Dadka macmiisha ah ee Iswidhan

Dadka macmiisha ah ee Iswidhan
Somaliska
Dadka macmiisha ah ee Iswidhan
Adigaaga doonaya in aad ogaato qaawaaniinta jirta ee ku saabsan
dadka macmiisha ah ee Iswidhan waxaannnu kuu soo ururinnay
macluumaad muhiim ah iyo talooyin wanaagsan.
Talo iyo caawimo .................................................................................................... 3
Caawinta dadka macmiisha ah ..........................................................................................................3
Macmiisha Yurub ..............................................................................................................................3
Guddida ama hey’adda guud ee eegta haddii khilaaf dhex maro dadka
macmiisha ah ee wax iibsanaya iyo ganacsatada ..............................................................................3
Dukaan wax ka iibsashada ................................................................................... 3
Iibka furan .........................................................................................................................................3
Xuquuqda alaab iska baddelidda ......................................................................................................3
Qiimo jebin ........................................................................................................................................4
Dammaanad ......................................................................................................................................4
Caymisy dheeraad ah ........................................................................................................................4
Ka dacwoodka ama dib u soo celinta badeecad lagaa iibiyey oo cilladaysan ..................................5
Qiimayaasha .......................................................................................................................................5
Si kale u iibsashada badeecadda......................................................................... 6
Badeecad ku iibsashada habka Internetka .......................................................................................6
Xuuqquda ka noqoshada iyo dib u soo celinta alaab uu qofku iibsaday ........................................6
Talooyin kale oo wanaagsan................................................................................ 7
Baabuur .............................................................................................................................................7
Dabka laydh tiriigga ”korontada”......................................................................................................8
Telefoonka iyo Internetka ..................................................................................................................9
Diididda xayeysiiska...........................................................................................................................9
Deggenaansho .......................................................................................................... 10
Iibsashada guryahaya la badh iibsado ...............................................................................................10
Guurista ..............................................................................................................................................11
Deynta ........................................................................................................................ 12
Haddii aad lacagta bixin weydo ........................................................................................................12
© hey’adda qaabbilsan arrimaha badeecadaha, diisambar 2005
3 Talo iyo caawimo
Caawinta dadka macmiisha ah
Caawiyaha dadka macmiishu wuxu kaa caawin karaa
●
Arrima la xidhiidha xuquuqda aad leedahay iyo
waajibaadka ku saaran
●
Talooyin iyo tilmaamo ka horreeya iibsashada
badeecadaha muhiimka ah
●
Arrimo ku saabsan dhaqaalaha iyo miisaaniyadda
●
Ka dacwoodka ogeysiisyo, alaabooyin ama shaqo
la qabtay marka aad ku heshiin kari weydaan
alaab iibiyaha.
talo ku saabsan wax ka iibsashada waddamada ka
baxsan xuduudaha Midowga Yurub, ama haddii aad
dhibaato kala kulanto alaab aad ka iibsatay waddan
ka mid ah waddamada Midowga Yurub. Cinwaanka
boosta elektarooniggu waa: info@konsumenteuropa.
se, lambarka telefoonkuna waa 08-429 07 80.
Cinwaanka bogga Internetkuna waa:
www.konsumenteuropa.se
Guddida ama hey’adda guud ee eegta
haddii khilaaf dhex maro dadka macmiisha
ah ee wax iibsanaya iyo ganacsatada
Degmooyinka intooda badan waxa ku caawinaya
qofka caawiya dadka macmiisha ah iyo qofka dadka
kala taliya xagga miisaaniyadda.
Waxaad la xidhiidhaysaa degmeda aad deggan tahay.
Bogga Internetka waxa jira oo laga helayaa cinwaano,
xilliyada furitaanka iyo lambarka telefoonada oo ku
hoos yaalla, bogga Internetka ee www.konsumentvagledare.konsumentverket.se
Guddida ama hey’adda guud ee eegta haddii khilaaf dhex
maro dadka macmiisha ah ee wax iibsanaya iyo ganacsatadu
waxay eegtaa oo ay tijaabisaa arrimaha noocan ah ee qofka
macmiisha ah iyo alaab iibiyuhu iyagu ay xallili kari waayaan.
Badeecadda ama adeegista qiimahoodu waa in uu ka bataa 700
oo karoon. Guddida ama hey’addu ma eegto oo ma tijaabiso
arrimaha ku saabsan haddii guri la iibsado. Waa bilaasha
haddii arrinta ay soo dhexgasho guddida ama hey’addaas guud
ee khilaafaadka xallisha ee loo yaqaan (reklamationsnämnden).
Macmiisha Yurub
La xidhiidh Macmiisha Yurub si aad uga hesho
Cinwaanka Internetkuna waa: www.arm.se
Dukaan wax ka
iibsashada
Iibka furan
”Iibka furan” macnihiisu waxa weeyi: Haddii aad iska
qoomamayso oo aad iska rogto alaab aad iibsatay oo
aad dooneyso in aad muddo gudaheed dib ugu celiso,
kolkaa lacagtaadii dib ayaa laguugu soo celinayaa. Ma
jiro qaanuun sheegaya in qofka macmiisha ahi uu xaq
u leeyahay in uu iib furan wax ku iibsado, laakiin qaar
badan oo ka mid ah dukaamada waaweyn, shirkadaha
leh dukaamada badan iyo dukaamada gaarka loo leeyahay ayaa haddana qaanuunkan lagu dabbaqaa.
rasiidka ah. Alaabta aad celinaysano dib u celi wakhtiga
saxda ah ee dib loo celinayo, taas oo looga jeedo inta aanu
dhammaan wakhtiga loo qabaty iibka furani. Alaabta dib
loo soo celinayaa waa in ay ahaataa sidii ay ahayd markii
aad soo iibsatay. Waxa kale oo weliba uu dukaanku dalban
karaa in kartoonka ay alaabtu ku jirato aan la furin si
alaabta laguugu badddelo.
Haddii aad dooneyso in aad iibka furan wax ku iibsato, waxa
wanaagsan in taasi aad codsato ka hor intaa aanad lacagta
bixin. Haddii dukaanku kuu oggolaado oo aad arrintaas isku
waafaqdaan, ka codso in dukaan iibiyuhu uu sidaasi kuugu qoro
warqadda rasiidka ah. Waxa kale oo weliba warqadda rasiidka ah
lagu qorayaa taariikhda alaabta dib loo soo celinayo.
Qaar ka mid ah dukaamada aan waafaqsanayn ama oggolayn
habka iibka furan, waxay taasi halkeedii dadka u samayn karaan in ay dadka alaabta u baddelaan. Taas oo ah in alaabada
aad dukaanka dib ugu soo celinayso tu kalena aad dooranayso. Mararka qaarkood waxa lagu siinayaa warqad rasiid ah oo
ay ku qoarantahay lacagta dib laguugu soo celinayo haddii
aad ka noqonayso alaab aad iibsatay. Inta lacagta aanad bixin,
weydii xilliga ay tahay in alaabta aad dib u soo celiso. Had iyo
jeer xafid oo kaydi warqadda rasiidka ah.
Had iyo jeer waxaad xafidda oo aad kaydisaa warqadda
–3–
Xuquuqda alaab iska baddelidda
Haddii alaabta ay ku taallo Alaab la qiima jebiyey ”reavaror
kolkaa lama baddalo” Lama oggola in la baddelo haddii qofku
uu ka noqdo alaabtaas. Laakiin haddii alaabta la qiima jabiyey
ee aad iibsatay ay wax ka khaldan yihiin dabcan waxaad xaq u
leedahay in aad ka dacwooto oo aad dib u soo celiso.
Muddada dammaanadda gudaheeda, alaab iibiyuhu
wuxu dayactirayaa alaabta, iyada oo aan loo eegin
xilligii ay alaabtu jabtay. Umana baahnid in aad caddayso in cilladdu markii hore ee bilowgaba ay jirtey.
Lakiin marka muddedda dammaanaddu ay dhammaato, kolkaa waa in aad caddayn kartaa in cilladdu
ay jirtey isla bilowgii aad alaabta iibsatay.
