deprem sonrası ortaya çıkan tuvalet ve banyo ihtiyaçlarının

deprem sonrası ortaya çıkan tuvalet ve banyo ihtiyaçlarının

DEPREM SONRASI ORTAYA ÇIKAN TUVALET VE BANYO İHTİYAÇLARININ KARŞILANMASINA
YÖNELİK TASARLANAN MOBİL ÜNİTELERİN ÇÖZÜMLERİ
İpek FİTOZ1
ipek@msu.edu.tr
Öz: Deprem sonrasında yaşanan en büyük sorun, çevrenin hijyen kurallarına uygun hale
getirilerek hem fizyolojik hem de biyolojik ihtiyaçların güvenli ve sağlıklı bir şekilde en
kısa sürede karşılanması sırasında yaşanmaktadır. Bu sorunun giderilmesi için ortaya çıkan
korumalı mekan ihtiyacını hızla karşılayan ve afet sonrasındaki karmaşa dolu hayatımızı
kolaylaştıran mobil ünitelerden de yararlanılmaktadır. Mobil ünitelerin tasarımında amaç;
kısa sürede inşa edilebilir, sağlıklı, yaşanabilir, dayanıklı ve konforlu ortamların
oluşturulmasıdır. Başlangıçta göçebe yaşamın bir öğesi olarak çadır biçiminde yaşamımıza
giren mobil üniteler, gelişen teknolojiyle birlikte konforlu, rahat, güvenli ve sağlıklı
ortamlar sunarak özel durumlarda çeşitli ihtiyaçlarımızı acil olarak karşılamamıza olanak
sağlamaktadırlar. Deprem sonrasında tuvalet ile banyo ihtiyaçlarının sağlanması insan ve
çevre sağlığı açısından oldukça önemlidir. Özellikle acil ihtiyaçların karşılanmasına yönelik
tasarlanan mobil ünitelerin tasarımında en önemli sorunlar hem hijyen hem de tesisat
açısından tuvalet ve banyo mekanlarında yaşanmaktadır. Afet sonrasında kullanılan mobil
ünitelerin tuvaletlerinde bakterilerin yayılma riski çok fazla olduğundan hijyenik
malzemenin seçilerek uygun sağlık koşullarının yaratılması gereklidir. Bu nedenle insan
sağlığı, konfor ve çevre temizliğinin acil olarak sağlanması amacı ile montajı basit, bakımı
kolay, enerjide, suda, mekanda tasarrufa katkı sağlayacak, aynı zamanda geri dönüşüm
olanakları sunan malzeme ve elemanlarla donatılmış mobil ünitelerden yararlanılmalıdır.
Anahtar Kelimeler: Afet, Deprem, Mobil Banyo, Mobil Tuvalet
Giriş
Depremler dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi, ülkemizin büyük bir bölümünde de bizler için “güven sembolü” olan
yapıyı, korkulan ve içinde yaşamayı kabusa dönüştüren en tehlikeli “tabii afet” olma özelliğini sürdürmektedir. Aslında,
deprem doğa olayıdır, ancak yapılan tasarım ve uygulama hataları sayesinde hem maddi, hem de manevi kayıplara
neden olmakta, dolayısıyla yaşanan olayı afet haline dönüştürmektedir. Yaşanan felaketlerin boyutları da bizlere
depreme dayanıklı yapı tasarımının ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Bu konuda uzman olan bilim
adamlarının yaptığı açıklamalara göre ülkemizin deprem tehdidi altında olduğunu biliyor ve olası bir Marmara
depreminin korkusunu her an içimizde hissetmekteyiz. Aynı acıları ve sorunları tekrar yaşamamak için öncelikle
geçmişte yaşadıklarımızdan ders alarak yeni bir yaşam biçimi içinde olmalı, depremle birlikte doğacak ihtiyaçları
belirlemeli, bunları acil olarak karşılayacak şekilde önlemler almalıyız. Deprem sonrasında yakalanma yerine ve
durumuna göre pek çok sorunla karşılaşılır. Maddi ve manevi kayıpları minimuma indirebilmek amacıyla acil
durumlarla ve ihtiyaçlarla başa çıkabilmek için afet senaryolarının oluşturulup bu sorunların acil olarak çözümüne
yönelik önlemlerin alınması gerekmektedir.
Kullanılan Yöntem
Deprem ve diğer afetlerin sonucunda yaşanan en önemli sorunlardan biri, ortaya çıkan fizyolojik ve biyolojik
ihtiyaçları karşılamak üzere kısa sürede kurulabilme ve kolay taşınabilme, sökülüp ihtiyaç halinde tekrar kullanılabilme
esnekliğine sahip mobil olanaklarının sağlanamaması veya yetersiz kalmasıdır. Çeşitli fonksiyonlara sahip olan mobil
üniteler kapalı ve güvenli mekan ihtiyacımızı hızlı bir şekilde karşılayarak hayatımızı kolaylaştırdılar ve zamanla
yaşamımızın bir parçası haline geldiler.
