Medicus - Tetova Sot

Transcription

MEDICUS
ISSN 1409-6366 UDC 61 Vol · 19 (2) · 2014
Original scientific paper
215 Mitigation of some mental problems with cranial electrical
stimulation
Pop-Jordanova N., Loleska S.
223ACUTE Vs. CHRONIC CHOLECYSTITIS – HOSPITALISATION AND ANTIBIOTIC
AND ANALGETIC USE
Selmani R., Karagjozov A., Velik-Stefanovska V., Begovic G., Rushiti Q., Karpuzi A.
229Ten years of medical abortion in Albania
Kati K., Gliozheni O., Kallfa E., Ndoni E., SulejmaniE.
237 DYSPEPTIC SYNDROME AND THE APPLICATION OF DIAGNOSTIC AND
TREATMENT ALGORITHM IN MEDICAL PRACTICE IN ALBANIA
Bibolli I., Bozaxhiu E., Sina M., Prifti S., Çela J., Kristo A., Babameto A.
244PRevalence of Congenital uterine anomalies in patients with
primary infertility, secondary infertility and reccurent
pregnancy loss
Tofoski G., Antovska V.
251 Δ508 mutation in patients with cystic fibrosis with low bone
mineral density and vitamin D deficiency
Jakovska T., Mecevska-Jovcevska J., Fustik S., Zorcec T.
257Comparative analysis of clinical and arthroscopic findings in ACL
injury of the knee
Kostov H., Stojmenski S., Hasani I., Kostova E. Gavrilovski A.
263Role of Fine Needle Aspiration Biopsy in evaluation of thyroid
nodules
Gjergji D., Alimehmeti M., Dracini Xh., Fureraj T., Ahmeti I., Kristo A. 268Seasonal variation of endemic strains of Acinetobacter baumanii
isolated from intubated surgical ICU patients
Petrovska B., Popovska K., Zdravkovska M., Petrovska M., Stojkova V.,
Osmani D., Memeti Sh., Kiroska Petreska E.
273 ВРЕДНОСТИТЕ НА ЦИСТЕИНИЛ ЛЕУКОТРИЕНИТЕ ЕКСКРЕТИРАНИ
ВО УРИНА, НА ЕДЕМОТ И НА ХЕМАТОМОТ КАЈ АКУТНА ПРИМАРНА
СУПРАТЕНТОРИЈАЛНА ИНТРАЦЕРЕБРАЛНА ХЕМОРАГИЈА
Долненец-Банева Н. , Никодијевиќ Д., Петровска-Цветковска Д.
278 Veçoritë epidemiologjike të tuberkulozit në rajonin e Pollogut
Demiri F., Pollozhani A., Çeka Xh., Elezi N., Demiri F.
285Indikatorët shëndetësorë dhe faktorët tjerë epidemiologjik që
ndikojnë në paraqitjen e Sklerozës Multiple
Zeqiraj K., Kruja J., Kabashi S., Muçaj S.
291Efektet e Mbipeshës dhe Obezitetit në Strukturën dhe
Funksionin Diastolik të Ventrikulit të Majtë
Spahiu K., Spahiu E., Çakërri L.
297LIDHJA E NIVELIT TË TESTOSTERONIT ENDOGEN ME SËMUNDJEN E
ARTERIEVE KORONARE TEK BURRAT
Biça L., Lezha M., Kuka N., Goda A.
306EVOLUCIONI I FËMIJVE ME SËMUNDJE TË LINDURA TË ZEMRËS
Kelmendi N., Pistulli E.
311 АНТЕНАТАЛНА ТРОМБОПРОФИЛАКСА ВО ПРЕВЕНЦИЈА НА НЕГАТИВЕН
ИСХОД КАЈ РИЗИЧНА БРЕМЕНОСT
Реџепи М., Бесими Ф., Руфати Н., Алили А., Бајрами С.
317TRANS-RADIAL VERSUS TRANS-FEMORAL APROACH IN FEMALE STEMI
PATIENTS - TWO YEARS FOLLOW-UP
Antov S., Kedev S., Kalpak O.1, Kostov J., Spiroski I., Pejkov H., Vasilev I., Asani V.
324TRAJTIMI KIRURGJIK I OPERACIONEVE TE PLANIFIKUARA DHE APLIKIMI I
ANTIBIOTIKËVE
Avdaj A., Namani S., Rramanaj Sh., Avdaj A.
Review
331 Diagnosing just “Asthma”? Definitely not enough
Mesonjesi E., Bregu (Hoxha)B., Meta D., Priftanji A.
Brief communications
339EPIDEMIOLOGICAL AND SEASONAL INCIDENCE OF PATIENTS TREATED FOR
BRUCELLOSIS AT THE CLINIC OF INFECTIOUS DISEASES IN PRISHTINA
Qehaja Buçaj E., Namani S., Bajrami M., Ajazaj Berisha L., Humolli I. , Mehmeti M.
354NDIKIMI I ANESTEZIONIT ME FLUKS TË ULËT ME SEVOFLURAN NË
FUNKSIONIN RENAL
Gecaj-Gashi A., Nikolova-Todorova Z., Uka Sh., Baftiu N., Hajdari B.
344EPIDEMITË FAMILJARE TË ETHEVE HEMORRAGJIKE KRIME KONGO NË
KOSOVË
Ajazaj-Berisha L., Ahmeti S., Namani S., Qehaja-Buçaj E., Halili B.
359 Епилепсија и епилептични синдроми кај спонтана
супратенторијална интрацеребрална хеморагија
Петровска Цветковска Д., Долненец Банева Н., Никодијевиќ Д.
350 ВЛИЈАНИЕ НА ВАСКУЛАРНИТЕ РИЗИК ФАКТОРИ ВРЗ КОГНИТИВНИОТ
СТАТУС НА ПАЦИЕНТИТЕ СО МОЗОЧЕН УДАР
Барбов И., Таравари А., Петров И., Петрова В.
Case report
364AGGRESSIVE POSTERIOR RETINOPATHY OF PREMATURITY
Tateshi T., Isjanovski I., Jordanova-Dimovska V., Oros A.
368Cutaneous Sinus Tract of Dental Origin- Challenge in diagnosis
Redjep E.
372Angina e Ludwigut
Elezi V., Elezi Xh., Tahiri M., Ferati Q.
Medical Journal
MEDICUS
ISSN 1409-6366 UDC 61 Vol · 19 (2) · 2014
215 Mitigation of some mental problems with cranial electrical
stimulation
Pop-Jordanova N., Loleska S.
223ACUTE Vs. CHRONIC CHOLECYSTITIS – HOSPITALISATION AND ANTIBIOTIC
AND ANALGETIC USE
Selmani R., Karagjozov A., Velik-Stefanovska V., Begovic G., Rushiti Q., Karpuzi A.
229Ten years of medical abortion in Albania
Kati K., Gliozheni O., Kallfa E., Ndoni E., SulejmaniE.
237 DYSPEPTIC SYNDROME AND THE APPLICATION OF DIAGNOSTIC AND
Bibolli I., Bozaxhiu E., Sina M., Prifti S., Çela J., Kristo A., Babameto A.
244PRevalence of Congenital uterine anomalies in patients with
primary infertility, secondary infertility and reccurent
pregnancy loss
Tofoski G., Antovska V.
251 Δ508 mutation in patients with cystic fibrosis with low bone
mineral density and vitamin D deficiency
Jakovska T., Mecevska-Jovcevska J., Fustik S., Zorcec T.
257Comparative analysis of clinical and arthroscopic findings in ACL
injury of the knee
Kostov H., Stojmenski S., Hasani I., Kostova E. Gavrilovski A.
263Role of Fine Needle Aspiration Biopsy in evaluation of thyroid
nodules
Gjergji D., Alimehmeti M., Dracini Xh., Fureraj T., Ahmeti I., Kristo A. 268Seasonal variation of endemic strains of Acinetobacter baumanii
isolated from intubated surgical ICU patients
Petrovska B., Popovska K., Zdravkovska M., Petrovska M., Stojkova V.,
Osmani D., Memeti Sh., Kiroska Petreska E.
273 ВРЕДНОСТИТЕ НА ЦИСТЕИНИЛ ЛЕУКОТРИЕНИТЕ ЕКСКРЕТИРАНИ
Долненец-Банева Н. , Никодијевиќ Д., Петровска-Цветковска Д.
278 Veçoritë epidemiologjike të tuberkulozit në rajonin e Pollogut
Demiri F., Pollozhani A., Çeka Xh., Elezi N., Demiri F.
285Indikatorët shëndetësorë dhe faktorët tjerë epidemiologjik që
ndikojnë në paraqitjen e Sklerozës Multiple
Zeqiraj K., Kruja J., Kabashi S., Muçaj S.
291Efektet e Mbipeshës dhe Obezitetit në Strukturën dhe
Spahiu K., Spahiu E., Çakërri L.
297LIDHJA E NIVELIT TË TESTOSTERONIT ENDOGEN ME SËMUNDJEN E
Biça L., Lezha M., Kuka N., Goda A.
306EVOLUCIONI I FËMIJVE ME SËMUNDJE TË LINDURA TË ZEMRËS
Kelmendi N., Pistulli E.
311 АНТЕНАТАЛНА ТРОМБОПРОФИЛАКСА ВО ПРЕВЕНЦИЈА НА НЕГАТИВЕН
ИСХОД КАЈ РИЗИЧНА БРЕМЕНОСT
Реџепи М., Бесими Ф., Руфати Н., Алили А., Бајрами С.
317TRANS-RADIAL VERSUS TRANS-FEMORAL APROACH IN FEMALE STEMI
PATIENTS - TWO YEARS FOLLOW-UP
Antov S., Kedev S., Kalpak O.1, Kostov J., Spiroski I., Pejkov H., Vasilev I., Asani V.
324TRAJTIMI KIRURGJIK I OPERACIONEVE TE PLANIFIKUARA DHE APLIKIMI I
ANTIBIOTIKËVE
Avdaj A., Namani S., Rramanaj Sh., Avdaj A.
Review
331 Diagnosing just “Asthma”? Definitely not enough
Mesonjesi E., Bregu (Hoxha)B., Meta D., Priftanji A.
339EPIDEMIOLOGICAL AND SEASONAL INCIDENCE OF PATIENTS TREATED FOR
BRUCELLOSIS AT THE CLINIC OF INFECTIOUS DISEASES IN PRISHTINA
Qehaja Buçaj E., Namani S., Bajrami M., Ajazaj Berisha L., Humolli I. , Mehmeti M.
354NDIKIMI I ANESTEZIONIT ME FLUKS TË ULËT ME SEVOFLURAN NË
FUNKSIONIN RENAL
Gecaj-Gashi A., Nikolova-Todorova Z., Uka Sh., Baftiu N., Hajdari B.
344EPIDEMITË FAMILJARE TË ETHEVE HEMORRAGJIKE KRIME KONGO NË
KOSOVË
Ajazaj-Berisha L., Ahmeti S., Namani S., Qehaja-Buçaj E., Halili B.
359 Епилепсија и епилептични синдроми кај спонтана
Петровска Цветковска Д., Долненец Банева Н., Никодијевиќ Д.
350 ВЛИЈАНИЕ НА ВАСКУЛАРНИТЕ РИЗИК ФАКТОРИ ВРЗ КОГНИТИВНИОТ
СТАТУС НА ПАЦИЕНТИТЕ СО МОЗОЧЕН УДАР
Барбов И., Таравари А., Петров И., Петрова В.
Case report
364AGGRESSIVE POSTERIOR RETINOPATHY OF PREMATURITY
Tateshi T., Isjanovski I., Jordanova-Dimovska V., Oros A.
368Cutaneous Sinus Tract of Dental Origin- Challenge in diagnosis
Redjep E.
372Angina e Ludwigut
Elezi V., Elezi Xh., Tahiri M., Ferati Q.
Betimi i Hipokratit
Në çastin kur po hy në radhët e anëtarëve të profesionit mjekësor
premtoj solemnisht se jetën time do ta vë në shërbim të humanitetit.
Ndaj mësuesve do ta ruaj mirënjohjen dhe respektin e duhur.
Profesionin tim do ta ushtroj me ndërgjegje e me dinjitet. Shëndeti i
pacientit tim do të jetë brenga ime më e madhe. Do t’i respektoj e do
t’i ruaj fshehtësitë e atij që do të më rrëfehet. Do ta ruaj me të gjitha
forcat e mia nderin e traditës fisnike të profesionit të mjekësisë.
Kolegët e mi do t’i konsideroj si vëllezër të mi.
Në ushtrimin e profesionit ndaj të sëmurit tek unë nuk do të ndikojë
përkatësia e besimit, e nacionalitetit, e racës, e politikës, apo përkatësia
klasore. Që nga fillimi do ta ruaj jetën e njeriut në mënyrë apsolute. As
në kushtet e kërcënimit nuk do të lejoj të keqpërdoren njohuritë e mia
mjekësore që do të ishin në kundërshtim me ligjet e humanitetit. Këtë
premtim po e jap në mënyrë solemne e të lirë, duke u mbështetur në
nderin tim personal.
The Oath of Hippocrates
Upon having conferred on me the high calling of physician and
entering medical practice, I do solemnly pledge myself to consecrate
my life to the service of humanity. I will give my teachers the respect
and gratitude which is their due. I will practice my profession with
conscience and dignity. The health of my patient will be my first
consideration. I will respect the secrets which are confided in me, even
after the patient has died. I will maintain by all the means in my
power, the honor and the noble traditions of the medical profession.
My colleagues will be my brothers.
I will not permit considerations of religion, nationality,
race, party politics or social standing to intervene
between my duty and my patient. I will maintain the
utmost respect for human life from its beginning even
under threat and I will not use my medical knowledge
contrary to the laws of humanity. I make these
promises solemnly, freely and upon my honor
Editorial Board
Medical Journal
MEDICUS
ISSN 1409-6366 UDC 61 Vol · 19 (2) · 2014
Revistë Shkencore Nderkombëtare e Shoqatës së Mjekëve Shqiptarë të Maqedonisë
International Journal of Medical Sciences of the Association of the Albanian Doctors from Macedonia
Botues/ Publisher: SHMSHM / AAMD
Tel. i Kryeredaktorit / Contact: +389 (0)31 25 044
Zhiro llogaria / drawing account: 200-000031528193
Numri tatimor / tax number: 4028999123208
Adresa e Redaksisë-Editorial Board Address: 50 Divizija, No 6, 1000 Shkup
e-mail: medicus.shmshm@gmail.com
Kryeredaktori
Prof. Dr. Aziz K. Pollozhani
Redaktorët
Dr. Sci. Besnik Bajrami, Boston, SHBA
Dr. Sci. Atilla Rexhepi, Tetovë, Maqedoni
Lul Raka, MD,PhD, Prishtinë, Kosovë
Doc. Dr. Arben Taravari, Shkup, Maqedoni
Këshilli Redaktues
Nobelisti Prof. Dr. Ferid Murad, Hjuston, SHBA
Prof. Dr. Rifat Latifi, Arizona, SHBA
Prof. Dr. Alex Leventa, Jerusalem, Izrael
Prof. Dr. Sedat Üstündağ, Edirne, Turqi
Prof. asoc. dr. Avdyl Krasniqi, Prishtinë, Kosovë
Prof. dr. sci. Kirk Milhoan,Texas, SHBA
Dr. sci. Minir Hasani, Gjermani
Prof. dr sci. Alfred Priftanji, Tiranë, Shqipëri
Prof. dr. sci. Naser Ramadani, Prishtinë, Kosovë
Prof. dr Yovcho Yovchev, Stara Zagora, Bullgari
Kadri Haxhihamza, MD, PhD, Shkup, Maqedoni
Prof. dr. sci. Elena Qoseska, Shkup, Maqedoni
Prof. dr Gentian Vyshka, Tiranë,Shqipëri
Prim. dr Gani Karamanaga, Ulqin, Mali Zi
Prof. dr Sylejman Rexhepi, Prishtinë, Kosovë
Dr. Shenasi Jusufi , Koordinator, Maqedoni
Editor-in-Chief
Aziz K. Pollozhani, MD. PhD
Editors
Besnik Bajrami, MD, PhD, Boston, USA
Atilla Rexhepi, MD, PhD, Tetovo, Macedonia
Lul Raka, MD,PhD, Prishtina, Kosova
Doc. Dr. Arben Taravari, Skopje, Macedonia
Editorial Board
Nobel Laureate Ferid Murad, MD, PhD, Houston, USA
Rifat Latifi, MD, PhD, Arizona, USA
Alex Leventa, MD, PhD Jerusalem, Israel
Sedat Ustundağ, Edirne, Turkiye
Avdyl Krasniqi, MD, PhD, Prishtina, Kosova
Kirk Milhoan, MD, PhD, Texas, USA
Minir Hasani, MD, PhD, Germany
Alfred Priftanji, MD, PhD, Tirana, Albania
Naser Ramadani, MD, PhD, Prishtina, Kosova
Yovcho Yovchev, MD, PhD, Stara Zagora, Bulgaria
Kadri Haxhihamza, MD, PhD, Skopje, Macedonia
Elena Kosevska, MD, PhD, Skopje, Macedonia
Gentian Vyshka, MD, PhD, Tirana, Albania
Gani Karamanaga, MD, Ulcinj, Montenegro
Sylejman Rexhepi, MD, PhD, Prishtina, Kosova
Shenasi Jusufi, MD, Coordinator, Macedonia
Editorial Board
Bordi Këshillëdhënës
Prof. Dr. Remzi Izairi,
Prof. dr. Shpëtim Telegrafi, Nju Jork, SHBA
Prof. dr. Gëzim Boçari, Tiranë, Shqipëri
Prof. dr. Donço Donev, Shkup, Maqedoni
Prof. Dr. Isuf Dedushaj, Prishtinë, Kosovë
Prof. Dr. Ramadan Jashari, Belgjikë
Prof. Dr. Holger Tietzt, Gjermani
Prof. Dr. Vjollca Meka-Sahatçiu
Prof. Dr. Florin Ramadani, Austri
Sekretariati i redaksisë
Dr. Besnik Hamiti, Maqedoni
Dr. Sead Zeynel, Maqedoni
z. Armend Iseni, Maqedoni
Këshilli Botues
Prof. Dr. Nevzat Elezi
Prim. Dr. Ali Dalipi
Prim. Dr. Ferit Muça
Prim. Dr. Lavdërim Sela
Dr. Bekim Ismaili
Dr. Nadi Rustemi
Dr. Bedri Veliu
Dr. Arif Latifi
Dr. Gafur Polisi
Dr. Valvita Reçi
Dr. Xhabir Bajrami
Dr. Gazi Mustafa
Prim. Dr. Beqir Ademi
Dr. Murat Murati
Dr. Dukagjin Osmani
Dr. Bari Abazi
Dr. Atip Ramadani
Dizajni & Pamja
Besnik Hamiti
Shtypur në
Shtypshkronjen “Pruf Print”, Shkup
Medicus shtypet në tirazh: 600 ekzemplarë
Revista shperndahet falas
Advisory Board
Remzi Izairi, MD, PhD
Shpetim Telegrafi, MD, PhD, New York, USA
Gezim Bocari, MD, PhD, Tirana, Albania
Donco Donev, MD, PhD, Skopje, Macedonia
Isuf Dedushaj, MD, PhD, Prishtina, Kosova
Ramadan Jashari, MD, PhD, Belgjum
Holger Tietzt, MD, PhD, Germany
Vjollca Meka-Sahatciu, MD, PhD
Florin Ramadani, MD, PhD, Austria
Editorial Secretariat
Besnik Hamiti, MD, Macedonia
Sead Zeynel, MD, Macedonia
Armend Iseni, BSc. Macedonia
Editorial Council
Nevzat Elezi, MD, PhD
Ali Dalipi, MD
Ferit Muca, MD
Lavderim Sela, MD
Bekim Ismaili, MD
Nadi Rustemi, MD
Bedri Veliu, MD
Arif Latifi, MD
Gafur Polisi, MD
Valvita Reci, MD
Xhabir Bajrami, MD
Gazi Mustafa, MD
Beqir Ademi, MD
Murat Murati, MD
Dukagjin Osmani, MD
Bari Abazi, MD
Atip Ramadani, MD
Design & Layout
Besnik Hamiti
Printed in:
Print House “Pruf Print”, Skopje
The Jounal Medicus is printed and distributed free
of charge with a circulation of 600 copies.
Editorial
Rezistenca ndaj antibiotikëve – problem madhor Antibiotic Resistance – a major
në shëndetësi
healthcare issue
F
T
Rezistenca ndaj antibiotikeve (AMR) është një kërcënim gjithnjë
e më serioz për shëndetin publik global. Prandaj janë të
pritshme shqetësimet dhe aktivitetet përkatesë të instancave
më të larta si globale po ashtu edhe rajonale, për t’u marrë
shumë seriozisht me këtë çështje.
The antibiotic resistance is a real threat for the public
health, globally. Hence, the raised alertness and respective
activities carried out at the highest instances, both local and
international, are expected, in order to tackle with this issue.
An article published in the prestigious Lancet journal (The
Lancet Infectious Diseases, Volume 13/12), whereas amongst
others, it concludes that ‘the causes of antibiotic resistance are
followed by worldwide consequences...’.
illimi i përdorimit të antibiotikëve në praktikën mjekësore
në vitet ‘40 të shekullit të kaluar pati shënuar revolucion
në luftën kundër sëmundjeve ngjitëse. Mirëpo sot, 70 vite
më vonë, efektshmëria e përdorimit të tyre është rrezikuar
seriozisht nga shfaqja e rezistencës ndaj antibiotikëve.
Në një punim botuar në revistën prestigjioze Lancet (The
Lancet Infectious Diseases, Volume 13/12,) ku në mes tjerash
konstatohej se: “shkaqet e rezistencës ndaj antibiotikeve janë
me pasoja për të gjithë në botë…”.
Sinjal i njëjtë alarmi vjen nga SHBA-ja ku Organizata Federale e
Shëndetësisë (CDC) ka vlerësuar se rezistenca e bakterieve ndaj
antibiotikëve shkakton çdo vit të paktën 2 milion të sëmurë me
23 mijë të vdekur, me një kosto vjetore prej 21 deri $34 miliardë
dollarë dhe me një të dhënë shumë interesante se kjo do të
shkaktojë një rënie të Bruto Prodhimit të Brendshëm (BPB)
prej 0.4% në 1.6%, e cila përkthehet në shumë miliardë dollarë
globalisht.
Këto ditë nga Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) për
herë të parë prezantoi një Raport që definon fushëveprimin e
problemit dhe formulimin e një përgjigje efektive ndaj AMRsë i titulluar: “Rezistenca Antimikrobiale: Raporti Global i
monitorizimit 2014”, ku ndihmës Sekreterit Gjeneral i OBSH, i
ngarkuar për Sigurinë shëndetësore, Dr. Keiji Fukuda thekson
se: “…ka një mangësi të madhe të njohurive për madhësinë e
këtij problemi dhe informacion i tillë është i nevojshëm për të
udhëhequr veprime urgjente të shëndetit publik. ABR është
komplekse dhe shumëdimensionale...”
Kjo ka shtyrë Drejtorin e CDC (SHBA), Tom Frieman, të
konstatojë: “Nëse nuk tregohemi të kujdeshëm, shumë shpejt
do të gjendemi në një epokë postantibiotike, një epokë në të
cilën këto ilaçe mrekullibërëse të shekullit XX nuk do të jenë
të efektshme”, me një fjalë Patrice Cournvalin, drejtoreshë e
“Istitutit Paster” do të shtojë se ARM definitivisht “Është një
problem madhor”.
Në Raportin e OBSH, Antimicrobial resistance: Global report
on surveillance, 2014, Geneva, konstatohen gjetjet më të
rëndësishme sikurse janë:
në të gjitha rajonet e OBSH janë vërejtur norma shumë
të larta të rezistencës ndaj antibiotikeve në disa bakterie
(p.sh. Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae dhe
Staphylococcus aureus) që janë shkakatarë më të shpeshtë
të infekcioneve intrahospitale dhe në ato jashtë spitaleve;
ekzistojnë mangësi të shumta në mbikqyrjen (monitorimin),
mbledhjen dhe koordinimin e të dhënave;
nisur nga lidhshmëria e ARM-së dhe përdorimit të
antibiotikëve në doza subterapeutike për ushqimin
he advent of antibiotics in the 1940’s has marked a
revolution in the fight against infectious diseases.
Nevertheless, 70 years later, the effectiveness of their
usage is seriously undermined by the appearance of the
antibiotic resistance.
Moreover, the same alarm comes from the Center for Diseases
Control (CDC), USA, which points out that the antibiotic
resistance causes at least two million patients and 23 thousand
deaths per year, with a yearly cost of 21 to 34 billion dollars and
an interesting fact that this will decrease the GDP from 0.4% to
1.6%, that is, billions of dollars wasted globally.
Recently, the World Health Organization (WHO), for the
first time has presented the report that defines the problem
and formulation of an effective answer upon the Antibiotic
Resistance, entitled as follows: Antibiotic Resistance – Global
Report of Surveillance 2014, whereas the WHO Assistant Director
- General, in charge for the health security, Dr. Keiji Fukuda,
points out that: ‘...there is a considerable lack of information
in regards of the size of this issue and such information is
needed in order to urgently act upon public health. Antibiotic
Resistance is complex and multidimensional...’.
This has led to the statement of the CDC Director, Tom Frieman,
that ‘...if we are not cautious, in a short period of time we’re
going to find ourselves in a post-antibiotic epoch, in which
these miraculous drugs of the 20th century aren’t going to be
effective anymore.’Patrice Cournvalin, the Paster Instutute’s
Director would add that antibiotic resistance ‘represents a
huge problem’.
In the WHO report on antimicrobial resistance: Global report
on surveillance, 2014, Geneva, states the most important
findings, as follows:
all WHO regions are identified with high values of resistance
upon antibiotics in several bacteria (ex. Escherichia
coli, Klebsiella pneumoniae dhe Staphylococcus aureus)
that are the most common cause of intrahospital and
community acquired infections;
There are significant gaps in surveillance, and a lack of
standards for methodology, data sharing and coordination;
Taking into account the correlation between antimicrobial
resistance and the antibiotic usage in sub-therapeutic
doses for the feeding of animals, one should be cautious
and use adequate standards and methodology for it and the
food chain in this context.
213 | Medical Journal - MEDICUS
Editorial
e kafshëve, duhet kujdes i veçantë dhe standarde me
metodologji përkatëse për kontrollin e ushqimit të
kafshëve dhe zinxhirit ushqimor në këtë kontekst.
I njëjti raport (OBSH), rrjedhimisht do të parashtrojë një plan
veprimi global për AMR-në që do të përfshijë:
Përpilimi dhe zbatimi i strategjive për popullsinë me bazë
mbikqyrjen e AMR-së dhe shëndetin e saj dhe efektet e
ndikimit ekonomik;
Zhvillimi i mjeteve dhe standardeve për të harmonizuar
mbikqyrjen e ABR-së te njerëzit dhe për të integruar
mbikqyrjen e kafshëve dhe zinxhirit ushqimor në tërësi;
Bashkëpunimi mes rrjeteve të mbikqyrjes AMR në qendrat
përkatëse për të forcuar koordinimin mbikqyrjes rajonale
dhe globale.
Krahas këtyre masave në nivel global, në përditshmërinë
shëndetësore mbesin aktuale masat me karakter shumë
praktik dhe të dobishëm si masat për promovimin e përdorimit
të drejtë të antibiotikëve ku bëjnë pjesë:
Edukimi i vazhdueshëm i mjekëve dhe personelit tjetër
shëndetësor;
Udhëzuesit dhe protokollet për antibiotikë në spitale, të
cilat bazohen në evidencë;
Monitorimi i rezistencës dhe përdorimit të antibiotikëve
në spitale për të udhëzuar terapinë empirike tek pacientët
e sëmurë rëndë;
Përmirësimi (përshpejtimi) i diagnostifikimit (marrja
e mostrave mikrobiologjike para inicimit të terapisë
empirike me antibiotikë respektivisht antibioterapia e
bazuar në antibiogram.
Sikurse del edhe nga Raporti, por edhe nga të dhëna tjera në
rajon, vendet e rajonit tonë, dhe në veçanti Maqedonia, ka
shumë për të bërë që të përmbush obligimin që del nga kjo
strategji dhe nga vetë nevoja për të evituar shtimin e rezistencës
ndaj antibiotikëve si fenomen tejet i dëmshëm për shëndetin e
njeriut dhe njëkohësisht me kosto të lartë në çdo aspekt.
Prof dr.Azis. K. Pollozhani
Krzeredaktori i IMJM:
Web faqja e IMJ Medicus:
www.imjm.mk
Revistë mjekësore - MEDICUS | 214
Furthermore, the same WHO report, develops a global action
plan for AMR, and consists of:
Drafting and implementation of strategies for the
population at the base of which is the surveillance of AMR,
its health and economic implications;
Development of means and standards for harmonization
of the AMR surveillance in the human population and
integration of the animal surveillance and the overall food
chain.
Networking between the AMR surveillance centres in
order to strengthen the surveillance coordination, both
regionally and globally.
Along these means at global level, the promotion of proper
usage of antibiotics, are used in the everyday practice, as
actual means with a practical features and they comprise the
following:
Continuous Medical Education of the healthcare
professions;
Guidelines and protocols for antibiotics used in hospitals,
based on evidence;
Surveillance of the resistance and the usage of antibiotics
in the hospitals in order to guide the empirical therapy for
the severely ill patients.
Improvement of the diagnostic procedure (obtaining
microbiological samples prior to the initiation of empirical
therapy with antibiotics, that is antimicrobial therapy
according to the antibiogram.
According to the report, and other data as well, our region,
especially Macedonia is supposed to fulfill the action lines that
derive out of this strategy and in particular for the necessity
itself, to avoid the increase of AMR as a phenomenon which
is very harmful for the health and at the same time, costly in
every point of view.
Prof dr.Azis. K. Pollozhani
Editor of IMJM:
Web faqja e IMJ Medicus:
www.imjm.mk
Mitigation of some mental problems with cranial
electrical stimulation
Ублажување на некои ментални проблеми со
краниална електротераписка стимулација
Pop-Jordanova N.1, Loleska S.2
Macedonian Academy of Sciences and Arts, 2University American College Skopje, R.Macedonia
1
Corresponding author: Nada Pop-Jordanova: popjordanova.nadica@gmail.com
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 215 -222
Abstract
Cranial electrotherapy stimulation (CES) is a noninvasive procedure that has been used mainly to treat anxiety,
depression, and insomnia in the general population.
The aim of this article is to give a review of several studies concerned to CES therapy and additionally to present
own obtained results in a pilot study of the use of CES Alpha-Stim.
Results of 57 studies cited in MEDLINE concerned to CES therapy are analyzed. Other 126 human studies cited by
Kirsch (2002) are also analyzed and discussed. In addition, a group of five own patients, mean age 70 ± 8.5 years,
were treated for the first time with Alpha-Stim for a period of 40 days and obtained results are discussed.
Indications for the treatment of our patients were high anxiety, sleep problems and moderate depression and
hypertension. All mental problems were diagnosed according DSM-IV criteria. For measuring the level of depression
Beck Depression Inventory was applied.
It was concluded that analyzed published studies, as well as our pilot study, confirm the efficacy of CES treatment
in different psycho physiological disorders such as general anxiety, depression, sleep problems and moderate
hypertension. It was shown that cranial electro stimulation could be useful also for improving cognitive abilities
in healthy people. Some primarily results are obtained in the treatment of Alzheimer disease.
CES is cost-effective compared with drugs and other devices used in psychiatry.
Key words: cranial electrostimulation therapy, depression, anxiety, insomnia
Introduction
In the field of neurological and psychiatric disorders
different therapeutic approach can be used. The first
choice of treatment are surgery and medication, but
additionally neurofeedback, transcranial magnetic
stimulation, deep brain electric stimulation and
transcranial direct current stimulation are common
modern non-pharmaceutical treatments.
Although the effect of electrical current on living tissues
has been known for centuries, only in the middle of the
20th century systematic research of this phenomenon
has been initiated. The evidence that a week scalp
direct current can influence prolonged changes in brain
excitability opened new approaches to the management
of neurological conditions. Cranial electrotherapy
stimulation (CES) is one of these modern therapeutic
approaches.
From the historical point of view, as well as for
understanding terminology in this field, it must be
clarified that Current transcranial Pulsed Current
Stimulation (tPCS) approaches such as Cranial
Electrotherapy Stimulation (CES) descended from
Electrosleep (ES) through Cranial Electro-stimulation
Therapy (CET), Transcerebral Electrotherapy (TCET),
and NeuroElectric Therapy (NET) while others like
Transcutaneous Cranial Electrical Stimulation (TCES)
descended from Electroanesthesia (EA) through Limoge,
and Interferential Stimulation. Prior to a contemporary
resurgence in interest, variations of transcranial Direct
Current Stimulation were explored intermittently,
including Polarizing current, Galvanic Vestibular
Stimulation (GVS), and Transcranial Micropolarization
[1, 2, 3, 4, 5].
It is known from the basic neurophysiology that direct
current shifts membrane potential of neurons toward
either hypo or hyper polarization, depending on the
direction of the current. Week direct current placed
on the scalp change membrane potentials of cortical
neurons only slightly. We must stressed, that the current
is much smaller than those used in electroconvulsive
therapy previously used in the treatment of mental
disorders. Electroconvulsive therapy provoked seizures
and produced the marked and consistent improvement
in mentally ill patients, especially in severe depression.
Transcranial direct current stimulation induces much
smaller currents slightly modulating brain function
by changing spontaneous neuronal activity without
inducing seizures.
Cranial Electrotherapy Stimulation (CES) in USA received
FDA-Clearance in 1976, causes no serious side effects, and
may be used safely with or without medication. Scores
of well-controlled studies have been published on CES
safety and effectiveness and the technology is endorsed
by leading doctors in the field of psychiatry.
The aim of this article is to give a review of several studies
concerned to CES therapy and additionally to present
own obtained results in a pilot study of the use of CES
Alpha-Stim.
Subjects and method
Results of 57 studies cited in MEDLINE concerned to CES
therapy are analyzed. Additional 126 human studies cited
by Kirsch (2002) are also analyzed and discussed. A group
consisting five own patients, mean age 70 ± 8.5 years, were
treated for the first time with Alpha-Stim for a period of
40 days and obtained results are discussed.
Cranial electrotherapy stimulation (CES) uses medical
devices about the size of a cell phone that send a pulsed,
weak electrical current to the brain via electrodes placed
on the ear lobes, maxilla-occipital junction, mastoid
processes, or temples. It produces current of 0-500
microamperes’ (µA), preset to 0.5Hz, emitted in cycles
for 20 minute countdown to auto-off. Noticed side effects
A small part of the electric current applied on the scalp
from CES are mild and self-limiting (<1%); these include
passes through the cortex. As it is well known, neurons
vertigo, skin irritation at electrode sites, and rarely
in the cortex are oriented perpendicular to the surface,
headaches.
so that apical and basal dendrites are located in different
layers. The electric field and corresponding current Indications for the treatment of our patients were high
under the anode electrode induces a lack of positive ions anxiety, sleep problems and moderate depression and
at the basal compartment of the neuronal membrane. hypertension. All mental problems were diagnosed
Depolarization activates voltage gated Ca ++ and Na ++ according DSM-IV criteria. For measuring the level of
channels and is associated with increase of excitability of depression Beck Depression Inventory was applied.
the neuron. All depolarized neurons are overall activated.
In the opposite situation, when cathode electrode is
applied on the scalp, hyper polarization of the membrane
is induced and the effect is cathode suppression of
neurons [6].
The Beck Depression Inventory (BDI) is a multiple
choice, self-report inventory for measuring the severity
of depression. The BDI consists of twenty-one questions
about the subject’s feeling in the last week. When the test
is scored, the total score is compared to a key to determine
the depression’s severity. The standard cut-offs are as
follow: a score between 0-9 indicates minimal depression;
10-18 indicates mild depression; 19-29 indicates moderate
depression; and 30-63 indicates severe depression.
This means that a higher score indicates more severe
depressive symptoms.
Cranial electrotherapy stimulation (CES) is a noninvasive
procedure that has been used for decades in the United
States to treat anxiety, depression, and insomnia in the
general population [7, 8, 9, 10, 11]. In Russia, electrotherapy
stimulation was used for similar reasons, but also in the
treatment of arterial hypertension, ADHD, speech delay,
obesity, relief of pain in cancer patients, in abstinence Before and after everyday application of CES arterial
syndrome etc.[12, 13, 14, 15, 16, 17]
tension and pulse have been also measured in all patients.
Results and discussion
In addition, we will present some relevant findings from
studies concerned to the CES application from MEDLINE
After 40 days application of CES in our pilot study,
and other available literature.
subjective symptoms for anxiety in all patients were
significantly reduced. The scores obtained for Beck A bibliography cited by Kirsch [18, 19], whom device is
Depression Inventory from mean values of 25±2.45 used in our own study, listed 126 scientific studies of
(moderate depression) were reduced to 14±1.33 (mild CES involving human subjects and 29 animal studies.
depression), which is statistically significant and http://en.wikipedia.org/wiki/Cranial_electrotherapy_
correspond to the subjective improvement. Additionally stimulation - cite_note-doi.7C10.1300.2FJ184v09n02_02-14
the quality of sleep was also improved.
Generally, indications for CES in these studies were
depression, general anxiety and sleep problems and the
The graphical presentation of changes in arterial tension
author confirms the very good obtained results.
and pulse are shown in Figures 1 and 2.
Figure 1: Changes in arterial tension before and after
treatment (1- systolic; 2- diastolic tension)
In 2006, Ray B. Smith [20] published one of several metaanalyses on the body of research performed with CES
devices. Eighteen studies, in which a total of 648 patients
with various types of sleep disorders were treated with
CES, and were meta-analyzed in order to get a more
confident look at the effectiveness of CES for treating
this condition. The result of the analysis showed that the
overall effectiveness of CES was 67% improvement. The
results also indicated that a wide range of sleep disorders
can be expected to respond to CES treatment.
Eighteen studies were analyzed, in which a total of 853
patients were treated with CES for depression. The result
of the analysis showed that the overall effectiveness of
CES was 47% improvement. The results indicated that
various types of depression, which accompany a wide
range of clinical syndromes, can be expected to respond,
sometimes dramatically to CES treatment.
Thirty-eight studies were analyzed, in which a total of
1,495 patients were treated with CES for anxiety. The
result of the analysis showed that the overall effectiveness
of CES was 58% improvement. The results indicated that
various types of anxiety, which accompany a wide range
Figure 2: Changes in pulse before and after treatment
of clinical syndromes, may be expected to respond, often
Table 1 shows results obtained by statistical analysis of the dramatically to CES treatment.
arterial tension and the pulse. It is clear that significance
of the changes is high; as a result of CES application it A study from the same author, published in Journal of
was obtained diminish and stable arterial tension and Cognitive Rehabilitation [21] found that 86% of the tested
subjects showed improvements in their depression, 86%
heart rate.
in state anxiety, and 90% in trait anxiety.
Table 1: Student t- test for changes of arterial tension
Table 2 shows some results of peer-reviewed outcomes on
and pulse
patient’s self-reports related to Alpha-Stim uses. Patients
TA before
TA after
t- value
p value
were treated for depression, anxiety and sleep problems.
126.3333± 13.18 113.0952± 6.46
4.3
0.000047*
Pulse before
69.16± 8.4
Pulse after
63.85± 8.8
t- value
8.2
p value
0.0011*
Table 2. Peer-Reviewed Outcomes on Alpha-Stim
Patients’ Self-Reports
Condition
Anxiety
(alone)
Anxiety
(with other)
Anxiety/
Depression
Depression
(alone)
Depression
(with other)
Stress
Insomnia
N
Slight
0-24%
Fair
Moderate Marked Significant
25-49% 50-74% 75-100%
>25%
128 10.16% 22.66%
32.81%
34.38%
90%
370
8.92%
22.97%
32.97%
35.14%
91%
58
5.17%
32.76%
32.76%
29.31%
95%
53
13.21% 20.75%
43.40% 22.64%
87%
265 10.94% 23.02%
35.09% 30.94%
89%
123
163
31.71% 39.02%
28.83% 36.20%
95%
94%
4.88%
6.13%
24.39%
28.83%
The study’s primary outcome variables were the time to
sleep onset, total time slept, and number of awakenings
as reported by the subjects in the serial sleep logs. The
researchers identified a nearly significant increase in
total time slept after three cranial electric stimulation
treatments among all study subjects.
CES was used in many patients for pain relief [24, 25, 26,
27, 28]. Figure 5 shows cumulative effects across five CES
treatments for pain reduction. Obtained percentage of
pain reduction is impressive.
The Figure 3, borrowed from Daniel L. Kirsch and
Marshall F. Gilula [22] shows the differences in the
efficacy of antidepressant drogues, CES and placebo in
patients with depression.
Figure 5: Cumulative effects across five CES treatments
for pain reduction
Figure 3: Efficacy of Antidepressants and CES beyond
the Placebo Response
Because CES is mainly applied for obtaining relaxation
through increasing alpha rhythm, it was important to
examine QEEG changes followed after cranial electro
stimulation session. On the Figure 6, relative power
differences in QEEG recording are shown [29]
Having in mind that CES was often applied for mitigation
of sleep problems, the Figure 4 shows changes in brain
waves activity followed the application of cranial electric
stimulation in the treatment of insomnia [23].
Figure 6: Changes in relative power difference after
CES (red means increase of alpha power)
Figure 4: The results of a double blind CES study on
insomnia, with two year follow up.
Low radiation tomography (LORETA) was used to confirm
the changes of brain activation in exact locations after
only one CES session. The picture is taken for a patient
treated for fibromyalgia and paired t-test for 8 Hz
low radiation tomography was performed to confirm
significant changes in the affected brain areas [30, 31].
of serotonin, norepinephrine, and dopamine, and a
decrease the level of cortisol. CES is believed to affect the
subcortical brain structures known to regulate emotions,
such as the reticular activating system, thalamus, and
hypothalamus, as well as the limbic system. In addition,
CES may stimulate regions that regulate pain messages,
neurotransmitter function, and hormone production via
the hypothalamic-pituitary axis.
The newest application of CES is in the treatment of
Alzheimer disease [44, 45, 46, 47].
Figure 7: LORETA imaging after 20 minute session of
CES at 0.5Hz [taken from 26]
In the study of Novakovic et al. [32] CES has shown some
efficacy in reducing comorbid depression in PTSD patients,
but it has not been demonstrated the improvement
of the most core PTSD symptoms. In addition, CES has
shown some efficacy in reducing anxiety, findings that
may suggest possible utility in relieving PTSD-associated
anxiety [33].
It is proved that CES treatments induce significant
changes in the electroencephalogram, increasing alpha
(8–12 Hz) relative power and decreasing relative power
in the delta (0–3.5 Hz) and beta (12.5–30 Hz) frequencies.
Increased alpha correlates with improved relaxation
and increased mental alertness or clarity. Decreased
delta waves indicate a reduction in fatigue. Betawave reductions between 20 and 30 Hz correlate with
decreases in anxiety, ruminative thoughts, and obsessive/
compulsive-like behaviors [48].
In other studies CES was used for reducing situational
anxiety in dentistry [34], to block fear perception in phobic
patients [35], for improving attention and concentration
[36, 37], for improving cognition [38], for treating different
kind of pain, especially fibromyalgia syndrome [39, 40],
for substance and nicotine addiction treatment [41, 42,
43].
A functional magnetic resonance imaging studies showed
that CES causes cortical deactivation, producing changes
similar to those produced by anxiolytic medications.
The exact mechanism of action of CES remains unclear
but it is proposed that it reduces the stress that underpins
many emotional disorders. It has been suggested that
the current results in an increase of the brain’s levels
psycho physiological disorders such as general anxiety,
depression, sleep problems and moderate hypertension.
It was shown that cranial electro stimulation could be
useful also for improving cognitive abilities in healthy
CES treatments are cumulative; however, most patients
show at least some improvement after the first treatment.
Depression can take up to 3 weeks for initial response.
Insomnia varies widely with some individuals having
The scientific literature on cranial electrostimulation improved sleep immediately and others not having
(CES) summarizes major theories (gate, endorphin, and improved sleep until 2 months into treatment.
Chinese acupuncture) which attempt to explain how
CES may help alleviate drug withdrawal and craving. CES is cost-effective compared with drugs and other
Two of the studies reviewed show that CES patients devices used in psychiatry. It is easy to use in both
experienced more severe withdrawal during the early clinical and home settings. As we said previously, CES can
part of treatment than comparison groups of methadone improve the safety and efficacy of treatment of anxiety,
patients. Other studies show that CES patients did insomnia, and depression. When prescribed for home
better than methadone patients. The findings from all use, patients are empowered to regulate their own moods
studies reviewed, however, were limited because of and to overcome their sleep problems, thus enhancing
low participation rates, high dropout rates, difficulties patient outcomes. It is useful as an adjunct to medication
in blinding subjects and evaluators, and the absence of or psychotherapy or as a stand-alone treatment.
standardized procedures and equipment. The evidence
reviewed suggests that CES is a promising line of inquiry Conclusion
for continued efforts to develop nonchemical ways to All published studies, as well as our pilot study,
detoxify opiate-dependent individuals.
confirm the efficacy of CES treatment in different
people. Some primarily results are obtained in the 11. Lande G, Gragnani C. Efficacy of cranial electric stimulation for the treatment of insomnia: A randomized pitreatment of Alzheimer disease.
lot study. Complementary Therapies in Medicine (2013)
The methodology is cost-effective, easy for application
21, 8—13
and has not side effects.
12. Tarasova SV, Amelin AV, Skoromets AA. Fluvoxamine,
CES can be used alone, but also in addition to the
amitriptyline and transcranial electrostimulation of
psychotherapy or medication.
the brain in the treatment of chronic daily headache. Zh
Nevrol Psikhiatr Im S S Korsakova. 2008; 108(6):43-6.