Qiimo jebin
Khasab maaha in aad haysato warqadda rasiidka
ah haddii si kale aad u caddayn karayso in alaabta
aad dukaanka mar ka iibsatay. Laakiin maaddaama
ay tahay adiga qofka caddaynaya arrintaasi, waxa
had iyo jeer dhib yar in aad xafiddo oo aad kaydiso
warqadda rasiidka ah.
Marka qofku uu arko erayada ah ”rea”, rabatt, extrapris, chocpris
iyo ”nu”-pris oo dhammaantoodba ah qiimo la jabiyey – erayadaasi waxay qofka ku dhaliyaan in qofku uu fisho in uu helayo
soo dhaweyn faa’iido leh. Si dukaanku uu dadka macmiishiisa ah
ugu soo jiito erayga ”qiimo jebinta” ee xayeysiisikiisa waa in
●
●
●
iibka xayeysiisku uu ahaada muddo xaddidan gudohood
badeecadda ama alaabtu ay noqotaa mid qiimaheeda la jebiyey
alaabtu ay ka mid tahay badeecadda caadiga ah ee dukaanka taalla.
Dammaanad
Dammaanadda micnaheedu waxa weeyi in iibiyaha badeecaddu uu ka mas’uul yahay in aalbtu ay fiicnaato ama
ay shaqayso muddo gaar ah guaheeda. Marka la tix raaco
xeerka khuseeya dadka macmiisha ah ee wax iibsada waxa
weeyi in dhammaan wixii cillad ah ee lixda bilood ee ugu
horreeya alaabta ku soo baxa ka dib marka la iibsado in
laga soo qaadayo oo lagu tirinayo in ay ahayd cillad ay
alaabtu hore u lahayd. Haddii cilladaha noocan ahi ay soo
baxaan kolkaa qofku wuxu xaq u leeyahay in alaabta loo
sameeyo ama alaab cusub la siiyo ama in qiimaha alaabta
laga jebiyo. Dammaanaddu waxay khusayn kartaa alaabta
oo dhan ama qayb alaabta ka mid ah. Xitaa haddii dammaanaddu aanay khusayn dhammaan alaabta oo dhan
waxaad had iyo jeer xaq u leedahay in aad ka dacwooto
ama aad dib u soo celiso haddii alaabtu ay cillad leedahay.
Dhab ahaan qaanuunku wuxu sheegayaa in dammaanaddu ay tahay muddo lix bilood ah. Kolkaa alaab
iibiyaha ayey jirtaa haddii uu bixinayo dammaanad
muddo dheer ah. Alaab iibiyuhu uma baahna in
uu buuxiyo dammaanad waa haddii cilladdu ay ku
xidhan tahay oo qudha tusaale ahaan
●
dhacdo shil ah ka dib marka aad alaabta hesho,
●
In aanad u isticmaalin si aan caadi ahayn.
●
daryeel xumo (alaabta oo aan la daryeelin),
●
in aanad raacin oo aanad ku socon tilmaamaha
ilaalinta iyo dayactirka alaabta.
Marka la tix raaco xeerka khuseeya dadka macmiisha
ah ee wax iibsada waxa weeyi waxaad ka dacwoon
kartaa cilladda alaabta ku timid muddo saddex
sannadood ah ka dib marka aad alaabta iibsato.
Xitaa haddii dammaanaddu ay tahay hal ama laba
sannadood, muddeda ka dacwoodka ama iska
baddelidda alaabtu waa saddex sannadood.
–4–
Caymisyo dheeraad ah
Marka aad alaab iibsanayso sida Tv, fiidiyoo ama
kombiyuutar alaab iibiyuhu badanaa wuxu kugula taliyaa in aad saxeexdo oo aad gasho caymis
dheeraad ah. Bbadanaa dooddu waxay noqotaa in
alaabta dayac tirkeedu uu qaali yahay haddii ay jabto
ama xumaato. Laakiin badanaa caymiska dheeraadka
ahi waa ganacsi xun:
– Badanaa waa in adigu aad go’aansataa haddii aad
caymiska isla dukaanka markaas ku galayso oo aad
ku saxaeexayso oo klokaas dabdeed aanad dib uga
noqon karin. Ka codso in warqaddaas caymiska
dheeraadka ah aad guriga u qaadato oo aad si deggan
oo nafis ah uga fikirto inta aanad heshiiskaas gelin.
Waxa kale oo weliba arrintaasi ay ku siinaysaa fursad
aad ku soo ogaato nooca caymiska badbaadada ee
immikaba aad ku jirtaa ka uu yahay.
– Marka la tix raaco xeerka khuseeya dadka macmiisha ah
ee wax iibsada waxaad haysataa muddo saddex sannadood
ah in aad kaga dacwooto alaab jabtay ama xumaatay. Haddii aad caddayn karto in alaabtu u jabtay sobob ah cillad
ay alaabtu markii hore ee la iibiyeyba ay wadatay, kolkaa
bilaash ayaa alaabta jabtay laguugu dayac tirayaa.
– Badanaa alaabada waxa lagu iibiyaa hal ama laba snnadood oo dammaanad ah. Muddeda dammaanaddu
ay socoto alaab iibiyuhu wuu dayac tirayaa isaga oo aan
u eegin markii ay alaabtu jabtay. Umana baahnid in aad
muujiso in cilladdu ay jirtey isla bilowgii hore ee alaabada
la iibiyey. Laakiin haddii adiga naf’ahaantaadu aad sobob
u noqotay cilladda marnaba ma dalban kartid dayactir.
Dheeraynta muddeda dammaanadda
Caymiskan dheeraadka ahi wuxu noqon kartaa in
muddeda dammaanaddu ay dheeraan karto. Kolkaas oo
aad helayso badbaado u dhiganta dammaanad muddo
dheer ah, laakiin weli ma helaysid wax lacag dayac tir ah
haddii adiga naf ’ahaantaadu aad wax u sobob noqotay.
”Caymiska khuseeya haddii dhibaato lama filaan
ahi ay timaaddo otursförsäkring”
Nooc kale oo caymis ahi waxa weeyi caymiska ku siinaya
lacag magdhow ah haddii adiga ama cid qoyskiinna
ka mid ah uu tusaale ahaan tiifiigu dhulka kaga dhaco
ama uu kaafee kaaga daato badhamada la garaaco ee
kombiyuutarka ama ilma yari uu keegga shokolaadda
uu geliyo fiidiyowga. Waxa laga yaabaa immikaba in
caymiska uu gurigaagu ku jiraa uu yahay caymiska noocani ee dheeraadka ah. Caymiska noocaas ahna waxa
lagu magaaci karaa caymiska khatarta oo dhan ”Allrisk”
ama caymiska khuseeya haddii dhibaato lama filaan ahi
ay timaaddo ee loo yaqaan ”otursförsäkring”. Waxa caymiska dheeraadka ah ee lagu darayo caymiska gurigaagu
uu kaga duwen yahay caaymiska kale ee dukaanku kuu
soo badhigayo waxa weeyi, in badanaa haddii ay wax
dhacaan in adiga naf ’ahaantaaduna aad qayb bixinayso.
Iixda bilood ee ugu horreya gudahooda ka dib marka
aad alaabta iibsato, ayaa waxa cilladda lagu tiriyaa in
markii horeba alaabtu qabtay. Haddii alaab iibiyuhu
aanu caddayn karayn in alaabtu bilowgii horeba ay
ciiladaysnayd. Marka ay lix bilood tagaan ka dib marka
aad alaabta iibsato, waa in adigaaga alaab iibsadaha ahi
aad caddayn kartaa in markii horeba cilladdu ay jirtey.
Xaqa aad u leedahay in aad ka dacwooto oo aad soo
celiso aalaab aad iibsatay wuxu dhammaanaya saddex
sano ka dib marka aad qaadato alaabta, waa marka la
tix raaco xeerka khuseeya dadka macmiisha ah ee wax
iibsada. Muddeda ka dacwoodka iyo dib u soo celinta
alaab la iibsaday waxa la dheereeyey 1dii bishii abril
sannadkii 2005 tii, waxaana laga dhigay laba ilaa saddex
sannadood.
Mid ka mid ah faa’iidada ay leedahay caymiska
dheeraadka ah ee lagu darayo caymiska gurigu waxa
weeyi in caymiskaasi uu khuseeyo inta badan alaabta
qoyskiinnu ay guriga ku haystaan, ee aanay ahayn
kombiyuutarka iyo tiifiga oo qudha.