Başlangıçta göçebe yaşamın bir öğesi olan çadır biçiminde yaşamımıza giren mobil üniteler gelişen teknolojiyle birlikte
konforlu, rahat, güvenli ve sağlıklı ortamlar sunmaktadırlar. Afet sonrasında ortaya çıkan mekansal ihtiyaçların hızlı ve
geçici olarak karşılanmasına yönelik tasarlanan mobil ünitelerin tasarımında en önemli sorun tuvalet ve banyo
birimlerinde yaşanmaktadır. Özellikle afet sonrasında ortaya çıkan tuvalet ve banyo sorunları insan ve çevre sağlığı
1
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Mimarlık Fakültesi İç Mimarlık Bölümü, İstanbul
746
açısında oldukça önemlidir. Bu durumda artan bulaşıcı hastalıkların yayılma riskini azaltmak için temiz, sağlıklı ve
güvenli ortamlar oluşturacak şekilde mobil tuvalet ve banyo üniteleri tasarlanmalıdır(Resim1).
Resim 1 : Mobil Tuvalet ve Banyo Çözümleri
Tuvalet aslında günlük hayatımızda sürekli olarak kullandığımız en eski araçlardan biri olmakla birlikte zamanla
yaşamın bir parçası haline dönüşmüştür. Çağdaş insanın yaşamında çok önemli bir olgu olmakla birlikte sağlıklı yaşam
için gereklidir. Varlığının farkına varmıyor olabiliriz ama yokluğunda hayatımız rahatsız, sevimsiz ve sağlıksız
olacaktır. Tüm binalarda ortak mekan olmakla birlikte günlük hayatın vazgeçilmez öğesidir. Sağlıklı yaşam için tuvalet
ve banyoda hijyen çok önemlidir. Sağlık koşullarının uygun olmadığı durumlarda dizanteri, parazitler, viral hepatitler
ve pek çok mide bağırsak enfeksiyonuna neden olan mikroplar önlenemeyecek salgınlara neden olabilmektedir.
Kanalizasyon sistemi ile içme suyunun birbirine karışmaması pek çok toplumsal salgınların (mikrobik) önlenmesi
açısından oldukça önemlidir. Hatta en önemli faktördür. Hastalıkları oluşmadan önlemek tedavi etmekten çok daha
ucuz ve çok daha etkili bir yöntem olduğundan halk sağlığının korunmasının önemi tüm dünyada bu yüzden artmıştır.
Tuvaletlerde yapılan tasarım hataları beraberinde pek çok sorun getirir. Özellikle afet sonrasında ortaya çıkan tuvalet ve
banyo sorunları hem hijyenik hem de tesisat yönünden irdelenmesi gereken oldukça ciddi problemlerdir. Tasarım
sırasında hem fizyolojik hem de psikolojik ihtiyaçların yanı sıra kültürel değerler ve sosyal koşullar da göz önünde
tutulmalıdır. Kullanım amacından dolayı en fazla hijyen gerektiren bir mekan olmakla birlikte tasarlanırken;
● Kullanım ve bakım kolaylığı sağlayacak şekilde işlevsel olması,
● Uzun ömürlü, kolay temizlenebilen, kir, pas tutmayan, bünyesinde minimum derz barındıran hem dayanıklı ve
hijyenik hem de geri dönüşümlü malzemenin seçilmesi,
● Maliyette ekonomi sağlayabilmeli,
● Tasarruf sağlamak amacıyla optimum su kullanımına olanak sağlayan mekanizmaya sahip olması,
● Koku ve ses sorununa karşı havalandırma ve akustik için gerekli önlemlerin alınması,
● Kullanıcının isteğine bağlı olarak estetik hislere ve konfor ihtiyacına cevap verebilmesi gerekir.
Afet sonrasında kullanılmak üzere mobil olarak tasarlanan banyo ve tuvaletleri konut içi ve dışı olarak iki ayrı grupta
sınıflandırabiliriz. Islak hacim olarak adlandırılan mutfak, banyo gibi mekanların tasarımı sırasında tesisat kolaylığını
sağlamak amacıyla gruplandırılması ve kullanılacak boruların müşterek bir duvar içerisinde toplanması da oldukça
önemlidir. Mobil ünitelerin hem tasarımı hem de uygulanması sırasında yapılan yanlışlıklar sonucunda bazı sorunlar
747
doğar. Kullanılan malzemelerin kusurlu olması, kullanım hataları, donma vb. nedenlerden dolayı sıhhi tesisat sisteminin
işleyişinde koku, gürültü, sızdırma, tıkanma, korozyon gibi çeşitli bozukluklar görülür. Bu ünitelerde minimum
mekandan maksimum verim sağlayacak şekilde temiz ve sağlıklı ortamlar elde etmek amaçlandığından kullanılacak
sağlık gereçlerinin de (donanım elemanları) seçimi önemlidir. Ergonomik, işlevsel, dayanıklı, ekonomik, estetik,
konforlu, hem uzun ömürlü hem de bakımı ve temizlenmesi kolay olan donanım elemanları tercih edilmelidir.
