-205
UZDROWISKA NIZINNE
uzdrowisko to kompleks ośrodków Wojewódzkiego Ośrodka Reumatologiczno – Rehabilitacyjnego (WORR), w skład którego
wchodzą; specjalistyczny Szpital Reumatologiczny dla Dorosłych, Szpital Rehabilitacyjny dla dzieci „STOKROTKA”, Sanatorium
dla Dorosłych. WORR posiada nowoczesny
Zakład Przyrodoleczniczy, Zespół Poradni
Specjalistycznych; rehabilitacyjna, reumatologiczna, ortopedyczna, neurologiczna,
laryngologiczna, ginekologiczna, okulistyczna), Zakład Diagnostyki Radiologicznej:
RTG, USG, DTX, mammografia oraz Laboratorium Analityczne i Jaskinię Solną. Oprócz
leczenia i rehabilitacji schorzeń narządów
ruchu i neurologicznych prowadzone są pobyty leczniczo-edukacyjne dla chorych na
cukrzycę. W Goczałkowicach–Zdroju ważną instytucją jest również Zespół Sanatoryjno-Szpitalny Rehabilitacji Narządu Ruchu
„GWAREK”. Działa od 27 lat i zapewnia profesjonalna kadrę lekarsko-terapeutyczną,
konsultacje psychologiczne i logopedyczne,
muzykoterapię, terapie zajęciową.
Goczałkowice–Zdrój zapraszają jednak nie tylko kuracjuszy. Jest to wymarzone
miejscem do wędkowania. Można tutaj złowić dorodne karpie, pstrągi, węgorze, sumy,
sandacze i inne okazy ryb słodkowodnych,
w tym karpia czerwonego. W wodach Rontoka można spotkać raki, wydry oraz żółwie
błotne. Zdrowe powietrze, możliwości korzystania z bazy zabiegowej uzdrowiska, stawy rekreacyjne i rybne to atrakcje, przyciągające kuracjuszy oraz miłośników kontaktu
z przyrodą. W samym sercu uzdrowiska zachęca do spacerów deptak i Park Zdrojowy
a staw Maciek Mały kusi amatorów plażowania. Goczałkowice-Zdrój to raj dla amatorów dwóch kółek. Osoby, dla których rower
jest sposobem na wypoczynek, mogą bezpiecznie przemierzać ścieżki Wiślanej Trasy Rowerowej lub Międzynarodowego Zielonego Szlaku Greenway Kraków - Morawy
- Wiedeń. Podróżując tymi szlakami, można zobaczyć Jezioro Goczałkowickie, Koronę Zapory, a także stawy położone w Dolinie Wisły. Amatorów turystyki weekendowej
zapraszamy do naszych ośrodków rekreacyjnych, oferujących różnorodne zabiegi odnowy biologicznej, które pozwolą odzyskać siły
po tygodniu ciężkiej pracy.
some diseases of the nervous system. Today’s
health resort is a complex of buildings of the
Provincial Rheumatological – Rehabilitation
Centre (WORR) which includes: specialized
Rheumatological Hospital for Adults, Rehabilitation Hospital for children called „STOKROTKA” (DAISY), Sanatorium for Adults.
WORR has a modern Physiotherapeutic Institute, the Complex of Specialized Clinics
(rehabilitation, rheumatological, orthopaedic, neurological, laryngological, gynecological, ophthalmological ones), Radiological
Diagnostics Department: X-ray, ultrasound,
DTX, mammography tests, as well as the Analytical Laboratory and the Salt Cave. Apart
from treatment and rehabilitation of locomotor system and neurological conditions,
the offer includes treatment-educational
stays for diabetics. An important institution
in Goczałkowice-Zdrój is also the Sanatorium-Hospital Complex for Rehabilitation of
Locomotor System called „GWAREK”. It has
been functioning for 27 years and it provides
professional medical-therapeutic staff, psychological and speech therapy consultations,
music therapy, occupational therapy.
However, Goczałkowice-Zdrój invites
not only patients. It is a perfect place for angling. Here, one may catch a big carp, trout,
eel, cat-fish, pike perch and other freshwater fish, including red carp. In the waters of
Rontok one can find crayfish, otters and Europena pond turtles. Healthy air, the possibility to use treatment base of the health
resort, recreational and fish ponds are the
things attracting patients and enthusiasts
of the contact with nature. In the heart of
the health-resort the promenade and Spa
Park encourage to go for walks, and Maciek
Mały pond tempts the amateurs of lying on
the beach. Goczałkowice-Zdrój is a paradise
for the amateurs of cycling. Persons regarding bicycle as a way of recreation can safely travel the paths of the Cycling Route on
the Vistula river or the International Green
Cracow - Moravia - Vienna Greenway Route.
While travelling these routes, one can see
Goczałkowickie Lake, Top of the Dam and
ponds located in the Valley of the Vistula river. Lovers of weekend tourism are welcome
to our leisure centres, offering various biological regeneration treatments which will
allow to recover after a week of hard work.
LOWLAND RESORTS
206-207
Korona zapory goczałkowickiej
FOT. ANDRZEJ SIUDY
Crown of Goczałkowice Dam
PHOTO BY ANDRZEJ SIUDY
Recepcja Groty Solnej
FOT. ANDRZEJ SIUDY
Reception desk of Salt Cave
208-209
210-211
Dawny Hotel Cesarski w centrum Uzdrowiska,
obecnie budynek administracyjny WORR
FOT. ARCH. UG W GOCZAŁKOWICACH-ZDROJU
Former Emperor’s Hotel in the centre of the
Health Resort, presently WORR office building
FOT. ANDRZEJ SIUDY
On the page 208
A fragment of Goczałkowice Lake
PHOTO BY ARCHIVE OF GOCZAŁKOWICE-ZDRÓJ DISTRICT OFFICE
Na stronie 208
Fragment Jeziora Goczałkowickiego
Kładka na Wiśle
– fragment ścieżki rowerowej
Footbridge on Vistula
– a fragment of a cycling path
212-213
Park zdrojowy
Spa Park
Stara Pijalnia w centrum Uzdrowiska
Old Drinking Room in the centre of the Health Resort
214-215
Fragment Zapory Goczałkowickiej
FOT. ANDRZEJ SIUDY
Fragment of Goczałkowice Dam
Kryta pływalnia w Goczałkowicach-Zdroju
Roofed swimming pool in Goczałkowice-Zdrój
216-217
Solec–Zdrój
Solec–Zdrój to uzdrowiskowa gmina
w południowo – wschodniej części
województwa świętokrzyskiego, niedaleko
ujścia rzeki Nidy do Wisły, blisko stąd do
Kielc i Krakowa. Miejscowość jest stolicą
gminy, leży w centralnej części gminy
na wysokości 160 m n.p.m.
Solec–Zdrój
Solec–Zdrój is a health-resort commune
in the south–eastern part of Świętokrzyskie
Province, near the mouth of the river
Nida to the Vistula river, close to Kielce
and Cracow. The town is the capital
of the commune, it is situated in the central
part of the commune, at the height
of 160 m above sea level.
218-219
UZDROWISKA NIZINNE
Solec–Zdrój
Solec–Zdrój to uzdrowiskowa gmina w południowo – wschodniej części województwa świętokrzyskiego, niedaleko ujścia rzeki
Nidy do Wisły, blisko stąd do Kielc i Krakowa. Miejscowość jest stolicą gminy, leży
w centralnej części gminy na wysokości 160
m n.p.m. Gmina jest wprawdzie niewielka,
ale posiada olbrzymi potencjał rozwojowy.
Uzdrowisko o prawie dwustuletniej historii, dysponuje najlepszymi w Europie i jednymi z najlepszych na świecie wodami siarkowymi. Zasoby wód leczniczych, czyste
środowisko, bogata infrastruktura to atuty,
które zachęcają do odwiedzenia tego urokliwego zakątka Polski. Tu można znaleźć niepowtarzalną atmosferę i sprzyjający klimat,
który, z uwagi na osłonięcie od północnego – wschodu pasmem wzgórz Wyniesienia
Wójczańsko – Pińczowskiego, charakteryzuje się znaczną zacisznością, dużym nasłonecznieniem oraz wysoką amplitudą roczną
temperatur. Poza najlepszymi siarczkowymi wodami mineralnymi dysponuje również
Solec wieloma atrakcjami turystycznymi.
Znajduje się tu przepiękny stary park zdrojowy, zalew rekreacyjny, szlaki spacerowe i do
turystyki kwalifikowanej, szlaki historyczne,
przyrodnicze, stadnina koni. W niezwykłej
atmosferze, pełnej zadumy i nostalgii, bez
wszechobecnej, cywilizacyjnej gorączki znaleźć tu można doskonałe warunki do leczenia i wypoczynku.
Aby zauważyć i docenić uroki gminy
warto wybrać się na krótką wycieczkę . Już
przy głównej trasie do Zborowa natrafiamy
na, niezwykle istotne dla kulturowego krajobrazu gminy, obiekty. Są to przydrożne kapliczki i figurki. A jest ich na terenie gminy
przeszło 100. Niektóre z nich, jak np. siedemnastowieczna kapliczka zwana szwedzką, to obiekty unikatowe. Wszystkie mają
niezwykle ciekawą formę, prawie każda też
ma swoją historię, którą można poznać, korzystając z przewodnika po okolicach.
W samym Zborowie znajduje się szesnastowieczny pałac magnackiego rodu Zborowskich herbu Jastrzębiec, z którego wywodził się sławny rycerz i awanturnik Samuel
Zborowski. Jak głosi tradycja to właśnie jego
wizerunek przedstawia renesansowa płyta nagrobna, znajdująca się na zewnętrznej
ścianie kościoła pod wezwaniem św. Mikołaja w Solcu-Zdroju.
Na terenach Szanieckiego Parku Krajobrazowego możemy podziwiać pełną krasę
soleckich krajobrazów z bogactwem roślinnych muraw kserotermicznych, które bezpośrednio przylegają do szachownicy pól
uprawnych i sadów. Uwarunkowania geologiczne sprawiły, że możemy tu również zobaczyć, objęty ochroną, zespół jaskiń krasowych i wąwozów. Południowo – zachodnia
część gminy to tradycyjne miejsca grzybobrań. Można tu pełną piersią pooddychać,
nasączonym sosnowymi olejkami eterycznymi, powietrzem i poszukać prawdziwków, podgrzybków czy kozaków. W bezpośrednim sąsiedztwie kompleksów leśnych,
w miejscowości Zagórzany, znajduje się
stadnina koni. W okolicy częstymi gośćmi
są bociany. Może sprawiają to łąki, położone wzdłuż biegnącej aż do Ludwinowa rzeki Rzoski, a może troskliwość mieszkańców,
którzy dbają o bocianie gniazda. Z Zielonek
kolorowa ciuchcia zawiezie nas do Świniar,
gdzie warto zobaczyć zabytkowy siedemnastowieczny drewniany kościół .
Nie da się ukryć, że o kształcie rozwoju
gminy decyduje jej „stolica”, czyli miejscowość Solec-Zdrój. Wiek XXI to dynamiczny rozwój cywilizacji i postępu technicznego, wzrost złożoności problemów i związane
z tym stresy, napięcia i frustracje, powodujące liczne deformacje i zagrożenia zdrowia.
Obecnie istnieją w Solcu–Zdroju dwa źródła
wody leczniczej. Wody te genetycznie należą
do typu mieszanego. Po wydobyciu z ziemi są
Solec–Zdrój is a health-resort commune in
the south–eastern part of Świętokrzyskie
Province, near the mouth of the river Nida
to the Vistula river, close to Kielce and Cracow. The town is the capital of the commune, it is situated in the central part of the
commune, at the height of 160 m above sea
level. Although the commune is small, it has
great development potential. The health resort with almost two hundred-year-long
history, has sulphuric waters which are the
best in Europe and one of the best in the
world. Resources of therapeutic waters,
clean environment, rich infrastructure are
the strengths which encourage to visit this
charming corner of Poland. Here you can
find unique atmosphere and favourable climate which, due to the fact of the place being shielded from the north-eastern direction by the range of the hills of Wójcza and
Pińczów, is characterized by a substantial
quietness, high level of insolation and high
amplitude of annual temperatures. Apart
from the best sulphide mineral waters, Solec
can also offer many tourist attractions. One
can find here a beautiful old spa park, recreational lake, walking and adventure tourism
routes, historical and natural routes, as well
as a stud. In the extraordinary atmosphere,
full of meditation and nostalgia, without the
omnipresent civilization fever, one can find
perfect conditions for treatment and rest.
To notice and appreciate the commune’s
charm, one should go for a short trip. Already
at the main route to Zborów, we come across
the facilities that are extremely important
to the cultural landscape of the commune.
These are roadside shrines and statuettes.
There are more than 100 of them within the
commune. Some, such as the 17th-century
shrine known as Swedish, are unique facilities. All of them have extremely interesting
forms, almost each one also has its history,
which can be learned from a guide.
In Zborów itself one can find 16th-century palace of the lordly family of Zborowskis of Jastrzębiec coat of arms, from which
came the well-known knight and roisterer,
Samuel Zborowski. According to the tradition, it is his image that is presented on the
renaissance tombstone on the external wall
of St. Nicolas church in Solec-Zdrój.
In the areas of the Landscape Park of Szaniec we can admire full beauty of the landscapes of Solec, with rich xerothermic turfs,
directly adjacent to the chessboard of farmlands and orchards. Geological conditions
enable us to see the protected complex of
karst caves and ravines. South-western part
of the commune are traditional places of
mushroom picking. Here, one may breathe
in the air full of pine essential oils and look
for boletus, chestnut boletus or shaggy boletus. In the direct vicinity of forest complexes, in the town of Zagórzany, there is a stud.
Frequent guests in the area are storks. It
may be the effect of meadows located along
the river Rzoska running to Ludwinów, and
maybe pf the thoughtfulness of inhabitants
who care for stork nests. A colourful train
from Zielonki will take us to Świniary, where
one should see the historical 17th-century
wooden church.
It is obvious that the commune’s growth
is shaped by its „capital city”, namely the
town of Solec-Zdrój. 21st century is the dynamic growth of civilization and technological progress, increase in the complexity
of problems and related stress, tension and
frustrations causing numerous deformations and health hazards. Currently, there
are two springs of therapeutic water in
Solec–Zdrój. Genetically, these waters are
of mixed type. After being extracted from
the ground, they are completely clear, they
become opaque in the contact with air, and
then sulphur connections precipitate from
Solec–Zdrój
LOWLAND RESORTS
Solec–Zdrój
220-221
UZDROWISKA NIZINNE
Solec–Zdrój
zupełnie przejrzyste, na powietrzu mętnieją,
a następnie wytrącają się z nich połączenia
siarkowe. Smak tych wód jest mocno słony, a zapach charakterystyczny dla siarkowodoru. Jest to solanka chlorkowo-jodkowo-sodowo-bromkowo-siarczkowa, którą
nazywamy tu po prostu wodą siarczkową,
gdyż jej głównym składnikiem terapeutycznym jest siarkowodór oraz siarczki i wodorosiarczki soli alkalicznych. Stężenie ok. 103
mg związków siarki dwuwartościowej w jednym litrze wody i wysoka mineralizacja powodują, że do tej pory to najsilniejsza woda
lecznicza w Polsce, a także jedna z najlepszych w Europie i na świecie. Posiada wysoką wartość leczniczą, szczególnie w schorzeniach narządów ruchu, reumatycznych
oraz ortopedyczno-urazowych. Stosowanie
wód siarczkowych ma bardzo liczne wskazania lecznicze. Najczęściej w uzdrowisku
stosowane są w leczeniu przewlekłych stanów zapalnych narządów ruchu, oraz obwodowego układu nerwowego, leczeniu
chorób kobiecych oraz przewlekłych zatruć metalami ciężkimi. Aktualnie wykorzystywana jest również solanka z ujęcia w pobliskim Wełninie. Jest ona siedmiokrotnie
silniejsza od wód soleckich. Na bazie tej
wody siarczkowej funkcjonuje nowoczesny,
trzygwiazdkowy obiekt hotelowo-sanatoryjny „Malinowy Zdrój”.
Na komfort wypoczynku pozytywny
wpływ ma położenie obiektów uzdrowiskowych. Leżą one bowiem na terenie, bądź
w bezpośrednim sąsiedztwie pięknego zabytkowego parku zdrojowego. Można w nim
zobaczyć wiele ciekawych okazów drzew,
stare egzemplarze lipy szerokolistnej, sosny
czarnej, platana, magnolię, okazałe katalpy i modrzewie. Park przylega do kompleksu lasu, w którym wytyczono edukacyjne
ścieżki przyrodniczo-leśne. Tuż obok zlokalizowany jest 8 ha zbiornik rekreacyjny,
który zarówno w okresie letnim (kąpielisko)
jak i zimowym (lodowisko) stanowi nie lada
atrakcję turystyczną. Stale poszerzająca się
baza noclegowa – hotelowa, pensjonatowa,
pokoje gościnne i agroturystyczne, infrastruktura wokół uzdrowiska, ciągi spacerowe, obiekty gastronomiczne, wypożyczalnie
rowerów, sprzętu pływającego sprawiają, że
warto tu przyjechać zarówno na wypoczynek jak i na kurację. Ta Gmina wiele może
też zaoferować potencjalnym inwestorom
i przede wszystkim kuracjuszom, niepowtarzalną, przyjazną atmosferę, zachęty ekonomiczne, uzbrojone tereny, bogactwa naturalne. Warto poznać to miejsce.
them. The taste of these waters is a strongly
salty one, and the smell is typical of hydrogen sulphide. It is chloride-iodide-sodiumbromide-sulphide saline, which we simply call sulphide water here, since its main
therapeutic component is sulfuretted hydrogen, as well as sulphide and hydrogensulphides of alkaline salts. Concentration
of approximately 103 mg of bivalent sulphur
compounds in one litre of water and high
mineralization result in the fact that so far
it has been the strongest therapeutic water
in Poland, as well as one of the best in Europe and the world. It has high therapeutic
value, especially in the case of locomotor
system diseases, rheumatic and orthopedic-traumatic diseases. Application of sulphide waters has numerous medicinal indications. In the health resort they are usually
applied in treatment for chronic inflammations of locomotor system and peripheral nervous system, treatment for gynaecopathies as well as chronic intoxication with
heavy metals. Currently, one also applies
saline from the intake in the nearby Wełnin.
It is seven times stronger than waters from
Solec. A modern, three-star hotel-sanatorium facility called „Malinowy Zdrój” operates on the basis of this sulphide water.
The comfort of rest is positively influenced by the location of spa facilities. They
are situated within the area or in the direct
vicinity of beautiful historical spa park. One
can see there many interesting tree species,
old large-leaved linden trees, Austrian pine,
plane tree, magnolia, impressive catalpa and
larch trees. The park is adjacent to the forest
complex where one has set out educational natural-forest paths. Right next to them
there is an 8ha recreational reservoir which
is a great tourist attraction both in the summer period (watering place) and winter period (ice rink). Constantly expanding accommodation base – hotels, guesthouses,
guest rooms and agritourist farms, infrastructure around the health resort, walking
routes, restaurant facilities, bike and swimming equipment rentals make the place
worth visiting both for the purpose of recreation and treatment. This commune may offer a lot also to potential investors and, first
of all, to patients - a unique, friendly atmosphere, economic incentives, developed areas, natural resources. This is a place worth
getting to know.
Solec–Zdrój
LOWLAND RESORTS
Solec–Zdrój
222-223
Pałac Zborowskich
The Palace of the Zborowskis
Bociany w Zagórzanach
Storks In Zagórzany
Solec–Zdrój
224-225
Solec–Zdrój
226-227
Aleja kasztanowa w parku zdrojowym
Solec–Zdrój
Chestnut avenue in the Spa Park
Korty tenisowe
Tennis courts
228-229
Łazienki Mineralne
Mineral Baths
Zabytkowe wnętrze kościoła w Świniarach
Historical interior of the church in Świniary
Solec–Zdrój
230-231
„Malinowy Zdrój” nocą
„Raspberry Spa” at night
Figura św. Antoniego w Sułkowicach
ZDJĘCIA: ARCHIWUM URZĘDU GMINY SOLEC-ZDRÓJ
The statue of St. Anthony in Sułkowice
PHOTO BY ARCHIVE OF SOLEC-ZDRÓJ DISTRICT OFFICE
Solec–Zdrój
232-233
Horyniec–Zdrój
Pierwsze źródła świadczące o bogatej
historii Horyńca pochodzą z XV wieku.
Jednym z nich jest zachowana do dziś
kopia dokumentu wydanego w Bełzie
8 lutego 1444 roku.
Horyniec–Zdrój
First sources confirming the rich history
of Horyniec date back to the 15th century.
One of them is the copy of a document
issued in Bełz on 8 February 1444,
preserved until today.
234-235
UZDROWISKA NIZINNE
Horyniec–Zdrój
Pierwsze źródła świadczące o bogatej historii Horyńca pochodzą z XV wieku. Jednym z nich jest zachowana do dziś kopia dokumentu wydanego w Bełzie 8 lutego 1444
roku. Dokument ten potwierdza przekazanie
przez księcia Władysława wsi Horyniec zasłużonemu szlachcicowi z Mazowsza Piotrowi Pieczykurowi z Wilcz. Trzeba zaznaczyć,
że Horyniec w odróżnieniu od innych okolicznych miejscowości zawsze był własnością
prywatną. Trudno jest jednak ustalić, ile lat
był on własnością Pieczykurów. W regestrach
poborowych z roku 1531 nie ma o nich żadnej wzmianki. Pewne natomiast jest to, że od
1592 roku w posiadanie wsi weszła rodzina
Lutosławskich, ród szlachecki z ziemi przemyskiej, a następnie Gorelowscy i Telefusowie, którzy wybudowali tu murowany dwór
i drewnianą cerkiew. W 1717 roku Horyniec
znalazł się w rękach Stadnickich, a w ostatnich latach XVIII wieku poślubie Zofii Stadnickiej z Aleksandrem Ponińskim przeszedł
w ręce Ponińskich, którzy władali tą miejscowością ponad 120 lat i uczynili z niej prężny
ośrodek kulturalny oraz rozsławili jej walory
uzdrowiskowe. W 1928 roku, ostatni właściciel dóbr horynieckich, Stanisław Karłowski
uruchomił nowy zakład zdrojowy, w którym dziennie wykonywano około pięciuset
zabiegów dla kuracjuszy. Po II wojnie światowej Uzdrowisko popadło w zapomnienie
do początku lat 60-tych. Od tego okresu jego
baza lecznicza systematycznie się powiększa.
Horyniec-Zdrój położony jest na północno-wschodnim krańcu województwa
podkarpackiego, w powiecie lubaczowskim, w odległości około 20 km na północny – wschód od miasta powiatowego.
Jest to urokliwa miejscowość uzdrowiskowa, chętnie odwiedzana przez turystów,
przyciąganych licznymi zabytkami, a także pięknym położeniem. Interesujące okolice, nieskazitelne powietrze, rozległe lasy
i wyjątkowo sprzyjające warunki klimatyczne stwarzają znakomite warunki do leczenia
i wypoczynku.
Uzdrowisko w Horyńcu-Zdroju funkcjonuje już od ponad stu lat. Dysponuje zasobnymi źródłami, niezwykle cennych wód mineralnych i złożem borowiny, największym
w Polsce. Są to najcenniejsze bogactwa tego
miejsca, ale warto go docenić też ze względu
na położenie. Miejscowość oddalona jest od
wielkich i tłocznych aglomeracji oraz ruchliwych szlaków komunikacyjnych, jest cicha
i spokojna. Leczy się tu głównie choroby reumatyczne i narządu ruchu, ale także choroby skóry i choroby kobiece. Niezaprzeczalne
efekty lecznicze uzyskiwane są poprzez zastosowanie w zabiegach własnych, wysokiej
jakości naturalnych tworzyw leczniczych,
borowiny i wody siarczkowo-siarkowodorowej, zaś nowoczesny zakład przyrodoleczniczy, który mieści się w Domu Zdrojowym,
oferuje szeroką gamę zabiegów przyrodoleczniczych. Lecznicze zastosowanie zasobów borowinowych opiera się na kompleksowym działaniu czynników biologicznych;
cieplnych, mechanicznych, chemicznych.
Cechą fizyczną borowiny jest duża pojemność wodna, małe przewodnictwo cieplne i duża pojemność cieplna. Dzięki tej
właściwości następuje silne przegrzanie organizmu, ale nie jest to odczuwane. Zawarte składniki organiczne i nieorganiczne wywierają odpowiednie działanie biologiczne
i lecznicze. Dobroczynne działanie na ludzki
organizm mają także kąpiele siarkowe. Siarka przenika do organizmu pod postacią siarkowodoru, tiosiarczanu lub w postaci koloidowej. Kąpiele siarczko-siarkowodorowe
stosowane są jako kąpiele całkowite lub półkąpiele. Główne wskazania to choroby reumatyczne o charakterze zwyrodnieniowym.
Warto skorzystać z kuracji pitnych, wodą
siarczkowo – siarkowodorową i naturalną
wodą źródlaną zwaną „Hetmańską”.
First sources confirming the rich history of
Horyniec date back to the 15th century. One
of them is the copy of a document issued in
Bełz on 8 February 1444, preserved until today. This document confirms the transfer
of Horyniec village by prince Władysław to
a meritable nobleman from Mazovia, Piotr
Pieczykur from Wilcze. It should be pointed out that Horyniec, as opposed to other neighbouring towns, has always been
a private property. However, it is difficult
to determine for how many years it was the
property of the Pieczykurs. Collection registers from 1531 do not mention the family. On the other hand, what is certain is that
from 1592 the village was possessed by the
Lutosławskis, a noble family from the area
of Przemyśl, and then by the Gorelowskis
and Telefuses, who built here a brick manor house and a wooden orthodox church. In
1717 Horyniec fell into the hands if the Stadnickis, and in the last years of the 18th century, after the wedding of Zofia Stadnicka
with Aleksander Poniński, it passed to the
Ponińskis who owned this town for more
than 120 years , transforming it into an energetic cultural centre and making its spa
qualities famous. In 1928 the last owner of
the goods of Horyniec, Stanisław Karłowski,
launched a new spa establishment where approximately five hundred treatments for visitors were performed every day. After World
War II the Health Resort sank into oblivion
until the beginning of the 1960s. From that
period its therapeutic base has been systematically increasing.
Horyniec-Zdrój is located on the northeastern end of Podkarpackie Province, in
the county of Lubaczów, approximately 20
km north – east of the county capital. It is
a charming health resort, gladly visited by
tourists attracted by numerous monuments
and beautiful location. Interesting areas, immaculate air, extensive forests and exceptionally favourable climate create perfect
conditions for treatment and rest.
Health resort in Horyniec-Zdrój has
been functioning for over one hundred
years. It offers abundant sources of extremely valuable mineral waters and the
largest deposit of therapeutic peat in Poland. These are the most valuable assets of
this place, but it is worth appreciating also
because of its location. The town is situated
away from big and crowded metropolitan
areas and busy transport routes, it is quiet and peaceful. One can treat here mainly
rheumatic and locomotor system diseases,
but also skin diseases and gynaecopathies.
Undeniable curative effects are obtained by
applying in the treatments the city’s own
high quality natural therapeutic materials, therapeutic peat and sulphide-hydrosulphuric water, while the modern physiotherapeutic institute located in the Resort
House offers a wide variety of physiotherapeutic treatments. Curative application of
peat resources is based on complex activity of biological factors: thermal, mechanical and chemical ones. Physical features of
therapeutic peat include its great water capacity, small thermal conductivity and high
thermal capacity. Thanks to these properties the body is strongly overheated, but it
is not perceptible. Organic and inorganic components have appropriate biological and curative influence. Sulphur baths
also have beneficial impact on the human
body. Sulphur penetrates into the body in
the form of hydrogen sulphide, thiosulfate
or in colloidal form. Sulphide-hydrosulphuric baths are applied as complete or semibaths. The main indications are degenerative rheumatic diseases. It is good to take
advantage of drinking therapies with sulphide – hydrosulphuric water and natural
spring water called „Hetmańska”.
Horyniec–Zdrój
LOWLAND RESORTS
Horyniec–Zdrój
236-237
UZDROWISKA NIZINNE
Horyniec–Zdrój
Do Horyńca-Zdroju przyjeżdża się nie
tylko po to, aby korzystać z uzdrawiających
mocy miejscowych źródeł mineralnych i borowiny, ale także, by delektować się przyjaznym klimatem i czystym powietrzem. Piękno okolicznego krajobrazu można podziwiać
pokonując liczne, ścieżki piesze i rowerowe.
O swoją kondycję fizyczną i dobre samopoczucie można zadbać również korzystając
z nowoczesnej krytej pływalni, kortów tenisowych, hali sportowej z siłownią. Po wysiłku fizycznym warto odwiedzić którąś z tutejszych restauracji. Kuszą dobrą muzyką
i niezłą kuchnią regionalną. Po smacznym
posiłku koniecznie trzeba wybrać się na spacer po Horyńcu-Zdroju i okolicach, odwiedzić Pałac Ponińskich, cerkiew w pobliskim
Radrużu, kaplicę w Nowinach Horynieckich
oraz zabytkowy Teatr Dworski z 1846 roku,
w którym obecnie mieści się gminny ośrodek kultury, oferujący ciekawe programy artystyczne. W granicach gminy znajdują się
najładniejsze tereny Roztocza, nazywanego Roztoczem Południowym. Ta kraina niepozornych wzgórz i rozległych lasów, pełna
jest osobliwego uroku i sielskich krajobrazów, może trochę bezludna i jakby zapomniana, ale przez to jeszcze bardziej pocią-
gająca. Tu świt i zachód są jakieś inne, inni
ludzie, zapracowani, ale pogodni i życzliwi.
Horyniec-Zdrój jak i Roztocze to idealne miejsce do wypoczynku, rekreacji, uprawiania różnych form turystyki, są ku temu
doskonałe warunki terenowe, dobra i nadal rozwijająca się baza oraz przyjazne
środowisko.
When you visit Horyniec-Zdrój, it is not
only to benefit from the healing properties of local mineral springs and therapeutic
peat, but also to delight in friendly climate
and clean air. The beauty of the surrounding landscape can be admired while walking numerous pedestrian paths and following bicycle routes. One can also keep fit and
take care of good mood at the modern indoor pool, tennis courts, sports hall with
a gym. After physical effort it is good to visit one of the local restaurants. They tempt
visitors with good music and fair regional cuisine. After a tasty meal one has to go
for a walk in Horyniec-Zdrój and the neighbourhood, visit the Palace of Ponińskis, orthodox church in the nearby Radruż, the
chapel in Nowiny Horynieckie, as well as
historical Manor Theatre from 1846, being
currently the seat of the communal cultural centre offering interesting artistic programs. The most beautiful areas of Roztocze,
known as Southern Roztocze, are located within the boundaries of the commune.
This land with plain hills and extensive forests is full of peculiar charm and idyllic landscapes; it may be a bit deserted and forgotten, but this makes it even more appealing.
Here the dawn and dusk, as well as people
are somehow different, overworked, but
cheerful and kind. Both Horyniec-Zdrój and
Roztocze are an ideal place for rest, leisure,
practising various forms of tourism, thanks
to perfect terrain conditions, good and still
developing base.
Horyniec–Zdrój
LOWLAND RESORTS
Horyniec–Zdrój
238-239
Pałac Ponińskich - obecnie
sanatorium Uzdrowiskowe „Bajka”
Ponińskis’ Palace - now „Bajka”
Spa Sanatorium
Malowniczo położona Cerkiew
p.w. św. Mikołaja Cudotwórcy
A picturesquely situated St. Nicolas’
the Wonderworker’s Orthodox church
Horyniec–Zdrój
240-241
Horyniec–Zdrój
242-243
Cerkiew greckokatolicka pw. św. Praskewy
- w dawnych czasach pełniła również rolę warowni
On the page 240
Lake in Horyniec-Zdrój
Horyniec–Zdrój
Praskeva’s Greek-Catholic church
- in the old times it also served as a fortress
Na stronie 240
Zalew w Horyńcu-Zdroju
Zabytkowy cmentarz greckokatolicki
w Starym Bruśnie
Historic Greek Catholic cemetery
in Stare Bruśno
244-245
Park Zdrojowy w Horyńcu-Zdroju
Sanatorium „Dom Zdrojowy” jako jedyne
w Polsce posiada basen leczniczy z wodą
siarczkowo-siarkowodorową
Spa Park in Horyniec-Zdrój
The „Dom Zdrojowy” Sanatorium is the only
one in Poland which has a therapeutic basin
with sulphide-hydrosulphuric water
Horyniec–Zdrój
246-247
Centru Rehabilitacji Rolników KRUS
Rehabilitation Centre for Farmers KRUS
Otulona zimowym puchem Kapliczka Leśna
pw. Matki Bożej w Nowinach Horynieckich
ZDJĘCIA: ARCHIWUM URZĘDU GMINY W HORYŃCU-ZDROJU
The Heavenly Mother’s Forest Shrine in Nowiny
Horynieckie wrapped in winter snow
PHOTO BY ARCHIVE OF HORYNIEC-ZDRÓJ DISTRICT OFFICE
Horyniec–Zdrój
248-249
Inowrocław
Inowrocław, zwany „miastem na soli”,
stolica Kujaw, położony jest
w środkowo-zachodniej części Polski,
nad Notecią. Początek miastu dało
Askaukalis – emporium handlowe
z czasów rzymskich, położone
na szlaku bursztynowym.
Inowrocław
Inowrocław, known as „the city on salt”,
the capital city of Kujawy, is located
in the central-western part of Poland,
on the Noteć river. The beginning
of the city was Askaukalis – trade emporium
from Roman times, located
on the amber route.
250-251
UZDROWISKA NIZINNE
Inowrocław
Inowrocław, zwany „miastem na soli”, stolica Kujaw, położony jest w środkowo-zachodniej części Polski, nad Notecią. Początek miastu dało Askaukalis – emporium
handlowe z czasów rzymskich, położone na
szlaku bursztynowym. Najstarszy dokument,
dotyczący Inowrocławia w erze nowożytnej,
pochodzi z 1185 roku.
Inowrocław był miejscem zjazdów i pobytów królów polskich. Tu, według Jana Długosza, urodził się Władysław Łokietek, tu
przebywali Kazimierz Wielki i kilkakrotnie
bywał też Władysław Jagiełło, ale historię
uzdrowiskową Inowrocławia rozpoczął dopiero w 1450 roku Kazimierz Jagiellończyk,
przyznając miastu prawo wykorzystywania,
na własne cele, dochodów ze słonych kąpieli.
Cztery wieki później, w 1875 roku powstała spółka „Solanki Inowrocławskie”.
Pierwszy okres prężnej działalności zdroju
przypadł na lata międzywojenne, gdy uzdrowisko inowrocławskie upodobała sobie ówczesna polska elita, m.in.: prof. Stanisław
Helsztyński, premier Władysław Grabski,
gen. Józef Haller, Stefan Starzyński i wiele
innych osobistości.
Także obecnie inowrocławskie uzdrowisko jest uznawane za jeden z najlepszych
nizinnych zdrojów w Polsce. Sanatoria
i wszystkie obiekty uzdrowiskowe: tężnia
solankowa, muszla koncertowa i korty tenisowe, siłownia terenowa, park linowy oraz
tereny do gry w kręgle i minigolfa znajdują
się na terenie Parku Solankowego, zwanego popularnie Solankami. Najwięcej dumy
przysparza tężnia solankowa – jedno z niewielu w Europie inhalatoriów działających w otwartej przestrzeni. To konstrukcja
z drewna i tarniny, po której spływa solanka, tworząc wokół leczniczy aerozol. Mikroklimat tężni jest wykorzystywany w profilaktyce oraz leczeniu schorzeń górnych dróg
oddechowych, nerwicy wegetatywnej i nadciśnienia tętniczego. Tężnia przyciąga nie
tylko walorami leczniczymi i oryginalnością
konstrukcji. Od grudnia 2009 roku jest bajecznie kolorowo oświetlona. Wstęp do tężni jest bezpłatny.
Za najpiękniejszy fragment Parku Solankowego wszyscy zgodnie uznają Ogrody Papieskie – obszar zagospodarowany na wzór
ogrodów watykańskich. Solanki słyną też ze
wspaniałej zieleni parkowej, a w szczególności z pięknych, starannie pielęgnowanych
dywanów kwiatowych, na których co roku
wysadza się około stu tysięcy sadzonek roślin. Ostatnio latem w parku pojawiają się...
palmy. Atrakcją są też liczne rzeźby, w tym
przede wszystkim „ławeczka” stałego bywalca Solanek, gen. Władysława Sikorskiego
i zegar słoneczny w kształcie pawia.
Uzdrowisko specjalizuje się w leczeniu
chorób układu krążenia, górnych dróg oddechowych, układu trawienia i narządu ruchu.
Ośrodki uzdrowiskowe („Solanki” Uzdrowisko Inowrocław sp. z o.o., sanatoria uzdrowiskowe „Oaza” i „Modrzew”, sanatorium
„Przy Tężni” im. dra Józefa Krzymińskiego i NZOZ Centrum Uzdrowiskowe „Energetyk”) dysponują bogatą bazą zabiegową
i oferują pełną gamę usług z zakresu balneoterapii, hydroterapii, fizykoterapii i kinezyterapii. W leczeniu wykorzystuje się tu m.
in. solankę i borowinę z pobliskich źródeł,
a także liczne urządzenia fizykoterapeutyczne, w tym kriokomorę. Połączenie wieloletniej tradycji z nowoczesnością pozwala na
świadczenie usług na najwyższym poziomie.
Dowodem tego są liczne nagrody i certyfikaty, jakie zdobywa samo miasto i poszczególne zakłady lecznictwa uzdrowiskowego.
W czasie wolnym od zabiegów kuracjusze mogą korzystać z atrakcyjnej oferty imprez kulturalnych lub wybrać się na spacer
po mieście i okolicy, m.in. szlakami sławnych ludzi, np. Szlakiem Jana Kasprowicza, Stanisława Przybyszewskiego czy gen.
Inowrocław, known as „the city on salt”, the
capital city of Kujawy, is located in the central-western part of Poland, on the Noteć
river. The beginning of the city was Askaukalis – trade emporium from Roman times, located on the amber route. The oldest document concerning Inowrocław in the modern
era comes from 1185.
Inowrocław was a place of conventions
and visits of Polish kings. This is the place
where, according to Jan Długosz, Władysław
Łokietek was born, Kazimierz Wielki was
staying here and Władysław Jagiełło also visited the city several times, but the health-resort history of Inowrocław started no sooner
than in 1450, when Kazimierz Jagiellończyk
granted to the city the right to use income
from salt baths for its own purposes.
Four centuries later, in 1875, the company
called „Saline of Inowrocław” was established.
The first period of active operations of the
Spa were the inter-war years, when the Polish elite of that time, i.a.: professor Stanisław
Helsztyński, Prime Minister Władysław Grabski, general Józef Haller, Stefan Starzyński and
many other personalities, took a liking for the
health resort in Inowrocław.
Also currently the health resort in
Inowrocław is recognized as one of the best
lowland spas in Poland. Sanatoria and all
spa facilities, saline graduation tower, bandshell and tennis courts, field gym, rope park
and areas for bowling and mini-golf playing are located in the Saline Park, commonly
called „Solanki”. The greatest pride is taken
in saline graduation tower – one of the few
outdoor inhalatoria in Europe. It is a wooden-blackthorn structure where the saline is
flowing down, creating therapeutic aerosol around. Microclimate of the graduation
tower is used in prophylaxis and treatment
of upper respiratory tract diseases, vegetative neurosis and hypertension. Graduation
tower is an attraction not only thanks to
its therapeutic qualities and original structure. Since December 2009 it has been lit
with fabulously colourful lights. Entry to the
graduation tower is free.
Papal Gardens – the area developed in
imitation of the Vatican gardens – is commonly regarded as the most beautiful fragment of the Saline Park. “Solanki” park is
also famous for magnificent greenery, in
particular, for beautiful and carefully maintained flower carpets, where about one hundred thousand saplings are planted every
year. In the summer one has recently noticed... palms in the park. A great attraction
are also numerous sculptures, first of all the
„bench” of the habitual guest of “Solanki”,
general Władysław Sikorski, and a peacockshaped sun dial.
The health resort specializes in the treatment of cardiovascular diseases, diseases of the upper respiratory tract, digestive
and locomotor system. Spa centres („Solanki” Inowrocław Health Resort Ltd., spa sanatoria called „Oaza” and „Larch”, Dr. Józef
Krzymiński sanatorium „Przy Tężni” and
NZOZ [National Health Care Institute] „Energetyk” Spa Centre) offer rich treatment
base and a wide variety of services in balneological therapy, hydrotherapy, physical therapy and kinesitherapy. Treatment involves,
i.a. saline and therapeutic peat from the
nearby sources, as well as numerous physiotherapeutic devices, including cryochamber. Combination of many years of tradition
with modernity allows to provide top-level services. The proof for this are numerous
awards and certificates won by the city itself
and by particular spa institutions.
During the time free from treatments,
patients may explore the attractive offer of
cultural events or go for a walk in the city
and the surroundings, among others, follow
the routes of famous personalities, such as
Inowrocław
LOWLAND RESORTS
Inowrocław
252-253
UZDROWISKA NIZINNE
Inowrocław
Władysława Sikorskiego, a także Powstania
Wielkopolskiego. Warto też zwiedzić Inowrocław, choć zachowane zabytki nie odzwierciedlają w pełni bogatej historii miasta,
które w średniowieczu stanowiło najważniejszy ośrodek polityczny i handlowy na
pograniczu polsko-krzyżackim. Liczne wojny dokonały jednak tak dużych spustoszeń,
że nie zachował się do naszych czasów ani
zamek książęcy, ani wspaniała wieża ratuszowa. Po XIII-wiecznym kościele i klasztorze franciszkańskim ostały się tylko resztki fundamentów, a z potężnych obwarowań
miejskich przetrwały ledwie dwa fragmenty
murów obronnych. Do najciekawszych zabytków Inowrocławia należą: romańska bazylika Imienia Najświętszej Maryi Panny z XII
w. i gotycki kościół farny pw. św. Mikołaja,
a także XIX-wieczne świątynie i kamienice.
Inowrocław jest miastem licznych festiwali i przeglądów artystycznych. Wśród
najciekawszych imprez warto odnotować Imieniny Miasta, Przywołówki Szymborskie, Festiwal Małych Form Teatralnych
„Arlekinada”, Ogólnopolski Festiwal Młodzieżowych Orkiestr Dętych, festiwal muzyki organowej „Jesienne Wieczory Organowe”, cykl koncertów plenerowych w ramach
Inowrocławskiego Lata Muzycznego, w tym:
„Inowrocławską Noc Solannową”, czyli koncert plenerowy Grzegorza Turnaua i zaproszonych przez niego artystów, występy Inowrocławskiej Orkiestry Promenadowej czy
Inowrocławską Galę Operowo-Operetkową.
the route of Jan Kasprowicz, Stanisław Przybyszewski or general Władysław Sikorski, as
well as the route of the Uprising of Wielkopolska. Inowrocław itself is also worth visiting, though the preserved monuments do
not fully reflect the rich history of the city,
which was the most important political and
trade centre on the Polish-Teutonic borderland in the Middle Ages. Numerous wars ravaged the city, without leaving to our times
the prince’s castle or the great town hall
tower. The only preserved monuments are
residuals of foundations of the 13th-century church and the Franciscan monastery,
as well as barely two fragments of defensive
walls of huge municipal fortifications. The
most interesting monuments of Inowrocław
include: Romanesque basilica of the Sacred Virgin Mary from the 12th century and
St. Nicolas Gothic parish church, as well as
19th-century Orthodox temples and tenement houses.
Inowrocław is a city of numerous festivals and artistic reviews. The most interesting events worth attention are Name-day of
the City, “Przywołówki Szymborskie”, Festival of Small Theatre Forms called „Arlekinada”, Polish National Festival of Teenage Brass Bands, the festival of organ music
called „Autumn Organ Nights”, the cycle of
outdoor concerts during the Music Summer
of Inowrocław, including: „Saline Night of
Inowrocław”, namely the outdoor concert
of Grzegorz Turnau and arists invited by him,
performance of the Promenade Orchestra of
Inowrocław or Opera and Operetta Gala of
Inowrocław.
Inowrocław
LOWLAND RESORTS
Inowrocław
254-255
Ogólnopolski Festiwal Młodzieżowych
Orkiestr Dętych to święto muzyki i młodości
FOT. BEATA ZARZYCKA
Polish National Festival of Teenage Brass Bands
is a holiday of music and youth
PHOTO BY BEATA ZARZYCKA
Muszla koncertowa w Solankach,
miejsce koncertów plenerowych
FOT. BEATA ZARZYCKA
Band shell in Solanki, a venue
for outdoor concerts
Inowrocław
256-257
Inowrocław
258-259
Na stronie 256
Jeden z trzech stawów znajdujących się
w Parku Solankowym, wykorzystywany
także podczas widowisk plenerowych
FOT. BEATA ZARZYCKA
On the page 256
One of the three ponds located in the Saline
Park, used also during outdoor shows
Główne wejście do parku zdobi zegar słoneczny
w kształcie pawia. Wieczorami nabiera tajemniczego wyglądu dzięki bajecznie kolorowemu oświetleniu.
FOT. BEATA ZARZYCKA
Main entrance to the park is ornamented by
a peacock-shaped sun-dial. In the evenings it gets
a mysterious look as a result of fabulously colourful lighting.
Widok na basen odkryty, usytuowany
w malowniczej scenerii Parku Solankowego.
Na pierwszym planie hotel „Park”.
FOT. BOGUSŁAW KOLANOWSKI
A view on the outdoor swimming pool,
situated in a picturesque scenery
of the Saline Park. Hotel „Park” in front.
PHOTO BY BOGUSŁAW KOLANOWSKI
Inowrocław
260-261
Kolorowe kobierce kwiatowe w Parku Solankowym.
Co roku sadzi się tu ponad 100 tys. roślin.
FOT. NATALIA FLINIK
Colorful flower carpets in the Saline Park.
Every year more than 100 000 plants are planted here.
PHOTO BY NATALIA FLINIK
W Inowrocławiu leczy się choroby krążenia,
układu ruchu i pokarmowego.
Na zdjęciu: kuracjusze w kriokomorze.
Inowrocław
In Inowrocław you can treat illnesses of circulation,
movement system and the alimentary system.
On the photo: patients in cryochamber.
262-263
Na całej długości tężni znajduje się
taras widokowy, skąd rozpościera się
panorama Parku Solankowego
FOT. BEATA ZARZYCKA
On the whole length of the graduation tower,
there is an observation deck, where a panorama
of the Saline Park stretches from.
Tężnia solankowa ma 320 m długości i 9 m
wysokości. Solanka spływająca po gałązkach
tarniny tworzących ściany tężni
daje leczniczy aerozol.
FOT. WŁODZIMIERZ PODCZASKI
Saline graduation tower is 320 m long
and 9 m high. Saline flowing on the blackthorn
branches forming the graduation tower
walls gives the therapeutic aerosol.