Alaabta iyo adeegga aad iibsatay ka hor maalintaas
waxa weli khusaynaya muddedii hore ee ka dacwoodka iyo dib u soo celinta ee labada sannadood
ahayd. Haddaba si aad ugu kalsoonaato oo xuquuqdaadana aanad u waayin: Had iyo jeer hore uga
dacwoo dibna u soo celi sida ugu dhakhsaha badan
leh wixii alaab ah ee aad ka dacwoonayso!
Marka hore waxaad ka war doontaa oo aad soo ogaataa:
Qiimayaasha
●
●
●
Intee ayey leegtahay muddedda dammaanaddu?
Maxaa ka mid ah oo ku jira caymiska guriga?
Maxa ka mid ah oo ku jira caymiskan dheeraadka ah?
Ma jiro wax qaanuun ah oo go’aaminaya qiimayaasha. Alaab iibiyuhu qiimaha uu doono ayuu siin
karaa alaabta uu iibinayo. Alaab iibiyaha iyo alaab
iibsadaha ayaa ku heshiinaya qiimaha alaabta.
Heshiis ayaa la gelayaa. Qiimaha aad ku heshiisaan
adiga iyo alaab iibiyaha ayaa soconaya.
… waxa kale oo aad xusuusnaataa:
●
●
Dammaanada waa in aanay ku jirin waxa loo
yaqaan ”självrisk” oo ah in haddii ay wax dhacaan in adiguna aad qayb lacag ah bixinayso
In qofku xaq u leeyahay in uu ka cawdo oo uu
dibu soo celiyo alaabta xun muddo saddex sannadood gudahood ah.
Ka dacwoodka ama dib u soo celinta badeecad
lagaa iibiyey oo cilladaysan
Ka dacwoodka ama dib u soo celinta badeecad lagaa iibiyey oo
cilladaysan micnaheedu weeyi in aad ogeysiiso iibiyaha alaabta
●
in aanad oggolaanayn oo aanad ansaxinayn alaabta
●
sobobta ay kuula muuqato in ay alaabta wax ka
xun yihiin.
Waa in ogeysiis aad ka bixisaa cilladda ”muddo
macquul ah gudeheeda” ka dib marka aad ogaato
cilladdaas. Laba bilood ayaa had iyo jeer la xisaabiyaa xilli macquul ah. Laakiin wakhtiga macquulka
ahi waxa kale oo uu noqon karaa mid ka dheer laba
bilood, tusaale ahaan haddii aad bukooto ama aad
socdaasho.
–5–
Marka la tix raaco qaanuunka khuseeya warbixinta
qiimayaasha, waxa had iyo jeer la caddeeyaa oo la
sheegaa qiimaha ay shirkadi si toos ah uga iibinayso
ama ugu xayeysiinayso alaab ama adeeg dadka
macmiisha ah, tusaale ahaan boodhadhka daaqadaha,
dukaamada, ogeysiisyada iyo xayeysiisyada tooska
ah. Cashuurta dadbani waxay had iyo jeer ku jiraysaa
oo lagu darayaa qiimaha. Marka shirkadi ay alaab ka
iibinayso shirkad kale oo qudha ayuumbaa la caddaynayaa qiimaha oo aanay ku jirin cashuurta dadbani.
Waxa kale oo weliba jiraya is barbardhigga qiimayaasha alaabta waaweyn, gaar ahaan cuntada. Is barbardhigga qiimihu waxa weeyi tusaale ahaan qiimaha
halkii kiiloo ama halkii litir. Taasi waxay adigaaga
macmiisha ah kuu fududdaynaysaa in aad is barbardhigto qiimaha alaabta ee wershedaha kala duwen.
Si kale u iibsashada badeecadda
Badeecad ku iibsashada habka Internetka
Xuuquda ka noqoshada iyo dib u soo
celinta alaab uu qofku iibsaday
Dhowr talo oo wanaagsan inta aanad alaab ku iibsan
habka Internetka.
●
Musuqmaasuqyo ayaa dhaca oo soo baxa. Ka
shaki badeecadaha uu qiimahoodu aadka u jaban
yahay iyo badeecadaha sida cajiibka ah u fiican.
●
Akhri dhammaan macluumaadka iibka ku saabsan ee ku yaal bogga Internetka.
●
Soo ogow oo soo baadh macluumaadka shirkadda. Ma ku yaallaa ciwaanka shirkaddu, lambarka
telefoonku, cinwaanka boosta elektaroonigga ee
shirkaddu xayeysiiska ama bogga Internetka ee
shirkaddaasi? Waxa fiican in aad la xidhiidho oo
aad su’aalaha ku weydiiso telefoon ama boosta
elektaroonigga. Shirkadaha aan dhabta ahayn
inta badan way adag tahay in la helo.
●
Soo ogow oo soo baadh qiimaha oo dhan.
Qiimaha ma ku jiraan kharashyada boostu, kharashyada xafiisku iyo kkarashyada cashuurtuba?
●
Muddo intee leeg ayey qaadanaysaa alaab keenistu? Way fiican tahay in la ogaado haddii taariikh
gaar ah aad dooneyso in alaab laguu keeno.
●
Haddii aanay alaabta ku oollin wax ka hadlaya
xuquuqda ka noqoshada iyo dib u soocelinta
alaabada amase qawaaniinta keenista alaabta, ka
fikir arrintaas inta aanad alaabta dalban.
14 cisho ayaa sharci xaq ah in qofku iska rogo oo
soo celiyo alaab uu ka iibsday Iswidhan. Lacagi
kaagama baxayso haddii alaab aad iibsatay aad
ka noqoto oo aad soo celiso. Laakiin dhanka
kale marka la eego waxaad bixinaysaa kharashka
boosta ee soo celinta.
●
Marka aad alaab dalbato had iyo jeer waxaad
helaysaa warqada xaqiijin ah. Warqadda xaqiijinta ah waa in ay ku taallaa warbixin ku saabsan
xuquuqda ka noqoshada iyo soo celinta alaabta.
●
Haddii lacagta aad ku bixinayso kaadhka xisaabta ee
loo yaqaan (kontokort): Hubi oo kantarool in tirada
lacagta ee xisaabtaada laga jaray ay sax tahay. Waxa
jirta khatar ah in lambarka xisaabtaada ee baanku ay
gacanta u gasho dad kale oo aan sax ahayn. Haddii
ay dhacdo in cidi ay isticmaasho lambarka xisaabtaada baanka, waxaad si degdeg ah ula xidhiidhaa
baankaaga ama shirkadda kaadhkaaga samaysa.
●
Waxa fiican in aanad lacag hore u sii bixin, waayo
waxaad waayeysaa mid ka mid ah waxyaabihii ugu
fiicnaa ee aad ku gorgortami lahayd macmiil ahaan
U kaadi lacag bixinta waa intaas oo ay laabtu wakhtigeedii ku imayn weydo amase ay wax ka xun yihiine.
–6–
Maraka dukaan aad alaab ka iibsato ma lihid xuuquda
ka noqoshada iyo dib u soo celinta alaab uu qofku
iibsaday marka la tix raaxo qaanuunka. Haddiise alaab
aad boosta ku dalbato oo aad ka ama qof telefoon wax
ku iibinaya aad ka dalbato ama xayeysiiska tiifiiga ee
wax laga iibsado, ama Internetka ama guriga oo laguugu
keeno oo lagaaga iibiyo, waxaad haysataa muddo 14
cisho oo ah xuuquda ka noqoshada iyo dib u soo celinta
alaabta uu qofku iibsaday marka aad wax ka iibsato
waddanka Iswidhan. Alaabta oo aad ku dalbato boosta,
telefoonka ama guriga lagaaga iibiyo micnaheedu mararka qaarkood waxa shuruud ah in alaab iibiyuhu uu
warbixin cad oo waddax ah kaa siiyo sida aad uga noqon
karto ama aad u soo celin karto alaabta aad iibsatay.
Kkarashka boosta ee dib u soo celinta alaabta
Heshiiska ku saabasn alaabta aad ku dalbato telefoon,
boosta iwm: Haddii aad iska rogto oo aad ka noqoto
alaab aad iibsatay adiga naf ’ahaantaada ayaa bixinaya
kharashka boosta ee dib u soo celinta alaabta.