Improved research designs, larger sample sizes, more
integrity in data collection, and improved data analysis 13. Lebedev VP, Malygin AV, Kovalevski AV, Rychkova SV,
are needed in the future.
Sisoev VN, Kropotov SP, Krupitski EM, Gerasimova
References
LI, Glukhov DV, Kozlowski GP. Devices for noninvasive
transcranial electrostimulation of the brain endorphinergic system: application for improvement of human
psycho-physiological status. Artif Organs. 2002 Mar;
26(3):248-51.
1. Guleyupoglu B, Schestatsky P, Edwards D, Fregni F,
Bikson M. Classification of methods in transcranial
electrical stimulation (tES) and evolving strategy from
historical approaches to contemporary innovations. 14. Kharchenko EP, Shesternin SL. Psychotropic effect
of targeted transcranial electrostimulation in opiJ Neurosci Methods. 2013 Oct 15; 219(2):297-311.
ate abstinence syndrome. Dokl Akad Nauk. 1999 Oct;
2. Paulus W. Transcranial electrical stimulation (tES 368(5):714-6.
tDCS; tRNS, tACS) methods. Neuropsychol Rehabil. 2011
15. Evtiukhin AI, Dunaevskiĭ IV, Shabut AM, Aleksandrov
Oct; 21(5):602-17.
VA. The use of transcranial electrostimulation for pain
3. Nitsche MA, Paulus W. Transcranial direct current
relief in cancer patients. Vopr Onkol. 1998; 44(2):229-33
stimulation--update 2011. Restor Neurol Neurosci. 2011;
16. Podzolkov VI, Mel’nikova TS, Suvorova IA, Churganova
29(6):463-92
LIu, Starovoîtova SP. Cranial electrostimulation--a new
4. Zaghi S, Acar M, Hultgren B, Boggio P, Fregni F. Nonnondrug method of treating the initial stage of hyperinvasive Brain Stimulation with Low-Intensity Electritension. Ter Arkh. 1992; 64(1):24-7
cal Currents: Putative Mechanisms of Action for Direct
and Alternating Current Stimulation. Neuroscientist. 17. Bolotova NV, Aver’ianov AP, Dronova EG, Raĭgorodskiĭ
IuM, Levit SV. Transcranial physical methods for correc2010 Jun; 16(3):285-307
tion of neuroendocrine and cerebral disorders in adoles5. Boutros NN, Krupitsky EM. Cranial electrostimulation
cent girls with obesity. Ter Arkh. 2012; 84(10):33-6.
therapy. Biol Psychiatry. 1998 Mar 15; 43(6):468-9
18. Kirsch, D. L. The science behind cranial electrotherapy
6. Kropotov J. QEEG, Event-related potentials and neurostimulation. 2002, Edmonton, Alberta: Medical Scope
therapy, 2009, Elsevier publ.
Publishing
7. Bystritsky A, Kerwin L, Feusner J. A pilot study of cra19. Kirsch, D. & , Smith, R.B. The use of cranial electrothernial electrotherapy stimulation for generalized anxiety
apy stimulation in the management of chronic pain: A
disorder. Clin Psychiatry. 2008 Mar; 69(3):412-7.
review. NeuroRehabilitation, 2000, 14, 85-94
8. Gilula MF, Kirsch DL. Cranial electrotherapy stimulation
20. Smith R. Cranial electrotherapy stimulation. A Monoreview: a safer alternative to psychopharmaceuticals in
graph, 2006, Washington.D.C.
the treatment of depression. Journal of Neurotherapy,
21. Smith R. Cranial electrotherapy stimulation in the
2005, 9(2), 63-77
treatment of stress-related cognitive dysfunction, with
9. e Felice EA. Cranial electrotherapy stimulation (CES) in
18 months follows up. Journal of Cognitive Rehabilitathe treatment of anxiety and other stress-related disortion, 1999; 17(6): 14-18
ders: A review of controlled clinical trials. Stress Medi22. Kirsch D, Gilula M. CES in the treatment of anxiety discine. 1997; 13(1):31-42.
orders, Practical Pain management 2007:22-39
10. Millet B. Electrostimulation techniques in treatment
for severe depression. Encephale. 2009 Dec; 35 Suppl 23. Kirsch D, Gilula M. CES in the treatment of depression,
Practical Pain management 2007:33-41
7:S325-9.
24. Jung K, Lelic D, Rottmann S, Drewes AM, Petrini L, 36. Southworth S. A study of the effects of cranial electrical stimulation on attention and concentration. Integr
Ellrich J. Electrical low-frequency stimulation induces
Physiol Behav Sci. 1999 Jan-Mar; 34(1):43-53.
central neuroplastic changes of pain processing in man.
Eur J Pain. 2012 Apr; 16 (4):509-21.
37. Chen MJ, Thompson T, Kropotov J, Gruzelier JH. Beneficial effects of electrostimulation contingencies on
25. Nekhendzy V, Lemmens HJ, Tingle M, Nekhendzy M,
sustained attention and electrocortical activity. CNS
Angst MS. The analgesic and antihyperalgesic effects of
Neurosci Ther. 2011 Oct; 17(5):311-26.
transcranial electrostimulation with combined direct
and alternating current in healthy volunteers. Anesth 38. Kuo MF, Nitsche MA. Effects of transcranial electrical
Analg. 2010 Nov; 111(5):1301-7.
stimulation on cognition. Clin EEG Neurosci. 2012 Jul;
43(3):192-9.
26. Capel ID, Dorrell HM, Spencer EP, Davis MW. The amelioration of the suffering associated with spinal cord in- 39. Lichtbroun, A.S., Raicer, M.M.C. and Smith, R.B. The
jury with subperception transcranial electrical stimulatreatment of fibromyalgia with cranial electrotherapy
tion. Spinal Cord. 2003 Feb; 41(2):109-17.
stimulation. Journal of Clinical Rheumatology 2001;
7(2):72-78.
27. Limoge A. Electricity in pain management. Presse Med.
1999 Dec 11; 28(39):2197-203.
40. Hargrove JB, Bennett RM, Simons DG, Smith SJ, Nag28. Warner R, Hudson-Howard L, Johnston C, Skolnick M.
Serotonin involvement in analgesia induced by transcranial electrostimulation. Life Sci. 1990; 46(16):1131-8.
pal S, Deering DE. A randomized placebo-controlled
study of noninvasive cortical electrostimulation in the
treatment of fibromyalgia patients. Pain Med. 2012 Jan;
13(1):115-24.
29. Kennerly R. QEEG analysis of cranial electrotherapy: a
pilot study. Journal of Neurotherapy, 2004; (8)2 :112-113. 41. Pickworth WB, Fant RV, Butschky MF, Goffman AL,
Henningfield JE. Evaluation of cranial electrostimula30. Kennerly R. Changes in quantitative EEG and low resotion therapy on short-term smoking cessation. Biol Psylution tomography following cranial electrotherapy
chiatry. 1997 Jul 15; 42(2):116-21.
stimulation. Ph.D. Dissertation, the University of North
Texas. 529 pp., 81 tables, 233 figures, 171 references, 2006. 42. Alling FA, Johnson BD, Elmoghazy E. Cranial electrostimulation (CES) use in the detoxification of opiate31. Saiote C, Turi Z, Paulus W, Antal A. Combining funcdependent patients. J Subst Abuse Treat. 1990; 7(3):173tional magnetic resonance imaging with transcranial
80.
electrical stimulation. Front Hum Neurosci. 2013 Aug 5;
43. Wing VC, Barr MS, Wass CE, Lipsman N, Lozano AM,
Daskalakis ZJ, George TP. Brain stimulation methods
32. Novakovic V, Sher L, Lapidus K, Mindes J, Golier J, Yeto
treat tobacco addiction. Brain Stimul. 2013 May;
huda R. Brain stimulation in posttraumatic stress dis6(3):221-30.
order : European Journal of Psychotraumatology 2011,
44. Scherder E, Knol D, van Tol MJ, van Someren E, Deijen
2: 5609 - DOI: 10.3402/ejpt.v2i0.5609
JB, Swaab D, Scheltens P. Effects of high-frequency cra33. Boggio, P. S., Rocha, M., Oliveira, M. O., Fecteau, S., Conial electrostimulation on the rest-activity rhythm and
hen, R. B., Campanha, C., et al. Noninvasive brain stimusalivary cortisol in Alzheimer’s disease: a pilot study.
lation with high-frequency and low-intensity repetitive
Dement Geriatr Cogn Disord. 2006; 22(4):267-72.
transcranial magnetic stimulation treatment for post7:435. doi: 10.3389/fnhum.2013.00435. eCollection 2013.
traumatic stress disorder. Journal of Clinical Psychia- 45. Scherder EJ, van Tol MJ, Swaab DF. High-frequency cranial electrostimulation (CES) in patients with probable
try, 2009; 71(8), 992-9.
Alzheimer’s disease. Am J Phys Med Rehabil. 2006 Jul;
34. Winick, Reid L. Cranial electrotherapy stimulation
85(7):614-8.
(CES): a safe and effective low cost means of anxiety
control in a dental practice. General Dentistry. 1999,; 46. Scherder EJ, Deijen JB, Vreeswijk SH, Sergeant JA,
Swaab DF. Cranial electrostimulation (CES) in patients
47(1):50-55.
with probable Alzheimer’s disease. Behav Brain Res.
35. Smith, R.B., and F.N. Shiromoto (1992) The use of cra2002 Jan 22; 128(2):215-7.
nial electrotherapy stimulation to block fear percep-
tion in phobic patients. Current Therapeutic Research, 47. Scherder E, Knol D, van Someren E, Deijen JB, Binnekade R, Tilders F, Sergeant J. Effects of low-frequency
51(2):249-253.
cranial electrostimulation on the rest-activity rhythm
and salivary cortisol in Alzheimer’s disease. Neurorehabil Neural Repair. 2003 Jun; 17(2):101-8.
48. Santos J, Velasques B, Paes F, Machado S, Arias-Carrión
Ó, Cunha M, Budde H, Anghinah R, Basile L, Cagy M,
Piedade R, Ribeiro P. Effects of functional electrostimulation in the theta-band coherence: a quantitative electroencephalograph study. Rev Neurol. 2011 Jul
1; 53(1):8-14.
Ублажување на некои ментални проблеми со
краниална електротераписка стимулација
Поп-Јорданова Н.1, Лолеска С.2
1
Maкедонска академија на науки и уметности, 2 Универзитет Американ Колеџ, Скопје, Р.Македонија
Апстракт
Кранијалната електротераписка стимулација (КЕС) претставува неинвазивна процедура која најмногу е
користена во третманот на анксиозноста, депресијата или несоницата кај општа популација.
Цел на овој напис е да се даде преглед на неколку студии посветени на КЕС терапијата, но дополнително да се
презентираат сопствени резултати од пилот студијата во која е користен КЕС Алфа-Стим.
Анализирани се резултатите цитирани во 57 студии најдени преку базата MEDLINE кои се однесуваат на
КЕС терапијата. Други 129 хумани студии цитирани од Кирш (2002) се исто така анализирани и дискутирани.
Дополнително се презентирани и дискутирани добиените резултати кај група од пет сопствени пациенти, со
средна возраст 70 ± 8.5 год. кои беа за прв пат третирани со Алфа-Стим во текот на 40 дена.
Индикации за третман кај нашите пациенти беа силно изразена анксиозност, проблеми со сонот и умерена
депресија и хипертензија. Сите ментални проблеми се дијагностицирани спрема критериумите на DSM-IV. За
мерење на степенот на депресија користен е Беков Инвентар за депресија.
Заклучено е дека анализираните студии, како и нашата сопствена пилот студија ја потврдуваат ефикасноста
на третманост КЕС кај разни психофизиолошки растројства, какви се анксиозноста, депресијата, проблеми
со сонот и умерената хипертензија. Покажано е дека електростимулацијата може да биде корисна и во
подобрување на когнитивните способности кај здрави луѓе. Неколку првични резултати се добиени во
третманот на Алцхајмеровата болест.
КЕС има ефективност во однос на чинењето, споредено со лекувањето со медикаменти или други методи кои
вообичено се користат во психијатријата.
Клучни зборови: кранијална електростимулативна терапија, анксиозност, депресија, проблем со спиењето.
ACUTE Vs. CHRONIC CHOLECYSTITIS – HOSPITALISATION AND
ANTIBIOTIC AND ANALGETIC USE
KOLECISTITI AKUT KUNDREJT ATIJ KRONIK – HOSPITALIZIMI DHE
PËRDORIMI I ANTIBIOTIKËVE DHE ANALGJETIKËVE
Selmani R.1, Karagjozov A.1, Velik-Stefanovska V.2, Begovic G.1, Rushiti Q.1, Karpuzi A.3.
1
University Clinic of Digestive Surgery, Faculty of Medicine, Skopje, Macedonia
2
Institute of Epidemiology and Biostatistics, Faculty of Medicine , Skopje, Macedonia
3
General City Hospital September the 8th, Department of general and emergency surgery, Skopje, Macedonia
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 223 -228
SUMMARY
Background: Cholecystectomy has been widely used as a surgical procedure for acute cholecystitis. Eearly
lapharoscopic cholecystectomy is associated with advantages such as reduced hospital stay, sick leave, and health
care expenditures, and no disadvantages with regard to mortality and morbidity.
Aim: The aim of the study is to analyse the differences in hospital stay duration and analgesic and antibiotic use
in patients with acute versus chronic cholecystitis who underwent laparoscopic cholecystectomy.
Materials and methods: An analytical case control study was conducted at the University Clinic for Digestive
Surgery in Skopje within a period of 27 months, 2009/2011. A sample of 124 patients diagnosed with cholecystitis was
surveyed. The first group included 62 patients with acute cholecystitis to whom the laparoscopic cholecystectomy
was performed during the first seven days of the onset of symptoms. The second group included 62 patients with
chronic cholecystitis who also underwent laparoscopic cholecystectomy.
Results: Duration of the laparoscopic cholecystectomy was significantly longer in patients with acute comparing
with the patients with chronic cholecystitis (Pearson Chi - square test=13,64 df=1 p=0,001). Mean hospital duration
for patients with acute cholecystitis was 2,59±1,77 days and for the patients with chronic cholecystitis was
1,56±0,88 days. Significant differences in hospital stay duration has been found between the two groups (Sudentov
t test=4,09 df=122 p=0,001). There is no significant differences between the groups due to the use of one or two
types of analgesia (p>0,05). Two types of antibiotic treatment was significantly more used in the group with acute
cholecystitis (Pearson Chi - square test=4,59 df=1 p=0,032). The study also found no significant differences between
the types of analgesic or antibiotic used due to gender or education in both analyzed groups (p>0,05).
Conclusion: For exact cost benefit of early laparoscopic cholecystectomy more additional focused research is
needed.
Keywords: Acute cholecystitis, Laparoscopic cholecystectomy, chronic cholecystitis, hospital stay, antibiotic,
analgesia
INTRODUCTION
Acute cholecystitis, is an acute inflammation of the
gallbladder which is caused by the obstruction of the
cystic duct with an impacted gallstone or by local edema
and inflammation. (1) The impaction of the gallstone
causes increased pressure inside the bladder and together
with supersaturated bile may lead to activation of the
inflammation mediators. (2) Since its introduction in
1987, laparoscopic cholecystectomy has increasingly been
accepted as the procedure of choice for the treatment
of symptomatic gallstones and chronic cholecystitis.
(3-5) The role and timing of LC in the management
of acute cholecystitis remains controversial. In the
prelaparoscopic era, prospective randomized studies
demonstrated that the outcome for patients undergoing
early open cholecystectomy was superior to delayed
interval surgery. (1,6,7,8,9)
Cholecystectomy has been widely used as a surgical
procedure for acute cholecystitis. There have been several
studies on the timing of cholecystectomy beginning in
the era of open surgery and also in the current era of
laparoscopic surgery. These studies have shown that early
surgery conducted within 72–96 hours after the onset of
symptoms is associated with advantages such as reduced
hospital stay, sick leave, and health care expenditures, and
no disadvantages with regard to mortality and morbidity.
Traditionally, acute cholecystitis had been considered to
be a contraindication to laparoscopic cholecystectomy
because of the technical difficulties, which might lead
to higher complication rates, particularly major duct
injuries. (1, 10)
been obtained following the evaluation of it’s relevant
internal body that all measures were utilized to protect
the patient’s rights. Participation has been based on a
voluntary basis, and a written consent has been obtained
from each participant. The anonymity and confidentiality
of all information was guaranteed to the data collection.
Statistical analysis
Data entry and statistical analysis was performed using
Statistics for Windows. Basic descriptive statistics were
presented to analyze data. Categorical variables were
expressed as numbers and percentage. The Chi-square test
and Mann - Witney U test were used for testing differences
between the two groups. To test the differences between
However, due to the establishment of the critical view the means Sudentov t test was applied. Statistical values
of safety for the dissection of Calot’s triangle (11), the were considered significant at P-values ≤0.05.
development of new techniques, and the improvements
made to the instruments used for endoscopic surgery, RESULTS
laparoscopic cholecystectomy is now accepted as a Total of 62 patients with acute cholecystitis and 62 patients
safe surgical technique when it is performed by expert with chronic cholecystitis, who underwent laparoscopic
surgeons. (1, 10,11) Recent randomized clinical trials cholecystectomy over the period of 27 months, were
and meta-analyses have indicated that laparoscopic involved in the study. Demographic characteristics of
cholecystectomy is preferable to open cholecystectomy.
the study respondents are presented in Tabel 1. There is
no significant differences between the two groups due
AIM
to gender (Pearson Chi-square: 0,81 df=1 p=0,3686), age
The aim of the study is to analyse the differences in (Pearson Chi-square: 6.28467; df=6 p=0.3921) or education
hospital stay duration and analgesic and antibiotic use (Pearson Chi-square: 6,23312; df=4 p=0,182411), .
in patients with acute versus chronic cholecystitis who
underwent laparoscopic cholcystectomy.
Table 1. Demographic characteristics of the study
respondents
MATERIAL AND METHODS
An analytical case control study was conducted at the
University Clinic for Digestive Surgery in Skopje within a
period of 27 months, 2009/2011. A sample of 124 patients
diagnosed with cholecystitis was surveyed. The first group
included 62 patients with acute cholecystitis to whom the
laparoscopic cholecystectomy was performed during the
first seven days of the onset of symptoms. The second
group included 62 patients with chronic cholecystitis
who also underwent laparoscopic cholecystectomy.
Respondents in the group with chronic cholecystitis were
matched with those of the first group in terms of gender
and age (± 3 years). All operations were performed with
the patient under general anesthesia with endotracheal
intubation using either a 3- or 4-trocar technique.
Ethical consideration
Acute
cholecystitis
Item
Number
Age
Gender
Education
%
Chronic
cholecystitis
Number
%
≤ 24
5
8,06
3
4,84
25 - 34
11
17,74
10
16,13
35 - 44
6
9,68
7
11,29
45 - 54
12
19,35
15
24,19
55 - 64
16
25,81
20
32,26
65 - 74
12
19,35
5
8,06
75 and up
/
/
2
3,23
Females
35
56,45
30
48,39
Males
27
43,55
32
51,61
Undergraduate
13
20,97
15
24,19
Graduate
31
50,00
37
59,68
Postgraduate
18
29,03
10
16,13
Related to duration, the laparoscopic cholecystectomy was
Prior to conducting the study, approval from the Medical classified as “≤ 85 minutes” and “>85 minutes”. Duration
Faculty, University “St. Kiril and Metodij”, Skopje has of the laparoscopic cholecystectomy was significantly
longer in patients with acute comparing with the
patients with chronic cholecystitis (Pearson Chi - square
test=13,647 df=1 p=0,000221). Mean hospital duration
for patients with acute cholecystitis was 2,59677±1,77837
days and for the patients with chronic cholecystitis was
1,56452±0,88003 days. Significant differences in hospital
stay duration has been found between the two groups
(Sudentov t test=4,096355 df=122 p=0,000076).
Table 2. Types of analgesic and antibiotic used after
laparoscopic cholecystectomy
Acute
cholecystitis
Types
Analgesic
Antibiotic
Chronic
cholecystitis
Number
%
Number
%
one
21
33,87
20
32,26
two
41
66,13
42
one
50
80,65
58
two
12
19,35
4
p
Chi square=0,036
df=1
67,74
p=0,8486
Chi 93,55
square=4,59
df=1
6,45
p=0,0321
After the laparoscopic cholecystectomy, all study
participants received combination of antibiotic and
analgesic treatment. As shown in Table 2, there is no
significant differences between the groups with acute
and chronic cholecystitis due to the use of one or two
types of analgesia (p>0,05). Related to presented analysis,
two types of antibiotic treatment was significantly more
used in the group with acute cholecystitis (p<0,05). The
study also found no significant differences between the
types of analgesic or antibiotic used due to gender or
education in both analyzed groups (p>0,05).
Table 3. Analgesic and antibiotic ampules used after
laparoscopic cholecystectomy
Number of
Ampules
Acute
cholecystitis
Chronic
cholecystitis
Number
%
Number
%
0-3
6
9,68
14
22,58
4-6
24
38,71
27
43,55
7-9
14
22,58
13
20,97
10 - 12
9
14,52
6
9,68
> 12
9
14,52
2
3,23
0-3
21
33,87
32
51,61
4-6
19
30,65
13
20,97
Antibiotic 7 - 9
5
8,06
12
19,35
10 - 12
7
11,29
5
8,06
> 12
10
16,13
/
/
Analgesic
p
MannWhitney U
test
Z=-2,75973
p=0,005785
MannWhitney U
test
Z=2,183863
p=0,028973
As presented in Table 3, significant differences were
found between the two groups of patients due to the
quantity of analgesic and antibiotic ampules used
after the laparoscopic cholecystectomy (p<0,05). It was
found that the patients with acute cholecystitis used
significantly more analgesic and antibiotic ampules. No
significant differences were found between the quantity
of analgesic or antibiotic ampules used due to gender or
education in both groups (p>0,05). Additional analysis
showed that post operative morbidity was present in
4 (6,45%) of the patients with acute and 2 (3,23%) of the
patients with chronic cholesystitis with no significant
differences between the groups.
DISCUSSION
Although many authors are giving the advantage to early
laparoscopic cholecystectomy for treatment of acute
cholecystitis, the routine laparoscopic cholecystectomy
in terms of emergency can be a challenge, especially in
public health where the necessary staff and adequate
working conditions are not always available. (12) Around
30% of patients with acute cholecystitis in USA are
treated with laparoscopic cholecystectomy, whereas in
Great Britain about 20% of surgeons prefer laparoscopic
cholecystectomy for acute cholecystitis. (13) Some studies
underline that the average postoperative hospital stay in
study group was 2,59 days, while in control group it was
1,42 days. Although postoperative hospital stay of patients
from the study group was almost the twice longer, yet
they have had only one hospital admission. According to
Multiple Response Items, postoperative hospital stay in
the majority of patients from the study group, respectively
in 48 patients (77,42%) was up to 3 days, whereas in 14
(22,58%) it lasted from 4-7 days. In the study of Biswas (14),
the average postoperative hospital stay in patients with
AC treated with laparoscopic cholecystectomy was 2,8
days, whereas in the study of Kok Ren Lim was 3,45 days.
(15).
In one study, the average postoperative stay for the group
with early laparoscopic cholecystectomy implemented
zero to three days from the onset of the symptoms
was 1,68 days, and in the group where laparoscopic
cholecystectomy was implemented four to seven days
from the onset of the symptoms it was 4,17 days. The
average postoperative hospital stay in the group with
chronic cholecystitis the average postoperative stay was
1,42 days. There is no evidence of statistically significant
difference between the average postoperative hospital
stay of the patients with chronic cholecystitis compared
to the patients with acute cholecystitis operated within 72
hours. In the study of Biswas (16), average postoperative
hospital stay for the subgroup 1 was 2 days, and for the
subgroup 2 it was 3,5 days. One other study conducted by
Pessaux (17) reported different results, where the mean
postoperative hospital stay was 7,6 days for subgroup 1
and 11,4 for subgroup two.
For postoperative analgesia, ketoprofen and tramadol
were used. In the group with acute cholecystitis, the
average dose of 0.57 grams of ketoprofen were used per
patient, whereas in the group with chronic cholecystitis
the average dose of ketoprofen was 0.38 grams per
patient. In terms of the tramadol, in the study group
were consumed approximately 0.38 grams per patient
, and 0.28 grams in the control group. It is clear that
in the acute cholecystitis, the pain as a symptom is
more pronounced and more intense than in patients
with chronic cholecystitis, besides that, during the
laparoscopic cholecystectomy in acute cholecystitis
more extensive dissection is made with consequent
greater tissue trauma. There is no statistically significant
difference (p>0,05) in terms of the amount of different
types of analgesics used in patients from the study and
control group. In randomized studies of several authors,
the postoperative analgesic therapy is multimodal,
and the most commonly used are non-steroidal antiinflammatory analgesics. (18, 19, 20) The need for a larger
number of vials with analgesics have patients in whom
4-7 days have gone after the onset of symptoms. There is
a significant association (p<0,01)) between the number of
applied vials of analgesics and time of onset of symptoms
until intervention. The study of Colizza, conducted in
2004 on a sample of 242 patients, showed that ceftriaxone
is the gold standard for postoperative antibiotic therapy
in biliary surgery for prevention of mild and severe
infections. (21)
CONCLUSIONS
Early laparoscopic cholecystectomy is now accepted
as a safe surgical procedure for acute cholecystitis and
there are several lines of strong evidence supporting
the introduction of this method for patients with acute
cholecystitis. It has been expected for patients with acute
cholecystitis, during the period of post laparoscopic
treatment, besides longer hospital stay to use more
antibiotics and analgesia. However, the confidence
intervals are wide for many of the outcomes measured
and hence significant benefits and harms may be
overlooked. For exact cost benefit of early laparoscopic
cholecystectomy more additional focused research is
needed.
REFERENCES
1. Tokyo guidelines for the management of acute cholangitis and cholecystitis. J Hepatobiliary Pancreat Surg.
2007;14:1–121
2. Indar AA, Beckingham IJ Acute cholecystitis: Clinical
Review; BMJ 2002;325:639–43
3. Ninomiya K, Kitano S, Yohida T, Bandoh T, Matsumoto T
(1998) Comparison of pneumoperitoneum and abdominal wall lifting as to hemodynamics and surgical stress
response during laparoscopic cholecystectomy. Surg
Endosc 12:124–128
4. Ogawa T, Shimizu S, Mizumoto K, Uchida A, Yokohata K,
Chijiiwa K, Tanaka K (2001) Comparison of laparoscopic
cholecystectomy versus open cholecystectomy in patients with cardiac valve replacement. J Hepatobiliary
Pancreat Surg 8:158–160
5. Schirmer BD, Edge BS, Dix J, et al. (1991) Laparoscopic
cholecystectomy: treatment of choice for symptomatic
cholelithiasis. Ann Surg 213: 665–676
6. Hirota M, Tadahiro T, Kawarada Y, et al. (2007) Diagnostic criteria and severity assessment of acute cholecystitis: Tokyo Guidelines. J Hepatobiliary Pancreat Surg
According to the Multiple Response Items analysis, in the
14:78-82
majority of patients from both groups, from 0 to 3 vials of
7. Chandler CF, Lane JS, Ferguson P, Thompson JE, Ashley
antibiotics were used. There is no statistically significant
SW (2000) Prospective evaluation of early versus dedifference (p>0,05) in terms of the number of used vials
layed laparoscopic cholecystectomy for treatment of
of antibiotics in patients from the study and control
acute cholecystitis. Am J Surg 66:896–900
group. Sharma, in his work, suggests that prophylactic
8. Jarvinen HJ, Hastbacka J (1980) Early cholecystectomy
use of single dose of antibiotic before surgery, does not
for acute cholecystitis: a prospective randomized study.
reduce the risk of postoperative infection at the site of
Ann Surg 501–505
the operation (surgical site infection). (22) In our study,
all patients, antibiotics are given peri-and postoperative. 9. Norrby S, Herlin P, Holmin T, Sjodahl R, Tagesson C
(1983) Early or delayed cholecystectomy in acute chol- 16. Kok Ren Lim et al.: Risk factors for conversion to open
surgery in patients with acute cholecystitis undergoing
ecystitis? A clinical trial. Br J Surg 70: 163–165
interval laparoscopic cholecystectomy. Ann Acad Med
10. Kum CK, Eypasch E, Lefering R, Math D, Paul A, NeuSingapore 2007; 36:631-5
gebauerE, Troidl H (1996) Laparoscopic cholecystectomy
for acute cholecystitis: is it really safe? World J Surg 17. Biswas SK, Saha JC, Rahman MM, Rahman RA.: Laparoscopic cholecystectomy in acute calculous cholecys20:43–49
titis-experience at district level hospital. Fardipur Med.
11. Strasberg SM, Hertl M, Soper NJ. An analysis of the
Col.J 2010; 5(1):3-6.
problem of biliary injury during laparoscopic cholecys-
18. Pessaux P, Tuech JJ, Rouge C.: A prospective comparative study in patients with acute vs. chronic cholecysti12. Tokyo guidelines for the management of acute cholantis. Surg endosc 2000, 14:358-361.
gitis and cholecystitis. J Hepatobiliary Pancreat Surg.
19. Bisgard T, Kehlet H, Rosenberg J: Pain and convales2007;14:1–121.
cence after laparoscopic cholecystectomy. Ann R Coll
13. Cameron IC, Chadwick C, Phillips J, Johnson AG: ManSurg Engl 2001; 167:84-96.
agement of acute cholecystitis in UK hospitals: time for
tectomy. J Am Coll Surg. 1995;180:101–25.
20. Bisgard T, Klarskov B, Rosenberg J, Kehlet H: Characteristics and prediction of early pain after laparoscopic
14. Senapati PS, Bhattarcharya D, Harinath G, Ammori BJ.:
cholecystectomy. Pain 2001; 90:26109.
A survey of the timing and approach to the surgicalmanagement of cholelithiasis in patients with acute bil- 21. Wills VL, Hunt DR: Pain after laparoscopic cholecystectomy. Br J Surg 2000; 87:273-84.
iary pancreatitis and acute cholecystitis in the UK. Annals of Royal College of Surgeons of England 2003; 85 22. Colizza S et al.: Surgical infection after laparoscopic chol(5):306–12).
ecystectomy. Chir Italiana 2004 May-June;56(3):397-402.
a change. Postgrad. Med. J. 2004;80;292-294
15. Biswas SK, Saha JC, Rahman MM, Rahman RA.: Lapa- 23. Sharma N et al.: Role of profilactic antibiotics in laparoscopic cholecystectomy in acute calculous cholecysroscopic cholecystectomy and risk factors for surgical
titis-experience at district level hospital. Fardipur Med.
site infections: a randomized controlled trial. Surg InCol.J 2010; 5(1):3-6.
fect (Larchmt). 2010 August; 11 (4):367-70.
KOLECISTITI AKUT KUNDREJT ATIJ KRONIK – HOSPITALIZIMI DHE PËRDORIMI I
ANTIBIOTIKËVE DHE ANALGJETIKËVE
Selmani R1, Karagjozov A1, Velik-Stefanovska V2, Begovic G1, Rushiti Q1, Karpuzi A3.
1
Klinika Universitare për Kirurgji Digjestive, Fakulteti i Mjekësisë, Shkup, Maqedoni
2
Instituti për Epidemiologji dhe Biostatistikë, Fakulteti i Mjekësisë, , Shkup, Maqedoni
Spitali i përgjithshëm i qytetit “8 Shtatori”, Reparti i kirurgjise urgjente dhe të përgjithshme, Shkup,
Maqedoni
3
abstrakt
Hyrje: Kolecistektomi, gjerësisht është perdorur si procedurë kirugjikale për kolecistitin akut. Kolecistektomi e
hershme laparoskopike është e nderlidhur me përparësitë siç jane: redukimi i qendrimit spitalor, pushimit mjekësor
dhe shpenzimet e kujdesit shëndetësor, ndërsa sa i përket mortalitetit dhe morbiditetit nuk ka disavantazhe.
Qëllimi: Qëllimi i studimit është të analizojë dallimet në kohëzgjatjen e qëndrimit spitalor dhe përdorimit të
analgjetikëve dhe të antibiotikëve tek pacientët me kolecistit akut kundrejt tyre me kolecistit kronik, të cilët i janë
nënshtruan kolecistektomisë laparoskopike.
Materialet dhe metodat: Një studim analitik me raste të kontrolluara është bërë në Klinikën Universitare
për kirurgji digjestive në Shkup brenda një periudhe prej 27 muajve, 2009/2011. Një mostër e 124 pacientëve
të diagnostikuar me kolecistit është anketuar. Grupi i parë përfshin 62 pacientë me kolecistit akut të cilëve
kolecistektomi laparoskopike është bërë gjatë shtatë ditëve të para të fillimit të simptomave. Grupi i dytë përfshin
62 pacientë me kolecistit kronik të cilët gjithashtu i janë nënshtruar kolecistektomisë laparaskopike.
Rezultatet: Kohëzgjatja e kolecistektomisë laparaskopike ishte dukshëm më e gjatë tek pacientët me kolecistit
akut krahasuar me pacientët me kolecistit kronik (Pearson Chi – square test = 13,64 df = 1 p = 0,001). Kohëzgjatja
mesatare e qendrimit spitalor për pacientët me kolecistit akut ishte 2,59 ± 1,77 ditë dhe për pacientët me kolecistit
kronik ishte 1,56 ± 0,88 ditë. Dallime sinjifikante në kohëzgjatjen e qëndrimit spitalor është gjetur në mes të dy
grupeve (Suden t testi = 4,09 df = 122 p = 0,001). Nuk ka dallime të mëdha në mes të grupeve në përdorimin të
një ose dy lloje të analgjetikëve (p> 0.05). Të dy llojet e antibiotikëve ishin dukshëm më të përdorura në grup me
kolecistitin akut (Pearson Chi – square test = 4,59 df = 1 p = 0.032). Studimi gjithashtu nuk ka treguar dallime të
mëdha në mes të llojeve të analgjetikëve ose antibiotikëve të përdorur në raport me gjininë apo arsimimin në të
dyja grupet e analizuara (p> 0.05).
Konkluzionet: Për të përcaktuar në mënyrë egzakte benefitet dhe koston e kolecistektomisë së hershme
laparaskopike nevojiten hulumtime shtesë të fokusuara.
Fjalët kyçe: Kolecistit akut, kolecistektomi laparoskopike, kolecistit kronik, qendrimi spitalor, antibiotikët,
analgjetikët
Ten years of medical abortion in Albania
Dhjetë vjet abort medikal në Shqipëri
Kati K.1, Gliozheni O.1, Kallfa E.1, Ndoni E.1, SulejmaniE.1
1
University Hospital for Obstetrics & Gynecology “Koço Gliozheni”, Tirana, Albania
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 229 -236
ABSTRACT
Objective: To explore the acceptability and feasibility of introducing mifepristone-misoprostol for early medical
abortion in home and clinic settings in Albania.
Methods: This was a prospective study testing a simplified mifepristone-misoprostol regimen in the University
Hospital for Obstetrics & Gynecology “Koço Gliozheni” in Tirana, Albania. Women (n=1636) with amenorrhea of 8
weeks or less received 200 mg mifepristone in the clinic and then chose whether to take 400µg of oral misoprostol
2 days later either at home or in the clinic.
Results: Nearly 97% of women successfully terminated their pregnancies using the simplified regimen. Almost all
women found the method either satisfactory or highly satisfactory (92.8%). Most part of women who were given the
option selected the home use protocol. Women choosing home administration of misoprostol were able to manage
the medical abortion process on their own.
Conclusion: A reduced dose mifepristone medical abortion regimen with home administration of misoprostol is
feasible for introduction into healthcare facilities in Albania.
Key words: Medical abortion, Mifepristone, Misoprostol, Albania
INTRODUCTION
A medical abortion is a type of non-surgical abortion
in which abortifacient pharmaceutical drugs are
used to induce abortion. Medical abortion became an
alternative method of abortion with the availability
of prostaglandin analogs in the 1970s and the
antiprogestogen mifepristone in the 1980s.The most
common early first-trimester medical abortion regimens
use mifepristone in combination with a prostaglandin
analog (misoprostol or gemeprost) up to 56 days of
gestational age, methotrexate in combination with
a prostaglandin analog up to 49 days gestation, or a
prostaglandin analog alone[1]. Mifepristone–misoprostol
combination regimens work faster and are more effective
at later gestational ages than methotrexate–misoprostol
combination regimens.[2] Mifepristone–misoprostol and
methotrexate–misoprostol combination regimens are
more effective than misoprostol alone.[3] Medical abortion
regimens using mifepristone in combination with a
prostaglandin analog are the most common methods
used to induce second-trimester abortions in Canada,
most of Europe, China and India;[4] in contrast to the
United States where 96% of second-trimester abortions
are performed surgically by dilation and evacuation.
[5] The early first-trimester medical abortion regimen
(200 mg of oral mifepristone, followed 24–48 hours
later by 800 mcg of buccal misoprostol) currently used
by Planned Parenthood clinics in the United States since
April 2006 is 98.3% effective through 59 days gestation.[6]
A 2011 systematic review found that it was simpler and
equally safe to administer mifepristone in clinic and have
the pregnant woman later take misoprostol at home as it
was to administer both drugs in the clinic.[7]
Since 1992, women in Albania have had the legal right to
an abortion. The laws related to abortion were further
liberalized in 1995 with the passage of the “Law on
Interruption of Pregnancy”, which permits abortion up
to 12 weeks from the presumed date of conception on
a woman’s request or mental or social distress. After
the legalization of abortion in 1992, abortion ratios
increased dramatically between 1992 and 2007 with over
40 abortions for every 100 live births[8,9]. However, as
family planning has become more available, abortion
ratios have decreased in recent years. Recent estimates
range from a ratio of 7.3 abortions to 17.2 abortions per
100 live births[10]. Nevertheless, abortion remains a
common method of fertility regulation for many women
in Albania.
In Albania, abortions must be performed by a physician,
in either a public or private health institution. Albanian
women’s choice of abortion method, until 2002, was
limited. Surgical abortion using dilatation and curettage
under local anesthesia was the standard of care at most
facilities providing abortion services.
abortion providers in Albania. This was the providers’
first experience with medical abortion.
Women seeking termination of intrauterine pregnancies
could participate if they: had amenorrhea of 8 weeks or
less based on clinical examination, menstrual history and
ultrasound examination; had no contraindications to the
study drugs, were 18 years or older, lived or worked within
1 h of the study site, agreed to provide an address and
telephone number and return for a follow-up visit. Eligible
women learned of the study when they presented for
surgical terminations. At the beginning, the Population
Council’s Institutional Review Board approved the study
protocol. All women gave informed consent.
Women made two clinic visits or more. At the first visit,
they received 200 mg mifepristone and were asked to
select clinic or home administration of misoprostol.
Women selecting home administration were given an
envelope containing two tablets of 200 mg misoprostol.
Women were instructed to swallow the misoprostol 2
days after the mifepristone administration and to take the
pain medication as needed. Women were also counseled
on danger signs and the importance of the follow-up visit
for confirmation of the success of the procedure. Women
were instructed to call the clinic if they had any questions
about symptoms or side effects, or if they had any other
This study examines the acceptability and feasibility of concerns. They were also advised to return to the clinic
medical abortion introduction in a tertiary level maternity if their bleeding was very heavy or persistent or if they
hospital in Tirana, and also explored the feasibility of two desired a surgical intervention at any time.
medical abortion service delivery options, that differ from
the standard registered label used in must part of Europe: Women choosing clinic administration returned to the
a reduced dose of mifepristone (200 vs. 600 mg) and the clinic on day 3 where they took 400 mg misoprostol
orally and were observed for 3 h. To all women was
possibility of home administration of misoprostol.
recommended four 200-mg ibuprofen tablets at the end
The efficacy of the reduced dose has been demonstrated of visit one to use at their own discretion. Women who
in research by the World Health Organization and in selected misoprostol home administration could return
clinical studies in the United States[12,13]. The efficacy to the clinic to take the misoprostol if they changed
of the reduced (200 mg) mifepristone dose and home their minds and preferred clinic administration. Women
administration of misoprostol have been reported in returned for follow-up on day 14. At the follow-up visit,
studies in several countries and health care delivery abortion status was determined using clinical exam and
settings.
often ultrasound. Women with complete abortions were
discharged at the 2-week follow-up visit. Women with
METHODS
incomplete abortions were offered the choice of waiting
This study was conducted from October, 2001, to an additional week to confirm their abortion status. If
December, 2012, at the University Hospital for Obstetrics women did not wish to wait an additional week, a surgical
& Gynecology “Koço Gliozheni”, in Tirana, Albania. completion was scheduled. Surgical interventions were
The hospital regularly provide abortion services using provided to all women with ongoing pregnancies.
Mifepristone-misoprostol medical abortion, which has
been available in many parts of Europe for over a decade,
was not available in Albania, before 2002. Mifepristone
and misoprostol have now been used for early abortion by
millions of women in developed countries and such use
has been associated with a very low rate of complications,
comparable to rates for early surgical abortion [11].
The introduction of mifepristone-misoprostol medical
abortion in Albania has the potential to expand access to
safe abortion services and provide women with increased
reproductive choice.
dilatation and curettage or electric vacuum aspiration For the purposes of this study, a complete abortion was
under IV or local anesthesia and is among the largest defined as either a complete expulsion, expulsion with
remains (i.e. clots or decidua) that the provider believed Table 1 Participant characteristics*
could be expelled spontaneously, or abortion with
Home
Clinic
All
P value
users
users
users
products of conception in the vagina or so that could
(n=1445)
(n=191) (n=1636)
be removed with forceps. An incomplete abortion was
Age (mean years,
293.2
30.4 (6.6)
30.1(6.5)
0.798
defined as more than minimal products of conception in
SD)
(6.2)
the uterus that the provider believed will not be expelled Years of education (%)
spontaneously. An ongoing pregnancy was defined as a 0.825
Primary school
6.2 (90)
5.6 (11)
6.2 (101)
viable pregnancy assessed with either presence of a fetal
48.7
heart beat on ultrasound or an increase in uterine size
High school
49.1 (709) 46.2 (88)
(797)
commensurate with 2 weeks of fetal growth since last
41.7
University
41.4 (598) 44.3 (85)
visit.
(683)
Ultrasonography was used on an as-needed basis for the
initial estimation of gestational age, the diagnosis of
ectopic pregnancy and the diagnosis of both incomplete
abortions and ongoing pregnancies.
At the beginning of the study, in order to become more
familiar with the abortion process, the first 10 women
enrolled were not offered a choice of home misoprostol
administration and were required to return to the clinic
for prostaglandin administration, and all other women
enrolled were given the option of home administration.
At each visit, providers completed standardized
questionnaires.
Questions
covered
procedures,
medications, side effects or problems and the women’s
reactions to the abortion experience. Study outcomes
included a successful medical abortion (i.e. an abortion
completed without any surgical procedure) and
assessments of patient satisfaction with the method.
Women completed daily symptom diaries to record
their side effects outside the clinic. The diary card also
included instructions about what to do in the event of an
emergency and how to contact the clinic with questions
or concerns. Stata SE (Version 8.2) was used to analyze the
data. Where appropriate, descriptive analyses used the
Chi-square tests for categorical variables and t-tests for
continuous data. The P values of comparison designated
as statistically significant were <0.05.
RESULTS
Patient population
In total, 1636 women (home users: 1445; clinic users:
191) participated in the study (Table 1). Women were on
average 30.4 years of age and had at least a high school
education or higher (76.2%). Three-quarters (74.6%) of the
sample were married. For slightly less than half (42.5%) of
the sample, this was their first abortion.
Unknown
3.3 (48)
3.7 (7)
3.4 (55)
Married (%,n)
72.0
(1040)
73.0 (139)
72.0
(296)
0.728
Gestational age in days**
(mean,SD)
41.6 (6.5)
42.2 (5.9)
41.8
(6.3)
0.368
Gravidity (mean,SD)
3.4 (1.8)
3.2 (1.9)
3.4 (1.83)
0.799
0.573
0.127
Primigravida (%)
20.2 (292)
18.7 (36)
20.0
(328)
First abortion (%)
32.4 (468)
34.5 (66)
32.6
(534)
* For all variables in the Table 1, differences between misoprostol
administration locations are not significant at P<0.05.
** Four women were missing data for gestational age.
Compliance and efficacy
Compliance with the study protocol was high in both
sites (Table 2). Only two women did not take misoprostol
at all or on time. Of the two cases that did not complete
the protocol, one of them successfully terminated
her pregnancy with mifepristone alone and the other
one underwent a surgical intervention because of an
incomplete abortion. Only five women did not return
for follow-up. A phone call to the study clinic provided
evidence of successful medical abortion in three of these
cases. In the remaining two cases, no estimation of
abortion outcomes was possible.
Following established methods, we classified failure
of abortion as method or user-choice (i.e. due to the
preference of woman or provider)[14]. Successful cases
were defined as complete abortions without recourse to
surgical evacuation at any point during the study period.
Incomplete abortions were defined as cases requiring an
additional surgical intervention to complete the uterine
evacuation. Ongoing pregnancies were defined as a
viable pregnancy assessed with either presence of a fetal
heart beat on ultrasound or an increase in uterine size
commensurate with 2 weeks of fetal growth since last
visit.
Almost all (97.3%) women enrolled in the study successfully
terminated their pregnancies with this medical abortion
regimen. There was no statistically significant variation
in success rates between women in the two user groups
(home users: 97.2%; clinic users: 97.9%). The overall success
rate is similar to the rates reported from other studies of
this regimen[15,16]. The rate of ongoing pregnancy (0.7%)
is slightly lower than that mentioned in previous studies
of this regimen. In two cases of excessive bleeding, study
staff performed a surgical procedure as a haemostatic
measure.
(30.9%) of women reported that they selected the method
because it had been recommended by a friend or other
person.