PHOTO BY WŁODZIMIERZ PODCZASKI
Inowrocław
264-265
Konstancin
Pierwsze co przychodzi na myśl na dźwięk
słowa Konstancin to – uzdrowisko, tężnia
Park Zdrojowy. W drugiej kolejności
– zabytki architektury, koncerty, festyny,
Majówka nad Jeziorką, Dni Konstancina,
Pożegnanie Lata. Konstancin jako letnisko
został założony dobrze ponad wiek temu.
Konstancin
The first things that come to one’s mind
when hearing the word „Konstancin” are
the health resort, graduation tower and
Spa Park. Then – architectural monuments,
concerts, festivals, Picnic on Jeziorka, Days
of Konstancin, Farewell to the Summer.
As a holliday resort, Konstancin was
established more than a century ago.
266-267
UZDROWISKA NIZINNE
Konstancin
Pierwsze co przychodzi na myśl na dźwięk
słowa Konstancin to – uzdrowisko, tężnia
Park Zdrojowy. W drugiej kolejności – zabytki architektury, koncerty, festyny, Majówka nad Jeziorką, Dni Konstancina, Pożegnanie Lata. Konstancin jako letnisko został
założony dobrze ponad wiek temu. Od tego
czasu upłynęło już 113 lat.
Konstancin-Jeziorna powstał z połączenia dwóch letnisk – Konstancina i Skolimowa z Jeziorną – miasteczkiem o charakterze przemysłowo-handlowym. Skolimów
i Jeziorna to stare miejscowości wywodzące swój rodowód z odległych czasów – być
może jeszcze ze średniowiecza.
W XVIII wieku Jeziorna słynęła z pojedynków. Nie jeden krewki szlachcic po usłyszeniu wyzwania: „Czy wiesz gdzie Jeziorna?”
musiał się stawić na „apelacyji pod Jeziorną”. Pojedynki mogły odbywać się na łąkach
oborskich w pobliżu dzisiejszego osiedla
Grapa lub może na terenie Parku Zdrojowego? W końcu XVIII wieku, jeszcze za panowania króla Stanisława, powstał tu pierwszy zakład papierniczy na terenie Mazowsza
i jeden z najstarszych na ziemiach Polskich.
Ulokowany został w młynie na rzece Jeziorce, w miejscu, gdzie dzisiaj znajduje się centrum handlowe Stara Papiernia. Zgodnie
z miejscowymi podaniami dokumenty Sejmu Czteroletniego były spisywane na papierze z Jeziorny.
Konstancin to całkiem inna bajka. Został założony od podstaw, jako zupełnie
nowa miejscowość, mająca pełnić rolę luksusowego, podmiejskiego letniska. Działo się to pod koniec XIX wieku. Konstancja,
bo taka była pierwotnie nazwa letniska, od
początku była skazana na sukces. Pisano już
o niej zanim powstała. Kiedy Towarzystwo
Ulepszonych Miejscowości Letniczych
rozpoczęło prace nad parcelacją gruntów
w ówczesnej prasie było o tym głośno. Zachwytom nie było końca, bo przecież latowisko było projektowane pod kątem wyśrubowanych
wymogów
estetycznych
oraz z myślą o komforcie i wygodzie jego
mieszkańców. I chociaż początkowo posiadało zaledwie status wsi letniskowej,
było miejscowością zdecydowanie „ulepszoną”: szerokie wybrukowane ulice wyposażono w wodociągi, kanalizację, elektryczność i linie telefoniczne. Osada miała
własną elektrownię i ujęcie wody. Do centrum letniska doprowadzono tory kolejki
wąskotorowej. Założono dwa parki w stylu angielskim: jeden nad rzeką, z przystanią
kajakową, kąpieliskiem, altaną, drugi zaś na
Grapie, w miejscu dzisiejszego osiedla o tej
samej nazwie. Przy wejściu do parku stanął
stylowy budynek stacyjki, w parku okazałe „Kasyno”, a w nim kawiarnia, restauracja,
dansing, pokoje gościnne. Goście korzystali
z kąpieli w krystalicznie czystej rzece, kajaków, tenisa i przejażdżek konnych.
Powstające wille i pałacyki były projektowane przez wziętych, uznanych architektów. Ich budowa musiała być podporządkowana ścisłym rygorom estetycznym.
Budynki musiały posiadać reprezentacyjne fasady ze wszystkich stron i być otoczone dużym ogrodem. Według założeń projektantów – Konstancin miał być piękny.
Trzeba przyznać, że założenie to zostało zrealizowane w stu procentach.
Już po dwudziestu latach od chwili założenia, tj. w 1917 r., Konstancin uzyskał status
uzdrowiska. Ale już w pierwszych latach XX
wieku stał się niezwykle modny – tu po prostu należało bywać. I bywali wszyscy – cała
warszawska śmietanka towarzyska, politycy,
przedsiębiorcy, finansiści, artyści. Niewielu
było stać na budowę domu, ale każdy mógł
tu przyjechać na niedzielny piknik, skorzystać z oferty pensjonatów, kawiarenek, restauracji, wybrać się na spacer, konną przejażdżkę lub zagrać w tenisa.
The first things that come to one’s mind
when hearing the word „Konstancin” are
the health resort, graduation tower and
Spa Park. Then – architectural monuments,
concerts, festivals, Picnic on Jeziorka, Days
of Konstancin, Farewell to the Summer. As a
holliday resort, Konstancin was established
more than a century ago. Since then, 113
years have elapsed.
Konstancin-Jeziorna was established on
the basis of combining two holiday resorts
– Konstancin and Skolimów with Jeziorna
– a town of industrial-commercial nature.
Skolimów and Jeziorna are old towns originating from remote times – perhaps even
from the Middle Ages.
In the 18th century Jeziorna was famous
for duels. Upon hearing the challenge: „Do
you know where Jeziorna is?” many quicktempered noblemen had to appear for „a
duel at Jeziorna”. Duels could have taken
place on meadows near the contemporary
Grapa housing estate or perhaps in the Spa
Park. Secondly, at the end of the 18th century, still under the reign of king Stanisław,
the first paper mill within Mazovia was established here, which was one of the oldest ones in Poland. It was located in the
mill on the river Jeziorka, at the place of the
contemporary shopping mall called „Stara Papiernia” (Old Paper Mill). According to
local legends, documents of the Four-Year
Parliament were written down on the paper
from Jeziorna.
Konstancin is a completely different story. It was founded from scratch, as a completely new town, which was supposed to
be a luxury, suburban summer resort. This
event took place at the end of the 19th century. Konstancja, since such was originally
the name of the summer resort, was deemed
to succeed from the very beginning. It was
written about before it was even established. When the Society of Improved Summer Resorts started the works on allotment
of lands, it was famous in the contemporary
press. The event was accompanied by longterm enthusiasm, since, after all, the summer resort had been designed for inflated aesthetic requirements and with a view
to comfort and convenience of its inhabitants. And although initially it had only the
status of a summer village, it was a definitely „improved” place: wide paved streets were
equipped with water pipes, sewage system,
electricity and telephone lines. The settlement had its own power plant and water
intake. Tracks of the narrow gauge railway
were led to the centre of the summer resort.
One established two English-style parks:
one on the river, with a wharf for canoes,
bathing area and a gazebo, while the other
one on Grapa, at the place of the contemporary housing estate with the same name.
At the entrance to the park one located a
stylish station building, and in the park - an
impressive „Casino” with a cafe, restaurant,
dancing club and guest rooms. Visitors took
advantage of baths in the crystal clear river, used canoes, played tennis and enjoyed
horse riding.
The arising villas and palaces were designed by popular, recognized architects.
Their construction had to be compliant with
strict aesthetic principles. Buildings had to
have representative facades on all sides and
be surrounded by large gardens. According to the assumptions of designers – Konstancin was supposed to be beautiful. One
has to admit that this assumption was satisfied in full.
As soon as twenty years after being
founded, that is in 1917, Konstancin obtained the status of a health resort. Already in the first years of the 20th century
it became extremely fashionable – one simply had to visit this place. So everyone did
Konstancin
LOWLAND RESORTS
Konstancin
268-269
UZDROWISKA NIZINNE
Konstancin
Tak jest też i dzisiaj. Cena gruntów
w Konstancinie osiągnęła niebotyczny poziom, ale nie zniechęca to tysięcy kuracjuszy
i spacerowiczów. Trzeba przyznać, że moda
na Konstancin skutecznie opiera się próbie
czasu. Miejscowość ta w swojej ponad stuletniej historii przeżywała różne koleje losu,
ale zawsze wzbudzała zainteresowanie, podziw i wierną miłość bywalców, zachwycała urodą.
Dzisiejszy Konstancin przypomina ten
stary – z czasów największej świetności letniska. Tu wypada bywać, spędzać czas, odpoczywać. W Konstancinie trzeba odwiedzić
znaną ze wspaniałych wyrobów cukiernię, słynną z wybornych potraw restaurację, sławne w całej Polsce centrum handlowe i jedyną w swoim rodzaju tężnię w Parku
Zdrojowym. A przy okazji wizyty w parku
– wysłuchać koncertu. Występują tu największe gwiazdy muzyki rozrywkowej i opery. Swoje koncerty dawali tacy artyści jak:
Małgorzata Walewska, Grażyna Brodzińska,
Wiesław Ochman, Jacek Wójcicki, trzech
„polskich tenorów” – Bogusław Morka, Dariusz Stachura, Adam Zdunikowski i wielu
innych.
Konstancin to nie tylko uzdrowisko, tężnia, Park Zdrojowy i zabytkowe wille. To
także malownicze okolice z licznymi atrakcjami dla amatorów dłuższych wycieczek.
W południowej części miasta rozciągają się
Lasy Chojnowskie, a we wschodniej – tereny
nadwiślańskie z śródpolnymi zadrzewieniami, starorzeczami i rzeką Wisłą. Na terenie
całej gminy wytyczono kilkadziesiąt kilometrów tras turystycznych, które zachęcają do zwiedzania uroczych zakątków. Szlaki
w każdy weekend zapełniają się zwolennikami aktywnego wypoczynku.
Konstancin to miejsce wyjątkowe. Przekona się o tym każdy, kto je odwiedzi choć
na chwilę i skorzysta z kojących właściwości
tego niezwykłego miasta.
– the whole social elite of Warsaw, politicians, entrepreneurs, financiers and artists.
Few could afford to build a house, but anyone could come here for a Sunday picnic,
take advantage of the offer of guesthouses,
cafes, restaurants, go for walk, ride a horse
or play tennis.
This is also the case nowadays. The price
of lands in Konstancin has reached a skyhigh level, but it does not discourage thousands of visitors and strollers. One has to
admit that the fashion for Konstancin effectively resists the passage of time. In its history going back more than one hundred years,
the town had various experiences, but it has
always aroused interest, admiration and
faithful love of habitual visitors, as well as
delighted with its beauty.
Today’s Konstancin resembles the old
one - from the times of the summer resort’s magnificence. It is proper to visit this
place, spend time and rest here. In Konstancin one has to visit the confectionary,
famous for wonderful products, the restaurant famous for delicious dishes, wellknown Polish shopping mall and the unique
graduation tower in the Spa Park. When visiting the park – one may attend a concert.
The greatest band music and opera stars
perform here. Some of the artists who gave
their concerts include: Malgorzata Walewska, Grażyna Brodzińska, Wiesław Ochman,
Jacek Wójcicki, three „Polish Tenor Singers”
- Bogusław Morka, Dariusz Stachura, Adam
Zdunikowski and many others.
Konstancin is not only the health resort,
graduation tower, Spa Park and historical
villas. These are also picturesque surroundings with many attractions for amateurs of
longer trips. Chojnowskie Forests spread
over the southern part of the city, and in the
eastern part one can find places on the Vistula river with trees in the fields, old riverbeds and the Vistula river itself. Within the
whole commune one has set out a few dozen
kilometers of tourist routes, which encourage visiting charming corners. Every weekend the routes are full of enthusiasts of active leisure.
Konstancin is an exceptional place. Anyone who visits it even for a moment and
benefits from calming properties of this unusual city will be convinced about this fact.
Konstancin
LOWLAND RESORTS
Konstancin
270-271
Okolice Konstancina
– Dwór w Oborach
FOT. PAWEŁ FABISZEWSKI
The region of Konstancin
– Manor House in Obory
PHOTO BY PAWEŁ FABISZEWSKI
Tężnia Jesienią
FOT. TOMASZ MARSZAŁ
Graduation tower in autumn
PHOTO BY TOMASZ MARSZAŁ
Konstancin
272-273
Konstancin
274-275
Willa Wanda
Na stronie 272
FOT. DAREK LEWANDOWSKI
FOT. ANNA WICHLIŃSKA
Wanda Villa
On the page 272
PHOTO BY ANNA WICHLIŃSKA
Konstancin
PHOTO BY DAREK LEWANDOWSKI
Tężnia – wnętrze
Graduation tower: interior
276-277
Amfiteatr w Parku Zdrojowym
Obory – park
FOT. TOMASZ MARSZAŁ
Amphitheatre in the Spa Park
Obory – Park
PHOTO BY TOMASZ MARSZAŁ
Konstancin
278-279
Stara Papiernia w Konstancinie
Old Paper Mill in Konstancin
Tężnia - inhalator
Graduation tower - inhalator
Konstancin
280-281
3.
Piwniczna–Zdrój
Polanica–Zdrój
Lądek–Zdrój
Polańczyk (gm. Solina)
Duszniki–Zdrój
Rymanów–Zdrój
Iwonicz–Zdrój
Kudowa–Zdrój
Ustroń
Szczawno–Zdrój
Wapienne (gm. Sękowa)
Są takie miejsca
pod błękitem nieba
obszary magiczne
gdzie chciałoby się zostać
od zaraz
i na zawsze.
Są uliczki dobrych snów
gwiazd przyjaznych
spełnionych marzeń
gdzie ludzie
darzą się uśmiechem
i słowem krzepiącym
Są takie miejsca
szczęśliwe
JANINA KUMOREK
There are places like this
in the turquoise sky
magic nooks
where you’d love to remain
from now
for ever
There are lanes of sweet dreams
friendly stars
dreams come true
where people
endow each other with a smile
and a word of encouragement
There are places
blissful like this
JANINA KUMOREK
284-285
Jelenia Góra położona jest
w województwie dolnośląskim,
w samym centrum malowniczej
kotliny, otoczonej ze wszystkich
stron pasmami górskimi.
Jelenia Góra is located
in the Lower Silesian Province,
in the very centre of a picturesque
valley, on all sides surrounded
by mountain ranges.
286-287
Jelenia Góra położona jest w województwie
dolnośląskim, w samym centrum malowniczej kotliny, otoczonej ze wszystkich stron
pasmami górskimi.
Jak głosi jedna z legend, w 1108 roku Bolesław Krzywousty założył w otoczonej górami kotlinie gród obronny, który był zalążkiem dzisiejszej Jeleniej Góry.
Jelenia Góra to ponad 900 lat interesującej historii, wspaniałe zabytki, malownicze
położenie i gorące źródła, unikatowe w skali kraju i Europy lecznicze wody termalne.
Atrakcyjne walory środowiska przyrodniczego i krajobrazu, zróżnicowana baza noclegowa, przygraniczne położenie, dobra sieć dróg,
a także lokalne lotnisko, sprawiają, że jest
uznanym centrum turystycznym. Wędrując po mieście nie sposób nie dostrzec śladów jego bogatej historii. Szczególną atrakcję
stanowi, uchodzący za jeden z najpiękniejszych na Śląsku, rynek otoczony barokowymi
i renesansowymi podcieniowymi kamienicami. Spragnionych zachwycających widoków i fascynujących legend, szlaki turystyczne zaprowadzą do średniowiecznego zamku
Chojnik w Sobieszowie. Zwolennicy ciszy
i wspaniałej panoramy Karkonoszy wybiorą
Jagniątków z Willą - Muzeum noblisty Gerharta Hauptmanna.
Malownicze i zróżnicowane ukształtowanie terenu czyni Jelenią Górę także miejscem niezwykle atrakcyjnym dla miłośników
turystyki i aktywnego wypoczynku. W mieście i w jego otoczeniu znajdują się m.in. tereny do uprawiania wspinaczki górskiej,
sportów lotniczych, lotniarstwa i paralotniarstwa oraz znakomite tereny do uprawiania turystyki rowerowej. Dogodna komunikacja do pobliskich ośrodków górskich
z infrastrukturą zapewniającą uprawianie
sportów zimowych (m.in. narciarstwo zjazdowe i biegowe), jest dodatkowym atutem
atrakcyjnego położenia miasta.
Dla przybywających do Jeleniej Góry gości przygotowano ponad dwa tysiące miejsc
noclegowych - w hotelach, pensjonatach,
domach uzdrowiskowych i schroniskach.
Można tutaj spędzić aktywne wakacje, bądź
wypocząć w ciszy i spokoju - każdy znajdzie
tu coś dla siebie.
Historia Jeleniej Góry nierozerwalnie łączy się z historią kurortu Cieplice – obecnie uzdrowiskowej części miasta, założonej
w 1281 r. Położony w sercu Kotliny Jeleniogórskiej, u stóp Karkonoszy, na wysokości
350 m n.p.m. urzeka czystym powietrzem
i wyjątkowym mikroklimatem. Okoliczny krajobraz o urozmaiconej rzeźbie terenu
zamyka roztaczająca się wokół, piękna panorama szczytów górskich. Podgórski klimat
z dużym rocznym nasłonecznieniem oraz
małą ilością opadów działa na osoby przyjezdne bodźcowo i hartująco.
Legenda głosi, że uzdrowisko powstało w miejscu, gdzie książę Bolesław Wysoki wybudował dworek myśliwski. Opodal
znajdowały się źródła wody, która uleczyła, zranionego w czasie polowania, jelenia.
To właśnie ta woda jest największym skarbem Cieplic. Uzdrowisko zawdzięcza jej nie
tylko swą nazwę, ale przede wszystkim renomę i uznanie w niemal całej Europie.
W drugiej połowie XIV wieku właścicielem
leczniczych źródeł został rycerz na usługach księcia Bolka II Świdnicko – Jaworskiego Gotsche Schoff. W rękach tego rodu
miejscowość pozostawała przez następne stulecia. Uzdrowisko stało się niezwykle
popularne w XVII wieku. Bywały tu wówczas ważne osobistości, ale najznakomitszym gościem w Cieplicach była królowa
polska Marysieńka Sobieska, która bawiła
tu z licznym dworem w 1687 roku. Również
w XIX wieku do Cieplic przyjeżdżały wybitne osobistości: król pruski Fryderyk Wilhelm III z żoną, John Quincy Adams - późniejszy prezydent Stanów Zjednoczonych,
Jelenia Góra is located in the Lower Silesian
Province, in the very centre of a picturesque
valley, on all sides surrounded by mountain
ranges.
As one of the legends says, in 1108
Bolesław Krzywousty established a defensive city in the valley surrounded by mountains, which gave rise to the contemporary
Jelenia Góra.
Jelenia Góra is more than 900 years of interesting history, magnificent monuments,
picturesque location and hot springs, medicinal thermal waters unique in Poland and
Europe. Attractive qualities of the natural
environment and landscape, diverse accommodation base, location at the state border,
a good network of roads, as well as local airport make it a renowned tourist centre. When
walking around the city, it is impossible not
to notice the traces of its rich history. When
walking around the city, it is impossible not
to notice the traces of its rich history. A special attraction is the market square, regarded as one of the most beautiful ones in Silesia, surrounded by baroque and renaissance
arcade tenement houses. Those who seek for
delightful views and fascinating legends, will
be led by tourist routes to Chojnik medieval
castle in Sobieszów. Enthusiasts of peace and
magnificent panorama of Karkonosze Mountains will choose Jagniątków with Villa-Museum of the Noble Prize winner, Gerhart
Hauptmann.
Picturesque and diverse land shape
makes Jelenia Góra also a highly attractive place to the lovers of tourism and active rest. In the city and its surroundings one
can find, among others, places for climbing,
practising aviation sports, hang-gliding and
paragliding, as well as excellent places for
cycling. Convenient transport connections
with the nearby mountain centres with infrastructure allowing to practise winter
sports (among others, downhill and crosscountry skiing) is an additional advantage of
the city’s attractive location.
Visitors coming to Jelenia Góra have at
their disposal more than two thousand accommodation places - in hotels, guesthouses, spa houses and hostels. One may spend
active holiday here or take rest in silence
and peace - everybody will find something
interesting.
The history of Jelenia Góra is inseparably
connected to the history of Cieplice resort
– currently the spa part of the city, founded in 1281. Located in the heart of the Valley
of Jelenia Góra and at the foot of Karkonosze
Mountains, at the height of 350 m above sea
level, it fascinates with clean air and exceptional microclimate. Local landscape with
diverse relief is closed by the beautiful panorama of mountain tops unfolding around.
Mountain-foot climate with high annual
level of insolation and small amount of rainfall has stimulating and toughening impact
on visitors.
Legend says that the health resort was
founded at the place where prince Bolesław
Wysoki built a hunting manor-house. Nearby, there were springs of water which healed
a deer wounded during hunting. This water
is the most valuable treasure of Cieplice. The
health resort owes to it not only its name
but, first of all, reputation and renown in almost the whole Europe. In the second half
of the 14th century the owner of curative
springs was knight Gotsche Schoff serving
prince Bolko II Świdnicko – Jaworski. The
town remained in the hands of this family
for the next centuries. The health resort became extremely popular in the 17th century. Famous personalities visited the place at
that time, but the most distinguished guest
in Cieplice was Polish Queen Marysieńka
Sobieska who stayed here with many members of her court in 1687. In the 19th century
288-289
Hugo Kołłątaj, Józef Wybicki, Izabella Czartoryska, jak również Karl Eduard von Holtei, Wincenty Pol, Kornel Ujejski oraz malarz Caspar Dawid Friedrich.
W 1935 roku Cieplice otrzymały prawa miejskie i były samodzielnym ośrodkiem miejskim do 1976 roku, kiedy to zostały przyłączone do Jeleniej Góry.
Cieplice dziś to nadal jedno z najpopularniejszych uzdrowisk w Polsce, które swą
popularność zawdzięcza leczniczym wodom
termalnym. Cieplickie złoża wód termalnych
jako jedyne w Polsce osiągają temperaturę
dochodzącą do 90°C. Są to wody słabo zmineralizowane, fluorkowo-krzemowe, zawierające ponadto sód, potas, wapń, magnez,
żelazo i lit. Na bazie występujących tu wód
termalnych rozpoczęto budowę Dolnośląskiego Centrum Rekreacji Wodnej – Termy
Cieplickie.
Dobroczynne działanie wód wykorzystuje się w terapii wielu schorzeń (m.in. narządu ruchu i układu moczowego) poprzez stosowanie zabiegów z zakresu wodolecznictwa,
inhalacji i kuracji pitnej. Do wszystkich zabiegów związanych z wodą wykorzystuje się
wyłącznie wody leczniczo-termalne, co podwyższa skuteczność kuracji. Naturalnym tworzywem, wykorzystywanym w lecznictwie
uzdrowiskowym, są również borowiny typu
wysokiego, a więc najlepszej jakości. Warto
wspomnieć, że uzdrowisko Cieplice, jako jedyne w Polsce, leczy balneologicznie schorzenia oczu. Efektywna działalność kuracyjna jest tu możliwa dzięki nowoczesnej
bazie zabiegowej i sanatoryjnej. Kuracjusze
mają do dyspozycji; zakład przyrodoleczniczy dla dorosłych z 227 stanowiskami zabiegowymi, zakład przyrodoleczniczy dla dzieci z 95 stanowiskami zabiegowymi, 3 pijalnie
wód mineralnych, specjalistyczną przychodnię lecznictwa uzdrowiskowego, ośrodek rehabilitacji ruchowej, gabinet osteoporozy.
W Uzdrowisku „Cieplice” można skorzystać
z 40 różnych zabiegów.
Goście Cieplic cenią sobie nie tylko samą kurację, ale także propozycje spędzania wolnego czasu. Spektakle i koncerty w Zdrojowym Teatrze Animacji, imprezy
„Wiosny Cieplickiej”, letnie koncerty promenadowe, Cieplickie Koncerty Organowe oraz odbywający się Karkonoski Festiwal
Światła to sztandarowe imprezy kulturalne.
Uzupełniają je prelekcje, wystawy, spotkania z ciekawymi ludźmi i wieczorki taneczne. W miesiącach letnich miejscem plenerowej aktywności kulturalnej jest zabytkowa
muszla koncertowa usytuowana w Parku
Zdrojowym. Ciekawym miejscem jest także
Park Norweski. Właśnie tu funkcjonuje unikatowe Muzeum Przyrodnicze, a także odbywają się różnorodne imprezy i wystawy
m.in. warsztaty pszczelarskie, wystawa grzybów czy giełda minerałów.
Cieplice was also visited by prominent personalities: the Prussian king Frederick William III with his wife, John Quincy Adams,
future president of the United States, Hugo
Kołłątaj, Józef Wybicki, Izabella Czartoryska as well as Karl Eduard von Holtei, E.T.A.
Hoffman, Wincenty Pol, Kornel Ujejski and
painter Caspar Dawid Friedrich.
In 1935 Cieplice was granted municipal
rights and was an independent urban centre until 1976, when it became a part of Jelenia Góra.
Today, Cieplice is still one of the most
popular health resorts in Poland, which owes
its popularity to therapeutic thermal waters.
Thermal waters of Cieplice, as the only ones
in Poland, reach the temperature up to 90°C.
These are poorly mineralized, fluoride-silicon waters, in addition containing sodium,
potassium, calcium, magnesium, iron and
lithium. To take advantage of local thermal
waters, construction has been started of the
Lower Silesian Water Leisure Centre – Cieplice Hot Springs.
Beneficial properties of the waters are
used in treatment of many diseases (among
others, of the locomotor and urinary system) by means of water treatments, inhalations and drinking therapies. All treatments
related to water involve only curative-thermal waters, which increases the effectiveness of therapy. A natural material used in
spa treatment is also high type, that is top
quality, peat. It is worth mentioning that
Cieplice health resort, as the only one in Poland, provides balneological treatments for
eyes diseases. Effective therapeutic activities
are enabled by the modern treatment and
sanatorium base. Patients have at their disposal: physiotherapeutic institute for adults
with 227 treatment places, physiotherapeutic institute for children with 95 treatment
places, 3 mineral water pump rooms, specialized spa treatment clinic, motor rehabilitation centre, osteoporosis consultation
room. „Cieplice” health resort offers 40 various treatments.
The visitors of Cieplice appreciate not
only the treatments, but also the offer for
spending free time. Plays and concerts in the
Spa Theatre of Animations, events of „The
Spring of Cieplice”, summer promenade
concerts, Cieplice Organ Concerts and Light
Festival of Karkonosze are leading cultural events. They are accompanied by lectures,
exhibitions, meetings with interesting people and dancing evenings. In summer months
the place of open air cultural activities is the
historic band-shell situated in the Spa Park.
An interesting place is also the Norwegian
Park. This is the place with the unique Natural Museum, holding various events and
exhibitions, among others, apiarian workshops, exhibition of mushrooms or minerals.
290-291
Plac Piastowski…
cieplicki deptak
FOT. JANUSZ JAREMEN
Piast Square …
Cieplice promenade
PHOTO BY JANUSZ JAREMEN
Dom Zdrojowy…tu kuracjusze odpoczywają
i zabiegom się oddają…
FOT. JANUSZ JAREMEN
Spa House … visitors relax here
and are being treated …
292-293
??–??
294-295
„Tu gorąca woda na wszelkie
słabości skutkuje…
Na stronie 292
Plac Ratuszowy nocą urzeka swoim blaskiem…
FOT. JANUSZ JAREMEN
FOT. JACEK GAJDA
Hot water treats here
any weaknesses …”
On the page 292
City Hall Square fascinates at night with its glitter…
PHOTO BY JACEK GAJDA
Kąpiele borowinowe nie tylko zdrowia,
ale i urody przydają…
FOT. JANUSZ JAREMEN
Peat baths not only lend health
but also beauty …
??–??
296-297
Urokliwy zakątek
Parku Norweskiego
FOT. S. ŚLUSARCZYK
Charming nook
of the Norwegian Park...
PHOTO BY S. ŚLUSARCZYK
Z wieży ratusza roztacza się
piękna panorama…
FOT. JACEK GAJDA
A beautiful panorama unfolds
from the town hall tower…
PHOTO BY JACEK GAJDA
298-299
„Fala karkonoska”przyciąga
pilotów szybowcowych
nie tylko z kraju…
FOT. ARCHIWUM UM JELENIA GÓRA
„Karkonosze wave” attracts
glider pilots
not only from Poland...
PHOTO FROM JELENIA GÓRA CITY OFFICE ARCHIVE
Miłośników dwóch kółek
przybywa z każdym rokiem…
Maja Włoszczowska zaprasza
FOT. ARCHIWUM UM JELENIA GÓRA
There are more and more new cycling
enthusiasts each year …
Maja Włoszczowska invites
PHOTO FROM JELENIA GÓRA CITY OFFICE ARCHIVE
300-301
Piwniczna–Zdrój
Piwniczna-Zdrój jest położona nad brzegiem
Popradu w centrum Beskidu Sądeckiego,
w dolinie pomiędzy górskimi pasmami
Radziejowej i Jaworzyny Krynickiej.
Do uzdrowiska prowadzi malownicza trasa
z Nowego Sącza przez Stary Sącz, Rytro
i dalej do Muszyny i Krynicy.
Piwniczna–Zdrój
Piwniczna-Zdrój is located on the bank
of Poprad river, in the centre of Beskid
Sądecki, in the valley between mountain
ranges of Radziejowa and Jaworzyna
Krynicka. A picturesque route from Nowy
Sącz through Stary Sącz, Rytro and further
to Muszyna and Krynica leads
to the health resort.
302-303
Piwniczna–Zdrój
Piwniczna-Zdrój jest położona nad brzegiem
Popradu w centrum Beskidu Sądeckiego,
w dolinie pomiędzy górskimi pasmami Radziejowej i Jaworzyny Krynickiej. Do uzdrowiska prowadzi malownicza trasa z Nowego
Sącza przez Stary Sącz, Rytro i dalej do Muszyny i Krynicy. Podróż tą trasą jesienią, dostarcza wyjątkowych wrażeń estetycznych.
Założycielem miasta był Kazimierz Wielki, który w dniu 1 lipca 1348 roku, pozwolił Hankowi (Hanuszowi), założyć miasto
oparte na prawie magdeburskim „na surowym korzeniu” po obu stronach rzeki Poprad, w miejscu zwanym „Piwniczną Szyją”. Głównym celem założenia nowej osady
była potrzeba pomnożenia dochodów Królestwa, dlatego wybrano miejsce przy trakcie handlowym, biegnącym z Krakowa przez
Nowy Sącz do Koszyc na Węgrzech. Organizacją nowego miasta zajął się mieszczanin nowosądecki Hanko, który równocześnie był pierwszym dziedzicznym wójtem
Piwnicznej. Na mocy przywileju lokacyjnego najważniejszym przedstawicielem organizacji miejskiej był wójt. Kazimierz Wielki zapewnił miastu szybki rozwój przyznając
mu prawo organizowania targów w dniu,
który wybierze wójt. Zwolnił też mieszczan i kmieci od wszelkich danin i posług na
okres dwudziestu lat. Położenie przy ruchliwym trakcie handlowym na Węgry, liczne
przywileje królewskie, spowodowały szybki i rozwój miasta. Od czasów lokacji miasta zachował się prawie niezmieniony układ
urbanistyczny z czworobocznym rynkiem
i wychodzącymi z jego narożników ulicami. W zachodniej części rynku znajduje się
ratusz, którego zalążek powstał w XIX wieku i pełnił funkcję wartowni. Na środku rynku znajduje się zabytkowa cysterna z 1913,
jest to studnia, która zaopatrywała mieszczan w wodę do użytku codziennego, a później była zbiornikiem przeciwpożarowym.
Naprzeciw widać kościół parafialny pod wezwaniem Narodzenia NMP, wybudowany
po wielkim pożarze miasta, w którym spłonął również kościół (w latach 1881-86). Jest
to kościół bazylikowy z wieżą i zabytkowym
dzwonem z 1523 roku. W prezbiterium zwraca uwagę obraz pędzla Bolesława Barbackiego - Św. Józef z Dzieciątkiem. Już w XVIII
wieku Piwniczna posiadała sieć wodociągową. W XIX wieku wybudowano kolej. Przystanek kolejowy w Piwnicznej wybudowano
nieco później, ale ta inwestycja przyśpieszyła
rozwój miasta. W latach następnych odkryto źródła wód mineralnych, a w 1884 r. pojawili się pierwsi kuracjusze. Piwniczna stała
się też wkrótce znanym ośrodkiem letniskowo-wypoczynkowym. Piwniczanie w 2008
roku świętowali jubileusz 660-lecia istnienia grodu.
Najcenniejszym bogactwem miasta są
naturalne lecznicze wody mineralne, znane
od dawna jako „kwaśne wody”. Są to wody
wodorowęglanowo-magnezowo-wapniowo-żelaziste. Charakteryzują się wysoką zawartością jonów magnezowych i wapniowych, wykazując działanie neutralizujące
sok żołądkowy, a powstający w wyniku reakcji chlorek wapniowy działa przeciwzapalnie. Wspomagają też leczenie cukrzycy
i stanów zapalnych trzustki. W miejscowych
ośrodkach leczniczo- wypoczynkowych
stosuje się wannowe kąpiele mineralne, natryski wodolecznicze, masaże, gimnastykę
leczniczą, inhalację oraz kurację pitną wody
o doskonałym smaku. Aktualnie na terenie
uzdrowiska eksploatowanych jest kilka głębinowych otworów. Woda rozlewana jest
w dwóch rozlewniach w Piwnicznej i Zubrzyku i transportowana do dużych ośrodków miejskich w Polsce. Po kuracji w Piwnicznej–Zdroju ludzie wracają zdrowsi
i pogodni, czują się dobrze.
Piwnicznej dodaje uroku duża różnorodność terenu, który obfituje w cieniste
Piwniczna-Zdrój is located on the bank of
Poprad river, in the centre of Beskid Sądecki,
in the valley between mountain ranges of
Radziejowa and Jaworzyna Krynicka. A picturesque route from Nowy Sącz through
Stary Sącz, Rytro and further to Muszyna
and Krynica leads to the health resort. Travelling this route in autumn provides exceptional aesthetic impressions.
The founder of the city was Kazimierz
Wielki who, on 1 July 1348, allowed Hanko
(Hanusz) to found a city based on the law of
Magdeburg „on a raw root” on both sides of
the Poprad river, at the place called „Piwniczna Szyja”. The primary purpose of founding a
new settlement was the need for multiplying
the Kingdom’s income, therefore one chose a
place at the trade route from Cracow through
Nowy Sącz to Košice in Hungary. Organization of the new city was undertaken by a
townsman from Nowy Sącz, Hanko, who, at
the same time, was the first hereditary head
of Piwniczna commune. Under the location
privilege, the most important representative
of the municipal organization was the commune head. Kazimierz Wielki ensured rapid growth of the city by granting it the right
to organize fairs in the city on the day chosen by the commune head. He also exempted
townsmen and peasants from any tributes
and services for the period of twenty years.
Location at a busy trade route to Hungary,
numerous royal privileges resulted in fast development of the city. Almost unchanged urban layout with a four-side market square
and streets starting at its corners has preserved since the times of the city’s location.
In the western part of the market square one
can find the town hall, the basis of which was
established in the 19th century and served
as a guardhouse. In the middle of the market
square there is a historical tanker from 1913,
it is a well which supplied townsmen with
water for everyday use, and later it was a fire
protection tank. Opposite, one can see Virgin Mary’s Birth parish church, built after the
great fire of the city, which also destroyed the
church in 1881-86. This is a basilian church
with a tower and a historical bell from 1523.
In the presbytery the attention of visitors is
drawn by the painting by Bolesław Barbacki
- St. Joseph with Infant Jesus. Already in the
18th century Piwniczna had water-pipe network. Railway was built in the 19th century.
Railway station in Piwniczna was built slightly later, but this investment project accelerated the city’s growth. In the following years
one discovered mineral water springs, and
first patients arrived in 1884. Piwniczna also
soon became a well-known vacation-leisure
centre. In 2008 the inhabitants of Piwniczna celebrated 660th anniversary of the city’s
existence.
The most precious wealth of the city are,
of course, medicinal mineral waters, known
for a long time as „acid waters”. These are bicarbonate-magnesium-calcium-ferruginous
waters. They are characterized by high content of magnesium and calcium ions, showing the properties neutralizing gastric juice,
and calcium chloride, being the product of
the reaction, has anti-inflammatory properties. They also support treatment of diabetes
and pancreatitis. Mineral baths, hydrotherapeutic showers, massages, therapeutic gymnastics, inhalations and drinking treatment
based on excellent-flavour water are applied
in local treatment-recreational centers. Currently, several deep wells are being exploited
within the health resort. Water is bottled in
two bottling plants in Piwniczna and Zubrzyk,
and transported to large municipal centres
in Poland. After the therapy in Piwniczna–
Zdrój, people come back home more healthy
and cheerful, and feel well.
Piwniczna gains charm thanks to high
diversity of the area, which is abundant
Piwniczna–Zdrój
Piwniczna–Zdrój
304-305
Piwniczna–Zdrój
doliny, liczne potoki spływające po zboczach gór do Popradu. Liczne szlaki turystyczne biegną właśnie tędy, przez lasy
i słoneczne polany, pełne kwiatów. Mniejsze wzniesienia pełne są urokliwych miejsc
spacerowych. Duża ilość lasów, w których rośnie buczyna karpacka, jodła, świerk
sprawiają, że ci, którzy przyjeżdżają tu jesienią, mogą podziwiać złotopurpurowe, upstrzone gdzieniegdzie liliowymi plamami wrzosowisk, górskie zbocza. Ale do
Piwnicznej warto przyjechać o każdej porze roku, bo każda pora roku jest tu piekna, a ludzie bardzo gościnni. Piwniczną
zamieszkują dziś potomkowie nadpopradzkich górali, od ciemnych sukiennych portek
zwanych czarnymi góralami. Wielu z nich
to ludzie niezwykli, którzy utrwalając codzienność w rzeźbach, wierszach, tańcu
i pieśniach utrwalają piwniczańską tradycję i tworzą historię. W tym mieście szanuje
się przeszłość zawartą w dokumentach historycznych i pamiątkach kultury zarówno
materialnej, jak i duchowej. Eksponuje je
muzeum regionalne Towarzystwa Miłośników Piwnicznej. W XIX w. odkryto walory
klimatyczne i lecznicze tego niepowtarzalnego miejsca na ziemi. Niegdyś o znaczeniu uzdrowiska zadecydowały czystość
powietrza i wody mineralne, szczawy,
a dziś wciąż jeszcze jest to spokojna i cicha
okolica.
Prócz niewątpliwych walorów uzdrowiskowych Piwniczna z dnia na dzień staje się
ośrodkiem sportów zimowych, dzięki licznym wyciągom i interesującym trasom narciarskim. Zimą panują tu wspaniałe warunki
śniegowe umożliwiające uprawianie sportów zimowych w popularnych ośrodkach
narciarskich w Suchej Dolinie, Wierchomli Małej i Kokuszce. Trasy zjazdowe o różnej
skali trudności sprawiają, że mogą z nich korzystać tak nowicjusze jak i wytrawni narciarze. W stacjach narciarskich działa kilkanaście wyciągów orczykowych i talerzykowych
jak również wyciągi krzesełkowe. Trasy są
sztucznie naśnieżane i oświetlone. Działają też serwisy narciarskie, wypożyczalnie
sprzętu oraz szkółki narciarskie. Po narciarskich szaleństwach i sytym posiłku w miejscowych restauracjach, proponujemy wizytę
w muzeum. Mieści się w Miejsko-Gminnym
Ośrodku Kultury w Piwnicznej–Zdroju,
a powstało z inicjatywy Towarzystwa Miłośników Piwnicznej. Bogactwem muzeum
jest unikatowa największa w Europie kolekcja dawnego sprzętu narciarskiego, nart
biegowych i zjazdowych, ukazująca rozwój
techniczny tego sportowego wyposażenia, zasobny dział etnograficzny ze zbiorami sprzętu domowego i gospodarskiego, narzędzi rzemieślniczych, strojów i zabytkami
dawnego rękodzieła. Zbiory historyczne to
pergaminy królewskie z przywilejami nadanymi miastu, w tym akt lokacyjny oraz zdjęcia i pamiątki po ludziach, którzy tworzyli
historię i kulturę tego miasteczka. Dorobkiem w dziedzinie historii są wydawnictwa
naukowe dotyczące dokumentów królewskich, monografia miasta wydana w 1998r.,
historia piwniczańskich Żydów, walk partyzanckich oraz liczne tomiki poetyckie żyjących tu twórców, książki popularyzujące
zwyczaje i gwarę mieszkańców. Bogaty zasób literatury informacyjnej, jak: przewodniki, mapy, foldery, albumy miasta i okolic
przybliżają turystom wszystkie walory tego
pięknego miejsca, które warto poznać.
in shady valleys, numerous streams flowing down the mountain slopes to Poprad.
Numerous tourist routes run right here,
through the forests and sunny clearings full
of flowers. Smaller hills are full of charming walking sites. Lots of forests with beech,
fir and spruce allow those who arrive here
in autumn to admire golden-purple mountain slopes, here and there speckled with
lily spots of heaths. However, Piwniczna is
worth visiting at any time of the year, since
each season is beautiful here and people are
very hospitable. Today, Piwniczna is inhabited by the descendants of highlanders living on the Poprad river, called black highlanders because of dark cloth breeches they
wore. Many of them are extraordinary people, who preserve the tradition of Piwniczna and create history by preserving daily life
in sculptures, poems, dancing and songs. In
this city, one respects the past contained
in historical documents and remainders of
both material and spiritual culture. They are
shown by the regional museum of the Association of Piwniczna’s Sympathizers. In
the 19th century one discovered climatic and curative qualities of this unique place
on earth. Once, the health resort’s significance was determined by air cleanliness and
mineral waters, carbonated mineral waters,
and today it is constantly a peaceful and quiet neighbourhood.
Apart from unquestionable spa qualities, Piwniczna is becoming a winter sports
centre thanks to numerous ski lifts and interesting ski runs. In winter the place provides magnificent snow conditions allowing
to practise winter sports in popular ski centers in Sucha Dolina, Wierchomla Mała and
Kokuszka. Ski runs of various difficulty level
make them available both to beginners and
experienced skiers. More than ten ski tows
and disc lifts, as well as chair lifts operate at
ski stations. The runs are artificially snowed
and lit. One can also find here ski services,
equipment rental points and ski schools. After ski frenzy and a big meal in local restaurants, we can offer a visit to the museum. It
is located in the Municipal-Communal Cultural Centre in Piwniczna–Zdrój, and was
established on the initiative of the Association of Piwniczna’s Sympathizers. The museum’s wealth is the unique, largest in Europe,
collection of old-time ski equipment, crosscountry and downhill skis, showing technical development of this sports equipment, a
rich ethnographic department with the collection of household and farm equipment,
craftsman’s tools, clothes and monuments
of old-time handicraft. Historical collections constitute royal parchments with privileges granted to the city, including the location act, as well as pictures and relics of
people who created the history and culture
of this town. Achievements in the field of
history are scientific publications concerning royal documents, the city monograph
published in 1998, the history of Jews from
Piwniczna, guerilla fights and other, as well
as numerous volumes of poetry by local artists, books popularizing customs and dialect of the inhabitants Rich resources of information literature, such as: guides, maps,
folders, albums of the city and the surroundings make tourists familiar with all qualities
of this beautiful place, which is worth getting to know.
Piwniczna–Zdrój
Piwniczna–Zdrój
306-307
Rzeka Poprad opasuje miasto
malowniczą siwą wstęgą
FOT. TADEUSZ OGÓREK
The Poprad river surrounds the city with
a picturesque grey band
PHOTO BY TADEUSZ OGÓREK
Serce miasta bije
w czworoboku rynku
The heart of the town beats
in the market square
Piwniczna–Zdrój
308-309
Piwniczna–Zdrój
310-311
Góry pasma Jaworzyny Krynickiej
łagodnie wpisują się w krajobraz
On the page 308
Three bridges link the left – and the right-bank
part of the town, forming a charming whole
Piwniczna–Zdrój
The mountains of the Jaworzyna Krynicka
range mildly melt with the landscape
Na stronie 308
Trzy mosty spinają lewo – i prawobrzeżną
część miasta w urokliwą całość
Stada owiec powracają z hal nad Piwniczną
Sheep herds return from mountain
pastures above Piwniczna
312-313
Wody Popradu można podziwiać również
z pięknego łukowego mostu
Wieczorem fontanna rozbłyska
feerią barw
The waters of Poprad can be also admired
from a beautiful arch bridge
In the evening the fountain flashes
with a colour extravaganza
Piwniczna–Zdrój
314-315
Atrakcja dla wielu turystów
- spływ Doliną Popradu
A great attraction for many tourists
- rafting down the Poprad Valley.
Górale nadpopradzko - piwniczańscy
od wieków zamieszkiwali i uprawiali
te trudną w swym pięknie ziemię
ZDJĘCIA: TADEUSZ OGÓREK
For centuries the Poprad - Piwniczna
highlanders have inhabited and cultivated
this land, beautiful in its harshness.
PHOTO BY TADEUSZ OGÓREK
Piwniczna–Zdrój
316-317
Polanica–Zdrój
Wplecione malowniczo w Góry Stołowe
i Bystrzyckie, położone niemal w sercu Ziemi
Kłodzkiej miasto park. Tu nikogo nie dziwi
wiewiórka przebiegająca w poprzek głównej
ulicy, czy też ptak ufnie dziobiący ziarna
słonecznika wprost z dłoni kuracjusza.
Polanica–Zdrój
A park city picturesquely integrated
with Stołowe and Bystrzyckie Mountains,
located almost in the heart of the Lands
of Kłodzko. Here, nobody is surprised by
a squirrel running across the main street
or a bird trustfully pecking sunflower seeds
directly from a visitor’s hand.
318-319
Polanica–Zdrój
Wplecione malowniczo w Góry Stołowe
i Bystrzyckie, położone niemal w sercu Ziemi
Kłodzkiej miasto park. Tu nikogo nie dziwi
wiewiórka przebiegająca w poprzek głównej
ulicy, czy też ptak ufnie dziobiący ziarna słonecznika wprost z dłoni kuracjusza. Kojący
szum Bystrzycy Dusznickiej, romantyczne
spacery po słynnym już polanickim deptaku,
melancholijna zaduma na parkowej ławeczce, łyk ozdrowieńczych wód mineralnych
– tu po prostu oddycha się naturą. Łagodny,
podgórski klimat oraz obfite źródła wód mineralnych stwarzają doskonałe warunki do
wypoczynku, leczenia chorób układu krążenia i przewodu pokarmowego, a także zwalczania nałogu palenia tytoniu. Część uzdrowiskową otacza piękny park, pełen starych
drzew i egzotycznych krzewów, różnokolorowych azalii, rododendronów i magnolii.
Kto choć raz zatrzyma się w Polanicy, choćby tylko na malutką chwilę, musi zostawić tu
skrawek swego serca i na pewno powróci.
Historia miejscowości sięga odległych
czasów, choć udokumentowane istnienie
miejscowości pochodzi z roku 1347, kiedy to
Heyde władał śląski ród von Glaubitz. W 1597
r. Aelurius podaje w swojej Glaciographii
wzmiankę o istnieniu tu źródeł mineralnych.