Marka alaabta lagaaga iibiyo guriga iyo telefoon uma
baahnid in aad bixiso lacagta boosta ee alaabta dib
loogu soo celinayo.
Maraka dukaan aad alaab ka iibsato ma lihid
xuuquda ka noqoshada iyo dib u soo celinta alaab
uu qofku iibsaday marka la tix raaxo qaanuunka.
Haddiise alaab aad boosta ku dalbato oo aad ka ama
qof telefoon wax ku iibinaya aad ka dalbato ama
xayeysiiska tiifiiga ee wax laga iibsado, ama Internetka ama guriga oo laguugu keeno oo lagaaga iibiyo,
waxaad haysataa muddo 14 cisho oo ah xuuquda ka
noqoshada iyo dib u soo celinta alaabta uu qofku iibsaday marka aad wax ka iibsato waddanka Iswidhan.
Alaabta oo aad ku dalbato boosta, telefoonka ama
guriga lagaaga iibiyo micnaheedu mararka qaarkood
waxa shuruud ah in alaab iibiyuhu uu warbixin cad
oo waddax ah kaa siiyo sida aad uga noqon karto
ama aad u soo celin karto alaabta aad iibsatay
Macmiisha Yurub
Boosta elektaroonigga: info@konsumenteuropa.se
lambarka telefoonkuna waa: 08-429 07 80 maalmaha
shaqada saacadaha 9-13
bogga Internetkuna waa: www.konsumenteuropa.se
Talooyin kale oo
wanaagsan
Baabuur
■
Haddii aad baabuur iibsanayso waxa jirta macluumaad
badan oo ku saabsan talooyin fiican oo aad ka helayso
bogga Internetka ee www.bilar.konsumentverket.se
Isbarbardhig qiimayaasha oo ha ku qancin in aad eegta
uun mid ama dhowr baabuur. Waxayaabo badan ayey ku
kala duwanaan karaan laba baabuur oo isku mid ah oo
isku nooc ah sida qiimaha iyo muuqaalka fiicnidooda.
Haddii aad iibsanayso baabuur baali ah oo gacan
labaad ah, waxaad marka hore booqataa bogga Internetka ee: www.begbilguiden.konsumentverket.se
Haddii uu jiro baabuur aad ku fikirayso in aad ka
iibsato ”Begbilguiden” waxaad is-barbardhigi kartaa in qiimuhu aad sax ugu dhow yahay, sida nooca
baabuurku uu uga gudbay markii la mariyey hey’adda
hubisa ee kantaroosha hagaasanaanta baabuurta, sida
ay yihiin alaabaha baabuurka iyo sida ay baabuurkan
ay u arkaan dadka kale ee baabuurkan oo kale lihii.
●
Baabuurta sannadkoodu yahay laga soo bilaabo
1989 iyo wixii ka dambeeyey waxay leeyihiin aaladda
sifaysa qiiqa baabuurka ee loo yaqaan (katalysator).
Eeg oo hubi buugga dayacturka ee baabuurka.
Hubi oo kantarool in baabuur iibiyuhu uu run
ahaantii baabuurka isagu leeyahay. Wac adegga
telefoonka ee ku xidhan diiwaanka baabuurta ee
(lambarkiisu yahay: 077-114 15 16, qiimaha wadahadalka).
Barbardhig baabuurka baabuurada kale ee la midka ah tusaale ahaan meelaha baabuurta lagu iibiyo
ee Internetka iyo baabuurta laysku baddashaba.
Inbytesbil
Talo ku saabsan iibsashada baabuurta baaliga ah
Wakhti fiican qaado. Waxyaabo fara badan ayaad ka
faa’ideysaa marka aad baadho seyladda. Seyladda lagu iibiyo
baabuurta baaliga ahi wax badan ayey kaga duwen tahay seyladda lagu iibiyo baabuurta cusub. Tusaale ahaan baabuurta
la kala xulanayo ayaa aad uga badan. Waxa jira meelo badan
oo lagu iibiyo baabuurta baaliga ah. Waxa kale oo weliba
baaburta baaliga ah aad ka iibsan kartaa dadka gaarka ah.
Ha degdegin
Way badan yihiin baabuurta baaliga ahi. Marnaba ayaanu ku
khayaamaynin baabuur iibiyuhu oo aanu ku odhan ”waxa
jira qof macmiil ah oo maanta gellinka dambe imanaya oo
doonaya in uu baabuurka iibsado- laakiin marka hore kuwa
kale…” ama ”waxaad helaysaa qiimo gaar ah oo lagaa jebiyo”
Dhammaan dadka macmiisha ah ee wax iibsanayaa waxay
helaan ”qiimo gaar ah oo laga jebiyo”. Baabuur iibiyaha ayey
dantu ugu jirtaa in degdeg aad wax u go’aansato.
■
●
●
Halkaas oo laga helayo intooda badan baabuurta cusub iyo in
badan oo ah baaburta baaliga ah ee gacanta labaad ah, halkaas
waxaad ka helaysaa noocyo baabuur ah oo ilaa 15 sannadood jirey.
■
Dhowr talo oo aasaas ah:
●
Waxa kale oo weliba aad baabuurka barbar dhigi kartaa
baabuurta laga iibsado cinwaanka Bilkalkylen, ee cinwaanka
bogga Internetka ee www.bilkalkylen.konsumentverket.se
Soo eeg baabuurro fara badan
Soo baadh seyladda
Akhri ogeysiisyada ama xayeysiisyada jaraa’idka ee maalintii
soo baxa. Waxa kale oo weliba aad akhriyi kartaa jariidadda loo
yaqaan ”Gula Tidning iyo jaraa’idadda kale ee bogagga ay ku
qoraan ee ay kaga hadlaan baabuurta ama mishiinada”. Meel kale
oo macluumaad fiican aad ka heli kartaa waxa weeyi Internetka.
–7–
Haddii aad haysato baabuur aad baddalatay oo aad dooneysid in baabuur aad ka iibsato baabuur iibiye, waa in aad
ka fikirtaa in baabuur iibiyuha ku takhasusay baabuurka
”noocaaga ah” uu badanaa lacag dheeraad ku bixiyo baabuurta la baddeshay. Wayna dhici kartaa in uu ka jabnaado
baabuurta noocyada kale ah. Waxa sidaas oo kale muhiim
ah in qofku baadho seyladda baabuurta laysku baddesho
ee baabuurka uu iibsanayo seyladdiisa ama qiimihiisa.
Haddii aad haysato baabuur gaboobey badanaa waxa
fiican in qofku baabuurkaas aan meelaha baabuurta
geyn ee uu gaar ahaan u iibiyo. Haddii deyn lagaaga
leeyahay baabuurka aad baddalatay kolkaa ma iibin
kartid baabuurka ilaa deyntii aad bixiso.
Tijaabi baabuurka! Dalbo warqadda warbixinta baabuurka!
Marka aad hesho baabuur aad u aragto mid wanaagsan – eeg in la tijaabiyey oo la hubiyey haddii aad
gaar ahaan u iibsanayso. Haddii aad ka iibsanayso
meelaha baabuurta lagu iibiyo – waa in aad eegtaa in
baabuurka laga bixiyey warbixin marka la tix raaco
qaanuunka u yaalla hey’adda macmiisha. Eeg in aad
hesho koobbi ka mid ah warbixinta guud ee baabuurka ku saabsan haddii baabuurka aad iibsanayso.
Waxa kale oo aad weliba.
Marka aad baabuurka ka iibsanayso qof gaar ah
Haddii baabuur aad ka iibsanayso qof gaar ah- waxaad
isticmaashaa warqadda heshiiska lagu galo ee ay leedahay
hey’adda qaabbilsan dadka macmiisha ah ee loo yaqaan
”konsumnetverkets köpekontrakt” ee ku taalla bogga
Internetka ee www.konsumentverket.se!
Dabka laydh tiriigga ”korontada
Waxa jira Internetka adeeg fiican oo haddii aad dooneyso in aad eegto qiimayaasha dabka laydh tiriigga
”korontada” waxaana adeeggaas weliba la socda
talooyin fiican oo ku saabsan waxa aad samaynayso
haddii aad dooneyso in aanad aad u isticmaalin oo aad
madhxisato korontada iyo in aan baddesho shirkadda
aad ka qaadato dabka laydh tiriigga ama korontada.