Table 3 Reason for choice of method (%, n)
Reason for choice of
method**
Fear of surgical
procedure
MA easier, more
comfortable
Fewer complications or
safer
than surgical procedure
Less painful
Recommended by friend
or other
Person
Would like to try new
method
Home users Clinic users
(n=1424)
(n=188)
All users
(n=1612)
23.5 (335)
30.4 (57
24.3 (392)
25.3 (360)
35.8 (67)
26.5 (427)
8.7 (124)
10.3 (19)
8.9 (143)
In nine cases, surgical procedures were performed at
2.4 (34)
4.2 (8)
2.6 (42)
the woman’s request or the provider’s preference. Seven
31.3 (446)
28.2 (53)
30.9 (499)
women requested a surgical intervention prior to the end
of the study period. In the two failures due to provider
12.2 (173)
16.4 (31)
23.9 (86)
preference, the provider unnecessarily performed
a surgical intervention on day 12 after identifying **Women were asked to name up to two reasons for their decision.
asymptomatic debris in the uterus with an ultrasound
To all study participants (n=1636) were given the option
examination.
to administer their misoprostol either at home or at the
Table 2 Medical abortion outcome (%, n)*,**
clinic. Most part of women (83%) who were given the
All users
option selected the home use protocol. Table 4 describes
(n=1424)
(n=188)
(n=1612)
the reasons for this choice. Of those women who were
Success rate
96.7 (1377)
97.2 (183)
96.8 (1560)
given the choice of administration, women who selected
Failure rate
3.3 (47)
2.8 (5)
3.2 (52)
home use chose this place of administration because they
Clasification of failure ***
preferred to be at home (63.2%) or found it more private or
Ongoing pregnancy
0.7 (10)
1.0 (2)
0.7 (12)
confidential (32.2%). Almost three-quarters (72.2%) of the
women who chose to administer misoprostol in the clinic
Incomplete
0.8 (11)
1.0 (2)
0.8 (13)
abortion
did so because they preferred to be near a healthcare
worker.
Clinically indicated
surgical Abortion
0.6 (8)
Provider
convenience or
woman’s request
0.6 (8)
0.5 (1)
0.6 (9)
Table 4 0.5 (1)
0.6 (9)
* Women who were lost to follow up (n=21) or did not administer
misoprostol (n=3) were excluded from the analysis.
**There is not a statistically significant association between
misoprostol administration location and abortion outcomes
(P=0.659).
***Failures were classified into four categories as defined by
Winikoff et al.[14]
Choice of method and misoprostol administration
Reason for choice of place of administration
(%, n)*
Reason for choice of
place of
administration**
More compatible with
household/
work responsibilities
Less travel, no time to
return to clinic
More private,
confidential
Perceived to be safer
Prefer to be at home
Prefer to be in the
hospital
Concerned about correct
Administration
(n=1403)
(n=182)
All users
(n=1585)
7.7 (108)
3.4 (6)
7.2 (114)
1.5 (21)
0.0 (0)
1.3 (21)
38.2 (536)
0.0 (0)
33.8 (536)
2.1 (29)
8.7 (16)
2.8 (45)
Table 3 shows the reasons women elected to use the
65.3
(916)
2.8
(5)
58.1
(921)
medical abortion regimen. Women reported that they
0.3 (4)
73.6 (134)
8.7 (138)
chose medical abortion because they believed it was easier and more comfortable than surgical abortion (26.5%)
0.1 (2)
11.0 (20)
1.4 (22)
or were afraid of the surgical alternative (24.3%). Almost
one-quarter (24.8%) of women reported that they select- * 27 women who were not given the option of choosing place of
administration were excluded from the analysis.
ed medical abortion for more privacy. Almost one-third ** Women were asked to name up to two reasons for their decision.
Companionship during medical abortion
Women who selected to administer the misoprostol at
home were asked if they had companionship at home
during the abortion process (data not shown). About twothirds (65.7%) of women reported that they were not alone
when they took their prostaglandin. Of those women who
had companionship during the medical abortion process,
over one-third (34.2%) of women reported that their
husband or partner was present. Women also reported
that a friend (21.5%) or family member (29.7%) was there
following misoprostol administration. Women who were
alone at the time of misoprostol administration were
asked if they would prefer to be accompanied during a
future medical abortion and almost one-half (49.8%)
reported no need or desire for companionship during
prostaglandin administration.
imaginable. Using this scale, women reported a mean pain
score of 2.8. Clinic users reported significantly more pain
than those women who elected to administer misoprostol
at home (clinic users: mean 3.2; home users: 2.67) (P<0.05).
There was no statistically significant association between
mean pain score and socio-demographic variables such
as education, age or history of abortion. Nearly all
(91.1%) women reported that they received adequate pain
medication to manage their side effects.
Phone calls and unscheduled visits to the study clinic were
also recorded (data not shown). Only 5.1% of all women
made one or more unscheduled visits to the clinic, with
no statistical difference between user groups. Over onequarter (27.5%) of all women, however, made one or more
calls to the study hotline. The difference between the
proportion of home and clinic users who used the clinic
hotline was not statistically significant.
Women were also asked where they would like to take
Table 5 Women’s reports of side effects
misoprostol if they needed another medical abortion. Most
Total
(88.0%) women preferred future home administration,
(n=1018)
(n=176)
(n=1194)
with 95.7% of current home users and 78.3% of clinic users Side effects (%, n)
Any bleeding*
97.4 (992)
96.8 (170) 97.3 (1162)
indicating they would take the pills at home. Women who
Nausea
58.4 (594)
65.6 (115) 59.3 (709)
were assigned to clinic use were excluded from these
Vomiting
24.7
(251)
23.5 (41)
24.4 (292)
analyses. About twenty percent of women who chose to
Pain/Cramps
35.2 (358)
27.7 (49)
34.1 (407)
administer misoprostol in the clinic would also elect this
Fever/Chills
13.6 (138)
12.3 (22)
13.4 (160)
place of administration in the future. The association
Duration of side effects
between location of present and future location of Bleeding (mean days,SD):
All bleeding
8.2+3.84
8.4+3.78
8.2+3.82
misoprostol administration was statistically significant
(P<0.001). While only 4.3% of home users would switch Heavy bleeding (> 1.9+1.74
2.0+1.97
1.9+1.76
period)
the place of administration, 78% of clinic users reported
Normal bleeding
3.2+2.44
3.7+1.53
3.3+2.38
they would prefer home administration in the future.
(like period)
Management of side effects
Women used diary cards to record side effects, including
bleeding, and use of pain medication during the abortion
process (Table 5). Almost one-quarter (25.9%) of women
enrolled in the study failed to complete their diaries.
Women who completed their diary cards reported
an average of 8 days of bleeding, with little difference
between the two user groups. Women in both user groups
also reported experiencing similar durations of other side
effects such as nausea (mean 1.2 days), vomiting (mean 0.8
days), pain and cramps (mean 0.6 days) and fever or chills
(mean 0.3 days).
Women were asked to rate the severity of the pain during
the medical abortion procedure using a visual analogue
scale with circles of increasing size numbered from one
to seven. The smallest circle (1) represented no pain at
all and the largest circle (7) represented the worst pain
Light bleeding
3.0+2.58
2.6+2.31
(< period)
Other side effects (mean days, SD)
Nausea
1.1+1.36
1.2+1.37
Vomiting
0.7+1.20
0.7+1.09
Pain/Cramps
0.6+1.21
0.5+1.22
Fever/Chills
0.3+0.77
0.3+0.73
Mean pain score** 2.65+1.08
3.06+1.29
2.9+2.55
P value
0.423
0.827
0.972
0.344
0.895
0.739
0.838
0.258
0.435
1.1+1.36 0.735
0.7+1.10 0.949
0.6+1.21 0.525
0.3+0.77 0.926
2.70+1.12 0.017
* 418 women did not report experiencing any bleeding on their
home study card.
**Difference between misoprostol administration locations is
significant at P<0.05.
Satisfaction
Women were asked to name the best and worst features
of the medical abortion method (Table 6). Women in
both user groups appreciated that the method was easy,
simple or more convenient (home users: 56.2%; clinic
users: 55.6%). Women also liked the method because
it was more secret or confidential (home users: 42.9%;
clinic users: 38.3%) and almost one-quarter (24.9%), more
quick. Women also reported that it caused less anxiety or DISCUSSION
fewer worries (home users: 4.4%; clinic users: 4.1%). Very
The study results showed a high rate of success and
few (2.2%) women reported that the method had no best
high level of satisfaction with the method. Nearly 97%
features.
of women successfully terminated their pregnancies
Women were also asked to name the worst features of using the simplified regimen. The success rate is slightly
the method. Over a third (36.7%) of women reported that higher than other similar trials conducted in Tunisia and
the method had no worst feature. Other women reported Vietnam using the reduced dose regimen where efficacy
that they disliked the bleeding (home users: 30.6%; clinic rates were 92.8 and 91.1%, respectively[14]. While the
users: 36.8%) or pain and cramps (home users: 16.2%; success rate is high for providers’ first experience with
clinic users: 28.1%) experienced during the medical the method, preliminary results of a study of similar
abortion. A few women also reported that they felt the regimen, conducted by Gynuity Health Projects in
procedure took too long (home users: 7.4%; clinic users: collaboration with colleagues at the Municipal Clinical
13.1%) or caused fear or anxiety (home users: 9.5%; clinic Hospital in Chisinau, Moldova, also show a high success
users: 5.8%).
rate[18]. The findings suggest that the learning curve for
providers offering the method may differ in different
Regardless of the place of administration, most women
settings.
reported that they were satisfied or very satisfied with
the method (home users: 92.8%; clinic users: 90.7%) (data The home use regimen was very popular among women
not shown). Not surprisingly, women with failed medical enrolled in the study. The majority of women who chose to
abortions were more likely to report dissatisfaction with take their prostaglandin at home also indicated that they
the method: Less than 0.5% (n=6) of women with successful would select home administration again. Of those women
abortions indicated that they were either unsatisfied or who elected to take misoprostol in the clinic, almost
very unsatisfied with the method. Of those women who 78% reported that they would take the prostaglandin at
underwent a successful abortion, 92.5% reported that the home if they needed another medical abortion. Home
method was satisfactory or very satisfactory.
administration of misoprostol is an acceptable and
safe option for the introduction of medical abortion in
Table 6. Best and worst features of medical abortion (%,n)
Albania.
Home users Clinic users All users
(n=1018)
(n=176)
(n=1194)
Best features*
Easier, simpler, more
convenient
Perceived less pain
No surgery (fear surgery)
Perceived as safer,
healthier
Secret, more confidential
No complications,
negative health risks
Less anxiety, fewer
worries
Quick
No best feature
56.2 (572)
55.6 (98)
56.1 (670)
19.3 (196)
12.4 (126)
7.3 (13)
24.6 (43)
17.5 (209)
14.1 (169)
17.5 (178)
23.3 (41)
18.3 (219)
42.9 (437)
38.3 (67)
42.2 (504)
8.5 (86)
6.9 (12)
8.2 (98)
4.4 (45)
4.1 (7)
4.4 (52)
24.9 (253)
25.1 (44)
24.9 (297)
2.5 (25)
0.6 (1)
2.2 (26)
Home users Clinic users All users
(n=1018)
(n=176)
(n=1194)
Worst features*
Bleeding
30.6 (311)
36.8 (65)
31.4 (376)
Pain and cramps
16.2 (165)
28.1 (49)
16.8 (67)
Fatigue
7.2 (73)
2.4 (4)
6.4 (77)
Nausea/Vomiting
6.9 (70)
4.5 (8)
6.5 (78)
Fear/Anxiety
9.5 (97)
5.8 (10)
8.9 (107)
Procedure took too long
7.4 (75)
13.1 (23)
8.2 (98)
No worst feature
36.7 (374)
37.2 (65)
36.7 (439)
*Women were asked to name up to two reasons for their decision.
Women choosing home administration of misoprostol
were able to manage the medical abortion process on their
own. Of those women who elected home administration,
over two-thirds were not alone when they administered
the prostaglandin. Women who administered the
prostaglandin at home were not significantly more
likely to make either unscheduled visits or calls to the
clinic. However, over one-quarter of all women made
an unscheduled phone call to the clinic. Regardless of
location of misoprostol administration, materials should
be developed in order to inform women about what to
expect after the ingestion of misoprostol. Together with
comprehensive provider counseling, these materials
will help address women’s concerns about the medical
abortion process.
While the study was not designed to test the feasibility
of providing medical abortion without routine use of
ultrasound, the study findings suggest that the method
may be provided in settings where access to ultrasound
is limited. While a significantly larger sample is required
to thoroughly test the safety and feasibility of providing
medical abortion with limited use of ultrasound, our
study underscores the need for additional research in
this area and the development of standard protocols
for providing medical abortion where access to such
technology is limited.
effective through 63 days gestation—with an ongoing
pregnancy rate of about 0.5%, and an additional 1% of
patients having uterine evacuation for various reasons,
including problematic bleeding, persistent gestational
sac, clinician judgment or patient request.
Overall, the study findings strongly support the 6. Ngo, T. D.; Park, M. H.; Shakur, H.; Free, C. (2011). “Comparative effectiveness, safety and acceptability of mediintroduction of medical abortion in the Albanian health
cal abortion at home and in a clinic: a systematic resystem. The research has demonstrated the safety,
view”.Bulletin of the World Health Organization 89 (5):
efficacy and popularity of the method among women
360–370.
and providers in Albania. Finally, the study also has
demonstrated that home use of misoprostol is a safe and 7. Rachel K.; Kooistra, Kathryn (March 2011). “Abortion
feasible alternative for Albanian women.
incidence and access to services in the United States,
2008”. Perspect Sex Reprod Health. 43 (1): 41–50. 94%
of nonhospital medical abortions used mifepristone
REFERENCES
and misoprostol—6% used methotrexate and misopros1. Kulier, Regina; Kapp, Nathalie; Gülmezoglu, A. Metin;
tol in the United States in 2008. Stein, Rob (January 11,
Hofmeyr, G. Justus; Cheng, Linan; Campana, Aldo (No2011). “Decline in U.S. abortion rate stalls”. The Washvember 9, 2011). “Medical methods for first trimester
ington Post. p. A3.
abortion”. Cochrane Database Syst Rev. (11): CD002855.
8. Center for Reproductive Rights. Women of the world:
2. Creinin, Mitchell D.; Danielsson, Kristina Gemzell
Laws and policies affecting their reproductive lives –
(2009). “Medical abortion in early pregnancy”. In Paul,
East Central Europe. New York: Center for Reproductive
Maureen; Lichtenberg, E. Steve; Borgatta, Lynn; Grimes,
Rights, 2003.
David A.; Stubblefield, Phillip G.; Creinin, Mitchell D.
9. Nuri, B. In: Trageakes, E., ed. Health Care Systems in
(eds.). Management of unintended and abnormal pregTransition: Albania. Copenhagen: European Observanancy : comprehensive abortion care. Oxford: Wileytory on Health Care Systems, 2002:4(6).
Blackwell. pp. 111–134. 10. Herold J, Seither R, Ylli A, et al. Reproductive Health
3. Kapp, Nathalie; von Hertzen, Helena (2009). “Medical
Survey, Albania 2002: Preliminary Report. Atlanta, GA,
methods to induce abortion in the second trimester”.
USA, Centre for Disease Control, 2003.
In Paul, Maureen; Lichtenberg, E. Steve; Borgatta,
Lynn; Grimes, David A.; Stubblefield, Phillip G.; Creinin, 11. Hausknecht, R. Mifepristone and misoprostol for early
medical abortion: 18 months experience in the United
Mitchell D. (eds.). Management of unintended and abStates. Contraception 2003;67:463–5.
normal pregnancy : comprehensive abortion care. Ox12. World Health Organization Task Force on Postovulatoford: Wiley-Blackwell. pp. 178–192. ry methods of Fertility Regulation. Comparison of two
4. Hammond, Cassing; Chasen, Stephen T. (2009). “Diladoses of mifepristone in combination with misoprostol
tion and evacuation”. In Paul, Maureen; Lichtenberg, E.
for early abortion: A randomised trial. Br J Obstet GySteve; Borgatta, Lynn; Grimes, David A.; Stubblefield,
naec 2000:107;524 30.
Phillip G.; Creinin, Mitchell D. (eds.). Management of
unintended and abnormal pregnancy : comprehensive 13. Schaff E, Eisinger S, Stadalius L, et al. Low-dose mifepristone 200 mg and vaginal misoprostol for abortion.
abortion care. Oxford: Wiley-Blackwell. pp. 178–192. Contraception 1999;59:1–6.
5. Fjerstad, Mary; Sivin, Irving; Lichtenberg, E. Steve;
Trussell, James; Cleland, Kelly; Cullins, Vanessa (Sep- 14. Winikoff B, Ellertson C, Clark S. Analysis of failure in
medical abortion. Contraception 1996;54:323–7. 15.
tember 2009). “Effectiveness of medical abortion with
Hagri S, Blum J, Gueddana N, et al. Expanding medical
mifepristone and buccal misoprostol through 59 gestaabortion in Tunisia: Women’s experience from a multitional days”. Contraception. 80(3):282–286. The medical
site expansion study. Contraception 2004;70:486–91.
abortion regimen (200 mg of oral mifepristone, followed
24–48 hours later by 800 mcg of vaginal misopros- 15. Elul B, Hajri S, Ngoc NN, et al. Can women in lessdeveltol) previously used by Planned Parenthood clinics in
oped countries use a simplified medical abortion regithe United States from 2001 to March 2006 was 98.5%
men? Lancet 2001;357:1402–5.
16. Blum J, Hajri S, Chelli H, et al. The medical abortion ex- 18. Comendant R. Acceptability and Feasibility of Medical
Abortion in Moldova: Preliminary Results. Presentaperiences of married and unmarried women in Tunis,
tion at meeting ‘Medical Abortion in Ukraine: PromotTunisia. Contraception 2004;69:63–9.
ing Awareness and Enhancing Service Delivery’, Kiev,
17. Akin A, Blum J, Ozalp S, et al. Results and lessons
Ukraine, 2 October 2005.
learned from a small medical abortion clinical study in
Turkey. Contraception 2004;70:401–6.
Dhjetë vjet abort medikal në Shqipëri
Kati K.1, Gliozheni O.1, Kallfa E.1, Ndoni E.1, Sulejmani E.1
1
Spitali Universitar Obstetrik - Gjnekologjik “Koço Gliozheni”, Tiranë, Shqipëri
ABSTRAKT
Objektivi: Të eksplorojë pranueshmërinë dhe mundësinë e përdorimit të mifepristone-misoprostolit në realizimin
e abortit të hershëm medikal në Shqipëri, duke e përdorur atë në shtëpi dhe në klinikë.
Metoda: Ky është një studim prospektiv, i cili teston një regjim trajtimi të thjeshtësuar mifepristone-misoprostol,
në Spitalin Universitar Obstetrik - Gjinekologjik “Koço Gliozheni” në Tiranë, Shqipëri. Gratë (n=1636) me një
amenorrhe prej 8 javë ose me pak, morën 200mg mifepristone në spital dhe me pas ato zgjodhën nëse do të
merrnin 400 µg misoprostol oral, 2 ditë më vonë në shtëpi apo në spital.
Rezultatet: Gati 97% e grave përfunduan me sukses shtatzënitë e tyre duke përdorur regjimet e thjeshtëzuara të
mjekimit. Pothuajse të gjitha gratë (92.8%) ishin të kënaqura ose shumë të kënaqura nga kjo metodë.
Shumica e grave që ju dha mundesia për të zgjedhur, zgjodhen protokollin e përdorimit në shtëpi. Gratë që
zgjodhen përdorimin në shtëpi të misoprostolit ishin në gjendje të menaxhonin vetë procesin e abortit medikal.
Konkluzion: Një dozë e reduktuar e mifepristonit për abortin medikal si dhe regjimi i marrjes në shtëpi të
misoprostolit është plotësisht i mundur të përfshihet në facilitetet e shërbimit shëndetësor në Shqipëri.
Fjalë kyç: Abort medikal, Mifepristone, Misporostol, Shqipëri.
DYSPEPTIC SYNDROME AND THE APPLICATION OF DIAGNOSTIC AND
SINDROMA DISPEPTIKE DHE ALGORITMI DIAGNOSTIKUES DHE
TRAJTUES I SAJ NË PRAKTIKËN KLINIKE NË SHQIPËRI
Bibolli I.1, Bozaxhiu E.2, Sina M.1, Prifti S.1, Çela J.1, Kristo A.1, Babameto A.1
Department of Gastroenterology and Hepatology, University Hospital Center “Mother Teresa”, Tirana,
Albania.
1
Internal medicine, University Hospital Center “Mother Teresa”, Tirana, Albania.
2
Corresponding author: Ilir Bibolli: ilirbibolli@yahoo.com
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 237 -243
ABSTRACT
Background: Dyspeptic syndrome is an evaluating clinical concept. A great work is done on diagnostic criteria but
still exist some difficulties in applying them and therefore treating the dyspeptic syndrome.
Aim: The aim of the study was to determine the main symptoms and to define the diagnostic algorithm between
different upper digestive diseases.
Methods: We took into consideration 615 patients with mean age 43±18 y/old examined during January 31, 2007
and December 2007 because of symptoms of dyspeptic syndrome. After endoscopic examination their symptoms
were classified as organic or functional syndrome. We treated patients diagnosed with functional dyspepsia and
evaluated the improvement in symptoms.
Results: We found organic dyspepsia in 68.3% of patients: 25.9% GERD; 20.2% peptic ulcer; 20.1% gastritis and
2.1 % gastric cancer. Functional syndrome was present in 31.7% of patients. Main complaints of the patients with
functional dyspepsia were: abdominal pain 55% of cases, heartburn 28%, nocturnal pain 6.25, nausea and vomiting
2.5%, flatulence 4%, anorexia 1%, periodic abdominal pain 2%, pain that is relieved with use of antiacids 1.3%.
We treated all patients with functional dyspepsia and revealed that 25% of them were successfully treated with
eradication therapy, 45 % were successfully treated with prokinetics and only 30% of them were successfully
treated with PPI.
Conclusions:
1. The endoscopic examination is essential in differentiating dyspeptic syndrome.
2. Functional dyspepsia is better treated with prokinetics than PPI.
3. H. Pylori diagnosis is essential for diagnosis and treatment of functional dyspepsia.
Key words: dyspepsia, diagnosis, treatment, prokinetics.
Introduction:
Dyspepsia is the medical term for difficult digestion. It
may presenting with various symptoms in the upper
abdomen, such as fullness, early satiation, discomfort,
bloating, heartburn, belching, nausea, vomiting, or pain.
The worldwide prevalence of dyspepsia is approximately
28-35% and in Southern Europe varies from 27-48%(1).
Dyspepsia is classified into: “organic” and “functional
dyspepsia” (FD). Organic causes of dyspepsia include
peptic ulcer, gastroesophageal reflux disease, gastric
or esophageal cancer, pancreatic or biliary disorders,
intolerance to food or drugs, and other infectious or
systemic diseases. GERD is an important cause of dyspepsia
and is defined as symptoms or tissue damage that result
from reflux of gastric contents into the esophagus and
can present with epigastric pain/discomfort although
typically heartburn and regurgitation are more common
symptoms. The prevalence of GERD in Europe ranges
from 10 to 20%, while Asia has a much lower prevalence
of 2-5%(2). In our study 25.9% of the patients evaluated
for dyspeptic symptoms resulted with GERD. A number
of drugs can theoretically induce dyspepsia, including
alendronate, certain oral antibiotics such as erythromycin,
the antiobesity agent orlistat, digitalis, theophylline
and the antidiabetic agent acarbose(3). Aspirin and non
steroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs), including the
cyclooxygenase-2-selective NSAIDs can cause ulcers and
dyspepsia(4). Ulcers are found in approximately 5-15% of
patients undergoing evaluation for dyspepsia and cancer
in 1-3% of them(5). In our study as we will see later,
patients with ulcer disease were in greater percentage
(20.2% of patients evaluated for dyspepsia) while patients
with gastric cancer resulted in similar percentages
(2.1%). In our country this higher percentage of ulcer
disease is due to the high incidence of H. Pylori infection.
According to the guideline of World Gastroenterology
Organization, published in 2010, the prevalence of H.
Pylori in Albania is 70.7 %(6). Although, in developed
countries ulcer disease are mostly related to the use of
NSAIDs and aspirin due to progress in public health and
sanitation as well as effective treatment for H. pylori(7,8).
Functional dyspepsia is one of the most prevalent cause
of dyspeptic symptoms, but the definition has changed
with the advances in understanding the categorization
and the pathophysiological basis of this disorder. Recent
guidelines of the Rome III committee introduced two new
subcategories for FD – postprandial distress syndrome
(PDS) and epigastric pain syndrome. Functional dyspepsia
(FD), is defined by the Rome III criteria as symptoms of
epigastric pain or discomfort, postprandial fullness and
early satiety within the last 3 months with symptom onset
at least 6 months earlier with no evidence of structural
disease to explain symptoms(9-11).
were classified as organic or functional syndrome.
Patients diagnosed with functional dyspepsia according
to Rome III criteria were treated with PPI, prokinetics,
eradication therapy for H. Pylori and observed regarding
symptoms relief.
Results: We found organic dyspepsia in 68.3% of
patients: 25.9% GERD; 20.2% peptic ulcer; 20.1% gastritis
and 2.1 % gastric cancer. Functional syndrome was
present in 31.7% of patients (figure 1).
Figure 1. Pravalence of functional and organic
dyspepsia
Main complaints of the patients with functional dyspepsia
were: abdominal pain 55% of cases, heartburn 28%,
nocturnal pain 6.25, nausea and vomiting 2.5%, flatulence
4%, anorexia 1%, periodic abdominal pain 2%, pain that is
relived with use of anti acids 1.3% (figure 2).
Figure 2. Symptoms of patients with dyspepsia
We treated all patients with functional dyspepsia and
observed that 25% of them were successfully treated with
eradication therapy, 45 % were successfully treated with
Aims
prokinetics and 30% of them were successfully treated
To determine the main symptoms and to define the with PPI (figure 3).
diagnostic algorithm between different upper digestive
diseases
Materials and Methods
We took into consideration 615 patients with dyspeptic
syndrome (mean age 43±18 y/old), during January 31, 2007
and December 2007 in the service of Gastroenterology
and Hepatology at University Hospital Center “Mother
Teresa”. After endoscopic examination their symptoms
Figure 3. Distribution of patients with functional
dyspepsia according to treatment
Discussion
28%, nocturnal pain 6.25, nausea and vomiting 2.5%,
flatulence 4%, anorexia 1%, periodic abdominal pain 2%,
Functional dyspepsia (FD) has been defined by the Rome
pain that is relieved with use of anti acids 1.3% (figure 2).
III consensus as the presence of symptoms thought to
originate in the gastroduodenal region in the absence of According to the Rome III Consensus, diagnosis of
any organic systemic or metabolic disease that is likely dyspepsia is established if patients report at least one
to explain the symptoms. The worldwide prevalence of episode per week of epigastric pain or discomfort
FD, as we said earlier, has been noted to vary between (postprandial fullness or early satiety) during the past
11% - 29.2%(1). Functional dyspepsia in our study was three months with symptoms onset at least 6 months
present in 31.7% of patients (fig 1). There are different earlier(9-11). An endoscopy is the standard for the
pathophysiologic mechanisms in functional dyspepsia: diagnosis of structural disease in patients with dyspepsia,
delayed gastric emptying, hypersensitivity to gastric but due to the high prevalence of dyspepsia, it is not
distention, impaired gastric accommodation to a meal, convenient to perform endoscopy in all patients with
H. pylori infection, altered duodenal response to lipids dyspepsia. According to guidelines of AGA, dyspeptic
or acid, abnormal duodenojejunal motility, or central patients more than 55 yr old, or those with alarm features
nervous system dysfunction(12,13). A number of studies in should undergo prompt endoscopy to rule out peptic
patients with FD demonstrate delayed gastric emptying of ulcer disease, esophago-gastric malignancy, and other
solids and liquid in 23 % and 35% of them, respectively(14). rare upper gastrointestinal tract disease(11,22). Asian
Heartburn / regurgitation, nausea, fullness / satiety, Consensus Report on Functional Dyspepsia 2011, suggest
bloating and lower abdominal pain are more frequently in that patients with alarm symptoms or patients over a
patients with delayed emptying whereas fullness/satiety threshold age (40-55 years, depending on the incidence
is more commonly in patients with hypersensitivity to of malignant disease in the population and health care
distension(15). Large population studies have shown access) and alarm symptoms should undergo endoscopic
that H. pylori is more frequently detected in dyspeptic evaluation. In population with high prevalence of upper
patients than in controls(16). H. pylori may cause gastrointestinal malignancy the threshold age is over
inflammation, dismotility, alters acid secretion and can 40 years old and over 45 and 50 years in populations
induce visceral hypersensitivity. The role of the immune with intermediate and low prevalence, respectively(23).
system in FGID (functional gastrointestinal disorders) is According to the high incidence of gastric cancer in
based on the observation of common onset timing after Albania (21.3%)(24) and the mean age of our patients (43±18
acute gastrointestinal infections which demonstrate y/old), we performed a prompt endoscopy to our patients
impaired ability of the immune system to terminate with or without alarm symptoms. After endoscopic
the inflammatory response after acute insult(17). Other examination we found organic dyspepsia in 68.3% of
factors include neuropeptide and hormonal influences patients: 25.9% GERD; 20.2% peptic ulcer and 20.1%
on the functioning of the gastrointestinal tract. Ghrelin gastritis (figure 1). According to other studies, malignancy
is produced mainly by enteroendocrine cells in the is present in 1% to 3% of patients with dyspepsia, and
oxyntic glands of the stomach, which seems to be peptic ulcer disease in 5% to 15%(5). Similarly, we found
possibly modulated by a vagovagal reflex total and in gastric cancer in 2.1% of patients. Although, the value of
FD its preprandial levels was significantly lower(18,19). alarm symptoms has been questioned, as their presence
Studies have reported a potential genetic links of FD, a often indicate advanced disease(25,26).
single-nucleotide polymorphism in the 825T allele of the
There has been no single available therapy for FD due to the
secondary messenger GNB3 gene, perhaps promoting
heterogeneity of the symptoms and various mechanisms
an abnormal perception of visceral pain in FD(20).
and pathologic factors. In FD patients with mild symptoms
Several recent studies have suggested the involvement
reassurance and some dietary recommendations may be
of duodenal abnormalities in the pathophysiology of
sufficient while in patients with severe symptoms or in
FD, which include duodenal hypersensitivity to acid,
those who do not respond to lifestyle measures, drug
increased duodenal acid exposure, abnormal responses
therapy is considered. Factors influencing the decision
to duodenal lipids or released cholecystokinin, and
between test-and-treat and empiric antisecretory therapy
duodenal immune activation(21).
in uninvestigated dyspepsia include the local prevalence
The main complaints of our patients with functional of H. pylori and peptic ulcer disease and the proportion
dyspepsia were: abdominal pain 55% of cases, heartburn of ulcers attributable to H. pylori. The American
Gastroenterological Association recommends H. pylori
test and treat as the initial management strategy for
uncomplicated dyspepsia in patients younger than 55 years
if the prevalence of infection is >10%(23). According to the
guideline published in 2010 from World Gastroenterology
Organization the prevalence of H. Pylori in Albania is
70.7 %(6). A Cochrane review reported that eradication
of H. pylori in FD patients had a small but statistically
significant long-term effect on symptom relief (10%) when
compared with placebo, lasting at least 12 months after
1 week of eradication therapy(27). Recently studies have
demonstrated that the symptoms of epigastric pain and
epigastric burning were more likely to improve with H.
pylori treatment compared to placebo (overall response
rate of 60.8–65.7% vs. 33.3–31.8% respectively)(28). Finally,
a prospective study in Brazilian FD patients found that
49% of patients treated with eradication therapy had
50% improvement in symptoms compared to 37% of FD
patients treated with a daily PPI(29). This evidence has led
to alterations in most of the major guidelines throughout
the world, which now recommend H. pylori eradication in
patients with functional dyspepsia if they test positive for
this bacterium(24). At Maconi et al study after successful
Helicobacter pylori eradication therapy, complete relief
of dyspeptic symptoms was reported in 36.4% of patients
with functional dyspepsia(30). In our study we revealed
that only 25% of patients with FD, had symptoms relief
after eradication therapy (figure 3).
It is well known in FD patients with some degree of
heartburn are more likely to respond to PPI treatment. A
large, multi-centre, randomised, placebo controlled study
in FD patients showed that the effectiveness of proton
pump inhibitors (PPIs) appears modest with a therapeutic
gain of approximately 13% over placebo(31). There was no
statistically significant difference between full versus
half-dose PPI, omeprazole 10 mg versus 20mg daily, or
lansoprozole 15mg versus 30mg daily(32). In our study we
observed that 30% of patients with FD were successfully
treated with PPI (figure 3).
D2 antagonist and acetycholinesterase inhibitor and
is commercially available in several Asian countries. A
multicenter, open-label observational study in China
showed that after a 1 week treatment period with itopride
56.51% of patients with FD reported improvement in
symptoms and after 4 weeks treatment period 75% of them
had symptoms relief(35,36). Treatment of our patients
with procinetics was effectiveness in improvement of
symptoms in 45% of them (figure 3). The mechanism
of prokinetics on gastric electrical activity could be to
stabilize the gastric slow waves which is represented by
an improvement in gastric dysrhythmia and to increase
gastric motility(36). Several pharmacologic agents were
shown to influence gastric accommodation by relaxing
gastric fundus were mostly tried in clinical trials and are
not widely available. Acotiamide is a novel compound
with gastroprokinetic properties, based on a mechanism
of action via antagonism of the inhibitory muscarinic type
1 and type 2 (M1/M2) auto-receptors and a recent study
has shown that can provide significantly better overall
symptom relief in patients with FD due to enhancement
of gastric accommodation(37). The study of Tack et al with
paroxetine 20mg q.d, suggested that selective serotoninreuptake inhibitors (SSRIs) may be efficacious in FD due to
influence in gastric sensorimotor function and relaxing
gastric fundus(38). Activation of 5-HT1A receptors can
achieve inhibition of excitatory motor neurons and
as a result it may enhance gastric accommodation. A
clinical trial with the anxiolytic 5-HT1A receptor agonist
(Buspirone, tandospirone), showed significant benefit
over placebo(39). Antidepressants may potentially modify
several components in FD such as treating underling
psychiatric conditions (e.g. depression and anxiety),
influencing central processing of pain stimuli, and
increasing the perception threshold peripherally. A recent
study in Chinise reported that imipramine was effective
in FD patients over placebo (64% vs 44% respectively)
(40). Although the exceedingly small amount of data that
are available makes it difficult to determine whether
they are effective in FD. Newer agents (opioid receptor
antagonists, N-methyl D-aspartate receptor antagonists,
neurokinin antagonists, capsaicin and CCK antagonists)
that have a potential to alter stimuli perception in the
gastrointestinal tract are under intensive investigation
seems promising.
Prokinetic drugs are widely used in patients with FD
especially if the patient has concomitant symptoms
of nausea and / or postprandial fullness. Recent
reviews suggest that prokinetics (mainly cisapride and
domperidone) were more effective in dyspeptic patients
than placebo, but remains uncertain as high quality trials
are unavailable(33,34). Cisapride, the first prokinetic Conclusions
used in FD and gastroparesis, has been withdrawn due to 1. The endoscopic examination is essential in determincardiac safety concerns(34). Itopride is a mixed dopamine
ing the etiologic cause of dyspeptic syndrome.
2. Functional dyspepsia is better treated with prokinetics than PPI.
3. H. Pylori diagnosis is essential for diagnosis and the 15.
correct treatment of the patients with functional
dyspepsia.
References
1. A Marwaha, A Ford, A Lim, P Moayyedi. The worldwide
prevalence of dyspepsia: systematic review and metaanalysis (abstract # 126). Canadian Digestive Week
(CDDW). 2009.
2. Dent J, El-Serag H.B,Wallander M.A, Johansson S. Epidemiology of gastro-oesophageal reflux disease: a systematic review. Gut. 2005; 54: 710-717.
3. Talley N: Dyspepsia. Gastroenterology. 2003; 125:1219.
4. Hollenz M, Stolte M, Leodolter A. NSAID-Associated
Dyspepsia and Ulcers: A Prospective Cohort Study in
Primary Care. J. Dig Dis. 2006; 24:189–194.
5. ASGE. Guideline. The role of endoscopy in dyspepsia.
Gastrointestinal Endoscopy. 2007; volume 66, no. 6:
1071-1075.
6. 6. World Gastroenterology Organisation on Global
Guidelines. Helicobacter pylori in developing countries.
August 2010; p4.
7. Liu N.J, Lee C.S, Tang J.H, Cheng H.T, Chu Y.Y. Outcomes
of bleeding peptic ulcers: a prospective study. J Gastroenterol Hepatol. 2008; 23: 340-347.
8. Ramsoekh D, Van Leerdam M.E, Rauws E.A, Tytgat G.N.
Outcome of peptic ulcer bleeding, nonsteroidal anti-inflammatory drug use, and Helicobacter pylori infection.
Clin Gastroenterol Hepatol. 2005; 3: 859-864.
9. Colin-Jones DG, Bloom B, Bodemar G, Crean G, Freston
J, Gugler R, et al. Management of dyspepsia: report of a
working party. Lancet. 1988;1:576–579.
10. Tack, J, Talley, N. J. Nat. Rev. Functional dyspepsia—
symptoms, definitions and validity of the Rome III criteria. Gastroenterol. Hepatol. 2013; 10, 134–141.
11. Tack J, Talley NJ, Camilleri M, Holtmann G, Hu PJ, Malagelada JR, et al. Functional gastroduodenal disorders.
Gastroenterology. 2006;130:1466–1479.
12. Tack J., Bisschops R, Sarnelli, G. Pathophysiology and
treatment of functional dyspepsia. Gastroenterology.
2004; 127: 1239-1255.
13. Mimidis K, Tack J. Pathogenesis of Dyspepsia. Dig Dis.
2008 ;26:194–202.
14. Sarnelli G, Caenepeel P, Geypens B , Janssens J, Tack J.
Symptoms associated with impaired gastric emptying
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
of solids and liquids in functional dyspepsia. Am J Gastroenterol. 2003a; 98: 783-788
Bottom of Form Kindt S, Dubois D, Van Oudenhove L,
Caenepeel P, Arts J, Bisschops R, et al. Relationship between symptom pattern, assessed by the PAGI-SYM(C)
questionnaire, and gastric sensorimotor dysfunction
in functional dyspepsia. Neurogastroenterol Motil.
2009a;21(11): 1183-1105.
O’Morain C. Role of Helicobacter pylori in functional
dyspepsia. World J Gastroenterol. 2006; 12: 2677-2680.
Kindt S, Van Oudenhove L, Broekaert D, Kasran A. Immune dysfunction in patients with functional gastrointestinal disorders. Neurogastroenterol Motil. 2009c; 21:
389-398.
Lee K.J, Cha D.Y, Cheon S.J, Yeo M. Plasma ghrelin levels
and their relationship with gastric emptying in patients
with dysmotility like functional dyspepsia. Digestion
2009; 80: 58- 63.
Lankarani K.B, Moghadami M, Masoumpoor M, Geramizadeh B, Omrani G.R. Serum leptin level in patients with
functional dyspepsia. Dig Liver Dis. 2004; 36: 717-721.
Jankowski J.A, Talley N.J. Dissecting GI phenotypegenotype relationships in GERD and dyspepsia: an SNP
here and an SNP there! Am J Gastroenterol. 2009; 104:
286-288.
Kwang Jae Lee, Jan Tack. Duodenal Implications in the
Pathophysiology of Functional Dyspepsia J Neurogastroenterol Motil. 2010; Vol. 16: No. 3.
Talley, N.J., Vakil, N. The Practice Parameters Committee of the American College of Gastroenterology. Guidelines for the management of dyspepsia. Am J Gastroenterol. 2005; 100: 2324-2337.
Hiroto Miwa, Uday C Ghoshal, Sutep Gonlachanvit,
Kok-Ann Gwee, Tiing-Leong Ang, et al Asian Consensus
Report on Functional Dyspepsia. J Neurogastroenterol
Motil. April 2012; Vol. 18: No. 2
World Cancer Research Fund International Statistics.
Vakil N, Moayyedi P, Fennerty MB. Limited value of
alarm features in the diagnosis of upper gastrointestinal malignancy: systemic review and meta-analysis.
Gastroenterology. 2006;131:390-401.
Bowrey D.J, Griffin S.M, Wayman J, Karat D. Use of alarm
symptoms to select dyspeptics for endoscopy causes patients with curable esophagogastric cancer to be overlooked. Surg Endosc. 2006; 20: 1725-1728.
Moayyedi P, Soo S, Deeks J. Eradication of Helicobacter
pylori for nonulcer dyspepsia. Cochrane Database Syst
Rev. 2006; 2.
28. Ling Lan, Jing Yu, Yu-Long Chen, Ya-Li Zhong, Hao
Zhang. World J Symptom-based tendencies of Helicobacter pylori eradication in patients with functional
dyspepsia. Gastroenterol. 2011; 17(27): 3242-3247.
29. Luiz Edmundo Mazzoleni, Guilherme Becker Sander, Felipe Mazzoleni, Diego Mendonc¸a Uchoa, Laura Renata
De Bona et al. Helicobacter pylori Eradication in Functional Dyspepsia HEROES Trial. Arch Intern Med. 2011;
vol 171: no. 21.
30. Maconi G, Sainaghi M, Molteni M, Bosani M, Gallus S,
Ricci G et al. Predictors of long-term outcome of functional dyspepsia and duodenal ulcer after successful
Helicobacter pylori eradication--a 7-year follow-up
study. Eur J Gastroenterol Hepatol. 2009; 4: 387-393.
31. Moayyedi P, Delaney BC, Vakil N. The efficacy of proton pump inhibitors in nonulcer dyspepsia: a systematic review and economic analysis. Gastroenterology
2004;
32. Moayyedi, P., Soo, S., Deeks, J., Delaney, B., Innes, M. and
Forman, D. Pharmacological interventions for non-ulcer dyspepsia. Cochrane Database Syst Rev. 2006.
33. Karamanolis G, Tack J. Promotility medications-now
and in the future. Dig Dis. 2006; 24: 297-307.
34. Veldhuyzen van Zanten SJ, Jones MJ, Verlinden M, Talley
NJ. Efficacy of cisapride and domperidone in functional
dyspepsia: a meta-analysis. Am J Gastroenterol. 2001;
96: 689-696
35. Sun J, Yuan YZ, Holtmann G. Itopride in the treatment of
functional dyspepsia n Chinese patients: a prospective,
multicentre, postmarketing observational study. Clin
Drug Investig. 2011; 31: 865-875.
36. 36. Hyun Chul Lim, Sang In Lee, Jiande DZ Chen, Electrogastrography associated with symptomatic changes
after prokinetic drug treatment for functional dyspepsia. World J Gastroenterol. 2012 November 7; 18(41):
5948-5956.
37. 37. Tack J, Masclee A, Heading R, et al. A dose-ranging,
placebocontrolled, pilot trial of Z-338 in patients with
functional dyspepsia. Neurogastroenterol Motil. 2009;
21: 272-280.
38. 38. Tack J, Broekaert D, Coulie, B, Fischler B, Janssens
J. Influence of the selective serotonin re-uptake inhibitor, paroxetine, on gastric sensorimotor function in humans. Aliment Pharmacol Ther. 2003a; 17: 603-608.
39. 39. Tack J, Van Elzen B, Tytgat G, et al. A placebo-contolled trial of the 5-HT1A agonist on symptoms, visceral
hypersensitivity and on impaired accommodation in
functional dyspepsia. Neurogastroenterol Motil. 2009;
21: 619-623.
40. 40. Wu JC, Cheong PK, Chan Y, et al. A randomized, double-blind, placebo-controlled trial of low dose imipramine for treatment of refractory functional dyspepsia
(FD) (abstract# 216). Gastroenterology. 2011; 140(Suppl.
1): S-50.
SINDROMA DISPEPTIKE DHE ALGORITMI DIAGNOSTIKUES DHE TRAJTUES I SAJ NË
PRAKTIKËN KLINIKE NË SHQIPËRI
Bibolli I.1, Bozaxhiu E.2, Sina M.1, Prifti S.1, Çela J.1 Kristo A.1, Babameto A.1
1
Shërbimi Universitar i Gastrohepatologjisë, QSU Nënë Tereza, Tiranë
2
Shërbimi Universitar i Mjekësisë Interne, QSU Nënë Tereza, Tiranë
Abstrakt:
Hyrje: Sindromi dispeptik është një koncept klinik. Ndër vite kriteret diagnostike kanë ndryshuar, por ende ka
vështiresi në aplikimin e tyre dhe gjithashtu në trajtimin e kësaj sindrome.
Qëllimi: Qëllimi i studimit është të përcaktojë simptomat kryesore dhe algoritmin diagnostik të sindromës
dispeptike.
Metodat: Janë marrë në konsideratë 615 të sëmurë me moshë mesatare 43±18 vjeç të ekzaminuar përgjatë periudhës
Janar 2007 - Dhjetor 2007 për shkak të sindromës dispeptike. Pas ekzaminimit endoskopik simptomat e tyre u
klasifikuan në organike dhe funksionale. Të sëmurët e diagnostikuar me dispepsi funksionale sipas kritereve të
Rome III, u mjekuan me PPI, prokinetik dhe terapi ndaj H. pylori. Më pas u vlerësuan simptomat kryesore klinike
dhe efikasiteti i mjekimit në të sëmurët me dispepsi funksionale.