Lecz o ich leczniczym wykorzystaniu można
mówić dopiero od XIX wieku, kiedy to nowy
właściciel, kupiec kłodzki J. Grolms zagospodarował jedno z pięciu tryskających źródeł, wybudował dom zdrojowy (drewniane
łazienki) a okoliczne pola zamienił w ogród.
Od 1879 r. rozpoczęto eksploatację miejscowego złoża borowiny, a w następnym roku
butelkowanie wody mineralnej ze źródła
„Jerzy”. W 1906 r. otwarto luksusowy dom
dla kuracjuszy, dzisiejsze sanatorium Wielka Pieniawa. Wybudowano nową kolumnadę z pijalnią i kompleksem mieszczącym
salę koncertową i kawiarnię. W latach międzywojennych liczba kuracjuszy dochodziła
do 10 000 rocznie, a z inwestycji tego okresu wymienić trzeba teatr i nowe łazienki. Tuż
po zakończeniu II Wojny Światowej uzdrowisko otrzymało nazwę Puszczyków-Zdrój.
Od 1946 roku miasto nosi nazwę PolanicaZdrój. Sława Polanicy znacznie wzrosła po
1950 roku, a to za sprawą nowych metod leczenia chorób geriatrycznych, wprowadzonych przez dr J. Matuszewskiego oraz chirurgii plastycznej zastosowanej po raz pierwszy
w Polsce przez dr S. Grodzkiego.
A co dziś proponuje Polanica? Oczywiście przede wszystkim lecznictwo uzdrowiskowe, którego głównymi profilami są kardiologia oraz gastrologia. Tą działalnością
zarządza z sukcesami Zespół Uzdrowisk
Kłodzkich. W mieście funkcjonuje Specjalistyczne Centrum Medyczne z osławionym
już oddziałem chirurgii plastycznej. Założony w 1951 roku, jest najstarszym w Polsce
ośrodkiem chirurgii plastycznej, placówką
leczniczą, naukową oraz dydaktyczną, znaną w kraju i poza granicami jako „klinika cudów”. Działa także renomowany ośrodek litotrypsji, czyli bezinwazyjnego kruszenia
kamieni nerkowych. Znajdziecie tu też wiele
gabinetów odnowy, relaksu, masażu i piękności, stosujących zarówno stare, sprawdzone kuracje, jak i zupełnie kosmiczne technologie odmładzania. W sanatorium „Wielka
Pieniawa” można skorzystać z nowoczesnych, krytych pływalni rekreacyjno-rehabilitacyjnych, wyposażonych między innymi
w najróżniejsze urządzenia do hydroterapii.
Polanica–Zdrój oferuje również atrakcyjną bazę turystyczno-wypoczynkową. Kilka tysięcy miejsc noclegowych w urokliwych
pensjonatach. Na turystów czekają trasy
spacerowe i rowerowe, w tym również dla
miłośników najbardziej wyczynowych form
kolarstwa górskiego. To tu organizowane są
etapy słynnego wyścigu MTB. W lecie można
„łyknąć” adrenaliny na letnim torze saneczkowych, popływać w odkrytym basenie czy
A park city picturesquely integrated with
Stołowe and Bystrzyckie Mountains, located
almost in the heart of the Lands of Kłodzko.
Here, nobody is surprised by a squirrel running across the main street or a bird trustfully pecking sunflower seeds directly from
a visitor’s hand. Soothing hum of Bystrzyca Dusznicka, romantic strolls down the famous promenade of Polanica, melancholic
reflections on a park bench, a sip of healing
mineral waters – here one simply breathes
with nature. Mild, mountain-foot climate
and abundant mineral water springs create
excellent conditions for rest, treatment of
cardiovascular and digestive tract diseases,
as well as for combating the smoking habit. The spa part is surrounded by a beautiful
park, full of old trees and exotic shrubs, colourful asaleas, rhododendrons and magnolias. Whoever stops in Polanica at least once,
even if only for a little while, must leave a
part of their heart here and will surely return.
The town’s history dates back to remote
times, though its documented existence
comes from 1347, when Heyde was ruled by
Silesian family von Glaubitz. In 1597, Aelurius mentions in his Glaciography the existence of mineral springs. However, their
therapeutic use was started no sooner than
in the 19th century, when the new owner J.
Grolms, a merchant from Kłodzko, developed one of five springs, built a spa house
(wooden baths) and turned nearby fields
into a garden. After 1879, exploitation of the
local deposit of therapeutic peat was started, and next year - bottling of mineral water
from „Jerzy” spring. In 1906 a luxury house
for patients was opened, the contemporary
sanatorium called Wielka Pieniawa. One
built a new collonade with the pump room
and a complex with a concert hall and a cafe.
In the inter-war period the number of patients reached 10 000 every year, and the investment projects of this time included the
theatre and new baths. Right after the end of
War World II the health resort received the
name Puszczyków-Zdrój. Since 1946 the city
has been called Polanica-Zdrój. The fame of
Polanica substantially increased after 1950,
due to the methods of treatment of geriatric diseases, introduced by Dr. J. Matuszewski, as well as plastic surgery, applied for the
first time in Poland by Dr S. Grodzki.
And what does Polanica offer today?
First of all, spa health services, whose main
profiles are cardiology and gastrology. These
activities are successfully managed by the
Complex of Health Resorts of Kłodzko. A
Specialist Medical Centre with the famous
plastic surgery ward operates in the city.
Established in 1951, it is the oldest centre
of plastic surgery in Poland, a medical academic and didactic institution, well-known
in Poland and abroad as „the clinic of miracles”. One can also find here a reputable
centre of lithotripsy, namely non-invasive
crushing of renal stones. You will also find
here many biological regeneration, relaxation, massage and beauty offices, applying
both old, verified therapies, as well as completely cosmic rejuvenating technologies. In
„Wielka Pieniawa” sanatorium one can benefit from modern, indoor recreational-rehabilitation swimming pools, equipped, for instance, with a variety of hydrotherapeutic
devices.
Polanica–Zdrój also offers attractive
tourist-recreational base: several thousand
accommodation places in charming guesthouses. Tourists can enjoy walking and bicycle routes, also for the lovers of the most
high-performance forms of mountain biking. It is the place where the stages of famous MTB race are organized. In summer
one can „sip” some adrenaline on the summer chute, swim in the outdoor pool or play
tennis. Polanica in winter is a perfect place
Polanica–Zdrój
Polanica–Zdrój
320-321
Polanica–Zdrój
pograć w tenisa. Polanica zimą – to doskonałe miejsce wypadowe dla miłosników białego szleństwa. Blisko stąd do narciarskich
stoków Zieleńca czy czeskich Gór Orlickich.
To tu odbywa się również wiele prestiżowych
imprez. Wspomnijmy o znanym w świecie
turnieju szachowym im. Akiby Rubinsteina.
Na tutejszych planszach swe pojedynki rozgrywali arcymistrzowie i mistrzowie świata w tej dyscyplinie. Ostatnio dynamicznie
rozwija się MIĘDZYNARODOWY FESTIWAL
ARTYSTYCZNY ZDROJE KULTURY, na który składa się blok różnorodnych wydarzeń
artystycznych, realizowanych w całym sezonie letnim. Od wielu lat tu właśnie organizowany jest Międzynarodowy Festiwal Filmowy POL-8 im. Józefa Milki. Jeśli dodamy
tu jeszcze Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej, Grill Party, Lato
Filmowe w Hrabstwie Kłodzkim, Festyn Polanicki czy Międzynarodowy Festiwal Muzyki Uzdrowiskowej, to oczywistym staje się
fakt, że w Polanicy nie sposób się nudzić. Po
tych przyjemnościach, w licznych restauracjach i kawiarniach, zostaną zaspokojone każde kulinarne upodobania. Po posiłku
warto wybrać się na spacer, by zobaczyć tutejsze zabytki. Wśród nich neobarokowy kościół parafialny, dawny dwór jezuitów, Stary
Dom Zdrojowy i wiele innych. W miesiącach
letnich spacer trzeba zakończyć w Parku
Zdrojowym, aby móc podziwiać podświetlaną, szesnastoma kolorowymi lampami fontannę. Od początku maja do końca września
organizowane są wieczorne seanse wodnoświetlnej iluminacji, unoszącej się w rytm
muzyki na wysokość 12 metrów.
Polanica pięknieje z każdym dniem,
przybywa nowych obiektów turystycznowypoczynkowych, stare pensjonaty zyskują
nową, piękną szatę. Jest tu spokojnie cicho
i bezpiecznie. To urokliwe miasto trzeba odwiedzić, bo tylko tu można zaprzyjaźnić się
z wiewiórką, ptakiem, który nie boi się usiąść
na ramieniu kuracjusza. Przyjedziesz raz, ale
zostawisz serce na zawsze.
for the lovers of winter sports. It is situated
close to the ski slopes of Zieleniec or Orlickie Mountains in Czech Republic. It is also the
site of many prestigious events. Let us mention the world famous Akiba Rubinstein’s
chess tournament. Grand masters and world
champions in this discipline played their
duels on the local chess boards. A dynamically developing event recently has been the
International Artistic Festival called „Zdroje
Kultury” (Springs of Culture), consisting of
various art events organized throughout the
summer season. It is also the place where
Józef Milka International POL-8 Film Festival has been held for many years. If we also
add the International Festival of Organ and
Chamber Music, Barbecue Party, Film Summer in the Shire of Kłodzko, the Picnic of
Polanica or the International Spa Music Festival, it is obvious that in Polanica one cannot complain about boredom. After these
events, everyone’s culinary appetites will be
satisfied in numerous restaurants and cafes.
After a meal it is worth going for a walk to
see the local monuments. They include neobaroque parish church, former manor house
of Jesuits, Old Spa House and many other
things. In summer months the stroll has to
end in the Spa Park, to admire the fountain
illuminated with sixteen colourful lamps.
From the beginning of May until the end of
September the city organizes evening shows
of water-light illumination, going 12 meters
up, to the rhythm of music.
Polanica is becoming increasingly beautiful every day, more and more new tourist-recreational facilities appear here, old
guesthouses get new, beautiful appearance.
It is a peaceful, quiet and safe place. One has
to visit this charming city, since only here
you can make friends with a squirrel or a
bird which is not afraid to sit on a visitor’s
shoulder. You may come here once, but you
will leave your heart forever.
Polanica–Zdrój
Polanica–Zdrój
322-323
Polanicki deptak wiosną
FOT. T. GOLA
The promenade of Polanica in spring
PHOTO BY T. GOLA
Fontanna w parku Zdrojowym
Fountain in the Spa Park
Polanica–Zdrój
324-325
Polanica–Zdrój
326-327
Kolorowa fontanna w parku Zdrojowym
Na stronie 324
Jesień w Polanicy-Zdrój
FOT. T. GOLA
Colour Fountain in the Spa Park
On the page 324
Autumn in Polanica-Zdrój
Polanica–Zdrój
PHOTO BY T. GOLA
Park Zdrojowy
Spa Park
328-329
Park Zdrojowy
Pijalnia w Parku zdrojowym
FOT. T. GOLA
Spa Park
Pump Room in the Spa Park
PHOTO BY T. GOLA
Polanica–Zdrój
330-331
Polanicki Deptak
ZDKĘCIA: ARCHIWUM BPM
The promenade of Polanica
PHOTOS FROM THE ARCHIVE OF BPM POLANICA-ZDRÓJ
Polanica–Zdrój
332-333
Lądek–Zdrój
Lądek–Zdrój, jedno z najstarszych uzdrowisk
w Europie, otoczony Górami Złotymi,
nieomal u stóp Śnieżnika, majestatycznego
szczytu, górującego nad Ziemią Kłodzką,
od wieków stanowi magnes
dla kuracjuszy i turystów.
Lądek–Zdrój
Lądek–Zdrój, one of the oldest health resorts
in Europe, surrounded by Złote Mountains,
nearly at the foot of Śnieżnik, a majestic
peak, dominating over the Area of Kłodzko,
has been a lure for visitors and tourists
for centuries.
334-335
Lądek–Zdrój
Lądek–Zdrój, jedno z najstarszych uzdrowisk w Europie, otoczony Górami Złotymi,
nieomal u stóp Śnieżnika, majestatycznego szczytu, górującego nad Ziemią Kłodzką,
od wieków stanowi magnes dla kuracjuszy
i turystów. Usytuowanie miasta, jego zabytki, urok części staromiejskiej i zieleń parków w zdroju, stanowią o niepowtarzalnej
atmosferze. Bogactwem uzdrowiska są źródła wód termalnych, którymi leczenie zalecane jest przy chorobach: reumatycznych,
skórnych, układu krążenia, narządów ruchu,
osteoporozie. W Lądku–Zdroju bije 7 źródeł
leczniczej wody. Są to termalne radoczynne
wody siarczkowo-siarkowodorowo-fluorkowe. Źródlane wody lecznicze przywracają sprawność, górskie krajobrazy zachęcają
do spacerów i wędrówek. Kurort zapewnia
rehabilitację, zdrowy relaks i wypoczynek.
Bywali tu i bywają wielcy tego świata: królowie pruscy Fryderyk Wielki i Fryderyk Wilhelm III, car Rosji Aleksander I, John Quincy
Adams – szósty prezydent Stanów Zjednoczonych Ameryki, J. W. Goethe. We wrześniu
2006 r. odwiedziły Lądek–Zdrój finalistki
konkursu Miss World.
Miasto położone jest we wschodniej
części Ziemi Kłodzkiej, nad rzeką Białą Lądecką i dzieli się na część miejską pełniącą
rolę usługowo-handlową oraz część zdrojową wraz z zakładami przyrodoleczniczymi,
sanatoriami, domami wczasowymi, pensjonatami i hotelami. Badania archeologiczne
wykazały, że już w XIII w. wykorzystywano
lecznicze właściwości tutejszych wód, a ich
pierwsze kompleksowe badania przeprowadzono w XV w. Naukowe analizy potwierdzające lecznicze działanie lądeckich wód
przyczyniły się do szybkiego rozwoju kurortu. Dla gminy, obok funkcji uzdrowiskowej,
wiodącą jest też rozwój turystyki, zwłaszcza
kulturalnej i aktywnej.
Najbardziej znaną, charakterystyczną dla
Lądka budowlą, jest Zdrój „Wojciech” z roku
1658, dwieście lat później gruntownie przebudowany, a wzorowany w swym kształcie
architektonicznym na łaźniach tureckich.
Lądek dzięki swej wielowiekowej tradycji
posiada wiele zabytkowych budowli: most
gotycki św. Jana pochodzący z 1565 r., Kościół Parafialny poświęcony w roku 1697,
barokowe kamieniczki wokół rynku, figura
wotywna dłuta M. Klahra, jednego z najznakomitszych rzeźbiarzy doby baroku na Ziemi Kłodzkiej.
Lądek–Zdrój otoczony jest górami
– Góry Złote, Masyw Śnieżnika, Góry Bialskie
stwarzają wiele możliwości krajoznawczych
wycieczek pieszych i rowerowych. Duża
ilość tras turystycznych oraz oznakowane trasy rowerowe sprawiają, że okolice Lądka doskonale nadają się do aktywnego wypoczynku. Specyficzną ofertę stanowi
13 tras kuracyjnych – odtworzony i częściowo zmodernizowany system XIX-wiecznych
tras spacerowych dla kuracjuszy (i nie tylko), nazwanych imionami postaci historycznych np. trasa Marianny Orańskiej, trasa
Johna Quincy Adamasa czy trasa Cara Aleksandra I. Swoje usługi oferują też okoliczne
stadniny – Słoneczna Dolina i Stanica Jesionów a stawy hodowlane proponują połowy
i konsumpcję ryb. W okolicy Lądka–Zdroju
na skałkach wytyczono drogi do wspinaczki
skalnej - można skorzystać z usług miejscowych szkół wspinaczkowych. Przewodnicy
sudeccy zapraszają na wycieczki i zwiedzanie okolicznych atrakcji np. ruin Zamku Karpień lub też na najwyższą w gminie, graniczną Górę Borówkową (900 m n.p.m.), na której
wybudowano 24- m wieżę widokową czy też
wycieczki dalsze, jak np. do pobliskiej Pragi czeskiej. Spośród licznych, innych atrakcji polecamy: kąpiele w basenie i wannach
(perełki) w Zdróju „Wojciech””. We wnętrzu
budynku, pod kopułą, położony jest okrągły,
marmurowy basen do kąpieli leczniczych,
Lądek–Zdrój, one of the oldest health resorts
in Europe, surrounded by Złote Mountains,
nearly at the foot of Śnieżnik, a majestic peak,
dominating over the Area of Kłodzko, has
been a lure for visitors and tourists for centuries. The city’s location, its monuments,
charm of the old town part and greenery of
parks in the Spa determine its unique atmosphere. The health resort’s wealth are springs
of thermal waters, which are recommended in the case of treatment for: rheumatic, skin, cardiovascular and locomotor system diseases, as well as osteoporosis. In
Lądek–Zdrój there are 7 springs of therapeutic water. These are thermal radioactive
sulphide-hydrogen sulphide-fluoride waters. Curative spring waters restore fitness,
mountain landscapes encourage walking
and hiking. The resort provides rehabilitation, healthy relaxation and recreation. World
famous persons used to visit and still visit the
city: Prussian kings, Frederick the Great and
Frederick William III, Russian Tsar Alexander I, John Quincy Adams – sixth president of
the United States of America, J. W. Goethe. In
September 2006, Lądek–Zdrój was visited by
finalists of the Miss World pageant.
The city is situated in the eastern part of
the Land of Kłodzko, on the Biała Lądecka
river, and is divided into the urban, service
and commercial parts, as well as a spa part
with physiotherapeutic institutions, sanatoria, vacation houses, guesthouses and hotels. Archaeological research showed that,
as early as in the 13th century, therapeutic
properties of local waters were used, and
their first complex tests were conducted in
the 15th century. Scientific analyses confirming therapeutic properties of the waters
of Lądek contributed to fast development
of the resort. Apart from the spa functions,
the development of tourism, especially in its
cultural and active form, is a leading aspect
for the commune.
The best known building, typical of
Lądek–Zdrój is „Wojciech” Spa Spring from
1658; thoroughly rebuilt two hundred years
later, and in its architectural shape modelled
after Turkish baths. Due to its centuries-old
tradition, Lądek has many historical buildings: St. John gothic bridge coming from
1565, Parish Church sanctified in 1697, baroque tenement houses around the market
square, votive statue by M. Klahr, one of the
most outstanding baroque sculptors in the
Land of Kłodzko.
Lądek–Zdrój is surrounded by mountains
– Złote Mountains, the Massif of Śnieżnik,
Bialskie Mountains offer many possibilities
of tourist hiking and cycling. Lots of tourist routes and sign-posted bicycle routes
make the surroundings of Lądek perfect for
active leisure. A particular offer are 13 therapeutic routes – reconstructed and partially modernized system of 19th-century walking routes for visitors (and others), named
after historical figures, e.g. the routes of
Marianna Orańska, John Quincy Adams or
the route of Tsar Alexander I. Nearby studs
– called Słoneczna Dolina (Sunny Valley)
and Stanica Jesionów (Ash Hostel) – also
offer their services, while piscilcultures offer fishing and fish consumption. In the vicinity of Lądek–Zdrój, on the nearby rocks,
one has set out roads for rock climbing one can use the services of local climbing
schools. Guides in Sudety Moutains invite
for trips and sightseeing of local attractions,
e.g. Karpień Castle ruins or Borówkowa
Mountain (900 m above sea level), the highest peak in the commune, located on the
border, where a 24- meter view tower has
been built, or further trips, e.g. to the nearby
Prague. Among other numerous attractions,
we recommend: baths in a pool and bath
tubs (pearls) in „Wojciech” Spa. Inside the
building, under the dome, there is a round,
Lądek–Zdrój
Lądek–Zdrój
336-337
Lądek–Zdrój
wokół którego biegnie ciąg gabinetów zabiegowych z XIX-wiecznymi marmurowymi wannami do kąpieli. Powyżej znajduje się
pijalnia wody mineralnej, a w bocznej części
obiektu stała ekspozycja „Historia lądeckiego kurortu”. Ciekawy jest zabytkowy rynek
z barokowymi kamieniczkami, pomnikiem
Św. Trójcy i górującym nad otoczeniem XIX
– wiecznym ratuszem, a także Arboretum,
leśny ogród drzew i krzewów egzotycznych
przy ulicy Moniuszki. Podziwiać tu można
ponad 150 gatunków drzew i krzewów pochodzących z całego świata, m.in. metasekwoję chińską, mamutowca olbrzymiego,
szydlicę japońską. Wiosną zachwycają pięknie kwitnące azalie i różaneczniki. Czynne
jest od maja do października. Warto też zobaczyć Galerię Muzealną im. Michała Klahra Starszego. W ciągu roku odbywają się w
Lądku-Zdroju liczne imprezy okolicznościowe. Pod koniec kwietnia zapraszamy na Obchody Dnia św. Jerzego, który jest patronem
miasta. Międzynarodowy Festiwal Tańca odbywa się w pierwszej połowie lipca. W miesiącach letnich organizowane jest Lądeckie
Lato Muzyczne i Zdrojowy Festiwal Muzyki Ludowej, zaś Festiwal Krystyny Jandy pod
koniec sierpnia, Przegląd Filmów Górskich
to trzeci weekend września.
W Lądku–Zdroju jest też coś dla miłośników sportów zimowych. Stacja Narciarska Lądek–Zdrój to niewielki ośrodek narciarski położony na północnych stokach
Trojaka. Wyciąg znajduje się na wysokości
600m, a różnica poziomów wynosi 100m.
Od części zdrojowej Lądka–Zdroju, ośrodek
oddalony jest ok. 300m. Dzięki temu, że stok
usytuowany jest na północno zachodniej
stronie góry Trojak, panują tu wyśmienite
warunki śniegowe. Dla miłośników białego
szaleństwa przygotowano trzy trasy zjazdowe, dwie z nich dla narciarzy początkujących (niebieskie) oraz jedna dla bardziej wymagających (czerwona). Bliskość centrum
Lądka–Zdroju sprawia, iż miłośnicy białego szaleństwa mają do swojej dyspozycji pobliskie hotele, pensjonaty, domy gościnne,
gdzie mogą się zatrzymać i zjeść coś ciepłego. A po udanym szusowaniu mogą wybrać
się na podbój Lądka–Zdroju, który jest jednym z najbardziej malowniczych kurortów
Polski.
marble swimming pool for therapeutic
baths, surrounded by treatment rooms with
19th-century marble bathtubs. Above, one
can find the mineral water pump room, and
in the side part of the facility - a permanent
exhibition called „The history of the resort
in Lądek”. An interesting thing is the historical market square with baroque tenement
houses, the monument of Holy Trinity and
the 19th century town hall dominating over
the area, as well as the Arboretum, a forest
garden of exotic trees and shrubs in Moniuszki Street. Here, one can admire more than
150 species of trees and shrubs from all over
the world, among others, dawn redwood, giant sequoia, Japanese tsugi pine. Beautifully flourishing azaleas and rhododendrons
delight in spring. The place is open from
May to October. Michał Klahr Senior’s Museum Gallery is also worth seeing. Numerous occasional events take place throughout the year. At the end of April guests are
welcome to participate in the Celebrations
of St. George’s Day, who is the patron saint
of the city, The International Dancing Festival takes place in the first half of July. In
summer months the city organizes Music
Summer of Lądek and Spa Folk Music Festival, while Krystyna Janda’s Festival the end
of August, and the Review of Mountain Films
- the third weekend of September.
The enthusiasts of winter sports will also
find something interesting in Lądek–Zdrój.
Lądek–Zdrój Ski Station is a small ski centre
located on the northern hillside of Trojak.
The lift is at the height of 600m, and the difference is 100m. The centre is approximately 300m away from the spa part of Lądek–
Zdrój. The fact that the slope is situated on
the north-western side of Trojak mountain
provides excellent snow conditions. The
lovers of winter sports have at their disposal
three downhill routes, two of them (blue) for
beginners and one (red) for more demanding skiers. Proximity of the centre of Lądek–
Zdrój provides the lovers of winter sports
with access to neighbouring hotels, guesthouses, hostels, where they can stop and
have something warm to eat. A after having
fun with skiing, they can set off to conquest
Lądek–Zdrój, which is one of the most picturesque resorts in Poland.
Lądek–Zdrój
Lądek–Zdrój
338-339
Niezwykła perspektywa
na lądecką „perłę” – Zdrój „Wojciech”
FOT. ROMUALD M.SOŁDEK
Extraordinary perspective on „the pearl”
of Lądek - „Wojciech” Spa
PHOTO BY ROMUALD M. SOŁDEK
Relaks u źródeł
ZDJĘCIA: Z ARCH. UZDROWISKA LĄDEK-DŁUGOPOLE S.A
Relaxation at springs
PHOTOS FROM ARCHIVE OF LĄDEK-DŁUGOPOLE S.A HEALTH-RESORT
Lądek–Zdrój
340-341
Lądek–Zdrój
342-343
Park Zdrojowy im. Jana Pawła II
to miejsce codziennych spotkań
przy fontannie
Na stronie 341
Festiwal Tańca – Lądeckie Lato Baletowe
taniec to piękno, ruch i radość
On the page 340
Dance Festival –Lądek Ballet Summer
are exciting concerts and shows
On the page 341
Dance Festival –Lądek Ballet Summer,
dance is beauty, movement and joy
Lądek–Zdrój
John Paul II Spa Park is a place
of everyday meetings at the fountain
Na stronie 340
Festiwal Tańca – Lądeckie Lato Baletowe
to ekscytujące koncerty i pokazy
Tajemniczy, kryty most
nad Białą Lądecką
FOT. ANNA TOCH
Mysterious, covered bridge
over Biała Lądecka
PHOTO BY ANNA TOCH
344-345
Relaks u źródeł
FOT. . Z ARCH. UZDROWISKA LĄDEK-DŁUGOPOLE S.A
Park egzotycznych drzew i krzewów
– lądeckie arboretum
FOT. MAŁGORZATA BEDNAREK
Relaxation at springs
PHOTOS FROM ARCHIVE OF LĄDEK-DŁUGOPOLE S.A HEALTH-RESORT
Park of exotic trees and shrubs
– arboretum of Lądek
PHOTO BY MAŁGORZATA BEDNAREK
Lądek–Zdrój
346-347
Zabytkowe kamieniczki i figura Trójcy Św.
są świadectwem wielowiekowej
historii lądeckiego rynku
FOT. ANNA TOCH
Historical tenement houses and the figure of
the Holy Trinity are a proof of the
centuries-old history of the market in Lądek
PHOTO BY ANNA TOCH
Zdrój „Wojciech” majestatycznie
króluje nad parkiem zdrojowym
FOT ANNA TOCH
„Wojciech” Spa standing with
dignity over the spa park
PHOTO BY ANNA TOCH
Lądek–Zdrój
348-349
W południowo-wschodniej części
województwa podkarpackiego,
w Bieszczadach Zachodnich leży Gmina
Solina. Malowniczy górski pejzaż, liczne
przełomowe doliny rzek i potoków sprawiają,
że Gmina posiada niezwykłe walory
przyrodnicze i turystyczne.
In the south-eastern part of Podkarpackie
Province, in Western Bieszczady mountains,
lies the commune of Solina. Picturesque
mountain landscape, numerous gorge
valleys of rivers and streams make
the commune remarkably rich in natural
and tourist qualities.
350-351
W południowo-wschodniej części województwa podkarpackiego, w Bieszczadach
Zachodnich leży Gmina Solina. Malowniczy
górski pejzaż, liczne przełomowe doliny rzek
i potoków sprawiają, że Gmina posiada niezwykłe walory przyrodnicze i turystyczne.
Doskonale wkomponowany w ten krajobraz
Zalew Soliński (21 km2) największy w Polsce
sztuczny zbiornik wodny, wraz z mniejszym
Zalewem Myczkowieckim (2 km2), oferują
znakomite warunki do wypoczynku i rekreacji. Obydwa te śródleśne jeziora, o urozmaiconej linii brzegowej, z rozlicznymi zatoczkami i małymi fiordami, wciśnięte między
strome, porośnięte lasami wzgórza, tworzą niezwykle malownicze i niezapomniane
widoki. Zasilają je swymi wodami dwie rzeki górskie - San i Solinka. Czyste środowisko
naturalne, śródgórskie krajobrazy, wody Zalewu Solińskiego i Myczkowieckiego, walory
widokowe, bogactwo przyrody dają możliwość organizacji wielu form aktywnego wypoczynku i uprawiania sportu. Głównymi
atrakcjami turystycznymi są zapory wodne
w Solinie i Myczkowcach, a także rejsy statkami spacerowymi po Zalewie Solińskim,
wypożyczalnie sprzętu pływającego, przystanie wodne, plaże, kąpieliska strzeżone
przez ratowników Bieszczadzkiego WOPR,
baseny kryte i korty tenisowe. Zmienne wiatry górskie stwarzają doskonałe warunki do uprawiania żeglarstwa. Wody obydwu
akwenów, rzek i potoków tworzą znakomite miejsca do wędkowania. Na terenie Gminy jest 15 ścieżek spacerowych, 3 ścieżki rowerowe, w tym szlak rowerowy „Szlakiem
Nadsańskich Umocnień” od Soliny do Przemyśla o długości 143 km. Liczne wypożyczalnie rowerów górskich, możliwość uprawiania turystyki konnej i prowadzenia zajęć
z hipoterapii, punkty widokowe, pozwalające podziwiać rozległą panoramę Bieszczad,
czynny zimą wyciąg narciarski w WZW „Jawor” w Solinie, czynią ten region niezwykle
atrakcyjnym, zwłaszcza, że na tym terenie,
na półwyspie, który oblewają wody Zalewu Solińskiego, tworząc od północy Fiord
Nelsona, a z każdej strony piętrzą się lesiste wzniesienia, leży uzdrowisko Polańczyk.
Świadczy ono usługi w zakresie leczenia
wielu schorzeń cywilizacyjnych, z wykorzystaniem wód leczniczych z własnych źródeł.
Z otworu IG-1 w Polańczyku wydobywana jest woda wodorowęglanowo-sodowa,
bromkowa, jodkowa, borowa. Woda ta wyróżnia się bardzo niską zawartością jonów
wapnia i magnezu, więc jest wodą o nieznacznej twardości. Może być stosowana
przy leczeniu wspomagającym w schorzeniach: chroniczne, nawrotowe schorzenia
wrzodowe żołądka i górnych odcinków jelit,
cukrzycy, infekcji dróg moczowych z wyjątkiem zakażeń E-coli, zakłóceniach w przemianie materii, a także w profilaktyce kamicy
moczanowej i szczawianowej oraz stanach
pooperacyjnych, inhalacje zaś skuteczne są
w stanach zapalnych górnych dróg oddechowych. Gmina posiada udokumentowane
zasoby eksploatacyjne także z innego otworu, IG-2. Świadectwo potwierdza, iż woda
ta spełnia wymagania dla mineralnej wody
leczniczej chlorkowo-wodorowęglanowosodowej, jodkowej. Może być ona wykorzystywana w lecznictwie uzdrowiskowym do
inhalacji w schorzeniach dróg oddechowych
oraz do kuracji pitnych w chorobach przemiany materii i zaburzeniach żołądkowo-jelitowych, wspomagająco w gośćcu oraz do
kąpieli o słabym działaniu bodźcowym.
Atutem Uzdrowiska jest niewątpliwie
podgórski klimat, z zaznaczającym się bardzo dużym wpływem wód Zalewu Solińskiego, krajobrazy oraz nieskażone, czyste
powietrze. Można tu też zobaczyć ciekawe
obiekty zabytkowe. W Polańczyku znajduje się sanktuarium ze, słynącą łaskami, ikoną
Matki Bożej Pięknej Miłości. W Myczkowie
In the south-eastern part of Podkarpackie Province, in Western Bieszczady mountains, lies the commune of Solina. Picturesque mountain landscape, numerous gorge
valleys of rivers and streams make the commune remarkably rich in natural and tourist
qualities. The Lake of Solina (21 km2) - the
largest artificial water reservoir in Poland,
perfectly integrated with the landscape,
along with the smaller Lake of Myczkowce
(2 km2), offer perfect conditions for leisure
and recreation. Both of these mid-forest
lakes with varied shore line, numerous bays
and small fiords, squeezed among steep hills
overgrown with forests, create extremely
picturesque and unforgettable views. They
are supplied with water by two mountain
rivers - San and Solinka. Clean natural environment, mountainous landscapes, waters of the Lake of Solina and the Lake of
Myczkowce, landscape qualities, richness
of nature provide the possibility of organizing many forms of active leisure and practising sports. The main tourist attractions
are the dams in Solina and Myczkowce, as
well as cruises by ships on the Lake of Solina, swimming equipment rental points and
marinas, beaches, watering places guarded by lifeguards of WOPR (Voluntary Water
Emergency Services) in Bieszczady, indoor
swimming pools and tennis courts. Variable
mountain winds create perfect conditions
for sailing. Waters of both reservoirs, rivers and streams form an excellent place for
angling. Within the commune there are fifteen walking paths, three bicycle paths, including cycling route called „The Route of
Fortifications on the River San” from Solina
to Przemyśl, with the length of 143 km. Numerous mountain bike rentals, the possibility of horse riding and hippotherapy, vantage points allowing to admire the extensive
panorama of Bieszczady, ski-lift open in
winter in Military Rest Complex called „Jawor” in Solina, make this region extremely attractive, especially that this is the area
where Polańczyk health resort is situated,
on the peninsula surrounded by the waters
of the Lake of Solina, creating Nelson’s Fiord
from the north, and woody hills towering
on each side. It provides services with regard to treatment of many civilization-related diseases, with the use of therapeutic waters from its own springs. From IG.-1 hole
in Polańczyk one extracts bicarbonate-sodium, bromide, iodide, boron water. This water is characterized by very low content of
calcium and magnesium ions, so the water
is not hard. It may be applied in supporting
treatment for: chronic, recurring peptic and
intestinal ulcers, diabetes, infections of urinary tract, except for E-coli infections, metabolic disorders, as well as in urolithiasis
and oxalate lithiasis prophylaxis and postoperative conditions, while inhalations are
effective in the case of inflammations of the
upper respiratory tract. The commune has
documented exploitation resources also
from another hole, IG.-2. The certificate
confirms that this water meets the requirements for mineral chloride-bicarbonate-sodium and iodide therapeutic water. It may be
applied in spa health services for inhalations
in the case of respiratory tract diseases, as
well as for drinking therapies in metabolic
diseases and gastro-intestinal disorders, in
supporting therapy for rheumatism, as well
as for slightly stimulating baths.
The health resort’s advantage is undoubtedly the mountain-foot climate, with
considerable influence of the Lake of Solina waters, landscapes and uncontaminated, clean air. One may also see interesting historical facilities here. In Polańczyk
there is a sanctuary with the icon of Heavenly Mother of Beautiful Love famous for its
graces. In Myczków and Myczkowce one can
352-353
i Myczkowcach podziwiać można zabytkowe kościoły, a w Górzance i Bereżnicy Wyżnej piękne, stare cerkwie, użytkowane
obecnie przez kościół rzymsko-katolicki, zaś
w Wołkowyi i Terce parawanowe dzwonnice, a w Myczkowcach ruiny spichlerza dworskiego. Dużym zainteresowaniem wśród turystów cieszy się grota i „cudowne źródełko”
w Zwierzyniu. W Bóbrce, Solinie, Myczkowie
i Polańczyku warto odwiedzić galerie i pracownie rękodzieła artystycznego. Na uwagę zasługuje także Centrum Kultury Ekumenicznej w Myczkowcach.
Położenie Gminy, walory krajobrazowe i przyrodnicze, brak aglomeracji przemysłowych i dużych zakładów pracy stwarzają doskonałą możliwość uprawiania
turystyki. Bogata jest baza noclegowa. Sanatoria uzdrowiskowe, ośrodki wypoczynkowe, hotele, pensjonaty, gospodarstwa
agroturystyczne i kwatery prywatne oferują wygodne pokoje gościnne. Liczba obiektów świadczących usługi hotelarskie oraz
gospodarstw agroturystycznych zwiększa
się corocznie. Na terenie Gminy jest ponad 8
tys. miejsc noclegowych całorocznych oraz
4 tys. miejsc sezonowych. Jest to największa baza noclegowa na terenie województwa
podkarpackiego. W połączeniu z tym dobrze
rozwinięta baza usługowo-handlowo-gastronomiczna stwarza bardzo dobre warunki wypoczynku przez cały rok.
Na terenie Gminy odbywają się liczne
imprezy turystyczne, spośród których głównymi są : Solińskie Lato, Dni Gminy Solina,
Żeglarskie Szanty, Tele-Lato oraz żeglarska
impreza Puchar Soliny. Ciekawe są również,
Turniej Wsi, Dożynki Gminne, Dzień Wilka w Wołkowyi, Bibułkalia w Bóbrce, Regaty
ekologiczne, Biesiada Regionalna.
Można tu ciekawie wypoczywać o każdej
porze roku. Do nas przyjeżdża się tylko raz,
potem już tylko powraca.
admire historical churches, and in Górzanka and Bereżnica Wyżna - beautiful, old Orthodox churches, currently used by the Roman-Catholic church, while in Wołkowyja
and Terka - screen bell-towers, and in Myczkowce - the ruins of the manor granary.
A great interest among tourists is enjoyed
by the cave and „miraculous fountain” in
Zwierzyń. In Bóbrka, Solina, Myczków and
Polańczyk it is good to visit galleries and
studios of artistic handicraft. A place worth
attention is also the Ecumenic Culture Centre in Myczkowce.
The commune’s location, landscape and
natural values, lack of industrial metropolitan areas and large plants create perfect
conditions for tourism. Accommodation
base is also rich. Spa sanatoria, recreational centres, hotels, guesthouses, agritourist farms and private lodgings offer convenient guest rooms. The number of facilities
providing hotel services and of agritourist farms increases every year. Within the
commune there are more than 8 000 allseason accommodation places and 4 000
seasonal ones. This is the largest accommodation base in Podkarpackie Province.
In combination with this, the well-developed
service-commercial-gastronomic
base creates very good conditions for allyear-round rest.
Numerous tourist events are held within the commune, including: The Summer of
Solina, Days of the Commune of Solina, Sea
Shanties, Tele-Summer and the Cup of Solina sailing event. Other interesting events
include also the Tournament of Villages, Communal Harvest Feast, Wolf’s Day in
Wołkowyja, “Bibułkalia” in Bóbrka, Ecological Boat Race, Regional Feast.
One may spend interesting time here at
any time of the year. You can arrive here only
once, then you only come back.
354-355
Uzdrowisko Polańczyk z lotu ptaka
FOT. J. JONIAK
Polańczyk Health Resort - a bird’s eye view
PHOTO BY J. JONIAK
Zapora Wodna w Solinie z lotu ptaka
FOT. L. MNICH
Water Dam in Solina - a bird’s eye view
PHOTO BY L. MNICH
356-357
358-359
Widok na Zaporę Wodną
i Jezioro Solińskie
Na stronie 356
Wyspa Energetyka z lotu ptaka
FOT. J. JONIAK
FOT. J. JONIAK
View on the Water Dam
and the Solina Lake
On the page 356
Power Engineer’s Island - a bird’s eye view
PHOTO BY J. JONIAK
PHOTO BY J. JONIAK
Panorama Jeziora Solińskiego
FOT. J. JONIAK
Panorama of the Solina Lake
PHOTO BY J. JONIAK
360-361
Zapora Solińska nocą
FOT. P. ROGALA
Dam of Solina at night
PHOTO BY P. ROGALA
Raj dla żeglarzy
FOT. W. WASILEWICZ
Paradise for sailors
PHOTO BY PW. WASILEWICZ
362-363
Jesień nad Jeziorem Solińskim
FOT. J. JONIAK
Autumn on the Solina Lake
PHOTO BY J. JONIAK
Rejs Statkiem Spacerowym
po Jeziorze Solińskim
FOT. P. ROGALA
Cruise on the Solina Lake
PHOTO BY P. ROGALA
364-365
Duszniki–Zdrój
Duszniki–Zdrój to miejscowość
wypoczynkowa, która położona
jest w południowej części województwa
dolnośląskiego. Obejmują swym zasięgiem
południowo-zachodnią część Obniżenia
Dusznickiego oraz znaczną część Gór
Orlickich i Bystrzyckich (530-570 m.n.p.m).
Duszniki–Zdrój
Duszniki–Zdrój is a holiday resort located
in the southern part of the province
of Lower Silesia. It covers south-western
part of the depression of Duszniki and
a substantial part of Orlickie and Bystrzyckie
Mountains (530-570 m above sea level).
366-367
Duszniki–Zdrój
Duszniki–Zdrój to miejscowość wypoczynkowa, która położona jest w południowej
części województwa dolnośląskiego. Obejmują swym zasięgiem południowo-zachodnią część Obniżenia Dusznickiego oraz
znaczną część Gór Orlickich i Bystrzyckich (530-570 m.n.p.m). Głównym produktem turystycznym miasta jest baza zabiegowo-lecznicza oparta na źródłach wód
mineralnych oraz bodźcowym klimacie.
Wykorzystanie tych walorów sprawiło, że
Duszniki–Zdrój, perła polskich uzdrowisk,
to jeden z największych w Polsce ośrodków
lecznictwa uzdrowiskowego w zakresie
schorzeń układu trawiennego, oddechowego i krążenia, narządu ruchu, osteoporozy, a także chorób kobiecych. Bogato wyposażona baza uzdrowiskowa dysponuje
pełnym zakresem świadczeń leczniczych;
zabiegami przyrodoleczniczymi, badaniami
specjalistycznymi, badaniami analitycznodiagnostycznymi, kuracją pitną i leczeniem
dietetycznym. Podstawowe rodzaje zabiegów to: naturalne kąpiele mineralne i igliwiowe, aquavibron, diadynamik, interdyn,
jontoforeza, okłady borowinowe, hydroterapia, inhalacje solankowe, elektroterapia
i światłolecznictwo, masaże lecznicze oraz
gimnastyka lecznicza.
Naturalne otoczenie Dusznik–Zdroju,
centralne położenie w stosunku do wielu
miejsc atrakcyjnych turystycznie w regionie
oraz liczne walory samego miasta sprawiły,
że turystyka postrzegana jest w mieście jako
ważna, rozwojowa dziedzina działalności
gospodarczej. Atrakcyjność miasta podnosi
dodatkowo bliskość Parku Narodowego Gór
Stołowych i bezpośrednie sąsiedztwo z Republiką Czeską.
Miasto i leżące w odległości jednego kilometra uzdrowisko, rozwinęły się niezależnie od siebie. Prawa miejskie Duszniki otrzymały już w XIV w., ale rozwój uzdrowiska
datuje się dopiero od połowy XVIII w. Malownicze położenie sprawiło, że kurort jest
odwiedzany nie tylko przez kuracjuszy, lecz
także przez turystów spragnionych czystego
powietrza, pięknych widoków i długich spacerów po górach. Duszniki–Zdrój są również doskonałym miejscem wypadowym na
wycieczki piesze, rowerowe i w siodle. To
urocze miejsce, gdzie można kontemplować
muzykę Fryderyka Chopina. To tu, dla upamiętnienia pobytu kompozytora, odbywa się
corocznie od 1946 r. Międzynarodowy Festiwal Chopinowski. Dzisiaj Duszniki-Zdrój
znane są nie tylko jako uzdrowisko, ale także ośrodek sportów zimowych. Sprzyja temu
przede wszystkim miejscowy mikroklimat.
Zima trwa 16-18 tygodni w roku, a roczna
suma opadów przekracza 1000 mm, pierwsze opady śniegu występują w połowie października, ostatnie w kwietniu. Średnia liczba dni w roku z opadami śnieżnymi wynosi
200, a pokrywa śnieżna utrzymuje się 125
dni. Z korzystnych warunków śniegowych
znane są przede wszystkim Góry Orlickie.
Duszniki–Zdrój posiadają certyfikat „Gmina
Fair Play” a to znaczy, że jest bardzo atrakcyjnym miejscem, warto tu inwestować, żyć
i wypoczywać.
Miasto jest również interesujące ze
względu na liczne zabytki. Spośród wielu obiektów warto zobaczyć przede wszystkim Muzeum Papiernictwa mieszczące się
w młynie papierniczym z 1605 r. Jest to wyjątkowe muzeum, w którym oprócz tradycyjnych sal wystawowych można zobaczyć
produkcję papieru metodami rękodzielniczymi. Oprócz muzeum na szczególną uwagę zasługuje także kościół parafialny pw. św.
Piotra i Pawła z lat 1708-1730 z ciekawą amboną w postaci wieloryba, a w części uzdrowiskowej ponad 200-letni Dworek im. Fryderyka Chopina.
Duszniki–Zdrój to znany kurort, który jest idealnym miejscem wypoczynku
Duszniki–Zdrój is a holiday resort located
in the southern part of the province of Lower Silesia. It covers south-western part of
the depression of Duszniki and a substantial part of Orlickie and Bystrzyckie Mountains (530-570 m above sea level). The main
tourist product of the city is treatmenttherapeutic base relying on mineral water
sources and stimulus climate These qualities made Duszniki–Zdrój, a gem of Polish
health resorts, one of the largest therapeutic spa centres in Poland, dealing with the
diseases of digestive, respiratory and cardiovascular systems, diseases of locomotor
system, osteoporosis and gynaecopathies.
Richly equipped health-resort base offers a
full range of therapeutic benefits; physiotherapeutical treatments, specialist tests,
analytical-diagnostic tests, drinking therapy and diet treatment. The basic types of
treatments are: natural mineral and coniferous litter baths, aquavibron, diadynamic,
interdine, iontophoresis, peat compresses,
hydrotherapy, saline inhalations, electrotherapy and phototherapy, therapeutic massages and therapeutic gymnastics.
Natural environment of Duszniki–Zdrój,
central location in relation to many places
attractive for tourists in the region as well as
numerous qualities of the city itself have resulted in the fact that tourism is perceived
in the city as an important field for development of business operations. Attractiveness
of the city is additionally improved by the
proximity of the National Park of Stołowe
Mountains and direct vicinity of the Czech
Republic.
The city and the spa located one kilometer away from one another were developing independently of one another. Duszniki were granted municipal rights as early as
in the 14th century, but development of the
health-resort dates back no sooner than to
half of the 18th century. Picturesque location contributed to the fact that the resort is
visited not only by patients, but also by tourists who look for clean air, beautiful views
and long walks in the mountains. Duszniki–
Zdrój is also a perfect starting point for hiking, cycling and horse riding. It is a charming place where you can contemplate the
music of Frederick Chopin. It is the place
where International Chopin Piano Festival
has been held every year since 1946, to commemorate the composer’s stay here. Nowadays Duszniki-Zdrój is known not only as
a health resort, but also as a winter sports
centre. This fact is fostered, first of all, by the
local microclimate. Winter lasts 16-18 weeks
a year, and the annual rainfall exceeds 1000
mm, first snowfall takes place in mid-October, and the last - in April. Average number of days with snowfall per year is 200, and
snow cover remains for 125 days. Favourable
snow conditions are a known feature of, first
of all, Orlickie Mountains. Duszniki–Zdrój
has a Fair Play Commune certificate, which
means that it is a very attractive place, worth
investing, living and resting in.