Waxaad gashaa www.elpriser.konsumentverket.se
Haddii aanad lahayn Internet, talooyinkayaga halkan ka akhri:
Waxa fiican in labaas shirkadood mid ka mid ah uun aad si xor
ah u doorato, dabcan shirkadda ka ganacsata dabka korontada.
Shirkadda shabakadda korontada ayaa monopool ku haysata labadeedaas qayboodba.Ta ay tahay shirkadda shabakadda korontada ee
aad haysanayso waxay ku xidhan tahay oo sideedaba go’aaminaya
meesha aad deggan tahay. Guud ahaan kharashka korontadu waxa
weeyi cadadka lacagt ah ee la siiyo shirkadda korontada iyo shirkadda shabakadda korontada oo lagu daro cashuuraha.
In si fudud loo baddelo
Ma adka in qofka u baddesho shirkad akale oo koronto.
Waxaad la xidhiidhi kartaa shirkadda aad dooneyso in aad
u baddelato. Shirkaddaas cusub ee aad dooranayso ayaa
arrinta baddelaadda wargelinaysa shikaddaadii hore ee
shabakadda korontada. Shirkadda shabakadda korontadu
waa in ay ogaataa ta ay tahay shirkadda korontada ee aad
haysataa si ay warbixin uga bixin karto soo akhrinta inta
dab ee aad isticmaashay ee ku taalla saacaddaada korontada, dabadeed ay warbixintaas u gudbin karto shirkadda aad
ka iibsato dabka korontada.
Qiimaha in muddo ah sii soconaya
Haddii qofku naf’ahaantiisu aanu waxba qaban kolkaa
shirkadda korontada iibisa (waa shirkadda ka mas’uulka
ah khadka kororntada ee magaalo) ayaa doorata qof
korontada ka iibsada. Qofka waxa loo oggol yahay in
uu galo heshiiska loo yaqaan qiimaha in muddo ah sii
soconaya. Qiyaastii had iyo jeer wuu ka qaalisan yahay
heshiisyada noocyada kale ee ka jira shirkadaha kale ee la
midka ah ee korontada.
Hubi oo kantarool xilliga wargelinta heshiis la wada galay
uu dhammaanayo
Waxyaabo badan ayaad faa’ideysaa
Waxa jira sobobo badan oo ay tahay in loo baddalo shirkadaha korontada marka laga yimaaddo madhxinta lacagta.
Waxaad ka qayb qaadan kartaa In deegaanku uu noqdo mid
fiican, taasina waxay imanaysaa adoo korontada ka qaata
meelaha tamarta dhaliya ee dhibaato badan aan ku keenayn
deegaanka. Isticmaalka korontada ee guryuhu wuxu qayb
muhiim ah ka yahay gebi ahaanba isbaddelka deegaanka.
Waxa kale oo weliba la oggol yahay in waxyaabo kalena
lagu helo marka la iibsanayo. Heshiisyada qaarkood waxa
ku jira adeegyo iyo faa’idooyin kala duwen. Waxay ku
saabsanaan kartaa talo bixin la xidhiidha xagga tamarta iyo
talo ku saabsan madhxinta tamarta, Laakiin xitaa waxay
ku saabsanaan kartaa waxyaabo aan tooska ugu xidhnayn
korontada, sida ku soo bandhigga telefoonada, habka
Internetka ee loo yaqaan (breband) iyo caymisyada.
Hubi oo kantarool xilliga wargelinta heshiis la wada galay uu dhammaanayo ee aad la gashay shirkadda immika
aad ka iibsato dabka korontada ka hor inta aanad heshiis
la gelin shirkad kale. Xilliga wargelinta heshiis la wada
galay uu dhammaanayo ”uppsägningstid” waa muddo bil
ah haddii aanad wax kale kula heshiin shirkadda immika
aad ka iibsato dabka korontada, tusaale ahaan haddii aad
ku heshiiseen qiima go’an muddo gaar ah oo xaddidan.
Haddii aad dooneyso in aad hore uga baxdo heshiis
aad hore u gashay badanaa waxaad bixinaysaa kharash
dheeraad ah. Xitaa ha ka bixin heshiiskaaga immika aad
ku jirto inta aanad ogaan muddeda uu dhaqan gelayo
heshiis lala galay shirkad cusub oo iibisa dab koronto.
Wax qorshayso xilli hore oo munaasib ah
Iska baddelidda ama dib ula xaajoodka shirkadda korontada
Laakiin way kala duwentahay inta ay leekaanayso korontada
aad madhxisan karo marka aad baddsho shirkadda aad ka
qaadato dabka korontada, waxyaabaha taasi ay ku xidhan tahayna waxa ka mid ah nooca uu yahay heshiiska aad maanta
ku jirtaa iyo inta uu leegyahay isticmaalkaaga korontadu.
Guud ahaan kharashka korontada
Dejinta seyladda dabka korontadu waxa weeyi in aad
heshiis la gashay laba shirkadood:
●
shirkadda ka ganacsata dabka korontada – ee
iibisa korontada aad isticmaasho.
●
shirkadda shabakadda korontada – ee ka
mas’uulka ah u soo gudbinta dabka korontada
magaalada aad deggan tahay.
–8–
Waad u baddelen kartaa shirkad kale oo cusub oo iibisa
korontada bil kasta kowdeeda. Laakiin waxaad u baahan tahay in aad nidaamsato baddelaadda qiyaastii hal bil ah ka hor.
TUSAALE AHAAN: Haddii aad dooneyso in aad
iska baddesho shirkad koronto laga bilaabo 1 da
bisha jeenaweri, waa in arrintaas aad ogeysiisaa
shirkaddaada cusub ee korontada kaa iibinaysa
badhtamaha bisha noofambar. Shirkaddaada
cusub ee korontada kaa iibinaysaa dabcan waa
in ay ogeysiisaa shirkaddaada shabakadda
korontada ugu dambayn 30 ka bisha noofambar
(hal bil ka hor baddelaadda). Arrintaasi haddii ay
dib ugu dhacdo ilaa 1da bisha diisambar ama
wakhti ka dambeeya, kolkaa waxa baddelaadda
dib loogu dhigayaa ilaa 1 da bisha feeberweri.
dhexeeya ee xeer idiin ah adiga iyo shirkadda. Haddii
wax dhibaato ahi ay soo baxdo waa in aad eegtaa waxa
ku yaalla shuruudaha heshiiska si aad u aragto xeerka la
raacayo ee lagu soconayo. Shirkadaha kala duwen ee telefoonadu waxay isticmaalaan shuruudo heshiis oo kala
duwen, oo si aad ah ama si yar faahfaahin looga bixiyey.
Telefoonka iyo Internetka
Internetka waxa jira adeeg fiican marka aad dooneyso in qiimayaasha aad ku ogaato qiimayaasha
telefoonka iyo rukumashada Internetka:
www.telepriskollen.se
Haddii aanad haysan Internet, dhowr talo oo fiican
ayaa halkan lagugu siinayaa:
Inta aanad shirkad telefoon ka soo furan telefoonkaaga guriga ee joogtada ah, ka fikir sida aad u
wacayso iyo goorta aad wacayso:
●
Ma waxaad telefoonka dirtaa xilliayada fiidkii iyo
xilliyada fasaxyada sida (sabtiyada iyo axadaha)
mise waxaad inta badan wacdaa xilliga maalintii?
●
Miyaad inta badan wacdaa telefoonka moobiilka?
●
Miyaad inta badan wacdaa waddanka dibeddiisa?
Waddamadee ayaad wacdaa?
●
Miyaad wacdaa wadahadallo gaagaaban oo badan ama yaryar, amase dhaadheer?
Eeg oo guda gal sida aad u isticmaasho telefoonkaaga. Dabadeed waxaad barbardhig ku samaysaa
qiimayaasha kala duwen ee shirkadaha telefoonada
xilliyada kala duwen ee 24 ka saacadood gudahood,
cashuurta ay saaraan wada hadalka telefoonka marka
la waco waddamada kale ee dibedda, cashuuraha la
saaro telefoonka gacanta ee moobiilka, iyo marka
telefoonka la soo furanayo waxa qofka looga baahan
yahay, in la qaado kharash yar oo joogta ah iwm.