Resultatet: Nga studimi rezultuan 68.3% e të sëmurëve me dispepsi organike. Nga këta, 25.9% rezultuan me GERD;
20.2% me ulçer peptike; 20.1% me gastrit dhe 2.1 % me kancer të stomakut. Sindroma funksionale u konstatua në
31.7% të pacientëve. Ankesat kryesore të të sëmurëve me dispepsi funksionale ishin: dhimbje abdominale në 55% të
rasteve, djegie retrosternale 28%, dhimbje nokturne 6.25%, nauze dhe të vjella në 2.5%, distendim abdominal 4%,
anoreksi 1%, dhimbje periodike abdominale në 2%, dhimbje që qetësohet nga përdorimi i antiacideve në 1.3% të të
sëmurëve. Të sëmurët me dispepsi funksionale u mjekuan dhe mjekimi rezultoi i suksesshëm në 25% të tyre me
terapi kundër Helikobakter Pylori, 45% me prokinetikë dhe 30% me PPI.
Konkluzione:
1. Ekzaminimi endoskopik është i rëndësishëm në përcaktimin e etiologjisë së sindromës dispeptike.
2. Në trajtimin e dispepsinë funksionale prokinetikët janë më efikasë se PPI.
3. Diagnoza dhe trajtimi i H. pilori është i rëndësishëm në të sëmurët me dispepsi funksionale.
Fjalët kyçe: dyspepsia funksionale, trajtimi i dispepsisë, prokinetikë.
PRevalence of Congenital uterine anomalies in patients
with primary infertility, secondary infertility and
reccurent pregnancy loss
ПРЕВАЛЕНЦА НА ВРОДЕНИ МАЛФОРМАЦИИ НА МАТКАТА КАЈ
ПАЦИЕНТКИ СО ПРИМАРЕН ИНФЕРТИЛИТЕТ, СЕКУНДАРЕН
ИНФЕРТИЛИТЕТ И РЕКУРЕНТНА ФЕТАЛНА ЗАГУБА
Tofoski G.1, Antovska V.1
1
University Clinic Of Obstetrics And Gynecology- Skopje, Macedonia
Corresponding author: Tofoski Gligor: gtofoski@yahoo.com
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 244 -250
Abstract
Introduction: Congenital uterine anomalies (CUA) of the female reproductive tract (Mullerian anomalies) are
heterogenous group of malformations , involving the uterus, cervix, Fallopian tubes and vagina. They represent
the biggest part of the anomalies of the reproductive tract and can seriously influence the reproductive and
obstetrical health. Material and methods: We analysed 542 infertility patients to whom hysteroscopy or
hysteroscopy/laparoscopy was performed at the University Clinic of Obstetrics and Gynecology in Skopje during
a two-year period, between 01.01.2011 and 31.12.2012. Analysis was made of the findings of the uterine cavity and
uterine anomalies were classified according to the AFS classification.
Results: Total of 214 cases of UM were diagnosed, which represent 39% of infertility patients to whom hysteroscopy
was done. The group of patients with primary infertility consisted of 365 patients, out of which 135 (37%) were
detected with CUA, in the group of secondary infertility which had 121 patients, 48 (39,7%) had CUA. The group of
patients with recurrent pregnancy loss consisted of 56 patients and had the highest percentage of detected CUA31 patients (55, 4%). Majority of CUA are types which are correctible (type 5 and 6) and they can be subsequently
treated by hysteroscopic metroplasty (89, 7%).
Conclusion: Congenital uterine anomalies are important and in most cases preventable factor of human infertility.
Knowing their high prevalence in the group of infertility patients, thoroughful investigation should be made for
their detection and treatment with hysteroscopic metroplasty.
Key words: congenital uterine anomaly, prevalence, infertility
Introduction
Congenital uterine anomalies (CUA) of the female
reproductive tract (Mullerian anomalies) are heterogenous
group of malformations , involving the uterus, cervix,
Fallopian tubes and vagina. They represent the biggest
part of the anomalies of the reproductive tract, and
depending on the specificity of the defect, can seriously
influence the reproductive and obstetrical health of the
women.
the most significant beacause have the highest impact on
pregnancy (1-6).
Uterine malformations are relatively common condition
(including all types- from suptile defects to major
anatomical defects), but their true prevalence is difficult
to define, because large number of them do not cause
health and reproductive problems. That is why large
number of those malformations remain undetected,
Uterine malformations (UM) represent the highest which leads to very wide difference about the percentage
proportion af anomalies of reproductive tract, and are of the UM in the general population. Prevalence of this
malformations in the general population, depending of Diagnostic methods for detecting specific uterine
anomalies evolved from bimanual examination,
the source, varies from 0.08% to 10 % (4,8-12).
D&C, hysterosalpingography, to nowadays standards
According to the available published data , the prevalence
hysteroscopy, laparoscopy, 3D ultrasound and MRI.
of the uterine malformations is around 5% in women with
The combination of hysteroscopy and laparoscopy is
normal reproductive history, 3-5 % in infertile women,
a standard, safe and minimally invasive method for
5-10 % in women with previous reccurent abortions,
precise detection, classification and treatment of uterine
and more than 25 % in women with reccurent fetal
malformations (18-21).
loss- abortion in late first semester, second trimester
or preterm delivery (4,13,14). Uterine septum is the most
frequent congenital anomaly of the reproductive tract,
accounting for 3-4% in the general population.
Embryological malformations of the Mullerian ducts
consist of different groups of congenital anomalies,
resulting from arrested development, abnormal
development or incomplete fusion of the paramesonephric
ducts [15]
Etiology of the congenital anomalies of the female
reproductive tract is inadequately explained. Karyotype
is normal (46XX) in most of the women with Mullerian
anomalies (92%) (5). There are many hypothesis and
theories implicating genetic factors, environmental
and pharmacological influences. Family research
is inadequate, because some of these women with
anomalies have no symptoms and can have normal
reproductive history. Infrequent and sporadic nature of
these anomalies can suggest polygenic or multifactorial
mechanism (6).
Figure 2. HSC and LPSC finding in uterus septus
Influence on reproductive outcome
In clinical practice, classifications made by Buttram and
Gibbons (16), and later adopted by the American Fertility
Society (AFS) in 1988 (17), classify the anomalies of the
female reproductive tract depending on the degree of
failure of normal development, in groups of similar
clinical manifestations, treatment and prognosis for
their reproductive outcome.
Presence of uterine malformations can influence the
reproductive outcome by increasing the rate of abortions,
preterm deliveries, and obstetric complications (21).
Patients with uterine malformations have decreased
reproductive potential and unfavorable reproductive
outcome, starting even from the first pregnancy. Overall
term pregnancy rate in patients with untreated uterine
malformations is around 50%. Patients with uterus
didelphus and unicornuate uterus have term delivery
rate of ~45%, and pregnancies with untreated septate
and bicornuate uterus of ~40%. In patients with arcuate
uterus reproductive outcome is slightly better, with term
delivery rate of ~65% (23). Hysteroscopic metroplasty
obtains normal uterine cavity, but also resolves normal
uterine function, by providing normal reproductive
outcome in these patients (24, 25).
Figure 1. Schematic figure of the American Fertility
Association Classification of congenital
uterine anomalies (1988)
Uterine malformations (UM) are associated with
abnormal uterine cavity, which is considered to be one
of the reasons influencing on the reproductive outcome
of these patients. Obtaining normal uterine cavity is the
basis of the treatment. A good surgical correction of the
uterine cavity does not mean/result in a certain/favorable
reproductive outcome since uterine vascularization is
probably involved in the uterine function. The theory
which is nowadays widely accepted, states that septum
is consisted of fibroelastic tissue with inadequate
vascularization and changed ratio between blood vessels
of the endometrium and myometrium, presenting
negative effects on decidualisation and placentation.
Material and method
The aim of this study was to analyze the prevalence of
the uterine malformations in a subgroup of patients
dealing with primary infertility, secondary infertility and
recurrent pregnancy loss.
We analyzed 542 infertility patients to whom hysteroscopy
or hysteroscopy/laparoscopy was performed at the
University Clinic of Obstetrics and Gynecology in Skopje
during a two-year period, between 01.01.2011 and
31.12.2012. Analysis was made of the finding of the uterine
cavity during hysteroscopy, and analysis of the contour
of the uterine fundus was made by laparoscopy or Figure 3. Prevalence of congenital uterine anomalies in
infertile patients
ultrasound. Uterine anomalies detected were classified
according to the AFS classification.
Hysteroscopy and laparoscopy was done with endoscopic Table 1. Prevalence of congenital uterine anomalies in
infertile patients (by subgroups)
equipment (Olympus and Storz types), using a rigid
hysteroscope of 5.5 mm and a resectoscope of 8 mm,
in general anesthesia and sterile conditions. A mixed
solution Ispirol® (solution of 2.7% sorbitol and 0.54%
manitol) sterile and apyrogenic in a 3 liter package served
as a distension media.
Procedure starts with the patient placed in a lithotomic
position, after previous disinfection of the operative field
and vagina. Then vagina is pull forward with a tenaculum
and dilatation is done using Hegar dilatators; the
hysteroscope is placed transcervically into the uterine
cavity. Detailed analysis is made on the dimensions of
the uterine cavum, form of the uterine cavum, convexity
of the uterine fundus and position of the tubal ostia .In
cases of detected correctible anomaly, resection of the
septum starts in the midline between the anterior and
posterior uterine wall and continues cranially towards
the end point.
In order to make a correct diagnosis of the uterine
malformation or due to infertility, in most of the patients
subsequent laparoscopy was done. In cases where
laparoscopy was not performed, ultrasound examination
was done using the GE Voluson E8 vaginal probe 4-9 MHz.
Obtained data were analyzed using the program SPSS for
Windows, version 11.0.
Results
congenital
uterine
anomalies (%)
without congenital uterine
anomaly (%)
Primary
infertility
135
230
Secondary
infertility
48
73
Reccurent
pregnancy loss
31
25
Total (%)
214 (39,5%)
328 (60,5%)
Analysis was made to compare the distribution of the
detected congenital uterine anomalies to the three
subgroups previously determined by their infertility
history- primary infertility, secondary infertility and
recurrent pregnancy loss.
Figure 4. Prevalence of CUA in subgroups of infertile
patients
Out of 542 analyzed patients during the two year period, Comparing the detected congenital uterine anomalies
total of 214 cases of UM were diagnosed, which represent inside the specific subgroups of patients, we found the
39% of infertility patients to whom hysteroscopy was following data:
done.
Table 2. Number (percentage) of CUA detected in
subgroups of infertile patients
Primary infertility
135 (37%)
without
congenital
uterine
anomaly (%)
230 (63%)
Secondary infertility
Reccurent pregnancy
loss
48 (39,7%)
73 (60,3%)
121 (100%)
31 (55,4%)
25 (44,6%)
56 (100%)
congenital
uterine
anomalies (%)
Total (%)
365 (100%)
The group of patients with primary infertility consisted
of 365 patients, out of which 135 (37%) were detected with
CUA, in the group of secondary infertility which had 121
patients, 48 (39,7%) had CUA. The group of patients with
recurrent pregnancy loss consisted of 56 patients and
had the highest percentage of detected CUA- 31 patients
(55, 4%).
Latest published systematic review by Chan et al. in 2011,
which analyses the prevalence of congenital uterine
anomalies in unselected and high risk group of patients
(30), showed that unselected population has an overall of
5.5% uterine anomaly diagnosed by an optimal test. The
prevalence was slightly but not significantly increased
in women with infertility (8.0%), when compared with
the unselected population. Women with a history
of miscarriage had prevalence of 13.3% and group of
patients with miscarriage in association with infertility
had prevalence of 24.5%. These subgroups of infertile
patients all shown to have significantly higher rates of
uterine anomalies than the unselected population. The
prevalence of congenital uterine anomalies diagnosed by
optimal tests in women with two or more miscarriages is
10.9% and was not significantly different from those with
three or more miscarriages who had prevalence of 15.4%.
Additional analysis was made to find the prevalence of
detected anomalies according to AFS Classification and Published review about the prevalence and diagnosis
subgroups of infertile patients, and the following data is of congenital uterine anomalies in women with
reproductive failure by Saravelos et al. in 2008 (21)
presented:
showed that the most accurate diagnostic procedures
are combined hysteroscopy and laparoscopy,
Table 3. Prevalence of certain types of CUA by
sonohysterography (SHG) and possibly three-dimensional
subgroups of infertile patients
ultrasound (3D US). A critical analysis of studies was
Type of
Primary
Secondary
RPL (%)
Total (%)
UM
infertility (%) infertility (%)
done, suggesting that the prevalence of congenital
2
1 (0,7%)
0
0
1 (0,5%)
uterine anomalies is approximately 6.7% in the general
3
1 (0,7%)
0
0
1 (0,5%)
population, approximately 7.3% in the infertile population
4b
15 (11%)
2 (4,2%)
3 (9,7%)
20 (9,3%)
and approximately 16.7% in the recurrent miscarriage
5a
4(3%)
1 (2,1%)
1 (0,3%)
6 (2,8 %)
population. The arcuate uterus is the commonest anomaly
5b
39(29%)
12(25%)
7 (22,6%)
58 (27,1%)
in the general and recurrent miscarriage population,
6
75 (55,6%)
33(68,7%)
20 (67,4%) 128 (59,8%)
and the septate uterus is the commonest anomaly in the
Total
135 (100%)
48 (100%)
31 (100%)
214 (100%)
infertile population, suggesting a possible association.
From the specifically divided types of congenital uterine
anomalies, it can be seen that majority of them are
belonging to the types which are correctible (type 5 and
6) and they can be subsequently treated by hysteroscopic
metroplasty (89, 7%). Only 10, 3% of the detected cases are
classified as types 2, 3 and 4, and for them only partial
correction can be obtained, or there is no medical need or
justification for further operative treatment.
Previous work by Grimbizis (22) showed that the mean
prevalence of CUA in the general population and in the
population of fertile women is approximately 4.3%, in
infertile patients approximately 3.5% and in patients
with recurrent pregnancy losses approximately 13%.
Septate uterus (type 5) is the commonest uterine anomaly
with a mean incidence of approximately 35% followed
by bicornuate uterus (type 4) (approximately 25%) and
arcuate uterus (type 6) (approximately 20%).
Discussion
In our previous study (26), comparison of different types of
CUA by subgroups of infertile patients showed a statistical
significance of the increased frequency of the type 4b and
5a (partial bicornuate and complete septate uterus) in the
group of patients with RPL (19.4%) in comparison with the
groups of secondary and primary infertility where they
There are a number of studies and systematic reviews
analyzing detection and prevalence of congenital uterine
anomalies in unselected and high risk population
(infertility, secondary infertility and recurrent pregnancy
loss).
were represented with 11.5% and 11%, respectively. Types
which are most often presented in the literature (5b and
6 - partial septate uterus and arcuate uterus), in our
analyzed groups were found in 80% of the RPL group, up
to 88.5% and 89% in the secondary and primary infertility
groups, respectively.
group of patients. Knowing their high prevalence,
thoroughful investigation should be made for their
detection and treatment with hysteroscopic metroplasty.
References
1. Colacurci N, De Franciscis P, Fornaro F, Fortunato N,
In the present study, aimed at determining the prevalence
Perino. The significance of hysteroscopic treatment of
of congenital uterine anomalies in a subgroup of infertile
congenital uterine malformations. Reprod Biomed Onpatients, showed result which are higher (39, 5%) than
line. 2002; 4 Suppl 3:52-4. Review.
those published in the literature. Probably that is due
2. Lin P, Bhatnagar K, Nettleton S, Nakajima S. Female
to the preselection of the patients who are referred to
genital anomalies affecting reproduction. Fertil Steril
our tertiary level hospital. Patients have been already
2002 Nov; 78 (5):899-915.
going through the process of infertility investigation
with the primary gynecologist, having done ultrasound 3. Propst AM, Hill JA 3rd. Anatomic factors associated
with recurrent pregnancy loss. Semin Reprod Med.
evaluation of the uterus or hysterosalpingography. In
2000; 18(4):341-50. Review.
case of suspected congenital uterine anomaly, patients
are being referred to our tertiary level hospital for 4. Raga F, Bauset C, Remohi J, Bonilla-Musoles F, Simon C,
Pellicer A. Reproductive impact of congenital Mullerian
definitive diagnosis of the CUA and eventual treatment
anomalies. Hum Reprod 1997; 12 (10):2277-2281.
with hysteroscopic metroplasty.
Most of the research findings have revealed that majority 5. Raziel A, Arieli S, Bukovsky I, Caspi E, Golan A. Investigation of the uterine cavity in recurrent aborters.Fertil
of uterine malformations found (>55%) are presented
Steril. 1994 Nov; 62(5):1080-2.
with septate and arcuate uterus (type 5 and 6 according
to AFS classification), which can be effectively treated by 6. Simon C. Martinez L. Pardo F: Mullerian defects in wommeans of operative hysteroscopy (4,22,23). In our study the
en with normal reproductive outcome. Fertil Steril 1991,
prevalence is even higher, and majority of the detected
56:1192-1193.
CUA belong to the types 5b and 6 (86,9%) and other types 7. Fedele L, Arcaini L, Parazzini F, Vercellini P, Di Nola G:
of CUA comprises only 13,1% of the detected anomalies.
Reproductive prognosis after hysteroscopic metroplasty
in 102 women: life table analysis. Fertil Steril 1993;
Many of the published studies analyzing the influence
59:768-772.
of congenital uterine anomalies, found significant
improvement of the reproductive outcome after 8. Ashton D, Amin HK, Richart RM, Neuwirth RS. The inmetroplasty, with results showing sharp decrease in the
cidence of asymptomatic uterine anomalies in women
number of abortions present in this group, and significant
undergoing transcervical tubal sterilization. Obstet
decrease in the number of preterm deliveries (24-29)
Gynecol 1988; 72:28-30.
9. Byrne J, Nussbaum-Blask A, Taylor WS, et al.Prevalence
of mullerian duct anomalies detected at ultrasound. Am
J Med Genet 2000; 94:9-12.
In the most recent literature on this topic, congenital
uterine anomalies have been pointed as an important 10. Jurkovic D, Gruboeck K, Tailor N, Nicolaides KH. Ultrasound screening for congenital uterine anomalies. Br J
factor for infertility and reccurent pregnancy loss, and in
Obstet Gynecol 1997; 104(11):1320-1.
most cases is a preventable factor of human infertility.
Even anomalies considered to be minor, as an arcuate 11. Nahum GG. Uterine anomalies. How common are they,
or partially septate uterus, has been detected as a cause
and what is their distribution among subtypes? J Reprod
for pregnancy loss, and after their surgical correction a
Med 1998; 43(10):877-87.
significant improvement of the reproductive outcome in
12. Braun P, Grau FV, Pons RM, Enguix DP. Is hysterosalpinthese patients has been reported.
gography able to diagnose all uterine malformations
As we showed in results of our study, the prevalence of
correctly? A retrospective study. Eur J Radiol. 2005 Feb;
congenital uterine anomalies is high in the infertility
53(2):274-9.
Conclusion
13. Sheth SS, Sonkawde R. Uterine septum misdiagnosed 22. Grimbizis G, Camus M, Tarlatzis BC, Bontis JN, Devroey
P.Clinical implications of uterine malformations and
on hysterosalpingogram. Int J Gynaecol Obstet. 2000
hysteroscopic treatment results. Hum Reprod Update
Jun; 69(3):261-3.
2001;7(2):161-74
14. Alborzi S, Dehbashi S, Khodaee R.Sonohysterosalpingographic screening for infertile patients. Int J 23. Acien P. Incidence of Mullerian defects in fertile and infertile women. Hum Reprod 1997; 12:1372-1376.
Gynaecol Obstet. 2003 Jul; 82(1):57-62.
15. Speroff L, Glass RH, Kase NG. Development of the mul- 24. Grimbizis G, Camus M, Clasen K, Tournaye H, De Munck
L, Devroey P. Hysteroscopic septum resection in palerian system. In: Mitchell C, eds. Clinical gynecologic
tients with recurrent abortions or infertility. Hum Reendocrinology and infertility. 6th ed Baltimore, Md:
prod 1998;13:1188-1193.
Williams & Wilkins, Lippincott, 1998; 124.
16. Buttram VC, Gibbons WE. Muellerian anomalies: ap- 25. Homer HA, Li T, Cooke ID. The septate uterus: a review
of management and reproductive outcome. Fertil Steril
roposed classification (An analysis of 144 cases). Fertil
2000; 73:1-14.
Steril 1979; 32:40-6.
17. The American Fertility Society classifications of adnex- 26. Tofoski G., Dimitrov G., Georgievska J., Alulovski I.,
Gruevski K. Reproductive outcome after hysteroscopic
al adhesions, distal tubal obstruction, tubal occlusion
metroplasty in patients with infertility and recurrent
secondary to tubal ligation, tubal pregnancies, mullerpregnancy loss. Contributions Sec. Biol. Med. Sci. 2011;
ian anomalies and intrauterine adhesions.Fertil Steril
141-154.
1988; 49:944-55.
18. Preutthipan S, Linasmita V. A prospective comparative 27. Saygili E, Yildiz S, Erman-AkarM, et al. Reproductive
outcome of septate uterus after hysteroscopic metrostudy between hysterosalpingography and hysteroscopy
plasty. Arch Gynecolog Obstet 2003; 268:289-292.
in the detection of intrauterine pathology in patients
with infertility. J Obstet Gynaecol Res. 2003 Feb;29(1):33-7. 28. Roy KK, Singla S, Baruah J, et al. Reproductive outcome
following hysteroscopic septal resection in patients
19. Shokeir TA, Shalan HM, El-Shafei MM. Combined diagwith infertility and recurrent abortions. Arch Gynecol
nostic approach of laparoscopy and hysteroscopy in the
Obstet 2011; 283:273-279.
evaluation of female infertility: results of 612 patients. J
Obstet Gynaecol Res. 2004 Feb;30(1):9-14.
29. Tomazevic T, Ban-Frangez H, Virant-Klun I, et al. Sep20. Tofoski G. Komparativna analiza na histerosalpingografijata i histeroskopijata vo detekcijata na intrauterinite malformacii. Skopje, Magisterski trud 2008.
tate, subseptate and arcuate uterus decrease pregnancy
and live birth rates in IVF/ICSI. Reproductive Biomedicine Online 2010; 22:700-705.
21. Saravelos SH, Cocksedge KA, Li TC. Prevalence and di- 30. Chan Y.Y., Jayaprakasan,K.,Zamora J., Thornton J.G.,
Raine-Fenning N., Coomarasamy A. The prevalence of
agnosis of congenital uterine anomalies in women with
congenital uterine anomalies in unselected and highreproductive failure: a critical appraisal. Hum Reprod
risk populations: a systematic review. Hum Reprod UpUpdate. 2008 Sep-Oct;14(5):415-29.
date. 2011 November; 17(6): 761–771.
ПРЕВАЛЕНЦА НА ВРОДЕНИ МАЛФОРМАЦИИ НА МАТКАТА КАЈ ПАЦИЕНТКИ СО
ПРИМАРЕН ИНФЕРТИЛИТЕТ, СЕКУНДАРЕН ИНФЕРТИЛИТЕТ И РЕКУРЕНТНА
ФЕТАЛНА ЗАГУБА
Тофоски Г.1, Антовска В.1
1
Универзитетска Клиника за гинекологија и акушерство- Скопје, Македонија
Aбстракт
Вовед: Вродените малформации на матката (ВММ) се дел од аномалиите на женскиот репродуктивен тракт
(Милерови аномалии) кои претставуваат хетерогена група на малформации, кои ги опфаќаат утерусот,
цервиксот, Фалопиевите туби и вагината. ВММ претставуваат најголем дел од аномалиите на репродуктивниот
систем и можат сериозно да го загрозат репродуктивното и опстетричкото здравје на жената.
Материјал и метод: Анализирани се 542 пациентки со инфертилитет кај кои беше направена хистероскопија
или хистероскопија/лапароскопија на Универзитетската клиника за гинекологија и акушерство во Скопје во
период од две години, помеѓу 01.01.2012 и 31.12.2013 година. Се анализираше наодот во утерината празнина
и најдените малформации беа класифицирани согласно класификацијата на Американското здружение за
фертилитет.
Резултати: Дијагностицирани беа 214 случаи на ВММ, кои претставуваат 39% од пациентките кои лекуваат
инфертилитет кај кои беше направена хистероскопија. Групата на пациентки со примарен инфертилитет се
состоеше од 365 пациентки, и кај 135 (37%) беше детектирана ВММ, во групата на секундарен инфертилитет
која имаше 121 пациентка, 48 пациентки (39,7%) беа со ВММ. Групата на пациентки со рекурентна фетална
загуба се состоеше од 56 пациентки и имаше најголем процент на детектирани ВММ – 31 пациентка (55,4%).
Најголемиот дел од ВММ се типови кои се коректибилни (тип 5 и 6) и тие последователно беа третирани со
хистероскопска метропластика (89,7%).
Заклучок: Вродените малформации на матката се значаен и во најголем дел од случаите превентабилен
фактор на инфертилитетот. Знаејќи ја нивната висока преваленца во групата на пациентки со инфертилитет,
детални иследувања треба да се направат за нивна детекција и третман со хистероскопска метропластика.
Клучни зборови: вродени малформации на матката, преваленца, инфертилитет
Δ508 mutation in patients with cystic fibrosis with low
bone mineral density and vitamin D deficiency
Δ508 МУТАЦИЈА КАЈ ПАЦИЕНТИ СО ЦИСТИЧНА ФИБРОЗА СО НИЗОК
КОСКЕН МИНЕРАЛЕН ДЕНЗИТЕТ И ДЕФИЦИТ НА ВИТАМИН Д
Jakovska T.1, Mecevska-Jovcevska J.2, Fustik S.1 , Zorcec T.1
1
University Children’s Hospital, Medical Faculty, Ss. Cyril and Methodius University, Skopje, R. of Macedonia
2
University Clinic for clinical biochemistry, Skopje, R. of Macedonia
Corresponding author: e-mail: maretti98@yahoo.com
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 251 -256
Abstract
Introduction: Reduced bone mass density (BMD) is frequent in patients with cystic fibrosis (CF). Pathogenesis
of CF bone disease is multifactorial. Many studies suggest that there is genetic component, independent of the
disease severity and nutritional deficits.
Aim: To determine the prevalence and identify determinants of reduced BMD in CF patients.
Material and methods: The study included 80 CF patients (range 5-36y.). BMD was measured via dual-energy
x-ray absorptiometry (DXA) scan. Vitamin D level was assessed by plasma 25OHD levels (<15 ng/ml) was defined as
deficiency.
Results: 42 CF patients were homozygote for ΔF508 mutation and 26.2% have lower BMD (-0.43±0.99SD), five with
osteoporosis. 25OHD was <15 ng/ml in 21.4%, homozygote CF patients. In group with heterozygote for ΔF508 (28
CF patients) low BMD have 32.1% (-0.53±1.13SD), two with osteoporosis. Severe deficiency of 25OHD< 15ng/ml in
heterozygous group have 39.2 %. Ten CF patients have other mutations, 50% have low BMD (-0.45±1.2SD), one have
osteoporosis. There was one patient with severe deficiency of 25OHD (10%).
Conclusion: ΔF508 genotype was associated with impaired bone turnover (decreased osteoblast activity). Reduced
bone mineral density in cystic fibrosis is associated with a number of factors including ΔF508 genotype, deficiency
of vitamin D, lung disease severity and malnutrition.
Key words: bone mineral density, cystic fibrosis, ΔF508 genotype, vitamin D deficiency
Introduction
Cystic fibrosis (CF) is potentially lethal autosomal
recessive disease in white population determined by
genetic mutation of CFTR gene. Above 1500 mutation are
reported, but the most frequent is Δ508 del mutation (1).
Advances in medical care for patients with cystic fibrosis
prolonged their life. The median age of survival has
increased from 10 years to the fourth decade (2). These
leads to additional complications like osteoporosis,
diabetes mellitus, cirrhosis, and infertility. Bone disease
in CF patients (CFBD) was first described by Hann in 1979
year (3) and is the result of disturbed bone turnover,
decreased osteoblast activity and increased osteoclast
bone resorption (4). Incidence of CF bone disease in the
world is estimated to be 30% (2, 3). The causes of CFBD are
multifactorial: malapsorption of calcium and liposolubile
vitamins D and K as a result of pancreatic insufficiency,
malnutrition, physical inactivity as a result of impaired
lung function, use of corticosteroids and inflammation
(5). Many studies suggest that there is genetic component,
independent from disease severity and nutritional
deficits (6, 7). They suggest that there is direct link
between Δ508 mutation and CFTR protein in molecular
process involved in bone formation and resorption (8).
In studies on mice and humans is found that CFTR is
expressed on the surface of osteoblasts. Dysfunction of
CFTR chloride canal in bone cells may have influence
over disturbed regulation of expression of the genes
involved in the process of bone formation (9). CF patients
who have at least one allele for Δ508 have significant
lower Z score (10). Clinical manifestations are kyphosis,
vertebral and rib fractures who cause pain and disability
to clear airways, inhibit effective cough and reduce lung
function (11). Aim of the study was to assess prevalence of
reduced bone mineral density and vitamin D deficiency
in pediatric and adult CF patients who regular visit the
CF center at the University Pediatric Clinic in Skopje,
Macedonia despite the daily supplementation of 800
IU vitamin D and to identify the influence of Δ508 over
reduced BMD in these patients.
Materials and Methods
Patients
The study included 80 clinically stable CF patients
(range 5-36 y) who regularly attended the CF center at
the Pediatric Clinic in Skopje. The diagnosis of CF was
made by the presence of typical clinical characteristics
of CF (chronic respiratory disease and/or pancreatic
insufficiency) together with abnormal sweat chloride
test (>60 moll/l) and/or the presence of two CFTR gene
mutations.
They were divided in 3 groups depending on CF
genotype who was determined in the laboratory of
MANU (Macedonian Academy of Science and Arts) by
characterization of the molecular defect in two CFTR
genes. The aim was to determine whether Δ508 del
mutation contributes to reduced bone mineral density as
independent factor. The three groups were:
Homozygote for Δ508 del mutation
Heterozygote for Δ508 del mutation
Without alleles for Δ508 del mutation
and forced expiratory volume in one second (FEV1)
were analyzed. The values were expressed as percent of
predicted values for sex, age, weight and height.
Cystic fibrosis disease severity was assessed using the
Shwachman-Kulczycki (S-K) system, which rates general
activity level, pulmonary physical findings, growth and
nutrition, and chest radiographic findings. Total S-K
scores may range from 20 to 100; low scores representing
greater illness severity.
Laboratory measurements
Calcium, phosphorus, and alkaline phosphatasis were
measured in serum at the University Pediatric Clinic in
Skopje. Serum osteocalcin (OC), β cross laps, 25OHD and
PTH were determined electrohemiluminiscent method
on the automatic immune analyzer elecsys 2010 roche at
the University Clinic for Biochemistry in Skopje. Referral
values for 25OHD are 15-44 ng/ml. According Cystic
Fibrosis Foundation levels for 25 OHD in CF patients
below 30 ng/ml are consider insufficient and levels
beyond 15 mg/ml for severe deficiency.
Bone density measurements
BMD was measured via dual energy-ray absorptiometry
(DXA) scans with spinal scores recorded. They were
expressed by Z or T scores depending of the age of
patients.
Densitometry definition of osteoporosis is accepted by
the European Foundation for Osteoporosis and World
Health Organization (WHO) and is the golden standard
for definition for osteoporosis. Osteoporosis is defined
as a bone density < 2 SD of the mean BMD of a gendermatched, young healthy population. Osteopenia is an
intermediate category of reduced bone density defined as
a Z or T score within -1 SD and -2 SD.
Results are reported as mean value (M) and standard
deviations (SD) for each group. Student’s t-test was used
for calculating significant differences between CF and
Clinical assessment
control group. Pearson scores were used to determine
The nutritional status of CF patients was expressed as correlation analysis between BMD and various clinical
body mass index (BMI) index for weight and height (kg/ variables. Statistical significance was defined as p<0, 01.
m2). Values are compared with standard percentiles for
Results
age and sex.
Pulmonary functional tests were measured by Flow The study included total of 80 patients with CF, who were
Screen-Jaeger Spiro meter. Forced vital capacity (FVC) divided in three groups depending on CF genotype (Table 1).
Table 1. Distribution of ΔF508 mutation in CF patients
CF genotype
N
Average
age
Frequency %
Homozygous for ΔF508
mutation
42
13.57±6.8
52.5
Heterozygous for ΔF508
mutation
28
15.67±7.6
35
No allele for ΔF508
mutation
10
13±4.7
12.5
We didn’t find statistically significant difference in
pulmonary and nutritional status in CF patients despite
having two, one or none alleles for ΔF508 mutation (Table 2).
Table 2.
Average values for clinical parameters in CF
patients depending on CF genotype
Homozygous
for ΔF508
mutation
Heterozygous
for ΔF508
mutation
No allele
for ΔF508
mutation
t-test
FEV 1
84.5±24.7
84.21±27.3
92.41±15.2
p=0.34
FVC
93.5±16.5
90.01±23.8
97.32±18.07
p=0.44
S-K
score
80.34±22.76
82.37±18.8
88.4±17.4
p=0.44
BMI
19.76±2.78
19.46±2.85
20.41±2.11
p=0.33
50% of the CF patients with PI had serum vitamin D >20
ng (range 10-44ng/ml) with no difference of age. In CF
group we found 26% < 15 ng/ml. We didn’t find statistically
significant difference for vitamin D between the groups
(Figure1).
these patients. There was no statistically significance for
PTH in CF groups besides abnormal bone turnover in CF
patients. (Table 3)
Table 3. Average values for 25OHD, osteocalcin,
ßcrosslaps, PTH, BMD, calcium, phosphorus
and alkaline phosphatase in serum for CF
Homozygous Heterozygous No allele
for ΔF508
for ΔF508
for ΔF508
mutation
mutation
mutation
25OHD
23.51±10.65
Osteocalcin
62.91±38.4
19.39±8.1
27.2±10.06
t-test
p=0.12
58.79±31.88 105.8±65.04 p=0.002*
ß cross laps
1.3±0.8
1±0.67
1.3±0.72
p=0.7
PTH
40.2±37.26
47.58±23.51
44.2±29.44
p=0.92
BMD Z-score
-0.44±0.98
-0.54±1.11
-0.45±1.15
p=0.94
Ca
2.35±0.15
2.34±0.16
2.35±0.081
p=0.87
1.44±0.25
1.55±0.16
p=0.42
P
1.5±0.28
Alk.
phosphatase 249.4±79.86
199.4±74.56 226.7±69.37 p=0.92
* statistically significant
Osteopenia (Z or T score < -1SD) was determined in 32% of
patients. We found 8 patients are with osteoporosis (10%)
(Figure 2).
Figure 2. Distribution for Z or T scores from DXA scans
in CF patients depending on CF genotype
We didn’t find significantly difference between Z scores
for spinal BMD depending on CF genotype.
Figure 1. Distribution for levels of 25OHD in CF
Discussion
We found statistically significant difference for serum
osteocalcin between the groups with two or one alleles
for ΔF508 mutation and the group without ΔF508
(p=0.002) (table 3). Osteocalcin levels in homozygous
and heterozygous CF patients are lower which suggest
that they have abnormal bone turnover and ΔF508 may
have influence over decreased osteoblasts activity in
The possibility of managing CF with new medicines
extended the life of patients to adulthood. The present
average age of survival is 36.8 years (1). Because CF
patients are now older, age related complications
appear like fractures of the spine, hip and forearm (2).
The origin of the low bone mass in patients with CF is
not completely understood. Pancreatic insufficiency,
malapsorption of liposolubile vitamins D and K,
malnutrition, hypogonadism, glucocorticoids, chronic
inflammation, physical inactivity and genetic factors
may be responsible for reduced bone mass in CF patients
(3, 4). King at all. for the first time reported direct link
between reduced bone density and ΔF508, suggesting
that CFTR mutations may be responsible for low bone
density in CF patients (5). Bone formation is significantly
reduced in adults with CF (6).Animal models of CFBD
show that CFTR expression on osteoblasts leads to
reduced osteoblast differentiation (7,8,9). In our study we
found significant difference between patients who were
homozygous and heterozygous for ΔF508 and those who
have other mutations for osteocalcin, a product derived
from osteoblasts. But we didn’t find any difference for
BMD Z scores. Osteopenia and osteoporosis are common
in the adult CF population. They are result of abnormal
turnover, decreased osteosintesis and increased bone
resorption (10). Vertebral fractures in patients with CF
may contribute to an accelerated decline in lung function
and can be a contraindication to lung transplantation
(11). That is why is particularly important to promote the
screening of osteoporosis in these patients. CF patients
in our study presented high prevalence of reduced bone
density (32%), and 10% have osteoporosis. Osteoporosis
is systemic skeletal disease characterized by low bone
mass and micro architectural deterioration of bone
tissue, with a consequent increase in bone fragility and
susceptibility to fracture risk. Meta analysis from Paccou
and al. reports that the mean prevalence of osteoporosis
in adults with CF was 23.5% (in different studies from
9-59. 1%) (3). The prevalence of CF bone disease increase
with severity of lung disease and malnutrition (10). Most
studies suggest on higher incidence on vertebral fractures
and ribs fractures (11, 12, and 13). Elkin in 2001 found 17%
of CF patients with vertebral fractures, and 8% with rib
fractures (11). Aris, 1998, found 51% of adult CF patients
with vertebral fractures (10).
More than 20 reports suggest that vitamin D insufficiency
is common among individuals with CF (23%-75%),
irrespective of season and despite supplementation with
800-1000 IE/day (15, 16).
Conclusion
Prevalence of osteopenia and vitamin D deficiency
in our study is about 30% which are similar to other
studies.
Levels of markers for bone formation in serum were
decreased in CF patients with two or one allele for
ΔF508 and this may contribute to impaired bone
turnover. There is a possibility that genetic factor
may have influence over reduced bone density .
The mechanism of action of ΔF508 in reducing bone
density in cystic fibrosis remains uncertain.
Further studies are needed to determine optimal
treatment strategies.
References
1. Buzzetti R, Salvatore D, Baldo E, et al. An overview of
international literature from cystic fibrosis registries: 1.
Mortality and survival studies in cystic fibrosis. J Cyst
Fibros 2009;8:229–37
2. Cystic Fibrosis Foundation, Patient Registry 2001 Annual Report. Bethesda, MD: Cystic Fibrosis Foundation,
2002
3. Paccou J. et al. The prevalence of osteoporosis, osteopenia, and fractures among adults with cystic fibrosis:a
systematic literature review with meta-analysis Calcif
Tissue Int 2010;86:1-7
4. Aris RM, Merkel PA, Bachrach LK, et al. Guide to bone
health and disease in cystic fibrosis. J Clin Endocrinol
Metab 2005;90:1888–96
5. King SJ et al. Reduced bone density in cystic
fibrosis:Δ508 mutation is an independent risk factor.
Eur Respir J 2005;25:54-61
6. Aris RM, Guise TA. Cystic fibrosis and bone disease: are
we missing a genetic link? Eur Respir J 2005;25:9-11
7. Sermet-Gaudelus I, Castanet M, Retsch-Bogart G, Aris
RM. Update on cystic fibrosis-related bone disease: a
special focus on children. Paediatric Respiratory Reviews10(2009) 134-142
8. Treszl A. et al. The prevalence of Δ508 in primary osteLow serum 25 OHD concentrations were associated with
oporotic patients. Eur Respir J 2004;23;32-34
lower BMD, suggesting that vitamin D deficiency may play
9. Stalvey MS, et al. Osteoblast CFTR inactivation reduces
a significant role in the pathogenesis of demineralization
differentiation and osteoprotegerin expression in a
in cystic fibrosis. ((19, 21, 23, 24, 27). In our study we found
mouse model of cysti fibrosis-related bone disease. Plos
that 26% of CF patients are vitamin D deficit, despite
one, November 2013,volume 8,issue 11/e80098
supplementation with 800 IE/day.
10. Aris RM, Renner JB, Winders AD, et al. Increased rate 18. Buntain HM, Greer RM, Schluter PJ, et al. Bone mineral
density in Australian children, adolescents and adults
of fractures and severe kyphosis: sequelae of living
with cystic fibrosis: a controlled cross sectional study.
into adulthood with cystic fibrosis. Ann Intern Med
Thorax 2004;59:149–55
1998;128:186-93
11. Elkin SL, Fairney A, Burnett S, et al. Vertebral de- 19. Sermet-Gaudelus I, Souberbielle JC, Ruiz JC, et al. Low
bone mineral density in young children with cystic fiformities and low bone mineral density in adults with
brosis. Am J Respir Crit Care Med 2007;175:951–7
cystic fibrosis: a cross-sectional study. Osteoporos Int
2001;12:366-72
20. Grey V, Atkinson S, Drury D, et al. Prevalence of low
bone mass and deficiencies of vitamins D and K in pedi12. Stephenson A, Jamal S, Dowdell T, et al. Prevalence
atric patients with cystic fibrosis from 3 Canadian centof vertebral fractures in adults with cystic fibrosis
ers. Pediatrics 2008;122:1014–20
and their relationship to bone mineral density. Chest
2006;130:539-44
21. Bianchi ML, Romano G, Saraifoger S, et al. BMD and
body composition in children and young patients affect13. Lewiecki EM, Gordon CM, Baim S, et al. International
ed by cystic fibrosis. J Bone Miner Res 2006;21:388–96
society for clinical den-sitometry 2007 adult and pediatric official positions. Bone 2008;43:1115– 21 Hahn TJ, et 22. Javier R-M, Jacquot J. Bone disease in cystic fibrosis:
al. Reduced serum 25-hydroxyvitamin D concentration
What’s new? Joint Bone Spine (2011), doi:10.1016/j.jband disordered mineral metabolism in patients with
spin.2010.11.015
cystic fibrosis. J Pediatr, 1979; 94(1): p.38-42
23. Henderson RC, Madsen CD. Bone mineral content and
14. Hall WB, Sparks AA, Aris RM. Vitamin D deficiency in
body composition in children and young adults with
cystic fibrosis. Int J Endocrinol 2010;2010:218691 [Epub
cystic fibrosis. Pediatr Pulmonol 1999;27:80-4
2010 Jan 28]
24. Conway SP, Oldroyd B, Brownlee KG, et al. A cross15. Rovner AJ, Stallings VA, Schall JI, et al. Vitamin D insufsectional study of bone mineral density in children and
ficiency in children, adolescents, and young adults with
adolescents attending a Cystic Fibrosis Centre. J Cyst
cystic fibrosis despite routine oral supplementation.
Fibros 2008;7:469-76
Am J Clin Nutr 2007;86:1694-9.
25. Robertson J. and MacDonald K. Prevalence of bone loss
16. Khazai NB, Judd SE, Jeng L, et al. Treatment and prein a population with cystic fibrosis, British Journal of
vention of vitamin D insufficiency in cystic fibrosis
Nursing,vol. 19, no. 10, pp. 636-639, 2010
patients: comparative efficacy of ergo calciferol, chole26. Bhudhikanok G. et al. Bone acquisition and loss in
calciferol and UV light. J Clin Endocrinol Metab 2009;94:
children and adults with cystic fibrosis: a longitudinal
2037-43
study,”Journal of Pediatrics, vol. 133, no. 1, pp. 18-27, 1998
17. Grey AB, Ames RW, Matthews RD, et al. Bone mineral
27. Henderson R. and Madsen C. Bone density in children
density and body composition in adult patients with
and adolescents with cystic fibrosis, Journal of Pediatcystic fibrosis. Thorax 1993;48:589–93
rics, vol. 128, no. 1, pp. 28-34, 1996
Δ508 МУТАЦИЈА КАЈ ПАЦИЕНТИ СО ЦИСТИЧНА ФИБРОЗА СО НИЗОК КОСКЕН
МИНЕРАЛЕН ДЕНЗИТЕТ И ДЕФИЦИТ НА ВИТАМИН Д
Јаќовска Т.1, Мечевска-Јовчевска Ј.2, Фуштиќ С.1, Зорчец Т.1
Универзитетска Клиника за детски болести, Медицински факултет, Универзитет Св. Кирил и Методиј,
Скопје, Р. Македонија
1
Универзитетска Клиника за клиничка биохемија, Скопје, Р. Македонија
2
Апстракт
Вовед: Намален коскен минерален дензитет (БМД) е чест кај пациенти со цистична фиброза (ЦФ). Патогенезата
на ЦФ коскената болест е мултифакториелна. Многу студии укажуваат на генетски фактор кој е независен од
тежината на болеста и нутритивниот дефицит.
Цел: Да се детерминира преваленцата и идентификуваат детерминантите на намален БМД кај ЦФ пациенти.
Материјал и методи: Студијата вклучи 80 ЦФ пациенти (5-36 години). Коскениот дензитет беше мерен со метод
на двојна енергетска апсорпциометрија (ДХА) врз лумбален дел од рбетниот столб. Нивото на витамин Д беше
израсено преку плазматски нивоа на (<15 ng/ml) кои беа дефинирани како дефицит.
Резултати: 42 ЦФ пациенти беа хомозиготи за ΔF508 мутација и 26.2% имаа понизок БМД (-0.43±0.99SD), пет со
остеопороза. Од нив 21.4% имаа <15 ng/ml 25ОХД. Во групата на хетерозиготи за ΔF508 (28 ЦФ пациенти) низок
БМД имаа 32.1% (-0.53±1.13SD), два со остеопороза. Во таа група 39.2% имаа тежок дефицит на 25ОХД <15ng/ml.
Десет ЦФ пациенти имаа други мутации, од нив 50% имаа низок БМД (-0.45±1.2SD), еден со остеопороза. Еден
пациент имаше дефицит на 25ОХД (10%).
Заклучок: ΔF508 генотипот беше асоциран со нарушен коскен турновер (намалена остеобласна активност).
Намален коскен минерален дензитет кај пациентите со ЦФ е асоциран со многу фактори како ΔF508 генотип,
дефицит на витамин Д, тежина на белодробна болест и малнутриција.
Клучни зборови: коскен минерален дензитет, цистична фиброза, ΔF508 генотип, витамин Д дефицит
Comparative analysis of clinical and arthroscopic findings
in ACL injury of the knee
Компаративна анализа на клиничките и артроскопски
наоди при повреда на PVL кај зглобот на коленото
Kostov H1, Stojmenski S1, Hasani I1, Kostova E2. Gavrilovski A1
1.