The city is also interesting because of
numerous monuments. Among many objects one should see, first of all, the Museum of Paper Industry in the paper mill from
1605. This is an exceptional museum where,
apart from traditional exhibition halls, one
can see handicraft production of paper.
Apart from the museum, special attention
should also be paid to St. Peter and Paul parish church from 1708-1730 with an interesting, whale-shaped pulpit, and in the spa part
- more than a 200-year old Frederick Chopin’s Manor House.
Duszniki–Zdrój is a well-known resort,
which is an ideal place for rest for those
who, more than everything, appreciate contact with nature and physical activity. After including into the city limits the areas
Duszniki–Zdrój
Duszniki–Zdrój
368-369
Duszniki–Zdrój
dla tych, którzy ponad wszystko cenią sobie kontakt z przyrodą i aktywność fizyczną. Po włączeniu w granice miasta terenów
o wspaniałych warunkach narciarskich, Zieleńca, Podgórza i Jamrozowej Polany rozwijają się także jako ważny ośrodek sportów
zimowych. Dla turystów przygotowana jest
baza noclegowa z 3900 miejscami noclegowymi o różnym standardzie. O każdej porze
roku można skorzystać z różnych form aktywności. Latem, z racji swojego naturalnego
usytuowania wśród malowniczych wzgórz,
Duszniki otwierają swoje podwoje dla amatorów turystyki pieszej, konnej i rowerowej. Natomiast zimą znajdą tu coś dla siebie miłośnicy białego szaleństwa. Zieleniec
jest znanym w Polsce ośrodkiem sportów
zimowych, położonym na stokach Šerlicha
(1025 m n.p.m.) i Zielonego Garbu (1026 m n.
p. m.) w Górach Orlickich. Jest największym
ośrodkiem narciarskim w Kotlinie Kłodzkiej
(jednym z większych w Sudetach). Zieleniec
znany jest nie tylko z doskonałych warunków śniegowych, lecz także ze swego wspaniałego mikroklimatu, bardzo zbliżonego do
klimatu alpejskiego. Ze względu na szczególny układ ciśnieniowy mas powietrza tutejszy mikroklimat wymusza na organizmie
ludzkim zwiększenie produkcji czerwonych
ciałek krwi, co w efekcie znacznie poprawia
samopoczucie osób, przebywających tu nawet kilka dni. Ośrodek oferuje 30 wyciągów
narciarskich są to wyciągi orczykowe, talerzykowe oraz kolejki krzesełkowe o przepustowości 2500 os./g. Wyciągi narciarskie posiadają strefy wspólnych karnetów, co jest
dużym udogodnieniem dla miłośników białego szaleństwa. Dla lubiących nocne jazdy, przygotowanych jest 10 oświetlonych
stoków. Trasy zjazdowe Zieleńca są bardzo
zróżnicowane pod względem trudności: od
bardzo łatwych do bardzo trudnych, dlatego
każdy znajdzie coś dla siebie.
W Dusznikach–Zdroju i w Zieleńcu odbywa się szereg imprez sportowych oraz
rozrywkowo – kulturalnych, a atrakcje turystyczne Dusznik–Zdroju zapewniają komfortowy i aktywny wypoczynek wszystkim
gościom.
with wonderful ski conditions - Zieleniec,
Podgórze and Jamrozowa Polana - it has
been developing also as an important winter sports center. Accommodation base for
tourists has 3900 places of various standards. Every time of the year you can benefit from various forms of activities. In summer, due to its natural location among
picturesque hills, Duszniki opens for amateurs of hiking, horse riding and cycling. On
the other hand, the lovers of winter sports
will find something interesting here in winter. Zieleniec is a well-known winter sports
centre in Poland, situated on the slopes of
Šerlich (1025 m above sea level) and Zielony
Garb (1026 m above m.) in Orlickie Mountains. It is the largest ski centre in the Valley of Kłodzko (one of the larger ones in the
Sudety Mountains). Zieleniec is famous not
only for excellent snow conditions, but also
for its wonderful microclimate, very similar to the Alpine one. Due to particular pressure layout of air masses, local microclimate
forces the body to increase the production
of red blood cells, which, as a result, greatly
enhances the comfort of people staying here
even for several days. The centre offers 30 ski
lifts - these are ski tows, disc lifts and chair
lifts with the capacity of 2500 people/hour.
Ski lifts have zones of common subscription
cards, which is a great facility for the lovers
of winter sports. Those who like night skiing,
may use 10 lit slopes. Ski runs of Zieleniec
are very diverse in terms of difficulty: from
very easy to very difficult ones, therefore everyone will find something for themselves.
A number of sports and entertainmentcultural events take place in Duszniki–Zdrój
and in Zieleniec, and tourist attractions of
Duszniki–Zdrój provide comfortable and
active recreation to all visitors.
Duszniki–Zdrój
Duszniki–Zdrój
370-371
Muzuem Papiernictwa
w Dusznikach-Zdroju
FOT. MACIEJ SZYMCZYK
Museum of Paper Industry
in Duszniki-Zdrój
PHOTO BY MACIEJ SZYMCZYK
Mistrzostwa Polski
w Zjeździe na Byle Czym
FOT. ARCH. UM.
Polish Championships
in Sliding on Anything
PHOTO FROM TOWN OFFICE ARCHIVE
Duszniki–Zdrój
372-373
Duszniki–Zdrój
374-375
Pomnik F. Chopina
w Parku Zdrojowym,
w oddali Dworek im. F. Chopina
Na stronie 372
Panorama Zieleńca
FOT. STOWARZYSZENIE MIESZKAŃCÓW ZIELEŃCA
FOT. ARCH. UM
On the page 372
Panorama of Zieleniec
F. Chopin’s Monument in Spa Park,
F. Chopin Manor in the distance
PHOTO BY ASSOCIATION OF ZIELENIEC INHABITANTS
Duszniki–Zdrój
Fontanna w Parku Zdrojowym
FOT. Ł. STRUK
Fountain in Spa Park
PHOTO BY Ł. STRUK
376-377
Aleja spacerowa w Parku Zdrojowym
w oddali Pijalnia Wód Mineralnych
FOT. Ł. STRUK
Walking avenue in Spa Park, Mineral Water
Drinking Room in the distance
PHOTO BY Ł. STRUK
Sanatorium uzdrowiskowe
Jan Kazimierz
FOT. RYSZARD GRZELAKOWSKI
Jan Kazimierz
Spa Sanatorium
PHOTO BY RYSZARD GRZELAKOWSKI
Duszniki–Zdrój
378-379
Stoki narciarskie
w Zieleńcu
FOT. ARCH. UM.
Ski slopes in Zieleniec
Pijalnia Wód Mineralnych
w dusznickim Parku Zdrojowym
FOT. Ł. STRUK
Mineral Water Drinking Room
at Duszniki Spa Park
PHOTO BY Ł. STRUK
Duszniki–Zdrój
380-381
Rymanów–Zdrój
Gmina Rymanów należy do województwa
podkarpackiego i powiatu krośnieńskiego.
Zajmuje obszar o powierzchni 166 km2,
zamieszkiwany przez prawie 16 tys. osób.
Jej tereny rozciągają się na obszarze Beskidu
Niskiego, Pogórza Bukowskiego i Kotliny
Jasielsko–Krośnieńskiej.
Rymanów-Zdrój
The commune of Rymanów is a part
of Podkarpackie Province and the county
of Krosno. It spreads over the area of 166 km2
and is inhabited by almost 16 000 people.
Its areas extend to Low Beskid Mountains,
Bukowskie Foothills and the Valley
of Jasło and Krosno.
382-383
Rymanów-Zdrój
Gmina Rymanów należy do województwa
podkarpackiego i powiatu krośnieńskiego.
Zajmuje obszar o powierzchni 166 km2, zamieszkiwany przez prawie 16 tys. osób. Jej
tereny rozciągają się na obszarze Beskidu
Niskiego, Pogórza Bukowskiego i Kotliny
Jasielsko–Krośnieńskiej. Krajobraz w północnej części gminy to teren niemal zupełnie płaski. Na południu część beskidzką
tworzą Wzgórza Rymanowskie. Są to niewysokie, kopulaste góry porośnięte lasem,
osiągające wysokość ponad 600 m n.p.m.
Wśród tych wzgórz, w dolinie rzeki Tabor,
rozciąga się uzdrowisko Rymanów–Zdrój,
miejscowość chętnie odwiedzana przez turystów. Klimat okolic uzdrowiska podobnie jak całego Beskidu Niskiego i Bieszczadów Zachodnich kształtowany jest głównie
przez masy powietrza polarno – morskiego
i polarno – kontynentalnego. Unikalność
klimatu polega na tym, że wykazuje on cechy klimatu górskiego, a dzięki znacznej zawartości jodu również cechy klimatu morskiego. Charakteryzuje się dużą zawartością
ozonu, soli oraz względnie wysoką wilgotnością powietrza. Warto zwrócić też uwagę na to, że Rymanów–Zdrój leży w jednym
z najczystszych ekologicznie regionów naszego kraju.
Na obszarze gminy Rymanów od wieków żyli i pracowali ludzie kilku nacji. Niestety tragiczne wydarzenia II wojny spowodowały, że pozostali tu jedynie Polacy.
Po dawnych mieszkańcach do dziś zachowały się liczne pamiątki. Do najcenniejszych należy zaliczyć cerkwie grecko–katolickie w Bałuciance, Sieniawie, Wróbliku
Szlacheckim i Królewskim czy Króliku Wołoskim. Niektóre z nich dzisiaj pełnią funkcje kościołów rzymsko-katolickich. Są też
cerkwiska oraz stare opuszczone cmentarze łemkowskie w Desznie, Króliku Wołoskim, Puławach, Wisłoczku i Tarnawce.
Przy drogach i dawnych traktach zachowały się przydrożne kamienne kapliczki
i krzyże.
Równie cenne są zabytkowe kościoły rzymsko-katolickie w Króliku Polskim
i Klimkówce oraz XVIII w. barokowy kościół
i synagoga żydowska z XVII w. w Rymanowie.
Dużą wartość - tak historyczną jak i wyznaniową - posiada znajdujący się w Rymanowie
Kirkut żydowski z XVIII w. wraz grobami cadyków Józefa Fridmana i Menachema Mendla, do których pielgrzymują Żydzi z całego
świata. Po dawnych właścicielach ziemskich
pozostały parki i dwory w Ladzinie, Bziance,
Głębokiem, Klimkówce i Rymanowie.
Rymanów–Zdrój to miejscowość malowniczo położona wśród Wzgórz Rymanowskich w Beskidzie Niskim. Działalność
lecznicza zapoczątkowana została przez rodzinę Potockich, którzy od daty odkrycia
źródeł mineralnych w sierpniu 1876 r. czynili starania mające na celu utworzenie i rozbudowę uzdrowiska. Znalezione wówczas
źródła przebadano i nadano im nazwy: Tytus, Klaudia i Celestyna. Są to wody chlorkowo-wodorowęglanowo-sodowe, jodkowe
z zawartością naturalnego CO2, stosowane w większości do kąpieli, inhalacji i kuracji pitnej.
Uzdrowisko Rymanów–Zdrój zakresem
swych działań obejmuje leczenie i rehabilitację chorób układu oddechowego, w tym
dychawicę oskrzelową, nawracające zapalenia zatok obocznych nosa, gardła, migdałków i oskrzeli, zapalenia płuc, stany po resekcji tkanki płucnej, choroby układu krążenia
(wczesna rehabilitacja kardiologiczna), nadciśnienie, miażdżycę i otyłość. Można tu też
leczyć różne schorzenia dzieci np. choroby
nerek i dróg moczowych oraz celiakii. Zabiegi lecznicze wykonuje się przede wszystkim
w oparciu o naturalne zasoby wód mineralnych. Hydroterapia obejmuje między innymi kąpiele mineralne, hydromasaże, bicze
The commune of Rymanów is a part of Podkarpackie Province and the county of Krosno. It spreads over the area of 166 km2 and
is inhabited by almost 16 000 people. Its areas extend to Low Beskid Mountains, Bukowskie Foothills and the Valley of Jasło
and Krosno. Landscape in the northern part
of the commune is an almost completely
flat area. In the south, the part of Beskid is
formed by the hills of Rymanów. These are
low, dome-shaped mountains overgrown
with forest, reaching the height of more
than 600 m above sea level. Rymanów–Zdrój
health resort, a town gladly visited by tourists, spreads among these hills, in the river
valley of Tabor. The climate of the health resort’s surroundings, like of the whole Low
Beskid and Western Bieszczady mountains,
is shaped mainly by the masses of polar–
sea and polar–continental air. Unique nature of the climate consists in the fact that it
has the characteristics of mountain climate,
and thanks to a considerable content of iodine - also of sea climate. It is characterized
by high content of ozone, salt and relatively high air humidity. One should also pay attention to the fact that Rymanów–Zdrój lies
in one of the environmentally cleanest regions of Poland.
People of several nationalities have lived
and worked in the area of Rymanów commune for centuries. Unfortunately, tragic
events of World War II resulted in the fact
that only Poles have remained here. The former inhabitants left behind numerous remainders preserved up to this day. The most
valuable ones include Greek-Catholic Orthodox churches in Bałucianka, Sieniawa,
Wróblik Szlachecki and Królewski or Królik Wołoski. Nowadays, some of them serve
as Roman-Catholic churches. One can also
find here places where former Orthodox
churches were located, as well as old abandoned cemeteries of Lemkas in Deszno, Królik Wołoski, Puławy, Wisłoczek and Tarnawka. Roadside stone shrines and crosses have
been preserved at the roads and old-time
routes.
Equally valuable monuments are historical Roman-Catholic churches in Królik Polski and Klimkówka, as well as 18th
century baroque church and Jewish synagogue from the 17th century in Rymanów.
A highly valuable place - both in historical and religious terms - is the Jewish cemetery from the 18th century located in Rymanów, with the tombs of religious leaders
of Chassidism, Józef Fridman and Menachem
Mendel, where Jews from all over the world
go on pilgrimages to. Parks and mansions in
Ladzina, Bzianka, Głębokie, Klimkówka and
Rymanów are the remainders after the former land owners.
Rymanów–Zdrój is a picturesque town
located among the hills of Rymanów in Low
Beskid mountains. Therapeutic activities
were started here by the family of Potockis who, from the date of discovering mineral springs in August 1876, made efforts aiming at establishment and expansion of the
health resort. Springs found at that time
were examined and named: Tytus, Klaudia
and Celestyna. These are chloride-bicarbonate-sodium as well as iodide waters with
the content of natural CO2, applied mostly
in baths, inhalations and drinking therapies.
The range of activities of Rymanów–
Zdrój health resort covers treatment and
rehabilitation of respiratory tract diseases, including bronchial asthma, recurring
paranasal sinusitis, pharyngitis, tonsillitis
and bronchitis, pneumonia, conditions after resection of pulmonary tissue, cardiovascular diseases (early cardiologic rehabilitation), hypertension, atherosclerosis and
obesity. One may also treat various paediatric diseases, e.g. renal and urinary tract
Rymanów-Zdrój
Rymanów-Zdrój
384-385
Rymanów-Zdrój
szkockie, masaże podwodne, masaże wirowe rąk i nóg, inhalacje indywidualne i zbiorowe. W leczeniu stosuje się również masaże klasyczne, zawijania borowinowe oraz
zabiegi z zakresu kinezyterapii, ciepłolecznictwa (okłady parafinowe, sauna), elektrolecznictwa, światłolecznictwa i magnetoterapii. Coraz większą popularnością cieszy się
leczenie zimnem – krioterapia, która uzupełnia tradycyjną ofertę leczniczą uzdrowiska. Terapia zimnem korzystnie działa przy
leczeniu ostrych i przewlekłych schorzeń
reumatycznych i zwyrodnieniowych stawów, zespołów bólowych kręgosłupa, stanów pourazowych narządu ruchu, chorób
neurologicznych. Sprawdza się również doskonale jako środek odnowy biologicznej.
Rymanowskie wody mineralne wykorzystuje się do produkcji butelkowanych wód mineralnych, dostępnych w placówkach handlowych w regionie, pod nazwą Celestynka.
Oprócz wody mineralnej produkowane są
również słodzone wody smakowe.
W okolicy Rymanowa–Zdroju liczne są,
chętnie odwiedzane przez turystów, wsie
agroturystyczne. Miejscowości te, otoczone
łagodnymi wzniesieniami, doskonale nadają
się do odpoczynku. Istniejąca tu sieć ścieżek
spacerowych i szlaków rowerowych pozwala
czynnie spędzić czas, zwiedzić pobliskie zabytki i obejrzeć wspaniałe panoramy, roztaczające się z okolicznych wzgórz. Ci, którzy
wyczynowo jeżdżą na rowerze mogą uprawiać ten sport w Puławach Górnych, gdzie
wytyczono trasy rowerowe o różnym stopniu trudności.
Oprócz wycieczek pieszych i rowerowych można korzystać z naturalnych kąpielisk na Wisłoku i Taborze oraz z odkrytego
basenu kąpielowego w Rymanowie–Zdroju. Lubiący wędkarstwo mają do dyspozycji zalew na Wisłoku w Sieniawie oraz stawy
rybne w Bartoszowie i Rymanowie. Rozległe, słabo zaludnione tereny Rudawki Rymanowskiej sprzyjają turystyce konnej. Znajduje się tu czynna w okresie letnim stadnina
koni huculskich.
Gmina Rymanów chętnie przyjmuje gości również zimą. Mogą oni korzystać z wyciągów narciarskich położonych w Bałuciance i Puławach Górnych. Oprócz stoków
dla narciarzy, właściciele wyciągów przygotowują trasy dla snowboardzistów, saneczkarzy i narciarzy biegowych.
Aby zaspokoić oczekiwania turystów
i kuracjuszy w zakresie kultury i rozrywki,
GOK w Rymanowie organizuje wiele różnorodnych imprez. Najbardziej popularne to
bieg do źródeł rymanowskich, turniej sołectw, festyn „To już lato”, widowiska obrzędowe, pożegnanie lata z koniem huculskim,
zawody rowerowe „Downhill”, Dni Rymanowa i Rymanowa–Zdroju.
diseases, as well as coeliac disease. Medical treatments are performed, first of all,
on the basis of natural resources of mineral
waters. Hydrotherapy includes, among others, mineral baths, hydro-massages, Scottish massages, underwater massages, whirling massages of hands and legs, individual
and group inhalations. The treatment also
involves classic massages, peat compresses, as well as kinesitherapeutic treatments, thermotherapy (paraffin compresses, sauna), electrotherapy, phototherapy
and magnetotherapy. Cryotherapy – treatment with low temperature, which is supplemented by traditional therapeutic offer of the health resort, is becoming more
and more popular. Therapy with low temperature gives positive results in the case of
treatment for acute and chronic rheumatic
and degenerative conditions of joints, spinalgia syndrome, post-traumatic conditions of the locomotor system, neurological diseases. It is also perfect for biological
regeneration. Mineral waters of Rymanów
are used for production of bottled mineral
waters called Celestynka, available in commercial establishments in the region. Apart
from mineral water, one produces here also
sweetened flavored waters.
Agritourist villages, gladly visited by tourists, are numerous in the area of Rymanów–
Zdrój. These towns, surrounded by mild hills,
are perfect for leisure. The existing network of
paths and cycling routes allows to spend time
actively, visit nearby monuments and see the
magnificent panorama from the neighbouring hills. High-performance mountain bikers
may practise this sports discipline in Puławy
Górne, where one has set out bicycle routes
of various degree of difficulty.
Apart from hiking and cycling, one can
take advantage of natural watering places on Wisłok and Tabor, as well as the outdoor swimming pool in Rymanów–Zdrój.
Enthusiasts of angling have at their disposal the lake on Wisłok in Sieniawa as well as
fish ponds in Bartoszów and Rymanów. Extensive, low-populated areas of Rudawka
Rymanowska are favourable for horse riding. One can find here a stud of Hucul horses, open in the summer season.
The commune of Rymanów gladly welcomes visitors also in winter. They may use
ski lifts located in Bałucianka and Puławy
Górne. Apart from slopes for skiers, the
owners of ski-lifts prepare routes for snowboarders, tobogganists and cross-country
skiers.
To satisfy the expectations of tourists
and patients with regard to culture and entertainment, Culture Centre in Rymanów
organizes many various events. The most
popular include the race to the springs of
Rymanów, tournament of village units, picnic called „It’s summer already”, ceremonial
plays, farewell to summer with Hucul horses, „Downhill” bicycle competitions, Days of
Rymanów and Rymanów–Zdrój.
Rymanów-Zdrój
Rymanów-Zdrój
386-387
Kaczki na rzece Tabor
Ducks on the Tabor river
Budynek sanatorium „Maria”
„Maria” sanatorium building
Rymanów-Zdrój
388-389
Rymanów-Zdrój
390-391
Ściana skalna „Olzy”
w Rudawce Rymanowskiej
Na stronie 388
Pożegnanie lata z koniem huculskim
w Rudawce Rymanowskiej
„Olza” rock wall
in Rudawka Rymanowska
Rymanów-Zdrój
On the page 388
Farewell to summer with Hucul horses
in Rudawka Rymanowska
Ośrodek narciarski „Kiczera”
w Puławach Górnych
„Kiczera” ski centre
in Puławy Górne
392-393
Park zdrojowy
w Rymanowie–Zdroju
Spa Park
in Rymanów–Zdrój
Wnętrze zabytkowej drewnianej cerkwi
we Wróbliku Szlacheckim
Interior of the historical Orthodox church
in Wróblik Szlachecki
Rymanów-Zdrój
394-395
Cerkiew grecko-katolicka
we Wróbliku Królewskim
Greek-Catholic Orthodox church
in Wróblik Królewski
Sanatorium „Stomil” i widok
na basen kąpielowy
ZDJĘCIA: FOT. J. FOLTA
„Stomil” sanatorium with the view
on the swimming pool
PHOTOS BY FOT. J. FOLTA
Rymanów-Zdrój
396-397
Iwonicz–Zdrój
Gmina Iwonicz-Zdrój położona jest
w południowo – zachodniej części
województwa podkarpackiego, w powiecie
krośnieńskim, w strefie Beskidu Niskiego.
Wysokość tego obszaru nie przekracza
650 m n.p.m., a w samym uzdrowisku waha
się od ok. 380 m do 430 m n.p.m.
Iwonicz–Zdrój
The commune of Iwonicz-Zdrój is located
in the south – western part of Podkarpackie
Province, in the county of Krosno, in the area
of Low Beskid Mountains. The height of this
area does not exceed 650 m above sea level,
and in the health resort itself it ranges
from ca. 380 m to 430 m above sea level
398-399
Iwonicz–Zdrój
Gmina Iwonicz-Zdrój położona jest w południowo – zachodniej części województwa
podkarpackiego, w powiecie krośnieńskim,
w strefie Beskidu Niskiego. Wysokość tego
obszaru nie przekracza 650 m n.p.m., a w samym uzdrowisku waha się od ok. 380 m do
430 m n.p.m.
Gmina jako jednostka administracyjna została utworzona w 1973 r. W jej skład
wchodzą: miasto Iwonicz-Zdrój oraz sołectwa: Iwonicz, Lubatowa i Lubatówka.
Klimat, jaki tutaj występuje, należy do
typu klimatów górskich i podgórskich, jest
to klimat umiarkowanie bodźcowy, z przewagą cech kontynentalnych.
Samo uzdrowisko Iwonicz-Zdrój odznacza się wyjątkowymi walorami krajobrazowymi, przyrodniczymi i klimatycznymi.
Rozległe leśne obszary, będące pozostałością dawnej puszczy karpackiej, nie tylko wzbogacają pejzaż Iwonicza i południowych regionów gminy, są również otuliną
uzdrowiska, regulują wilgotność i temperaturę, chronią przed wiatrami i decydują
o istnieniu specyficznego mikroklimatu, posiadającego leczniczy, uzdrowiskowy charakter. Obecność naftanów oraz ostre powietrze powodują, że uzdrowisko, leżące
na obszarze największego promieniowania
i najmniejszego zachmurzenia w Polsce, jest
miejscem działającym uspokajająco, orzeźwiająco i wzmacniająco.
Pierwsze wzmianki o leczniczych właściwościach tutejszych źródeł pochodzą z wydanych w 1578 roku „Cieplic” Wojciecha
Oczki, lekarza nadwornego Stefana Batorego. W XVII wieku „cudowne” właściwości
wód iwonickich były już znane w całym kraju. W XIX w. ówcześni właściciele Iwonicza,
Karol Załuski, a następnie Amelia Załuska,
przystąpili do budowy pierwszych obiektów
zakładu kąpielowego. Do wybuchu I wojny
światowej Iwonicz przeżywał okres szybkiego rozwoju. Zwiększała się liczba gości, powstawały nowe obiekty uzdrowiskowe, rozpoczęto butelkowanie i sprzedaż iwonickich
wód mineralnych.
W 1955 roku ze wsi Iwonicz wyodrębniono Iwonicz-Zdrój, a w 1973 miejscowość
otrzymała prawa miejskie. Największym bogactwem Iwonicza-Zdroju są wody mineralne o właściwościach leczniczych. Są to wody
chlorkowo-wodorowęglanowo-sodowe,
jodkowe, bromkowe, fluorkowe. Stosuje się
je głównie do kuracji pitnej, kąpieli mineralnych, inhalacji i produkcji soli jodowo – bromowej. Pite regularnie leczą alergię, nadciśnienie, miażdżycę, nieżyty żołądka, choroby
przemiany materii oraz niedomogi tarczycy. Stosowane jako kąpiele leczą schorzenia
nerwów obwodowych, stany pourazowe oraz
choroby gośćcowe. Inhalacje leczą stany astmatyczne i choroby dróg oddechowych. Produkowana na ich bazie iwonicka sól lecznicza
stosowana jest w kąpielach i okładach. Wody
te są wykorzystywane również do produkcji
kosmetyków i parafarmaceutyków, znane na
polskim rynku pod znakiem „Iwoniczanka”.
Są to: sól jodobromowa iwonicka, borowinowa kostka iwonicka, sól do kąpieli, solankowy płyn do kąpieli, balsam do ciała ujędrniająco-nawilżający, peeling do ciała, żel pod
prysznic kojąco – nawilżający. Głównymi
kierunkami leczniczymi uzdrowiska są choroby: ortopedyczno-urazowe, neurologiczne, reumatologiczne, układu trawienia, górnych dróg oddechowych, kobiece, otyłość,
skóry, osteoporoza. Nowoczesna baza zabiegowa pozwala na wykonywanie różnorodnych zabiegów. Są to różnego rodzaju kąpiele, masaże i natryski, inhalacje, kinezyterapia,
fizykoterapia, ciepłolecznictwo, światłolecznictwo. Ponadto istnieje możliwość skorzystania z zabiegów SPA, jacuzzi, krioterapii, jaskini solnej, sauny, basenów, a także siłowni,
sali bilardowej, kortów tenisowych, sal gimnastyki indywidualnej i zbiorowej. Goście
The commune of Iwonicz-Zdrój is located
in the south – western part of Podkarpackie Province, in the county of Krosno, in the
area of Low Beskid Mountains. The height of
this area does not exceed 650 m above sea
level, and in the health resort itself it ranges from ca. 380 m to 430 m above sea level.
As an administrative unit, the commune
was founded in 1973. It includes: the city
of Iwonicz-Zdrój and the following village
units: Iwonicz, Lubatowa and Lubatówka.
The climate is of mountain and mountain-foot types, it is a moderately stimulus
climate with the dominance of continental
features.
Iwonicz-Zdrój health resort itself is
characterized by exceptional landscape,
natural and climatic qualities. Extensive forest areas being a remnant of the former Carpathian forest not only enrich the landscape
of Iwonicz and southern regions of the commune, but they are also the buffer-zone of
the health resort, they regulate humidity
and temperature, protect against winds and
determine the specific microclimate of therapeutic, spa nature. The presence of naphthanes and sharp air make the health resort, located within the area of the greatest
insolation and smallest quantity of clouds
in Poland, a tranquilizing, refreshing and
strengthening place.
The first references to therapeutic properties of local springs date back to „Cieplice”
published in 1578, written by Wojciech Oczko, the court physician of Stefan Batory.
In the 17th century „miraculous” properties
of the waters of Iwonicz were known in the
whole country. In the 19th century the owners of Iwonicz, Karol Załuski and then Amelia Załuska, started construction of the first
swimming facility. The period to the outbreak of World War I was the time of rapid
development of Iwonicz. The number of visitors was increasing, new spa facilities were
created, bottling and sale of mineral waters
from Iwonicz were started.
In 1955 Iwonicz-Zdrój was separated
from the village of Iwonicz, and in 1973 it
was granted municipal rights. The greatest
wealth of Iwonicz-Zdrój are mineral waters
with therapeutic properties. These are chloride-bicarbonate-sodium waters, as well as
iodide, bromide, fluoride waters. They are
used mainly for drinking therapies, mineral baths, inhalations and production of iodine – bromine salt. When drank regularly,
they heal allergy, hypertension, atherosclerosis, gastritis, metabolic diseases and ailing
thyroid. When used in the form of baths,
they heal diseases of circumferential nerves,
post-traumatic conditions and rheumatoid
diseases. Inhalations heal asthmatic conditions and diseases of the respiratory tract.
Therapeutic salt of Iwonicz produced on
their basis is used in baths and compresses. These waters are also used for production of cosmetics and parapharmaceutics,
known on the Polish market as „Iwoniczanka”. These are: iodine-bromide salt of Iwonicz, peat bar of Iwonicz, bath salt, saline bubble bath, firming-moisturizing body lotion,
body peeling, soothing – moisturizing shower gel. The main therapeutic directions of
the health resort are: orthopedic-traumatic diseases, neurologic and rheumatological
diseases, as well as diseases of the digestive
system, upper respiratory tract, gynaecopathies, obesity, skin diseases, osteoporosis. Modern base allows to perform various
treatments. These are miscellanous baths,
massages and showers, inhalations, kinesitherapy, physical therapy, thermotherapy,
phototherapy. Furthermore, there is a possibility to use SPA treatments, jacuzzi, cryotherapy, salt cave, sauna, swimming pools,
gym, billiard room, tennis courts, individual
and group gyms. Visitors may use the library,
Iwonicz–Zdrój
Iwonicz–Zdrój
400-401
Iwonicz–Zdrój
mogą korzystać z biblioteki, stanowisk internetowych i innych obiektów uatrakcyjniających pobyt.
Miejscowe biura turystyczne organizują
ciekawe wycieczki autokarowe do Słowacji,
Węgier, Lwowa, Łańcuta, w Bieszczady.
Dobrze zachował się układ przestrzenno – architektoniczny uzdrowiska. Architektura centrum iwonickiego uzdrowiska
stanowi obecnie jedyny w swoim rodzaju
przykład zwartego zespołu drewnianej zabudowy uzdrowiskowej w Polsce. Pochodzi w swym zasadniczym kompleksie z połowy XIX wieku. Drewniana architektura
Iwonicza-Zdroju, wzbudza podziw zarówno wśród znawców balneologii, jak też odwiedzających uzdrowisko kuracjuszy. Łącznie z, usytuowanym pośrodku centrum,
murowanym budynkiem Łazienek Mineralnych, stanowi ona zespół o wyjątkowo dużej wartości zabytkowej, który w 1973 roku
został wpisany w rejestr zabytków budownictwa. Liczne zabytki kultury znajdują
się również w Iwoniczu wsi. Najciekawsze
z nich to: park przydworski, Pałac Zimowy,
zbór ariański i oranżeria stanowiące zespół
parkowo-pałacowy.
Iwonicz–Zdrój oferuje swym gościom
ciekawe imprezy kulturalne, sportowe
i turystyczne. Są to np.: Festiwal Polonijnych
Zespołów Dziecięcych, Festiwal Karpacki, Dni Iwonicza, koncerty Rzeszowskiego
Zespołu Instrumentów Dętych „De Camera”, koncerty muzyki country, Festiwal Kapel Pogranicza, Festiwal Muzyki Organowej
i Kameralnej „Ars Musica”. Ponadto w ciągu całego roku odbywa się szereg imprez kameralnych i rozrywkowych. Odbywa się tutaj szereg imprez sportowo – rekreacyjnych,
z których wymienić można m.in.: zawody
narciarskie „O puchar Burmistrza”, masowy bieg uliczny z Dukli do Iwonicza-Zdroju,
międzynarodowy wyścig kolarski „O Puchar
Uzdrowisk Karpackich”. Zimą czekają wyciąg
narciarski i trasy biegowe. Przez uzdrowisko przebiega główny szlak beskidzki a także piesze i rowerowe szlaki tematyczne, trasy
spacerowe. Ze szczytów wzgórz okalających
Iwonicz– Zdrój można podziwiać panoramę pasma Beskidu Niskiego, Bieszczadów,
Pogórza Strzyżowsko-Dynowskiego, a przy
dobrej widoczności także Tatry.
Mimo ciągłej rozbudowy i rozwoju, Iwonicz–Zdrój zachował dawny, kameralny charakter. Jest to idealne miejsce dla osób ceniących ciszę i spokój. Do dyspozycji gości jest
ponad 2000 miejsc noclegowych w sanatoriach hotelach, pensjonatach, kwaterach
prywatnych i w gospodarstwach agroturystycznych. Czas spędzony w tym miejscu,
będzie na pewno ciekawym przeżyciem.
Iwonicz–Zdrój
Days of Iwonicz, concerts of the Brass Instruments Band from Rzeszów called „De
Camera”, country music concerts, Festival of Borderland Bands, Festival of Organ
and Chamber Music called „Ars Musica”. In
addition, a number of chamber and entertainment events take place throughout the
whole year. A wide range of sports – leisure events are held here, including, among
others: ski competitions „For the Mayor’s
Cup”, mass street race from Dukla to Iwonicz-Zdrój, international bicycle race „For the
Cup of Carpathian Health Resorts”. In winter the region offers ski-lift and cross-country routes. The main route of Beskidy Mountains passes through the health resort, as
well as pedestrian and bicycle theme routes
and walking trails. From tops of the hills surrounding Iwonicz–Zdrój one can admire
panorama of the range of Low Beskid Mountains, Bieszczady Mountains, the Foothills of
Strzyżów and Dynów, and when visibility is
good, also Tatra Mountains.
Despite continuous extension and development, Iwonicz–Zdrój has preserved
its former, intimate nature. It is an ideal place for people appreciating silence and
peace. Guests have at their disposal more
than 2000 accommodation places in the
sanatoria, hotels, guesthouses, private lodgings and agritourist farms. Time spent here
will surely be an interesting experience.
Iwonicz–Zdrój
Internet and other facilities making the stay
more attractive.
Local tourist agencies organize interesting coach trips to Slovakia, Hungary, Lvov,
Łańcut, Bieszczady Mountains.
Spatial – architectonic layout of the
health-resort is well-preserved. Architecture of Iwonicz health-resort centre is currently the only example of a dense complex
of wooden spa buildings in Poland. The primary complex dates back to half of the 19th
century. Wooden Architecture of IwoniczZdrój arouses admiration both among experts in balneology, as well as patients visiting the health resort. Together with the brick
building of Mineral Baths situated in the middle of the centre, it constitutes a complex of
exceptionally high historic value, which was
entered in the register of construction monuments in 1973. Numerous cultural monuments can also be found in Iwonicz village.
The most interesting of them include: park
at the manor house, Winter Palace, Arian
chapel and orangery forming the park-palace complex.
Iwonicz–Zdrój offers interesting cultural, sports and tourist events to its visitors.
These are, e.g.: Festival of Children’s Bands
of Poles Living Abroad, Carpathian Festival,
402-403
Bazar z wieżą zegarową
jest charakterystyczną
budowlą Uzdrowiska
Bazaar with the clock tower
is a characteristic structure
of the health-resort
Deptak. Miejsce spacerów,
odpoczynku i relaksu
Promenade. Place for walks,
rest and relaxation.
Iwonicz–Zdrój
404-405
Iwonicz–Zdrój
406-407
Dom Zdrojowy w Iwoniczu-Zdroju
Iwonicz–Zdrój
Spa House in Iwonicz-Zdrój
Stare Łazienki
Old Baths
408-409
Plac Dietla miejsce promenad,
koncertów i spotkań towarzyskich
Dietl Square, a place of promenades,
concerts and social meetings
Pałac Zimowy.
Dawna rezydencja Załuskich.
Winter Palace.
Former mansion of Załuskis
Iwonicz–Zdrój
410-411
Źródło Józefa. Murowany
kiosk z początków XX wieku.
Pawilon nad Źródłami. Drewniana
altana w kształcie gloriety
Joseph Spring. Brick kiosk from
the early 20th century.
Pavilion on the Springs.
Bower-shaped wooden gazebo
Sanatorium „Sanato”
Sanato Sanatorium
Iwonicz–Zdrój
412-413
Kudowa–Zdrój
Kudowa-Zdrój to miasto
uzdrowiskowo-turystyczne
w południowo-zachodniej części Ziemi
Kłodzkiej, malowniczo położone u podnóża
Gór Stołowych, na wysokości
388 m n.p.m. nieopodal granicy z Czechami.
Kudowa–Zdrój
Kudowa-Zdrój is a spa-tourist city
in the south-western part of the Lands
of Kłodzko, picturesquely located
at the foot of the Stołowe Mountains,
at the height of 388 m above sea level,
near the border with Czech Republic.
414-415
Kudowa–Zdrój
Kudowa-Zdrój to miasto uzdrowiskowo-turystyczne w południowo-zachodniej części Ziemi Kłodzkiej, malowniczo położone
u podnóża Gór Stołowych, na wysokości 388
m n.p.m. nie opodal granicy z Czechami. Połączone jest dogodnymi szlakami komunikacyjnymi z najważniejszymi miastami Polski i Europy. W promieniu 120 km od Kudowy
usytuowane są lotniska o zasięgu międzynarodowym; we Wrocławiu i Pradze. To jeden
z najstarszych polskich kurortów oferujący
mieszkańcom i gościom bogactwo dziedzictwa kultury materialnej, niepowtarzalne walory przyrodnicze oraz największą w tej części Polski ilość stałych i sezonowych atrakcji
turystycznych. Na przestrzeni dziejów uzdrowisko gościło wiele znanych osobistości, bywali tu m.in. król pruski Wilhelm III z rodziną,
Winston Churchill, Bruno Schulz, marszałek Iwan Koniew oraz Karol Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II. W 2007 r. przebywała
w mieście amerykańska ekipa filmowa realizująca film „Opowieści z Narnii. Książę Kaspian”
w reżyserii Andrew Adamsona, który zasadził
drzewo w Alei Szczęścia przed Aqua Parkiem.
Sercem kurortu jest przepiękny Park Zdrojowy z zespołami rzadko spotykanej roślinności, pięknymi alejami spacerowymi, Teatrem
Pod Blachą oraz z Pijalnią Wód Mineralnych
z 1853 r. Lecznicze właściwości wód kudowskich znane były już w XVI wieku, natomiast
pierwsze drewniane urządzenia kąpielowe powstały w 1636 r. Obecnie eksploatowane są
cztery, ekologicznie nieskażone, powszechnie
doceniane w balneologii i leczeniu uzdrowiskowym, źródła mineralne. Wykorzystywane
są do kuracji pitnych oraz zabiegów balneologicznych, a określone jako szczawy wodorowo-węglanowo-sodowo-wapniowe, arsenowe i żelaziste. Źródła „Jędrzeja Śniadeckiego”
o mineralizacji 3,05 g/litr oraz „Leona Marchlewskiego”o mineralizacji 1,15 g/litr dostępne są w ujęciu w Pijalni, pozostałe dwa zasilają
urządzenia kąpielowe. W XIX i na początku XX
wieku wodę ze źródeł kudowskich wysyłano
co tydzień do Berlina, gdzie cieszyła się wielkim uznaniem. Łagodny klimat i obfitość wód
mineralnych sprzyjają, leczeniu wielu chorób,
szczególnie serca, niedokrwistości, nadczynności tarczycy, otyłości, schorzeń dróg oddechowych. Osobom oczekującym poprawy
zdrowia uzdrowisko oferuje wyspecjalizowaną kadrę medyczną, nowoczesną bazę leczniczą, zabiegową i hotelową dostosowaną do
potrzeb osób niepełnosprawnych. Miasto dysponuje bogatą i zróżnicowaną bazą gastronomiczną i noclegową z możliwością zakwaterowania w hotelach, w tym czterogwiazdkowych,
pensjonatach, willach, ośrodkach wypoczynkowych, SPA, gospodarstwach agroturystycznych, schronisku młodzieżowym oraz
w licznych kwaterach prywatnych. Niepowtarzalnego charakteru i klimatu nadaje uzdrowisku, pięknie zachowana, typowa dla XVIII i XIX
wieku, zabudowa uzdrowiskowa.
Kudowa to miasto, w którym każdy turysta, kuracjusz, znajdzie coś dla siebie. Zaciszne restauracje, malownicze doliny, zagubiony
świat dawnych zawodów, unikalne zbiory muzealne, tajemnicze kapliczki, niesamowity labirynt skalny, piękno przyrody, nowoczesne
obiekty rekreacyjne przyciągają licznych zwiedzających. Będąc w Kudowie koniecznie należy zwiedzić Kaplicę Czaszek, której ściany i sufit
wyłożone są 3 tysiącami czaszek i rzędami kości ludzkich. Pod podłogą spoczywa dalszych
20-30 tysięcy szczątków ludzkich. Jest to jedyny obiekt tego typu w Polsce i jeden z trzech
w Europie. Nie można także ominąć malowniczo położonego Muzeum Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego, Szlaku Ginących Zawodów,
w którym można skosztować wiejskiego chleba
oraz samodzielnie wytoczyć naczynia gliniane
na kole garncarskim. Muzeum Zabawek „Bajka”
prezentuje zabawki pamiątkarskie, regionalne,
obrzędowe, artystyczne, teatralne, z różnych
stron świata. Wykonane są z gliny, porcelany,
KUDOWA-ZDRÓJ is a spa-tourist city in the
south-western part of the Lands of Kłodzko,
picturesquely located at the foot of the
Stołowe Mountains, at the height of 388 m
above sea level, near the border with Czech
Republic. Convenient communication routes
connect it to the most important cities of Poland and Europe. Within 120 km from Kudowa
one can find international airports in Wrocław
and Prague. It is one of the oldest Polish resorts, offering to the inhabitants and visitors
rich heritage of material culture, unique natural qualities, as well as the largest quantity of
permanent and seasonal tourist attractions
in this part of Poland. In the space of history
the health resort was visited by many famous
personalities, among others, the Prussian king
Wilhelm III with his family, Winston Churchill,
Bruno Schulz, Marshal Iwan Koniew and Karol Wojtyła, future Pope John Paul II. In 2007
American film crew was staying in the city,
making „Chronicles of Narnia. Prince Caspian” directed by Andrew Adamson who planted
a tree in the Happiness Avenue in front of the
Aqua Park. The heart of the resort is the fabulous Spa Park with the complexes of rare vegetation, beautiful walking alleys, Theatre called
“Pod Blachą” and Mineral Water Pump Room
from 1853. Curative properties of the waters
of Kudowa were known already in the 16th
century, whereas the first wooden bath devices were created in 1636. Currently, one exploits four, environmentally uncontaminated mineral springs, commonly appreciated in
balneology and spa treatment. They are used
in drinking therapies and balneological treatments, and referred to as hydrogen-carbonate-sodium-calcium, arsenic and ferruginous
carbonated mineral waters. „Jędrzej Śniadecki”
springs with 3.05 g/liter mineralization and
„Leon Marchlewski” springs with 1.15 g/liter
mineralization are available in the intake in
the Pump Room, while the other two springs
supply bath devices. In the 19th and early 20th
century water from the springs of Kudowa was
sent every week to Berlin, where it was highly
appreciated. Mild climate and abundant mineral waters are favourable for treatment of
many diseases, in particular the ones related
to the heart, as well as anemia, thyroid hyperfunction, obesity, diseases of the respiratory
system. To those expecting health improvement, the resort can offer specialized medical
personnel, modern medicinal, treatment and
hotel base, adapted also to the needs of the
disabled. The city has a broad and diverse catering and accommodation base with the possibility of accommodation in hotels, including
four-star ones, guesthouses, villas, recreational centers, SPA, agritourist farms, hostel and
numerous private lodgings. Unique nature and
climate of the health resort is determined by
beautifully preserved health-resort buildings,
typical for the 18th and the 19th centuries.
Kudowa is a city where every tourist or patient will find something interesting. Cosy restaurants, picturesque valleys, lost world of old
professions, unique museum collections, mysterious shrines, an incredible rocky labyrinth,
the beauty of nature and modern recreational facilities attract numerous visitors. While
visiting Kudowa, one must visit the Chapel of
Skulls, whose walls and ceiling are lined with
3 thousand skulls and rows of human bones.
Under the floor rest further 20-30 thousand
human remains. This is the only facility of this
type in Poland and one of the three in Europe.
One cannot also pass by the picturesquely located Museum of Folk Culture of the Foothills of Sudety Mountains, the Route of Dying Professions, where one can try rural bread
and make pottery on the potter’s wheel. Museum of Toys called „Bajka” presents souvenir, regional, ceremonial, artistic or theater
toys from various places of the world. They
are made of clay, porcelain, paper, soap, castiron, stone and wood. The Museum of Frogs,
Kudowa–Zdrój
Kudowa–Zdrój
416-417
Kudowa–Zdrój
papieru, mydła, żeliwa, kamienia i drewna.
Warto też zaglądnąć do Muzeum Żaby, Ruchomej Szopki i Muzeum Rzemiosł.
Na każdego, kto ceni sobie aktywny wypoczynek, czeka Aqua Park-Wodny Świat z nowoczesnym basenem pływackim, basenem
rekreacyjnym ze sztuczną rwącą rzeką oraz
brodzikiem dla dzieci, wypełnionymi krystalicznie czystą, lekko soloną wodą. W Parku Linowym spragnieni adrenaliny przeżyją ekscytujące i pełne emocji chwile na linach, mostach
linowych, 21 platformach zawieszonych 15 metrów nad ziemią. Miłośnicy różnych dyscyplin
sportowych miło spędzą czas na kortach tenisowych i boiskach sportowych. Liczne szlaki
rowerowe i turystyczne, narciarskie trasy biegowe i zjazdowe zarówno po polskiej jak i czeskiej stronie granicy, czynią to miejsce niezwykle atrakcyjnym o każdej porze roku. Park
Rozrywki Rodzinnej Colorado z placem zabaw, wyposażonym w zabawki dmuchane, dużą
zjeżdżalnię, poduchę do skakania, zamek, suchy basen z piłeczkami, małą zjeżdżalnię dla
najmniejszych dzieci, to wspaniałe miejsce dla
rodzinnego wypoczynku. Na strzelnicy położonej w wydzielonej części Parku można ćwiczyć
celne oko i pewną rękę, strzelając z łuków i wiatrówek pneumatycznych, które można wypożyczyć na miejscu.