Dabadeed qofku wuxu u baahan yahay in uu helo
shirkadda sida ugu fiican u waafaqsan markaas sida
aad u isticmaasho telefoonkaaga.
Dhowr talooyin ah
Waxad heli karta shirkad telefoon marka aad wacayso
telefoonka waddanka gudihiisa iyo shirkad kale oo ka
duwen marka aad wacayso wada hadallada caalamiga ah.
Waxa muhiim ah inaad la xidhiidho shirkadda, tusaale
ahaan haddii ay kugu timaaddo dhibaato la xidhiidha
xagga biilka lagugu soo dallaco ee telefoonka. Hubi oo
kantarool in aad heli karto shirkadda inta aanad ku
xidhmin shirkad kale oo cusub.
Shuruudaha heshiiska badanaa waxa ku yaalla marka
iyo sobobha aad uga bixi karto heshiiska aad gashay.
Waa in arrintaas aad si taxaddir leh u akhridaa inta
aanad heshiis saxeexin. Shuruudaha heshiiska waxa
weliba badanaa ku yaalla sobobaha qiimaha loo
kordhin karo ama loo dhimi karo.
Diididda xayeysiiska
Sidan ayaad samaynaysaa haddii aanad dooneyn
xayeysiiska:
Xayeysiiska cinwaanka
lagu soo qaray, Wac shirkadda Sema Group info Data AB
lambarka telefoonka :08-738 50 00,
Cinwaanka: Box 34101, 100 26 Stockholm, ama
SWEDMAs Nix-register, telefoonka: 020-55 70 00.
Waxaad ka codsataa in lagaa saaro liiska xayeysiisyada cinwaanada lagu soo qoro ee aanad dooneyn.
Waxa kale oo weliba si toos ah aad ula xidhiidh kartaa shirkadda soo dirta xayeysiiska.
Xayeysiiska aan cinwaanka qofka lagu soo qorin
Boostaada waxaad ku dhejisaa warqad ay ku qoran
tahay ”waad mahadsantahay- ma rabo xayeysiin”.
Waxa kale oo weliba aad heli kartaa warbixinta
bulshada, sida warqaaha lagu soo qoro warbixinta
degmeda iyo jaraa’idka ka soo baxa degmeda dhexdeeda oo bilaash ah. Waxa kale oo weliba aad waraaq
u qori kartaa shirkadda Nixtelfon, Box 14038, 104 40
Stockholm, waxaanad ka codsataa in lagaa daayo oo
aanad doonayn teelefoon wax ku iibinta.
Teelefoon wax ku iibinta
Wac lambarka telefoonka 020-27 70 00 waxaanad ka
cosataa warbixin qoraal ah oo ku saabsan lambarka
telefoonka ee Nix, adoo sheegayaa lambarka telefoonkaaga. Warbixinta waxaad ku helaysaa lambar kood
ah oo aad isticmaalayso marka aad iswargelinayso.
Kolkaas waxaad wacaysaa telefoonka 020-27 80 00
dabadeed sheeg lambarka koodka ee lagu siiyey.
Miyaad dooneysaa in aad xannibi karto lambarro
gaar ah, tusaale ahaan lambarka 071? Marka hore
waxaad hubisaa bal in taasi ay ka suuroobayso shirkaddaas telefoonada.
Akhri qoraalka farta yaryar leh ee ku daabacan
xagga dambe ee warqadda shuruudaha heshiiska
shirkadda
Xayeyssiska lagu soo diro boosta elektaroonigga
Lama oggola in boosta elektaroonigga xayeysiis
loogu soo diro qof diidey oo aan dooneyn xayeysiis
noocan ah.
Waxaad eegtaa oo aad akhridaa shuruudaha heshiiska ee
shirkadda, ee loo yaqaan ”det finstilta” inta aanad heshiis
la saxeexan shirkad cusub oo telefoon. Shuruudaha
heshiiska waxa lagu go’aaminayaa waxyaabaha idinka
–9–
Deggenaansho
Iibsashada guryahaya la badh iibsado
In qofku iibsado guryahaya la badh iibsado oo uu ka
mid noqdo ururka ay leeyihiin dadka guryaha badh
iibsadaa, micnaheedu waxa weeyi in qofku uu iibsado
xuquuqda ah isticmaalidda guri. Guri aad badh iibsatay wuxu noqon karaa guri ka mid ah guryo dabaqyo
ah, fiillo, guri xaas ka mid ah guryo si safan u dhisan ee
loo yaqaan (radhus) ama guri ka mid ah seked guryo
ah ee loo yaqaan (kedjehus). Xubnaha ka midka ah
ururka ay leeyihiin dadka guryaha iibsada ayaa wada jir
u leh guryaha oo dhan, dhammaan meelaha wada jirka
loo leeyahay sida qolalka dharka lagu maydho, hoolalka iyo qolalka qashinka lagu rido, meelaha dibedda
ah iyo dhismayaasha kale sida dukaamada, xafiisyada
geerashyada baabuurta. Ururka ay leeyihiin dadka
guryaha iibsadaa waxay ku socdaan qaanuun gaar ah,
waa qaanuunka qaabbilsan ururka ay leeyihiin dadka
guryaha iibsada ee loo yaqaan (bostadsrättslagan).
Xubin ka noqoshada
Maamulka ururka ayaa ansaxinaya oo oggolaanaya
xubnaha cusub. Haddii qofka loo oggolaan waayo in
uu xubin ururka noqdo arrintasi waxa eegaya guddidda dhex-dhexaadinta iyo jaangoynta kirada guryaha. Wax lacag ahna maaha ee waa bilaash. Ururku
cid ma diido karo iyaga oo aan hayn sobobo aad u
fiican Tusaale ahaan ururrada ay leeyihiin dadka guryaha iibsada qaarkood waxa leh dadka waaweyn ee
waayeelka ah. Laakiin waa mamnuuc oo lama oggola
in dadka lagu kala saaro xagga midabka, diinta iwm
marka qaanuunka la tix raaco.
taban ama afar qaybood, si qofku uu u bixiyo bil kasta
ama saddexdii biloodba. Kharashkaasi wuxu ku filnaada
oo uu daboolaa kharashyada ururka ee firfircoonida iyo
daryeelka dhismayaasha iyo weliba lacagaha dulsaarrada
ah iyo qayb-qayb u bixinta lacagaha deynta ah.
Lacagat fanka ee loogu talo galay daryeelka
iyo hagaajinta
Ururku waxa uu ka mas’uul yahay in si joogta ah uu lacag ugu dhigo daryeelka iyo dayactirka dhismayaasha,
jaranjaraha, qasabadaha, qashinka iwm. Laakiin lacagtaas fanka ah ee loogu talo galay daryeelka iyo ilaalinta
guryhu maaha mid had iyo jeer ku filan, ururro fara
badan ayaa lacag amaahiya daryeelkaas guryaha.
Guri caymis oo sax ah
Dadka guryaha badh iibsadaa waxay kaga duwen
yihiin dadka guryaha kiraysta, dadka guryaha badh
iibsada waxa saaran mas’uuliyad weyn, Sidaas awgeed
caymiska guriga waa in la waafajiyaa arrintaas oo aanay
ku koobnaan oo qudha badbaadinta qalabka gurga sida
sariiraha iwm ee xitaa caymisku uu khuseeyaa qaboojiyaha caadiga ah iyo qaboojiyaha barafka iyo showladda
wax lagu kariyo iwm, iyo muraayadda daaqadda iyo
albaabada ku jaba marka tuug soo dhaco, iyo dhaawac
yimaadda marka qofku uu isku dayo in isagu uu guriga
gashado qasabado, laydh iwm. Sidaas awgeed waxa
fiican in qofku uu galo caymiska guriga oo ay la socoto
caymiska dheeraadka ah ee guriga la badh iibsaday!
Wargelinta heshiis ama shaqo dhammaatay
Gurigiiba wuxu leeyahay hal cod
Qofka guri badh iibsaday wuxu ka mid yahay oo uu
wax ka go’aamin karaan cidda loo dooranayo maalmulka, xisaabiyaha iwm iyo weliba sida loo ilaalinayo
gurigaas uu qofku badh iibsaday. Arrimahaasna waxa
lagu go’aamiyaa shir sannadeedka ururka. Gurigiiba
wuxu leeyahay hal cod.