University Traumatology Clinic, Medical Faculty, Ss. Cyril and Methodius University, Skopje.
Department of Preclinical and Clinical Pharmacology and Toxicology, Faculty of Medicine, Ss. Cyril and
Methodius University, Skopje.
2.
Corresponding author: Kostov Hristijan, e-mail: kostovhristijan@yahoo.com
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 257 -262
Abstract
The aim of this study was to compare findings from clinical examinations and arthroscopy in ACL(anterior cruciate
ligament) injury of the knee in order to assess the diagnostic significance of the clinical examinations findings.
All patients attending our clinic with knee pain from 2009 to 2013 undervent systematic and thorough clinical
assessment. In this study ACL tears were clinically diagnosed by positive Anterior drawer test, Pivot shift test
and positive Lachman test. Arthroscopy was used to assess the reliability of clinical diagnosis. From 103 patients
with knee problems in 73 were arhroscopicaly diagnosed ACL tears. All clinically diagnosed patients underwent
diagnostic and therapeutic knee arthroscopy to assess the accuracy of clinical diagnosis. Our study revealed
high sensitivity and specificity and almost high accuracy for clinical examinations of ACL injuries of knee joint in
comparison to arthroscopy. The accuracy, PPV(pozitive predictive value), NPV(negative predictive value), sensitivity
and specificity were calculated based on clinical examinations and arthroscopic findings. Identification of ACL
tears in our study was presented with 54% accuracy of “Anterior Drawer” and “Lachman” clinical examination test
and with 47% accuracy for “Pivot shift” test.
According our findings we can conclude that anterior drawer test and positive Lachman clinical examination test
is more accurate for predicting i.e. diagnosing of ACL tear. Contrary, Pivot shift clinical examination test showed
less accuracy for predicting i.e. diagnosting of ACL tears.
Key words: arthroscopy, clinical examination, findings, ACL tears, knee
Introduction
The knee joint is a common site of injury, mainly due to and pain. When performed properly, a complete knee
examination is more than 80 percent sensitive for an ACL
trauma, repetitive activities and sports activities (1).
Disruption of the anterior cruciate ligament (ACL), a injury. The Lachman test is the most accurate test for
major stabilizer of the knee, leads to loss of stability detecting an ACL tear (3). of the knee and potentially significant dysfunction,
although the ACL is the most frequently torn ligament
of the knee; the ACL tear has remained clinically elusive.
The accuracy, sensitivity and specificity values for knee
lesions vary widely in literature (2).
Advanced modality in the management of internal
derangement of knee joint is arthroscopy, which can
be used in its dual mode, either as diagnostic and/or as
therapeutic tool. Arthroscopy offers direct visualization
of all intra-articular structures with high diagnostic
Evaluation of the ACL should be performed immediately accuracy, the possibility to examine the stability of the
after an injury if possible, but is often limited by swelling knee under anesthesia and the possibility to perform a
the ACL evaluation, hamstring tone and the secondary
restraints of the knee are not eliminated; therefore, the
In this study ACL tears were clinically diagnosed by
ACL is not reliably directly tested in this position.
positive Anterior Drawer Test, Pivot shift test and
positive Lachman test. Arthroscopy was used to assess In the Lachman test, the knee is placed in a position of
20° to 30° of flexion and slightly externally rotated to relax
the reliability of clinical diagnosis.
the pull of the quadriceps and iliotibial band. The femur
The aim of this study was to compare findings from
is firmly stabilized with the examiner’s outer hand (eg,
clinical examinations and arthroscopy in ACL injury of
left hand for right knee), and an anteriorly directed force
the knee in order to assess the diagnostic significance of
is applied to the proximal calf with the examiner’s other
the clinical examinations findings.
hand on the tibia. The examiner may place his or her own
flexed knee under the patient’s knee to provide slight
Patients and methods
flexion and help stabilize the femur. The examiner should
In our study we involved 103 patients with history of knee
estimate the displacement (in millimeters) and assess the
injuries who were admitted in the Clinic of Traumatology,
presence or absence of an end point and if present, the
Clinical Center-Majka Tereza, Skopje. MRI (Magnetic
firmness of the end point (graded as normal, marginal, or
Resonance Imaging) of the knee joint was done before
soft). The laxity is measured not as an absolute amount
the admission and some of them before the clinical
but as a comparison with the contralateral limb; the
examination.
side-to-side differences are graded. Grade I laxity is a 1- to
ACL tears in our study were clinically examined and 5-mm difference, grade II is a 6- to 10-mm difference, and
diagnosed by positive anterior drawer test, positive Pivot grade III is a greater than 10-mm difference.
shift test and positive Lachman test. It also included other
In Pivot shift test, the patient is in a supine position and
special tests to rule out any other associated structural
relaxed or, preferably, given general anesthesia. While
damage to the knee.
the limb is held in external rotation and the knee in
All clinically diagnosed patients underwent diagnostic full extension, the lateral tibia is subluxed anteriorly in
and therapeutic knee arthroscopy to assess the accuracy relation to the femur.While external rotation of the limb
of clinical diagnosis after required investigations and is maintained, the hip is brought into abduction to relax
consent in the Clinic of Traumatology, Clinical Center- the iliotibial band, and an axial and valgus load is applied
Majka Tereza, Skopje during the years 2009 and 2013.
to the knee as it is slowly flexed. This test simultaneously
Criteria for inclusion: aged 16 to 58 years, patients of both evaluates both rotation and translation of the tibial
sexes, the presence of occasional pain and swelling in the plateau relative to the femoral condyle. All variations of
knee joint during clinical examination, the extension the pivot test
therapeutic procedure in the same session (4).
deficit of 10 degrees or flexion deficit of 10 degrees, at
least one positive test during the review of ACL, least one
positive test for examination of meniscus, atrophy of at
least 2 cm in relation to the other limb.
Exclusion criteria: the presence of infection, rheumatoid
arthritis, previously made arthroscopy,

epilepsy, heart
failure and severe diseases of the peripheral circulation,
severe osteoporosis, the presence of a fracture established
with rtg, severe osteoarthritis of the knee, chemotherapy.
All arthroscopic procedures were performed in a standard
manner by experienced arthroscopic surgeon carried out
under regional or general anaesthesia with tourniquet,
using standard anteromedial and anterolateral portals.
Additional portals were used when required. Operative
findings were documented in the offitial patient’s
document, which included the survey of the entire
joint and anatomical structure, lesions involved with
the presence or absence of tear, its location, status of
the articular cartilage and others. The composite data
was tabulated and studied for correlation with clinical
examinations findings and grouped into four categories:
Patients were subjected to physical examination involved
assessing anterior drawer test and positive Lachman test.
The major difference between these is the degree of knee
flexion (90 degrees in the drawer sign and 20-30 degrees 1. True-positive findings-if the clinical examinations findings was confirmed by arthroscopic evaluation.
in Lachman).
The anterior drawer test is performed with the knee 2. True-negative findings-when clinical examinations
findings negative for lesion and confirmed by arthr copy.
at 90° of flexion. Although commonly cited as part of
3. False-positive findings-when clinical examinations Comparison of the arthroscopic and clinical “Anterior
findings shows lesion but the arthroscopy was negative drawer test” findings yielded the following results. Clinical
4. False-negative findings-result when arthroscopy was “Anterior drawer” test findings for the ACL yielded 69
positive but the clinical examinations findings showed TP(true-positives) (were confirmed on arthroscopy) and
34 TN(true-negatives) (without evidence of ACL tears)
negative findings
with 4 FP(false positive) (were misinterpreted to have
ACL tears) and 0 FN(false negative) (were not diagnosed
clinically) (Tab.1), which resulted in 94.5% sensitivity,
Statistical analysis was used to calculate the sensitivity, 100% specificity, 100% PPV, 89.4% NPV and 96,1% accuracy
specificity, accuracy, positive predictive value (PPV) and (Tab.4).
the negative predictive value (NPV), in order to assess
the diagnostic significance of the clinical examinations Table.1
findings.
Arthroscopy findings in ACL
Categorical variables were summarised using frequency
and were compared using the chi-square or McNemar test
as appropriate. p-value of less than 0.05 was considered
to be statistically significant.
Results
The study group of 103 patients consisted of 82 men
(79.62%) and 21 women (20.38%), x2(chi-square)=33.79,
DF(distribution of frequencies)=1, p<0.01, we found
statistical significant difference in distribution of
frequencies, dominant males patients. The males
average age was 30,26±10,26 years and females average
age was 27.68±12,52 years, the Student’s t-test for two
large unrelated samples showed: t=0.99, DF=101, p>0.05,
i.e. perceived difference is not statistically significant in
average ages between males and females. All patients
underwent arthroscopic knee surgery. The average
age was 29.7±10,77 years (range: 16–58 years). Maximum
number of patients (n=34) who suffered knee injuries
were in the age group of 21-30 years. The right knee was
involved in 56 cases (54.4%) and the left knee in 47 (45.6%).
Clinical diagnostic test characteristics are:
Sensitivity: how good the clinical examination test is
at detecting ACL tear
Positive Negative
findings findings
Clinical “Anter.drawer test”
Positive findings
Clinical “Anter. drawer test”
Negative findings
Total
69 (TP)
0 (FP)
69
4 (FN)
30 (TN)
34
73
30
103
TP(true positive); TN(true negative); FP(false positive);
FN(false negative)
Comparison of the arthroscopic and clinical “Lachman”
test findings yielded the following results. Clinical
“Lachman” test findings for the ACL yielded 67 truepositives (were confirmed on arthroscopy) and 30 truenegatives (without evidence of ACL tears) with 6 false
positive (were misinterpreted to have ACL tears) and
0 false negative (were not diagnosed clinically) (Tab.2),
which resulted in 91.7% sensitivity, 100% specificity, 100%
PPV, 85.7% NPV and 94.1% accuracy (Tab.5).
Table.2
Positive
Negative
Total
findings
findings
Clinical “Lachman test”
Positive findings
Clinical “Lashman test”
Negative findings
67 (TP)
0 (FP)
67
6 (FN)
30 (TN)
36
73
30
103
Specificity: how good the clinical examination test is TP(true positive); TN(true negative); FP(false positive);
at identifying normal knee
FN(false negative)
Positive predictive value: how often a patient with a
Clinical “Pivot shift” test findings for the ACL tears yielded
positive clinical examination test has the ACL tear
45 true-positives (were confirmed on arthroscopy) and 29
Negative predictive value: how often a patient with a true-negatives (without evidence of ACL tears) with 28
negative clinical examination test does not have ACL false positive (were misinterpreted to have ACL tears)
tear
and 1 false negative (were not diagnosed clinically) (Tab.3),
Accuracy: proportion of clinical examination test which resulted in 62.1% sensitivity, 98.2% specificity,
which correctly identifies ACL tear
97.7% PPV, 67% NPV and 71.8% accuracy (Tab.4).
Discussion
Table.3
Positive
Negative
Total
findings
findings
Clinical “Pivot shift test”
Positive findings
Clinical “Pivot shift test”
Negative findings
45 (TP)
1 (FP)
46
28 (FN)
29 (TN)
57
73
30
103
TP(true positive); TN(true negative); FP(false positive); FN(false
negative)
Table. 4
Sensitivity
Specificity
Positive predictive value
(PPV)
Negative predictive value
(NPV)
Accuracy
Anterior
Drawer
Test
(%)
94.5
100
Lachman
Test
(%)
91.7
100
Pivot
shift
Test
(%)
62.1
98.2
100
100
97.8
89.4
85.7
67
96.1
94.1
71.8
McNemar test showed that x²=1,265; DF=1, p>0.05, i.e. there
are no statistical significant differences in distribution
of frequencies in positive and negative findings of ACL
tears in clinical examination “Anterior drawer” test and
arthroscopy or perceived difference is not statistically
significant and they match among themselves.
Figure 1. Clinical diagnosting tests versus arthroscopy
findings in ACL tears
McNemar test showed that x²=2,041, DF=1, p>0.05, i.e. there
are no statistical significant differences in distribution of
frequencies in positive and negative findings of ACL tears
in clinical examination “Lachman” test and arthroscopy
or perceived difference is not statistically significant
and they match among themselves Contrary, we found
statistical significant difference in distribution of
frequencies in positive and negative findings of ACL tears
in clinical examination” Pivot shift” test and arthroscopy
(x²=20,021 DF=1, p<0.01) (Fig.2 ) or perceived difference
is statistical significant and they do not match among
themselves.
The purpose of this study was to compare the findings
from clinical examination and arthroscopy in order to
evaluate the significance of this findings in diagnosis
of medial and lateral meniscal tears. In the study we
evaluated 103 patients with history of knee injuries who
were admitted at Clinic of Traumatology in Skopje.
The age group ranging from 16 to 58 years. The youngest
male patient was aged 16 years and the oldest female was
58 years. This showed that there was a tendency of males
being injured and getting operated at the earlier age. A
study done by Avcu et al. showed males are most likely
to suffer knee injuries since they are active in sports and
the right knee was more frequently injured than left (5).
We obtained 96% sensitivity, 100% specificity, 100% PPV
and 89,4% NPV of “anterior drawer” clinical examination
test with respect to fair correlation with arthroscopy in
ACL tears.
Identification of ACL tear in our study was presented
with 96 % accuracy of anterior drawer clinical
examination test and 94% accuracy of Lachman test
correlated with arthroscopy, belong together in range
of very high accurate group according many studies of
anterior drawer and Lachman clinical examination test
of predicting ACL tears.
For the “Lachman” clinical examination test we obtained
92% sensitivity, 100% specificity, 100% PPV and 86% NPV
compared arthroscopy in diagnosing ACL tears.
Identification of ACL tears in our study presented with
“Pivot shift” clinical examination test was obtained with
72% accuracy, correlated with arthroscopy were ranged
in very good accurate group. According many studies of
clinical examination tests compared (correlated) with
arthroscopy, the accuracy of predicting ACL tears depend
from the level of skilled orthopaedic surgeon’s hands.
For the ACL tears in our study we obtained 62% sensitivity,
98% specificity, PPV 98% and NPV 67% of “Pivot shift”
clinical examination test in comparing with arthroscopic
findings.
Authors of 8 studies examined the anterior drawer test
and reported sensitivity values ranging from 0,18–0.92
and specificity values ranging from 0.78–0.98. Authors
of 9 studies examined the Lachman test and reported
sensitivity values ranging from 0.63–0.93 and specificity
values ranging from 0.55–0.99. Lastly, authors of 6
studies examined the pivot shift test and reported Conclusion
sensitivity values ranging from 0.18–0.48 and specificity
According our findings we can conclude that positive
values ranging from 0.97–0.99. (6)
anterior drawer test and positive Lachman clinical
If performed properly, a complete knee examination examination test is more accurate for predicting i.e.
for ACL injury can be highly accurate, with a sensitivity diagnosing of ACL tear. Contrary, Pivot shift clinical
and specificity of 82 and 94 percent, respectively. The examination test showed less accuracy for predicting
likelihood ratio is 25.0 for a positive examination and i.e. diagnosing of ACL tear. According many studies of
0.04 for a negative examination. The three most accurate clinical examination tests compared (correlated) with
tests for detecting an ACL tear are the Lachman test arthroscopy, the accuracy of predicting ACL tears depend
(sensitivity of 60 to 100 percent; mean 84 percent), the from the level of skilled orthopaedic surgeon’s hands.
anterior drawer test (sensitivity of 9 to 93 percent; mean
62 percent), and the pivot shift test (sensitivity of 27 to 95 References
percent; mean 62 percent). (7)
1. Kaplan PA, Walker CW, Kilcoyne RF, Brown DE, Tusek D,
Rose and Gold found the clinical examination to be correct
Dussault RG. Occult fractures patterns of the knee asmore often than MRI diagnosis. They found no significant
sociated with ACL tears. Assessment with MR imaging.
difference in accuracy between clinical examination and
Radiology. 1992; 183: 835-838.
MRI in both medial and lateral meniscal tears or anterior
2. Crawford R, Walley G, Bridgman S, Maffulli N. Magnetic
cruciate ligament (ACL) tears (8).
resonance imaging versus arthroscopy in the diagnosis of knee pathology, concentrating on meniscal leThe results are close to the ones given in the professional
sions and ACL tears: a systematic review. Br Med Bull.
literature which refers to the standardized approach in
2007;84:5-23.
taking the anamnestic data and realization of the physical
signs and test examination technique (9, 10, 11).
3. Cimino F, Volk BS, Setter D. Anterior Cruciate Ligament
Injury: Diagnosis, Management, and Prevention. Am
Kocabey et al. stated that clinical examination is as
Fam Physician. 2010 Oct 15;82(8):917-922.
accurate as MRI in the skilled orthopaedic surgeon’s
hands and MRI should be reserved for more complicated 4. 4. Mink JH, Levy T, Crues JV. Tears of the anterior cruciate ligament and menisci of the knee: MR imaging
and confusing cases (12). Bohnsack et al. also concluded
evaluation. Radiology 1988;167(3):769-774.
that an experienced examiner can diagnose adequately by
clinical examination alone (13).
5. Avcu S, Altun E, Akpinar I, et al. Knee joint examination
by MRI: the correlation of pathology, age and sex. N Am
Regarding knee clinical examination findings and MRI,
J Med Sci. 2010;2(4):202–204.
in most of the studies and in our study as well, the base
of reference is arthroscopy (14, 15). This presupposes that 6. Accuracy of 3 Diagnostic Tests for Anterior Cruciate
Ligament Tears John A Ostrowski. Accuracy of 3 diagarthroscopy is 100% accurate allows for the diagnosis of
nostic tests for anterior cruciate ligament tears. J Athl
every possible knee pathology.
Train. 2006; 41(1): 120–121.
Arthroscopy is a technically demanding procedure and
the results are varying according to surgeon’s experience, 7. Solomon DH, et al. The rational clinical examination.
Does this patient have a torn meniscus or ligament of
especially in difficult cases. Arthroscopy should be
the knee? Value of the physical examination. JAMA.
considered a diagnostic aid used in conjunctions with
2001;286(13):1610–1620.
a good history, complete physical examination and
appropriate radiographs. With increased proficiency in 8. Rose NE, Gold SM (1996) A comparison of accuracy between clinical examination and magnetic resonance
examination of extremities and more accurate adjuvant
imaging in the diagnosis of meniscal and anterior crutests, including MRI, we rarely perform simple “diagnostic
ciate ligament tears. Arthroscopy 12(4):398–405
arthroscopy.” Surgical alternatives are discussed
thoroughly with the patient before the procedure, and 9. Akseki D, Ozcan O, Boya H, Pinar H. A new weight bearthe definitive surgical procedure is performed at the time
ing test and a comparison with McMurray’s test and
of an arthroscopic examination.
joint line tenderness. Arthroscopy. 2005; 20951–958.
10. Michael D. Chivers, Scott D. Howitt. Anatomy and physi- 13. Bohnsack M, Ruhmann O, Sander-Beuermann A, Wirth
CJ (1999) Comparison of clinical examination with NMR
cal examinatio of the knee menisci: a narrative review
spectroscopy in the diagnosis of meniscal lesions in
of the orthopedic literature. J Can Chiropr Assoc. 2009
daily practice. Z Orthop Ihre Grenzgeb 137(1):38–42
December, 53(4): 319–333. PMCID: PMC2796951.
11. Sarachai S, Kitti J, Thanathep B. KKU knee compression 14. Esmaili Jah AA, Keyhani S, Zarei R, Moghaddam AK. Accuracy of MRI in comparison with clinical and arthrorotation test fo detection of meniscal tears: a comparascopic findings in ligamentous and meniscal injuries of
tive study of its diagnostic accuracy with McMurray
the knee. Acta Orthop Belg. 2005;71(2):189-96.
test. J Med Assoc Thailand. 2007; 40: 718–723
12. Kocabey Y, Tetik O, Isbell WM, Atay OA, Johnson DL 15. Navali AM, Bazavar M, Mohseni MA, Safari B, Tabrizi
A. Arthroscopic evaluation of the accuracy of clini(2004) The value of clinical examination versus magnetcal examination versus MRI in diagnosing meniscus
ic resonance imaging in the diagnosis of meniscal tears
tears and cruciate ligament ruptures. Arch Iran Med.
and anterior cruciate ligament rupture. Arthroscopy
2013;16(4):229-32.
20(7):696–700, (September)
Компаративна анализа на клиничките и артроскопски наоди при
повреда на PVL кај зглобот на коленото
Костов Н.1, Стојменски С.1, Хасани И.1, Костова Е.2, Гавриловски А.1
Универзитетска клиника за трауматологија, Медицински факултет , Универзитет Св. Кирил и Методиј ,
Скопје.
1
Институт за Предклинички и клиничка фармакологија и токсикологија , Медицински факултет ,
Универзитет Св. Кирил и Методиј , Скопје.
2
Резиме
Целта на оваа студија беше да се споредат наодиte од клиничките испитувања, и артроскопija при повреда
на предниот вкстен лигамент (PVL) vo коленото, со цел да се процени дијагностичкoто значењето на наодите
од клиничките испитувања.
Сите пациенти кои se вклучени во оваа студија се јавиле на нашата клиника со болки во коленото во периодото
од 2009-2013 и биле подложени na темелнo клиничкo иследување. Од 103 пациенти со проблеми во коленото
кај 73 артроскопски беше потврдена повреда на PVL. Во оваа студија лезијата на PVL беше клинички
дијагностицирана со позитивen тест na Предна фиока, Pivot shift тест и позитивен Lachman тест. Сите овие
пациенти бea подложени на терапевтскa артроскопскa оперативна интервенција на коленото. Нашата студија
покажа висока сензитивност и специфичност и речиси висока точност nа клиничкиte испитувања za povreda
na PVL vo коленото во споредба со артроскопијата. Точноста, PPV (позитивна предвидувачка вредност), NPV
(негативна прeдвидувачка вредност), сензитивноста и специфичноста се пресметани врз основа na клинички
испитувања и артроскопски наоди. Откривањето на повреден PVL во нашата студија се претстави со 54 %
точност на „Предна фиока “ и „Lachman“ клинички тест и со 47 % точност за „Pivot shift “ тест.
Според нашите сознанија , можеме да заклучиме дека тестот na преднa фиока и позитивен Lachman клинички
тест sе повеќе точни за предвидување односно дијагностицирање на предно вкрстена лигаментарна лезија.
Напротив, Pivot shift тестот покажа помалку точност за предвидување односно диагностицирање на PVL
лезија.
Клучни зборови: артроскопија, клинички прегледи, наоди, лезија на PVL , колено.
Role of Fine Needle Aspiration Biopsy in evaluation of
thyroid nodules
Roli i Aspiracionit me gjilpërë të hollë në menaxhimin e
nodujve të tiroides
Gjergji D.1, Alimehmeti M.2, Dracini Xh.2, Fureraj T.2, Ahmeti I.3, Kristo A.2 1
Central Policlinic of Specialities, Tirana, Albania,
2
Mother Theresa University Hospital center Tirana,Albania
3
Clinical Campus “Mother Theresa”, University Clinic of Endocrinology, Skopje, Macedonia
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 263 - 267
Abstract
Introduction. Thyroid cancer is a relatively rare disease.
Objective: To present a synopsis in thyroid nodules evaluation in Albania,.
Patients. We analysed 262 patients, divided in 206 (79%) females and 56 (21%) males, admitted in, UHC “Mother
Theresa” in Tirana,and Registry of the Department of Pathology timeframe 2004 - 2011. The data comprised age,
sex, signs and symptoms, imaging, functional tests, preoperative FNA, postoperative histopathology results.
Results. The average age was 34,5 +/- 12,6 years, the M : F ratio was 1 : 3,7. The thyroid patologies resulted benign
in 84% and malignant in 16% patients. The histologic types of thyroid cancer were as follows: papillary 67%;
follicular 24%, medullary 7% and anaplastic 2%.The percentage of cancer in uninodular goiters was greater than
in multinodular (23% vs 13%). FNAB was accurate in determination of the correct diagnosis in 80% of cases. The
sensitivity of FNAB was 94%, specificity was 96%. Specific accuracy of FNAB in detecting cancer was ca. 97%.
Overall prevalence of cancer was 16%.
Discussion. Thyroid cancer was more common in patients aged > 65 years. The most affected gender,were females.
Kеy words : Thyroid carcinoma, FNA, papillary cancer, solitary nodules
Introduction
Thyroid cancer is associated with low mortality, but
it remains the most common endocrine malignancy
and accounts for almost 1% of human cancer1. It is well
known that the majority of cases occur in women in the
middle of life. Thyroid cancer is a relatively rare disease;
on the other hand clinically apparent thyroid nodules
are present in 4 – 7 % of the overall adult population.
Most thyroid nodules are not malignant, with reported
malignancy rates from 3 – 12%2. Early positive diagnosis
of thyroid cancer in an apparently benign nodule is
sometimes a difficult challenge3. Cancer remains a major
healthcare problem in Albania. The lack of approved
guidelines for optimal treatment and of a National Cancer
Registry contributes greatly to the increased mortality of
these patients. Although the overall 5 – year survival rate
for thyroid cancer approaches 97%; this disease differs
from many other adult cancers in that in more than 60%
of cases it affects young people between the age of 20 to
55 years4. Over the past three decades, the incidence of
thyroid cancer has increased almost two fold worldwide,
without any changes in the mortality rates. The increase
is thought due to a rise in the papillary cancer rates,
caused perhaps from the increase of the environmental
radiation and improved diagnostic accuracy6. The aim
of this communication is to present the actual status of
diagnosis and treatment of thyroid cancer in Albania.
Patients and Methods
In our study we have analyzed the preoperative clinical
database of 262 patients, divided in females 206 (79%) and
males 56 (21%), admitted in the Clinic of General Surgery,
UHC “Mother Theresa” in Tirana and the Registry of the
Department of Pathology in the timeframe 2004 - 2011;
all with a positive histopathologic diagnosis of thyroid
diseases, including cancer. The data comprised age, sex,
age distribution, time – lapse from the first endocrinologic
visit, clinical examination, signs and symptoms, imaging,
functional tests, preoperative FNA, admission diagnosis,
associated diseases and preoperative, operative and
postoperative treatment. The classification of thyroid
cancer was made according to NCCN Clinical Practice
Guidelines on Oncology (Version 3.0 2011). All patients
data were analysed using SPSS package, version 15.
Results
From 2004 – 2011 (8 years), 262 patients were admitted
in the Clinic of General Surgery, UHC “Mother Theresa”
in Tirana, included in the Registry of Department of
Pathology. All patients were diagnosed and classified
according the histopathologic diagnosis. Demografic data
of all patients shows a M : F ratio of 1 : 3,7, 206 females (79%)
and 56 (29%) males. The average age was 34,5 +/- 12,6 (16 –
71) years. Regarding the findings of clinical examination,
fast apparent growth of the thyroid gland was observed
in 53% of the patients, and localized nodule in palpation
in 90% of cases. From the study emerged that the thyroid
pathologies resulted benign in 220 (84%) patients (chart 1)
and malignant in 42 (16%) patients, diagnosed as thyroid
cancer (chart 2).
medullary 3 (7%) and anaplastic 1 (2%) patient. The overall
morphopathology of thyroid gland resulted multinodular
in 153 (58%) patients and uninodular in 109 (42%) patients;
the percentage of cancer in uninodular goiters was
greater than in multinodular (23% vs 13%) (Chart 3).
Chart 2
Thyroid carcinoma
Chart 3 Morphplogy of thyroid
The morphologic nature of the diagnosed nodules was
defined as cystic in 20% of cases, solid in 50% of cases
and mixed type in 30% of cases (Table 1.). The characterics
of thyroid nodules included asymmetry in 30% of cases
and fixed nodules in 71% of cases. FNAB was accurate in
determination of the correct diagnosis in 80% of cases.
Final data obtained from FNAB were as follows: Uncertain
– 18%; Benign – 62%, Suspicious – 7% and Malignant – 13%.
Tab. 1. Results of FNA cytology
%
Chart 1 Benign struma
Undeterminate
18
Benign
62
Suspicious
7
Malign
13
The histologic types of thyroid cancer were as follows: The sensitivity of FNAB was 94%, meanwhile specificity
papillary 28 (67%) patients; follicular 10 (24%) patients, was 96%. Specific accuracy of FNAB in detecting cancer
was ca. 97%. Overall prevalence of cancer in nodular
goiters was ca. 16%. Among the signs and symptoms
related to thyroid cancer we found that 40 and 33%
of these patient presented dyspnea and dysphagia,
respectively. The physical examination in thyroid cancer
patients revealed apparent nodular growth of the thyroid
gland in 81% and hard nodular consistency in 79% of
cases. The time lapse from the first endocrinologic visit
was ca. 4 months.
Chart 4 Thyroid nodules scintigraphy
Discussion
Thyroid nodules are more common in women than
men. Palpable nodules increase in frequency through
the entire life, reaching a prevalence of ca. 4 – 7%
of the entire population aged 50 year or older7. The
development of new nodules in higher rates is observed
principally after head and neck irradiation8. On the
other hand, the lifetime risk of being diagnosed with
thyroid cancer is less than 1%. The overall incidence in
albanian population is 0,6/100 000, being slightly greater
in females. Evaluating all thyroid nodules for malignancy
is difficult and sometimes unproductive, because thyroid
carcinoma is rare. Both benign and malignant thyroid
nodules are mostly asymptomatic and correct diagnosis is
difficult. Half of malignant nodules are discovered during
routine physical examination, imaging studies or surgery
for supposed benign thyroid diseases. Thyroid cancer
was more common in patients aged > 65 years. Although
thyroid diseases can occur in any age, the peak incidence
is around 35 years, fully confirmed by our patients data.
The patient age and gender remain an important factor
in predicting thyroid cancer. The risk of malignancy is
higher n patients younger than 15 years and older than
45 years. The most affected gender from thyroid cancer
were females. Other factors that increase the suspicion of
malignancy include a history of head and neck irradiation
and positive history of diseases associated with thyroid
carcinoma in multiple endocrine neoplasies (MEN). Only
23% of solid nodules resulted cancer, meanwhile in the
mixed-type nodules the percentage of cancer resulted
15%. From the study emerged that solid nodules have
the greater percentage of thyroid cancer 9, 10. Thyroid
cancer was found more frequently in ‘cold’ nodules,
in comparison with other nodular patologies included
in the study (21% vs 11% and 5% in ‘hot’ and iso-uptake
types). Clinical examination is very important in the
diagnosis of thyroid cancer11,12. Dyspnoea, dysphonia
and disphagia were important symptoms related with
thyroid cancer. Imaging techniques and functional tests
of thyroid are important in correct diagnosis of thyroid
pathologies, including cancer. Imagery data, suspicious of
thyroid cancer are deviation of trachea, solitary nodule,
adenopathy etc. In the thyroid cancer patients was
observed a higher prevalence of hypothyroidism (35% vs.
14% and 6% in normothyroid and hyperthyroid patients
respectively). Fine Needle Aspiration Biopsy (FNAB) is
the procedure of choice in evaluating suspicious thyroid
nodules and was used in all our patients with a sensitivity
of 94%. In the treatment of thyroid cancer, several
options may be considered such as surgery; radioiodine
therapy; external beam radiation and thyroid hormone
suppression in a multidisciplinary frame, including
surgeons, pathologists, radiologists, endocrinologists and
clinical pharmacists. Surgery is the optimal treatment
for differentiated thyroid cancer13. The aim of surgery
in differentiated thyroid carcinoma is to eradicate
all visible tumor foci and local lymph nodes. Actual
surgical guidelines recommend that most patients with
differentiated thyroid cancer are best treated by total (or at
least near – total) thyroidectomy, followed by radioiodine
therapy. On the other hand, in undifferentiated thyroid
cancer, as anaplastic carcinoma, the surgical treatment
is indicated primarily for palliative relief of airway
obstruction
Conclusion
In our opinion, close collaboration between endocrinologists, morphologists and surgeons in a
multidisciplinary frame is the key to correct preoperative
thyroid cancer diagnosis and optimal treatment. FNAB
remains the most accurate diagnostic method in detecting
thyroid cancer. Thyroid cancer is a very serious disease
biopsy. Boston: Kluwer Academic Publishers; 2000. p.
and its optimal treatment and associated survival depends
71–86.
mostly in a multidisciplinary treatment approach,
focused on surgery. All actual guidelines agree that total 8. Tan GH, Gharib H, Reading CC. Solitary thyroid nodule:
thyroidectomy is recommended as treatment of choice
comparison between palpation and ultrasonography.
in the majority of cases. Other therapeutic modalities,
Arch Intern Med 1995;155(22):2418–23.
such as radioiodine treatment or adjuvant radiation are
9. Ogawa Y, Kato Y, Ikeda K, et al The value of ultrasoundnecessary for the maximum survival of these patients.
guided fine-needle aspiration cytology for thyroid nodules: an assessment of its diagnostic potential and pitReferences:
falls. Surg Today 2001;31:97–101.
1. American Association of Clinical Endocrinologists Ad 10. Daniel S. Duick, Joshua P. Klopper, James C. Diggans,
Lyssa Friedman, Giulia C. Kennedy, Richard B. Lanman,
Hoc Task Force for Standardized Production of Cliniand Bryan McIver. The Impact of Benign Gene Exprescal Practice Guidelines. American Association of Clinision Classifier Test Results on the Endocrinologist–
cal Endocrinologists Protocol for Standardized ProPatient Decision to Operate on Patients with Thyroid
duction of Clinical Practice Guidelines. Endocr Pract
Nodules with Indeterminate Fine-Needle Aspiration
2004;10(4):353–61.
Cytopathology Thyroid October 2012, 22(10): 996-1001.
2. AACE/AME Task Force on Thyroid Nodules. American
doi:10.1089/thy.2012.0180.
Association of Clinical Endocrinologists And Associazione Medici Endocrinologi medical guidelines for clinical 11. Gharib H, Papini E, Paschke R, Duick DS, Valcavi R, Hegedus L, Vitti P American Association of Clinical Endopractice for the diagnosis and management of thyroid
crinologists, AssociazioneMedici e Endocrinologi, and
nodules. Endocr Pract 2006;12(1):63–102.2004;10(4):353–
European Thyroid Association medical guidelines for
61.
clinical practice for the diagnosis and management of
3. Gharib H. Fine needle aspiration biopsy of thyroid nodthyroid nodules: executive summary of recommendaules: Advantages, limitations and effect. Mayo Clin Proc
tions. J Endocrinol Invest 2010; 33:51–56.
1994;69:44-9. 4. Mazzaferri EL. Thyroid cancer in thyroid nodules: 12. Duick DS, Klopper JP, Diggans J, Friedman L, Kennedy
GC,Lanman RB, Romanowsky J, McIver BM The impact
Finding a needle in the haystack (editorial). Am J Med
of benign gene expression classifier test results on the
1992;93:359-62. physician decision to operate in patient with thyroid
5. Hurley DL, Gharib H. Evaluation and management
nodules with indeterminate FNA cytology. Abstract
of multinodular goiter. Otolaryngol Clin North Am
presented at the American Association of Clinical En1996;29:527-40. docrinologists Annual Meeting Philadelphia, May 2012
6. Papini E, Guglielmi R, Bianchini A, et al. Risk of malig(abstract)
nancy in nonpalpable thyroid nodules: predictive value
13. Monroe R, Zalles C, Traweek T, O’Reilly K, Romanowsky
of ultrasound and color-Doppler features. J Clin EndoJ,Brunt K, Kennedy GC, Lanman RB 2011 Clinical praccrinol Metab 2002;87(5):1941–6.
tice impact of a novel mRNA–based gene expression
7. Baskin HJ. Ultrasound of thyroid nodules. In: Baskin HJ,
classifier in thyroid nodules with indeterminate fine
editor. Thyroid ultrasound and ultrasound-guided FNA
needle aspiration cytopathology. Thyroid 2012; 21:A-101
(Poster 244; abstract).
Roli i Aspiracionit me gjilpërë të hollë në menaxhimin e nodujve të tiroides
Gjergji D.1, Alimehmeti M.2, Dracini Xh.2, Fureraj T.2, Ahmeti I.3, Kristo A.2 1
Poliklinika qendrore specialistike, Tirane,Shqiperi
2
QKU Nene tereza Tirane,
3
University Clinic of Endocrinology, Skopje, Macedonia
Rezyme
Hyrje. Karcinoma e tiroides është rrelativisht e rrallë.
Qëllimi: Të prezantohet gjendja aktuale e vleresimit te nodujve te tiroides në Shqipëri.
Pacientët: Jane analizuar 262 pacientë, 206 (79%) femra dhe 56 (21%) meshkuj, të shtruar ne QSUT “Nënë Tereza”
Tiranë, dhe të dhëna nga Departmenti i Patologjisë, viti 2004 - 2011. Të dhënat përfshine moshën, gjininë, kliniken,
testet imazherike dhe funksionale, punksion preoperativ të tiroides, rezultatet histopatologjike postoperative.
Rezultatet: Mosha mesatare ishte 34,5 +/- 12,6 vjet, raporti M : F ka qenë 1 : 3,7. Studimi rezulton qe 84% e
pacienteve ishin me noduj beninje, 16% kishin pathologji malinje te tiroides. Si tipe histologjike te kancerit
tiroidien u gjeten: Karcinoma papilare 67%, folikulare 24% ;medulare 7%, anaplastike 2%. Prekja nga kanceri i
tiroides ka rezultuar me i larte ne strumat uninodulare sesa ne strumat multinodulare, perkatesisht(23% vs 13%).
FNAB rezultoi i sakte ne percaktimin e diagnoses ne 80% te rasteve. Sensitiviteti i FNAB rezultoi 94%, specificiteti
ishte 96%.saktesia specifike ne percaktimin e kancerit te tiroides ishte 97%. Prevalenca e kancerit te tiroides nder
patologjite nodulare ishte 16%.
Diskutimi: Kanceri I tiroides ishte me i perhapur ne pacientet > 65 vjec. Gjinia me e prekur ishin femrat.
Fjalët kyce: karcinoma e tiroides, FNA, nodujt
Seasonal variation of endemic strains of Acinetobacter
baumanii isolated from intubated surgical ICU patients
Сезонски варијации на ендемски соеви на Acinetobacter
baumanii изолирани од интубирани хируршки пациенти
во единица за интензивна нега
Petrovska B.1,2, Popovska K.1, Zdravkovska M.3, Petrovska M.1, Stojkova V.1,
Osmani D.2, Memeti Sh.2, Kiroska Petreska E.2
1
Institute of Microbiology and Parasitology, Medical Faculty, Skopje, R. Macedonia
2
Institute for Public Health of the Republic of Macedonia - Skopje
3
Faculty of Medical Sciences, Goce Delchev University, Stip, R. Macedonia
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 268 - 272
Abstract
Introduction: There are data for seasonal variation in Acinetobacter isolation rates and lots of studies reported
high incidences of its isolation in late summer months as in early winter months.
Aim: To recognize Acinetobacter baumannii seasonal variation in KARIL - Skopje, in correlation with local climate
changes.
Methods: Laboratory data from computer software program were monitored on daily basis, in period from 2010
to 2012 and 257 strains of Acinetobacter baumannii isolated from cannulas and tubes were counted for monthly
distribution in each year. Seasonal index was estimated and compared with the average humidity of the air and
temperature changes for city of Skopje. Climate parameters were used from National Hydro-Meteorological Service.
Results: The highest burden of the weather monthly mean temperature are in March (2,1 0C), October (1,1 0C) and
December (1,1 0C). The highest humidity of the air was estimated in winter (79,3%) and consequently in autumn,
spring and summer. These climate parameters correspond with seasonal index of Acinetobacter baumanii for
investigated 3 year period pointing the spring and winter to be the most critical seasons for acquisition of this
microorganism.
Conclusion: This can lead to conclusion for undertaking stronger global and specific precautions in the hospitals
for the mentioned seasons to prevent acquisition of Acinetobacter baumanii.
Keywords: Acinetobacter baumanii, seasonal variation, ICU
Introduction
Acinetobacter is ubiquitous in the environment in soil, as nosocomial pathogens. Some strains can survive
water and foodstuffs. (1)
environmental conditions for weeks, a characteristic that
Acinetobacter is commonly found as a harmless coloniser promotes transmission through fomite contamination in
on the skin of healthy people. While Acinetobacter hospitals. Numerous outbreaks have been traced to liquid
spp. affect few risks to healthy individuals, they are an or wet environmental reservoirs that have promoted the
important cause of nosocomial infection, with a tendency dissemination of Acinetobacter species, but some strains
can survive for long periods of time under dry conditions.
for developing multidrug resistance.
(2, 3, 4)
There are increasing reports of outbreaks caused
by Acinetobacter species, giving special importance Acinetobacter can cause pneumonia, skin and wound
infections, urinary tract infection, central nervous Microbiological examinatios were performed on one
system infections, and blood-stream infections. Mortality sample from tubus or cannula from each patient sent for
analysis.
associated with these infections is possible. (5)
A study of Acinetobacter infections reported to the
National Nosocomial Infections Surveillance (NNIS)
System between 1974 and 1977 was based on hospital-wide
surveillance data. Findings included a rate of 3 infections
per 10,000 patient discharges and an unexplained increase
in infection rates during the late summer months.
Infection rates were twice as high in late summer months
as in early winter months. (6)
Data were available for 844 isolates from cannulas and
tubes from 01.01.2010 to 31.12.2012. 257 strains (30,45 %)
of Acinetobacter were isolated in that period.
Acinetobacter baumannii isolates were presumptively
identified by using morphology of the colonies, Gram
staining, oxydase and catalase reactions. Then were
performed standard IMViC biochemical series (indol,
methyl rot, Voges-Proskauer, and citrate reactions) and
Another study of seasonal variation of Acinetobacter positive biochemical activities of citrate were found.
infection reported to the National Nosocomial Infections White growth was shown on hromogenic UTI media
Surveillance (NNIS) System was made between 1987 (Oxoid, UK).
and 1996. Study findings represented a total of 3447
All isolates were tested by using the disk-diffusion method
Acinetobacter infections during 5.5 million patient-days
for susceptibility to amoxicillin-clavulanate, piperacillinof ICU-component surveillance and increase in infection
tazobactam, imipenem, meropenem, cefuroxime,
rates during the late summer months of July-October. (7)
ceftriaxone, ceftaxime, ceftazidime, cefixime, cefepime,
Same results were represented by study made in Queen gentamicin, amikacin, ciprofloxacin, cotrimoxazole and
Mary Hospital, in Hong Kong. The largest number of colistin.
isolates was obtained during July-October, 1990-1993. (8)
Confirmation of species identification and susceptibility
At last, feature made in ICU in Nottingham hospitals was performed with Automated Vitek 2 system
showed that the seasonal occurrence in winter and (bioMerieux, France).
spring may simply reflect the prevalence of respiratory
Epidemiological tool that was used to answer the goal of
tract infection at this time of year when many patients
study was estimation of seasonal index.
with chronic lung disease require admission for artificial
Average climate parameters used to interpretate seasonal
ventilation. (9)
variation were used from National Hydro-Meteorological
Service, which data for monthly mean temperature are
Aim of study
citated in Kendrovski et al. study. (10, 11)
Aim of the study should estimate seasonal variation of
Acinetobacter baumanii isolated from intubated surgical
Results
ICU patients in 3 years period in correlation with local
According to Popovska K. et all, the incidence of endemic
climate changes.
Acinetobacter baumanii isolated in ICU in the last two
decades was in range between 29-40% (Figure 1). (12)
Material and methods
This study was performed at the Clinic for anestesiology,
reanimation and intensive care - KARIL, Skopje, Republic
of Macedonia. Bacteriological data for cannulas and
tubes from 01.01.2010 to 31.12.2012 were retrieved from
the microbiology laboratory database and reviewed.
We followed the incidence of Acinetobacter using
computer software program - LabIS for daily work
routine at Institute of Microbiology and Parasitology,
Medical Faculty, Skopje, R. Macedonia.
and early autumn. The highest rates of isolation, for
2011 were detected in spring and winter and for 2012 in
summer and winter months.
Figure 1. Acinetobacter isolation in ICU in period
1991/1994, 2006/2007 and 2010-2012 year
Seasonal variation of Acinetobacter in Clinic for anestesiology,
reanimation and intensive care - KARIL, Skopje, Republic of
Macedonia
Year Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sept Oct Nov Dec
2010 34,6 34,6 45 27,8 17,6 15,8 25 13,3 29,7 33,3 28,2 29,3
2011 11,5 42 22,2 60 26,3 50 25 25 13,3 11,8 32,6 44,7
2012 17,5 5 20 20 50 50 50 38,9 31,3 10 33,3 65
2013 50 52,6
Nov Dec
1,10C
-0,70C
1,1 0C
0,7 0C
-0.7 0C
Aug Sept Oct
-0,5 0C
Jul
0,4 0C
Feb Mar Apr May Jun
0,50C
Jan
0,3 0C
Table 2. Current burden of the weather monthly mean
temperature for the city of Skopje
2,1 0C
Table 1. Distribution of Acinetobacter baumanii
during 3 year period
According to the seasonal index estimated for the 3
year period, Acinetobacter baumanii has been isolated
mostly in spring (April to June) and beginning of winter
(December). (Figure 3)
-0,3 0C
In 2010 highest isolation was registered in March
(45%), in 2011 in April (60%) which leads to seasonal
occurrence of Acinetobacter in early spring. Highest
rates of Acinetobacter baumanii in 2012 were recorded
in December (65%) which correlates with seasonal
occurrence in early winter. High percentage was shown
in May, June and July 2012 (50%). In January and February
2013 trends of high isolation are still present. (Table 1,
Figure 2)
Figure 3. Seasonal index of Acinetobacter baumanii
0,40C
Seasonal prevalence
The average year temperature for city of Skopje is 12 0C.
Detected current burden of the weather monthly mean
temperature for the city of Skopje in particular period,
according to Kendrovski and Gjorgev were detected in
March (2,1 0C), October (1,1 0C) and December (1,1 0C).