Jedną z największych atrakcji turystycznych są pobliskie Góry Stołowe, jedyne w Polsce góry płytowe, które ze względu na wyjątkowe walory przyrodnicze, występujące tu formy
skalne oraz gatunki flory i fauny zostały objęte utworzonym w 1993 r. Parkiem Narodowym
Gór Stołowych. Kudowa położona u ich stóp
jest doskonałą bazą wypadową dla miłośników
kontaktu z cudami natury. Szczególną popularnością cieszą się wycieczki do Rezerwatu Błędne Skały, niesamowitego labiryntu skalnego,
obejmującego grzbiet Skalniaka (915 m n.p.m.),
gdzie bloki skalne rozrzucone na powierzchni 21,14 ha tworzą trasę turystyczną o wyjątkowym uroku, ze szczelinami pomiędzy skałami wąskimi na kilkadziesiąt centymetrów.
Najwyższą górą stołową, okraszoną magicznymi rzeźbami natury przypominającymi postacie
ludzi, zwierząt, maczugi i grzyby jest Szczeliniec Wielki (919 m n.p.m.). Z jego tarasów widokowych, na których natchnienia szukał sam
Goethe, podziwiać można cudowne panoramy czterech stron świata, całą Ziemię Kłodzką,
pasmo Sudetów z Karkonoszami, a przy dobrej
widoczności nawet Śnieżkę.
W Kudowie sezon na kulturę i sztukę
trwa cały rok. W bogatej ofercie przygotowanej przez miasto znajdą coś dla siebie miłośnicy muzyki, kina, teatru i sztuk plastycznych.
Najbardziej renomowaną imprezą muzyczną
jest przeszło 40-letnie święto opery - odbywający się w sierpniu Międzynarodowy Festiwal
Moniuszkowski.
Podczas pobytu w Kudowie-Zdroju, warto zaplanować sobie jednodniowe wycieczki po okolicznych atrakcjach turystycznych
znajdujących się w pobliskich Czechach. Wygodna komunikacja miejska CDS relacji Kudowa–Zdrój – Nachod pozwala, nawet niezmotoryzowanym, na odwiedzenie przygranicznego
Nachodu, gdzie na uwagę zasługuje górujący
nad centrum miasta zamek z połowy XIII wieku. Rozległy obiekt z 5 dziedzińcami przebudowany w stylu renesansowym, a później barokowym, zachwyca ekspozycją bezcennych tkanin.
Na wzgórzach w sąsiedztwie granicy z Polską znajdują się umocnienia wojskowe z lat 30
XX wieku. W udostępnionym do zwiedzania,
zrekonstruowanym bunkrze N-S 82 Brezinka
demonstrowane jest oryginalne, sprawne wyposażenie wojskowe z ubiegłego wieku.
To tylko niektóre atrakcje Kudowy–Zdroju, żeby wszystkie ocenić i docenić trzeba tu
przyjechać. Kudowa–Zdrój zaprasza wszystkich o każdej porze roku. Otoczone zielenią,
parkami, skwerami, sanatoria, hotele i pensjonaty oferują komfortowy wypoczynek i umożliwią pełne wykorzystanie każdego dnia urlopu.
Movable Crib and Museum of Crafts are also
worth visiting.
Everyone who values active rest, may visit Aqua Park - Water World with a modern
swimming pool, recreational swimming pool
with artificial torrent and children’s pool,
filled with crystal clear, slightly salted water.
In the Rope Park people looking for adrenaline
will experience exciting, thrilling moments on
the ropes, rope bridges, 21 platforms suspended 15 meters above the ground. Enthusiasts of
various sports disciplines will enjoy their time
on tennis courts and playing fields. Numerous bicycle and tourist routes, cross-country
and downhill ski routes both on the Polish and
Czech side of the border make this place extremely attractive at any time of the year. Family Entertainment Park called „Colorado” with
the playground equipped with air toys, a large
slide, jumping cushion, castle, dry pool with
balls, small slide for the youngest children is a
lovely place for family leisure. At the rifle range
situated in a separated part of the Park one can
practise well-aiming eye and firm hand when
shooting bows and pneumatic air-guns that
can be rented on-site.
One of the greatest tourist attractions are
the neighbouring Stołowe Mountains, the
only plate Mountains in Poland, which, owing
to exceptional natural qualities of local rock
forms, as well as species of flora and fauna,
were covered by the National Park of Stołowe
Mountains established in 1993. Kudowa located at their foot is a perfect starting point for
the lovers of contact with the miracles of nature. A particularly popular form of entertainment are trips to Błędne Skały Reserve, an extraordinary rocky labyrinth covering the ridge
of Skalniak (915 m above sea level), where rock
blocks scattered on the area of 21.14 ha create a tourist route of particular charm, with a
few-dozen-centimeter narrow gaps between
the rocks. The highest mountain, enhanced
by magic sculptures of nature resembling silhouettes of people, animals, clubs and mushrooms, is Szczeliniec Wielki (919 m above sea
level). From its view terraces, where Goethe
himself was looking for inspiration, one can
admire wonderful panoramas of four cardinal
points, the whole Area of Kłodzko, the range
of Sudety Mountains with Karkonosze Mountains, and, when visibility is good, even Śnieżka
mountain.
Culture and art season in Kudowa lasts
all-year-round. Enthusiasts of music, cinema,
theatre and fine arts will find something for
themselves in the rich offer prepared by the
city. The most reputable music event is over
40-year-old day of the opera - the International Festival of Moniuszko held in August.
While staying in Kudowa-Zdrój, it is good
to plan one-day trips to the neighboring tourist attractions located in the nearby Czech Republic. Thanks to convenient CDS municipal
transport between Kudowa–Zdrój and Nachod, even people without cars may visit Nachod, located on the border, where a place
worth attention is the castle from half of the
13th century dominating over the city centre.
An extensive facility with 5 yards reconstructed in renaissance, and afterwards - baroque
style delights with the exhibition of priceless
fabrics.
On the hills in the vicinity of the border
with Poland one can find military fortifications from the 1930s. In the reconstructed N
S-82 Brezinka bunker, made available to visitors, one can see original functional military
equipment from the previous century.
These are only some of the attractions of
Kudowa–Zdrój - one has to come here to assess and appreciate all of them. Kudowa–Zdrój
invites all visitors at any time of the year. Sanatoria, hotels and guesthouses surrounded by
greenery, parks and squares offer comfortable
rest and allow to take full advantage of each
day of holidays.
Kudowa–Zdrój
Kudowa–Zdrój
418-419
Sanatorium Zameczek w Parku Zdrojowym
FOT. KONRAD BUSS
Zameczek Sanatorium in the Spa Park
PHOTO BY KONRAD BUSS
Kaplica Czaszek
FOT. ARCH. URZĘDU MIASTA
Skull Chapel
Kudowa–Zdrój
420-421
Kudowa–Zdrój
422-423
Park Zdrojowy nocą
FOT. KONRAD BUSS
Na stronie 420
Staw w Parku Zdrojowym
Na stronie 421
Park Zdrojowy
FOT. KONRAD BUSS
FOT. KONRAD BUSS
On the page 420
Pond in the Spa Park
On the page 421
Spa Park
Spa Park at night
Kudowa–Zdrój
Szlak Ginących Zawodów
- tradycyjny wypiek chleba
Route of Dying Professions
- traditional bread baking
424-425
Góry Stołowe - Szczeliniec Wielki
Stołowe Mountains - Szczeliniec Wielki
Muzeum Kultury Ludowej
Pogórza Sudeckiego - Wiatrak Koźlak
FFOT. KONRAD BUSS
Museum of Folk Culture of the Foothills
of Sudety Mountains - Koźlak Windmill
Kudowa–Zdrój
426-427
Sanatorium „Polonia”
FOT. KONRAD BUSS
Polonia Sanatorium
Park Linowy
Tree-Hanging Rope Park
Kudowa–Zdrój
428-429
Ustroń
Miasto położone jest w dolinie rzeki Wisły,
u stóp Czantorii Wielkiej (995 m n.p.m.)
i Równicy (884 m n.p.m.) Po raz pierwszy
wymieniony w 1305 r. jako osada
książąt cieszyńskich.
Ustroń
The city is situated in the valley of Vistula
river, at the foot of Czantoria Wielka
(995 m above sea level) and Równica
(884 m above sea level). For the first time
it was referred to in 1305, as a settlement
of the princes of Cieszyn.
430-431
Ustroń
Miasto położone jest w dolinie rzeki Wisły, u stóp Czantorii Wielkiej (995 m n.p.m.)
i Równicy (884 m n.p.m.) Po raz pierwszy
wymieniony w 1305 r. jako osada książąt cieszyńskich. Panujący tu podgórski umiarkowany klimat, czystość powietrza, na którego
skład wpływają kompleksy lasów świerkowo-bukowych oraz walory krajobrazowe
doceniono już w połowie XVII wieku, kiedy to w Ustroniu pojawili się pierwsi letnicy i kuracjusze. Leczono tu wówczas choroby przewodu pokarmowego i anemię.
W XVIII wieku ta pasterska osada zmieniła się w przemysłową – odkryto rudę żelaza
i uruchomiono hutę. W II połowie XIX wieku
odkryto źródło wody żelazistej oraz pokłady borowiny, co przyczyniło się do zainteresowania Ustroniem w charakterze kurortu. W 1882 roku Rząd Krajowy w Opawie
oficjalnie zatwierdził Ustroń jako austriackie uzdrowisko. W 1967 roku miasto otrzymało status polskiego uzdrowiska, a jeszcze
wcześniej – bo 28 grudnia 1956 roku – prawa miejskie.
Pod wpływem czasu i działalności człowieka Ustroń zmienił swe oblicze. Obecnie jest jedynym miastem uzdrowiskowo - wczasowym w Beskidzie Śląskim, zaś
jego symbolem stały się charakterystyczne
„piramidy”. Do Ustronia warto przyjechać
nie tylko na wypoczynek, ale również na leczenie i rehabilitację schorzeń narządów ruchu, układu krążenia, układu oddechowego
i nerwowego.
W programie leczenia wykorzystuje się
charakterystyczne dla leczenia uzdrowiskowego tworzywa naturalne: solanki i borowinę oraz kinezyterapię, jako podstawową
metodę usprawniającą. Solanki ustrońskie
zawierają przeciętnie w 1 litrze około 7
– 13,5 mg jodków (norma wynosi ok. 1 mg),
300 – 400 mg bromków ( norma wynosi 5
mg), do 15 mg żelaza oraz śladowe ilości takich pierwiastków jak: bor, cynk, miedź, nikiel, aluminium, molibden.
To niezwykłe miasto oferuje przyjezdnym gościom wiele atrakcji. Wyjątkową popularnością wśród turystów cieszy
się Czantoria Wielka, na którą można wyjechać nowoczesną 4 osobową „kanapą”
a na polanie Stokłosica skorzystać z letniego toru saneczkowego. Ze szczytu Czantorii przy dobrej widoczności można zobaczyć Tatry i Małą Fatrę. Równie wspaniały
widok roztacza się z polany powyżej schroniska na Równicy. Atrakcją jest tu całoroczny tor saneczkowy oraz ciekawe obiekty gastronomiczne, w których można skosztować
potrawy regionalnych. Warto również udać
się szlakiem spacerowym do Źródła Karola i Żelazistego po dobrą wodę oraz zwiedzić
Leśny Park Niespodzianek. W parku można
obcować z naturą, zobaczyć między innymi
stację ptaków drapieżnych z pokazami ich
lotów, dziką zwierzynę lasów europejskich,
przemieszczającą się wśród zwiedzających.
Można korzystać z tras rowerowych, naturalnych plaż nad Wisłą, krytych i otwartych
kortów tenisowych. Gdyby jednak pogoda nie sprzyjała zapraszamy do korzystania
z basenów solankowych, gabinetów odnowy
biologicznej, siłowni i sal gimnastycznych.
Także gościom przybywającym do Ustronia
w sezonie zimowym, nie zabraknie atrakcji. Amatorzy „białego szaleństwa” mają do
dyspozycji wyciągi narciarskie, urozmaicone trasy zjazdowe, wiele z nich jest sztucznie naśnieżanych, utrzymywanych ratrakami i oświetlonych na całej długości.
Godne uwagi jest Muzeum Ustrońskie im.
Jana Jarockiego, gdzie można poznać historię miasta, Muzeum Regionalne „Stara Zagroda”, zabytkowy kościółek drewniany pw.
św. Anny z 1765 roku, w Ustroniu Nierodzimiu, kościół ewangelicko – augsburski pw.
Apostoła Jakuba z 1835 roku, rzymsko – katolicki pw. św. Klemensa z 1788 r. oraz „Dąb
The city is situated in the valley of Vistula
river, at the foot of Czantoria Wielka (995 m
above sea level) and Równica (884 m above
sea level). For the first time it was referred
to in 1305, as a settlement of the princes of
Cieszyn. Local mountain-foot moderate climate, air cleanliness influenced by sprucebeech forests complexes, as well as landscape values were appreciated as early as in
mid 17th century, when the first summer visitors and patients appeared in Ustroń. Diseases of the digestive tract and anemia were
treated here at that time. In the 18th century this shepherds’ settlement turned into
an industrial one – one discovered iron ore
and established ironworks. In the 2nd half
of the 19th century one discovered a spring
of ferruginous water and deposits of therapeutic peat, which contributed to arising interest in Ustroń as a resort. In 1882 National Government in Opawa officially approved
Ustroń as an Austrian health resort. In 1967
the city received the status of a Polish health
resort, and yet earlier – on 28 December
1956 – municipal rights.
With the passage of time and under
the influence of human operations Ustroń
changed its nature. Currently, it is the only
spa-holiday city in Beskid Śląski mountains,
while its symbol became the characteristic „pyramids”. Ustroń is worth visiting not
only for the purpose of recreation, but also
for treatment and rehabilitation of the locomotor system conditions, cardiovascular
diseases as well as diseases of the respiratory and nervous systems.
Treatment program involves natural materials typical for spa treatment: saline and
therapeutic peat, as well as kinesitherapy, as
the basic method of rehabilitation. On average, the saline of Ustroń contains approximately 7 – 13.5 mg of iodides per 1 litre (the
standard is approximately 1 mg), 300 – 400
mg of bromides (the standard is 5 mg), up to
15 mg of iron and trace quantities of such elements as: boron, zinc, copper, nickel, aluminum, molybdenum.
This remarkable city offers many attractions to its visitors. Czantoria Wielka is a very
popular place among tourists. One can get
there by a modern 4-passenger „sofa” and
on Stokłosica clearing take advantage of the
summer chute. When visibility is good, one
can see Tatra Mountains and Mała Fatra from
Czantoria top. An equally magnificent view
unfolds from the clearing above the hostel
on Równica. A great local attraction is an allyear-round chute and interesting restaurant
facilities where one can try regional dishes.
One should also travel the walking route to
the Spring of Karol and Ferruginous spring for
good-quality water, and visit the Forest Park
of Surprises. In the park one can have contact
with nature, see, among others, the station of
birds of prey with the shows of their flights,
wild animals of European forests moving
among the visitors. One can take advantage
of bicycle paths, natural beaches at the Vistula river, indoor and outdoor tennis courts.
However, if the weather is bad, visitors are
welcome to use saline swimming pools, biological regeneration rooms, gyms and fitness
rooms. Also visitors arriving in Ustroń in the
winter season will not be missing attractions.
The lovers of winter sports have at their
disposal the ski lifts, diverse downhill routes,
many of them artificially snowed, maintained with the use of snowcats and lit on
the whole length.
A place worth attention is Jan Jarocki
Museum of Ustroń, where one can become
familiar with the history of the city, Regional Museum called „Stara Zagroda” (Old
Farmstead), historical St. Anna little wooden church from 1765 in Ustroń Nierodzimie,
Jacob Apostle Evangelical-Augsburg church
from 1835, St. Klemens Roman-Catholic
Ustroń
Ustroń
432-433
Ustroń
Sobieskiego” upamiętniający przemarsz oddziałów króla Jana Sobieskiego w drodze na
Wiedeń.
Dodatkową atrakcją są propozycje kulturalne odbywające się w amfiteatrze lub
Miejskim Domu Kultury „Prażakówka”.
Atrakcyjnymi imprezami są: Otwarcie Sezonu Uzdrowiskowego, Festiwal Folk & Country, Ustrońskie Dożynki, Ustrońskie Spotkania Teatralne – USTA, Ustrońska Jesień
Muzyczna oraz występy reprezentacyjnych
zespołów artystycznych miasta: Estrady Ludowej „Czantoria” i Estrady Regionalnej
„Równica”. Warto dodać, że amfiteatr posiada jedną z nielicznych w Polsce zadaszoną
scenę i widownię.
Dużą popularnością
cieszą się również imprezy sportowo – rekreacyjne, takie jak: Bieg Romantyczny Parami, Rodzinny Rajd Rowerowy, Marszobiegi
na Czantorię i Równicę, Turniej Koszykówki
na Asfalcie – Beton.
Dobre połączenia drogowe, walory krajobrazowe, lecznicze i wypoczynkowe sprawiły, że Ustroń jest znany daleko poza
granicami kraju, przyjazny i dostępny dla turystów niezależnie od kondycji i zasobności
portfela.
Ten uroczy, przed setkami lat zagubiony
w górskich dolinach zakątek, to dzisiaj jedno
z najpiękniejszych miast województwa śląskiego. Z daleka zadziwia ciszą i spokojem,
z bliska zachwyca swoją różnorodnością.
Ustroń
nowadays one of the most beautiful cities of
the Silesian Province. It astonishes with silence and peace from afar, and from up close
it delights with its diversity.
Ustroń
church from 1788 and „Sobieski’s Oak” commemorating the march of the armies of king
Jan Sobieski on their way to Vienna.
An additional attraction are cultural events taking place in the amphitheater or the Municipal Culture House called
„Prażakówka”. Attractive events include:
Opening of the Spa Season, Folk & Country Festival, Harvest Feast of Ustroń, Theater
Meetings of Ustroń called „USTA”, Music Autumn of Ustroń, as well as performances by
representative artistic groups of the city:
„Czantoria” Folk Estrade and „Równica” Regional Estrade. One should add that the amphitheatre has a roofed stage and seats - one
of the few such solutions in Poland.Other
highly popular events are also sports–recreational events, such as: Romantic Race in
Pairs, Family Bicycle Race, Cross-Country
Run to Czantoria and Równica, Basketball
Tournament on Asphalt called „Concrete”.
Good transport connections, landscape,
therapeutic and recreational values made
Ustroń famous far outside the borders of
Poland, friendly and available for tourists
regardless of the condition and wealth of
visitors.
This charming corner, lost in the mountain valleys hundreds years before, is
434-435
Fragment ulicy Ignacego Daszyńskiego
FOT. HENRYK CIEŚLAR
Fragment of Ignacego Daszyńskiego Street
PHOTO BY HENRYK CIEŚLAR
Leśny Park Niespodzianek
FOT. GRAŻYNA WINIARSKA
Forest Park of Surprises
PHOTO BY GRAŻYNA WINIARSKA
Ustroń
436-437
Ustroń
438-439
Ustroński rynek i widok
na dzielnicę „Zawodzie”
FOT. HENRYK CIEŚLAR
Ustroń market and view
of „Zawodzie” district
Na stronie 437
Czantoria - letni tor saneczkowy
FOT. WOJSŁAW SUCHTAY
FOT. WOJSŁAW SUCHTA
On the page 436
Równica –all-year-round toboggan-run
On the page 437
Czantoria - summer toboggan-run
PHOTO BY WOJSŁAW SUCHTA
Ustroń
PHOTO BY HENRYK CIEŚLAR
Na stronie 436
Równica – całoroczny tor saneczkowy
Marszobieg na Czantorię Wielką
Cross-country run to Czantoria Wielka
440-441
Staw kajakowy
Muzeum Ustrońskie im. Jana Jarockiego
Jan Jarocki Museum of Ustroń
Canoeing pond
Ustroń
442-443
Kolej Linowa na Czantorię
Cable Railway to Czantoria
Panorama Ustronia
A panorama of Ustroń
Ustroń
444-445
Szczawno-Zdrój
Podania związane ze Szczawnem-Zdrój,
sięgającym korzeniami trzynastego wieku,
już w średniowieczu wspominały
o korzystnym wpływie wód mineralnych
na zdrowie, ale ich źródła i skład chemiczny
po raz pierwszy opisano dopiero w 1601 roku.
Szczawno-Zdrój
Legends concerning Szczawno-Zdrój,
dating back to the thirteenth century,
already in the Middle Ages mentioned
the eff ect of mineral waters favourable
for health, but their sources and chemical
composition were for the fi rst time
described no sooner than in 1601
446-447
Szczawno-Zdrój
Podania związane ze Szczawnem–Zdrój,
sięgają korzeniami trzynastego wieku. Już
w średniowieczu wspominały o korzystnym
wpływie wód mineralnych na zdrowie, ale
ich źródła i skład chemiczny po raz pierwszy
opisano dopiero w 1601 roku.
W XVII stuleciu Szczawno–Zdrój znane było jako uzdrowisko, jednak intensywny
rozwój kurortu i kompleksowej przedsiębiorczości, związanej z leczeniem oraz obsługą
kuracjuszy, rozpoczął się w roku 1815, kiedy
to Jan Henryk VI Hochberg (przedstawiciel
rodu z pobliskiego zamku Książ, właścicieli
Szczawna) postanowił stworzyć uzdrowisko
na europejskim poziomie. Przez wieki ściągali tu liczni i sławni kuracjusze. W Szczawnie leczyli się m.in.: król August, cesarz Wilhelm II, Konstantyn – król grecki, car Mikołaj
I, Winston Churchill, Agostino Casaroli, kardynał Adam Sapieha, Zygmunt Krasiński, Ludwik Zamenhof, Jarosław Iwaszkiewicz, Jan
Brzechwa. Z kurortem związana jest również
postać Henryka Wieniawskiego, który przyjeżdżał tu na leczenie i jednocześnie koncertował. W sezonie kurort ożywiał się niezwykle, a wielojęzyczny gwar nadawał mu
międzynarodowy charakter.
Dzisiejsze Szczawno–Zdrój imponuje przede wszystkim przyrodą, ale także
interesującą ofertą kulturalną, rekreacyjną
i sportową oraz nowoczesną infrastrukturą
leczniczą spółki „Uzdrowisko Szczawno–Jedlina”, które przyciągają licznych kuracjuszy.
Uzdrowisko Szczawno–Zdrój leży w Sudetach Środkowych na wysokości około 410
m n.p.m., w południowo–zachodniej Polsce,
na Dolnym Śląsku. Różnica wzniesień między najwyżej i najniżej położonym punktem
wysokościowym daje urozmaicone ukształtowanie powierzchni i interesujące kontrasty krajobrazowe.
Szczawno–Zdrój, osłonięte od porywistych wiatrów górą Chełmiec (851m n.p.m.),
posiada klimat podgórski, lekko bodźcowy
i orzeźwiający. Lato jest tu na ogół chłodne, o pogodzie zmiennej, zima zaś niezbyt
mroźna, łagodna, zbliżona do klimatu polskiego wybrzeża. Na warunki tutejszego mikroklimatu największy wpływ ma położenie
miejscowości w dolinie potoku Szczawnik
oraz dobrze zalesionych wzgórz otaczających uzdrowisko. Niewiele jest miast w Polsce, które mogą wykazać się takim bogactwem terenów zielonych.
Centralne miejsce w Szczawnie–Zdroju zajmuje, połączona z Halą Spacerową, przepiękna dziewiętnastowieczna Pijalnia Wód Mineralnych, gdzie znajdują się
ujęcia czterech wód leczniczych: „Dąbrówka”, „Mieszko”, „Młynarz” i „Marta”. Występujące tu wody to szczawy wodorowęglanowo–sodowo–wapniowo–magnezowe
o łagodnym smaku.
Wykorzystując unikalne walory klimatyczne, naturalne wody lecznicze, wiedzę
i umiejętności personelu oraz nowoczesny
sprzęt medyczny i rehabilitacyjny leczone
są w Szczawnie–Zdroju schorzenia narządu
ruchu, układu oddechowego, układu pokarmowego, układu moczowego, układu nerwowego oraz przemiany materii.
Lecznictwo balneoklimatyczne w Szczawnie–Zdroju oparte jest na naturalnych wodach leczniczych, sprzyjających warunkach
klimatycznych oraz na wyposażanym w najnowocześniejszy sprzęt Zakładzie Przyrodoleczniczym, oferującym zabiegi z zakresu
m. in. aerozoloterapii (inhalacje). Szczególnie polecane są inhalacje z wykorzystaniem
wody leczniczej „Mieszko”, a ponadto inhalacje z olejkiem sosnowym oraz z użyciem
roztworu soli jodobromowej. Zabiegi wykonywane są przy pomocy inhalatorów ultradźwiękowych i dyszowych. Znajdują się tu
również tzw. inhalatoria celkowe, wytwarzające aerozol w zamkniętej przestrzeni,
w której przebywa pacjent podczas zabiegu
Legends concerning Szczawno-Zdrój, dating back to the thirteenth century, already
in the Middle Ages mentioned the effect of
mineral waters favourable for health, but
their sources and chemical composition
were for the first time described no sooner
than in 1601.
In the 17th century Szczawno-Zdrój was
known as a health resort, however, intensive
development of the resort and complex entrepreneurship, related to treatment and services for patients, began in 1815, when Jan
Henryk VI Hochberg (representative of the
family from the neighbouring Książ castle,
the owners of Szczawno) decided to found
a health resort on the European level. Many
famous visitors have been coming here for
centuries. Patients in Szczawno included,
among others: king August, emperor Wilhelm
II, Greek king Constantine, Tsar Nicholas I,
Winston Churchill, Agostino Casaroli, cardinal Adam Sapieha, Zygmunt Krasiński, Ludwik Zamenhof, Jarosław Iwaszkiewicz, Jan
Brzechwa. Another person associated with
the resort is Henryk Wieniawski who used
to come here for treatment and, at the same
time, gave concerts. In the summer season
the resort pulsated with life, and multilingual
buzz gave it an international character.
Today’s Szczawno-Zdrój impresses, first
of all, with nature, but also with an interesting cultural, recreational and sports offer as
well as modern medicinal infrastructure of
“Uzdrowisko Szczawno-Jedlina” (Szczawno-Jedlina Health Resort) company, attracting numerous patients.
Szczawno-Zdrój health resort is located
in the Middle Sudety Mountains, at a height
of 410 m above sea level, in south-western
Poland, in Lower Silesia. The difference between the highest and the lowest point provides diversified land relief and interesting
landscape contrasts.
Szczawno-Zdrój, shielded from gusty
winds by the mountain of Chełmiec (851m
above sea level), has submontane climate,
slightly stimulating and refreshing. In general, summer is cool here, with variable weather, while winter is not very cold but mild,
similar to the climate of the Polish coast.
The conditions of the local microclimate
are mostly influenced by the town’s location
in the valley of Szczawnik stream as well as
well forested hills surrounding the health
resort. There are few cities in Poland which
can boast about so rich green areas.
Central place in Szczawno-Zdrój is
occupied by a beautiful 19th-century
Mineral Water Pump Room, combined with
the Walking Hall, with the intakes of four
medicinal waters: “Dąbrówka”, “Mieszko”,
“Młynarz” and Marta”. Waters that can be
found here are bicarbonate-sodium-calcium-magnesium carbonated mineral waters
of mild flavour.
Taking advantage of unique climatic
qualities, natural medicinal waters, knowledge and skills of personnel and modern
medical and rehabilitation equipment, in
Szczawno-Zdrój one can treat the diseases of the locomotor system, respiratory system, digestive system, urinary tract, nervous
system and metabolism.
Balneoclimatic health services in Szczawno-Zdrój are based on natural medicinal
waters, favourable climatic conditions and
the Physiotherapeutic Institute equipped
with modern devices, offering treatments in,
e.g. aerosol therapy (inhalations). Particularly recommended treatments are inhalations
with the use of “Mieszko” medicinal water
and, apart from this, inhalations with pine
oil and with the use of iodine-bromide salt
solution. Treatments are performed using
ultrasonic and pressure inhalers. One can
also find here the so-called cell inhalatoria,
generating aerosol in a closed space where
Szczawno-Zdrój
Szczawno-Zdrój
448-449
Szczawno-Zdrój
światłolecznictwa, hydroterapii, elektroterapii, ultrasonoterapii, lasero– i magnetoterapii, krioterapii miejscowej i ogólnoustrojowej, masażu klasycznego.
„Uzdrowisko Szczawno–Jedlina” posiada jedyną w Polsce komorę pneumatyczną, pomocną w leczeniu astmy oskrzelowej
u dorosłych i dzieci. W sanatorium „Korona Piastowska” działa Poradnia Osteoporozy, wyposażona w nowoczesny densytometr,
prowadzi też własne Laboratorium Analityczne z pełnym zakresem badań. Znajdujące się w pobliżu Pijalni Wód Mineralnych
sanatoria, oferują 750 miejsc noclegowych.
Większość z nich to budynki zabytkowe,
zbudowane w XIX wieku oraz na początku
XX wieku. Ich niepowtarzalna architektura sprawia, że chwile spędzone w nastrojowych wnętrzach na długo zapadają w pamięć. Dzięki modernizacji budynków udało
się połączyć klimat dziewiętnastowiecznej
architektury z funkcjonalnością. We wszystkich sanatoriach znajdują się gabinety lekarskie i całodobowe dyżurki pielęgniarskie.
„Dom Zdrojowy” jest najważniejszym sanatorium uzdrowiskowym i należy do najbardziej znanych i prestiżowych sanatoriów
w Polsce. W latach dwudziestych XX wieku posłużył on jako wzór do budowy Grand
Hotelu w Sopocie. Dysponuje blisko 300
miejscami. W obiekcie znajdują się sale prelekcyjne, trzy jadalnie, sale rehabilitacyjne,
gabinety zabiegowe, lekarskie, jak również
pracownie spirometrii oraz czynnościowych
badań serca. Przyziemie zagospodarowano na nowoczesny fitness club. Po południu
kuracjusze spędzają czas w kawiarni „Astor”,
Centrum Kultury „Młyn”, w sali brydżowej,
telewizyjnej lub na koncertach i prelekcjach.
Latem do dyspozycji gości są tarasy i duży
ogród. W pięknym holu odbywają się koncerty, spotkania poetyckie oraz bale sylwestrowe. W wolnym czasie na kuracjuszy czekają korty tenisowe, konie, trasy rowerowe,
ciekawe wycieczki autokarowe, koncerty
w neorokokowym Teatrze Zdrojowym i spacery po dwóch zabytkowych parkach krajobrazowych, w których można rozkoszować
się ciszą i bliskością natury. Atrakcyjne położenie oraz bogata w zabytki okolica powodują, że pobyt w uzdrowisku Szczawno–Zdrój wpływa korzystnie nie tylko na
poprawę stanu zdrowia, ale także pozostawia niezapomniane wspomnienia ze spędzonych tu chwil.
the patient stays during phototherapy, hydrotherapy, electrotherapy, ultrasonotherapy, laser and magnetotherapy, local and systemic cryotherapy, classic massage.
“Uzdrowisko Szczawno-Jedlina” has the
only pneumatic chamber in Poland, helpful in treating bronchial asthma in adults
and children. In “Korona Piastowska” sanatorium there is the Osteoporosis Clinic,
equipped with a modern densitometer, running also its own Analytical Laboratory with
a full range of tests. Sanatoria in the vicinity of the Mineral Water Pump Room offer 750 accommodation places. Most of
them are historical buildings, constructed in
the 19th century and the early 20th century. Their unique architecture makes you remember for a long time the moments spent
in romantic interiors. Thanks to modernization of buildings one managed to combine
the atmosphere of 19th-century architecture with functionality. In all sanatoria there
are consulting rooms and 24-hour nursing
duty rooms.
“Dom Zdrojowy” (Spa House) is the most
important spa sanatorium and one of the
most popular and prestigious ones in Poland. In the 1920s it served as a model for
construction of Grand Hotel in Sopot. It has
nearly 300 places. In the facility there are lecture halls, three dining rooms, rehabilitation
halls, treatment rooms, consulting rooms as
well as laboratories for spirometry and heart
function tests. The basement houses a modern fitness club. In the afternoon visitors
spend their time in “Astor” cafe, “Młyn” Culture Centre, in the bridge or television room,
or on concerts and lectures. In summer visitors have at their disposal the terraces and a
large garden. In the beautiful hall one organizes concerts, poetical meetings and New
Year’s Eve balls. In their free time the patients may use tennis courts, bicycle paths,
ride horses, go on interesting coach trips,
to concerts in the neo-rococo Spa Theatre
and stroll in two historical landscape parks
where one can take delight in silence and
the closeness of nature. Attractive location
and the neighbourhood rich in monuments
make a visit to Szczawno-Zdrój health resort
favourably affect not only your health, but it
also gives unforgettable memories from the
moments spent here.
Szczawno-Zdrój
Szczawno-Zdrój
450-451
Dom Zdrojowy – sanatorium
Spa House – sanatorium
Szczawno z lotu ptaka
FOT J. SIATKOWSKI
Bird’s eye view on Szczawno
PHOTO BY J. SIATKOWSKI
Szczawno-Zdrój
452-453
Szczawno-Zdrój
454-455
Na stronie 452
Hala spacerowa
H. Wieniawski Spa Park
– walking promenade
On the page 452
Walking hall
Szczawno-Zdrój
Park Zdrojowy im. H. Wieniawskiego
– promenada spacerowa
Pijalnia wód mineralnych
Pump Room
456-457
Korowód dzieci i młodzieży otwierający
XXX Dni Szczawna-Zdroju
Fot K. Masiuk
Zakład Przyrodoleczniczy
Physiotherapeutic Institute
The parade of children and teenagers opening
the 30th Days of Szczawno-Zdrój
Szczawno-Zdrój
458-459
Pijalnia wód od strony
Placu G. Hauptmanna
Pump Room from the side
of G. Hauptmann Square
Wieża Anny
The Tower of Anna
Szczawno-Zdrój
460-461
Uzdrowisko Wapienne położone jest
w kotlinie, w sercu Grupy Magurskiej Beskidu
Niskiego u stóp Magury Wątkowskiej
( 847 m. n.p.m.), w odległości 14 km od Gorlic.
Historia miejscowości sięga 1546 roku,
kiedy to król Zygmunt Stary nadał Michałowi,
synowi sołtysa z Mąciny, prawo do lokacji
wsi na prawie wołoskim.
Wapienne health resort is located in a valley,
in the heart of the Magurska Group of Low
Beskid Mountains, at the foot of Magura
Wątkowska (847 m above sea level), at the
distance of 14 km from Gorlice. The town’s
history dates back to 1546, when King
Sigismund the Old granted Michał, the son
of the leader of Mącina village, the right to
locate the village on the Wallachian law.
462-463
Uzdrowisko Wapienne położone jest w kotlinie, w sercu Grupy Magurskiej Beskidu Niskiego u stóp Magury Wątkowskiej ( 847 m.
n.p.m.), w odległości 14 km od Gorlic. Historia miejscowości sięga 1546 roku, kiedy to
król Zygmunt Stary nadał Michałowi, synowi sołtysa z Mąciny, prawo do lokacji wsi na
prawie wołoskim.
W drugiej połowie XIX wieku, na terenie wsi, rozpoczęto eksploatację ropy naftowej. Największym skarbem miejscowości
były jednak znajdujące się tu wody mineralne, znane już w XVII stuleciu. Rozkwit Wapiennego przypada na pierwszą połowę
XIX wieku, kiedy powstał tu kurort leczniczy, zwany przez okres zaborów „Schwedelbad”. W latach 1812–1815 po trudach kampanii moskiewskiej leczyli się tutaj żołnierze
napoleońscy. W 1848 r. zakład zdrojowy posiadał 3 wille i łazienki z 50 wannami. Funkcjonowanie uzdrowiska zakłóciły pożary
w 1878 i 1894 roku, jednakże po odbudowie, w latach 1904–1906, spalonych obiektów Wapienne znowu zaczęło przyciągać
kuracjuszy. Prowadzone, od XIX wieku przez
rodzinę Wityków, a następnie od 1901 roku
przez Bubników, zakłady ponownie ucierpiały w czasie I wojny światowej. Pamiątką
po tamtych wydarzeniach jest znajdujący się
niemal w samym centrum wsi cmentarz wojenny nr 83 projektu Hansa Mayra, gdzie pochowano 38 Rosjan.
Kolejna odbudowa uzdrowiska miała
miejsce w latach 1920–1924. Kąpieli zażywało wówczas aż 100 osób dziennie. W latach międzywojennych skromnie urządzone
i tanie uzdrowisko dostępne było niemal dla
wszystkich, również chłopów i mieszkańców okolicznych miasteczek.
Po zniszczeniach z okresu II wojny światowej Wapienne, częściowo, podniosło się
dopiero w 1948 roku. W 1955 roku. tereny
uzdrowiska przejęto i zaadaptowano na ośrodek kolonijno–wypoczynkowy. Nieco później zakłady służyły też jako Ośrodek Wczasów Pracowniczych, do którego przyjeżdżali
pracownicy Zrzeszenia Przedsiębiorstw Gospodarki Komunalnej w Rzeszowie. Wtedy
też odbudowano budynek łazienek. W latach
60. powstał tu zakład leczniczy, a uzdrowisko
miało do dyspozycji osiem kabin do kąpieli
mineralnych i trzy do kąpieli borowinowych.
Wtedy także odbudowano pensjonat, zbudowano zaplecze gastronomiczne i wzniesiono
około 50 domków kempingowych. W 1973
roku do użytku oddano basen kąpielowy.
Wkrótce też w uzdrowisku zaczęto organizować całoroczne, 24–dniowe, stacjonarne
turnusy sanatoryjne. Obecnie Wapienne,
dzięki korzystnemu, podgórskiemu klimatowi, sprzyjającemu leczeniu i wspaniałym
wodom leczniczym, jest jednym z bardziej
atrakcyjnych kurortów leczniczych południowej Polski. Wysokie parametry czystości
wody i powietrza grupują Wapienne wśród
nielicznych już uzdrowisk, spełniających zaostrzone normy zanieczyszczeń, przewidzianych dla uzdrowisk. W obecnym zakładzie
uzdrowiskowym znajdują się trzy naturalne źródła mineralne: „Marta, „Kamila” i „Zuzanna”. Ponadto są tutaj także dwa odwierty:
„Wapienne I” i „Wapienne II”, zawierające słabo zmineralizowane wody siarczkowe wodorowęglanowo–wapniowo–sodowe i magnezowe. W uzdrowisku między innymi leczone
są choroby reumatologiczne i ortopedyczneyczno–gośćcowe, choroby układu oddechowego i skóry. Kuracjuszom oferowana jest szeroka gama zabiegów leczniczych,
wśród nich kąpiele mineralne siarkowe,
okłady borowinowe, uzupełniające masaże klasyczne, masaże podwodne, kąpiele perełkowe, kąpiele ozonowe w wannach z hydromasażem. W ośrodku wykonywane jest
także światłolecznictwo (laseroterapia i lampy) oraz elektrolecznictwo (prądy, jonoforeza, pole magnetyczne). Znajduje się tutaj
Wapienne health resort is located in a valley, in the heart of the Magurska Group of
Low Beskid Mountains, at the foot of Magura Wątkowska (847 m above sea level), at the
distance of 14 km from Gorlice. The town’s
history dates back to 1546, when King Sigismund the Old granted Michał, the son of the
leader of Mącina village, the right to locate
the village on the Wallachian law.
In the 2nd half of the 19th century oil mining was started in the area of the village. The
greatest treasure of the town were, however,
mineral waters found here, known as early
as in the 17th century. The heyday of Wapienne came in the first half of the 19th century when the health resort was established
here, in the period of annexation known as
“Schwedelbad”. In the period 1812–1815, after the hardships of the Moscow campaign,
Napoleon’s soldiers were treated here. In
1848 the spa resort had 3 villas and baths
with 50 bath tubs. Functioning of the health
resort was disturbed by the fires in 1878 and
1894, however, after reconstruction of burnt
facilities in the years 1904–1906, Wapienne
started to attract patients again. The institutions run from the 19th century by the family of Wityks and then from 1901 by the Bubniks suffered again during World War I. The
reminder from those past events is military
cemetery no. 83 located almost in the very
centre of the village, designed by Hans Mayr,
where 38 Russians were buried.
Another reconstruction of the health
resort took place in the period 1920–1924.
At that time, the baths were enjoyed by as
much as 100 people a day. In the interwar
period the modestly arranged and cheap
health resort was available almost to everyone, including peasants and inhabitants of
the neighboring towns.
After the damages from the period of
War World II, Wapienne partially rose no
sooner than in 1948. In 1955 the areas of the
health resort were taken over and adapted as a camp-recreation centre. Slightly later the institutions served also as the Holiday Centre for Personnel, which was visited
by the employees of the Association of Municipal Management Companies in Rzeszów.
At that time, one also reconstructed the
baths building. In the 1960s one established
a treatment institution here, and the health
resort offered eight cabins for mineral baths
and three for peat baths. At that time, the
guest house was also reconstructed, one
built restaurant facilities and approximately 50 camping houses. In 1973 the swimming
pool was opened. Soon in the health resort
one started to organize all year round 24day stationary sanatorium stays. Currently, thanks to the favourable submontane
climate beneficial for treatment as well as
great medicinal waters, Wapienne is one of
more attractive resorts of southern Poland.
High parameters of water and air cleanliness place Wapienne among the few health
resorts meeting strict pollution standards
stipulated for health resorts. In the present spa institution there are three natural
mineral sources: “Marta”, “Kamila” and “Zuzanna”. In addition, there are also two wells
here: “Wapienne I” and “Wapienne II”, containing poorly-mineralized sulphur, bicarbonate-calcium-sodium and magnesium
waters. In the health resort one can treat
rheumatological and orthopaedic diseases.
Patients are offered a broad range of health
treatments, including sulphur mineral baths,
peat compresses, supplementary classic
massages, underwater massages, pearl baths,
ozone baths in whirlpool bath tubs. In the
Centre one can also benefit from phototherapy (laser therapy and lamps) and electrotherapy (currents, iontophoresis, magnetic
field). Here one may find a swimming pool
complex in the open air with heated water,
464-465
kompleks basenowy na wolnym powietrzu
z podgrzewaną wodą, obsługiwany przez wykwalifikowanych ratowników. Ponadto dostępny jest zespół boisk sportowo–rekreacyjnych do: piłki nożnej, ręcznej, siatkowej,
koszykówki, kometki oraz kort tenisowy. Na
miejscu działa wypożyczalna sprzętu sportowego i gier stolikowych. Korzystne położenie
śródgórskie, na granicy Magurskiego Parku
Narodowego sprawia, że Wapienne to dogodny punkt wyjściowy na szlaki turystyczne
między innymi do rezerwatu skalnego Kornuty. W czasie wędrówek można podziwiać
liczne zabytki łemkowskiej kultury cerkiewnej, zwiedzić cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej, zobaczyć ciekawe pamiątki związane z historią kopalnictwa ropy
naftowej.
run by qualified lifeguards. In addition, there
is a complex of sports and leisure playfields
for: football, handball, volleyball, basketball, badminton, as well as a tennis court.
On site there is a sports equipment and table
games rental. Favourable mountainous location on the border of Magurski National Park
makes Wapienne a convenient starting point
of tourist routes, among others, to Kornuty
rock reserve. When hiking one can admire
numerous monuments of Lemkas’ Orthodox
culture, visit war cemeteries from the period
of World War I, see interesting monuments
associated with the history of oil mining
466-467
Szlak Radocyna - Konieczna
FOT. MICHAŁ PRZYBYŁO
Radocyna route – Konieczna
PHOTO BY MICHAŁ PRZYBYŁO
Perełka architektury drewnianej
– Cerkiew w Owczarach
FOT. WOJCIECH KURCAB
A gem of wooden architecture
- Orthodox church in Owczary
PHOTO BY WOJCIECH KURCAB
468-469
470-471
Pałac rodziny Długoszów w Siarach
FOT. MICHAŁ PRZYBYŁO
Na stronie 468
Wodospad na dopływie potoku Wołosiec
Palace of the Długosz family in Siary
On the page 468
Waterfall on the tributary of Wołowiec stream
PHOTO BY MICHAŁ PRZYBYŁO
Cerkiew w Bodakach
FOT. ALEKSANDER GUCWA
Orthodox church in Bodaki
PHOTO BY ALEKSANDER GUCWA
472-473
Rezerwat Kornuty
FOT. WOJCIECH KUCAB
Kornuty reserve
Panorama Gmina Sękowa
FOT. A. GUCWA
Panorama Municipality Sękowa
PHOTO BY A. GUCWA
474-475
Stok narciarski na Magurze Małastowskiej
FOT. WOJCIECH DRZYMAŁA
Ski hillside on Magura Małastowska
PHOTO BY WOJCIECH DRZYMAŁA
Kościół pw. świętych
Filipa i Jakuba w Sękowej
St. Philip’s and Jacob’s
Church in Sękowa
476-477
UZDROWISKA GÓRSKIE
MOUNTAIN RESORTS
4.
Jedlina–Zdrój
Szczawnica
Krynica–Zdrój
Świeradów–Zdrój
Wysowa–Zdrój (gm. Uście Gorlickie)
Rabka–Zdrój
Sokołowsko (gm. Mieroszów)
„Człowiekowi potrzebne jest
piękno krajobrazu – i dlatego też
nic dziwnego, że ciągną tutaj ludzie
z różnych stron Polski.
Ciągną latem i zimą. Szukają odpoczynku.
Pragną odnaleźć siebie w obcowaniu z przyrodą.
Pragną odzyskać siły w zdrowym wysiłku fizycznym,
marszu, podejściu, we wspinaczce,
w zjeździe narciarskim…
Polecam Was wszystkich
Matce Chrystusowej”
JAN PAWEŁ II
JAN PAWEŁ II
„A human needs
the beauty of the landscape – and therefore
it is of little wonder that this place attracts people
from all parts of Poland.
They are attracted to this place in the summer and in the winter.
They look for some peace.
They wish to find their own selves through the contact with the nature.
They wish to recover their strengths in hearty physical exercise,
march, walk, ascent, hike,
downhill ride.
I entrust all of you
to the Mother of Christ.”
JAN PAWEŁ II
480-481
Jedlina–Zdrój
Pierwsze wzmianki o Jedlinie (Tannhausen),
której nazwa wzięła się od rosnących wokół
lasów jodłowych, pochodzą z XIII wieku.
Była to wtedy osada drwali należąca
do Bolka I, księcia świdnicko-jaworskiego.
Jedlina–Zdrój
The first references to Jedlina (Tannhausen),
whose name came from fir forests growing
around, date back to the 13th century.
At that time it was a settlement of wood
cutters, being the property of Bolko I,
the prince of Świdnica and Jawor.
482-483
UZDROWISKA GÓRSKIE
Jedlina–Zdrój
Pierwsze wzmianki o Jedlinie (Tannhausen),
której nazwa wzięła się od rosnących wokół lasów jodłowych, pochodzą z XIII wieku.
Była to wtedy osada drwali należąca do Bolka I, księcia świdnicko-jaworskiego.
W XVI wieku odkryto pierwsze źródła wody mineralnej, w XVII w. uznano
je za lecznicze i zaczęto korzystać z nich
na większą skalę. W 1723 roku osada stała się uzdrowiskiem. Od imienia Charlotty, żony Hansa Christophera barona von
Seher-Thoss, właściciela Jedlinki, miejscowość nazwano Charlottenbrunn. W XVII w.
miejscowość zaczęła się rozrastać. Badania wód, dokonywane kolejno w 1789 przez
chemika Klaprotha z Berlina i w 1825r. przez
Carla Beinerta – aptekarza i biologa mieszkającego w Jedlinie-Zdroju, wypadły nad
podziw korzystnie. Powstał kurort znany na
całym Śląsku.
