Podstawowa dokumentacja metodyczna

Podstawowa
dokumentacja
metodyczna w pracy
nauczyciela
Konspekt
i scenariusz lekcji
Oprac: Beata Rutkowska
doradca metodyczny
Czym jest konspekt lub scenariusz?
Najogólniej konspekt czy scenariusz to pisemny zapis
planowanej lekcji. Niemniej jednak pomiędzy tymi
pojęciami można wskazać pewne różnice.
Do czego służy?
• Konspekt ma służyć praktycznemu przeprowadzeniu
lekcji, dlatego też nie powinien być popisem
retorycznym, ale zwięzłym i konkretnym zapisem
wykonywanych czynności. Powinien służyć pomocą, a
więc najlepiej jeśli nie będzie narzucony odgórnie.
Konspekt kiedyś:
Historia konspektu sięga lat międzywojennych. Dawniej był on
podzielony na trzy części, które zawierały:
• Część wstępna-uwzględniała datę, klasę, imię i nazwisko
prowadzącego, temat zajęć, hasła z programu nauczania, cele
lekcji (poznawcze, sprawnościowe, wychowawcze), typ lekcji,
metody i środki dydaktyczne i bibliografię.(1 strona)
• Część właściwa- informacje dotyczące przebiegu lekcji ( z
podziałem na ogniwa), z zaznaczeniem czasu przeznaczonego na
ich realizację, wyliczenie czynności nauczyciela i czynności
uczniów, pytania nauczyciela, a nawet domniemane odpowiedzi
uczniów, przewidywalną notatkę dla uczniów, pracę domową oraz
sposób jej zadania (od 2 do 6 stron)
• Część końcowa- sprawozdawcza, samoocena lekcji (ok. 1.5 strony)
Konspekt wg Nagajowej
• Plan lekcji na piśmie.
• Rodzaj notatki służącej nauczycielowi jako pomoc w
prowadzeniu lekcji.
ZADANIA:
• Utrwalenie ostatecznych przemyśleń dotyczących
przebiegu lekcji.
• Zwięźle sformułowana pomoc w prowadzeniu lekcji,
umożliwiająca rytmiczne przechodzenie od jednego
etapu do drugiego, zapobiegająca chaosowi i stracie
czasu.
• Wdrożenie się przez nauczyciela do systematycznej
pracy, konspekty bowiem są jej elementem
kontrolowanym przez władze oświatowe przez pierwsze
trzy lata pracy w szkole.
Przygotowanie konspektu:
• Rzeczowe- przypomnienie lub poszerzenie
wiedzy własnej na podstawie odpowiednich
książek naukowych i popularnonaukowych.
• Metodyczne- zapoznanie się z odpowiednim
fragmentem programu nauczania,
podręcznikiem, ewentualnie zwrócenie uwagi
na wskazówki zamieszczone w podręcznikach
lub czasopismach.
KONSPEKT wg
Chrząstowskiej
• Skrótowy (najczęściej punktowy) zapis większej
całości.
• Powinien zachować wyrazistą i logiczną
hierarchię układu treści.
• Pomija szczegóły nieistotne.
• Podkreśla informacje nadrzędne wobec mniej
ważnych.
• Musi zawierać opis metody czy technik
nauczania i wyraźnie pokazać ich funkcję (ale
nie powinien się tylko do tego ograniczać!).
Konspekt wg
Bortnowskiego
• Forma notatek, które mają pomóc w
przeprowadzeniu lekcji.
• Powinien być staranny, ale daleki od
oficjalności.
• Ma on służyć nauczycielowi i nie ważna jest
forma graficzna (np. może być zapisany na
małej karteczce, skrótami zrozumiałymi tylko
dla niego).
• Szczegółowość konspektu także powinna być
uzależniona wymagań prowadzącego.
Zawartość:
1.
2.
3.
4.
5.
Temat lekcji.
Cele lekcji.
Metody nauczania.
Pomoce naukowe.
Przebieg lekcji z podaniem czasu przeznaczonego na
poszczególne etapy pracy.
Cele:
Wyróżniamy cele:
- ogólne - wyznaczające perspektywę pracy w dłuższym
czasie;
- szczegółowe - których konkretna realizacja pozwala na
osiągnięcie celu ogólnego;
- operacyjne - opisy zachowań uczniów czyli nauczyciel
formułujący cel powinien wiedzieć co ma robić uczeń na
lekcji oraz jakie działania zostaną uznane za osiągniecie
celu. Cel wykonawczy odnosi się bezpośrednio do ucznia i
powinien zawierać w sobie:
- zachowanie końcowe -to co uczeń powinien osiągnąć,
- warunki jego przejawiania-czyli jak do niego dojść,
- standardy osiągania zachowań końcowych.