Maamulka
Maamulku wuxu ka mas’uul yahay dhaqaalaha
ururka sannadka ay hawluhu socdaan, waxaanu
eegaa bal in go’aanka xubnuhu ay shirka ku gaadheen la dhaqan galiyo oo lagu socdo.
Kharashka
Qofka guri badh iibsaday waa in uu bixyaa lacag kharash ah. Badanaa lacagtaas waxa loo kala bixiyaa laba iyo
– 10 –
Haddii lacagta kharashka aad habsaan ku bixiso, oo
si deg deg ah aanad arrinta u saxin, kolkaa waxa dhici
karta in lagu siiyo ogeysiis guriga lagaaga saarayo.
Kolkaa ururka ayaa guriga la wareegaya oo iibinaya si
uu uga helo kharashyadii aan la bixin ee guriga lagu
lahaa. Waxa kale oo weliba lagu siin karaa ogeysiis ah in
aad ka baxdo guri aad badh iibsatay haddii aad jebiso
xeerarka u yaalla ururka, tusaale ahaan qaanuunka ku
saabsan ”nadaafadda, nidaamka iyo muuqaalka”. Waxa
kale oo weliba ogeysiis guri ka bixis ah lagu siin karaa
tusaale ahaan haddii aad haysato xawayaan dab joog ah
oo wasakhaynaya guriga, ama aad rabashto ama u hanjabto jaararka. Weliba waa in aad dhowrtaa oo ilaalisaa
ka daryeelka guriga ee cid kasta oo ururka ka tirsani
ay mas’uulka ka tahay. Laakiin haddii aad ku socoto
qawaaniinta, oo aad dhowrto ama ilaaliso daryeelidda
guriga isla markaana aad bixiso kharashkaaga kugu soo
hagaaga, ma waayi kartid guriga aad badh iibsatay.
Guurista
Waa iska caadi in khilaaf soo kala dhex galo dadka gaarka ah iyo shirkadaha rara marka dadku ay guurayaan.
Haddii aad shirkad dalbato marka aad guurayso,
weyddii haddii ay ku dabbaqayaan xeerarka loo yaqaan
Bohag 2000 (waa xeerarka guud ee qaabbilsan guuritaanka) Xeerkaas loo yaqaan Bohag 2000 waxa ku jira
qawaaniinta hey’adda macmiishu ay kula xaajoon karto
shirkadda guursita qaabbilsan. Halkan waxa ku yaalla
dhowr tusaale oo ku saabsan waxay ka kooban yihiin.
Qiimo joogta ah
Marha ugu horraysa waxaad helaysaa qiimo joogta
ah. Haddii laguu sheego warxin sheegeysaa qiyaastii
qiimaha ugu dhow, waxa lagu siinayaa qiimaha kama
dambaynta ah oo aan ka qaalisnayn boqolkiiba 15.
Ka noqosho wax la dalbaday
Waxa suurtagal kuu ah in aad ka noqoto hawshii
aad dirsatay ilaa muddo shan iyo toban cisho ka
hor guuritaanka. Haddii muddo dambe oo habsan
ah aad ka noqoto waxa jirta xeerar kala duwen oo
la go’aamiyey oo sheegaya inta ay leegtahay lacagta
aad bixinaysaa. Haddii hawshii aad dirsatay aad
ka noqoto xanuun kugu dhacay awgeed, kolkaa xil
kaama saarna in aad bixiso lacag magdhow ah.
Shirkadda Bohag 2000 waxaad ka helaysaa bogga
Internetka ee hey’adda macmiisha,
www.konsumentverkets.se (Waxaad baadhaa:
Bohag 2000)
– 11 –
Deynta
Haddii aad lacagta bixin weydo
Lacagta la dul saaro lacag la bixin lahaa oo habsaanatay
Deyntu si deg deg ah ayey u badataa. Deyn wadata
tusaale ahaan sannadkiiba dulsaar ah boqolkiiba
labaatan, muddo afar sannadood ah ayey labanlaab
noqonaysaa. Haddii qofku xaaladdaas uu waxba ka qaban waayo way ka sii daraysaa uun. Halkan waxaad ku
ogaan kartaa waxa si tallaabo tallaabo u dhici kara:
Haddii heshiiskiinii ay kutaallo in la bixiyo lacagta la dul
saaro lacag la bixin lahaa oo habsaanatay isla markaas dulsaarkaasina go’an yahay, kolkaa waa sidaas heshiiskiinna ku
taalla. Lacagta la dul saaro lacag la bixin lahaa oo habsaanatay waxa laga soo bilaabayaa maalinta ku taalla heshiiska.
Caadi ahaan wuxu dul saarkaasi bilaabmayaa ka dib
maalinta kama dambaynta ee lacagta la bixinayo. Mase jiro
heshiis ku saabsan qaanuunka dulsaarka. Qaanuunka waxa
ku yaalla in qofka lacagta dalbanayaa uu xaq u leeyahay in
uu qaado lacagta la dul saaro lacag la bixin lahaa oo habsaanatay ee loo yaqaan (dröjsmålsränta) muddo hal bil ah
ka dib maalinta uu soo diray in lacagtiisii la bixiyo. Badanaa
waxa ku yaal heshiiskii deynta inta ay leeg tahay lacagta
ay shirkaddu dalbanayso ee ah lacagta la dul saaro lacag la
bixin lahaa oo habsaanatay. Haddii taasi aanay jirin, kolkaa
lacagta la dul saaro lacag la bixin lahaa oo habsaanatay
waxa la oggol yahay in ay noqoto oo la tixraaco dulsaarka
Bangiga qaranka oo lagu daray boqolkiiba siddeed.
Maalinta kama dambaynta ee bixinta deynta
Waxa ugu horreeya ee dhacaya waxa weeyi qofka
deynta kugu leh ayaa kuu soo diraya warqada biil ah
oo qaansheegad ah. Taas oo ay ku taallo lacagta aad
bixinaysaa inta ay leegtahay iyo goorta iyo maalinta
kama dambaynta ah ee adeynta aad bixinayso. Ma jiro
qaanuun sheegaya in la sugo in lacagta lagu bixiyo 30
maalmood. Haddiise ay jirto shuruudo lagu heshiiyey
oo ku saabsan maalinta kama dambaynta ah ee lacagta
la bixinayo kolkaas taas ayaa soconaysa. Heshiisku wuu
dhammaanayaa marka dukaanka la xidho. Badnaa
heshiisyada lagu heshiiyaa waxay ku qoran yihiin qoraalka xagga dambe kaga qoran warqadda heshiiska ah.
Haddii aydaan go’aansan maalinta ugu dambaysa ee
lacagta la bixinayo, kolkaa waxaad lacagta bixinaysaa
marka alaab iibiyuhu uu codsado lacag bixinta. Haddii
lacagta aad ka soo dirayso xisaabta boosta elektaroonigga
ama koonto baan, waxa aad loogu kalsoon yahay in aad
lacagta bixiso afar cisho ka hor maalinta kama dambaysta
ee lacagta la bixinayo. Had iyo jeer waxaad hubisaa in
waxa lagaa doonayaa uu sax yahay. Ha oggolaanin dhammaan kharashyada laysku geeyey oo dhan. Ka dalbo in aad
aragto waxyaabaha lagaa doonayaa waxa ay ku salaysan
yihiin. Kaydi oo xafid dhammaan warqadaha rasiidka ah!
Xusuusinta
Haddii lacagta xilligii loogu talo galay aad ku bixin
weydo, badanaa waxa laguu soo dirayaa warqad xusuusin ah. Qofka lacagta kaa doonayaa wuxu kaa qaadayaa
lacag kharash xusuusin ah haddii taasi ay waafaqsan
tahay heshiiskiinii aad wada gasheen. Haddii aanad
heli karin wax xeer ah oo ku saabsan lacagta kharashka
ee xusuusinta, kolkaa waxa fudud in aad weyddiiso
cidda warqadda kuu soo dirtay halka ay heshiiska kaga
taallo xuquuqda ah in uu qaado lacagta noocan ah.
Cidda lacagta kaa dooneysa xil kama saarna in ay soo
dirto warqad xusuusin ah, marka laga reebo nooc ka
mid ah khasiraadda baabuurrada meel xun la dhogo
ee lagu magacaabo kharashka hubibta. Sidaas awgeed
waa in adiga naf ’ahaantaadu aad soo baadhaa marka la
bixinayo lacagta biilka ee lagugu soo dallacay.