W 1768 roku Jedlina otrzymała prawa
miejskie. Zaczęło rozwijać się także tkactwo
i sukiennictwo.
Miejscowości nie oszczędzały zawirowania historii. W latach 1756-1763 ogarnęły ją
działania wojny siedmioletniej, przeżywała
też okres wojen napoleońskich. W tamtym
okresie mieszkańcy walczyli także z powodziami, nękającymi ich epidemiami i głodem.
Wojenne zniszczenia usuwali kolejni
właściciele, rozbudowując uzdrowisko. Ciekawy jest fakt nadania specjalnych przywilejów wykonującym zawody mistrza łaziennego, piekarza, rzeźnika i szewca. W 1900 roku
Jedlina-Zdrój miała pocztę z telegrafem.
Domy posiadały instalację wodociągową,
niektóre z naturalnie gazowaną wodą mineralną. W latach 1902–1903 położono nawierzchnie kamienne, zamontowano oświetlenie gazowe, a w uzdrowisku, elektryczne.
Miejscowość przeżywała swój okres świetności. Znana była na Śląsku jako uzdrowisko
z szeroką działalnością kulturalną i rozrywkową. Funkcjonowały liczne hotele, domy
gościnne i pensjonaty. Z bardziej znanych
wymienić należy „Szwajcarkę” z XIX w., która
oferowała kurację mleczną, kasztany jadalne i odpoczynek wśród przepięknych drzew.
Do dziś można podziwiać piękną Willę SansSouci przy ulicy Chojnowskiej 3, należącą dawniej do lekarza uzdrowiska. Trudno
też nie wspomnieć o okazałym Zespole Pałacowym, którego wejścia strzegą kamienne lwy, a także pochodzącej z 1910 roku
drewnianej remizie strażackiej, z dzwonnicą przy ulicy Warszawskiej 9. Przy ulicy
Kłodzkiej, na wzgórzu, stoi, malowniczo położony i podziwiany przez zwiedzających,
kościółek, wybudowany w stylu budownictwa alpejskiego. Interesujący jest też kościół
parafialny w kształcie rotundy z przyległą
dzwonnicą z 1934 r., zaskakująco skromny wystrój wnętrza, kontrastuje z okazałą
mozaiką ścienną. W Jedlinie-Zdroju do dziś
zachowały się budowle w stylu neoklasycyzmu berlińskiego z misternymi ażurowymi balkonami. Bardzo ciekawym obiektem
jest pałac. Pierwsze wzmianki o tej rezydencji pochodzą już z XIV wieku. Jego prawdziwy rozkwit rozpoczął się w XVIII wieku, gdy
właścicielem był austriacki feldmarszałek
Hans Christopfh von Seher – Thoss. Podczas wojen Śląskich przebywały tu dwie koronowane głowy, król Prus Fryderyk II Wielki oraz cesarz Fryderyk Wilhelm. Pałac przez
stulecia był siedzibą wielu znanych osobistości i rodów, w tym, Karla Kristera, rodów, von Puckler, von Klitzing, von Maltzan i Boehm. W latach 60-tych XIX wieku,
gdy właścicielem pałacu był twórca wielkości wałbrzyskiej porcelany Karl Krister, został przebudowany w stylu klasycystycznym,
jego bogatą formę i architekturę wzbogaciły
również porcelanowe elementy. Z tym miejscem związanych jest wiele tajemnic, tu bowiem mieściła się siedziba sztabu wojsk pruskich w czasie wojen Śląskich. Wtedy po raz
The first references to Jedlina (Tannhausen),
whose name came from fir forests growing
around, date back to the 13th century. At
that time it was a settlement of wood cutters, being the property of Bolko I, the prince
of Świdnica and Jawor.
In the 16th century the first sources of
mineral water were discovered, and in 17th
century they were recognized as curative
and started to be used on a greater scale.
In 1723 the settlement became a health resort. After the name Charlotta, the wife of
Hans Christopher, baron von Seher-Thoss,
the owner of Jedlinka, the town was called
Charlottenbrunn. In 17th century the town
began to grow. Testing of the waters performed subsequently in 1789 by a chemist,
Klaproth from Berlin, and in 1825 by Carl
Beinert – an apothecary and biologist living
in Jedlina-Zdrój, gave surprisingly positive
results. A resort known in the whole Silesia
was established.
In 1768 Jedlina was granted municipal
rights. Weaving and cloth production also
began to develop.
The town was not spared by the whirls of
history. In the period of 1756-1763 it was embraced by seven-year war operations, it also
experienced the period of Napoleon wars.
In that period the inhabitants also fought
floods, gnawing epidemics and famine.
War damage was removed by subsequent owners developing the health resort. An interesting fact is the moment of
granting special privileges to the masters
of baths, bakers, butchers and shoe makers. In 1900 Jedlina-Zdrój had a post office
with a telegraph. Houses had water pipe system, some even with natural mineral soda
water. In 1902 and 1903 stone pavements
were laid, gas lighting was installed, and in
the „health resort” - electrical lighting. The
town was experiencing its period of magnificence. It was known in Silesia as a health resort with broad cultural and entertainment
activity. It had numerous hotels, hostels and
guesthouses. The famous ones include „Szwajcarka” from the 19th century, which offered milk treatment, edible chestnuts and
rest among superb trees. Up to this day one
can admire beautiful Sans-Souci Cottage
in 3 Chojnowska Street, formerly being the
property of a health-resort physician. It is
hard not to mention the magnificent Palace Complex, whose entrance is guarded by
stone lions, as well as a wooden fire station
from 1910 with a bell-tower in 9 Warszawska Street. In Kłodzka Street, on the hill,
there is a picturesquely located little church
admired by visitors, built in the Alpine style.
An interesting building is also the rotunda-shaped parish church with the adjacent bell-tower from 1934, with surprisingly modest interior decoration, contrasting
with the magnificent wall mosaic. Buildings
in Berlin neoclassicistic style with delicate
openwork balconies have been preserved in
Jedlina-Zdrój until today. A very interesting facility is the palace. The first references
to this residence date back to the 14th century. Its true heyday began in the 18th century, when the owner was the Austrian field
marshal Hans Christopfh von Seher-Thoss.
During Silesian wars it was visited by two
crowned heads, the king of Prussia, Frederick II the Great and emperor Frederick William. For centuries the Palace was a seat of
many famous personalities and families, including, Karl Krister, von Puckler, von Klitzing, von Maltzan and Boehm families. In
the 1860s, when the palace was possessed
by the creator of greatness of the porcelain
from Wałbrzych, Karl Krister, it was rebuilt
in classical style, its rich form and architecture was also enriched by porcelain elements. A lot of mysteries are related to this
place, since it was the headquarters of the
Jedlina–Zdrój
MOUNTAIN RESORTS
Jedlina–Zdrój
484-485
UZDROWISKA GÓRSKIE
Jedlina–Zdrój
pierwszy rozbudowano jego podziemia. Tajemniczy był też okres drugiej wojny światowej. Od 1944 roku Pałac, jako obiekt specjalny pod kryptonimem „WILLA ERIKA” pełnił
funkcje sztabu Organisation TODT, będącą
częścią składową obiektu Riese. Dziś zwiedzającym udostępniono Komnatę Heraldyczną z unikalnym, największym w Polsce
zbiorem almanachów gotajskich. Najstarszy
egzemplarz pochodzi z 1854 roku i zawiera informacje heraldyczno – genealogiczne,
dotyczące szlachty Świętego Cesarza Rzymskiego Narodu Niemieckiego (S.I.R.) czyli
ziem Śląska, Czech, Węgier, Austrii, Niemiec,
Polski, itd. …
Po ostatniej wojnie nastąpił upadek kurortu. Jedlina przejęła funkcje miejscowości klimatycznej. Dopiero w 1962 r.
reaktywowano działalność uzdrowiskową. Wyremontowano budynki sanatoryjne, a zakład przyrodoleczniczy wyposażono w nowoczesną aparaturę. Historyczne
ukształtowanie przestrzenne uzdrowiska
nie uległo większym zmianom. Zachował się
Park Zdrojowy z okazałym drzewostanem
i utwardzonymi ścieżkami, a doskonałe warunki krajobrazowe i klimatyczne, nadal są
jej atutem. Dziś kurort jest chętnie odwiedzany przez turystów i kuracjuszy. Wśród
pacjentów, przebywających na leczeniu
w uzdrowisku, znaczną grupę stanowią osoby ze schorzeniami układu ruchu i po różnego typu urazach, pacjenci ze schorzeniami
centralnego i obwodowego układu nerwowego oraz pacjenci ze schorzeniami układu
sercowo-naczyniowego.
Liczne trasy spacerowe, malownicze
szlaki zachęcają do uprawiania sportów.
Dużą popularnością cieszy się nordic walking, czyli marsz z użyciem specjalnych kijków, które odciążają kręgosłup i stawy kolanowe. To forma rekreacji dla każdego.
W uzdrowisku pracują instruktorzy tej dyscypliny sportu. Bieganie to najprostsza forma
rekreacji. Wzmacnia, odpręża, pomaga zwalczyć nadwagę. Lekarze polecają biegi także
jako rehabilitację po zawałach serca, w chorobach układu krążenia, osobom zestresowanym i znerwicowanym. W Jedlinie-Zdrój
jogging i nornic walking można uprawiać na
trasie Uzdrowiskowego Szlaku Turystyczno
– Rekreacyjnego, który ma około 6 km długości, a także na trasach wokół zalewu przy
ul. Kłodzkiej oraz na Promenadzie Słonecznej. Całoroczny tor saneczkowy, którego
trasa biegnie w przepięknej scenerii Uzdrowiskowego Szlaku Turystyczno – Rekreacyjnego, gwarantuje niezapomniane przeżycia
dla dzieci i dorosłych. Nową atrakcją są wybudowane opodal toru saneczkowego parki linowe. To cztery trasy o różnym stopniu trudności przeznaczone dla dzieci i dla
dorosłych.
W różnych okresach roku odbywają się w mieście liczne imprezy kulturalne
o międzynarodowej renomie. W maju organizowany jest Międzynarodowy Festiwal
Petanque, w miesiącach letnich dużym zainteresowaniem cieszy się organizowany od
1993 r. Międzynarodowy Festiwal Teatrów
Ulicznych. Dla turystów dużą atrakcją jest
Dolnośląski Festiwal Zupy. We wrześniu Jedlina–Zdrój zaprasza na Dolnośląski Festiwal Terenoterapii, a w październiku na Koncert Trzech Kultur. W tym pięknym zakątku
Polski można więc nie tylko odzyskać zdrowie, zregenerować siły witalne, ale także zaspokoić potrzeby kulturalne.
Prussian army during Silesian wars. At that
time its underground part was extended for
the first time. The period of World War II
was also mysterious. After 1944 the Palace,
as a special facility under the „VILLA ERIKA”
cryptonym, served as Organisation TODT
staff, being a part of Riese facility. Today the
visitors have access to the Heraldic Chamber with unique Polish largest collection of
Almanachs de Gotha. The oldest copy comes
from 1854 and contains heraldic-genealogical information concerning nobility of the
Holy Roman Emperor of the German Nation
(Sacrum Romanorum Imperium), namely of
the lands of Silesia, Czech Republic, Hungary, Austria, Germany, Poland, etc. …
After the last war the health resort declined, and Jedlina took over the functions
of a climatic resort. The health-resort activities were reactivated no sooner than
in 1962. Sanatorium buildings were renovated, and physiotherapeutic institute was
equipped with modern apparatus. The historical spatial configuration of the health
resort did not undergo major changes. Spa
Park with magnificent forest stand and
hardened paths has preserved, and perfect
landscape and climatic conditions are still
its asset. Today, the resort is gladly visited by
tourists and patients. A substantial group of
patients staying in the health resort for therapy are persons with diseases of locomotor
system and after various types of strokes,
patients with diseases of the central and peripheral nervous system, as well as patients
with cardiovascular diseases.
Numerous walking trails and picturesque routes encourage practising sports.
Very popular discipline is nordic walking, namely marching with the use of special poles which relieve the spine and knee
joints. This is a form of leisure for everyone.
In the health resort one can find instructors
of this sports discipline. Running is the simplest form of recreation. It strengthens the
body, relaxes and helps to fight overweight.
Doctors also recommend running as rehabilitation after heart failures, in cardiovascular diseases, as well as to stressed out and
neurotic persons. Jogging and nordic walking can be practised in Jedlina-Zdrój on the
Spa Tourist-Recreation Route, which is approximately 6 km long, as well as on the
routes around the lake at Kłodzka Street and
in the Sunny Promenade. A chute open all
year round, which runs surrounded by beautiful scenery on the Spa Tourist-Recreation
Route, guarantees unforgettable experience
for children and adults. A new attraction
are rope parks built near the slide. These are
four routes of various degree of difficulty,
intended both for children and adults.
In various periods of the year numerous cultural events of international renown
take place in the city. International Petanque
Festival is held in May, while a highly popular event in summer months is the International Festival of Street Theatres, organized
since 1993. Great attraction for tourists is
the Lower Silesian Soup Festival. In September Jedlina-Zdrój invites to the Lower Silesian Festival of Field Therapy, and in October
- to the Concert of Three Cultures. In this
beautiful spot of Poland one can not only recover and regenerate vital strength, but also
satisfy cultural needs.
Jedlina–Zdrój
MOUNTAIN RESORTS
Jedlina–Zdrój
486-487
Parki linowe to cztery trasy linowe,
które dostarczą świetnej zabawy
zarówno dzieciom, jak i dorosłym
Cable parks are four cable routes
that will provide great fun both
to children and adults
Panorama miasta - widok na Góry Sowie.
Na pierwszym planie jeden z wielu
tzw. „grzybków” - miejsc do wypoczynku.
Town panorama - view of the Owl Mountains.
In front, one of the many tso-called
„mushrooms” - places for rest.
Jedlina–Zdrój
488-489
Jedlina–Zdrój
490-491
Pałac w Jedlince
Na stronie 488
Zalew przy Promenadzie Słonecznej
i kompleksie boisk sportowych
Palace in Jedlinka
Jedlina–Zdrój
On the page 488
Lake at Sunny Promenade
and the sport playfield complex
Całoroczny tor saneczkowy to jedna
z atrakcji „Czarodziejskiej Góry Relax”
An alpine slide open all year round is one
of attractions of „Magic Mountain Relax”
492-493
Kościółek w Kamieńsku
Pijalnia wód mineralnych „Charlotta”
w Centrum Uzdrowiska
Church in Kamieńsk
„Charlotta” Pump Room
in Health-Resort Centre
Jedlina–Zdrój
494-495
Panorama miasta, a w tle Kościół
przy ul. Jana Pawła II
The town panorama and Church
at Jana Pawła II Street in background
Wieża wspinaczkowa to kolejna atrakcja
„Czarodziejskiej Góry Relax”
ZDJĘCIA: ARCHIWUM URZĘDU MIASTA
Climbing tower is another attraction
of „Magic Mountain Relax”
PHOTOGRAPHS COME FROM THE ARCHIVE OF CITY HALL
Jedlina–Zdrój
496-497
Szczawnica
W jednym z najpiękniejszych zakątków
południowej Polski, na pograniczu Pienin
i Beskidu Sądeckiego, w malowniczej dolinie
Grajcarka, na wysokości 430 – 560 m n.p.m.
położone jest liczące 7,5 tysięcy mieszkańców
Miasto i Gmina Szczawnica.
Szczawnica
In one of the most beautiful corners
of southern Poland, on the border
of Pieniny mountains and Beskid Sądecki,
in the picturesque valley of Grajcarek river,
at the height of 430 – 560 m above sea level,
the City and Commune of Szczawnica are
located, inhabited by 7.5 thousand people.
498-499
UZDROWISKA GÓRSKIE
Szczawnica
W jednym z najpiękniejszych zakątków południowej Polski, na pograniczu Pienin i Beskidu Sądeckiego, w malowniczej dolinie
Grajcarka, na wysokości 430 – 560 m n.p.m.
położone jest liczące 7,5 tysięcy mieszkańców Miasto i Gmina Szczawnica.
Szczawnica zaliczana jest do najstarszych zdrojowisk w grupie karpackiej, gdyż
sądząc po nazwie (szczawa - woda kwaśna)
o jej wodach mineralnych wiedziano od samego początku. Gmina zajmuje powierzchnię 8789 ha i obejmuje swoim zasięgiem
miasto Szczawnicę oraz dwie wsie Szlachtową i Jaworki.
Pierwsze wzmianki o osadzie pochodzą z początków XV w. i dotyczą zapisania przez króla Władysława Jagiełłę 400 florenów Abrahamowi z Goszczyc, przy okazji
tego zapisu wymieniono w obrębie Starostwa Czorsztyńskiego dwie Szczawnice, Wyżną i Niżną.
Dynamiczny rozwój Szczawnicy jako
uzdrowiska przypadł jednak na połowę XIX wieku, kiedy to właścicielem dóbr
szczawnickich został syn Józefiny i Stefana - Józef Stefan Szalay, uważany za właściwego twórcę szczawnickiego kurortu. Zbudował pierwsze łazienki zdrojowe,
nowe wille i pensjonaty, nadał oprawę
architektoniczną odkrytym źródłom: Magdaleny, Walerii, Jana Szymona, Heleny
i Anieli, a także rozszerzył i unowocześnił
Park Górny sprowadzając ciekawe okazy
drzew i krzewów. To właśnie z okresu jego
działalności pochodzi, w większości, zabudowa Placu Dietla. W latach 1844-1847
wybudował neogotycką Kaplicę Zdrojową, którą zaprojektował i wyposażył w instrumenty kościelne. Warto wspomnieć,
że miejscowa tradycja przypisuje Józefowi
Szalayowi pomysł wprowadzenia jak i pierwotne wykonanie drewnianych tablic tzw.
„godeł szalayowskich” z zamieszczoną na
nich nazwą i malowidłem, które zawieszane były na góralskich domach np. „Pod Sercem”, „Pod Smokiem”, „Pod Węgrzynem”
itp. Dzięki staraniom władz lokalnych, w latach 2008-2009, dokonano odpowiednio
rekonstrukcji i renowacji istniejących godeł, które obecnie wytyczają w Szczawnicy jedyny, niepowtarzalny szlak stanowiący
unikatowy produkt turystyczny.
Szczawnica jest sąsiadującym ze Słowacją, przygranicznym miastem uzdrowiskowym. Dzięki specyficznemu mikroklimatowi
i obecności źródeł wód mineralnych, miasto
wyspecjalizowało się w leczeniu chorób dróg
oddechowych, przewodu pokarmowego
i dróg moczowych, a także schorzeń narządów ruchu. Uzdrowisko posiada bazę zabiegową m.in. w Inhalatorium, wyposażonym
w unikatowe komory pneumatyczne służące do leczenia chorób płuc oraz komory
solankowo - celkowe, w których wykonuje się inhalacje skuteczne w leczeniu astmy
oskrzelowej.
Szczawnica kładzie duży nacisk na rozwój
sportu, turystyki i wypoczynku zarówno zorganizowanego jak i indywidualnego. Stanowi doskonałą bazę turystyczną przyjmującą
jednorazowo kilka tysięcy gości, którym zapewnia noclegi w pokojach o zróżnicowanym
standardzie, od apartamentów w hotelach,
pensjonatach, pokoi w budynkach sanatoryjnych, willach, ośrodkach wypoczynkowych
i domach wczasowych, po miejsca w kwaterach prywatnych, schroniskach i polach namiotowych. Oferuje też różnorodne możliwości aktywnego spędzania wolnego czasu.
Góry pokryte lasami o bogatej florze i faunie przyciągają amatorów pieszych wędrówek. Liczne szlaki turystyczne prowadzą na
najwyższe szczyty Pienin, Gorców i do rezerwatów przyrody. W samym centrum Szczawnicy można skorzystać z czteroosobowej
kolejki krzesełkowej, prowadzącej na Palenicę, skąd rozpościera się widok na wspaniałą
In one of the most beautiful corners of
southern Poland, on the border of Pieniny mountains and Beskid Sądecki, in the
picturesque valley of Grajcarek river, at the
height of 430 – 560 m above sea level, the
City and Commune of Szczawnica are located, inhabited by 7.5 thousand people.
Szczawnica is one of the oldest spas in
the Carpathian group, since, judging by its
name (szczawa - carbonated mineral water),
people knew about its mineral waters from
the very beginning. The commune spreads
over the area of 8789 ha and covers the city
of Szczawnica and two villages - Szlachtowa
and Jaworki.
The first references to the settlement
date back to the beginnings of the 15th century and are concerned with the fact of assigning 400 florins to Abraham from Goszczyce by king Władysław Jagiełło, on the
occasion of which one referred to two Szczawnicas, Wyżna and Niżna, within the
County of Czorsztyn.
However, dynamic growth of Szczawnica
as a health resort took place in the mid-19th
century, when the owner of the goods of Szczawnica was the son of Józefina and Stefan Józef Stefan Szalay, regarded as the proper
creator of the resort of Szczawnica. He built
the first spa baths, new villas and guesthouses, and provided architectural setting to the
open springs: Magdalena, Waleria, Jan Szymon, Helena and Aniela, as well as extended and modernized the Upper Park, bringing
interesting trees and shrubs. Most buildings
of the Square of Dietl come from the period
of his activity. In the period of 1844-1847 the
neo-gothic Spa Chapel was built, which was
designed by him and equipped with church
instruments. It is worth mentioning that local tradition assigns to Józef Szalay the idea
of introduction and the primary execution
of wooden boards, the so-called „emblems
of Szalays” with names and paintings, suspended on mountain houses, e.g. „Pod sercem” (Under the heart), „Pod smokiem” (Under the dragon), „Pod Węgrzynem” (Under
the Hungarian wine), etc. Thanks to the efforts of local authorities, in the years 20082009 one reconstructed and renovated the
existing emblems, which currently set out
a unique route in Szczawnica, constituting
the one and only tourist product.
Szczawnica is neighbouring on Slovakia, a spa city situated on the border. Thanks
to specific microclimat and the presence of
mineral water sources, the city specialized in
treatment for the diseases of the respiratory
tract, digestive system and urinary tract, as
well as conditions of the locomotor system. The health resort has a treatment base,
among others, in the Inhalatorium equipped
with unique pneumatic chambers used for
treatment of pulmonary diseases, and saline-cell chambers where inhalations effective in the treatment of bronchial asthma are
performed.
Szczawnica pays great attention to the
development of sport, tourism and leisure
of both organized and individual type. It is
a perfect tourist base, each time able to accommodate several thousand visitors who
can stay in rooms of various standard, from
suites in hotels, guesthouses, rooms in sanatorium buildings, villas, recreational centers and vacation houses, to places in private
lodgings, hostels and campsites. It also offers
various possibilities of active leisure. Mountains covered with forests with rich flora and fauna attract the amateurs of hiking.
Numerous tourist routes lead to the highest
summits of Pieniny and Gorce mountains, as
well as to nature reserves. In the very centre of Szczawnica one can use four-passenger chair lifts leading to Palenica, where one
can admire the view of magnificent panorama of the Tatra and Pieniny mountains,
Szczawnica
MOUNTAIN RESORTS
Szczawnica
500-501
UZDROWISKA GÓRSKIE
Szczawnica
panoramę Tatr, Pienin, Beskidu Sądeckiego
i całej Szczawnicy. Obok na sąsiedniej Szafranówce zbudowano rynnę grawitacyjną,
atrakcyjną zarówno dla dzieci jak i dla dorosłych. Turystów preferujących szybsze sposoby zwiedzania terenu ucieszą przygotowane liczne trasy rowerowe i konne, o różnym
stopniu trudności. Na miejscu, w wypożyczalniach sprzętu sportowego można zaopatrzyć się w rower górski, natomiast w stadninach koni skorzystać z bogatej oferty,
organizowanych tam, imprez konnych.
Miłośnicy sportów wodnych, dzięki
wartkiemu nurtowi Dunajca, mogą sprawdzić swoje umiejętności, wypożyczając kajak
i pokonując tor slalomowy, wiodący wzdłuż
trasy spływu Dunajca. Urozmaicone łowiska, wspaniałe krajobrazy i czyste górskie
rzeki przyciągną swym urokiem wszystkich
miłośników wędki.
Do podniesienia atrakcyjności Szczawnicy i rozszerzenia oferty turystyczno-wypoczynkowej bezwątpienia przyczynią się
realizowane obecnie inwestycje; budowa promenady spacerowej wzdłuż prawego
brzegu potoku Grajcarek oraz odnowa i rozwój turystycznych funkcji we wsi Jaworki.
Pobyt w Szczawnicy to również doskonała okazja do poznania uroków Pienińskiego
Parku Narodowego, zwiedzenia pobliskich
zamków w Niedzicy i Czorsztynie, podróży
statkiem po Jeziorze Czorsztyńskim, a także
skorzystania z jednej z największych atrakcji
turystyczno-krajobrazowych Pienin, spływu tratwami przełomem Dunajca na odcinku 20km. Szczawnica jest atrakcyjna także zimą. Wraz z pierwszymi opadami śniegu
przekształca się w centrum sportów zimowych. Na terenie miasta znajdują się wyciągi narciarskie oraz liczne trasy zjazdowe
zarówno dla początkujących jak i zaawansowanych amatorów białego szaleństwa.
W Jaworkach, kilka kilometrów od centrum Szczawnicy, znajduje się przystań dla
artystów - „Muzyczna Owczarnia”. Odbywają się tam koncerty rockowe, bluesowe, jazzowe, country i in., znanych i popularnych
wykonawców polskich i zagranicznych.
Oryginalne wnętrza i niepowtarzalny klimat
gromadzą w każdy weekend koneserów dobrej muzyki.
Bogactwo krajobrazów górskich i urok
XIX wiecznej architektury zdrojowej, w połączeniu z różnorodnymi możliwościami aktywnego wypoczynku, przyciąga z roku na
rok coraz liczniejsze grono miłośników przyrody i naturalnego piękna tutejszych okolic.
Beskid Sądecki and the whole Szczawnica. Nearby, on the neighbouring Szafranówka, one built a gravitational chute, attractive
both for children and adults. Tourists preferring faster ways of sightseeing will enjoy
numerous routes for cycling and horse riding, with various degrees of difficulty. On
site, in sports equipment rental points, one
can get a mountain bike, while in studs take advantage of the rich offer of horse riding events organized there.
Thanks to the fast current of Dunajec,
enthusiasts of water sports may verify their
skills by renting a canoe and going through
a slalom way along the flow of Dunajec. The
charm of diverse fisheries, magnificent landscapes and clean mountain rivers will attract
all enthusiasts of angling.
The attractiveness of Szczawnica and extension of tourist-recreation offer
will surely be enhanced by the currently implemented investment projects: construction of the promenade along the right
bank of Grajcarek stream as well as restoration and development of tourist functions in
the village of Jaworki.
The stay in Szczawnica is also an excellent opportunity to get to know the advantages of the National Park of Pieniny, to visit
the nearby castles in Niedzica and Czorsztyn, travel on the Lake of Czorsztyn by ship,
as well as take advantage of one of the greatest tourist-landscape attractions of Pieniny,
20km-long raft trip down the gorge of Dunajec river. Szczawnica is also attractive in
winter. Along with the first snowfall it transforms into a winter sports centre. Within the
city there are ski lifts and numerous downhill routes both for beginners and advanced
amateurs of winter sports.
In Jaworki, several kilometres from the
centre of Szczawnica, there is a place for
artists called „Muzyczna Owczarnia” (Music
Sheepcot). This is the place of rock, blues,
jazz, country music concerts, etc. of famous
and popular Polish and foreign artists. Original interiors and unique atmosphere gather the lovers of good music every weekend.
Richness of mountain landscapes and
charm of the 19th-century spa architecture
combined with various possibilities of active
leisure each year attract an increasing group
of enthusiasts of nature and natural beauty
of local surroundings.
Szczawnica
MOUNTAIN RESORTS
Szczawnica
502-503
Pijalnia wód mineralnych
na Placu Dietla
Pump Room on Dietl Square
Szczawnica - centrum miasta
Szczawnica - town center
Szczawnica
504-505
Szczawnica
506-507
Paralotniarze
Paragliders
Na stronie 505
Spływ przełomem Dunajc
On the page 504
Dunajec gorge - view of Three Crowns
On the page 505
Rally down the gorge of Dunajec
Szczawnica
Na stronie 504
Przełom Dunajca - widok na Trzy Korony
Kajaki w bystrym nurcie Dunajca
Kayaks in sharp stream of Dunajec
508-509
Panorama Placu Dietla
Panorama of Dietl Square
Trasa narciarska na Palenicy
Ski route on Palenica
Szczawnica
510-511
Plac Dietla w zimowej aurze
Dietl Square in winter weather
Kolej linowa na Palenicę
ZDJĘCIA: JACEK WARUŚ
Cable car to Palenica
PHOTOS BY JACEK WARUŚ
Szczawnica
512-513
Krynica–Zdrój
Jeszcze do niedawna Krynica-Zdrój była
synonimem lecznictwa uzdrowiskowego
w najczystszej postaci, kojarzącego się jedynie
z częścią składową sytemu powszechnej
ochrony zdrowia. Bogactwem naturalnym
tej ziemi są przecież wody mineralne
o wybitnych właściwościach leczniczych.
Krynica–Zdrój
Until recently Krynica-Zdrój was
a synonym of spa treatment in its purest
form, associated only with a constituent
part of the common health care system.
After all, the natural wealth of this land
are mineral waters of outstanding
curative properties.
514-515
UZDROWISKA GÓRSKIE
Krynica–Zdrój
Jeszcze do niedawna Krynica-Zdrój była
synonimem lecznictwa uzdrowiskowego
w najczystszej postaci, kojarzącego się jedynie z częścią składową sytemu powszechnej
ochrony zdrowia. Bogactwem naturalnym
tej ziemi są przecież wody mineralne o wybitnych właściwościach leczniczych. Owszem, Krynica-Zdrój nadal pomoże Wam
w leczeniu schorzeń przewodu pokarmowego, szczególnie choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, nadkwaśności i niedokwaśności, stanów zapalnych żołądka,
jelit, chorób trzustki, wątroby i dróg żółciowych, w leczeniu niedokrwistości oraz
chorób przemiany materii. Szczawy krynickie oprócz kuracji pitnej (krenoterapii)
wykorzystuje się również do leczniczych
kąpieli mineralno-kwasowęglowych. Krynica-Zdrój posiada również jedyne w kraju
suche kąpiele z naturalnego gazu bezwodnika węglowego, które można stosować nawet u pacjentów ze schorzeniami serca i zaburzeniami w krążeniu krwi. W lecznictwie
uzdrowiskowym stosuje się ponadto inhalacje, zabiegi borowinowe, zabiegi światłoi elektrolecznicze, hydroterapię, diety. Od
kilkunastu lat w uzdrowiskową terminologię zaczęły się jednak wkradać nowe, robiące coraz większą karierę określenia: SPA
(oznaczająca “Sanus Per Aquam”, czyli zdrowie dzięki wodzie) i WELLNESS (nazwa pochodzi od dwóch angielskich słów: well being oraz fitness i określa nowy trend życia,
według którego do osiągnięcia szczęśliwego życia potrzebna jest harmonia zdrowia
mentalnego, fizycznego i psychicznego). To
wszystko – i wiele więcej – można znaleźć
w Krynicy-Zdroju, znanym polskim uzdrowisku, które w ciągu minionych lat cicho
i dyskretnie przekształciło się, z kierującego
się reżimem leczniczym uzdrowiska, w ośrodek mogący się również pochwalić usługami
SPA na najwyższym poziomie.
Wykorzystując doskonałe zaplecze hotelowe, atuty znanego uzdrowiska, najnowszą wiedzę z dziedziny kosmetyki i kosmetologii oraz dobroczynne działanie unikalnych
w skali światowej wód, Krynica-Zdrój jest
miejscem, gdzie ciało i umysł mogą odpocząć i uwolnić się od stresu. Zalesione okolice zachęcają do pieszych i rowerowych
wycieczek. Na najwyższy szczyt Beskidu Sądeckiego – Jaworzynę, prowadzi jedna z najnowocześniejszych w Europie kolejek gondolowych. Kąpiele kosmetyczne, masaże,
hydromasaże, masaże gorącymi kamieniami,
bicze szkockie, sauny, baseny, krioterapia, kinezyterapia, groty solne, kryte baseny, korty
tenisowe, czynne prawie cały rok lodowisko,
sankostrada, rajskie zjeżdżalnie, wycieczki off roadowe samochodami terenowymi
i quadami, wycieczki konne – wszystko to
znajdą przybywający do uzdrowiska goście.
Po pobycie w Krynicy-Zdroju, egzotycznie brzmiące, terminy: biozabieg, refleksoterapia, mezoterapia czy kapsuła NEOQI nie
będą miały dla Was żadnych tajemnic. Zrozumiecie też, dlaczego określenie „Perła polskich uzdrowisk” nadal jest nierozerwalnie
związana z Krynicą-Zdrój.
Ale Krynica-Zdrój to nie tylko uzdrowisko, to także prężnie rozwijające się centrum
sportowe (głównie sportów zimowych), turystyczne, rekreacyjne, kongresowe i kulturalne. Corocznie w uzdrowisku organizuje
się wiele imprez o zasięgu krajowym i międzynarodowym, seminaria polityczne i naukowe, międzynarodowe spotkania ludzi
kultury, sztuki, biznesu i polityki, plenery artystyczne, występy zespołów.
Z Krynicą nierozerwalnie związana jest
postać Epifana Drowniaka, zwanego Nikiforem Krynickim. Jego prace a także pamiątki po wybitnym malarzu prymitywiście
prezentuje Muzeum Sztuki Nieprofesjonalnej im. Nikifora – Galeria Sztuki „Romanówka”.
Until recently Krynica-Zdrój was a synonym
of spa treatment in its purest form, associated only with a constituent part of the common health care system. After all, the natural
wealth of this land are mineral waters of outstanding curative properties. Indeed, Krynica-Zdrój will still help you in treatment of
the digestive tract diseases, especially in the
case of chronic gastric, intestinal and duodenal ulcer disease, hyperacidity and hypochlorchydria, inflammatory conditions of
the stomach, intestines, diseases of the pancreas, liver and bile ducts, in the treatment
of anemia and metabolic diseases. Apart
from drinking therapies (crenotherapy), carbonated mineral waters of Krynica are used
also for therapeutic mineral-acido carbonic
baths. Krynica-Zdrój also offers unique dry
baths with gas or natural carbonic anhydride
that can be applied even in the case of patients with heart diseases and blood circulation disorders. In addition, spa health services involve inhalations, peat treatments,
phototherapy and electric treatments, hydrotherapy, diets. However, for about a dozen years, new, more and more fashionable
definitions have begun to sneak into the
health-resort terminology. SPA (meaning
„Sanus Per Aquam”, that is healthy thanks
to water) and WELLNESS (the name comes
from two English words: well being and fitness, and determines a new way of life, according to which happy life requires the
harmony of mental, physical and psychological health). All that – and much more – can
be found in Krynica-Zdrój, a famous Polish health resort which, over the past years,
has quietly and discreetly transformed from
a health resort managed by therapeutic regime into a centre that may also take pride
in top-level SPA services.
Taking advantage of excellent hotel facilities, strengths of the well-known health
resort, recent knowledge in the field of cosmetic treatment and cosmetology, as well as
healing properties of the world-unique waters, Krynica-Zdrój is a place where body
and mind can rest and break free from
stress. Forest surroundings encourage hiking and bicycle excursions. The highest
peak of Beskid Sądecki – Jaworzyna, may be
reached by one of the most advanced cable
cars in Europe. Cosmetic baths, massages,
hydro-massage, massages with hot stones,
Scottish massages, sauna swimming pools,
cryotherapy, kinesitherapy, salt caves, indoor swimming pools, tennis courts, ice rink
(open nearly all-year-round), sledge route,
paradise slides, off-road car and quad rides,
horse rides – everything can be enjoyed by
visitors coming to the health resort. After
staying in Krynica-Zdrój, exotic terms, such
as: biotreatment, reflexotherapy, mesotherapy or NEOQI capsule will not sound mysterious to you. You will also understand why
the term „the Pearl of Polish health resorts”
is still inseparably related to Krynica-Zdrój.
However, Krynica-Zdrój is not only a
health resort, but also a dynamically developing sports centre (mainly winter sports)
as well as tourist, recreational, congress
and cultural centre. Many national and international events, political and scientific seminars, international meetings of people associated with culture, art, business and
politics, artistic outdoor events, band performances are organized in the health resort
every year.
The person of Epifan Drowniak, called
the Nikifor of Krynica, is inseparably connected with the city. His works, as well as the
relics of the outstanding primitivist painter, are presented by the Nikifor Museum of
Non-Professional Art – Art Gallery called
„Romanówka”.
In August Krynica-Zdrój becomes the
capital of arias and songs, thanks to Jan
Krynica–Zdrój
MOUNTAIN RESORTS
Krynica–Zdrój
516-517
UZDROWISKA GÓRSKIE
Krynica–Zdrój
W sierpniu Krynica-Zdrój staje się stolicą arii i pieśni za sprawą Europejskiego Festiwalu im. Jana Kiepury. Słynne koncerty
promenadowe przyciągają na krynicki deptak tysiące melomanów, bo któż nie chciałby wraz z gwiazdami opery i operetki zanucić „Wielka sława to żart…”
Co roku Forum Ekonomiczne w Krynicy-Zdroju gromadzi międzynarodowe grono
ekspertów i liderów życia politycznego, społecznego, gospodarczego oraz kulturalnego,
którzy dyskutują o wyzwaniach stojących
przed współczesnym światem, a szczególnie
przed Europą. Bezpośrednia wymiana poglądów oraz doświadczeń ułatwia podejmowanie decyzji oraz wspólnych działań ważnych
dla rozwoju współpracy międzynarodowej
i międzyregionalnej.
Dopełnieniem oferty są propozycje miejscowych biur turystycznych, które zachęcają do zwiedzania, okolic Krynicy-Zdroju, na
przykład Szlakiem Cerkwi Łemkowskich.
Warto skorzystać z propozycji przejazdu
malowniczą Doliną Popradu wraz ze spływem Popradem, wyjazdu w Pieniny połączonego ze zwiedzaniem Wąwozu Homole,
zamku w Niedzicy, spływu Dunajcem, zwiedzania Kamiannej, będącej centrum apiterapii, a także wycieczek do Słowacji i Węgier.
Zarówno biura podróży jak i poszczególne hotele organizują niezapomniane kuligi,
ogniska, przejażdżki quadami, paint-ball, zawody strzeleckie i wiele, wiele innych…
Walory Krynicy-Zdroju są niezaprzeczalne. To piękne, czyste, bajecznie kolorowe latem, a zimą, okryte pierzyną śniegu, miasto.
Każdy, o każdej porze roku znajdzie tu wiele możliwości spędzenia wolnego czasu, wyjedzie stąd zadowolony, szczęśliwy i na pewno tu powróci.
Kiepura European Festival. Famous promenade concerts attract thousands of music
lovers to the promenade of Krynica - who
would not want to warble „Wielka sława to
żart…” with the stars of opera and operetta?
Every year Economic Forum in KrynicaZdrój gathers an international group of experts and leaders of political, social, economic and cultural life, who discuss the
challenges faced by the contemporary world,
in particular by Europe. Direct exchange of
views and experience facilitates decisionmaking processes and common actions, important for the development of international and interregional cooperation.
An addition to the offers are the proposals of local tourist agencies, which encourage visiting the surroundings of KrynicaZdrój, for example, the route of Orthodox
Churches of Lemkas. It is good to take advantage of the ride along the picturesque
Valley of Poprad with river rafting, take a trip
to the Pieniny Mountains combined with
visiting Homole Ravine, the castle in Niedzica, Rafting on the Dunajec river, as well as
to visit Kamianna, which in the centre of
apitherapy, and go for trips to Slovakia and
Hungary. Both travel agencies and particular
hotels organize unforgettable sleigh parties,
bonfires, quad rides, paint-ball, shooting
competitions and many, many other things...
The qualities of Krynica-Zdrój are undeniable. It is a beautiful, clean city, fabulously colourful in summer, and covered with a
snow duvet in winter. At any time of the year
everyone will find here many possibilities of
spending free time, as well as will leave the
place satisfied, happy and will surely come
back.
Krynica–Zdrój
MOUNTAIN RESORTS
Krynica–Zdrój
518-519
Kolej Gondolowa
FOT. ANDRZEJ KLIMKOWSKI
Gondola train
PHOTO BY ANDRZEJ KLIMKOWSKI
Pijalnia Słotwinka
– październikowa zapowiedź zimy
Słotwinka Drinking Room
- October presage of winter
Krynica–Zdrój
520-521
Krynica–Zdrój
522-523
Krynicki Deptak – letni poranek
Na stronie 520
Jazda konna w Tyliczu
Krynica Promenade - summer morning
On the page 520
Horseback riding in Tylicz
Krynica–Zdrój
Fontanna Setka
Setka Fountain
524-525
Europejski Festiwal im. Jana Kiepury
- koncert promenadowy
Jan Kiepura European Festival
- promenade concert
Pomnik Nikifora
przystrojony jesiennymi barwami
Nikifor Monument decorated
with autumnal colors
Krynica–Zdrój
526-527
Widok z Jaworzyny Krynickiej
FOT. KAMIL BAŃKOWSKI
View from Jaworzyna Krynicka
PHOTO BY KAMIL BAŃKOWSKI
Forum Ekonomiczne
Economic Forum
Krynica–Zdrój
528-529
Jedno z najstarszych uzdrowisk na Dolnym
Śląsku, Świeradów-Zdrój położony jest
w dolinie rzeki Kwisy, otulonej szczytami
Gór Izerskich. Rozciąga się pomiędzy
grzbietami Wysokim i Kamienickim,
na wysokości 450-650 m n.p.m.,
w tak zwanym Obniżeniu Świeradowskim
One of the oldest health resorts in Lower
Silesia, Świeradów-Zdrój, is located
in the river valley of Kwisa, surrounded
by the tops of Izerskie Mountains. It spreads
between Wysoki and Kamienicki tops,
at the height of 450-650 m above sea level,
in the so-called Depression of Świeradów.
530-531
UZDROWISKA GÓRSKIE
Jedno z najstarszych uzdrowisk na Dolnym Śląsku, Świeradów-Zdrój położony jest
w dolinie rzeki Kwisy, otulonej szczytami
Gór Izerskich. Rozciąga się pomiędzy grzbietami Wysokim i Kamienickim, na wysokości
450-650 m n.p.m., w tak zwanym Obniżeniu Świeradowskim. Spotykane tu unikalne połączenie naturalnych zasobów wód radoczynnych, borowiny, lasów świerkowych
i niezwykłego położenia, tworzy specyficzny
mikroklimat i niepowtarzalną aurę miejscowości, do której zawsze chętnie się wraca.
Początki powstania miejscowości to
prawdopodobnie koniec wieku XIII lub początek XIV. Najstarszy zapis dotyczący Świeradowa, a właściwie karczmy „Fegebeutel”,
od której nazywano miejscową osadę pasterzy i drwali, pochodzi z 1337 roku. W 1572
roku Leonard Thurneysser po raz pierwszy
pisze, o niezwykłym odkryciu cudownych
właściwości tutejszej wody. Pisał o nich również w 1683 roku Fryderyk Luca w kronice
śląskiej. Ponad pół wieku później, właściciele tych ziem, Rodzina Schaffgotsch powołała specjalną komisję, której zadaniem było
naukowo zbadać i opisać lecznicze działanie świeradowskich wód. Komisja ustaliła,
że wody te „(...)pobudzają apetyt, wstrzymują wymioty, łagodzą stany lękowe, choroby
żołądka i wątroby”. Uzdrowisko zaczęło
rozwijać się od 1768 roku, kiedy właściciele tych ziem zbudowali pierwszy dom zdrojowy. Apogeum rozwoju uzdrowiska przypada na lata 20-ste XX wieku. Bezpośrednie
połączenie kolejowe, czynne od 1909 roku,
otwarło Świeradów-Zdrój na świat i przyczyniło się do pełnego rozkwitu miejscowości kuracyjnej. Po zakończeniu II Wojny
Światowej uzdrowisko wznowiło swą działalność 26 maja 1946 roku. Kurort w Świeradowie-Zdroju ze swoją 250-letnią historią,
dzięki bogactwom naturalnym proponuje
kuracje lecznicze i wspaniały wypoczynek.
Specjalnością uzdrowiska Świeradów-Zdrój
jest leczenie schorzeń: narządu ruchu, reumatologiczne, neurologiczne, ginekologiczne, miażdżyca tętnic obwodowych, nadciśnienia tętniczego, osteoporoza.
Kameralną
dzielnicą
ŚwieradowaZdroju, jest Czerniawa-Zdrój, odrębne
uzdrowisko statusowe. Działalność uzdrowiskową rozpoczęto tu w XIX wieku. Do
roku 1973 był to samodzielny kurort, który powstał z założonej w XVII wieku osady
czeskich uchodźców religijnych. W Czerniawie-Zdroju, miejscu przeznaczonym dotąd przede wszystkim dla najmłodszych kuracjuszy, leczone są: schorzenia górnych
dróg oddechowych, astma, alergie wziewne i pyłkowe. Wyjątkową efektywność leczenia wśród małych pacjentów zapewniają zabiegi lecznicze, specyficzny mikroklimat
zawierający jod, naturalna woda mineralna, oczyszczająca organizm z metali ciężkich. Warto wspomnieć o wyjątkowo bogatej ofercie obiektów noclegowych, które,
czując potrzebę skutecznego zachęcenia turystów, proponują swoim gościom cały wachlarz usług odnowy biologicznej, jaccuzi,
bicze szkockie, San-Spa, baseny, sauny, Body-Detox, Tai Chi, Natrysk Vichy, refleksoterapia, akupunktura, fitness, to tylko niektóre
atrakcje, z jakich można skorzystać w wielu hotelach SPA w Świeradowie-Zdroju
i Czerniawie-Zdroju.
Świeradów-Zdrój i jego okolice to tereny
bardzo atrakcyjne turystycznie. O każdej porze roku miłośnicy różnych form aktywnego spędzania czasu, znajdą tu coś dla siebie.
Wiosną, latem i jesienią, w trakcie spacerów
lub jazdy na rowerze, mogą rozkoszować się
widokami izerskich krajobrazów, a zimą podziwiać je, szusując na stokach narciarskich
lub podążając szlakami narciarstwa biegowego. Rozbudowana sieć szlaków pieszych
pozwala na, ciekawe i zróżnicowane pod
względem trudności i czasu trwania, spacery
One of the oldest health resorts in Lower Silesia, Świeradów-Zdrój, is located in
the river valley of Kwisa, surrounded by the
tops of Izerskie Mountains. It spreads between Wysoki and Kamienicki tops, at the
height of 450-650 m above sea level, in the
so-called Depression of Świeradów. Local
unique combination of radioactive natural
water resources, therapeutic peat, spruce
forests and unusual location forms a particular microclimate and unique aura of the
town, where everyone always comes back
willingly.