Metody:
Następnie musimy skupić się na doborze metod.
Najczęściej stosowaną klasyfikacją jest klasyfikacja
metod Cz. Kupisiewiecza z 1988r. Wyróżnił on metody
oparte na:
1.obserwacji-oglądowe-pokaz,pomiar;
2.słowne-wykład,pogadanka,dyskusja,praca z książką;
3.praktycznej działalności-praktycznego działania-metoda
laboratoryjna, zajęć praktycznych;
4.gier dydaktycznych - gry stymulacyjne, metoda
sytuacyjna, inscenizacji, giełda pomysłów.
Systematyka Blooma (1956)
i taksonomiczne koło
Bloom usystematyzował umiejętności uczącego się w pięć
podstawowych kategorii: wiedzę, zrozumienie, zastosowanie,
analizę, syntezę i ocenę. Dwadzieścia lat później Barry Ziff, z
myślą o takim zróżnicowaniu celów lekcji, aby sprostać
potrzebom poszczególnych uczniów, zaproponował
nauczycielom taksonomiczne koło. Ma ono ułatwić dobór
różnorodnych aktywności podczas lekcji oraz podpowiedzieć
nauczycielowi, jakich konkretnych produktów może oczekiwać
od uczniów, aby rozwinęli potrzebne im umiejętności. Przykład
takiego koła znajduje się poniżej. W środkowym kole znajduje
się pięć kategorii Blooma, a następnie przyporządkowane im są
słowa określające PROCES kształtowania tych podstawowych
umiejętności (sklasyfikuj, pogrupuj, przeciwstaw, itd.) oraz
wypisane przykładowe rezultaty tego procesu (PRODUKTY; np.
sprawozdanie, diagram, plakat...).
Systematyka Blooma (1956) i
taksonomiczne koło
Formy pracy:
Przygotowując konspekt czy też scenariusz musimy także
uwzględnić formy pracy. W dydaktyce polskiej wyróżnia
się formę:
- zbiorową- praca z cała klasą;
- grupową- organizowaną jednorazowo;
- indywidualną- każdy uczeń pracuje samodzielnie;
- zindywidualizowaną- kiedy uwzględnia się możliwości
psychofizyczne danego ucznia.
Konstrukcja konspektu
propozycja:
1.Data
2.Czas trwania
3.Klasa
4.Miejsce zajęć
5.Osoba prowadząca
6.Temat
7.Środki dydaktyczne
8.Cele zajęć
9.Metody pracy
10.Formy pracy
11. Zgodność z podstawą programową
12.Przebieg (tok)zajęć: W KONSPEKCIE NIE UMIESZCZAMY szczegółowego opisu
tego, co robi i mówi nauczyciel, jego interakcji z uczniami z zaznaczeniem
czasu potrzebnego na każdy etap.
Po zajęciach dobrze byłoby sporządzić krótką notatkę z uwagami o jego
realizacji.
SCENARIUSZ
• Termin zapożyczony ze świata teatru i filmu.
• Wg słownika wyrazów obcych jest to tekst
„przystosowany i przeznaczony do realizacji filmowej
lub wystawienia na scenie”
• Scenariusz reżyserski- tekst zawierający dokładne
wskazówki dotyczące realizacji i montażu filmu.
SCENARIUSZ LEKCJI
• scenariusz lekcji zawiera informacje na temat
organizacji zajęć i szczegółowy opis ich realizacji.
Z poprzednich definicji można wysnuć trzy cechy
odnoszące się także do scenariusza zajęć lekcyjnych:
1.
2.
3.
Szczegółowość planu działań.
Jego elastyczność.
Możliwość dokonywania zmian w toku dalszej pracy.
Definicje słownikowe:
• Konspekt -z łac.oznacza rzut oka, zarys, natomiast
• Scenariusz dotyczy szkic fabuły, charakterystykę postaci
i scenerii oraz skrót dialogów.
Jak zatem widać konspekt jest zdecydowanie prostszą
formą i w gestii nauczyciela jest określenie stopnia
szczegółowości opracowywanego przez niego
opracowania. To co jest cechą wspólną konspektu i
scenariusza jest opracowanie celów.
PODSUMOWANIE
Konspekt względem scenariusza
Bibliografia
• M. Nagajowa, ABC metodyki języka polskiego dla
początkujących nauczycieli, Warszawa 1995, s.55-58.
• S. Bortnowski, Przewodnik po sztuce uczenia literatury,
Warszawa 2005, s. 94-96.
• B. Chrząstowska, Opis lekcji, "Polonistyka" 2003, nr 9,
s. 556-559.