(Table 2) (11)
Table 3. Average humidity of the air for the city of
Skopje in the period 2010-2012
Year/
Month I II III IV
Figure 2. Distribution of Acinetobacter baumanii
Average
V VI VII VIII IX X XI XII per year
(%)
2010 77 76 68 65 64 64 58 52 62 79 77 78
68
2011 83 76 65 57 67 60 53 49 55 67 76 83
66
2012 77 81 59 62 65 53 43 39 52 64 82 80
63
Average
per
79 77,7 64 64,7 65,3 59 51,3 50 56,3 70 78 80,3
month
(%)
65,7
Monthly distribution of Acinetobacter baumanii isolates
in each of investigated years (2010, 2011, 2012), has shown The average humidity of the air for the city of Skopje
variety of seasonal variations. For 2010 it was observed is 65,7% per year. The highest humidity of the air was
the largest number of isolates during winter, early spring estimated in winter (79,3%) and consequently in autumn
These findings can be used to inform infection prevention
teams to prepare different prevention strategies,
The highest humidity of the air in the following 3 years is
accommodated with seasonal changes, particularly for
recorded in December. (Table 3)
Acinetobacter baumanii.
(68,3%), spring (63,7%) and summer (52,3%).
If the underlying mechanisms of weather associations are
identified, these findings could inform the global climate
There are studies of the epidemiology of Acinetobacter change debate. (15)
infections presenting influence of weather conditions
and humidity as important potential risk factors. (7)
Conclusion
Seasonal variations are reported in Acinetobacter
Climate parameters correspond with the seasonal index
infection rates, during periods of high humidity. (13)
of Acinetobacter baumanii for investigated 3 year period
In accordance with these literature data, our monitoring pointing the spring and winter to be the most critical
of seasonal variation of endemic Acinetobacter baumanii seasons for acquisition of this microorganism. This can
isolated from intubated surgical ICU patients has pointed lead to conclusion for undertaking stronger global and
the highest rates of isolation during the early spring season-specific precautions in the hospitals to prevent
months (March, June) and winter months (December, acquisition of Acinetobacter baumanii.
January and February) when the humidity is on the
highest level during each year of investigated period
References
2010-2012.
Discussion
It is obvious that Continental-Mediterranean climate 1. Smith AL. Mahon RC, Lehman CD, Manuselis G. Acinetobacter. In: Textbook of Diagnostic Microbiology. Marin Republic of Macedonia is one of the most dominant
yland: W. B. Saunders Company 2011; 489-490.
factors that should influence on the ecosystem of the
given territory, including microorganisms and hospital 2. Beck-Sague CM, Jarvis WR, Brook JH, et al. Epidemic
ecosystems.
bacteremia due to Acinetobacter baumannii in five intensive care units. Am J Epidemiol 1990;132:723-33.
Acinetobacter baumanii is microorganism whose
metabolism and viability are affected by climate 3. Schreckenberger PC, Daneshvar MI, Weyant RS, Hollis
DG. Acinetobacter, Achromobacter, Chryseobacterium,
factors. There are data about increasing the number
Moraxella, and other nonfermentative gramnegative
of Acinetobacter species in the natural environment
rods. In: Murray PR, Baron EJ, Jorgensen JH, Landry ML,
in summer weather, which may also affect the hospital
Pfaller MA, eds. Manual of clinical microbiology. 9th ed.
environment, promoting nosocomial transmission of
Washington, DC: ASM Press, 2007:770-802.
Acinetobacter. (14)
4. Jawad A, Seifert H, Snelling AM, Heritage J, Hawkey PM:
These findings are opposite to our monitoring which
Survival of Acinetobacter baumannion dry surfaces:
present decreasing trend of Acinetobacter isolation
comparison of outbreak and sporadic isolates. J Clin Miduring these months. Summers in Republic of Macedonia
crobiol 1998;36:1938–1941.
are very dry and hot. Humidity of the air is on the lowest
level in July and August which correspond with seasonal 5. Gaynes R, Edwards JR, National Nosocomial Infections
Surveillance System. Overview of nosocomial infecindex of Acinetobacter isolation.
tions caused by gram-negative bacilli. Clin Infect Dis
This decreasing trend of its isolation does not correspond
2005; 41:848.
with overcrowded summer months in given unit that
6. Retailliau HF, Hightower AW, Dixon RE, Allen JR. Acimight be regarded as a stronger evidence of climate
netobacter calcoaceticus: a nosocomial pathogen with
factors changes as a significant influence on isolation
an unusual seasonal pattern. J Infect Dis 1979;139:371-5.
rates of this microorganism. Summer holidays for the
stuff are the real reason of this overcrowding in this 7. McDonald LC, Banerjee S, Jarvis WR; NNIS System.
Seasonal variation of Acinetobacter spp. infections reunit. That may reflect with increased exposure through
ported to the National Nosocomial Infections Surveilcrowds and better nosocomial transmission, especially
lance (NNIS) System: 1987–1996 [abstract no 55]. Infect
during artificial ventilation requirement, which is not
Control Hosp Epidemiol 1998;19:690
the case with Acinetobacter baumanii.
8. Siau H, Yuen K. Y,S. Wong S. Y, Ho Fi L, Luk W. K. LUK. 12. Popovska Jovanovska K, Detection of Carbapenemase
resistant Acinetobacter baumanii international (EuroEpidemiology of acinetobacter infections in Hong Kong.
pean) clone II lineage in surgical ICU - Clinical center
J. Med. Microbiol. - Vol. 44 (1996), 340-347
Skopje, Zagreb, 2012
9. Crowe M, Towner K. J, Humphreys H, Clinical and epidemiological features of an outbreak of acinetobacter 13. Beggs C.B, Kerr K.G, Snelling A.M, Sleigh P.A, Acinetobacter spp. and the Clinical Environment, Indoor Built
infection in an intensive therapy unit. J. Med. Microbiol.
Environ 2006;15;1:19–24
- Vol. 43 (1995), 55-62
10. Kendrovski V, Milkovska S, Bislimovska K. J, Minov J, 14. Kalina GP. Bacteria of the genus Acinetobacter: their
systematics and ecological analysis. Zh Mikrobiol EpiSpasenovska M, Kisman H. M, The Impacts of Maximum
demiol Immunobiol 1986; 6:20–6.
Temperature and Climate Change to Current and Future
Pollen Distribution in Skopje, Republic of Macedonia 15. Eber MR, Shardell M, Schweizer ML, Laxminarayan R,
TAF Prev Med Bull 2012; 11(1): 35-40
Perencevich EN, Seasonal and Temperature-Associated
Increases in Gram-Negative Bacterial Bloodstream In11. Kendrovski V, Gjorgjev D, Climate Change: Implication
fections among Hospitalized Patients, 2011, PLoS ONE
for Food-Borne Diseases Salmonella and Food Poison6(9): e25298. doi:10.1371/journal.pone.0025298
ing Among Humans in R. Macedonia, http://dx.doi.
org/10.5772/46183
Сезонски варијации на ендемски соеви на Acinetobacter baumanii изолирани
од интубирани хируршки пациенти во единица за интензивна нега
Петровска Б.1,2, Поповска К.1, Здравковска М.3, Петровска М.1, Стојкова В.1,
Османи Д.2, Мемети Ш.2 , Кироска Петреска Е.2
1
Институт за микробиологија и паразитологија, Медицински факултет, Скопје, Р. Македонија
2
Институт за јавно здравје на Република Македонија - Скопје
3
Факултет за медицински науки, Универзитет ,,Гоце Делчев”, Штип, Р. Македонија
Апстракт
Вовед: Постојат податоци за сезонски варијации во изолацијата на Acinetobacter. Многу студии прикажуваат
висока инциденца на изолација на Acinetobacter на крајот на летото и во почетокот на зимата.
Цел: Да се прикаже сезонската варијација на Acinetobacter baumanii во КАРИЛ, Скопје, во корелација со
локалните климатски промени.
Материјал и методи: Користени беа лабораториски податоци, за периодот од 2010 до 2012 година, добиени
преку компјутерски софтвер, кој се користи за рутинска работа. Во тој период биле изолирани 257 соеви на
Acinetobacter baumannii од тубуси и канили. Нивната дистрибуција по месеци беше направена за секоја
година. Изработен беше сезонски индекс, за да се добијат релевантни статистички податоци и да се добие
споредба со просечната влажност на воздухот и температурните промени на град Скопје за критичните сезони.
Климатските параметри беа добиени од Управата за хидрометеоролошки работи на Р. Македонија.
Резултати: Највисоки зголемувања на месечните просечни температури биле забележани во март (2,1 0C),
октомври (1,1 0C) и декември (1,1 0C). Највисока просечна влажност на воздухот е измерена во зима (79,3%), а
најниската во лето. Kлиматските параметри кореспондираат со сезонскиот индекс на Acinetobacter baumanii
за истражуваниот 3 годишен период и укажуваат дека пролетта и зимата се критични сезони за развој на овој
микроорганизам.
Заклучок: Сезонските варијации укажуваат на потреба од построги глобални и специфични мерки на
претпазливост во болниците во споменатите сезони за да се спречи ширењето на Acinetobacter baumanii.
Клучни зборови: Acinetobacter baumanii, сезонски варијации, ЕИЛ
ВРЕДНОСТИТЕ НА ЦИСТЕИНИЛ ЛЕУКОТРИЕНИТЕ ЕКСКРЕТИРАНИ
URINARY CYSTEINYL LEUKOTRIENES, EDEMA AND HEMATOMA
VOLUME VALUES SCREENING STUDY IN ACUTE PRIMARY
SUPRATENTORIAL INTRACEREBRAL HEMORRHAGE
Долненец-Банева Н.1 , Никодијевиќ Д.1, Петровска-Цветковска Д.1
Оддел за цереброваскуларни болести, Универзитетска Клиника за неврологија-Скопје, Медицински
факултет, Универзитет „Св. Кирил и Методиј“, Р. Македонија
1
Автор за кореспонденција: Наталија Долненец-Банева :e-mail: natalijabaneva@yahoo.com
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 273 -277
Апстракт
Вовед: Цистеинил леукотриените (цисЛТ) се група на биолошки високо активни супстанции кои се активираат
при контактот мозочно ткиво-екстравазирана крв по интрацеребралната хеморагија (ИЦХ). Леукотриените се
битен параметар во продукцијата на мозочниот едем. Целта на оваа проспективна студија е да се одредат
цисЛТ, нивните разлики во зависност од локализацијата на хематомот (лобарна/базални ганглии) и да се
одредат вредностите на хематомот и едемот кај пациентите со ИЦХ во тек на првите 5 дена од почетокот на
заболувањето.
Методи: користена е ензимоимуноанализата за квантификација на цисЛТ во урината на 80 здрави
испитаници и на 62 пациенти (39-75 години; mean=62.9±7.1;мажи=34; жени=28) со акутна примарна спонтана
супратенторијална ИЦХ во тек на првите 5 дена (прием/3ден/5ден). Волуменот на хематомот и едемот е
визуелизиран и димензиониран со компјутеризирана аксијална томографија во истиот период на скрининг.
Користена е специјална формула за сверен облик (V=AxBxC/2) за математичко пресметување на нивните
волумени.
Резултати: Вредностите на цисЛТ (1842.20±1413.19; 1181.54±906.16; 982.30±774.24pg/ml/mg creatinine) покажаа
сигнификантна екскреција на прием/3ден за p<0.001 и на 3ден/5ден за p<0.05 наспроти контролната група
(mean=918,6±332pg/ml/mg creatinine). Високо сигнификантна е синтезата на цисЛТ во базалните ганглии
(n=28; mean=2350±1508.9) наспроти лобарната локализација (n=34; mean=1423±1152.9) (p<0.001). Хематомот не
покажа сигнификантност 13.05±14.49; 13.13±14.66; 12.99±14.73cm³ ( p>0.05). За целиот период на скрининг едемот
покажа висока сигнификантност 12.86±13.52; 22.38±21.10; 28.45±29.41cm³ (p<0.001).
Заклучок: Студијата покажа сигниификантно повисоки вредности на уринарните цисЛТ кај хеморагичните
испитаници, сигнификантна продукција на едем и константен волумен на хематомот во тек на опсервираниот
период (прием/3ден/5 ден).
Клучни зборови: интрацеребрална хеморагија, перифокален едем, цистеинил леукотриени
ВОВЕД
Интрацеребралната хеморагија (ИЦХ)
цереброваскуларна болест која настанува
на мозочна артерија и екстравазација
околниот мозочен паренхим. Се смета
е акутна
по руптура
на крв во
дека ИЦХ
носи најголем ризик за морталитет, инвалидитет и
тежок морбидитет во споредба со сите други типови
мозочен удар (1). При контактот мозочно ткивоекстравазирана крв се активира каскада од неколку
механизми, а од деструираното мозочно ткиво се
ослободуваат повеќе супстанции кои учествуваат
во формирањето на мозочниот перифокален едем
(МЕ), кој битно партиципира во понатамошната
алтерација на клиничката слика, во прогнозата и
исходот на заболувањето заради зголемувањето
на паренхимската васкуларна лезија (иницијално
создадена од дејството на екстравазираната крв) (2).
Како високо активни супстанции во генерирањето на
МЕ се појавуваат и цистеинил леукотриените (Ц4, Д4 и
Е4) (цисЛТ). Тие претставуваат нова група на биолошки
и хемиски активни супстанции од фамилијата
на еикосаноидите, метаболити на арахидонската
ациклична незаситена масна киселина кои се
синтетизираат по липооксигеназен пат (3). Делувајќи
вазоконстрикторно, учествувајќи во локалната
исхемија и зголемувајќи ја пермеабилноста на крвномозочната бариера се бројуваат во групата на значаен
едем-промотивен фактор (2,3).
појавата на иницијалниот знак, отсуство на соматски
заболувања (пулмонални, ренални, имунолошки,
коагулопатии). За контролна група се земени 80
(условно) здрави испитаници на возраст од 18 до 75
години. Квантификација на цисЛТ во примерокот на
урината е изведена со ензимоимуноанализата (ЕИА)
по стандардизиран протокол и со стандардизирани
реагенси (4). Вредностите на цис ЛТ се изразени во
pg/ml/mg креатинин. Детекцијата, визуелизацијата
и димензионирањето на ВХ и МЕ се реализирани со
компјутеризирана аксијална томографија на мозокот
(за математичката пресметка на волумените користена
е специфична формула за сверен и елипсовиден
облик V=AxBxC/2). Вредностите на ВХ и МЕ се
апроксимативни и се изразени во cm³.
За обработка на добиените податоци користен е
статистичкиот програм STATISTICA for Windows
Нумеричките вредности се анализирани со одредување на просечна, минимална и максимална вредност
на параметрите. За тестирање на значајноста на
ЦЕЛИ НА СТУДИЈАТА
разликите меѓу одредени параметри користени се:
Цели на студијата се:
Wilcoxon matched pairs test, Fiedman ANOVA test и
Да се одредат вредностите на екскретираните цисЛТ Kolmogorov-Smirnov test.
во урината во првите пет дена по ИЦХ (на денот на
приемот, третиот и на петтиот ден) кога се очекува РЕЗУЛТАТИ И ДИСКУСИЈА
максимална продукција на МЕ;
За подобар увид во патолошкитe вредности на цисЛТ
Да се одредат разликите на вредностите на екскрети- на болните со ИЦХ, во студијата е вклучена контролна
раните цисЛТ во урина во однос на локализацијата на група од 80 (условно) здрави испитаници на возраст од
хематомот (лобарна/базални ганглии);
18-75 години (mean=37.6±12.3SD). Резултатите на цисЛТ
Да се одредат вредностите на волуменот на хематомот за контролната група се движеа во ранг од 297.8 pg/
(ВХ) и на волуменот на мозочниот перифокален едем ml/mg креатинин за минималната до 1684.2 pg/ml/
во периодот на опсервација од пет дена (на денот на mg креатинин за максималната вредност, средната
вредност изнестваше 918.6±332 pg/ml/mg креатинин.
приемот, третиот и на петтиот ден).
МЕТОДИ И МАТЕРИЈАЛИ
Истражувањето претставува проспективна лонгитудинална студија на пет дневен скрининг (прием,
трети и петти ден) на екскретираните цисЛТ во
урината, на вредностите на волуменот на хематомот и
на мозочниот едем кај 62 пациенти (34 мажи и 28 жени)
со акутна примарна (спонтана) супратенторијална
ИЦХ на возраст од 39 до 80 години (mean=62.9±7.1SD)
според однапред одредени критериуми за внес во
студијата (ИЦХ без вентрикуларен/субарахноидален
продор, без напредната алтерација на свеста, со
прецизен податок за започнување на заболувањетопојава на иницијален невропсихички знак/симптом,
пристигнување на Клиниката во првите 24 часа од
Регистриравме битно одстапување на средните
вредности на цисЛТ кај испитаниците од
експерименталната група (mean: 1842.20±1413.19SD;
1181.54±906.16SD; 982.30±774.24SD) во однос на контролните испитаници (mean: 918.6±332SD) за целиот
период на опсервација прием/3ден/5ден (табела 1), што
укажува на зголемена екскреција во урината, односно
на зголемена синтеза на цисЛТ во мозочниот паренхим
во новосоздадените услови по настанувањето на ИЦХ.
Тестираните разлики (Wilcoxon matched pairs test)
на вредностите на цисЛТ од испитаниците со ИЦХ
за периодoт прием /3ден/ се високо сигнификантни
за p<0.001 што ја потврдува зголемената синтеза на
цисЛТ во мозочниот парeнхим во новосоздадени
услови заради настанувањето на ИЦХ (2).
Табела 1. Вредности на цисЛТ од експерименталната
група дистрибуирани според периодот на
егзаминација
Период на
Цистеинил леукотриени-експериментална
група (pg/ml/mg креатинин)
min
max
mean±SD
Прием
268.61
5787.36
1842.20±1413.19
3 ден
129.15
4226.78
1181.54±906.16
5 ден
36.59
3536.69
982.30±774.24
Во следењето на динамиката на екскретирање на
цисЛТ во урината, Wilcoxon-овиот тест покажа
статистичка значајност во сите испитувани релации
(p<0.01), како резултат на намалувањето на излачените
леукотриени во урината од приемот до петтиот ден
(табела 2). Највисок степен на значајност покажа
периодот прием/трети ден за p<0.001 што произлегува
од високата екскреција на цисЛТ во првите три дена.
Потоа продолжуваат да се екскретираат, но не со
такво темпо (трети/петти ден p<0.05). Winking и сор.
бележат несигнификантни разлики во опаѓањето на
вредностите на цисЛТ за целиот периот од пет дена,
најверојатно тоа се должи на нивниот мал примерок
на испитаници (5 конзервативно третирани пациенти),
посебната локализација (само во базални ганглии)
и хомогените димензии на хематомот (30-50cm³)
наспроти големиот примерок (n=62), хетерогената
локализација на хематомот (базални ганглии и лобарна
локализација) и хетерогените волумени на хематомот
(0.45-52.0 cm³ на приемот) кај нашите испитаници (2).
Табела 2. Цистеинил леукотриени: разлики на
вредностите во однос на периодот на
Wilcoxon matched pairs test
ЦисЛТ/период
на егзаминација
Z
p-nivo
Sig / N.sig
Прием/3ден
3.663
0.00025
Sig
3ден/5ден
4.28
0.0357
Sig
Прием/5ден
2.099
0.00002
Sig
Во однос на дистрибуцијата на хематомот (базални
ганглии/лобуси) средните вредности на цисЛТ
се значително повисоки при локализација на
хеморагичниот процес во базалните ганглии
(n=28; mean=2350±1508.9SD) наспроти лобарната
локализација (n=34; mean=1423±1152.9SD) (табела 3).
Kolmogorov-Smirnov тестот покажа висока значајност
за p<0.001 (D=0.07) во корист на базалните ганглии,
што значи дека високи вредности на цисЛТ се
екскретираат во урината при локализацијата на ИЦХ
во базалните ганглии, односно се синтетизираат во
мозочниот паренхим. Во корелација со нашата студија
се и запазувањата од литература, дека и белата и
сивата маса поседуваат капацитет да синтетизираат
леукотриени, но потврдена е поголема продукција во
сивата супстанција (5,6).
Табела 3. Вредностите на цисЛТ од
експерименталната група дистрибуирани
според локализација на хематомот
Леукотриени-експериментална
група (N=62) pg/ml/mg
креатинин
Локализација на
хематомот
mean±SD
Лобарна (N=34)
1423±1152.9
Базални ганглии (N=28)
2350±1508.9
Одредувајќи ги вредностите на ВХ во периодот
на
приемот
(min=0.45cm3;
max=52.0cm3;
mean=13.05±14.49SD) на третиот ден (min=0.62cm3;
max=54.6cm3; mean=13.13±14.66SD) и на петтиот
(min=0.1 cm3; max=54.0cm3; mean=12.99±14.73SD)
воочивме дека средните вредности како и останатите
два параметра на ВХ се со тенденција за постојаност
(хематомот не ги менува своите димензии) или се со
почетни знаци за леко опаѓање (табела 4). Тестираните
разлики (Wilcoxon matched pairs test) на волуменските
вредности на хематомот следен за сите три периоди
(прием/3ден/5ден) на егзаминација не покажаа
сигнификантност за p>0.05, што укажува на постојаност
на неговите волумени. Започнатата ресорбција во
согласност со патофизиолошките законитости не може
битно да влијае на неговите димензии за овој краток
период од пет дена. Несигнификантните разлики во
големините на хематомот укажуваат на отсуство на
дополнително крвавење (2).
Табела 4. Вредности на ВХ дистрибуирани во однос
на периодот на егзаминација
Период на
ХЕМАТОМ (cm3)
min
max
mean±SD
Прием
0.42
52.0
13.05±14.49
3 ден
0.62
54.6
13.13±14.66
5 ден
0.1
54.6
12.99±14.73
Воочивме дека се прати значаен пораст на волуменот
на МЕ стартувајќи од денот на приемот до петтиот
ден, проследено и од средните вредности (12.86±13.52;
22.38±21.10; 28.45±29.41), но и од останатите два
параметра на волумените (табела 5). Тестираните
разлики (Wilcoxon matched pairs test) на волуменските вредности на МЕ за опсервираниот период
(прием/3ден/5ден) покажаа многу висока сигнификантност за p<0.001 која произлегува од големиот
пораст на едемот. Тоа се објаснува со неговите
патофизилошки карактеристики да се одликува
со почетна најмала вредност на прием, но како
интензивно го започнува своето формирање мaксимумот го постигнува на третиот-петтиот ден. Од
петтиот ден се очекува постепено намалување. Слични
резултати покажа и Гебел и сор. во својата студија (6,7).
Табела 5. Вредности на волуменот на мозочниот
едем дистрибуирани според периодот на
верификација
Период на
Прием
3 ден
5 ден
min
0
2.13
3.61
ЕДЕМ (cm³)
max
40.17
79.03
132.09
ЗАКЛУЧОК
mean±SD
12.86±13.52
22.38±21.10
28.45±29.41
сигнификантност во набљудуваниот пет дневен
период.
Зголемената синтеза на цистеинил леукотриените и
зголемените вредности на перифокалниот мозочен
едем по настанувањето на ИЦХ може да укажат
на нивната взаемна поврзаност промовирајќи ги
леукотриените како едем-фактор.
БИБЛИОГРАФИЈА
1. Skidmore CT, Andrefsky J. Spontaneous intracerebral
hemorrhage: epidemiology, pathophysiology and medical management. Neurosurg Clin N Am 2002;13:281-288.
2. Winking M, Deinberger W, Joedicke A, Boeker DK.
Cysteinyl-Leukotriene level in intracerebral hemorrhage: An edema-promoting factor? Cerebrovsc Dis
1998;8:318-326.
3. Piper Pj, Samhoun M. Leukotrienes. British medical
Bulletin 1987;43 (2):285-296.
4. Lindgren JA, Hammarstrom S, Goetzel Ej. A sensitive
and specific radioimmunoassay for leukotriene C4.
FEBS Lett 1983;7;152:83-88.
По настанувањето на ИЦХ, мозочното ткиво е
5. Aktan S, Aykut C, Eacan S. Leukotriene C4 and prosсо капацитет за значајна синтеза на цистеинил
taglandin E2 activites in the serum and cerebrospinal
леукотриените, при тоа се издвојува сивата супстанцијаfluid during acute cerebral ischemia. Prostaglandins
базалните ганглии во однос на белата. Динамиката
Leucot Essent Acids 1991; (4): 247-249.
на екскреција на цистеинил леукотриените во
урината за целиот пет дневен период на опсервција 6. Gebel JM, Jauch EC, Brott TG, Sauerbeck L. Natural history of perihematomal edema in patient with hyperaе високо сигнификантна, но најмногу во периодот
cute spontaneous intracerebral hemorrhage. Stroke
прием/3ден. Петдневниот скрининг на хематомот не
2002;33:2631-5.
покажа сигнификантност во промената на неговите
волуменски вредности (започнатата ресорбција 7. Huang FP, XiG, Keep RF et al. Brain edema after experimental intracerebral hemorrhage: Role of haemoglobin
битно не влијае, а дополнително крвавење отсустува).
degradation products. J neurosurg 2002; 96:287-293.
Перихеморагичниот мозочен едем расте со висока
URINARY CYSTEINYL LEUKOTRIENES, EDEMA AND HEMATOMA VOLUME VALUES
SCREENING STUDY IN ACUTE PRIMARY SUPRATENTORIAL INTRACEREBRAL
HEMORRHAGE
Dolnenec-Baneva N.1, Nikodijevik D.1, Petrovska-Cvetkovska D.1
Departement for Cerebrovascular Diseases, University Clinic of Neurology-Skopje, Faculty of Medicine,
“Ss Cyril and Methodius“ University, R. Macedonia
1
Abstract
Objective: Cysteinyl leukotrienes (cysLT) are a group of biologically highly active compounds, activated during
blood-brain cell contact after intracerebral hemorrhage (ICH). Тhey are important parameter for perihemorrhagical
edema formation producing. The aim of this prospective study is to measure urinary cysLT; to determine their
differences regarding hematoma localization (lobar/basal ganglia) and to determine the hematoma and edema
volume values in patients with ICH during the the first 5-day of hemorrhage onset.
Methods: An enzymeimmunoassay for measuring cysLT values in the urine samples from 80 health controls
and 62 patients (age 39-75; mean=62.9±7.1; men=34; women=28) with acute primary spontaneous supratentorial
ICH in the first 5-day period (admittance/3 thday/5thday) is used. Hematoma and edema volume is visualised
and measured by computed-tomography in the same period of observation. Special spheroid shape formula
(V=AxBxC/2) is used for hematoma/edema volume calculations.
Results: CysLT values: 1842.20±1413.19; 1181.54±906.16; 982.30±774.24pg/ml/mg creatinine (significant excretion
at admittance/3thday for p<0.001 and at 3thday/5thday for p<0.05) versus controls: mean=918,6±332pg/ml/mg
creatinine. High significant leukotrienes sintheis in basal ganglia (n=28; mean=2350±1508.9) versus lobar localization
(n=34; mean=1423±1152.9) for p<0.001 is found. Hematoma volume 13.05±14.49; 13.13±14.66; 12.99±14.73cm³ did not
show significance for p>0.05. Very high significance for brain edema volume 12.86±13.52; 22.38±21.10; 28.45±29.41cm³
(p<0.001) for the whole screening period is found.
Conclusions: The study showed significantly higher urine cysLT values in the hemorrhagic patients, significant
edema formation producing and constant haematoma volume during the screening period (admittance/3
th
day/5thday).
Veçoritë epidemiologjike të tuberkulozit në rajonin e Pollogut
Epidemiological features of tuberculosis in the region Pollog
Demiri F.1, Pollozhani A.2, Çeka Xh.3, Elezi N.4, Demiri F.
1
Spitali I sëmundjeve të mushkërive dhe tuberkulozit Leshkë-Tetovë
2
Instituti i shendetit publik Shkup
3
Universiteti mjeksorë i Tiranës
4
Universiteti shtetrore IiTetovës
5
Spitali klinik Tetove
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 278 - 284
ABSTRAKT:
Tuberkulozi ende një problem i theksur shëndetsor në nivel botëror gjë që OBSH në vitin 1993 e shpall problem
global të shëndetsis.Edhe në rajonin e Pollogut gjendja epidemiologjike e tuberkulozit paraqet një problem me
indicator epidemiologjik serioz.
Qëllimi i studimit është të studiojmë përhapjen e tuberkulozit në popullatën e rajonit të Pollogut në periudhen
2001-2010,krahasimisht me treguesit respektiv të rasteve në shkallë të Republikës së Maqedonisë.Indikatoret
epidemiologjik si incidenca ,mortaliteti, shpërndarja sipas grtupmoshës,gjinisë,vendbanimit etj.
Materiali dhe metoda: u studjuan tërë rastet me sëmundjen e tuberkulozit të regjistruara në Dispanserit e
sëmundjeve të mushkerive në Tetovë dhe Gostivar , për periudhën 2001-2010.Ukrahasuan të dhënat për rastet
me tuberkuloz në tërë R. e Maqedonisë.U studjuan,m incidenca ,mortaliteti,verifikimi bakteriologjik,mënyra e
mjekimit (në spital dhe shtëpi), shpërndarja sipas grupmoshave ,gjinisë ,vendbanimit dhe regjistrimi i rasteve
me MDR.
Analiza e rezultateve: analizimi i rezultateve të paraqitura me tabela dhe fugura tregon për një gjendje
epidemiologjike jo te mire në krahasim me të dhënat në nivel republike me një dallim të theksuar në rajonin
e Pollogut.Incidenca nga 94.3/100000 banor për 2001,vazhdon të bie në 83.2/100000 banor në vitin 2002 .
Incidenca në nivel republike është 35.6/100000 për 2001 dhe 37.7/100000 banor për 2002 .Ky raport i vlerave
të incidencës vërehet gjatë gjith periudhes dhjet vjecare .Në vitin 2010 është 39.1/100000 ban. në Pollog dhe
20.8/100000 banor në nivel republikan.Mortaliteti dhe incidenca e tuberkulozit në rajonin e Pollogut jan më
të larta se në nivel shtetëror .Sidomos prezenca e rasteve me MDR edhe pse në një përqindje të ulët paraqet
problem për tu pasur kujdes më të theksuar nga ana e gjith institucioneve përkatse shëndetësore.
Konkluzion: gjendja epidemiologjike e tuberkulozit në rajonin e Pollogut është me një incidence mesatare,me
tendencë rënje nga viti në vit,ndonëse është me e larte se incidenca në nivel shtetëror në vazhdimsi nga viti
2001 gjer më vitin 2010. Mortaliteti eshte me vlera më të larta se ai ne nivel republican gjat gjithe periudhës
dhjet vjecare.
Fjal kyç:Tuberkulozi, incidenca, mortaliteti.
Hyrje
Tuberkulozi është një sëmundje që është takuar që prej
kohëve të lashta, me lindjen e specieve shtazore dhe
humane; me mijëra vite para erës së re. Deri në kohën
e zbulimit të medikamenteve antituberkularë, sëmundja
ka qenë një problem mbarëbotëror për vdekshmërinë e
lartë që shkaktonte. Pranohet që para zbulimit të këtyre
medikamenteve mortaliteti në botë ka qenë 430-500
raste për 100 000 banorë (1).
Në kohët e sotme sëmundja është pakësuar ndjeshëm,
ndonëse jo në të njëjtin rritëm në tërë botën. Madje
në vendet në zhvilim dhe në ato të pazhvilluara kjo
sëmundje vazhdon të jetë ende shkaktar i një numri të
konsiderueshëm vdekjesh. Kjo e ka bërë Organizatën
e Kombeve të Bashkuara për Shëndetësinë (OBSH)
që në vitin 1993 ta konsiderojë tuberkulozin problem
global të shëndetësisë. Madje rezistenca bakteriale
e medikamenteve antituberkular ndaj mykobakterit
të tuberkulozit e ka vështirësuar luftëbn ndaj kësaj
sëmundje edhe për faktin e kostos së lartë të këtyre
medikamenteve, efekteve anësore dhe të kohëzgjatjes së
mjekimit (2).
për periudhën 2001-2010. U krahasuan të dhënat me
rastet me tuberkuloz në tërë Republikën e Maqedonisë.
Gjithashtu u analizua incidenca për 100 000 banorë e
rasteve me tuberkuloz (TBC) për të sëmurët e rajonit të
Pollogut dhe të R. së Maqedonisë.
Për tërë rastet e marrë në studim u shqyrtua frekuenca
e rasteve të diagnostikuar për herë të parë apo që kishin
bërë recidivë, të shpërndarë sipas formës së sëmundjes,
gjinisë, grupmmoshës dhe vendbanimit.
Qëllimi i studimit
Qëllimi i punimit është, të studiojmë përhapjen e
tuberkulozit në popullatën e rajonit të Pollogut në
periudhën prej vitit 2001-2010, krahasimisht me
treguesit respektivë të rasteve në shkallë të Republikës
së Maqedonisë.
Për këtë kemi patur për qëllim të studiojmë
1.
2.
3.
4.
5.
6.
incidencën e sëmundjes prej vitit në viti
incidencën sipas moshës
incidencën sipas gjininë
incdencën sipas formës së sëmundjes
incidencën e sëmundjes sipas vendbanimit
indeksin e vdekjeve dhe të rezistencës ndaj mykobakterit të tuberkulozit.
Materiali dhe metoda
U studjuan tërë rastet me sëmundjen e tuberkulozit në
dispanseritë e sëmundjeve të mushkërive në Spitalin
Klinik Tetovë dhe në Spitalin e përgjithshëm në Gostivar,
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
VITI
2002
shumë anëtarë, emigracioni i popullsisë kosovare si dhe
lufta në Tetovë e rrethina, në këtë kohë kanë ndërprerë
dhe/apo kanë ngadalësuar rënjen e shfaqjes së rasteve të
reja me sëmundjen e tuberkulozit në këtë rajon (4).
2001
Regjistrimi i të sëmurëve tuberkularë është bërë sipas
Edhe në Rebublikën e Maqedonisë këto dy dekadat e protokolleve të Unionit të luftës kundër tuberkulozit të
fundit është konstatuar ulje e numrit të të sëmurëve me përfshirë në programet kombëtare të strategjisë së luftës
tuberkuloz. Kjo prirje ka vazhduar deri ne vitin 2001. Më për këtë sëmundje.
pas ndonëse në shkallë rebulike rënja e numrit të raseve
të reja me tuberkuloz ka vazhduar, për rajonin e Pollogut Rezultatet
nuk ka ndodhur kështu. Kushtet ekonomike të popullatës
Rezultatet e përmbledhura të këtij studimi janë dhënë në
së këtijk rajoni në kohën e luftrave në ish Jugosllavi,
tabelat dhe figurat pasuese.
emigrimi, papunësia, kushtet e këqija të banesës apo deri
mungesa e strehimit në këtë periudhë u përkeqësuan Tabela 1. Incidenca e tuberkulozit në Republiken e
Maqedonisë dhe rajonin e Pollogut.
ndjeshëm (3). Papunësia, jeta në bashkësi familjare me
Tbc
R.Maqedonisë 697 730 697 680 658 627 563 483 473 420
Incidenca
ne 100.000
banorë
35.9 37.7 34.4 33.6 32.5 31.0 28.0 23.8 25.4 20.8
Tbc Rajoni i 265 234 255 238 222 200 190 120 143 111
Pologut
Incidenca
në 100.000 94.3 83.2 90.7 84.6 79.0 71.1 67.6 42.7 50.8 39.1
banorë
Nga tabela e mësipërme bie në sy fakti që në R. e
Maqedonisë incidenca për 100 000 banorë e rasteve me
TBC që nga viti 2001 ka rënë në mënyrë të vazhdueshme,
në periudhë 10 vjeçare. Kështu këto tregues kanë qenë
35,9 për 100 mijë në vitin 2001 dhe 20,8 për 100 mijë
ne vitin 2010 për R. e Maqedonisë. Ndërsa për rajonin e
Pollogut në vitin 2001 incidenca qe më e lartë se në R. e
Maqedonisë në tërësi, përkatësisht 94,3 për 100 mijë në
vitin 2001 dhe 39.1 per 100 mijë ban në vitin 2010
. Nga kjo periudhë deri në vitin 2010, edhe në rajonin e
Pollogut regjistrimi i rsteve të reja me tuberkuloz ka
qenë në rënje, por raporti mes vlerave të incidencës në
rajonin e Pollogut dhe Republikës se Maqedonise është
i njëjtë,pra meë i lartë në rajonin e Pollogut.
Tabela 2. Shpërndarja e tuberkulozit sipas lokalizimit (pulmonar/ekstrapulmonar).
VITI
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Tbc ekstrapulmonar
64
61
69
62
48
40
48
27
38
23
%
24.2%
26.1%
27.1%
26.1%
21.6%
20.0%
25.2%
22.5%
26.5%
20.8%
Tbc pulmonar
201
173
186
176
174
160
142
93
105
88
%
75.2%
73.9%
72.9%
73.9%
78.4%
80.0%
74.8%
77.5%
73.5%
79.2%
Në tabelën 2, janë dhënë format e tuberkulozit sipas
lokalizimit: pulmonar/ekstrapulmonar, si raste të
reja gjithsej dhe si raste të reja për 100 000 banorë
për periudhën në studim. Bie në sy fakti që forma
pulmonare ka mbizotëruar për të gjithë vitet e studiuar
duke zënë nga 72.9% deri me 80%.Rastet e tuberkulozit
ekstrapulmonar jan nga 20% deri 27% të numrit të
rasteve të regjistrura .Raporti mes vlerave të rasteve
pulmonare/ekstrapulmonare
gjat gjith periudhes së
studimit është i njëjtë me pak ndryshime.
Tabela 3. Shpërndarja e tuberkulozit sipas vendbanimit qytet/fshat.
Viti
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Qytet
88
76
74
73
55
84
63
44
37
48
%
33.3%
32.5%
29.1%
30.7%
24.7%
42.0%
33.2%
36.6%
25.8%
43.2%
Fshat
177
138
181
165
167
116
127
76
106
63
%
66.7%
67.5%
70.9%
69.3%
75.3%
58.0%
66.8%
63.4%
74.2%
56.8%
Në tabelën janë dhënë rastet e reja me TBC sipas
vendbanimit qytet/fshat për periudhën e marrë në studim,
si dhe rastet për 100 000 banorë sipas vendbanimit. Siç
shihet në vitin 2001 në qytet incidenca e rasteve të reja
me TBC ka qenë 33.3 për 100 mijë, ndërsa në fshat ka
qenë 66.7 për 100 mijë, pra më e lartë në vendbanimet në
fshat kundrejt atyre në qytet. Kjo tendencë ka vazhduar
për tërë periudhën e marrë në studim, madje ka patur
vite si 2003, 2005 dhe 2009, ku kjo diferencë është
thelluar më tej..
madh të rasteve të sëmurë me tuberkuloz në rajonin e
Pollogut, kundrejt femrave duke zënë kështu rreth 1.4
herë më shumë se to.
Tabela 4. Shpërndrarja e tuberkulozit sipas gjinisë në
Pollog
Nga tabela e mësipërme bie në sy që grupmosha 20-59
vjeç përbën numrin më të madh të rasteve të reja me
TBC në rajonin e Pollogut. Përkatësisht për grup moshën
20-29 vjeç rastet me TBC zinin 20,4/100 000 30-39 vjeç22.6/100 000, 40-49 vjeç-13.7/100 000 dhe 50-59 vjeç12.4/100 000. Kjo incidencë e lartë në këto grup mosha
përkon me moshën aktive të të sëmurëve që mundëson
kontaktet e tyre me të sëmurë të tjerë në mjediset publike
dhe të punës, si dhe me vetë strukturën e popullatës në
rajonin e pollogut.
Gjinia
Meshkuj
Femra
Gjithsej
Rastet me TBC
1156
816
1972
%
58.7%
41.3%
100%
Sipas gjinisë rastet e reja me TBC janë dhënë në tabelën e
mësipërme. Siç shihet këto raste kanë qenë përkatësisht
1156 raste meshkuj (58.7/100 000) dhe 816 raste femra
(41.3/100 000. Pra meshkujt kanë zënë numrin më të
Tabela 5. Shpërndarja e tuberkulozit sipas grupmoshës
në rajonin e Pollogut
Grup
mosha
Vjeç
Gjithsej
%
0-9 10-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 Mbi 70
172
170
4.0% 9.4% 20.4% 22.6% 13.7% 12.4% 8.7%
79
185
403
447
271
245
8.6%
Tabela 6. Pozitiviteti i BK sipas viteve në rajonin e Pollogut.
Viti
Rastet BK
pozitiv
%
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
64
76
77
66
69
77
66
62
78
61
31.8%
43.9%
41.4%
37.5%
39.6%
48.2%
46.5%
66.7%
74.3%
69.3%
Në tabelën 6 është dhënë shkalla e pozitivitetit të BK
në vite në rajonin e Pollogut. Vihet re përmirsimi i
rezultateve të këtij ekzaminimi por ende është larg
asaj qe kerkohet . Një e dhënë e tillë lidhet me rritjen
e cilësisë së ekzaminimit për këtë tregues të diagnozës
laboratorike të të sëmurëve me TBC, çka ndikon dhe në
shmangjen e vonesave apo të gabimeve të mundëshme në
diagnozë.
Tabla 7. Mortaliteti i tuberkulozit në Republikën e Maqedonisë dhe në Pollog.
Viti
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Maqedoni
në 100.000
banorë
Pollog
në 100.000
banorë
42
24
15
20
15
34
37
28
17
34
2.1
1.2
0.7
0.9
0.7
1.68
1.8
1.5
0.8
1.7
4
5
3
7
5
9
20
11
11
5
1.4
1.8
1.1
2.5
1.8
3.2
6.7
3.9
3.9
1.8
Në tabelën 7 është dhënë vdekëshmërija e të sëmurëve
me TBC të shprehura në 100 mijë banorë në rajonin
e Pollogut kundrejt këtij indeksi në Republikën e
Maqedonisë. Vihet re që për tërë vitet e marrë në studim
vdekëshmërija ka qenë më e lartë në rajonin e Pollogut.
Tabela 8.
Ndër të tjera mendojmë se kjo lidhet me formën më të
rëndë të sëmundjes apo/dhe sëmundjet bashkëshoqëruese
të rasteve me TBC në rajonin e Pollogut, në kuadër të tërë
treguesve të tjerë më të përkeqësuar në këtë rajon sic
eshte incidenca.
Distribuimi sipas fillimit te mjekimit në spital dhe kushte shtëpiake.
viti
Mjekimi ne
spit.
%
Mjekimi ne
shtepi
%
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
60
26
15
9
25
66
63
46
75
42
22.6%
11.1%
5.8%
3.8%
11.3%
23.0%
33.2%
38.3%
52.4%
37.9%
205
208
240
229
197
134
127
74
68
69
77.4%
88.9%
94.1%
96.2%
88.7%
67%
66.8%
61.7%
47.6%
62.1%
Në tabelen 8 vërehet mjekimi në kushte spitalore është
në nivel shum të ulët gjë që nuk përkon me strategjin
e OBSH që insiston në fillimin e mjekimit në kushte
spitalore sidomos në fazën iniciale të mjekimit.Mjekimi
në kushte spitalore përveç qëmundëson trajtim më të
mirë ,mundëson izolimin e të sëmurit që të mos infektojë
antarët e familjes dhe kontaktet tjera në rethin ku jeton
sidomos grupmoshat e reja që jan më të ndijshme.
Tabela 9: Incidenca e rasteve me MDR në Maqedoni dhe Pollog
Viti
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
MDR Maqedoni
në 100.000
banorë
MDR Pollog
në 100.000
banorë
0
0
0
0
5
6
9
2
1
7
0
0
0
0
0.24
0.28
0.42
0.09
0.04
0.33
0
0
0
0
4
4
4
2
1
2
0
0
0
0
1.4
1.4
1.4
0.7
0.35
0.7
trajtuar me kujdes. Në krahasim me rastet në nivel të
shtetit dhe rajonit të Pollogut, ka dallim , për çka flet
pamja e tabelës së dhe figurës së mësipërme. Duke marë
parasysh arsyet kryesore të paraqitjes së rezistencës ndaj
barnave antituberkular, numri edhe pse i vogël si dukuri
Depistimi i këtyre rasteve është i vogël, por vetë prania në rajonin e Pollogut ku incidenca është ende e lartë,
e tyre tregon ekzistencën e këtij fenomeni, që duhet nuk duhet anashkaluar. [12]
Regjistrimi i rasteve me MDR është bërë që nga viti 2005
në nivel të Republikën së Maqedonisë, ku në mënyrë
qendrore ne laboratorin referent bëhet ekzaminimi i
rasteve me rezistencë ndaj antituberkulotikëve.
Tabela 10. Shpërndarja e rasteve me tuberkuloz sipas
grupmoshës dhe gjinisë në rajonin e Pollogut
Grup
mosha
vjeç
Femra
%
Meshkuj
%
0-9 10-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 Mbi 70
27
97
174
231
104
69
58
56
34.2% 52.4% 43.2% 51.6% 38.4% 28.2% 33.8% 32.9%
52
88
229
216
167
176
114
114
65.8% 47.6% 56.8% 48.3% 61.6% 71.8% 66.2% 67.1%
Siç shihet nga tabela dhe figura e mësipërme, shpërndarja
e rasteve me TBC në rajonin e Pollogut sipas grupmoshave
dhe gjinisë tregon variacione nga viti 2001 deri në vitin
2010, por vetem për grupmoshën 10-19 (52,4%) dhe 3039 (51,6%) mbizotërojnë femrat. Në të gjitha grupmoshat
e tjera dominojnë meshkujt me më shumë se 50% të
rasteve. Piku i paraqitjes së tuberkulozit për të dy gjinitë
është nga 20-50 vjet që parqet moshën më produktive.