The beginnings of the town probably
date back to the late 13th century or early 14th century. The oldest text concerning Świeradów, or, in fact, „Fegebeutel” inn
that the local settlement of shepherds and
wood cutters was named after, comes from
1337. In 1572 Leonard Thurneysser for the
first time wrote about the unusual discovery of miraculous properties of the local water. They were also written about in 1683
by Frederick Luca in the Silesian chronicle.
More than fifty years later, the owners of
these lands, Schaffgotsch family, appointed a special commission, whose task was to
scientifically test and describe therapeutic
properties of the waters of Świeradów. The
commission determined that these water „...
stimulate appetite, withhold vomiting, alleviate anxiety states, stomach and liver diseases”. The health resort began to develop in
1768, when the owners of these lands built
the first spa house. The culminating point of
the health resort’s growth was the 1920s. Direct railway connection available from 1909
opened Świeradów-Zdrój to the world and
contributed to the full heyday of the spa resort. After the end of War World II the health
resort resumed its activities on 26 May 1946.
The resort in Świeradów-Zdrój, with its 250
years of history, offers therapies and wonderful rest thanks to its natural resources.
The specialty of Świeradów-Zdrój health resort is treatment of the following diseases:
locomotor system, rheumatological, neurological, gynaecologic diseases, atherosclerosis of circumferential vessels, arterial hypertension, osteoporosis.
A cosy district of Świeradów-Zdrój is
Czerniawa-Zdrój, which is a separate status
health resort. Spa activities were started here
in the 19th century. Until 1973 it was an independent resort which was established on
the basis of the settlement of Czech religious
refugees founded in the 17th century. In Czerniawa-Zdrój, a place previously designed,
most of all, for the youngest patients, one
may treat for the following diseases: disorders of the upper respiratory tract, asthma, inhalatory and pollen allergies. Unique
effectiveness of treatment among the little
patients is provided by medical treatments,
specific microclimate containing iodine,
natural mineral water cleaning the body
from heavy metals. One should also mention
the exceptionally rich offer of accommodation facilities which, feeling the need for
effective encouraging of tourists, offer the
whole range of biological regeneration services, jaccuzi, Scottish massages, San-Spa,
swimming pools, sauna, Body-Detox, Tai
Chi, Vichy shower, reflexotherapy, acupuncture, fitness, which are only some of the attractions that one can take advantage of in
many SPA hotels in Świeradów-Zdrój and
Czerniawa-Zdrój.
Świeradów-Zdrój and its surroundings
are very attractive for tourists. At any time
of the year enthusiasts of various forms of
active leisure will find something of interest
here. In spring, summer and autumn, while
walking or cycling, they may take delight in
the views of the landscapes of Izerskie Mountains, and in winter admire them while skiing
down the slopes or following cross-country
MOUNTAIN RESORTS
532-533
UZDROWISKA GÓRSKIE
i wędrówki po leśnych traktach. Na górskie
spacery warto udać się przede wszystkim
na Stóg Izerski, Sępią Górę oraz Halę Izerską, gdzie znajduje się Rezerwat Florystyczny „Torfowiska Izerskie”. Oprócz znakowanych szlaków istnieje cała sieć śródleśnych
dróg i ścieżek, które pozwolą dotrzeć do tajemniczych i pięknych zakątków na górskich
polanach, przełęczach i szczytach. Interesującym miejscem jest też Leśny Kompleks
Promocyjny i ścieżka edukacyjna przedstawiająca w prosty sposób las i jego mieszkańców. W mieście i okolicach wytyczona
jest gęsta sieć ścieżek rowerowych, w sumie
wokół miasta jest ich około 200 km. Kierując się wyznaczonymi szlakami rowerowymi, dojechać można do Szklarskiej Poręby
i oddalonych o kilkanaście kilometrów jezior, Leśniańskiego i Złotnickiego. Panujące w Świeradowie-Zdroju warunki sprzyjają
organizacji imprez sportowych związanych
z wyczynowym i amatorskim szaleństwem
na dwóch kółkach. Ten potencjał od lat jest
umiejętnie wykorzystywany poprzez organizację imprez „corss country” i maratonów
rowerowych „Bike Maraton” i „Pętla Izersko-Karkonoska”. Świeradów-Zdrój ma do
zaoferowania także ciekawą i różnorodną
ofertę imprez kulturalnych takich jak „Dni
Kwitnących Rododendronów” czy Wielka
Gala Operowo-Operetkowa, odbywające się
każdego roku pod koniec maja. Dużym zainteresowaniem cieszy się także Letni sezon
koncertowy, Międzynarodowy Zlot Pojazdów Zabytkowych Ikar, Europejskie Spotkania Młodych Muzyków Eurounionorchestries im. Władysława Balickiego, Festiwal
Organowy Pro Musica Sacra oraz „Międzynarodowe Spotkania z Muzyką Dawną”.
Zabytki okolic pochodzą z XIX wieku:
Kościół parafialny św. Józefa Oblata i NMP
z 1897 r., ufundowany przez Schaffgotschów, połączony z nowoczesnym kościołem wybudowanym w latach 70- tych XX
w., Dom Zdrojowy z 1899 r. z najdłuższą (80
m) w Europie, krytą, modrzewiową halą spacerową i pijalnią wód, oraz park zdrojowy
z XIX w. Naprzeciw Domu Zdrojowego znajduje się płaskorzeźba żaby upamiętniająca
odkrycie radoczynnych właściwości źródeł
– zwana Rechotronem, Czarci Młyn, wciąż
działający zabytek techniki, rezydencja Marzenie, zbudowana w 1901 r. Jest to willa
otoczona pięknym, doskonale utrzymanym
ogrodem. Ciekawe są także Chaty Sudeckie o konstrukcji wieńcowej przysłupowej
i mieszanej w większości z XIX wieku oraz
zabudowa pensjonatowa z XIX-XX wieku.
W lipcu 1904 r. powstał Zakład Kuracji Borowinowej. Obiekt wybudowany był według
najnowocześniejszych standardów światowych. Obecnie zakład w dalszym ciągu oferuje kuracjuszom zabiegi, oparte w głównej
mierze na borowinie. Bogactwa naturalne,
oferta turystyczna, ciekawe formy spędzania
wolnego czasu sprawiają, że miejsce to tętni życiem przez cały rok i zwane jest DOLINĄ MŁODOŚCI.
skiing routes. An extensive network of recreation paths enables interesting strolls and
hiking down the forest routes, diverse in
terms of difficulty and duration. For mountain strolls one should go, first of all, to Stóg
Izerski, Sępia Góra and Hala Izerska with the
Floristic Reserve called „Torfowiska Izerskie”
(Izerskie Peat Bogs). Apart from sign-posted routes, there is a whole network of forest
roads and paths which will allow to reach
mysterious and beautiful corners on mountain clearings, passes and tops. An interesting place is also the Promotional Forest
Complex and educational path, in a simple
way showing the forest and its inhabitants.
In the city and the neighbourhood one set
out a dense network of bicycle paths, there
are approximately 200 km of them in total around the city. Following the bicycles routes, one can get to Szklarska Poręba
and over ten-kilometer-distant lakes called
Leśniańskie and Złotnickie. Local conditions
in Świeradów-Zdrój are favourable for sports
events related to high-performance and amateur biking. This potential has been properly used for years, through organization of
„cross country” events and bicycle marathons called „Bike Marathon” and „Pętla Izersko-Karkonoska”. Świeradów-Zdrój has
also an interesting and diverse offer of cultural events, such as „The Days of Flourishing Rhododendrons” or Great Gala of Opera and Operetta, taking place each year, at
the end of May. Very interesting events are
also „Summer Season of Concerts”, „International Rally of Ikar Historical Vehicles”,
„Władysław Balicki European Meetings of
Young Musicians Eurounionorchestries”,
Organ Festival called „Pro Musica Sacra”
and „International Meetings with Old-Time
Music”.
Regional monuments date back to the
19th century: St. Józef Oblat and St. Mary’s
parish church from 1897 founded by Schaffgotsch family, combined with the modern
church built in the 1970s, Spa House from
1899 with the longest (80 m) in Europe, indoor, larch walking hall and pump room, as
well as the spa park from the 19th century.
Opposite the Spa House one can find a relief
of frog, commemorating the discovery of radioactive properties of the springs – known
as Rechotron. Czarci Młyn (Devil’s Mill), a
still functional monument of technology,
Marzenie (Dream) residence built in 1901.
This is a villa surrounded by a beautiful, perfectly maintained garden. An interesting
thing are also Chaty Sudeckie (the Cabins of
Sudety) with timber framing, half-timbered
and mixed structure, mostly from the 19th
century, as well as guesthouses from the
19th-20th century. In July 1904 Peat Therapy Institute was established. The facility was
built according to the most advanced world
standards. Currently, the institute still offers treatments based mainly on peat. Natural resources, tourist offer, interesting forms
of spending free time make the place pulsate
with life all-year-round and make it known
as the VALLEY OF YOUTH.
MOUNTAIN RESORTS
534-535
Świeradów-Zdrój „Dolina Młodości”
FOT. W. BIERNAT
Świeradów-Zdrój „Youth Valley”
PHOTO BY W. BIERNAT
Jaskinie solne pozwalają
na relaks i odprężenie
FOT. W. BIERNAT
Salt caves let one relax
PHOTO BY W. BIERNAT
536-537
538-539
„Europejskie Spotkania Młodych Muzyków
Eurounionorchestries im. Władysława
Balickiego” , każdego lata cieszą się wielkim
zainteresowaniem
Na stronie 536
Panorama miasta zaprasza do zwiedzania i wycieczek górskich
FOT. W. BIERNAT
FOT. T. CHMIELOWIEC
On the page 536
The town panorama encourages visiting and mountain excursions
„Władysław Balicki European Meetings
of Young Musicians Eurounionorchestries”,
enjoy great popularity every summer
PHOTO BY W. BIERNAT
PHOTO BY T. CHMIELOWIEC
Liczne oferty zabiegowe czekają
na kuracjuszy i turystów
FOT. W. BIERNAT
Numerous treatment offers await
patients and tourists
PHOTO BY W. BIERNAT
540-541
Wycieczka gondolą jest jedną
z najnowszych atrakcji Świeradowa-Zdroju
FOT. T. CHMIELOWIEC
A gondola excursion is one of the newest
attractions of Świeradów-Zdrój
W starym młynie można skosztować
chleba wyrabianego tradycyjną metodą
FOT. T. CHMIELOWIEC
In the old mill, one can try
traditionally made bread
542-543
Stóg Izerski zaprasza na piesze
i rowerowe wycieczki
FOT. T. CHMIELOWIEC
Stóg Izerski invites you for hikes
and bicycle trips
Góry przyciągają turystów swoim
pięknem i ciekawą przyrodą
FOT. T. CHMIELOWIEC
The mountains attract tourists with their
beauty and interesting wildlife
544-545
Gmina Uście Gorlickie jest jednym
z najatrakcyjniejszych zakątków południowej
Polski. Tereny wokół Uścia Gorlickiego
wyróżniają się szczególną urodą
i malowniczością, a wszystko dzięki
specyficznemu położeniu w paśmie
Beskidu Niskiego.
The commune of Uście Gorlickie is one
of the most attractive corners of southern
Poland. The areas around Uście Gorlickie
stand out with particular beauty
and picturesqueness, and everything
thanks to the specific location
in the range of Low Beskid Mountains.
546-547
UZDROWISKA GÓRSKIE
Wysowa–Zdrój
(gm. Uście Gorlickie)
Gmina Uście Gorlickie jest jednym z najatrakcyjniejszych zakątków południowej Polski. Tereny wokół Uścia Gorlickiego wyróżniają się szczególną urodą i malowniczością,
a wszystko dzięki specyficznemu położeniu
w paśmie Beskidu Niskiego. Najwięcej radości znajdą tutaj osoby, poszukujące wypoczynku w spokojnej, oddalonej od zgiełku
cywilizacyjnego, okolicy.
Wysoka lesistość, piękno górskiego krajobrazu, czyste środowisko, sprzyjający łagodny klimat, słabe zaludnienie przyciągają turystów i wczasowiczów o każdej porze
roku.
Unikalne w skali kraju zespoły szaty roślinnej i świata zwierzęcego, środowisko
przyrodnicze, z zachowanymi elementami
pierwotnego krajobrazu, zachęcają do wymarzonego wypoczynku miłośników przyrody. Odnajdą oni tutaj różne gatunki zwierząt leśnych, a wśród nich kilka objętych
ochroną (bóbr, borsuk, niedźwiedź brunatny, wilk), ptaków (czarny bocian) oraz
rzadkich owadów chronionych (nadobnica alpejska).
Lecznictwo uzdrowiskowe w WysowejZdroju to już tradycja, która sięga dwóch
wieków. W ciągu tego okresu jej walory doceniło wielu kuracjuszy z kraju i zagranicy.
Uzdrowisko dysponuje unikalnymi wodami mineralnymi o zróżnicowanych właściwościach. Na bazie jednej z tych wód
produkuje się znakomitą wodę mineralną „Wysowiankę”, która zawiera naturalny jod oraz wody lecznicze “Józef”, “Henryk” i „Franciszek”. Wód tych używa się do
leczenia chorób układu trawiennego (zapalenie przełyku, wrzody żołądka, dwunastnicy i jelit, choroby pęcherzyka i przewodów
żółciowych, trzustki), dróg oddechowych
(przewlekłe zapalenia górnych dróg oddechowych, krtani, tchawicy, pylice, alergie), układu moczowego (przewlekłe zapalenie nerek, kamica nerkowa) oraz anemii.
Leczy się również choroby układu kostno
– stawowego, mięśniowego i tkanki łącznej (zwyrodnienia, skrzywienia kręgosłupa, choroby tkanek miękkich, osteoporozę).
Uzdrowisko posiada zakład przyrodoleczniczy, w którym świadczone są zabiegi z zakresu fizykoterapii tj. balneoterapia (kąpiele mineralne, inhalacje z wód mineralnych,
okłady borowinowe), hydroterapia (natryski, bicze szkockie, kąpiele perełkowe, masaż wirowy), światłolecznictwo (naświetlania lampą Sollux), ultrasonoterapia (zabiegi
ultradźwiękowe), elektroterapia (galwanizacja, kąpiele elektryczno - wodne 2 i 4
– komorowe, prądy diadynamiczne, krioterapia) oraz kinezyterapii czyli gimnastyki
leczniczej. W Szpitalu uzdrowiskowym „Beskid” prowadzi się specjalistyczne leczenie
przewlekłej niewydolności nerek oraz cukrzycy typu 1 i typu 2. Od kilku lat kuracjusze i odwiedzający uzdrowisko goście mają
do dyspozycji jaskinię solną oraz od niedawna kryty basen czynny przez cały rok.
Szeroki wachlarz usług lecznictwa uzdrowiskowego i bogactwo wód mineralnych zapewnia kuracjuszom powrót do zdrowia.
Gmina Uście Gorlickie nieustannie dąży
do poprawy warunków życia mieszkańców i przybywających gości. W 2006 roku
oddano do użytku Pijalnię Wód Mineralnych w Wysowej-Zdroju, odbudowaną przy
udziale środków ZPORR na wzór tej, która spłonęła w latach 60 XX wieku. Dzięki
środkom unijnym w ramach Projektu MRPO
pn.: „ODNOWA CENTRUM WYSOWEJZDROJU – Modernizacja parku zdrojowego
wraz z dojazdową infrastrukturą techniczną” w 2009 roku przystąpiono do prac, które zmienią oblicze nie tylko samego parku,
ale także jego najbliższego otoczenia. Głównym założeniem projektu jest modernizacja infrastruktury drogowej (nawierzchnie,
chodniki). W okolicy parku pojawią się place
The commune of Uście Gorlickie is one of
the most attractive corners of southern Poland. The areas around Uście Gorlickie stand
out with particular beauty and picturesqueness, and everything thanks to the specific
location in the range of Low Beskid Mountains. The place will be most enjoyed by persons looking for rest in a peaceful area, away
from the turmoil of civilization.
Large quantities of trees, beauty of the
mountain landscape, clean environment, favourable mild climate, sparse population attract tourists and vacationers at any time of
the year.
Complexes of the plant cover and animal world unique nationwide, natural environment with preserved elements of the primary landscape encourage nature lovers to
ideal leisure. They will find here a range of
forest animals, including several protected
species (beaver, badger, brown bear, wolf),
birds (black stork) and rare protected insects
(Rosalia longicorn).
Spa therapy in Wysowa-Zdrój is already
a tradition dating two centuries back. Within this period its qualities were appreciated
by many patients from Poland and abroad.
The health resort has unique mineral waters
of diverse properties. On the basis of one of
these waters one produces excellent mineral water called „Wysowianka”, which contains natural iodine and medicinal waters
called „Józef”, „Henryk” and „Franciszek”.
These waters are applied in the treatment
of digestive system diseases (inflammation
of the esophagus, peptic, duodenal and intestinal ulcers, diseases of the gallbladder,
bile ducts and pancreas), diseases of the respiratory tract (chronic inflammation of the
upper respiratory tract, laryngitis, tracheatis, pneumoconiosis, allergies), of the urinary tract (chronic nephritis, nephrolithiasis) and anemia. Treatment in the health
resort involves also osseous–articular system diseases, muscle and connective tissue
diseases (degeneration, spinal curvatures,
diseases of soft tissues, osteoporosis). The
health resort has a physiotherapeutic institute providing treatments in physical therapy, i.e. balneotherapy (mineral baths, inhalations with mineral waters, peat compresses),
hydrotherapy (showers, Scottish massages,
pearl baths, whirling massage), phototherapy (Sollux lamp irradiation), ultrasonotherapy (ultrasonic treatments), electrotherapy
(galvanization, 2- and 4-chamber electrical-water baths, diadynamic currents, cryotherapy), as well as kinesitherapy, namely
therapeutic gymnastics. On the other hand,
spa hospital called „Beskid” provides specialized treatment for chronic renal failure,
as well as type 1 and 2 diabetes. For several
years patients and visitors to the health resort have had at their disposal the salt cave
and, recently, an indoor swimming pool
open all-year-round. A wide range of spa
treatment services and richness of mineral
waters allow patients to recover.
The commune of Uście Gorlickie is continuously aiming at improvement in the living conditions of the inhabitants and arriving visitors. In 2006 Mineral Waters Pump
Room in Wysowa-Zdrój was opened, modelled after the one which burnt down in the
1960s, restored with the participation of
measures from ZPORR (Integrated Regional
Development Operational Program). Thanks
to the EU measures under MRPO Project
(Regional Operational Program for Little Poland) entitled: „Restoration of the Centre of
Wysowa-Zdrój – Modernization of spa park
along with access technical infrastructure”,
in 2009 one started works which will change
the image of not only the park itself, but also
its closest surroundings. The main assumption of the project is modernization of the
road infrastructure (pavements, sidewalks).
MOUNTAIN RESORTS
Wysowa–Zdrój
548-549
UZDROWISKA GÓRSKIE
Wysowa–Zdrój
zabaw, miejsca do grillowania, parkingi dla
samochodów i rowerów oraz sanitariaty.
Sam park zyska fontannę, rozbudowany zostanie amfiteatr, a przy parkowych alejkach
zostaną ustawione stylizowane latarnie. Zupełną innowacją będzie park wodny, który
znajduje się na etapie projektowania. Całość
przyczyni się do poprawy jakości wypoczynku i bezpieczeństwa oraz sprawi, że uzdrowisko będzie bardziej przyjazne i atrakcyjne.
Teren gminy sprzyja uprawianiu sportów
zarówno latem jak i zimą. Pobliski zbiornik
wodny w Klimkówce daje duże możliwości
w zakresie uprawiania sportów wodnych,
wyciągi narciarskie zimą ściągają miłośników białego szaleństwa. Na turystów czekają setki kilometrów ciekawych szlaków
turystycznych (pieszych, konnych i rowerowych), a także różnorodna oferta w dziedzinie sportów i turystyki konnej, zarówno
Stadniny Koni Huculskich w Gładyszowie
jak i innych stanic i stajni końskich działających na terenie gminy (Hańczowa, Izby, Nowica, Wysowa).
Oprócz naturalnego piękna tych słabo zaludnionych terenów turysta znajdzie
tutaj również ślady historii w postaci zabytkowych budowli architektury sakralnej. Obecnie można zwiedzać 26 budowli
w stylu cerkiewnym, z których najważniejsze
to Sanktuarium Matki Bożej na Świętej Górze Jawor oraz Cerkwie w Brunarach i Kwiatoniu. Te znajdują się na etapie weryfikacji
przed wpisaniem ich na Listę Światowego
Dziedzictwa UNESCO, ponadto cmentarze
z I wojny światowej projektu Dušana Jurkoviča, zabytkowe układy architektoniczne
łemkowskich wsi (chyże), przydrożne krzyże i kapliczki.
Gospodarstwa agroturystyczne, które licznie występują na terenie naszej gminy, zapraszają gości w swoje progi, kusząc
szerokim wachlarzem atrakcji, przygotowanych przez gospodarzy. To współczesne oazy
spokoju, w których wypoczynek w rodzinnej atmosferze nabiera blasku. Łowiąc ryby,
czy słuchając miejscowych legend opowiadanych przy ognisku, można zapomnieć
o miejskim zgiełku.
Na terenie gminy odbywają się w ciągu
roku imprezy kulturalne i sportowe m.in.:
Łemkowska Watra, Majówki, Dożynki Gminne, Święto Rydza, Dni Huculskie, wyścigi kolarskie, samochodowe itp. (kalendarz imprez
do pobrania ze strony internetowej gminy).
Wędrówki szlakiem zabytkowych cerkiewek i cmentarzy z I wojny światowej, kontakt z dziką przyrodą to propozycje nie tylko
dla tych, którzy kochają wędrówki i szukają wrażeń. To propozycja dla wszystkich, bo
u nas każdy znajdzie coś dla siebie. Przyjeżdżając do nas, przyjeżdżasz po zdrowie.
In the area of the park there will be playgrounds, barbecue places , parking places for cars and bicycles, as well as lavatories. The park itself will gain a fountain, the
amphitheatre will be expanded, and stylized
lamp posts will be placed at the park alleys. A
complete innovation shall be the water park,
which is currently at the design stage. Everything will contribute to improvement in the
quality of leisure and safety, as well as will
make the health resort more friendly and
attractive.
The area of the commune is favourable
for sports both in the summer and winter
seasons. The nearby water reservoir in Klimkówka offers great possibilities with regard
to practising water sports, while ski lifts attract the lovers of winter sports in the winter period. Tourists can enjoy hundreds of
kilometres of interesting tourist routes (recreation paths, horse riding routes and bicycle routes), as well as diversified offer in
the field of equestrian sports and tourism of
both the Stud of Hucul Horses in Gładyszów
as well as other riverside hostels and stables
operating within the commune (Hańczowa,
Izby, Nowica, Wysowa).
Apart from the natural beauty of these
poorly populated areas, a tourist will also
find here the traces of the history in the
form of historical buildings of sacral architecture. Currently, one can visit 26 buildings in orthodox church style, the most important of which are the Sanctuary of the
Mother of God on Jawor Holy Mountain,
as well as Orthodox churches in Brunary
and Kwiatoń, which are being verified before registration on the List of World Culture Heritage of UNESCO. In addition, cemeteries from World War I designed by Dušan
Jurkovič, historical architectonic systems
of the villages of Lemkas (in Polish called
„chyże”, which means farmsteads), roadside
crosses and shrines.
Agritourist farms, numerous in the
area of our commune, welcome the guests,
tempting them with a wide range of attractions prepared by hosts. These are contemporary oases of peace, where rest in a family
atmosphere becomes wonderful, where one
can forget about urban uproar while fishing
or listening to local legends told at the fire.
The commune organizes cultural and
sports events throughout the year, among
others: „Łemkowska Watra” (Watchfire of
Lemkas), May Picnics, Communal Harvest
Feast, Orange-Agaric’s Day, Hucul Days, bicycle and car races, etc. (calendar of events
to be downloaded from the commune’s
website).
Hiking on the route of historical Orthodox churches and cemeteries from World
War I, contact with wild nature are the offer not just for those who love hiking and are
looking for sensations. This is the offer for
everyone, since everybody will find something interesting here. When coming to us,
you come for health.
MOUNTAIN RESORTS
Wysowa–Zdrój
550-551
Malowniczo położone kompleksy
sanatoryjno-wypoczynkowe
FOT. WIKTOR ŁĘŻNIAK
Picturesquely located
sanatorium-recreational complexes
PHOTO BY WIKTOR ŁĘŻNIAK
Bystre potoki z krystalicznie czystą wodą
FOT. ARCHIWUM URZĘDU GMINY UŚCIE-GORLICKIE
Swift stream with crystal clean water
PHOTO FROM THE ARCHIVE OF THE COMMUNE OFFICE OF UŚCIE GORLICKIE
552-553
554-555
Odbudowana pijalnia wód mineralnych
w Wysowej-Zdroju
Na stronie 552
Panorama Uścia Gorlickiego
Reconstructed mineral water pump
room in Wysowa-Zdrój
On the page 552
A panorama of Uście Gorlickie
Jezioro Klimkówka – proponuje wypoczynek
bierny lub turystykę kwalifikowaną
Lake Klimkówka – offers passive rest
or qualified tourism
556-557
Bogata fauna, wśród której znajdziemy kilka
gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt
Rich fauna, among which we can find several
species from the Polish Red Data Book of Animals
Zachód słońca, który na długo pozostaje w pamięci
by wracać do niego w chłodne zimowe wieczory
Sunset which stays in memory for long
to recall it in cool winter evenings
548-559
Widok na Zalew Klimkówka
A view on Lake Klimkówka
Stary Dom Zdrojowy
- organizator „Święta Rydza”
Old Spa House - organizer
of „Orange-Agaric’s Festival”
560-561
Rabka–Zdrój
Uzdrowisko Rabka-Zdrój położone
jest u zbiegu dwóch ważnych szlaków
komunikacyjnych, z Krakowa do Zakopanego
i z Bielska-Białej do Nowego Sącza. Leży
w malowniczej kotlinie u podnóża Gorców
na wysokości 550 m n.p.m.
Rabka–Zdrój
Rabka-Zdrój health resort is situated
at the junction of two important transport
routes, from Cracow to Zakopane
and from Bielsko-Biała to Nowy Sącz. It lies
in a picturesque valley at the foot of Gorce
mountains, at the height of 550 m
above sea level.
562-563
UZDROWISKA GÓRSKIE
Rabka–Zdrój
Uzdrowisko Rabka-Zdrój położone jest
u zbiegu dwóch ważnych szlaków komunikacyjnych, z Krakowa do Zakopanego i z Bielska-Białej do Nowego Sącza. Leży w malowniczej kotlinie u podnóża Gorców, na
wysokości 550 m n.p.m. Stąd roztaczają się
wspaniałe widoki na masyw Lubonia Wielkiego, należącego do Beskidu Wyspowego i położone na zachód, pasmo babiogórskie. Obszar gminy ma powierzchnię 69 km2,
w skład gminy wchodzi miasto Rabka-Zdrój
i trzy sołectwa: Chabówka, Ponice i Rdzawka.
Rabka-Zdrój zaprasza przez cały rok. Można
tu aktywnie wypoczywać i leczyć różnorodne schorzenia dzięki doskonale rozwiniętemu, nowoczesnemu zapleczu sanatoryjnouzdrowiskowemu. Uzdrowisko jest również
ważnym ośrodkiem kulturalnym regionu, odbywają się tu cykliczne imprezy kulturalne.
Historia Rabki sięga XIII wieku. Po raz
pierwszy nazwa miejscowości została wymieniona w dokumencie Bolesława V Wstydliwego z 1254 r., potwierdzającym posiadanie tych terenów przez klasztor Cystersów ze
Szczyrzyca. Jest w nim mowa o istniejących tu
warzelniach soli. Jan Długosz powołując się
na ten dokument, użył wyrażenia „Sal in Rabka”, świadczy to o tym, iż rabczańskie solanki były już wtedy znane i doceniane. Również
niektóre nazwy podawane w XIII wieku, jak
np. rzeka Słonka, potwierdzają eksploatację
soli rabczańskich.
W pierwszej połowie XIX wieku dobra
rabczańskie nabył Józef Wieniawa Zubrzycki, którego syn, Julian Zubrzycki, stał się
twórcą uzdrowiska w Rabce. Ważna data dla
uzdrowiskowej historii Rabki to rok 1858,
w którym przeprowadzono pierwszą analizę chemiczną solanek. Badania zainicjował
Józef Dietl, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, założyciel Komisji Balneologicznej Towarzystwa Naukowego Krakowskiego. Stwierdzono, że solanki zawierają m.in.
jod i brom o stężeniu, które postawiło je na
czołowym miejscu w Europie. Dało to podstawę do powstania dzisiejszego uzdrowiska, które uroczyście otwarto w 1864 roku.
Dziś wykorzystuje się tu głównie walory
klimatyczne oraz wody lecznicze do leczenia schorzeń układu oddechowego i krążenia, głównie u dzieci. Uzdrowisko dysponuje ujęciami wód głębinowych, głównie
solanek z grupy jodkowo-chlorkowo-sodowo-bromkowych.
W uznaniu zasług za pracę na rzecz dzieci 1 czerwca 1996 r., w trakcie I Światowego Zlotu Kawalerów Orderu Uśmiechu, Rabka otrzymała nadany przez Kapitułę Orderu,
UNESCO i Wojewodę Nowosądeckiego tytuł
„Miasto Dzieci Świata”.
6 grudnia 2004 r., na placu przed dworcem PKP stanął pomnik Świętego Mikołaja.
W mieście znajduje się Rodzinny Park Rozrywki „Rabkoland”. Tam też ma swoją siedzibę Muzeum Polskich Rekordów i Osobliwości. Własną scenę teatralną ma również Teatr
Lalek „Rabcio”.
W czerwcu 2009 roku na skraju Parku
Zdrojowego w Rabce-Zdroju, w pobliżu źródła solanki jodkowo - bromowej „Helena”
wybudowano tężnię solankową i pijalnię wód
mineralnych. To szósta czynna tężnia w kraju, a pierwsza w Małopolsce. Są to dwa obiekty w kształcie rotund. W jednym z nich mieści
się sala dla kuracjuszy, tzw. pijalnia wód mineralnych. W drugim obiekcie również kształtu
cylindrycznego, mieści się tężnia solankowa.
W jej środku znajduje się kolumna tężni obudowana drewnianym rusztem, w którym usytuowane są gałęzie tarniny. Ze znajdującego
się pod spodem zbiornika solanka podawana
jest na szczyt kolumny. Tam poprzez specjalnie do tego celu wykonaną instalację, spływa
po gałązkach tarniny i tworzy wokół kolumny
aerozol solankowy. Mikroklimat wytworzony przez obiekt sprzyja profilaktyce i leczeniu
górnych dróg oddechowych, zapalenia zatok,
Rabka-Zdrój health resort is situated at
the junction of two important transport
routes, from Cracow to Zakopane and from
Bielsko-Biała to Nowy Sącz. It lies in a picturesque valley at the foot of Gorce mountains, at the height of 550 m above sea level.
This is the place of magnificent views on the
Massif of Luboń Wielki being a part of Beskid
Wyspowy and the range of Babia Góra located in the western direction. The commune
spreads over the total area of 69 km2 and
consists of Rabka-Zdrój city and three village
units: Chabowka, Ponice and Rdzawka. Rabka-Zdrój welcomes guests throughout the
whole year. One may actively rest here and
treat various diseases thanks to the perfectly
developed, modern sanatorium-spa facilities.
The health resort is also an important cultural centre of the region, holding cyclical cultural events.
The history of Rabka dates back to the
13th century. For the first time the town’s
name was mentioned in the document of
Bolesław Wstydliwy V from 1254, confirming the fact of these areas being possessed
by the Monastery of the Cisterian order
from Szczyrzyce. It mentions the local saltworks. When referring to this document, Jan
Długosz used the expression „Sal in Rabka”,
which proves the fact that the saline of Rabka was known and appreciated already at that
time. Also, some names given in the 13th century, such as Słonka river, confirm the fact of
exploitation of the salts of Rabka.
In the first half of the 19th century the
goods of Rabka were purchased by Józef Wieniawa Zubrzycki, whose son, Julian Zubrzycki,
became the creator of the health resort in
Rabka. An important date for the health-resort history of Rabka is the year 1858, when
the first chemical analysis of saline took place.
The tests were initiated by Józef Dietl, professor of the Jagiellonian University, founder of
the Balneological Commission of the Scientific Association of Cracow. It was stated that
the saline contains, among others, iodine and
bromide with the concentration that placed it
on the leading position in Europe. It gave rise
to the contemporary health resort, which was
solemnly opened in 1864. Today, mainly climatic qualities and medicinal waters are used
here for treatment of the conditions of respiratory and cardiovascular systems, mainly in children. The health resort has intakes of
abyssal waters, mainly saline from the iodidechloride-sodium-bromide group.
On 1 June 1996, during the 1st World Rally
of Order of the Smile Knights, in recognition
of the merits for work for the benefit of children, Rabka received the title of the „City of
the Children of the World” assigned by Chapter of the Order, UNESCO and the Governor
of Nowy Sącz.
On 6 December 2004, the monument of
Saint Nicolas was placed on the square in
front of the railway station. The city offers
Family Entertainment Park called „Rabkoland”. It is also the seat of the Museum of Polish Records and Curiosities. Puppet Theatre
„Rabcio” also has its own stage.
In June 2009, at the border of the Spa Park
in Rabka-Zdrój, in the vicinity of iodide-bromide saline spring „Helena”, one built a saline
graduation tower and pump room for mineral waters. This is the sixth active graduation
tower in Poland, and the first one in Little
Poland. These are two rotunda-shaped facilities. One of them holds a hall for visitors,
the so-called mineral water pump room. Saline graduation tower is located in the other,
cylindrical-shaped facility. In the middle of it
there is the graduation tower’s column encased with wooden grate, where blackthorn
branches are placed. From the reservoir located below saline is fed to the top of the column. There, through an installation specially designed for this purpose, it flows down
Rabka–Zdrój
MOUNTAIN RESORTS
Rabka–Zdrój
564-565
UZDROWISKA GÓRSKIE
Rabka–Zdrój
rozedmy płuc, nadciśnienia tętniczego, alergii, nerwicy wegetatywnej. Unikalne właściwości wód solankowych Rabki-Zdroju powodują, że wytworzony wokół tężni aerozol
nie ma równego sobie odpowiednika w kraju i na świecie.
W 2009 r. w Rabce-Zdroju zostały wytyczone i oznakowane 4 trasy turystyczne narciarstwa biegowego oraz 3 dodatkowe
(krótsze), tzw. Nordic Walking, które można
pokonywać na nartach lub pieszo ze wsparciem kijka. Znaki na wszystkich trasach mają
intensywne pomarańczowe tło. Większość
szlaków rozpoczyna się w Parku Zdrojowym
u zbiegu ulic Orkana i Chopina. Znajduje się
tam duża tablica z mapą wraz z naniesionymi
na niej trasami.
Uzdrowisko Rabka S.A. dysponuje zakładem przyrodoleczniczym, sanatoriami i szpitalami uzdrowiskowym, w tym także dla dzieci i dorosłych.
Ważnym miejscem w uzdrowisku jest
Park Zdrojowy. Znajduje się w centrum miasta i zajmuje powierzchnię ok. 30 ha. Należy do największych parków Małopolski. Teren parku przecinają liczne ścieżki spacerowe
wśród zieleni i kwiatów. Spacerując można zobaczyć okazy 110-letnich drzew, wśród
których skaczą wiewiórki.
W latach 2010-2011 w Rabce-Zdrój będzie przeprowadzona Kompleksowa Rewitalizacja Parku Zdrojowego współfinansowana
ze środków Unii Europejskiej. Projekt zakłada
powstanie 12 ogrodów, modernizację ciągów
pieszych i oświetlenia, wyposażenie przestrzeni w elementy małej architektury, rewitalizację zieleni parkowej, a także unowocześnienie placów zabaw, rozbudowę „ścieżki
zdrowia”, modernizację kortów tenisowych
i istniejących fontann oraz zagospodarowanie placu „Pod Grzybkiem”, jako miejsca organizacji wydarzeń artystycznych dla mieszkańców i gości odwiedzających Rabkę-Zdrój.
Na najmłodszych czekają dobrze urządzone place zabaw: huśtawki, zjeżdżalnie,
piaskownice itp. Na terenie parku istnieje możliwość aktywnego spędzenia czasu na
ścieżce zdrowia oraz w miasteczku rowerowym, w którym działa wypożyczalnia rowerów. Chętni mogą skorzystać z kortów
tenisowych, wypożyczalni rakiet i piłek tenisowych, a także mogą zagrać w siatkówkę plażową. Spacerując dróżkami, można
dojść do rzeki Poniczanki, nad którą ciągną
się spacerowe ścieżki. W centrum parku stoi
pomnik Papieża – Jana Pawła II - turysty,
przy którym rozpoczyna się Szlak Papieski
w Beskidzie Wyspowym. Szlak biegnie przez
ulubione miejsca, którymi wędrował Karol
Wojtyła, najpierw jako ksiądz, potem biskup
i kardynał, również jako papież.
W zimie na miłośników białego szaleństwa czekają doskonale przygotowane stoki
do narciarstwa zjazdowego i trasy do narciarstwa biegowego. W centrum miasta, porą zimową, funkcjonuje lodowisko.
W lecie miasto jest punktem wyjściowym w Gorce i Beskid Wyspowy, to właśnie w Rabce-Zdroju, początek bierze wiele
szlaków turystycznych. Turyści, którzy szukają pięknych widoków, cudownej przyrody
powinni wybrać się do Gorczańskiego Parku
Narodowego. To miejsce zarówno dla miłośników aktywnego wypoczynku jak i lubiących ciszę i spokój. Uzdrowisko Rabka-Zdrój
posiada bogatą ofertę turystyczną, kulturalną, zaplecze gastronomiczne oraz obszerną bazę noclegową. Oprócz sanatoriów dysponuje licznymi domami wypoczynkowymi,
pensjonatami, pokojami gościnnymi. RabkaZdrój to znane w całej Polsce uzdrowisko dla
dzieci i dorosłych. Jego atutem jest szczególnie korzystny mikroklimat, zasoby wód mineralnych i walory krajobrazowo-turystyczne, które stwarzają wyśmienitą okazję do
leczenia i wypoczynku.
blackthorn branches, forming saline aerosol
around the column. Microclimate produced
by the facility is favourable for prophylaxis
and treatment for diseases of the upper respiratory tract, sinusitis, pulmonary emphysema, arterial hypertension, allergy, vegetative
neurosis. Unique properties of saline waters
of Rabka-Zdrój make the aerosol produced
around the graduation tower unrivaled by
any counterpart in Poland and the world.
In 2009 in Rabka-Zdrój one marked out
and sign-posted four tourist cross-country
skiing routes and three additional (shorter)
ones for the so-called Nordic Walking, where
one can ski or walk with poles. Signs on all
routes have intensive orange background.
Most routes start in the Spa Park, at the junction of Orkana and Chopina Streets. A large
board with the map showing the routes is located there.
Rabka Health Resort offers a physiotherapeutic institution, sanatoria and spa hospitals, both for children and adults.
An important place in the health resort
is the Spa Park. It is located in the city centre and covers the area of approximately 30
ha. It is one of the largest parks in Little Poland. The area of the Park is cut by numerous walking paths surrounded by greenery
and flowers. When walking round the Park,
one can see 110-year-old trees with squirrels
jumping around.
Complex Revitalization of the Spa Park
co-financed from funds of the European
Union shall be conducted in Rabka-Zdrój
in 2010–2011. The project assumes establishment of twelve gardens, modernization
of pedestrian routes and lighting, equipping
the space with small architecture elements,
revitalization of park greenery, as well as
modernization of playgrounds, expansion
of the „health path”, modernization of tennis courts and the existing fountains, as well
as management of the Square called „Pod
Grzybkiem”, as a place for organization of
artistic events for the inhabitants and guests
visiting Rabka-Zdrój.
The youngest ones can enjoy well-arranged playgrounds: swings, slides, sandboxes, etc. In the area of the Park there is a possibility of active leisure on the health path and
in the bicycle centre with bike rental. Those
who want to, may use tennis courts, rent a
rocket and tennis balls, as well as play beach
volleyball. When walking along the paths,
one may reach Poniczanka river with riverside walking pathways. In the centre of the
Park there is a monument of the Pope – John
Paul II - a tourist marking the start of the Papal Route in Beskid Wyspowy. The route runs
through the favourite places of Karol Wojtyła,
first as a priest, then a bishop and cardinal,
and also as the pope.
In winter the lovers of winter sports can
enjoy perfectly prepared slopes for downhill
skiing and cross-country skiing routes. In the
winter season an ice rink is open in the city
centre.
In the summertime the city is a starting
point for trips to Gorce and Beskid Wyspowy;
Rabka-Zdrój is the place where many tourist routes start. Tourists who are looking for
beautiful views of miraculous nature should
go to the National Park of Gorce. This is the
place both for the enthusiasts of active leisure as well as those who like silence and
peace. Rabka-Zdrój Health Resort has a wide
tourist and cultural offer, restaurant facilities, as well as a wide accommodation base.
Apart from the sanatoria, it offers numerous
vacation houses, guesthouses, guest rooms.
Rabka-Zdrój is a famous Polish health resort
for children and adults. Its assets are particularly favorable microclimate, resources of
mineral water and landscape-tourist qualities which create excellent conditions for
treatment and rest.
Rabka–Zdrój
MOUNTAIN RESORTS
Rabka–Zdrój
566-567
Deptak Zdrojowy
FOT. JAN CIEPLIŃSKI
Spa Promenade
PHOTO BY JAN CIEPLIŃSKI
Fontanna wykorzystująca
współdziałanie światła, dźwięku i wody
Fountain combining
effects of light, sound and water
Rabka–Zdrój
568-569
Rabka–Zdrój
570-571
Na stronach 568–569
Wielką atrakcją są przejażdżki pociągami retro
Rodzinny Park Rozrywki
FOT. RABKOLAND
Rabkoland Family Entertainment Park
On the pages 568–569
Retro style train rides are a great attraction
PHOTO BY RABKOLAND
Rabka–Zdrój
W lecznictwie wykorzystuje się
silne działanie solanek
występujacych w Rabce-Zdroju
Strong effect of salines
from Rabka-Zdrój is used
in medical care
572-573
Jedyna w małopolsce tężnia solankowa
FOT. PIOTR KUCZAJ
Występy pod Muszlą Koncertową
nadają miastu specyficzny charakter i atmosferę
The only saline graduation tower
in the Malopolska region
PHOTO BY PIOTR KUCZAJ
Shows under the Bandstand
bestow a unique character and atmosphere upon the town
Rabka–Zdrój
574-575
Zimowy widok na Rabkę
A winter view of Rabka
Okolica sprzyja
zimowemu wypoczynkowi
The area is favorable
for winter rest
Rabka–Zdrój
576-577
Miasto i Gmina Uzdrowiskowa Muszyna
obejmuje jeden z najbardziej atrakcyjnych
turystycznie obszarów powiatu
nowosądeckiego. Jest urokliwie położona,
wśród szczytów i potoków górskich.
Muszyna City and Health-Resort Commune
covers a part of the area of the county
of Nowy Sącz, one of the most attractive
ones for tourists. It is located in a charming
place, among mountain tops and streams.
578-579
UZDROWISKA GÓRSKIE
Miasto i Gmina Uzdrowiskowa Muszyna obejmuje jeden z najbardziej atrakcyjnych turystycznie obszarów powiatu nowosądeckiego. Jest urokliwie położona, wśród
szczytów i potoków górskich. Zajmuje ziemie, leżące na południu województwa małopolskiego, na pograniczu polsko-słowackim w dolinie rzeki Poprad i dwóch jej
dopływów, potoków Szczawnik i Muszynka,
na wysokości od 450 do 550 m n. p. m. Najwyższą górą w okolicy jest Jaworzyna, licząca 1114 m n.p.m.
Pierwsza niezbita wzmianka o Muszynie
pochodzi z dokumentów z 1288 roku i dotyczy ugody zawartej między komesem Mironiegiem i jego żoną Bogusławą, spadkobierczynią zmarłego kanonika i scholastyka
katedry krakowskiej, Wysza z Niegowici
herbu Półkozic. Wysz zapisał swoje dobra,
w tym Muszynę, biskupowi krakowskiemu
Pawłowi z Przemankowa. Założenie Muszyny należy odnieść jednak do czasów wcześniejszych. Obronne położenie grodu przy
ważnym trakcie handlowym, wiodącym
z Polski do Węgier pozwala przypuszczać, że
gród i osada należą do najwcześniejszych na
Podkarpaciu. Dobra muszyńskie w rękach
biskupów pozostawały do 1772 r., z przerwą
w okresie od połowy XIV w. do 1391 r., kiedy
wchodziły w skład królewszczyzny. Największy rozkwit Muszyna przeżyła za panowania Kazimierza Wielkiego, dzięki któremu
przed 1364 rokiem otrzymała prawa miejskie. Od 1391 r. Klucz Muszyński (dwa miasta
i 35 wsi) był traktowany jako samodzielna
jednostka administracyjna z własną administracją, wojskiem i sądownictwem. Wówczas nazywany był Państwem Muszyńskim.
W XV w. nastąpił nagły napływ Wołochów
i Rusinów. Ludność ta, wyznania greckokatolickiego, z czasem nazwana Łemkami,
osiedlana była na prawie wołoskim. Po rozbiorach ziemia muszyńska przeszła na rzecz
skarbu austriackiego i zaczęła się jej powolna stagnacja. W 1876 r. przechodząca
przez Muszynę linia kolejowa Tarnów-Orlov
przyczyniła się do gospodarczego ożywienia miasta. W latach dwudziestych XX w.
Muszyna była już prężnie rozwijającym się
uzdrowiskiem, a w 1934 r. odzyskała prawa
miejskie, utracone pod koniec XVIII w. Wybuch II wojny światowej przerwał rozwój
Muszyny. Dopiero od 1959 r., kiedy to Muszyna odzyskała status uzdrowiska, na terenie gminy zaczęły powstawać nowoczesne
sanatoria i domy wczasowe. Obecnie Muszyna jest prężnie rozwijającym się ośrodkiem turystycznym.
Dobrze wyposażone sanatoria leczą choroby: zawodowe, ortopedyczno-urazowe,
układu nerwowego, reumatologiczne, kardiologiczne i nadciśnieniowe, naczyń obwodowych, górnych i dolnych dróg oddechowych, układu trawienia, nerek i dróg
moczowych, a także cukrzycę, otyłość
i osteoporozę. Brak głównych arterii komunikacyjnych i przemysłu, bliskość natury
oraz łagodny górski klimat doskonale wpływają na poprawę zdrowia i samopoczucia.
Tylko tutaj w pijalniach oraz przy licznych
ujęciach wód mineralnych można całkowicie, za darmo, delektować się głównym bogactwem naturalnym Muszyny: szczawami
wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowymi, żelazistymi z zawartością pierwiastków śladowych. Nowoczesna baza noclegowa umożliwia wypoczynek kilku tysiącom
kuracjuszy i turystów. Mogą oni skorzystać
z ofert kwater prywatnych i agroturystycznych, domów wczasowych, sanatoriów,
pensjonatów i hoteli.