Genellikle paslanmaz çelik, seramik ve plastik esaslı malzemeler kullanılmaktadır. Bu malzemeler kolayca yıkanıp,
temizlenebilen, mikrop ve bakteri tutmayan ve bunların oluşumuna izin vermeyen yüzey yapılarına sahiptirler. Aynı
zamanda çizilmeye ve eskimeye son derece dayanıklıdırlar. Sağlamlık, güvenilirlik, bakım ve temizleme kolaylığı bu
malzemeleri vazgeçilmez kılar. Ayrıca yer ve duvar yüzeyleri ise kolay temizlenme imkanı olan malzemelerle
kaplanmalıdır. Kaplama malzemelerinde hijyen açısından minimum derz hedeflenmelidir(Resim2).
Resim 2 : Mobil Tuvalet Ünitelerinde Kullanılan Sıhhi Tesisat Donanım Elemanları
Mobil mekan birimleri olarak tasarlanan mobil banyo ve tuvaletlerin tasarım kriterlerini ele alacak olursak(Resim3);
● Çevreye uyumlu olmalı,
● Çok kısa sürede kolay kurulabilmeli,
● İhtiyaç halinde tekrar kullanılabilecek şekilde kolay sökülüp taşınabilmeli,
● Az yer tutmalı ve minimum mekandan maksimum fayda hedeflenmeli,
● Hijyenik, yüzeyi kir ve pas tutmayan, şiddete dayanıklı, hafif malzemeler kullanılmalı,
● Yoğun kullanım imkanı sunmalı,
● Yeterli aydınlatma ve havalandırma olanağı sağlamalı,
● Üretim ve alt yapı maliyeti düşük olmalı hatta alt yapı gerektirmeyen çözümler tercih edilmelidir.
Resim 3 : Mobil Tuvalet ve Banyo Ünitelerinin Dış Görünüm ve Açılım Perspektifi
Son yıllarda mobil tuvaletlerle ilgili olarak çeşitli tasarımlar yapılmaktadır. Konforlu ve hijyenik ortamlar sunan aynı
zamanda çevreyle uyumlu tuvaletler tasarlanmaktadır(Resim4). Teknolojinin tüm olanakları kullanılarak su ve
kanalizasyon sistemi bağlantısı olmaksızın çalışan, atıkları bakteriler sayesinde çeşitli (nitrojen ve fosfordan oluşan)
organik bileşenlerine ayıran çevreci mobil tuvaletler de kullanılmaktadır. Kullanılan suları, atıkları denetlemek üzere
geri dönüşümlü sistemlerin kullanılması temiz ve sağlıklı bir çevre oluşturmak açısından oldukça önemlidir. Mobil
üniteler sayesinde hem fizyolojik ve biyolojik ihtiyaçlar acil ve güvenli olarak karşılanmakta hem de çevre temiz
tutularak bulaşıcı hastalıkların deprem zedeler arasında hızlı ve tehlikeli bir biçimde yayılması
önlenmektedir(Resim5,6).
748
Resim 4: Mobil Tuvalet ve Banyo Ünitelerinin İç ve Dış Mekan Görünüşleri
Resim 5: Geri Dönüşümlü Klozet Örnekleri
Resim 6: Kullanılmış Sulara Ait Alt Yapı Tesisatı
Sonuç
Afet sonrasında doğan fizyolojik ve biyolojik ihtiyaçların acil olarak karşılanması amacıyla hızlı ve kolay kurulabilen
gerektiğinde sökülüp taşınabilen ihtiyaç halinde tekrar kullanılmak üzere depolanabilen, hem yaz hem de kış koşullarına
uygun olarak tasarlanan enerjide, suda, mekanda tasarruf sağlayan aynı zamanda kolay temizlenebilme ve geri
dönüşüm özelliklerine sahip olan sağlık gereçlerinin kullanıldığı ve hijyenik ortamların sunulduğu mobil ünitelerden
yararlanılmaktadır. İnsan ve çevre sağlığı açısından özellikle deprem sonrasında artan bulaşıcı hastalıkların yayılma
riskini azaltmak amacıyla hem tuvalet hem de banyo ihtiyaçları mobil üniteler sayesinde acil olarak sağlıklı bir biçimde
karşılanmaktadır. Bu tasarımlarda amaç mekanda, suda, enerjide tasarrufun yanı sıra uygun sağlıklı ortamların acil ve
geçici olarak yaratılmasıdır.
KAYNAKLAR
1-http://www.shorelink-int.com
2-http://www.portacom.co.nz/products/
3-http://www.dometicusa.com/products/sanitation/
4-http://www.toilets.com/Addbath/addbathftrs.html
5-http://www.simplerlife.com/porentoil.html
6-http://www.lacombe-rentals.ca/site/Construc.html
749