Paraqitja dhe regjistrimi i tuberkulozit në grupmoshat
0--19 vjet me 13.4% të numrit të përgjithshëm paraqet
një indikator jo të mire të gjendjes epidemiologjike, që
në të ardhmen tregon për një vazhdimsi të formave të
tuberkulozit.Në vitet 2008,2009 dhe 2010 për rajonin e
Shkupit referohen 12.2% tuberkuloz në moshën prej 0-14
vjet.Dallimi mes ketyre perqindjeve perputhet edhe me
te dhenat epidemiologjike per grupmoshat tjera që jam
me telarta ne rajonin e Pollogut. [7]
Diskutim
Konstatimi i gjendjes epidemiologjike të tuberkulozit në
rajonin e Pollogut duke analizuar indikatorët kryesor
nuk mund të bëhet pa patur të dhëna për veçoritë e
këtij rajoni në aspektin shoqëroro-ekonomik, strukturën
e popullates dhe mënyrën e jetesës. Rajoni i Pollogut
ka një popullsi prej 280 000 banorë të vendosur ne
fushgropë, me specifika klimatike të vendosur në mbi
100 vendbanime, dy qytete Tetova dhe Gostivari me një
infrastrukturë të organuzuar shëndetsore që bën pjesë në
rrjetin shëndetsor Republikan.
Në kuadër të Spitalit të përgjithshëm në Gostivar dhe
Spitalit Klinik të Tetovës funksionojnë Dispanseret e
sëmundjeve të mushkërive dhe tuberkulozit me të gjitha
mjetet dhe kuadrot e nevoshme për diagnostikimin
dhe mjekimin kësaj sëmundje. Në mënyrë funksionale
janë të inkuadruar në rrjetin shtetëror të institucioneve
shëndetsore që kordinohet nga Instituti i sëmundjeve të
mushkërive dhe tuberkulozit në Shkup, si kordinator
i Programit kombëtar për luftë kundër tuberkulozit.
Veprimtaria e këtyre istitucioneve është e kordinuar dhe të
gjitha të dhënat grumbullohen në mënyrë permanenete,
nga viti 2005 në mënyrë elektronike janë të lidhur dhe
regjistrimi, mjekimi dhe raportimi i rezultateve bëhet në
bazë të protokoleve të caktuara.
Analizimi i këtyre të dhënave në vazhdimsi tregon për
dallime më të larta në rajonin e Pollogut se në nivelin
Republikan.
Incidenca që nga viti 2001 me 94.3/100 000 banorë duke
vazhduar në vitin 2002 me 83.2/100 000 ka tendencë
zvoglimi, por raporti me incidencën në nivel shtetëror
ku eshte 35.9/100 000 në vitin 2001, 37.7/100 000 në 2002
është më i lartë. Ky raport ruhet pothuaj gjatë giithë
periudhës 10 vjeçare të marrë në studim. Në këtë periudhë
vërehen variacione të vogla, por tendenca e uljes nga
viti në vit është evidente. Krahasimisht me vendet tjera
evropiane renditemi si vend me incidencë të ulët, çka
vërehet edhe në raportin e fundit të vitit 2012 të OBSH,
ku harta e incidencës përfshinë edhe R. Maqedonisë.
Incidenca është më e ulët se e Bosnjës dhe Hercegovinës,
Rumanisë dhe Bullgarisë, por është shumë larg asaj që
duhet të ishte. Ky fakt tregon se edhe shumë duhet të
punohet dhe nuk duhet ulur niveli i kujdesit (5).
Treguesit e tjerë siç janë mortaliteti me variacione të
vogla përcjell nivelin shtetëror, por me theksim të pakët
në vitet 2007 deri 2009. Ky indikator tregon për raste
të komorbiditetit me sëmundje të tjera që favorizojnë
paraqitjen e tuberkulozit (6).
Analizimi i të sëmurëve sipas vendbanimit tregon
për një dominim të rasteve me banim në zonat rurale,
ku infrastruktura dhe kushtet higjenosanitare dhe
ekonomikosociale, janë në nivel më të ulët, që në një
farë mënyre ndikojnë indirekt në paraqitjen e sëmundjes
edhe në formë më të rënda.
Në shpërndarjen sipas gjinisë vërehet një dominim
permanent i përgjithshëm i meshkujve , që është një
karakteristikë e këtij rajoni. Duke patur parasysh mënyrën
e jetesës ku meshkujt janë kryesisht të deturuar për tu
kujdesur për mirqenien e familjes, dukuri dominuese
në këtë rajon detyrimisht bën që të pranojnë edhe punë
të rënda dhe dukuria e kurbetit që në mënyrë indirekte
ekspozon për kushte të vështira, ulje të imunitetit dhe
mundësi më shumë për paraqitjen e tuberkulozit. Jeta
në familje me numër më të madh anëtarësh është një
faktorë plotësues për paraqitjen e sëmundjes.
Efikasiteti i punës së institucioneve shëndetsore matet
me verifikimin e sëmundjes duke bërë verifikimin me
BK–në sputum me mikroskopi direkte dhe kulturë.
Në të dhënat për këtë verifikim duket një përqindje
ende e ulët, që duhet të përmirsohet që të përmbush
kërkesat e programit kombëtar ku kërkohet përqindje
e lartë e verifikimit bakteriologjik që bën të mundur
mjekimin më të mirë si dhe përcielljen e vazhdimsisë
se mjekimit nëpër fazat e caktuara. Pas verifikimit në
fillim të mjekimit dhe negativizimit të sputumit në
fund të fazës fillestare që zgjat dy muaj na jep të dhëna
shumë të vlefshme për ecurinë e sëmundjes dhe me
siguri rezultati i mjekimit pas katër muajve të tjerë do
të jetë i mirë. Përmirsimi i përqindjes së verifikimit nga
viti 2001 (31.8/100 000) në (48.2/100 000) më 2006 deri në
(74.3/100 000) më 2009, tregon një rritje permanente të
efikasitetit të verifikimit bakteriologjik që në krahasim
me parametrat e tjerë është afër nivelit shtetërorë, por
ende larg asaj qe kerkohet..[9]
nivel shtetëror në vazhdimsi nga viti 2001 gjer më vitin
2010.
2. Indikatorët e tjerë pothuaj se janë të ngjajshëm me raportet e incidencës si psh.: mortaliteti është më i lartë
se ai republican.
3. Raporti ndërmjet formave ekstrapulmonare dhe pulmonare është me pak variacione, por nuk ndryshon shumë
nga ai Republikës.
4. Ne aspektin e shpëndarjes të tuberkulozit sipas grupmoshave dallimet nuk janë shumë të theksuara.
5. Piku i paraqitjes është nga 20-50 vite për të dy gjinitë,
dominimi i femrave në grupmoshat 10-19 dhe 30-39.
6. Incidenca e lart në moshën e re është idikator jo i mire
për gjendjen epidemiologjike.
Paraqitja e rasteve me MDR (rezistente ne antituberkulotikët e rendit të parë Isoniazid dhe Rifampicin) në
Rekomandime
rajonin e Pollogut është numër i vogël dhe ne krahasim
me nivelin shtetëror ka një dallim të konsiderushëm. Për suksesin e luftës ndaj tuberkulozit janë të
Vetëm prezenca e këtyre rasteve paraqet një indikacion rekomanduara ndjekja e tërë zinxhirit të masave socialme rëndësi, pasi përkëqëson gjendjen epidemiologjike ekonomike dhe mjekësore sipas protokolleve standarde,
të tuberkulozit. Mënyra e mjekimit, kojhëzgjatja dhe përfshirë imunizimin me BCG në moshën fëminore,
rezultatet e pavolitshme të trajtimit të këtyre rasteve zbulimi i hershëm i rasteve me TBC, trajtimi i rasteve me
kërkojnë punë dhe kosto më të lartë të trajtimit. tuberkuloz dhe MDR sipas protokoleve te caktuara nga
Regjistrimi dhe evidentimi i këtyre rasteve në mënyrë OBSH Unioni per lufte kunder tuberkulozit, trajtimi i
permanente është bërë nga 2005 kur kemi edhe të dhëna kontakteve dhe ritja e nivelit të edukatës shëndetësore
të verifikuara në bazë të protokolleve. Diagnostikimi dhe të popullatës etj.
mjekimi i tyre është bërë në Instiutin e sëmundjeve
të mushkërive dhe tuberkulozit nën mbikqyrjen e një LITERATURA
kmisioni të caktuar të mjekëve specialistë duke përpiluar 1. S.Atanasova,
B.Ilievska-Popovska,
M.Metodieva,
protokolle individuale në vartësi nga rezultetet e
G.Vikova, K.Pilovska, V.Hristova, G.Sholldovski,
antibiogramës. Mjekimi i tyre perveç kostos financiare,
M.Dimevska-Shevçenko. Karakteristiki na belodrobparaqet edhe problem më të komplikuar mjeksor, për
nata tuberkuloza kaj bolni so revmatoiden arthritis. Inarsye të veprimeve ansore të barnave të rendit të dytë,
stitut za belodrobni zaboluvanja i tuberkuloza – Skopje.
gjë që kërkon kujdes permanent dhe percjelljen e disa 2. E.Andonova, S.Donevska, V.Telenta. Prekinot na leuparametrave specifik laboratorik që kërkojnë aparatura
vanje – eden od najgollemite problem pri tretmanot
të sofistikuara. Rezultatet e mejekimit të këtyre rateve
na tuberkulozata. Dispanzer za belodrobni bollesti i tunë rajonin e Pollogut tregojnë një nivel të barabartë me
berkuloza. Zdrastven dom Skopje
të dhenat në nivel shtetëror. Nga viti 2005 e deri me 3. Ilievska – Popvska B. Joncevska. Novi metodi za dijag2010 gjithsejt ka patur 17 raste. Në të njetën periudhë
nostika na tuberkulozata 114; 2 – Kongres na Makedonkohore në nivel shtetëror ka gjitjsejt 30 raste me MDR që
skoto respiratorno Zdruzenje. 18-21 juni 1997 god.
paraqet një numër të ulët por mbi 50% e këtyre rasteve 4. Besimi I. Epidemiologjia e tuberkulozës në Tetovë dhe
janë të rajonit të Pollogut ku vetvetiu flet për një raport
rrethinën e saj gjatë viteve 1985-1994. 46;. Takimet protë pavolitshëm sidomos për gjendjen epidemiologjike të
fesionale shëndetësore-Dibër 22.6.1996
tuberkulozit në këtë rajon.
5. Shehu A. Tuberkulozi 2002 Prishtinë. MEDICON. 22-34
6. S. Talevski, M. Zakoska, B. Ilievska-Popovska,
Përfundime
A.Vidoevska, K.Pilovska-Spaseva, N. Zumberi, M. Metodieva. Mileniumski razvojni celi i dostignuvanja na pro1. Gjendja epidemiologjike e tuberkulozit në rajonin e Pollogut është me një incidencë mesatare, me tendencë
gramata za kontrolla i tuberkulozata vo R.Makedonija.
rënje nga viti në vit, ndonëse është me i larte se në
Institut za belodrobni zaboluvanja i tuberkuloza, Skopje.
7. S.Donevska., V.Telenta Zastapenosta na tuberkuloza kaj
decata vo grad Skopje 2008-2010 godina.Vtor kongres
na R. Makedonia so medjunarodno ucestvo.
8. SicevSTuberkulozataudece.Drugoizdanje.Beograd 1989
god.
9. WHO REPORT 2012 Global tuberculosis control.Tbc
surveillance and monitoring 2012.15-85.
10. Popovac D.Bolesti pluca 3 izdanje 2007 god.
11. Çoçoli H. me bashkpuntor.Tuberkulozi. Tiranë 1997. 34-58.
12. B.Ilievska-Popovska,C.Vragoterova, M.Zakovska,
S.Talevski, K.Pilovska, A.Vidoevska,
13.
14.
15.
16.
S,Atanasova,M,Metodieva, Gj.Bikova. Multirezistentna
tuberkuloza vo Makedonija, Skopje 2008 god.
Çoçoli H.Bylyku B. Semundjet e brendshme tuberkulozi
Tirane 2007.
Global TB control.WHO report 2010 5-8
WHO .Plan to stop TB in 18 high-prority contrie in the
WHO European Region,2007-2015..
Godishni izveshtai za sostojbata na tuberkulozata na
pneumoftizioloshkite dispanzeri vo Republika Makedonia 1992-2012 za sekoj godina poedinacno shto go
priprema Institut za belodrobni zaboluvanja I tuberkuloza Skopje.
Epidemiological features of tuberculosis in the region Pollog
Demir F.1, Pollozhani A.2, Cheka Xh.3, Elezi N.4, Demir F.5
1
Hospital of lung diseases and tuberculosis Lesok Tetovo
2
Instut of public health of RM, Skopje
3
The Medical Universiteti Tirana
4
State Universiteti of Tetovo
5
Clinical Hospital, Tetovo
ABSTRACT:
Tuberculosis represents nowadays a very large health issue on a world level which made the World Health
Organization (WHO) reckon it as global one. Also in the Pollog region the epidemiological state of tuberculosis is
an issue with a very serious epidemiological indicator.
Purpose of the study: the purpose of the study is analyzing the spreading of the tuberculosis in the Pollog region
in the period of time from 2001-2010, comparing the respective case indicators on a state level. The epidemiological
indicators are: mortality incidence, expanding concerning age, gender, residency, etc.
Material and method: All the cases with tuberculosis disease registered in the lung Dispenser in Tetovo and
Gostivar from 2001 till 2010, were analyzed and compared with the containing data of other tuberculosis cases
in the Republic of Macedonia. There were studies about mortality incidence, bacteriology verification and ways of
treatment (home and hospital) also the spreading concerning age, gender, residency and already registered cases.
The result analyzing: The results shown in tables and figures indicate a epidemiological state comparing with
the data on state level that clearly designates a twice higher worst difference in the Pollog region. The incidence
from 94.3/100000 people for 2001 shoës a dropping of 83.2/100000 people but in addition to the state level we see
a rising from 35.6/100000 up to 37.7/100000 people in 2002. This report is preserved also for the year 2010 where
the results are 39.1/100000 in the Pollog region and 20.8/100000 on a state level.
The mortality and the other characteristics show approximately the same reports. In particular the presence of
the cases a small percentage is to be taken seriously and underlined from all the respective health institutions.
Conclusion: The epidemiological state of tuberculosis in the Pollog region is with average incidence with a
dropping tendency with every year even though the incidence is as twice as the one state level from 2001 till 2010.
The other indicators are approximately similar with the incidence reports meaning the mortality is a rate higher
than the state one.
Key words: mortality incidence, tuberculosis.
Indikatorët shëndetësorë dhe faktorët tjerë
epidemiologjik që ndikojnë në paraqitjen e Sklerozës
Multiple
Medical indicators and other epidemiological factors
that have an impact in the showing of Multiple Sclerosis
Zeqiraj K.1, Kruja J.2, Kabashi S.3, Muçaj S.4
Klinika e Neurologjisë - QKUK, Prishtinë;
QSUT “Nënë Terezë”,Tiranë;
3
Klinika e Radiologjisë - QKUK, Prishtine;
4
Instituti Kombëtarë i Shëndetësisë Publike të Kosovës
1
2
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 285 - 290
REZYME
Skleroza multiple (SM) është një sëmundje kronike rekurente neurologjike që prek SNQ.
Qëllimet e punimit: Studimi i indikatorëve shëndetësorë dhe faktorëve tjerë epidemiologjik që ndikojnë në
paraqitjen e SM si: Incidenca, prevalenca, mortaliteti, të paraqiten rastet e dignostikuara dhe mjekuara në Klinikën
e Neurologjisë sipas: gjinisë, moshës, vendit të banimit.
Materiali dhe metodat: Ka të bëjë me analizimin e të gjithë pacientëve të diagnostikuar dhe trajtuar në
Klinikën e Neurologjisë në Prishtinë në periudhës 2003-2012. Hulumtimi është realizuar përmes pyetësorit që
është aplikuar te rastet që janë të diagnostikuara me SM. Grumbullimi i të dhënave për pacientët është marrë
nga: historia e sëmundjes, fletëlëshimeve dhe dokumenteve tjera relevante për sëmundjen e SM. Janë përdorur
metodat klinike dhe epidemiologjike-deskriptive të studimit prospektiv-retrospektiv. Rezultatet e fituara janë
paraqitur përmes tabelave, grafikonëve. Përpunimi statistikor është bërë me Microsoft Office Excel. Rezultatet:
Nga numri i përgjithshëm i rasteve të dyshimta në demielinizim (644) të hospitalizuar në Klinikën e Neurologjisë
në Prishtinë, 412 raste (64%) e tyre janë të diagnostikuara me SM. Për periudhën 2003–2012 prevalenca për SM
ka qenë 19.6 të sëmurë në 100000 banorë. Shkalla e incidencës për SM ka qenë 0.95 të sëmurë në 100000 banorë.
Shkalla e mortalitetit për SM ka qenë 0.14 të vdekur në 100000 banorë. Numri më i madh i të sëmurëve u takojnë
grupmoshave 30-39 vjeç. Raporti femra- meshkuj është 2.3:1. Sipas vendit të banimit raporti shtëpi- banesë ishte
3.5:1.
Key words: Skleroza Multiple, pacientë të anketuar, Klinika e Neurologjisë Prishtinë.
HYRJE
Skleroza multiple (SM) është një sëmundje kronike
rekurente neurologjike që prek sistemin nervor qendror
(SNQ). Sëmundja shkakton dëmtim të shtresave të
mielinës, oligodentrociteve dhe më pak të aksoneve
dhe të vetë qelizave nervore. [1,9]. Në vendin e dëmtimit
që mbetet pa mbështjellës të fijeve nervore shkaktohet
zvogëlim i përçuarjes së impulseve nervore e si pasojë
e prekjes së disa funksioneve neurologjike duke dhënë
një simptomatologji klinike me prekje të funksioneve
motore, prekje të nervave kranial (NK) dhe sfinktereve
etj. Sëmundja bëhet e dukshme klinikisht rreth moshës
20-40 vjeç, megjithëse fillimi i vërtetë është më i hershëm
dhe mund të lajmërohet edhe në mosha tjera. [1,3,9,12,13].
Shkaku i sklerozës multiple (SM) është i pa njohur
megjithëse dihet se mekanizmat imun janë të prekur
në mënyrë primare ose sekondare dhe shumë autorë
mbështesin bazën autoimune të sklerozës multiple [15].
Edhe pse nuk dihet shkaktari i sëmundjes, studimet
gjeografike sipas të dhënave edhe nga literatura mund
të jenë faktorë precipitues për këtë sëmundje. Kështu
më shumë kemi raste të paraqitjes në Evropën veriore,
SHBA, Australi jugore, Zelandë e Re se sa në vendet tjera.
Po ashtu rreziku përfshin familjet me histori të sklerozës
multiple dhe ato që jetojnë në pjesët e gjerësisë gjeografike
me incidencë më të lartë të përqindjes për këtë sëmundje
[8,11, 12,13,19, 20].
Skleroza multiple karakterizohet nga: përsëritja, triada
patologjike (inflamacioni i SNQ, demielinizimi, lezionet
e indit trunor) që përhapen me kohë në hapësirat e
ndryshme duke dhënë një klinikë shumë të larmishme.
[9,12,13]
QËLLIMET E PUNIMIT
Të bëhet analiza e rasteve me sklerozë multiple të
diagnostikuara dhe trajtuara në QKUK, Klinikën e
Neurologjisë.
Studimi i indikatorëve shëndetësorë dhe faktorëve
tjerë të ndryshëm Epidemiologjik që ndikojnë
në paraqitjen e Sklerozës multiple si: Incidenca,
prevalenca dhe mortaliteti.
dhe metodat epidemiologjike-deskriptive të studimit në
aspektin prospektiv- retrospektiv. Rezultatet e fituara
janë paraqitur përmes tabelave, grafikonëve. Përpunimi
statistikorë është bërë me Microsoft Office Excel, ndërsa
testimi i rezultateve është bërë me T-test dhe X2 – test.
REZULTATET
Nga numri i përgjithshëm i rasteve të dyshimta në
demielinizim (644) të hospitalizuara në Klinikën e
Neurologjisë në Prishtinë, 412 raste apo (64%) e tyre janë
të diagnostikuara me SM, ndërsa 232 raste apo (36%) nuk
i kanë plotësuar kriteret klinike sipas McDonald at al. për
sklerozë multiple definitive.(tab. 1).
Tab.1. Ecuria e rasteve të dyshimta dhe të
diagnostikuara me Sklerozë Multiple në
Klinikën e Neurologjisë në Prishtinë, 20032012.
Rastet e dyshimta në demielinizim
N
%
Raste të diagnostikuara - SM
412
64
Raste të padiagnostikuara - SM
232
36
Gjithsej
644
100
Të paraqiten rastet e dignostikuara dhe mjekuara në Nga numri i përgjithshëm i rasteve të diagnostikuara
Klinikën e Neurologjisë sipas: gjinisë, moshës, vendit me Sklerozë Multiple 412 në Klinikën e Neurologjisë
në Prishtinë, janë analizuar këta tregues (indikatorë)
të banimit etj.
shëndetësorë si vijon: Prevalenca, Incidenca dhe
Mortaliteti.
MATERIALI DHE METODAT
Ky hulumtim është prospektiv - retrospektiv dhe klinik
- epidemiologjik, përfshin hulumtimin e faktorëve
precipitues në paraqitjen e kësaj sëmundje, format e
saja si dhe manifestimet klinike. Punimi ka të bëjë me
analizimin e të gjitha rasteve të diagnostikuara dhe
trajtuara në Klinikën e Neurologjisë - QKUK në Prishtinë
gjatë periudhës kohore 2003-2012 dhe është realizuar
përmes pyetësorit që është aplikuar tek të gjitha
rastet që janë të diagnostikuara me Sklerozë Multiple.
Pyetësori për të anketuarit përmban gjithësej 40 pyetje.
Në anketim nuk kanë marrë pjesë personat të cilët nuk
kanë plotësuar kriteret e Mcdonald at al për sklerozë
multiple. Nga pytsori për anketim janë marrë të dhënat
epuidemiologjike si kushtet e banimit, mosha, gjinia,
punsimi dhe kushtet e punës, niveli i arsimimit, statusi
martesor deri sa të dhënat mjeksore mbi sëmundjen janë
grumbulluar duke analizuar dokumentacionin mjekësor
relevant për sëmundjen, për secili pacient. Janë përdorur
metodat imazherike të diagnostikimit siç janë: rezonanca
magnetike (MRI) si dhe analiza laboratorike te LTSH. Për
përpunimin e të dhënave janë përdorur metodat klinike
Për periudhën kohore 2003-2012 prevalenca për Sklerozën
Multiple në Klinikën e Neurologjisë në Prishtinë ka qenë
19.6 të sëmurë në 100000 banorë. Shkalla e incidencës
për SM në Klinikën e Neurologjisë në Prishtinë ka qenë
0.95/100000 banorë. Ndërsa shkalla e mortalitetit për
SM në Klinikën e Neurologjisë në Prishtinë ka qenë
0.14/100000 banorë. (tab. 2 ).
Tab.2. Indikatorët shëndetësorë për rastet me
Sklerozë Multiple në Klinikën e Neurologjisë
në Prishtinë, 2003-2012.
Rastet e
diagnostikuara
të Sklerozës
Multiple
412
Indikatorët shëndetësorë
Prevalenca
Incidenca
Mortaliteti
19,57
0.95
0.14
Nga numri i përgjithshëm i të sëmuarëve me SM (412),
numri më i madh i të sëmuarëve u takojnë grupmoshave
30-39 vjeç me 173 veta (42.0 %), ndërsa numri më i vogël
i të sëmuarëve u takojnë grupmoshave 60-69 vjeç me 5
veta (1.2%). (tab.3 dhe graf. 1).
Tab.3. Skleroza Multiple, sipas grupmoshave, Klinika sëmurë me Sklerozë Multiple kanë jetuar në shtëpi sesa
e Neurologjisë, Prishtinë, 2003-2012.
në banesa, në raport 3.5:1 që është e gjhetur e rastësishme
(tab.5 dhe graf.3).
Grupmosha
Nr. i rasteve
%
20-29
30-39
40-49
50-59
60-69
Gjithsej
Graf.1. 73
173
123
38
5
412
17.7
42.0
29.9
9.2
1.2
100.0
Tab.5 . Të anketuarit sipas vendit të banimit
Vendi i banimit
Të anketuarit
%
Banesë
89
21.6
Shtëpi
323
78.4
Gjithsej
412
100
Skleroza Multiple, sipas grupmoshave, Klinika
Graf.3. Të anketuarit sipas vendit të banimit,
e Neurologjisë, Prishtinë 2003-2012.
Nga numri i përgjithshëm i të sëmuarëve (412), 284 (68.9%) Dominojnë femrat ndaj meshkujve raporti shtëpitë sëmuar u takonin gjinisë femrore, ndërsa gjinisë banesë ishte 3.5:1
mashkullore i takonin 128 (31.1%).
Diskutim:
Nga kjo mund të konkludojmë se më shumë të sëmuar me
Sklerozë Multiple i takonin gjinisë femrore sesa gjinisë Skleroza Multiple tregon distribuim gjeografik karakteristik (rregullat e Steinerit), respektivisht rregullin e caktuar
mashkullore, në raport 2.3:1 (tab. 4 dhe graf 3).
të shperndarjes.
Tab.4. Ecuria e Sklerozës Multiple, sipas gjinisë,
Shikuar në aspektin e përgjithshëm numri i pacientëve
Klinika e Neurologjisë, Prishtinë, 2003-2012.
me SM rritet nga ekuatori kah veriu dhe jugu edhe pse
Gjinia
Rastet
%
nuk është unike, shpërndarja e SM është evidente.
Meshkuj
128
31.1
Lidhur me këtë janë formuar hartat e përgjithshme për
Femra
284
68.9
shpërndarjen gjeografike të SM [2,16]. Kështuqë në Europë
Gjithsej
412
100
dukshëm është rritja e prevalencës së SM në mes shkallës
45 dhe 65 në gjerësinë gjeografike kah veriu, në Ameriken
veriore 38 shkallë, Rusi 50 shkallë [3]. Shtrirja gjeografike
e SM ne Kosove eshte 43 shkallë të gjerësisë gjeografike,
qe krahasuar me te dhenat e nga punimet e lartecekura,
eshte diç më e ulët se limitete e gjeresise gjeografike te
shperndarjes se semundjes ne Evropë [3]. Edhe pse ndarja
e njëjtë vlen edhe për jug, gjysmën tjetër të globit e cila
Graf.2. Sklerozës Multiple, sipas gjinisë, Klinika e
ende është jo mjaft e hulumtuar. Rezultatet e fituara në
Neurologjisë, Prishtinë, 2003-2012.
Australinë jugore dhe Zelandën e Re shkojnë në favor të
këtij qëndrimi.
Dominojnë femrat ndaj meshkujve, ne raport 2.3:1.
Prevalenca mesatare e SM ne Kosove për periudhën
Nga numri i përgjithshëm i të sëmuarëve (412), 323 (78.4%)
kohore 2003 - 2012 ka qene 19.6 të sëmurë në 100000
e të anketureve jetojnë në shtëpi, ndërsa në banesa
banore. Kjo prevalencë është e përafërt krahasuar me
jetonin 89 (21.6%).
prevalencën e MS në vendet e rajonit si psh. Shqipëri [13]
Nga kjo mund të konkludojmë se më shumë të anketuar (të derisa eshte shumë më e ulët se sa vendet me prevalence
te larte te semundjes si shtete Skandinave Norvegji [21] shtëpisë dhe kjo është një e gjetur e reastësishme. Deri
dhe ato te Evropes qendrore si Gjermania [4,6, ], Franca më tani nuk kemi hasur në ndonjë punim që ka shtjelluar
[18], Zvicër [4].
këtë problematikë andaj nuk mund ti referohemi
Në bazë te prevalences për SM në te gjitha regjionet janë studimeve tjera.
formuar zonat e përgjithsme te rrezikut për SM, ku ne
PËRFUNDIMET:
baze te rezultateve tona te fituara per prevalencen e
SM dhe krahasimet e njëjta te bera me vendet tjera ne Nga numri i përgjithshëm i rasteve të dyshimta në
Evrope dhe Bote, mund te konkludojmë qe Kosova mund
demielinizim (644) të hospitalizuar në Klinikën e
te klasifikohet si zone me rrezikshmeri te mesme për SM.
Neurologjisë në Prishtinë, 412 raste (64%) e tyre janë
të diagnostikuara me SM, ndërsa 232 raste (36%) janë
Shkalla e incidences për SM larg është më e madhe ne
të padiagnostikuarë.
mes moshes 20 dhe 40 vjeçare. Me kulmin e medianes në
Për periudhën kohore 2003 - 2012 prevalenca për
moshen 30 vjeçare [21, 9].
Sklerozën Multiple në Kliniken e Neurologjisë në
Ne Afriken jugore për te gjithë Jugafrikanët e bardhë
Prishtinë ka qenë 19.6 të sëmurë në 100000 banorë.
incideca mesatare vjetore ka qenë 0,6/100.000 ajo
Shkalla e incidencës për SM në Kliniken e Neurologjisë
megjithat është 3-4 herë më e medhe ne mes te bardhëve
në Prishtinë, 2003-1012 ka qenë 0.95 të sëmurë në
jugafrikan te cilet anglisht folës ne raport me ata qe
100000 banorë.
sherbehen me gjuhen e vendasve dhe 10-11 here me
shumë për te bardhet qe kan emigruar nga Britania e Shkalla e mortalitetit për SM në Kliniken e
Neurologjisë në Prishtinë, 2003-1012 ka qenë 0.14 të
madhe, Evropa veriore dhe qendrore [9].
vdekur në 100000 banorë.
Shkalla e incidences se Sklerozës Multiple ne Kosove për
Nga numri i përgjithshëm i të sëmurëve me SM
periudhën kohore 2003 -2012 ka qene 0.95 të sëmurë në
(412), numri më i madh i të sëmurëve u takojnë
100000 banore dhe krahasuar me me punimet e bëra
grupmoshave 30-39 vjeç me 173 veta (42.0 %),
mbi incidencën e MS te Jugafrikanët e bardhë, ajo është
diç më e lartë [9]. Megjithatë mmund të konkludojme se Numri më i vogël i të sëmurëve u takojnë grupmoshave
60-69 vjeç me 5 veta (1.2%).
Kosova qendron në mesin e vendeve me shkalle te ulet te
Sa i përketë gjinisë, dominojnë femrat ndaj
incidences.
meshkujve, në raport 2.3:1.
Në shumë regjione te botës, per shembull për SM
Sipas vendit të banimit të të anketuarëve, numri më
kan keto vlera: Në qytetin Rocester, SHBA (Percy dhe
i madh i tyre kanë jetuar në shtëpi se sa në banesa,
bashkpuntoret stopa mesatare vjetore sipas dekadave
në raport 3.5:1.
1905-1964 është sjellë ne mes 2-5 (mesatarisht 3.6)/100.000
banor, kurse stopa specifike e incidences për moshen ka
LITERATURA:
qene më e medhe në grupen 20-29 vjeçare [21]. Ne Island
stopa e incidences për periudhen 1946-1955 ka qenë 1. Acheson ED (1972) The epidemiology of multiple sclerosis. Areappraisal Sec Mc-Alpine D, Lumsden CF, Acheson
3.06/100.000 banor. Kurse në dekaden 1956-1965 ka qenë
ED, (eds). Williams and Willkins, Baltimor p 3-80
më e vogël-1,94/100.000, kurse në Bukuresht prej 19691976 vit ka qenë 1,78/100.000 [22]. Krahasuar me punimet 2. Acheson ED (1977) Epidemiology of multiple sclerosis.
e lartecekura stopa specifike e incidences per moshen ne
Br med Bull 33: 9-14 Report by Working-Party. Ethics of
Kosove ka qene 30-39, që është më e lartë krahasuar me
selective treatment of spina bifida. Lancet 1995: 1:85-88.
këto punime [21,9].
3. Alter M, Alison RS, Talbert OWR, Kurland LT (1960)
Georgaphic distribution of multiple sclerosis. A comSipas gjinise, numri me i madh i rasteve me skleroze
parison of prevalence in Charlston County, South Caromultiple i takon gjinise femrore nga 412 te sëmurë me
line, USA, and Halifax County, Nova Scotia, Canada,
SM, 284 apo (68.9%) te sëmurë u takonin gjinise femrore,
Wild. Neurol. 1:55-68
ndërsa gjinise mashkullore i takonin 128 apo (31.1%). Nga
kjo mund të konkludojmë se raporti 2.3:1 eshte ne favor 4. Bartschi-Rochaix W (1977) Multiple sclerosis in Wallis.
te femrave, dhe kjo e dhene eshte e perafert me te dhenat
Huber, Bern-Stuttgart-Wien p 1-67
e literatures [21, 9,23].
5. Bechrend RCh (1966) Prevalence of multiple sclerosis
in Hamburg and Marseille. Acta Neurol Scand 42 (suppl
Sa i përket vendbanimit të pacientëve me sklerozë
29):27-42
multiple, raporti shtëpi/banesë është 3.5 me 1 në favor të
6. Broman T (1960) Multiple sclerosis frequency in Geteborg. Acta psych scand 35 (Suppl 147): 23-29.
7. Buddenhagen F, Pantovic M (1985) Vergleichende epidemioloische Analyse der Multiple Sclerose in Gebiaten
des mittleren und sudlichen Europa. Psych. Neurol med
sychol 10:565-572Matson DD Neurosurgery in Infancy
and Chilhood, 2d ed. Spring- Davis FA Michael Ja, Neer
D (1973) Serial hypertamia testing in multiple sclerosis:
a method for monitoring subclinical fluctuations. Acta
Neurol Scandinav 49:63-74.
8. Buddenhagen F, Pantovic M (1985) Vergleichende epidemioloische Analyse der Multiple Sclerose in Gebiaten
des mittleren und sudlichen Europa. Psych. Neurol med
sychol 10:565-572Matson DD Neurosurgery in Infancy
and Chilhood, 2d ed. Spring-field, IL: Charles c Thomas
1999 pp 5-60.
9. Dean G (1967) Anual Incidence, Prevalence, and Mortality of Multiple Sclerosis in White South-African-born
and in White Immigants to South Africa. Brit med J II:
724-730
10. Esiri MM (1990) Multiple Sclerosis: a quantitative and
qualitative study of immunoglobulin-containin cells in
the central nervous system. Neuropath Appl Neurobiol
6:9-21.
11. Hyllsted K (1956) Disseminated sclerosis in Denmark.
Prevalence and geographical distribution. Jorgensen
Copenhagen
12. Kinnunen E, Wikstrom J, Porras J, Koskimies S, Lagerstedt A, Palo J, (1984) Prevalence, incidence and familial
risk of multiple sclerosis. Acta Neurol Scand 69: 373-379
13. Kruja J. Multiple sclerosis in Albania. In: Firnhaber W,
Lauer K, eds. Multiplse Sclerosis in Europe: An Epide-
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
miological Update. Darmstadt: Leuchtturm-Verlag/LTV
Press, 1994; pp. 309-315.
Kurland LT (1952) The frequence and geographic distribution of multiple sclerosis as indicated by mortalitet
statistcs and morbidity surveys in the United States
and Canada. AmJ Hyg 55:457-476.
Kurland LT, Westlund KB (1954) Epidemiologic factors in
the etiology and prognosis of multiple sclerosis. Ann N
Y Acad Sci 58:682-701
Kurtzke JF (1977) Geography in multiple sclerosis in
Denmarc. Acta Neurol Scand, 57:141-150
Kurtzke JF (1966) Anevaluation of the geographic of
multiple sclerosis. Acta Neurol Scand 42 (suppl 19) 91-117
Lhermitte F, Lyon Caen O (1983) La sclerose en plaques.
Etat actuel des recherches. Rev neurol (Paris) 139/5:323333
Poser S, Ritter G (1980) Multiple sclerosis in Forschung,
Klinik und Praxis, Schatauer Stuttgart New York.
Poskanzer DC , Walker AM, Yonkondy J, Sheridan JL
(1978) Studies on the epidemiology of multiple sclerosis
in the Orcney and Shetland islands. Neurology (minn)
26/2:14.
Swank R, Lersted O, Strom A, Backer J (1952) Multiple
sclerosis in rural Norwey, Its geographic and occupational incidence in relation to nutrition. New Engl J Med
246-728.
Verdes F, Peterscu A, Cernescu C (1978) Epidemiologic
surver of multiple sclerosis in the Bucharest city and
suburban area. Acta Neurol Scand 58:109-120.
Weinberger J 1966) Multiple sclerose – Varcommen und
Geschlecht. Arch Neurol Psychiat 97:304-317
Medical indicators and other epidemiological factors that have an impact
in the showing of Multiple Sclerosis
Zeqiraj K.1, Kruja J.2, Kabashi S.3, Muçaj S.4
Neurology Clinic - UCC, Pristina,
UHC “Mother Theresa”, Tirana,
3
Clinic of Radiology - UCC, Pristina,
4
National Institute of Public Health
1
2
Abstract
Multiple Sclerosis (MS) is a cronical, recurrent, neorological disease that affects the central nervous system (CNS).
The paper aims: the study of health indicators and other epidemiological factors that affect the appearance
of Multiple Sclerosis like: incidence, prevalence and mortality, and to show the diagnosed and treated cases in
Neurological Clinic of Prishtina during the period 2003-2012. The research has been made by questionnaries that
had been applied to all the cases that have been diagnosed with Multiple Sclerosis. The colection of patients
data has been taken from: history of disease, discharge and other relevant documents for demyelinating disease.
Clinical epidemiological-retrospective methods of study were used in prospective-retrospective aspect. Gained
results have been showed by tables and charts. Statistical processing has been made with Microsoft Office Exel.
Results: from the total number of suspected cases of demyelination (644) hospitalized in Neurological Clinic of
Prishtina, 412 or 64% of the cases are diagnosed with Multiple Sclerosis, while 232 or 36% of the cases are not
diagnosed. For the period of 2003-2012 the prevalence for MS has been 19.6 in 100000. The incidence rate for
MS has been 0.95 in 100000. The mortality rate for MS has been 0.14 in 100000. The largest number of patients
belonged to the age group of 30-39 years with 173 people (42.0%). The female male ratio is 2.3:1 where females
dominate. According to the living place, the house-flat ratio was 3.5:1
Key words: Multiple Sclerosis, surveyed patients, Clinic of Neurology Prishtina.
Efektet e Mbipeshës dhe Obezitetit në Strukturën dhe
Effect of Obesity and Overweight on Structure and Left
Ventricular Diastolic Function
Spahiu K.1, Spahiu E.1, Çakërri L.2
1
Spitali rajonal Durrës,
2
Sherbimi i Endokrinologjisë QSUT , Fakulteti i Mjeksisë-Tiranë
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 291 - 296
Abstrakt
Qëllimi: Të përcaktojmë efektin e pavarur të indeksit të rritur të masës trupore mbi strukturën dhe funksionin
diastolik (FD) të ventrikulit të majtë (VM).
Metoda dhe rezultatet: Në studim u perfshinë 187 subjekte të ndarë ne 4 grupe sipas indeksit të masës trupore
(IMT) nga të cilët 50 subjekte normale që përbëjnë grupin e kontrollit (GR 0; IMT < 25kg/m2), 47 subjekte me
mbipeshë (GR1; IMT 25-29.9kg/m2), 50 me obezitet të lehtë-të moderuar (GR2; IMT 30-35 kg/m2) dhe 41 me obezitet
sever (GR 3; IMT > 35 kg/m2). Të gjithë subjektet iu nënshtruan ekokradiografisë bidimensionale dhe doppler për
vlerësimin e funksionit sistolik (FS) dhe diastolik të VM, nëpërmjet influksit mitral (vala E, A, raporti E/A), dhe
metodave të reja të dopplerit indor për matjen e shpejtësive miokardiale anulare sistolike (Sm) dhe diastolike (E’),
dhe raportin E/E’. Subjektet me mbipeshë e obezitet kishin një masë të VM të indeksuar me gjatësine2.7 më të
madhe se grupi i kontrollit (p< 0.01) dhe një debit kardiak më të lartë (p<0.02). IMT ishte në mënyrë të pavarur i
shoqëruar me vlera më të larta të masës së VM (p< 0.002), dhe të raportit raportit E/E’ si tregues i presioneve të
rritura telediastolike të VM (p<0.001) dhe vlera më të ulëta te shpejtësive miokardiale sistolike Sm (p<0.003).
Konkluzion:Rritja e IMT shoqërohet me përkeqësim të FD dhe rritje të masës së VM në mënyrë të pavarur nga
faktoret e tjerë të riskut, duke shtuar predispozitën e subjekteve obeze për shfaqjen e insuficiencës kardiake (IK).
Hyrje
dilatacion i atriumit të majtë (9) prej volumit të shtuar
qarkullues, dhe rritje e presionit mbushës të VM si dhe
aritmi komplekse ventrikulare e cila shkakton dëmtim të
funksionit diastolik dhe sistolik pavarësisht nga presioni
Prevalenca e obezitetit (IMT >30kg/m²) po rritet në të arterial dhe mosha.(10,11)
gjithë botën e zhvilluar duke arritur përmasat e një Dëmtimi i funksionit kardiak korrelon me indeksin
epidemie. Statistikat e sotme mbi përqindjen e popullsisë e masës trupore dhe kohezgjatjen e obezitetit. Në të
obeze jane gjithmonë në rritje.
vërtetë, obeziteti lidhet me nje spektrum më të gjerë të
Obeziteti është një faktor risku për morbiditetin dhe
mortalitetin kardiovaskular. Rreziku i vdekjes së parakohshme është 2 herë më i lartë dhe risku per sëmundje
kardiovaskulare 5 herë më i lartë në subjektet obese. (1,2)
Në US përllogariten rreth 300000 vdekje në vit për shkak ndryshimeve duke filluar nga ato hemodinamike, statusi
te obezitetit. Në te dhënat e fundit rezulton një trend në neurohormonal dhe metabolizmi i substratit miokardial,
rritje i obezitetit sever prej 5% ne meshkuj e 8 % ne femra. dhe të gjitha së bashku ndikojnë në ndryshimet
Obeziteti shkakton rritje të volumit qarkullues, hedhjes strukturore subklinike.(12,13) Disfunksioni diastolik i VM
kardiake dhe ngarkesës së punës ndërsa ul nivelin e që reflekton dëmtimin e aftësise mbushëse të tij, mund
rezistencave totale periferike.(3,4) Duke rritur presionin të jetë një prej lidhjeve fizpatologjike midis indeksit të
mbushës dhe volumin qarkullues (5) shpeshherë ndodh rritur të masës trupore dhe shfaqjes në të ardhmen të
dilatacion i VM dhe hipertrofi ekscentrike e tij (6,7,8), insuficiencës kardiake.(14)
shpejtesisë së hershme diastolike (E’). Presioni mbushës
i VM u vlerësua nga raporti E/E’. Disfunksioni diastolik
1. Të përcaktojmë efektin e rritjes së IMT në funksionin
u përcaktua si çrregullim i relaksimit (Grada 1; E/A≤0.7),
diastolik të VM vlerësuar nëpërmjet teknikave ekopatern pseudonormal (Grada 2; 0.7 < E/A ≤1.5 dhe E’<
grafike dhe dopplerit indor në subjektet pa faktorë të
7cm/s) dhe patern restriktiv (Grada 3; E/A> 1.5 dhe E’
tjerë risku.
< 7cm/s).
2. Të vlerësojmë efektin e shkallëve të ndryshme të IMT
Kriteret e përjashtimit: U përjashtuan nga studimi
në riskun e disfunksionit diastolik të VM
të gjithë subjektet që ishin me parë të diagnostikuar
ose mjekoheshin për patologji valvulare, insuficiencë
Metodat
kardiake, sëmundje ishemike të zemrës, hipertension
Në studim u perfshinë 187 subjekte të shëndetshëm të arterial, diabet mellitus, dislipidemi, distiroidi,
rekrutuar në një periudhe kohore 2 vjeçare kryesisht aritmi, anemi, insuficiencë renale kronike. Gjithashtu
në vizitat ambulatore për trajtimin e mbipeshës dhe u përjashtuan subjektet që kishin një EKG qetësie
obezitetit dhe në fasoneri për grupin e kontrollit.
jonormale.
Qëllimi
Subjektet u ndanë në 4 grupe sipas IMT. Grupi i kontrollit
(GR 0) përbëhet nga 50 subjekte normale me IMT 18.524.9kg/m2 të krahasuar sipas moshës dhe gjinisë me 3
grupet e tjera. Grupi me mbipeshë (GR 1) përbëhet nga 47
subjekte me IMT 25-29.5 kg/m2, grupi me obezitet të lehtë
dhe të moderuar (GR 2) përbëhet nga 50 subjekte me IMT
30-35 kg/m2 dhe grupi me obezitet sever (GR 3) nga 40
subjekte me IMT > 35 kg/m2. Subjektet iu nënshtruan
një pyetsori në lidhje me kohën e fillimit të obezitetit,
predispozitën familiare, mënyrën e ushqimit, aktivitetin
fizik të përditshëm, pirjen e duhanit dhe alkoolit.
Për të gjithë subjektet u kryen në gjendje esëll matjet
antropometrike (pesha, gjatësia, perimetri i barkut dhe
i vitheve), dhe u vlerësuan lipidograma e fraksionuar,
funksioni renal, glicemia esëll, fibrinogjeni, proteina C
reaktive (PCR).
U realizuan ekokardiografia e digitalizuar me aparat
Esaote MY Lab 50, dhe elektrokardiograma (EKG).
Imazhet ekokardiografike u morën në pamjet standarte
(parastenal aks i gjatë, apikal katër dhomësh e dy
dhomësh).
U përdor Doppleri pulsant për të përcaktuar shpejtësitë
e fluksit diastolik mitral (vala E, dhe A) raporti E/A.