Aktywnym turystom Muszyna oferuje łagodne, urokliwe szlaki piesze. Miłośnicy koni
mają możliwość spędzać czas w siodle. Korty
tenisowe, kryte baseny, miasteczko wodne,
boiska i hale sportowe dają możliwość przyjemnego, pożytecznego, a przede wszystkim
Muszyna City and Health-Resort Commune covers a part of the area of the county of Nowy Sącz, one of the most attractive
ones for tourists. It is located in a charming
place, among mountain tops and streams.
It spreads over the lands in the south of
Małopolskie Province, on Polish-Slovak
borderland, in the river valley of Poprad and
its two tributaries, Szczawnik and Muszynka streams, at the height from 450 to 550 m
above sea level. The highest mountain in the
vicinity is Jaworzyna, 1114 m above sea level.
The first substantive reference to Muszyna comes from documents dated 1288 and
is concerned with an agreement between
comes Mironieg and his wife Bogusława, the
heiresses of the deceased canon and scholastic of the cathedral of Cracow, Wysz Niegowic, of the Półkozic coat of arms. Wysz bequeathed his property, including Muszyna,
to the bishop of Cracow, Paweł from Przemankowo. However, the founding of Muszyna should be referred to earlier times. Defensive location of the city at an important
trade route, leading from Poland to Hungary, allows to assume that the city and the
settlement are one of the first in the region
of Podkarpacie. The goods of Muszyna remained in the hands of bishops to 1772, with
a short break in the period from half of the
14th century to 1391, when they were part of
the royal demesne. Muszyna experienced its
greatest heyday under the reign of Kazimierz Wielki, thanks to whom it was granted
municipal rights before 1364. From 1391, the
Key of Muszyna (two cities and 35 villages)
was treated as an independent administrative unit with its own administration, army
and jurisdiction. At that time, it was called
the State of Muszyna. The 15th century was
the period of sudden flow of Vlachs and Ruthenians. These people of Greek-Catholic
faith, who, with the passage of time, started to be called Lemkas, were settled under Vlach law . After the partition of Poland,
the Lands of Muszyna became the property
of the Austrian treasury and its stagnation
slowly began. In 1876, Tarnów-Orlov railway line passing through Muszyna contributed to economic stimulation of the city. In
the 1920s Muszyna was already a vigorously
developing health resort, and in 1934 it regained municipal rights, lost at the end of
the 18th century. The outbreak of War World
II interrupted Muszyna’s growth. It was not
until 1959, when Muszyna regained the status of a health resort and modern sanatoria
and resort homes began to arise in the area
of the commune. Currently, Muszyna is an
energetically developing tourist centre.
Well equipped sanatoria help to cure:
professional, orthopedic-traumatic and
rheumatological diseases, diseases of the
nervous system, cardiologic diseases and
hypertension, diseases of circumferential
vessels, upper and lower respiratory tract,
digestive system, kidneys and urinary tract,
as well as diabetes, obesity and osteoporosis.
The lack of main traffic arteries and industry, closeness of nature and mild mountain
climate perfectly affect health improvement
and mood. This is the only place where, in
pump houses and at numerous intakes of
mineral waters, one can, completely free-ofcharge, delight in the main natural wealth of
Muszyna: bicarbonate-calcium-magnesium
carbonated mineral waters, ferruginous carbonated mineral waters with the content of
micronutrients. Modern accommodation
base provides places for several thousand
patients and tourists. They may take advantage of the offers of private and agritourist
lodgings, holiday houses, sanatoria, guesthouses and hotels.
To active tourists Muszyna can offer gentle, charming recreation paths. Horse enthusiasts have a possibility of spending time
MOUNTAIN RESORTS
580-581
zdrowego spędzania czasu. Niewątpliwą atrakcją Muszyny jest, rozpoczynający
się tu Karpacki i Transgraniczny Szlak Rowerowy, trasy rowerowe Turystyczna Pętla
Muszyńska oraz Pętla Wokół Kotylniczego
Wierchu, które wiodą do wszystkich osobliwości i charakterystycznych miejsc gminy. Zimą, długo utrzymująca się pokrywa
śnieżna oraz wyciągi narciarskie w Powroźniku, Złockiem, Żegiestowie i stacja narciarska „Dwie Doliny Muszyna-Wierchomla” w Szczawniku stwarzają bardzo dobre
warunki do uprawiania narciarstwa.
Bliski kontakt z nienaruszoną przyrodą zapewnia ścieżka dydaktyczna rezerwatu Las Lipowy Obrożyska, wytyczona w jednym z najcenniejszych kompleksów lasu
liściastego na terenie Beskidów. Wszystkich
na pewno zainteresuje też największa i najefektowniejsza w Polsce mofeta, czyli rodzaj
ekshalacji wulkanicznych, chłodny wyziew
(o temperaturze poniżej 100°C), zawierający
głównie dwutlenek węgla, bez większej obfitości pary wodnej, znajdująca się na dnie
bagnistego potoku w Złockiem. Swoją urodą czaruje schowany w bajkowym otoczeniu
gór staw Czarna Młaka. Korzystne warunki
do spędzenia czasu znajdą w okolicach Muszyny wędkarze, grzybiarze i myśliwi.
UZDROWISKA GÓRSKIE
Odwiedzających Muszynę zainteresuje zapewne jej historia, o której świadczą
zbiory muzealne i zabytki. Ruiny zamku pochodzą z XIV w. Podzamkowy zespół dworski obejmuje dwór starostów, kordegardę
i przebudowany zajazd. Wzruszające są też
liczne kapliczki i przydrożne krzyże. Wylotu zabytkowej ul. Kościelnej, wzdłuż której ciągną się domy z półkolistymi bramami
wjazdowymi, strzeże zbudowany w latach
1676-1728 Kościół św. Józefa z barokowoklasycystycznym wnętrzem i figurą Pięknej
Madonny z ok. 1470 r. W okolicznych wsiach
interesujące są zabytkowe cerkwie, najstarsza z nich w Powroźniku, pochodzi z1604 r.
W okresie od maja do września organizowane są liczne imprezy kulturalne, podczas których występują gwiazdy polskiej
estrady. Do najciekawszych należą; Piknik
Majowy, Noc Świętojańska, Święto Wód
Mineralnych, Jesień Popradzka. W bibliotece i muzeum organizowane są wystawy
prac miejscowych i zaprzyjaźnionych z Muszyną artystów. Emocji sportowych na najwyższym poziomie dostarczają mecze siatkówki kobiet. Miejscowy zespół, trzykrotny
Mistrz Polski, skutecznie walczy o najwyższe laury w polskiej lidze, a także w europejskich pucharach.
Dzięki dogodnej infrastrukturze do sąsiedniej Słowacji można udać się pieszo,
rowerem, samochodem lub pociągiem. Dużym powodzeniem cieszą się wycieczki autokarowe, organizowane przez tutejsze
biura podróży. Dzięki tym atrakcjom pobyt
w Muszynie na pewno nie będzie nudny.
on horseback. Tennis courts, indoor swimming pools, water town, playing fields and
sports halls provide the possibility of pleasant, advantageous and, first of all, healthy
leisure. An unquestionable attraction of
Muszyna is the Carpathian and Cross-Border Cycling Route starting here, cycle routes
of the Tourist Loop of Muszyna and the Loop
Around Kotylniczy Wierch, which lead to all
curiosities and distinctive places of the commune. In winter, long lasting snow cover and
ski lifts in Powroźnik, Złockie, Żegiestów
and ski station called „Two Valleys of Muszyna-Wierchomla” in Szczawnik provide very
good conditions for skiing.
Close contact with intact nature is provided by the didactic path of the reserve
called Obrożyska Lime-Tree Forest, set out
in one of the most valuable complexes of the
deciduous forest within the Beskid mountains. Everyone will also surely be interested
in the mofette, the largest and most spectacular one in Poland, that is the type of volcanic exhalations, cool miasma (with the temperature below 100°C), containing mainly
carbon dioxide, without much steam, at the
bottom of marshy stream in Złockie. Czarna
Młaka pond, hidden in the fabulous neighbourhood of mountains, enchants visitors
with its beauty. Beneficial conditions for
spending time in the neighbourhood of
Muszyna can be enjoyed by anglers, mushroom pickers and hunters.
People visiting Muszyna will probably be
interested in its history, reflected by museum collections and monuments. Castle ruins
date back to the 14th century. The complex
of castle boroughs covers the manor house
of county governors, the guardhouse and rebuilt inn. A touching view are also numerous shrines and roadside crosses. The end of
historical Kościelna Street, along which one
can find houses with semicircular entrance
gates, is guarded by St. Joseph Church, built
in 1676-1728, with baroque-classicistic interior and the statue of Beautiful Madonna from ca. 1470. In the neighboring villages there are interesting historical Orthodox
churches, the oldest one of which, located
in Powroźnik, comes from 1604
In the period from May to September
numerous cultural events are held, with performances of the stars of Polish stage. The
most interesting ones include: May Picnic,
Midsummer Night, the Day of Mineral Waters, the Autumn of Poprad. The library and
museum organize exhibitions of works of local arists and friends of Muszyna. Top-level
sports emotions are provided by women volleyball games. The local team, triple
Champion of Poland, effectively fights for
the highest laurels in the Polish league, as
well as in the European Cup.
Thanks to convenient infrastructure,
one can visit the neighbouring Slovakia on
foot, by bike, by car or train. Great popularity is enjoyed by coach trips organized by local travel agencies. Owing to these attractions, the stay in Muszyna will surely not be
boring.
MOUNTAIN RESORTS
582-583
Kraina zieleni
– Muszyna z lotu ptaka
Green land - bird’s eye
view of Muszyna
Blisko natury - przejażdżki
konne w okolicy Złockiego
Close to nature - horse rides
in the area of Złockie
584-585
586-587
Barwy jesieni - przełom
Popradu w Żegiestowie
On the page 584
Paradise for ice swimmers
- Poprad in the winter season
Colours of autumn - the gorge
of Poprad in Żegiestów
Na stronie 584
Raj dla morsów
– Poprad zimową porą
Jeżdżący z „wilkami”- psie
zaprzęgi na zimowym szlaku
„Riding with the wolves” - dog
sledges on the winter trail
588-589
Rzuć wyzwanie naturze
- wędkarz nad brzegiem Popradu
Challenge nature - an angler
on the bank of Poprad
Sposób na upał - baseny rekreacyjne w Muszynie
FOT. MIROSŁAW WAJDA
A solution for heat - recreational swimming pools in Muszyna
PHOTO BY MIROSŁAW WAJDA
590-591
Spacer z Tatrami w tle - panorama
z okolic Pustej Wielkiej
A walk with Tatra Mountains in the background
- panorama from the region of Pusta Wielka
... aż chce się jeździć - wyciąg
krzesełkowy na Szczawniku
ZDJĘCIA: ANDRZEJ KLIMKOWSKI
... and you want to ride
- a chair lift to Szczawnik
592-593
Gmina Mieroszów położona jest
na południowy zachód od Wałbrzycha,
w strefie pogranicza polsko-czeskiego.
Mieroszów jako centrum niecki śródsudeckiej
otaczają ze wszystkich stron pasma górskie
m.in. Góry Kamienne od północy,
Góry Stołowe od zachodu.
The commune of Mieroszów is located
south-west of Wałbrzych, in the
Polish-Czech borderland. As the centre
of the basin in the middle of Sudety,
Mieroszów is on all sides surrounded
by mountain ranges, among others,
Kamienne Mountains from the north,
Stołowe Mountains from the west.
594-595
UZDROWISKA GÓRSKIE
Gmina Mieroszów położona jest na południowy zachód od Wałbrzycha, w strefie pogranicza polsko-czeskiego. Mieroszów, jako
centrum niecki śródsudeckiej, otaczają ze
wszystkich stron pasma górskie m.in. Góry
Kamienne od północy, Góry Stołowe od zachodu, które rozciągają się w kierunku południowo-wschodnim przez Czechy aż do Kotliny Kłodzkiej.
Gmina zyskała swoją popularność m.in.
dzięki występującej na jej terenie, jednej
z najstarszych w Europie, miejscowości klimatycznej leczenia gruźlicy, astmy, bronchitu, oskrzeli, górnych dróg oddechowych.
Pierwsze wzmianki o tej miejscowości pojawiają się około 1357 roku. Prawdopodobnie
założycielem wsi był zakon benedyktynów
z Broumova.
Do końca XV wieku Sokołowsko miało
kilku właścicieli. W 1509 r. ówczesny Görbersdorf wraz z południową częścią księstwa świdnickiego nabył hr. von Hochberg,
który założył rodową siedzibę w Książu. Do
połowy XIX wieku miejscowość nie różniła się niczym od innych wsi w dobrach
Hochbergów. Zmiana w jej losach nastąpiła w 1849 r., kiedy na wypoczynek przyjechała tu hrabina von Colomb. Zachwycona
lokalnym krajobrazem, namówiła swojego
szwagra dr. Hermanna Brehmera na utworzenie uzdrowiska, leczącego metodą hydroterapii Vincenta Priessnitza.
W 1855 r. we wsi zostało uruchomione pierwsze na świecie specjalistyczne sanatorium dla gruźlików. Stosowano w nim
nowatorską metodę leczenia klimatycznodietetycznego. Na jego wzór został stworzony ośrodek leczenia gruźlicy w Davos. W późniejszym czasie Görbersdorf zyskał miano
"śląskiego Davos", chociaż to Davos powinno nazywać się "szwajcarskim Görbersdorfem
(Sokołowskiem)". Bliskim współpracownikiem dr. Brehmera został prof. Alfred Sokołowski. Uzdrowisko nie należało do tanich,
lecz było dobrze zagospodarowane. Już przed
1888 r. posiadało pocztę i połączenia telefoniczne. Od roku 1880 kuracjusze ze Skandynawii zaczęli propagować w Görbersdorfie
narciarstwo. Po I wojnie światowej, gdy znaczenie sanatoriów przeciwgruźliczych zaczęło spadać oraz gdy renomę zaczęły zdobywać inne miejscowości, jak na przykład Davos,
Görbersdorf przekształcił się w stację klimatyczną oraz w ośrodek sportów zimowych.
Szczególnie popularne stało się narciarstwo,
aktywnie uprawiane w latach trzydziestych
XX wieku, kiedy wybudowano niewielką, 60 m
skocznię narciarską. Po kapitulacji Niemiec
8 maja 1945 r. wieś została zajęta przez wojska radzieckie, a wkrótce przekazana władzom
polskim. Dotychczasowa ludność została wysiedlona do Niemiec, zaś na jej miejsce przybyli polscy przesiedleńcy. Nieposiadające dotąd
polskiej nazwy uzdrowisko, nazwano Sokołowskiem dla uczczenia zasług prof. Alfreda
Sokołowskiego. W okresie II wojny światowej
Sokołowsko nie odniosło żadnych zniszczeń
i jeszcze kilka lat po wojnie sanatorium Brehmera było czynne. Na skutek braku remontów
już w latach pięćdziesiątych główny budynek,
zwany "Grunwaldem", przestał być wykorzystywany i popadł w ruinę. Pod koniec lat siedemdziesiątych najstarsza część sanatorium
została rozebrana. Dewastacji uległ również
park zdrojowy z licznymi altanami. Zniszczone zostały wszystkie pawilony parkowe. Rozebrano także wiele innych budynków. W tych
samych latach rozbudowano sportową infrastrukturę. Powstała wówczas dwukilometrowa rolkostrada a na zboczu Średniaka (782
m) dwa wyciągi narciarskie. Pod naciskiem
dr. Stanisława Domina zmieniono też profil leczenia w kierunku leczenia chorób dróg
oddechowych.
Główne atuty Sokołowska to przede
wszystkim, unikalne w skali kraju, krajobrazy górskie, objęte ochroną w ramach
The commune of Mieroszów is located
south-west of Wałbrzych, in the PolishCzech borderland. As the centre of the basin in the middle of Sudety, Mieroszów is on
all sides surrounded by mountain ranges,
among others, Kamienne Mountains from
the north, Stołowe Mountains from the
west, spreading south-east, through Czech
Republic to the Valley of Kłodzko.
The commune gained popularity, among
others, as a result of having in its area one
of the oldest health resorts in Europe treating tuberculosis, asthma, bronchitis, bronchi, upper respiratory system. The first references to this town appear about 1357. The
village’s founder was probably the Benedictine Order from Broumov.
Until the end of the 15th century
Sokołowsko had several owners. In 1509
the town, at that time called Görbersdorf,
along with the southern part of the principality of Świdnica was purchased by count
von Hochberg who established the family seat in Książ. To the mid-19th century the
town did not differ from other villages in the
property of Hochbergs. Its history changed
in 1849, when countess von Colomb came
here for rest. Delighted with local landscape,
she talked her brother-in-law, Dr. Hermann
Brehmer, into creation of a health-resort using Vincent Priessnitz hydrotherapy treatment method.
In 1855 the first world’s specialized sanatorium for tuberculotic patients was opened
in the village. An innovative method of climate-dietary treatment was applied there.
Tuberculosis treatment centre in Davos was
modelled after it. Later, Görbersdorf started
to be called “the Silesian Davos”, although it
is Davos that should be called “Swiss Görbersdorf (Sokołowsko)”. A close collaborator
of Dr. Brehmer was Prof. Alfred Sokołowski.
The health resort was not cheap, but it was
well managed. As early as before 1888 it had
a post office and telephone lines. From 1880
visitors from Scandinavia began to popularize skiing in Görbersdorf. After World War I,
when anti-tuberculosis sanatoria started to
lose its importance and when other towns
like, for example, Davos, began to gain reputation, Görbersdorf was transformed into
a climatic station and a winter sports centre. Skiing, actively practiced in the 1930s,
became particularly popular when a little,
60-meter ski-jump was built here. After the
capitulation of Germany, on 8 May 1945, the
village was occupied by Soviet troops, and
soon transferred to Polish authorities. The
previous population was evicted to Germany, and Polish repatriated people arrived in
its place. The health resort without the Polish name was called Sokołowsko to commemorate the merits of professor Alfred
Sokołowski. In the period of War World II,
Sokołowsko did not suffer any damage and
some years after the war Brehmer’s sanatorium was still open. As a result of the
lack of repairs, as early as in the 1950s the
main building known as “Grunwald” ceased
to be used and became a ruin. At the end of
the 1970s the oldest part of the sanatorium was dismantled. Also the spa park with
many gazebos was devastated. All park pavilions were destroyed . One also dismantled many other buildings. In the same years
sports infrastructure was developed. At that
time one established a two-kilometer route
for roller blades and two ski lifts on the
slope of Średniak (782 m). Under the pressure of Dr. Stanisław Domin also the profile of treatment was changed to respiratory tract diseases.
The main strengths of Sokołowsko are,
first of all, Polish unique mountain landscapes, protected by the Landscape Park of
the Sudety Mountains of Wałbrzych, established on 17 December 1998. One should
MOUNTAIN RESORTS
596-597
UZDROWISKA GÓRSKIE
utworzonego 17 grudnia 1998 r. Parku Krajobrazowego Sudety Wałbrzyskie. Warto
zobaczyć zespół obiektów sanatoryjnych,
w szczególności dawne sanatorium Grunwald z 1856 r., ruiny kamiennego, gotyckiego zamku Radosno z XII w., wzniesionego przez Bolka I, rzymsko-katolicki kościół
parafialny p.w. Matki Bożej Królowej Świata,
cerkiew prawosławną p.w. Świętego Archanioła Michała z 1901 r. oraz zabytkowe parki
z altanami, rzeźbami i fontannami. Centrum
Sokołowska (ok. 560 m n.p.m.) leży dokładnie kilometr niżej niż centrum Davos (1560
m n.p.m.). Jest to fakt podawany jako ciekawostka turystyczna.
Grzechem byłoby nie wspomnieć o rekreacyjnych zaletach okolic Sokołowska
i Sudetów.
Wiosną, latem i wczesną jesienią warto wybrać się tutaj na rowery. Ostatnio wyznaczane są, coraz czytelniej oznakowane,
trasy. Zdecydowanie lepiej jednak przestudiować uważnie mapę i zaplanować własną
trasę. Stosunkowo gęsta sieć dróg publicznych i leśnych oraz specyficzne ukształtowanie terenu stwarza bodajże najlepsze warunki do uprawiania tego sportu. Znajdzie
dla siebie tutaj drogę zarówno ten, kto szuka
mocnych wrażeń, jak i Ci, którym wystarczy
rekreacyjna przejażdżka. Planując wyjazd,
albo naukę jazdy na biegówkach warto przyjechać właśnie tutaj.
Całe Sudety pokrywa gęsta sieć szlaków
turystycznych, które zachęcają do pieszych
wędrówek, w czasie których można podziwiać przepiękne górskie krajobrazy. Planując wycieczkę jedno lub parodniową, musimy się liczyć ze zmianami pogody w górach,
być przygotowanym na nagłe zmiany pogody. Można więc wspiąć się na Włostową. To
charakterystyczny, wyniosły kopiec nad Sokołowskiem. W niższej partii góry stoi niewielki nadajnik TV i resztki romantycznego
parku angielskiego z ceglaną cerkwią, zbudowaną w XIX w. dla prawosławnych kuracjuszy. Warto odwiedzić to miejsce głównie
dla niezwykłych widoków na Góry Kamienne i Karkonosze. Ruina na urwistym zboczu
Suchawy (928 m) koło Sokołowska to Radosno. Powiadają, że zamek wzniósł Bolko
I Świdnicki w XIII w. Pewnym jest, że warownia istniała w wieku XIV, kiedy król czeski
Karol najechał na rubieże ziem Bolka II i zagrabił m.in. właśnie Radosno. Później zamek wrócił do księstwa, ale w 1388 r. sprzedano go. Dziś można zobaczyć pozostałości
cylindrycznej wieży z murami o grubości
ponad 3,5 m i resztki murów otaczających
dziedziniec. To tylko niektóre z ciekawych
miejsc. Warto więc przyjechać i poznać ten
malowniczy zakątek naszego kraju.
MOUNTAIN RESORTS
The whole Sudety Mountains are covered by a dense network of tourist routes
which encourage hiking, during which one
can admire gorgeous mountain landscapes.
When planning a one- or several-day
trip, we have to take into account changing mountain weather and be prepared for
its sudden changes. Thus, one may climb
Włostowa. This is a characteristic, high
mound over Sokołowsko. In the lower part
of the Mountain one may find a small TV
transmitter and remainders of a romantic
English park with a brick Orthodox church
built in the 19th century for Orthodox visitors. This place is worth visiting mainly for
unusual views on Kamienne and Karkonosze Mountains. The ruin on a precipitous
slope in Suchawa (928 m) near Sokołowsko
is Radosno is said to be a castle erected by
Bolko I Świdnicki in the 13th century. It is
certain that the stronghold existed in the
14th century, when the Czech king Karol invaded the borderlands of Bolko II and
seized, among others, Radosno. Later the
castle returned to the principality, but in
1388 it was sold. Today one can see the remainders of a cylindrical tower with more
than 3.5-meter thick walls and the remainders of walls surrounding the courtyard.
These are only some of the interesting sites.
Therefore, it is worth coming here and seeing this picturesque corner of our country.
visit the complex of sanatorium facilities, in
particular the former Grunwald sanatorium
from 1856, the ruins of a stone gothic castle of Radosno from the 12th century, erected by Bolko I, the Mother of God, Queen of
the World’s Roman-Catholic parish church,
Saint Michael Archangel’s Orthodox church
from 1901, as well as historical parks with
gazebos, sculptures and fountains. The centre of Sokołowsko (about 560 m above sea
level) lies exactly one kilometer lower than
the centre of Davos (1560 m above sea level).
This is a fact told as a tourist curiosity.
It would be a sin not to mention leisure
advantages of the region of Sokołowsko and
Sudety Mountains. In spring, summer and
early autumn it is worth going biking here.
The routes have been singed better recently.
However, it is definitely more recommended to look at the map carefully and plan
one’s own route. A relatively dense network
of public and forest roads as well as specific land shape create probably the best conditions for practising this sport. Both a person looking for strong sensations, as well as
those preferring a recreational ride will find
a road here. When planning a trip or learning cross-country skiing, this place is worth
coming to.
598-599
Sokołowsko, Galeria „Ogród zimowy”,
szpital Biały Orzeł, d. senatorium dr Rompla
Sokołowsko, „Winter Garden” Gallery,
White Eagle hospital, former sanatorium
of doctor Rompel
Rybnica Leśna, stoki w pobliżu
d. schroniska „Andrzejówka”
Rybnica Leśna, slopes near
the former „Andrzejówka” hostel
600-601
602-603
Sokołowsko, Cerkiew Prawosławna
p.w. Michała Archanioła
Sokołowsko, Michael the Archangel’s
Orthodox church
Na stronach 600–601
Sokołowsko, panorama
On the pages 600–601
Laboratorium Sztuki
Współczesnej INSITU
Laboratory of Contemporary
Art INSITU
604-605
Sokołowsko - skrzyżowanie
szlaków turystycznych
Sokołowsko - intersection
of tourist routes
606-607
Sokołowsko, kościół
p.w. Matki Bożej Królowej Świata
Sokołowsko, Church of the Mother
of God, Queen of the World
Rybnica Leśna,
d. schronisko „Andrzejówka”
ZDJĘCIA: ARCHIWUM UM W MIEROSZOWIE
Rybnica Leśna, former
„Andrzejówka” hostel
PHOTOS FROM THE CITY HALL ARCHIVE OF MIEROSZÓW
608-609
AUGUSTÓW
BUSKO–ZDRÓJ
CIECHOCINEK
Urząd Miejski w Augustowie
Municipal Office in Augustów
ul. 3 maja 60
16–300 Augustów
tel. +48 87 643 42 10
fax +48 87 643 42 11
www.urzad.augustow.pl
Urząd Miasta i Gminy w Busku–Zdroju
Town and Commune Office
in Busko-Zdrój
ul. Mickiewicza 10
28–100 Busko–Zdrój
tel. +48 41 370 52 00
fax +48 41 370 52 90
www.busko.pl
urzad@umig.busko.pl
Urząd Miejski w Ciechocinku
Municipal Office in Ciechocinek
ul. Kopernika 19,
87–720 Ciechocinek
tel. +48 54 416 18 00
fax +48 54 283 64 23
www.ciechocinek.pl
ratusz@ciechocinek.pl
Urzad.Miejski@urzad.augustow.pl
Centrum Informacji Turystycznej
Tourist Information Centre
Rynek Zygmunta Augusta 44
16–300 Augustów
tel. +48 87 643 28 83
www.augustow.eu
it@augustow.eu
ul. Mickiewicza 22
28–100 Busko–Zdrój
tel./fax +48 41 370 10 22
www.cit.busko.pl
Biuro Promocji Miasta
Office of the Promotion of the City
ul. Zdrojowa 2b
87–720 Ciechocinek
tel. +48 54 416 10 05
promocja@ciechocinek.pl
JELENIA GÓRA
DUSZNIKI–ZDRÓJ
Urząd Miasta w Jeleniej Górze
Municipal Office in Jelenia Góra
Pl. Ratuszowy 58
58–500 Jelenia Góra
tel. +48 75 754 61 01
sekretariat_um@jeleniagora.pl
www.jeleniagora.pl
Urząd Miejski w Dusznikach–Zdroju
Municipal Office in Duszniki–Zdrój
ul. Rynek 6
57–340 Duszniki–Zdrój
tel. +48 74 869 76 60
fax +48 74 866 90 25
www.duszniki.pl duszniki@duszniki.pl
bp@duszniki.pl
i Kulturalnej
Tourist and Cultural Information Center
ul. Bankowa 27
58–500 Jelenia Góra
tel. +48 75 767 69 25
it@jeleniagora.pl
GOCZAŁKOWICE–
–ZDRÓJ
Urząd Gminy Goczałkowice–Zdrój
Commune Office
in Goczałkowice–Zdrój
ul. Szkolna 13
43–230 Goczałkowice–Zdrój
tel. +48 32 210 71 85,
fax. +48 32 210 73 06
www.goczalkowicezdroj.pl
gmina@goczalkowicezdroj.pl
sekretariat@goczalkowicezdroj.pl
610-611
HORYNIEC–ZDRÓJ
INOWROCŁAW
IWONICZ –ZDRÓJ
Urząd gminy Horyniec–Zdrój
Commune Office in Horyniec–Zdrój
al. Przyjaźni 5
37–620 Horyniec–Zdrój
tel./fax +48 16 631 34 55
www.horyniec–zdroj.pl
ug@horyniec–zdroj.pl
Urząd Miasta Inowrocławia
Municipal Office in Inowrocław
ul. Roosevelta 36
88–100 Inowrocław
tel. +48 52 355 53 00
fax +48 52 355 52 55
www.inowroclaw.pl
urzad@inowroclaw.pl
Urząd Gminy Iwonicz–Zdrój
Commune Office in Iwonicz–Zdrój
al. Słoneczna 28
38–440 Iwonicz–Zdrój
tel./fax +48 13 435 02 12
www.iwonicz–zdroj.pl
sekretariat@iwonicz–zdroj.pl
Punkt Informacji Turystycznej
przy Gminnym Ośrodku Kultury
Tourist Information Office
ul. Jana III Sobieskiego 4
37–620 Horyniec–Zdrój
tel./fax +48 16 631 31 05
turinfohoryniec@int.pl
Inowrocławska Lokalna Informacja
Turystyczna
Local Tourist Information Centre
ul. Królowej Jadwigi 3
tel. +48 52 355 53 71
Tel. +48 52 355 53 70
www.inlot.com.pl
biuro@inlot.com.pl
Plac Dietla 2
38–440 Iwonicz–Zdrój
tel. +48 13 425 10 87
cit@iwonicz–zdroj.info
JEDLINA – ZDRÓJ
KAMIEŃ POMORSKI
KOŁOBRZEG
Urząd Miasta Jedlina–Zdrój
Municipal Office in Jedlina–Zdrój
ul. Poznańska 2
58–330 Jedlina–Zdrój
tel. +48 74 845 52 15
fax +48 74 885 52 69
www.jedlinazdroj.eu
urzad@jedlinazdroj.eu
rada@jedlinazdroj.eu
Urząd Miejski w Kamieniu Pomorskim
Municipal Office in Kamień Pomorski
ul. Stary Rynek 1
72–400 Kamień Pomorski
tel. +48 91 382 11 42
fax +48 91 382 50 28
www.kamienpomorski.pl
um@kamienpomorski.pl promocja@
kamienpomorski.pl
Urząd Miasta Kołobrzeg
Municipal Office in Kołobrzeg
ul. Ratuszowa 13
78–100 Kołobrzeg
tel. +48 94 355 15 00
fax +48 94 352 37 69
www.kolobrzeg.eu
www.miasto.kolobrzeg.eu
urzad@um.kolobrzeg.pl
Biuro CPiIT w Kołobrzegu
Office CPiIT in Kołobrzeg
pl. Ratuszowy 2/1
78–100 Kołobrzeg
tel. +48 94 354 72 20
fax +48 94 355 13 20
cepit@post.pl
www.klimatycznykolobrzeg.pl
www.kolobrzeg.turystyka.pl
612-613
KONSTANCIN–
-JEZIORNA
Urząd Miasta i Gminy
in Konstancin–Jeziorna
ul. Warszawska 32
05–520 Konstancin–Jeziorna
tel. +48 22 756 48 10
fax +48 22 756 48 85
Biuro Współpracy Zagranicznej
i Promocji
Office of the Foreign
Cooperation and the Promotion
tel. +48 22 717 53 67 wew. 106
www.konstancinjeziorna.pl
urzad@konstancinjeziorna.pl
KRYNICA–ZDRÓJ
KUDOWA–ZDRÓJ
Urząd Miejski w Krynicy–Zdroju
Municipal Office in Krynica–Zdrój
33–380 Krynica–Zdrój
ul. Kraszewskiego 7
tel. +48 18 472 55 00
fax +48 18 471 56 53
ugukry@ns.onet.pl
www.krynica–zdroj.pl
Urząd Miasta w Kudowie–Zdroju
Municipal Office in Kudowa–Zdrój
ul. Zdrojowa 24
57–350 Kudowa–Zdrój
tel. +48 74 866 19 26
fax +48 74 866 13 51
www.kudowa.pl
kudowa@kudowa.pl
ul. Piłsudskiego 8
tel./fax +48 18 471–61–05
biuro@kot.org.pl
www.krynica.org.pl
Informacja Turystyczna
ul. Zdrojowa 44
tel. +48 74 866 35 68
fax +48 74 866 13 87
turystyka@kudowa.pl
LĄDEK–ZDRÓJ
MUSZYNA
NAŁĘCZÓW
Urząd Miasta i Gminy Lądek Zdrój
Lądek-Zdrój
57–540 Lądek Zdrój
Rynek 31
tel. +48 74 81 17 850
fax +48 74 81 47 418
www.ladek.pl
umig@ladek.pl
Uzdrowiskowej w Muszynie
Town and Commune Office Spa
in Muszyna
ul. Rynek 31
33–370 Muszyna
tel. +48 18 471 40 09
fax +48 18 477 79 21
gmina@muszyna.pl
www.muszyna.pl
Urząd Miejski w Nałęczowie
Municipal Office in Nałęczów
ul. Lipowa 3
24–150 Nałęczów
tel./fax +48 81 501 45 00
tel. +48 501 43 31
www.naleczow.pl
um@naleczow.pl
Informacja Turystyczna przy Galerii
Muzealnej
Tourist Information at Michał Klahr
Museum Gallery
im. Michała Klahra
ul. Rynek 1
57–540 Lądek–Zdrój
tel./fax +48 74 814 64 82
it@ladek.pl
33–370 Muszyna
ul. Krzywa 1
tel. +48 18 521 12 04
tel./fax +48 18 521 12 03
cit@muszyna.pl
Lokalna Informacja Turystyczna
„Kraina Lessowych Wąwozów”
Local Tourist Information Office
„Kraina Lessowych Wąwozów”
al. Grabowa 6
24–150 Nałęczów
tel. +48 81 501 61 01
tel. +48 81 501 44 56 wew. 111
www.kraina.org.pl
info@kraina.org.pl
614-615
PIWNICZNA–ZDRÓJ
POLANICA–ZDRÓJ
SOLINA
w Piwnicznej-Zdroju
in Piwniczna-Zdrój
Rynek 20
33–350 Piwniczna Zdrój
tel. +48 18 446 40 43
fax +48 18 446 41 86
www.piwniczna.pl
gmina@piwniczna.pl
promocja@piwniczna.pl
Urząd Miejski w Polanicy–Zdroju
Municipal Office in Polanica–Zdrój
ul. J. Dąbrowskiego 3
57–320 Polanica–Zdrój
tel. +48 74 868 06 00
fax +48 74 868 10 46
www.polanica.pl
um@polanica.pl
Urząd Gminy w Solinie
z siedzibą w Polańczyku
Commune Office in Solina
established in Polanczyk
ul. Wiejska 2
38–610 Polańczyk
tel. +48 13 469 21 18
fax +48 13 469 23 21
www.esolina.pl
urzad@esolina.pl
Rynek 2
33–350 Piwniczna Zdrój
tel. +48 18 446 44 70
Biuro Promocji Miasta
Office of the Promotion of the City
ul. Zdrojowa 13
57–320 Polanica Zdrój
tel. +48 74 868 24 44
fax +48 74 868 13 01
info@polanica.pl
SOLINA
ul. Wiejska 2
38–610 POLAŃCZYK
tel./fax +48 13 469 24 95
tel. +48 470 30 28
POŁCZYN–ZDRÓJ
RABKA–ZDRÓJ
REWAL
Urząd Miejski
Municipal Office
Plac Wolności 3–4
78–320 Połczyn–Zdrój
tel. +48 94 366 61 00
fax +48 94 366 61 05
www.polczyn–zdroj.pl
Urząd Miejski w Rabce–Zdroju
Municipal Office in Rabka–Zdrój
ul. Parkowa 2
34–700 Rabka–Zdrój
www.rabka.pl
promocja@rabka.pl
tel. +48 18 26 80 478
fax +48 18 26 77 700
Urząd Gminy Rewal
Commune Office in Reval
ul. Mickiewicza 19
72–344 Rewal
www.rewal.pl
ug@rewal.pl
tel. +48 91 38 62 624
fax +48 91 38 62 758
Polskie Towarzystwo Turystyczno
Krajoznawcze O/Rabka
Polish Tourist-Tourist Company
ul. Piłsudskiego 1/1
tel. +48 18 267 73 17
poczta@pttk.region–rabka.pl
www.pttk.region–rabka.pl
Centrum Informacji Promocji
Rekreacji Gminy Rewal
Information centre of the Promotion of
the Recreation of the Commune Rewal
ul. Szkolna 1
72–344 Rewal
tel. +48 91 38 62 629
www.rewal.pl
cit@rewal.pl
Gminne Centrum Informacji
Commune Information Centre
Plac Wolności 5
78–320 Połczyn Zdrój
tel./fax +48 94 366 24 04
informacjapolczyn@wp.pl
616-617
RYMANÓW–ZDRÓJ
MIEROSZÓW
SOLEC–ZDRÓJ
Urząd Gminy Rymanów
Commune Office Rymanów
38–480 Rymanów
ul. Mitkowskiego 14a
tel. +48 13 435 50 06
fax +48 13 435 57 65
www.rymanow.pl
gmina@rymanow.pl
Urząd Miejski w Mieroszowie
Municipal Office in Mieroszów
Plac Niepodległości 1
58–350 Mieroszów
tel. +48 74 849 43 00
fax +48 74 849 43 23
www.mieroszow.pl
urzad@mieroszow.pl
Urząd Gminy Solec–Zdrój
Commune Office Solec-Zdrój
ul. 1–go Maja 10
28–131 Solec–Zdrój
tel. +48 41 377 60 41
fax +48 41 377 60 22
www.solec.pl
gmina@solec.pl
Biuro Informacji Turystycznej
ul. Zdrojowa 45
38–481 Rymanów–Zdrój
tel./fax +48 13 435 71 90
biuro_it@poczta.onet.pl
www.info.rymanow.pl
28–131 Solec–Zdrój
ul. Partyzantów 8
tel./fax +48 41 3776049
www.solec–zdroj.eu
gcksolec@wp.pl
SOPOT
SZCZAWNICA
SZCZAWNO–ZDRÓJ
Urząd Miasta Sopotu
Municipal Office in Sopot
ul. Tadeusza Kościuszki 25/27
81–704 Sopot
tel. +48 58 521 37 50
fax +48 58 551 01 33
www.sopot.pl
ums@sopot.pl
Urząd Miasta i Gminy w Szczawnicy
in Szczawnica
ul. Szalaya 103
34–460 Szczawnica
tel. +48 18 262 22 03
fax +48 18 262 25 30
miasto@szczawnica.pl
promocja@szczawnica.pl
www.szczawnica.pl
www.szczawnica.eu
Urząd Miejski w Szczawnie–Zdroju
Municipal Office in Szczawno–Zdrój
ul. Kościuszki 17
58–310 Szczawno–Zdrój
tel. +48 74 849 39 16
fax +48 74 843 56 13
www.szczawno–zdroj.pl
promocja@szczawno–zdroj.pl
Plac Zdrojowy 2
81–720 Sopot
tel. +48 58 550 37 83
fax +48 58 555 12 27
www.sts.sopot.pl
it@sopot.pl
618-619
ŚWIERADÓW–ZDRÓJ
ŚWINOUJŚCIE
USTKA
Urząd Miasta Świeradów–Zdrój
Municipal Office in Świeradó–Zdrój
ul. 11–go Listopada 35
59–850 Świeradów–Zdrój
tel. +48 75 781 64 89
fax +48 75 781 65 85
www.swieradowzdroj.pl
um@swieradowzdroj.pl
Urząd Miasta Świnoujście
Municipal Office in Świnoujście
ul. Wojska Polskiego 3
72–600 Świnoujście
tel./fax +48 91 321 56 23
www.swinoujscie.pl
sekretariat@um.swinoujscie.pl
promocja@um.swinoujscie.pl
Urząd Miasta Ustka
Municipal Office in Ustka
ul. Wyszyńskiego 3
76–270 Ustka
tel. +48 59 814 60 41
fax +48 59 815 29 00
www.ustka.pl
sekretariat@um.ustka.pl
bom1@um.ustka.pl
Referat ds. Promocji, Turystyki,
Kultury i Sportu
Office dealing with Promotion,
Tourism, Culture and Sport matters
tel. +48 75 713 64 82
fax +48 75 781 62 21
it@swieradowzdroj.pl
ul. Wybrzeże Władysława IV
72–600 Świnoujście
tel. +48 91 322 49 99
fax +48 91 327 16 29
cit@um.swinoujscie.pl
ul. Marynarki Polskiej 87
tel./fax +48 59 814 71 70
www.lot.ustka.pl
biuro@lot.ustka.pl
USTROŃ
SĘKOWA
UŚCIE GORLICKIE
Urząd Miasta Ustroń
Municipal Office in Ustroń
Rynek 1
43–450 Ustroń,
tel. +48 33 857 93 00
fax +48 33 857 93 30
www.ustron.pl
um–sekretariat@ustron.pl
Urząd Gminy Sękowa
Commune Office Sękowa
Sękowa 252
38–307 Sękowa
tel. +48 18 351 80 16
fax +48 18 354 03 10
www.sekowa.pl
ugsekowa@sekowa.pl
Urząd Gminy Uście Gorlickie
Commune Office Uście Gorlickie
38 – 315 Uście Gorlickie 80
tel./fax +48 18 351 60 41 (42, 02)
www.usciegorlickie.pl
gmina@usciegorlickie.pl
promocja@usciegorlickie.pl
Miejska Informacja Turystyczna
Municipal Tourist Information Office
ul. Rynek 2
43 – 450 Ustroń
tel./fax +48 33 854 26 53
informacja@ustron.pl
Siary 19
38–307 Sękowa
tel. +48 18 351 87 70
ul. Legionów 3
38–300 Gorlice
tel. +48 18 353 50 91
i.gorlice@beskidzielony.pl
620-621
Wody lecznicze, mineralne, preparaty lecznicze, kosmetyki uzdrowiskowe
Dobroczynne działanie zabiegów leczniczych,– które pacjent otrzymuje podczas pobytu w uzdrowisku, można przedłużyć
poprzez codzienne korzystanie z dobrodziejstw występujących w uzdrowisku wód mineralnych i leczniczych oraz produktów kosmetycznych i leczniczych powstałych na bazie naturalnych surowców leczniczych.
W Polsce występują bogate złoża wód mineralnych i leczniczych, będące bezcennym źródłem zdrowia. O ich wartości leczniczej świadczy skład i zawartość minerałów mierzona ich ilością na dm3 oraz obecność C02. Aby można było mówić
o zdrowotnych właściwościach, woda powinna zawierać min. 1000 mg składników mineralnych w litrze. Wielkość mineralizacji uzależniona jest od długości drogi i czasu migracji wód pomiędzy miejscami tworzenia i wypływu na powierzchnię.
Lekarze zalecają, aby dla właściwego funkcjonowania organizmu każdego dnia pić około dwóch litrów płynów, w tym co
najmniej połowę powinna zajmować woda mineralna.
Wysokiej jakości produkty uzdrowiskowe powstały w oparciu o długoletnie doświadczenie i potwierdzoną przez wieki skuteczność w leczeniu uzdrowiskowym. Stanowią one uzupełnienie oferty leczniczej, są niezastąpionym substytutem dla
tych, którzy nie mają możliwości leczenia uzdrowiskowego.
Niezaprzeczalnym atutem produkowanych kosmetyków i preparatów leczniczych jest fakt, iż wytwarzane są one tylko i wyłącznie z naturalnych surowców wykorzystywanych w leczeniu uzdrowiskowym. Z roku na rok cieszą się one coraz
większą renomą i popularnością wśród klientów polskich, jak i zagranicznych.
Medicinal, mineral waters, medicated preparations, spa cosmetics
Beneficial properties of health treatments which are received by the patient while staying in a spa resort, can be prolonged by
daily use of the benefits of mineral and medicinal waters and found in a spa resort, and medicinal and cosmetic products created from natural medicinal materials.
In Poland there are rich deposits of mineral and medicinal waters, being a priceless source of health. Their therapeutic
value is proven by the composition and the content of minerals measured by their quantity per dm3 and the presence of C02.
In order to speak about medicinal properties, water should contain min. 1000 mg of mineral components in one litre. The size
of mineralization depends upon the length of the road and the time of water migration between the places of formation and
outflow on the surface.
For proper functioning of the body, doctors recommend to drink each day approximately two liters of liquids, with at
least a half of that being mineral water.
High quality spa products have been created based on long experience and effectiveness in spa treatment confirmed over
centuries. They are a supplement to the therapeutic offer, are an irreplaceable substitute for those who do not have the possibility of health resort treatment.
An undeniable advantage of produced cosmetics and health treatment preparations is the fact that they are produced
only of natural raw materials used in spa treatment. Each year they enjoy a growing reputation and popularity among Polish and foreign customers.
Naturalne źródło urody
z Iwonicza-Zdroju
Sklep internetowy
www.iwoniczanka.uisa.pl
tel. 13 430 85 59
Natural source of beauty
from Iwonicz-Zdrój
Sklep internetowy
www.iwoniczanka.uisa.pl
tel. 13 430 85 59
HENRYK
Healing water recommended
especially to those suffering
from acid indigestion
and iodine deficiency.
It helps to lower blood
sugar levels.
JÓZEF
Healing water containing
a unique combination
of minerals,
which is successful in treating
any urologic condition.
„UZDROWISKO WYSOWA” S.A.
38-316 Wysowa-Zdrój 149
FRANCISZEK
Healing water recommended
to those suffering from ulcers,
chronic gastritis and duodenitis,
dyskinesia of biliferous tract
and to those troubled
by constipation.
It also significantly relieves
the symptoms following
alcohol overdose.
tel. +48 18 353-24-00
fax +48 18 353 24 47
www.wysowianka.pl
www.uzdrowisko-wysowa.pl
HENRYK
Woda lecznicza szczególnie
polecana osobom cierpiącym
na nadkwasotę oraz niedobór
jodu. Skutecznie obniża
poziom cukru we krwi.
JÓZEF
Woda lecznicza zawierająca
unikalną kompozycję minerałów, która zapewnia dużą
skuteczność w zwalczaniu
wszelkich dolegliwości urologicznych. Oczyszcza nerki.
FRANCISZEK
Woda lecznicza polecana
osobom cierpiącym na choroby
wrzodowe, przewlekłe nieżyty
żołądka i dwunastnicy,
dyskinezę dróg żółciowych
oraz mającym problemy
z zaparciami. W znaczny
sposób łagodzi też następstwa
nadużycia alkoholu.
Szczegóły kuracji podane są na etykiecie
„UZDROWISKO WYSOWA” S.A.
38-316 Wysowa-Zdrój 149
tel. +48 18 353-24-00
fax +48 18 353 24 47
www.wysowianka.pl
www.uzdrowisko-wysowa.pl

uzdrowiska górskie mountain resorts - Uzdrowiska Polskie

Transcription

Similar documents

informator pwsip 2014.indd

camping apartments mobile homes

poradnik dla rodziców: rozwój i zdrowie seksualne człowieka w

Pobierz - Miasto Kobiet

Pobierz numer

Data: 23 października 2009 Gimnazjum w Zespole Szkół im. Jana

Spalanie węgla w domowych piecach

tel. 502-370-697, 510-287-536

Pierwsza pomoc dla naszego psa — Uszkodzona opuszka

Rev. Franciszek Florczyk, Pastor