– 12 –
Ururinta lacagta deynta ah ee dadka ku hadhay
Haddii lacagta aad bixin weydo cidda deynta kugu leh
naf ’ahaanteeda ayaa kuu soo diraysa warqadda ururinta
lacagta deynta ah ee dadka ku hadhay ee loo yaqaan
(inkassokrav) ama cidka kale soo wakiilanaysa, badanaa
ciddaasi waxay wakiilataa shirkadda ururisa lacagta
deynta ah ee dadka ku hadhay, si adiga ay kaaga qaaddo. Warqaddasi ururinta deynta waxa si cad ugu yaalla
inta ay leegtahay lacagta deynta ahi iyo lacagta kale ee
dulsaarka ah iyo kharashka ku baxa lacag ururinta.
Haddii lacagta deynta ah ee lagugu leeyahay aanad
bixin karayn, si deg-deg ah ula xidhiidh cidda kuu soo
dirtay warqadda deyn bixinta. Waxaa suurtagal ah in la
sameeyo qorshe ah sidii lacagta aad qay-qayb ugu bixin
lahayd, Badanaana waxa la bixiya lacag kharash ah.
Sida ay noqonayso hawsha ururinta lacagta deynta ahi waxay
ku taallaa qaanuunka ka hadlaya Ururinta lacagta deynta ah
ee dadka ku hadhay ee loo yaqaan (inkassolagen). Marka la
tix raaco qaanuunka cidna lama saari karo kharash dheeraad
ah dhibaatooyinna looma geysan karo. Hey’adda wax kantaroosha ee loo yaqaan ”Datainspektion” ayaa eegta bal in la
raaco oo lagu socdo qaanuunka ku saabsan ururinta deynta.
Hey’adda qasab ku ururinta lacagta deynta ee la
bixin waayey ayaa arrinta la wareegeysa
Haddii deynta lagugu leeyahay aad bixin weydo
kadib iyada oo hore laguugu soo diray warqadda
deyn ururinta, kolkaa cidda deynta kugu leh ama
shirkadda ururisa lacagta deynta ah ee dadka ku
hadhay ayaa waxay la xidhiidhayaan Hey’adda qasab
ku ururinta lacagta deynta ee la bixin waayey ee loo
yaqaan (Kronofogdemyndighet) iyaga oo u gudbinaya codsi ah deg-deg u bixin deymeed. Warqadda
deg-deg u bixinta lacagta deynta ahi waa go’aan ka
yimaadda hey’adda loo yaqaan (Kronofogdemyndighet) oo muujinaya in lagugu leeyahay oo uu xil kaa
saaran yahay in aad bixiso waxa lagaa dalbanayo.
Warqadda wargelinta
Hey’adda (Kronofogdemyndighet) ayaa kuu soo diraysa warqad aad saxeexayso in aad heshay. Taas ayaa la
yidhaa warqadda wargelinta. Warqaddas wargeinta ah
waxa ku yaalla inta ay leegtahay deynta lagaa doonayaa.
Weli waxad haysataa fursad aad ku bixiso deyntaas
lagugu leeyahay. Haddii lacagta aad bixisay waxaad
ogeysiinaysaa hey’adda (Kronofogdemyndighet).
Haddii aad sobob keeni weydo ama aad soo jawaabi
weydo, waxay go’aaminaysaa hey’addaas (Kronofogdemyndighet) in deyntaas lagugu leeyahay waxaanay go’aan
u diraysaa adiga iyo ciddii deynta kugu lahayd. Intaas wixii
ka dambeeya ciddii deynta kugu lahayd waxay arrinta uga
hadhaysaa oo ay u deynaysaa hey’addaas si ay lacagta kaaga
qaaddo. Habka laguu soo gaadhsiiyey warqadda wargelinta
iyo ga’aanka hey’adduba waxa weeyi kharsh dheeraad ah
oo kugu soo kordhay oo ay tahay in aad adigu bixiso.
Qofka oo la geliyo diiwaanka dadka aan bixin
lacagaha ama deymaha lagu yeesho
Marka hey’adda (Kronofogdemyndighet) ama
maxkamadda degemdu ay go’aamiso deynta lagugu
leeyahay ayaa lagu gelinaya diiwaanka dadka aan
bixin lacagaha ama deymaha lagu yeesho ee laga
eego dadka deymaha bixin waaya. Haddii lagu geliyo
diiwaanka dadka aan bixin lacagaha ama deymaha
lagu yeesho way kugu adkaanaysaa ama suurtagal
kuuma aha in aad amaahato lacag, ama baanku ku
siiyo kaadhka xisaabta ama aad soo furato telefoon
ama aad kiraysato tusaale ahaan baabuur, tiifii,
fiidiyow ugu yaraan muddo saddex sannadood gudahood ah. Waxa weliba kugu adkaan karta in guri
lagaa kirireeyo.
Qofka deyntii lagu lagaa si khasab ah oo sharciga
waafaqsan lagaga qaado
Hey’adda loo yaqaan (Kronofogdemyndighet) ayaa
deyntii lagu lahaa si yaabo kala duwen oo khasab ah
kaaga qaaddaysa. Sida ugu caadisani waxa weeyi in ay
ka jarto mushaaradaada, lacgataada hawlgabka, lacgataada bukaanka ama dakhliyada kale ee ku soo gala.
– 13 –
Warbixinta xaaladda dhaqaale ee qofka ”sida
in deyn uu bixin waayeyey lagu leeyahay iwm”
Warbixinta xaaladda dhaqaale ee qofku waxa weeyi dulmar
guud oo lagu smaynayo xalladda dhaqaale ee qofka, taas oo
ka caawinaysa cidda deyn bixinaysa ama guri kiraynaysaa in
ay qiimayn ku samayso sida aad u ilaaliso dhaaqaalahaaga.
Dhammaan dadka ku nool Iswidhan ee da’doodu ka weyn
tahay 15 sannadood way ku jiraan diiwaanka warbixinta
xaaladda dhaqaale ee qofka. Hey’adda loo yaqaan ”Datainspektion” ayaa dusha ka ilaalisa shirkaddaas qaabbilsan
diiwaanka warbixinta xaaladda dhaqaale ee qofka. Cidda
dalbanaysa warbixinta xaaladda dhaqaale ee qof, waxay ugu
baahantahay waxa loogu yeedho baahida sharciga waafaqsan ”legitimit behov” , tusaale ahaan haddii ciddaasi ay doonayso in ay kula gasho heshiis ay wax kugu amaahinayso.
Marka kasta oo shirkaddaas qaabbilsan warbixinta
xaaladda dhaqaale ee qofku ay gudbiso warbixin ku
qof ku saabsan, qofkaasi waxa loo soo dirayaa warqad
qoraal ah oo ku saabsan warbixinta laga bixiyey nooca
ay tahay. Waxa kale oo aad xaq u leedahay in si lacag
la’aan ah aad ku ogaato nooca warbixinaha adiga kugu
saabsan ee lagu keydiyey diiwaankaa. Codsigaasi waa
in uu ahaadaa mid qoraal ah oo hoostana aad ka soo
saxeexdo. U qor warqad shirkadda qaabbilsan warbixinta
xaaladda dhaqaale ee qofka una muuji marka qaanuunka
diiwaanka la tixraaco xuqquda aad u leedahay in lagu
siiyo oo aad ogaato macluumaadka kaa yaalla diiwaanka.
Waxaad sheegtaa lambarkaaga dhalashada, magacaaga
iyo cinwaankaaga. Haddii warbixin kugu saabsan oo
ku qoran diiwaanka shirkadda qaabbilsan warbixinta
xaaladda dhaqaale ee qofka, aad u aragto in ay khaldan
tahay, shirkadda ayaa saxaysa isla markaasna ogeysiinaysa dhammaan ciddii heshay macluumaadkaas khaldan
muddedii laba iyo tabankii bilood ee ugu dambeeyey.
Bo
x4
8
,
6
5
10
2K
a
r
l
s
t
a
d
T
e
l
:0
7
7
1
4
23
30
0
www.
k
o
n
s
u
me
n
t
v
e
r
k
e
t
.
s
e