Diametrat dhe trashësitë e mureve u matën nga
pamjet mono dhe bidimensionale sipas kritereve të
Shoqatës Amerikane të Ekokardiografisë (ASE). Volumet
telediastolike dhe telesistolike të VM u matën në fund të
telediastolës e telesistolës në korrelacion me EKG dhe u
përllogarit fraksioni i ejeksionit ( FE). Masa e VM u llogarit
në bazë te formulës së Devereux.
Në dritaren apikale 4 dhomëshe kampionet për
dopplerin indor u vendosën në nivelin e anulusit mitral
ne pozicionin septal dhe lateral. Doppleri indor në
nivelin septal te anulusit mitral u përdor për matjen e
Analiza statistikore
Variablat e ndryshueshëm janë shprehur si mesatare
± deviacion standart (DS). Krahasimet midis grupeve
me obezitet dhe mbipeshë dhe grupit të kontrollit u
analizuan nëpërmjet testit të Studentit.
Analiza e variancës (Testi ANOVA) u përdor për të
krahasuar grupet me IMT mbi normë. Korrelimi midis
variablave dhe funksionit diastolik të VM u përcaktua
nëpërmjet analizës së regresionit linear. Vlera e p < 0.05
është konsideruar si statistikisht e rëndësishme.
Rezultatet
U analizuan 187 subjekte te shendetshme te ndare ne 4
grupe sipas IMT. Të dhënat antropometrike, klinike
dhe bilanci biokimik janë të pasqyruara në tabelën 1.
Sipërfaqja trupore dhe IMT ishin në mënyrë sinjifikative
më të larta në subjektet obeze në krahasim me grupin e
kontrollit (p<0.0001). Frekuenca kardiake ishte me e larte
ne grupin me obezitet sever kundrejt grupit të kontrollit
(p<0.001). Glicemia esëll, kolesteroli total, LDL, HDL,
dhe trigliceridet nuk kishin diferenca sinjifikante midis
grupeve.
Në tabelën 2 pasqyrohen të dhënat ekokardiografike të
katër grupeve. Grupi me obezitet sever ka masë më
të madhe të VM të indeksuar (p<0.001), sipërfaqje më të
madhe të atriumit të majtë (p<0.0001), volum me të madh
telediastolik të VM ( p<0.05) dhe volum hedhës (debit) me
të madh të VM (p<0.02) krahasuar me grupin e kontrollit,
ndërsa grupi me obezitet të lehtë – të moderuar kishte
diferencë statistikore vetëm për masën e VM të indeksuar
dhe sipeëfaqen e atriumit të majtë (p<0.05). Në grupin e
subjekteve me mbipeshe nuk u vune re diferenca të e
rëndësishme statistikore në parametrat e vlerësuar
krahasuar me grupin e kontrollit.
Në tabelën 3 jane paraqitur parametrat që vlerësojnë lehtë-të moderuar dhe mbipeshe krahasuar me grupin
funksionin diastolik të VM dhe funksionin sistolik e kontrollit (p< 0.001), dhe në mënyre sinjifikative më e
ulur në grupin me obezitet sever krahasuar me të gjitha
longitudinal të VM.
Prevalenca e disfunksionit diastolik në të gjithe subjektet grupet (p< 0.001). Presionet telediastolike të VM ishin në
ishte 54% (100/187). Disfunksioni diastolik ishte e mënyrë sinjifikative të rritura në grupet me mbipeshë dhe
pranishme në 42.2% në grupin normal, 54.3% në grupin obezitet të lehtë- të moderuar kundrejt grupit të kontrollit
me mbipeshë, 57% në grupin me obezitet të lehtë- të dhe në mënyrë sinjifikante më të rritura në grupin me
obezitet sever krahasuar me të gjitha grupet (p <0.005).
moderuar dhe 64% në grupin me obezitet sever.
Pararësisht se funksioni sistolik i VM ishte normal në të
Ndërsa nuk vihet re diferencë e rëndësishme statistikore
gjitha grupet dhe pa diferencë statistikore si në grupin e
në valën E midis grupeve, raporti E/A ishte në mënyrë
kontrollit dhe në grupet me obezitet, funksioni sistolik
sinjifikante më i vogël në grupin me obezitet sever
longitudinal i VM ishte më i përkeqësuar në pacientet
krahasuar me grupet me mbipeshë, obezitet të lehtë- të
me mbipeshe kundrejt grupit të kontrollit dhe kishte
moderuar dhe grupin e kontrollit (p<0.002).
diferencë të rëndësishme statistikore në grupin me
Shpejtësia e hershme diastolike në anulusin mitral obezitet sever kundrejt grupit të kontrollit (p< 0.05).
septal (E’) ishte më e ulur në grupet me obezitet të
Tabela 1. Të dhënat demografike dhe karakteristikat klinike të pacientëve
Variabli
Mosha (vjec)
Gjatesia(cm)
Pesha (kg)
Siperfaqja trupore (m2)
Indeksi i mases trupore (kg/m)
Perimetri i barkut (cm)
Perimetri i vitheve (cm)
Perimeter barku/ perimeter vithe
Glicemi (mg/dl)
Kol (mg/dl)
TG (mg/dl)
HDL ( mg/dl)
LDL ( mg/dl)
PCR
Fibrinogjen
FC (rrahje/min)
TA sistolik (mmHg)
TA diastolik (mmHg)
Debiti kardiak (ml/m2)
G0
(n=50)
42 ± 7.62
174 ± 8.12
70 ± 7.6
1.81 ± 0.12
23.1 ± 0.77
90.8 ± 5.3
87 ± 8.07
1.01 ± 0.13
87.3 ± 15.3
126.2 ± 10.4
137.7 ± 3.6
40.1 ± 2.8
87.4 ± 12
6.04 ± 1.96
436 ± 54
65 ± 5.4
118.9 ± 9.7
72.7 ± 6.3
2.88 ± 0.69
G1
(n=47)
41.32±5.34
165±9.13
84.5±8.2
1.9±0.14
27.7±1.12
97.3±5.6
99.4±8.4
1.02±0.12
93.3 ± 11.3
128.2 ± 12.4
143.7 ± 3.6
36.1 ± 2.5
92.4 ±13
7.04 ± 1.96
445 ± 32
73 ± 7..4
120.9 ± 5.7
81.7 ± 5.6
3.85 ± 0.80
G2
(n=50)
42.05±7.6
163±9.12
95.3±5.4
2.02±0.12
32.3±2.2
109.2±6.7
112.4±9.5
1.04±0.14
94.9 ± 5.6
156.8 ± 5.6
138.7± 11.5
37.8 ± 2.6
96.2 ± 16.1
8.08 ± 2.6
450 ± 43
76.4 ± 5.2
122.2 ± 6.05
82.5± 7.8
4.44 ± 0.69
G3
(n=41)
41.88±6.6
163.65±6.5
115.65±13.4
2.2912±0.17
43.1 ± 2.8
126 ± 9.55
127.9 ± 9.49
0.98 ± 0.14
99.9 ± 7.7
199.8 ± 8.8
137.7± 11.5
36.8 ± 2.6
107.2 ± 16.1
9.82 ± 2.6
459 ± 55
89.4 ± 6.2
125.2 ± 7.09
86.7 ± 4.6
6.94 ± 0.69
Vlera e P
G1(n=47)
18.15± 2.6
8.02±0.54
8..67 ± 0.47
.38 ± 0.22
50.2 ± 0.12
99.65 ±9.9
29.8 ± 4.08
39 ± 6.1
67.4 ± 4.6
178 ± 22.3
38.4 ± 4.8
65.45 ±4.5
G2 (n=50)
21.62±0.94
10.13±0.65
9.05 ± 0.88
.42 ± 0.13
53.2 ± 2.01
11.8 ± 10.4
31.4 ± 2.8
40.5 ± 8.7
70.8 ± 6.3
267.4 ± 55.6
52.9 ± 5.8
63 ± 3.2
G3 (n=41)
24.588±0.94
11.719±0.65
10.3 ± 1.75
.42 ± 0.13
53.2 ± 2.01
120.8 ± 12.4
34.4 ± 2.8
42.7 ± 9.7
77.8 ± 6.3
267.4 ± 55.6
69.9 ± 10.8
63 ± 3.2
Vlera e P
.001
.872
.256
.05
.192
.05
.497
.289
.05
.001
.001
.242
.807
.05
.032
.005
.0001
.001
.002
.655
.129
.736
.352
.485
.801
.639
.928
.005
.645
.647
.002
Tabela 2. Të dhënat ekokardiografike të pacientëve
Variabli
LA indeksuar
LVSW (mm)
LVPW (mm)
RWT
LVDD (mm)
LVTD vol (ml)
LVTS (mm)
LVTS (ml)
Vol hedhës VM
VM mase (gr)
VM mase/h2.7
EF VM (%)
G0 (n=50)
16.288± 8.7
8.02±0.54
7.54 ± 0.47
.34 ± 0.17
48.2 ± 0.23
97.84 ± 8.9
25.8 ± 4.06
35 ± 5.1
62.8 ± 5.3
157 ± 14.9
35.3 ± 2.7
63.92 ± 2.5
Tabela 3. Parametrat e funksionit diastolik të ventrikulit të majtë
Variabli
Grupi i kontrollit
(n=50)
E (cm/s)
A (cm/s)
E/A
IVRT (ms)
E’ (cm/s)
E/E’
Sm (cm/s)
79 ± 1.1
84 ± 1.3
0.94 ± 1.2
80.9 ± 8.5
12.4 ± 1.5
5.6 ± 0.5
9.1 ± 1.1
Grupi me
mbipeshe
(n=47)
70± 1.3
89 ± 0.9
0.79± 0.6
92.9 ± 6.5
9.5 ± 1.5
7.4 ± 0.4
8.1 ± 1.1
Grupi me ob.
me obezitet
lehte dhe te mod Grupi
sever
(n=41)
(n=50)
73 ± 0.9
77 ± 0.7
91 ± 1.7
106 ± 1.5
0.80± 0.6
0.73± 0.7
102 ± 5.3
110 ± 6.9
8.43 ± 1.2
6.82 ± 1.2
8.7 ± 0.9
9.8 ± 0.9
7.24 ± 0.9
6.6. ± 0.9
Vlera e P
.01
.01
.002
.005
.0001
.005
.05
Diskutim
Obeziteti shkakton një sërë modifikimesh në strukturën
dhe funksionin e zemrës të cilat shoqërohen me
mbingarkese volumore të saj (4,10). Remodelimi atrial dhe
ventrikular janë të shpeshta në pacientët obezë (5).
obezitet krahasuar me grupin e kontrollit ne studimin
tone. Në rezultatet e paraqitura, (tabela 3) duket sikur në
mënyrë paradoksale në grupin me obezitet sever ndërsa
gjejmë alterim më të rëndësishëm të funksionit diastolik
të VM, vala E rritet (77 cm/s), krahasuar me grupin 1 dhe
2, dhe duket e krahasueshme me grupin e kontrollit.
Kjo ndodh për faktin se grupi me obezitet sever ka një
prevalencë me të larte të paternit pseudonormal të
mbushjes së VM krahasuar me grupet e tjera, nderkohë
që në këto të fundit disfunksioni diastolik prezantohet
me shpesh si çrregullim i relaksimit të VM. Teknikat e
reja ekokardiografike të dopplerit indor që nuk varen
nga ndryshimet e ngarkesës volumore e që vlerësojnë
funksionin longitudinal global dhe funksionin diastolik
të VM (raporti E/E’) treguan në studimin tonë se obeziteti
alteron të gjitha fazat e funksionit diastolik duke ndikuar
edhe në rritjen e presioneve të mbushjes së VM .
Sipërfaqja më e madhe e atriumit të majtë në subjektet
obezë lidhet me volumin e rritur intravaskular dhe me
rritjen e presionit mbushës së ventrikulit te majtë.(9) Në
pacientët obezë normotensivë hipertrofia ekscentrike
e VM paraqet një përshtatje ndaj volumit të shtuar
intravaskular. Në vazhdimësi te një parangarkese të
rritur pasngarkesa rritet për shkak të një rezistence
vaskulare më të lartë të shkaktuar nga sasia e tepërt e
indit dhjamor dhe humbja e elasticitetit të arterieve.(3,14)
Indeksi i masës trupore është i lidhur me dëmtimin e
funksionit diastolik te VM, obeziteti mund të ndryshoje
kushtet e ngarkesës edhe ne sajë te rritjes se masës se VM
(15,16). Hipertrofia e VM përcakton dëmtimin e funksionit
diastolik kryesisht në fazën e vonëshme të mbushjes
Konkluzione
pasive e lidhur kjo me ngurtësine e rritur miokardiale.
Disfunksioni diastolik i ventrikulit të majtë mund të
(10)
jetë një prej lidhjeve fizpatologjike ndërmjet mbipeshës
Këto ndryshime janë konsideruar si shfaqjet e para të
e obezitetit dhe insuficiencës kardiake. Ndryshimet
prekjes së zemrës në subjektet obezë që ndiqen më pas
strukturore dhe funksionale që pëson zemra në
nga dëmtimi i funksionit sistolik.(12,17) Studimi i grupeve
subjektet me mbipeshe e obezitet duhet të vlerësohen
me mbipeshë e obezitet të shkallëve të ndryshme në
që në faze të hershme nëpërmjet ekokardiografisë
studimin tonë tregoi një volum telediastolik më të madh
duke kombinuar metodat konvencionale me metodat
në krahasim me grupin e kontrollit (p<0.05) si një shprehje
e reja ekokardiografike, për të parandaluar dëmtimet
e rekrutimit të rezervës së parangarkesës e pasqyruar kjo
subklinike të funksionit diastolik e sistolik të VM me
edhe në sipërfaqen më të madhe të atriumit të majtë.
pasojë zhvillimin e insuficiencës kardiake.
Sipas mekanizmit Frank Starling subjektet me obezitet
Për më tepër, remodelimi i ventrikulit të majtë shpesh
kanë një volum hedhës e për pasojë edhe një debit kardiak
shoqërohet me remodelim të atriumit të majtë dhe së
më të madh në krahasim me grupin e kontrollit (p<0.01).
bashku mund të bëhen burim i aritmive atriale dhe
Funksioni diastolik i VM i vlerësuar nëpërmjet teknikave ventrikulare të cilat nuk kanë qenë fokus i studimit tonë
konvencionale si raporti E/A, IVRT ishin në mënyrë dhe meritojnë vlerësime të metejshme në studime të
sinjifikante të alteruara në grupet me mbipeshe dhe tjera.
Referencat:
atrial enlargement in patients with morbid and extreme
obesity.European journal of Echocardiography .2008
september ; 9 : 587-593
1. Kenchaiah S,Evans , Levy D Wilson , Benjamin EJ ,Obesity and the risk of heart failure .N Engl j Med , 2002 347
10. M Pascual, D A Pascual , F Soria , T Vicente et al . Ef: 305-313 .
fects of isolated obesity on systolic and diastolic left
2. Ingelson E, Sundstrom J , Lind L 2005- Insulin resistventricular function Heart 2003 ; 89 ; 1152 -1156
ence and risk of congestive heart failure.
3. Alpert MA.Obesity Cardiomyopathy : patophysiology 11. E. Dale Abel, Sheldon E. Litwin and Gary Sweeney ,Cardiac remodelling in Obesity Physiol rev 88 . 389 -419 ,
and evolution of the clinical sindrom . Am J Med Sci
2008
2001 ; 321 : 225-36
4. Oreste de Divitus,Serafno Fazio,Maurizio Petitto,Obesity 12. Iacobellis G, Zapaterrano A, 2005 - Adapted changes in
left venrtricular structure and function in sever uncomand cardiac function Circulation 64, No .3 1991
plicated obesity : Obes Res 12; 1616-1621
5. Alpert MA , Lambert CR , Cohen MV,Interrlationship of
left ventricular massistolic function and diastolic fill- 13. Lee KW, Lip GY 2006 Insulin resistence and vascular remodeling in relation to left ventricular mass , geometry
ing in normotensive obese patients, Am J Cardiol 76 :
and function . ; Hum Hypertens 17 ;299- 304
1194-1197 , 1995 .
6. Linda R Peterson , Alan Waggoner , Timothi Meyer et al 14. Vitantonio Di Bello , Ferruccio Santini , Andrea Di Cori
Aldo Pinchera et al.Obesity Cardiomyopathy : Is It Real. Alterations in left ventricular structure and function
ity ? An Ultrasonic Tissue Characterization Study.J Am
in young healthy obese women. Assessment by echoSoc Echocardiogr 2006 , 19 : 1063-1071 )
cardiography and tissue Doppler imaging.JACC : Vol 43
15. De SimoneG, Kizre JR , Devereux RB – Normalization
for body siz and population –attributable risk of left
7. Wong CY, T. Leano O’Moore-Sullivan et al . Alterations
ventricular hypertrophy : The Strong Heart Study Am
of left ventricular myocardial characteristics associJ Hypertens 18: 191 -196 ,2005
ated with obesity . 2004 Circulation 110 : 3081-3087 .
8. Avelar E, Clovard TV Strong M, Hunt SC , Litwin SE, Left 16. Krishnan R, Becker RJ . Impact pf body mass index on
left ventricular thickness and mass calculation Echoventricular hypertrophy in severe obesity:Interacion
cardiography 22, 203-210 , 2005
among blood pressure , nocturnal hypoxemia , body
isssue 8 , Pages 1399-1404 – 21 April 2004
17. Arias MA , Garcia –Rio (2006 ) Left ventricular diastolic
abnormalities in obese subjects Chest 130; 1282-3
9. Carolina A . Garza , Patricia A. Pellikka , James B. Seward et al . Major weight loss prevents long-term left
mass, Hypertension 49, 34-39 , 2007
Effect of Obesity and Overweight on Structure and Left Ventricular
Diastolic Function
Spahiu K.1, Spahiu E.1, Çakërri L.2
1
2
Hospital Durrës,
Service of Endocrinology of “MotherTeresa” Hospital, University of Tirana
Abstract
The aim of this study was to determine the direct effect of isolated obesity and overweight on cardiac structure
and left ventricular (LV) diastolic function.
Methods: The LV diastolic function was evaluated in 187 persons, age 25 to 50 years old, recruited in the ambulatory
center for treatment of obesity and overweight and in fasonerie. The study sample was divided into 4 groups;
normal weight n=50 (BMI <25kg/m2), overweight n=47 (BMI 25.0 to 29.9kg/m2), mild and moderate obesity n=50
(BMI 30 to 35,9 kg/m2), sever obesity n=41 (BMI >36kg/m2). All subject underwent conventional 2 D-color doppler
echocardiography and tissue doppler imaging and parameters of LVdiastolic and systolic function were evaluated.
Results: Obese and overweight subjects had e greater LV mass index (by height
and a greater cardiac output (p<0.02).
2.7
) than controls (both p< 0.01)
BMI was independently associated with higher E/E’ as an indicator of LV filling pressure (p<0.01). IMT was
indipendentely associated with higher left ventricual mass (p< 0.002). Obese subject had a reduced mitral annulus
systolic longitudinal velocity (Sm) compared to normal subjects (p<0.003).
Conclusion: In conclusion, this study has demonstrated that increased BMI was associated with LV diastolic
dysfunction and increased LV mass independent of risk factors. The increased risk of LV diastolic dysfunction in
both overweight and obese persons may partially account for the increased risk of heart failure.
LIDHJA E NIVELIT TË TESTOSTERONIT ENDOGEN ME SËMUNDJEN E
RELATIONSHIP OF ENDOGENOUS TESTOSTERONE AND CORONARY
ARTERY DISEASE IN MEN
Biça L.¹, Lezha M.², Kuka N.³, Goda A.²
¹ Spitali Universitar “ Sh . Ndroqi” Tirane, Shqiperi
² Qendra Spitalore Universitare, “Nene Tereza”, Departamenti i Kardiologjise, dhe kirurgjise kardiake, Tirane,
Shqperi
³ Universiteti Politeknik i Tiranes
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 297 - 305
ABSTRAKTI
Objektivi: Sëmundja atherosklerotike e arterieve koronare (SAK), çfaqet shumë më herët në burrat se në gratë.
Faktorët madhorë të rriskut kardiovaskular në burra shpesh shoqërojnë njëri tjetrin. Këto të dhëna kanë sugjeruar
praninë e një faktori të përbashkët, i cili mund të lidhet me modifikimin e hormoneve seksuale” testosteronit (T)
endogen”. Qëllimi i studimti është të vlerësojë lidhjen ndërmjet niveleve të testosteronit endogen me praninë dhe
gravitetin e sëmundjes së arterieve koronare (SAK).
Metoda : Ky është studim , i kryqëzuar (cross-sectional ), u përfshinë 933 burra (27-74 vjeç ) të shtruar në shërbimin e
kardiologjië,. Pacientët (pt) janë referuar për kryerjen e koronarografisë për shkak të simptomatologjisë sugjestive
për SAK por pa sindromë koronare akute, pa IM (infarkt miokardi), edhe pa Hypogonadizëm. Matja e nivelit të T
u krye, me metoden radioimunoesse. Në bazë të rezultatit të koronarografise pt. u ndanë në dy grupe: grupin e
sëmurë (me SAK) dhe grupin e shëndoshë, kontrolli (pa SAK).
Rezultatet: Pacientët me SAK kishin nivele mesatare të testosteronit (4991 ± 0.064) më të ulta krahasuar me
grupin e kontrollit (të shëndoshë) (7.196 ± 0.150), p <0.000. Niveli mesatar i testosteronit zbret nga 7.20 në grupin
e kontrollit (Nvd=0), në 5.61 në grupin me një vazë të dëmtuar, në 5.14 në grupin me dy vaza të dëmtuara dhe në
4.45 në grupin me tri vaza të dëmtuara. Ulja me 1 nmol/ml e nivelit të testosteronit i rrit shanset e SAK me rreth
42.4 përqind
Konkluzion: Pacientët me SAK kanë nivele më të ulëta të testosteronit, krahasuar me grupin e kontrollit normal,
pa SAK.Nivelet e testosteronit lidhen në mënyrë positive me gravitetin e SAK (e shprehur me numrin e enëve
të sëmura ). Testosteroni mund të konsiderohet si një faktor rrisku i pavarur për SAK
Fjalët Kyçe: Sëmundja e atherosklerotike e arterieve koronare, Testosteroni.
HYRJE
SAK parashikohet të jetë shkaku kryesor i sëmundshmërisë rriskun atherosklerotik kardiovaskular.⁴
dhe invaliditetit në vitet 2020.¹
Disa nga faktorët madhorë të rriskut kardiovaskular në
Studimet në të gjitha vendet kanë treguar se: SAK, çfaqet burra , si hiperinsulinemia, hiperglicemia, hipertensioni,
shumë më herët në burrat se në gratë.² Në Europë një në hiperkolesterolemia, hipertrigliceridemia, niveli i ulur
katër burra vdes para moshës 75 vjet për shkak të SAK. i HDL, pirja e duhanit, dhe obeziteti, shpesh shoqërojnë
Ndërsa për gratë raporti është një me gjashtë.³
njëri tjetrin.5 Bashkëveprimi ndërmjet këtyre faktorëve,
Është supozuar se testosteroni është i dëmshëm për ka sugjeruar praninë e një faktori themelor të përbashkët
sistemin kardiovaskular të burrave, dhe kontribuon në që mund të ketë lidhje me modifikimin e hormoneve
seksuale.6 Në studim në Europian Heart Journal (2000 ) Pacientët me infarkt miokardi të kaluar, sëmundje
-Burrat me SAK kishin nivele sinjifikativisht më të ulura valvulare të zemrës. insufiçjencë kardiake, hypogonadizëm
të androgenevë se subjektet normale (kontrolli).7
primar ose sekondar. Sëmundje inflamatore kronike,
Në studimin CHIANTI (2007) që zgjati 6 vjet u evidentua infeksione akute. Të sëmurë që përdornin hormonoterapi
se rënja e nivelit të T ishte një prediktor i pavarur i ose medikamente që ndikojnë në nivelin e hormoneve siç
janë antiandrogenët që përdoren për trajtimin e kancerit
mortalitetit në burra.8
të prostatës.
Testosteroni është hormon i seksit mashkull, ai është
steroid anabolik. Niveli i testosteronit rritet gjatë Vleresimi i të dhënave
pubertetit, çfaqen edhe karakteristikat sekondare
Të dhënat themelore duke përfshirë moshën, historia e
mashkullore, duke qëndruar në nivele normale deri rreth
faktorëve të rrezikut për SAK, u regjistruan personalisht
moshës 40 vjeçare. Përqëndrimi më i madh i testosteronit
për çdo pacient. Vlerësimi i faktorëve rriskantë u
në gjak është në orët e para të mëngjesit, dhe bie gjatë
përcaktua në mënyre konvencionale (pyetsor)
ditës. 9 Rënjet sinjifikante të nivelit të Testosteronit
Pacientëve ju mat gjatësia dhe pesha. Për vlerësimin e
çfaqen rreth moshës 50 vjet.10
BMI (indeksit të masës trupore) është përdorur formula
Atherosklerosa është një sëmundje sistemike, kronike,
pesha (kg)∕gjatesia, lartësia (m²).
inflamatore që çfaqet në mënyrë fokale. Dallimet
gjinore janë evidentuar edhe në procesin pathogenetik Para kryerjes së koronarografisë, në të njejtën ditë
atherosklerotik. Studimet në kafshë meshkuj, kanë (08-09 AM), pacientëve ju morën mostra gjaku venoz
treguar se tredhje apo hypogonadismi i induktuar rrit për vlerësimin e analizave biokimike dhe nivelit të
aterosklerosën dhe zëvendësimi i testosteronit e frenon testosteronit.Koha e marjes së mostrave të gjakut ishte e
këtë process.¹¹·¹² Ulja e nivelit të testosteronit është e njejtë për të gjithe pacientët.
mjaftueshme për filluar ose nxitur ujvarën e ngjarjeve
Serumi për matjen e nivelit të T ,deri në përpunimin e tij
negative në shendetin e burrave. ¹³
ruhet në laboratorin përkatës në -200C (Sipas procedure
të përcaktuar)
Qellimi i studimit
Rezultati i koronarografisë u raportua nga kardiologët
Të vlerësojë lidhjen midis nivelit të testosteronit
intervencioniste , para rezultatit të nivelit të testosteronit.
plazmatik (endogen) dhe SAK të provuar nëpërmjet
koronarografisë në burra
SAK signifikante ishte përcaktuar si ≥ 70% stenozë të
Të vlerësojë korrelacionin e nivelit të testosteronit me arterieve koronare epikardiale, ose ≥50% stenozë të
trungut komun të arterive koronare të majta.
shtrirjen, topikën dhe gravitetin e SAK.
Materiali dhe metoda
Studimi është cross-sectional. U përfshinë në studim
pacientë të shtruar në Qendrën Spitalore Universitare
“Nënë Tereza“, shërbimi i kardiologjisë. Pacientë me
të dhëna sugjestive klinike dhe∕ose ergometrike për
SAK. Analiza laboratorike e vlerësimit të nivelit të
testosteronnit u realizua në një laborator privat,. Të
gjitha ekzaminimet laboratorike të paracaktuara, janë
kryer në laboratorin e spitalit. Koronarografia u krye në
repartin e hemodinamikës të shërbimit të kardiologjisë
në QSUT. U kujdesëm të ruhet në mënyrë apsolute
privatesia e pacientëve.
Arteriet koronare normale u përcaktuan arteriet
koronare muskulare të lira, pa stenoza.
Analiza e testosteronit u krye në të njetin laborator me
metodën radioimunoesse.
Analiza statistike
Variablet e vazhdueshëm (mosha, kolesteroli, trigliceritet,
etj.) janë paraqitur si vlera mesatare ± devijimi standart.
Për të kontrolluar hipotezën në se diferencat midis dy
grupeve përsa i përket parametrave të ndryshëm janë ose
jo statistikisht të rëndësishme është përdorur kriteri ‘t’ i
Studentit. Ndërsa për krahasimin e variableve kategorike
(prania ose jo e diabetit, e hipertensionit, duhanpirja, etj.)
Në studim u perfshinë 933 pacientë (burra) të shtruar janë përdorur tabelat e frekuencave dhe kriteri i Pirsonit
në shërbimin e kardiologjise te cilët: realizuan korona- χ2. Në të gjitha testet, diferencat midis dy grupeve janë
rografinë me qëllim diagnostikimi dhe/ose mjekimi.
konsideruar statistikisht të rëndësishme për nivel
rëndësie p≤0.05.
U përcaktu paraprakisht të përjashtohen nga studim:
Me ndihmën e regresit logjistik është studjuar ndikimi në
kompleks i faktorëve kryesorë të riskut (mosha, pesha,
indeksi i masës trupore, diabeti, hipertensioni, anamneza
familjare, obeziteti, duhanpirja, alkooli), si dhe e
treguesve kryesorë klinikë (kolesteroli, LDL, trigliceritet,
niveli i testosteronit) në praninë e sëmundjes së arterieve
koronare.
Rezultatet
Për të shqyrtuar ndryshimet në karakteristikat klinike
midis pacientëve të grupit të kontrollit (GK) me grupin e
pacientëve që vuajnë nga sëmundja e arterieve koronare
(SAK), në Tabelën 1 janë dhënë karakteristikat kryesore
ekzogjene dhe treguesit e marrë në shqyrtim, për seicilin
nga këta grupe.
Tabela 1. Karakteristikat ekzogjene dhe treguesit
klinikë.
Grupi
kontrollit
Grupi i të
sëmurëve
Niv.
rëndësisë
Mosha (vjet)
52.92 ± 0.61
53.012 ± 0.32
0.8904
Gjatësia (cm)
170.94 ± 0.52
170.53 ± 0.29
0.5137
Pesha (kg)
82.30 ± 1.14
81.34 ± 0.61
0.4600
Indeksi i masës
trupore
28.00 ± 0.34
27.87 ± 0.19
0.7535
Prania e diabetit
0.094 ± 0.019
0.200 ± 0.015
0.0000
Hipertensioni (%)
0.504 ± 0.032
0.554 ± 0.019
0.1750
Anamneza
familjare (% Po)
0.234 ± 0.027
0.277 ± 0.017
0.1850
Mbipesha (%)
0.090 ± 0.018
0.077 ± 0.010
0.5130
Pirja e duhanit (%)
0.340 ± 0.064
0.464 ± 0.019
0.0010
Treguesi
Pirja e alkoolit(%)
0.098 ± 0.019
0.157 ± 0.014
0.0250
Kolesteroli
188.92 ± 3.32
192.22 ± 1.98
0.3924
Trigliceritet
164.27 ± 5.45
179.06 ± 3.56
0.0300
HDL
35.959 ± 0.500
34.161 ± 0.336
0.0050
LDL
124.48 ± 2.71
123.45 ± 1.54
0.7345
PuEKGp
0.389 ± 0.031
0.682 ± 0.018
0.0000
Tk
6.030 ± 0.764
LAD
72.070 ± 1.351
Lcx
52.818 ± 1.665
Rca
58.704 ± 1.687
Numri vazave të
dëmtuara
Niveli i
testosteronit
0.0
2.115 ± 0.033
0.0000
7.196 ± 0.150
4.991 ± 0.064
0.0000
indeksit të masës trupore. Kjo tregon se nuk ka ndonjë
prevalencë në zgjedhjen e individëve që janë përfshirë
në studim, gjë që krijon parakushtet e nevojshme për
një krahasim të saktë të treguesve të ndryshëm, duke
përjashtuar ndikimin e variableve ekzogjenë.
Nuk vihen re dallime statistikisht të rëndësishme midis
grupit të kontrollit dhe grupit të sëmurë në lidhje me
disa faktorë riskantë si hipertensioni, herediteti apo
mbipesha. Por ka dallime të konsiderueshme përsa i
përket pranisë së diabetit dhe duhanpirjes, e në një
masë më të vogël (p=0.025) edhe në lidhje me konsumin
e alkoolit. Në grupin e kontrollit, diabetikët zenë 9.4
përqind, ndërsa në grupin e sëmurë 20 përqind; differenca
është statistikisht e rëndësishme (p<0.001). Duhanpirësit
në grupin e kontrollit zenë rreth 34%, ndërsa në grupin
e të sëmurëve rreth 46.4%; differenca është statistikisht
e rëndësishme (P=0.001). Numri i personave që pijnë
alkool në grupin e sëmurë është rreth 15.7%, kundrejt
9.8% në grupin e kontrollit. Diferenca është statistikisht e
rëndësishme, me nivel rëndësie P=0.025.
Nuk ka dallime statistikisht të rëndësishme midis grupit
të shëndoshë dhe grupit të sëmurë përsa i përket nivelit
të kolesterolit dhe LDL-së. Grupi i sëmurë karakterizohet
nga vlera më të ulura të HDL-së dhe vlera më të larta
të trigliceriteve në krahasim me grupin e shëndoshë.
Ndryshimet midis dy grupeve përsa i përket HDL-së dhe
trigliceriteve janë statistikisht të rëndësishme (P<0.05).
Përsa i përket provës ushtrimore (PuEKGp), në grupin
e sëmurë rreth 68.2% e pacientëve rezultojnë positivë,
kundrejt 38.9% në grupin e kontrollit; diferenca është
statistikisht e rëndësishme (P<0.0001).
Figura 1. Ndryshueshmëria e nivelit të testosteronit
ndërmjet grupit të sëmurë (me SAK) dhe të
shëndoshë (pa SAK)
Niveli i testosteronit në grupin e sëmurë është 2.178 nmol/
Vihet re se:
Nuk ka dallime statistikisht të rëndësishme midis dy ml më i ulët në krahasim me grupin e shëndoshë, diferencë
grupeve përsa i përket moshës, gjatësisë, peshës dhe kjo statistikisht shumë e rëndësishme (P<0.00005) Fig.1
Në grupin e sëmurë testosteroni varijon nga 0.106 nmol/ Figura 2. Niveli mesatar i testosteronit sipas gravitetit
të sëmundjes.
ml në 10.500 nmol/ml, me vlerë mesatare 4.991 nmol/
ml. Në grupin e shëndoshë testosteroni luhatet nga 2.25
nmol/ml në 14.10, me një mesatare 7.196 nmol/ml.
Vihet re një lidhje shumë e fortë midis nivelit të
testosteronit dhe gravitetit të sëmundjes koronare të
shprehur përmes numrit të vazave të dëmtuara (Tab. 2,
Fig. 2). Niveli mesatar i testosteronit zbret nga 7.20 në
grupin e kontrollit (Nvd=0), në 5.61 në grupin me një vazë
të dëmtuar, në 5.14 në grupin me dy vaza të dëmtuara dhe
në 4.45 në grupin me tri vaza të dëmtuara.
Tabela 2. Niveli i testosteronit sipas gravitetit të
sëmundjes
Për të studjuar ndikimin e njëkohshëm të faktorëve të
riskut mbi praninë dhe gravitetin e sëmundjes koronare,
është kryer analiza e regresit logjistik, pra është
studjuar vartësia e numrit të vazave të dëmtuara në
funksion të moshës, diabetit, hipertensionit, hereditetit,
obezitetit, duhanit, alkoolit, kolesterolit, HDL-së, LDL-së,
trigliceriteve, testosteronit dhe pranisë së syndromes
metabolike. U studiua edhe ndikimi i peshës, gjatësisë
dhe indeksit të masës trupore (BMI) mbi numrin e vazave
të dëmtuara. Llogaritjet treguan se këto të fundit nuk
kanë ndonjë ndikim mbi gravitetin e sëmundjes dhe
prandaj u përjashtuan nga modeli.
Niveli i testosteronit (nmol/ml)
Numri i
vazave të
dëmtuara
Vlera mesatare
Devijmi
standart
Numri i
pacientëve
0
7.196
2.346
244
1
5.614
1.742
217
2
5.141
1.600
176
3
4.445
1.486
296
Totali
5.568
2.109
933
Tabela 3. Rezultatet e analizës së regresit logjistik.
Logistic regression
Number of obs
LR chi2(13)
Prob > chi2
Pseudo R2
Log likelihood = -414.23458
=
=
=
=
933
243.81
0.0000
0.2274
iKor
Odds Ratio
Std. Err.
z
P>|z|
Age
1.028911
.0108232
2.71
0.007
1.007915
1.050344
DM
2.341659
1.067785
1.87
0.062
.958032
5.723574
HTA
.9654101
.1816686
-0.19
0.852
.6676282
1.396011
Her
1.75582
.3879041
2.55
0.011
1.13875
2.707269
Obz
.61487
.2089651
-1.43
0.152
.3158642
1.196923
Duh
2.059653
.4099209
3.63
0.000
1.39439
3.042312
Alk
.8252854
.2744239
-0.58
0.564
.4300933
1.583601
Kol
1.004194
.0027023
1.56
0.120
.9989116
1.009504
HDL
.9825805
.0101164
-1.71
0.088
.9629514
1.00261
LDL
.9939976
.0032158
-1.86
0.063
.9877146
1.000321
TGc
1.000173
.0010651
0.16
0.871
.9980878
1.002263
Tst
.5759369
.0278365
-11.42
0.000
.5238829
.6331631
SM
.7151637
.4010925
-0.60
0.550
.2382415
2.146809
_cons
17.90251
15.45953
3.34
0.001
3.295093
97.26586
[95% Conf. Interval]
Nga faktorët e mësipërm, ndikimin më të madh në praninë
e sëmundjes koronare e ka testosteroni, duhani dhe
mosha. Ndikim, por në një shkallë më të ulët, kanë edhe
diabeti dhe herediteti. Të sëmurët me diabet kanë gjasa
2.34 herë më të larta se ata që nuk vuajnë nga kjo sëmundje
për t’u prekur nga sëmundja e arterieve koronare. Ndërsa
pirja e duhanit i rrit shanset e sëmundjes mbi dy herë.
Ulja me 1 nmol/ml e nivelit të testosteronit i rrit shanset
e sëmundjes me rreth 42.4 përqind Tab 3 .
Diskutimi
nivele të ulura të ngjashme me grupin me sëmundje
aterosklerotike kardiovaskulare.24
Për herë të parë në 1999 u provua se, përqëndrimi
fiziologjik i testosteronit shkakton dilatacion të arterieve
koronare aterosklerotike dhe rrit fluksin koronar në
burrat me sëmundje ishemike të zemres.²¹
Gjithashtu u treguan se testosteroni e rrit reaktivitetin
e arterieve ndaj faktoreve vasodila-tatore,²² dhe
redukton kohëzgjatjen e simptomave iskemike në provën
ushtrimore në burrat me SIZ (sëmundje ishemike të
zemrës) dhe me një përqendrim të ulur të testosteronit.²³
Në këtë studim cross-sectional në të cilën janë përfshirë Një numër i madh studimesh klinike i atribuojnë
933 burra (27-70 vjet) ne kemi vlerësuar lidhjen e niveleve androgjeneve, veçanërisht testosteronit, një ndikim të
të testosteronit me praninë SAK.
qartë në procesin atherosklerotik
Rezultatet tona treguan se burrat me SAK, të konfirmuara Trashja e intima-medias të arterieve karotide e vlerësuar
në angiografikisht kishin nivele të testosterone më të nëpermjet ekzaminimit ekografik është një nga treguesit
ulët në krahasim me burrat me simptoma sugjestive më të njohur, të perdorur për të vlerësuar përparimin
për SAK, por me koronarografi normale (konsideruar e atherosklerozës. Një sërë studimesh të fokusuara në
grupi i kontrollit). Kjo lidhje ka mbetur e njëjtë edhe pas korelacionin e ekografisë së karotideve dhe nivelit të
korrigjimit të faktorëve të tjerë të rrezikut për SAK.
androgjenëve kanë arritur pothuaj në të njëjtat rezultate.
Niveli i testosteronit në grupin e sëmurë ishte mesatarisht
2.178 nmol / ml më i ulët në krahasim me grupin e
shëndoshë (p <0,00005). Këto të dhëna kanë sfiduar
nocionet krijuara më parë se androgenët, veçanërisht
,testosteroni riprodhues tek meshkujt e rritur, janë të
dëmshëm për sistemin kardiovaskular. Prej vitesh një
sërë studimesh kanë raportuar të dhëna të ngjashme :
Në të gjitha rastet, subjektet e vendosur në tertilet e
larta të vlerave të testosteronit korespondonin me
trashje sinjifikativisht më të vogël të intima –medias së
karotideve krahasuar me subjektet në kuartilet e testosteronit të ulur. 25.26.27.28
Studiuesit më herët kanë shtruar opsionin nëse nivelet e
ulura të testosteronit janë pasoje e stresit perreth kohës
së diagnostikimit dhe evidentimit të SAK? Kjo teori
referuar disa studimeve nuk mbeshtetet. Në njërin prej
tyre raportohet (2002) se asnjë prej 17 pacienteve (grupi
kontrollit) që vuanin nga sëmundje jo aterosklerotike
të zemrës (semundje valvulare të rënda) nuk kishin
Çfaqja e shpejtë e veprimit akut vazodilatator të
testosteronit dhe fakti se ky efekt mbetet edhe pas
bllokimit të receptoreve adrogjenë ( flutamide) ,³¹ çoi në
teorine se ky efekt nuk është ndërmjetësuar përmës
receptoreve androgjene dhe rrugës gjenomike. ³²por
me një veprim jogjenomik nëpërmjet receptorëve
membranorë.
Një tjetër tregues i lezionit atherosklerotik janë dhe
depozitat kalçike ne nivel të aortës. Është gjetur një
Burrat me SAK të provuar angiografikisht kishin korelacion negativ ndërmjet aterosklerozës së rëndë
nivele të ulura te testosteronit krahasuar me të dhe nivelit të testosteronit , korelacion ky i pavarur nga
faktorët e tjerë të rrezikut kardiovaskular.29
shëndoshët . 14.16
Ka prova që sugjerojnë se përqëndrimet e ulura të Është koha për të“mirëpritur” nivelet e ulëta të
testosteronit janë të lidhura me rritjen e rrezikut për testosteronit si një faktor rreziku kardio-vaskular. Nivelet
e ulëta të testosteronit janë të lidhur me atherosklerozën
SAK në burra 15.17.18.19
30
Në një metanalize të 2011 që është studimi i pare i cili në të gjitha enët e mëdha.
në mënyrë sistematike dhe të plotë ka hulumtuar të Edhe pse progresioni atherosklerotik në vetvete ka
dhënat e disponue-shme të lidhjes ndërmjet testosteronit shumë përbërës, rregullimi i funksionit endotelial dhe
dhe SAK në burra raporton se pacientët me SAK , kanë tonusit vaskular mbeten komponentë të rëndësishëm të
nivele mesatare të testosteronit më të ulura se subjektet fiziologjisë dhe prediktorë të sëmundjes kardiovaskulare
atherosklerotike.
e shëndoshë ( kontrollit ). 20
Mekanizmi i saktë in vitro i efektit fiziologjik të
testosteronit në reaktivitetin vaskular mbetet ende i
paqartë dhe mund të përfshije aktivizimin e kanaleve të
kaliumit, antagonizmin e kanaleve të kalciumit, mund të
jetë endotel independent, dhe jo-gjenomik.¹³
an se nivelet e ulura testoste-ronit ishin te lidhura ne
menyre te kundert me SAK. Ky ishte studimi i pare që
raportoi lidhjen ndërmjet nivelit të testosteronit dhe
rëndësisë së SAK në burra, lidhje kjo e pavarur nga
mosha dhe obeziteti .41
Një tjeter studim i kohëve të fundit ka konfirmuar se
burrat me SAK të provuar angiografikisht kishin nivele të
ulëta të testosteronit krahasuar me grupin e kontrollit.
Për më tepër nivelet e ulëta të testosteronit korelonin
në mënyrë negative me shkallën e atherosklerozës
Një studim in vitro në lepuj meshkuj dhe femra ka treguar
koronare.16
se testosteroni çfaq efektin e tij antiaterogjenik nëpermjet
relaksimit vaskular.34 Përveç efektit endotelodependent,35 Studimet e fundit kanë vleresuar testosteronin si faktor
testosteroni ka një efekt të drejtperdrejtë në kanalet i pavarur rreziku për vdekshmërinë kardiovaskulare dhe
e kaliumit të qelizave të muskulaturës së lëmuar vdekshmërine në pergjithesi tek burrat.42
vaskulare.36
Në një metanalize autorët vleresuan se në studimet
Nivelet e ulëta të testosteronit, mund të çojnë në dëmtim
të funksionit endotelial, i cili shoqërohet me reduktim
të oksidit nitrik dhe paaftësi për të ruajtur tonusin
vaskular.³³
Në modelet e mijve me deficite të receptoreve të
LDL , orchiectomia u shoqërua me përshpejtim
të atherosklerozës në
muret e aortës.37 Terapia
zëvëndësuese me testosteron vonoi ecurinë e dëmtimit
atherosklerotik,efekt i cili bllokohej nga administrimi i
njëkohshëm i një inhibitori të aromatazës.38
longitudinale vetëm nivelet e ulëta të testosteronit
kishin vlerë prediktive në vdekshmërine kardiovaskulare
në përgjithësi.20
Kjo lidhje niveleve të testosteronit me gravitetin e SAK
ishte e pavarur nga faktorët e tjerë. Kjo e dhënë sugjeron
jo vetëm vlerën prediktive përsa i përket infarktit te
Efektet e testosteronit ishin të pavarur nga nivelet e miokardit dhe ngjarjeve kardiovaskulare, por edhe se
nivelet e ulëta të T mund të jenë një faktor i pavarur i
lipideve plazmatike.
atherosklerozes.
Veprimi i androgjeneve në muskulaturën e lëmuar. Të
dhenat nga studimet eksperimentale për mekanizmin e Në analizën totale të të dhënave pavaresisht se nuk
veprimit të androgjenëve në reaktivitetin vaskular janë ishte qëllimi i studimit tonë ne gjetem nje korelacion
jokonkluduese. Për këtë argument ka rezultate pozitive, pozitiv ndermjet niveleve te testosteronit dhe nivelit
negative dhe neutrale. Kështu që kjo mbetet për tu te HDL (p<0.05), korelacion negativ ndërmjet niveleve
të testosteronit dhe nivelit të triglicerideve (p<0001),
studjuar më tej.
diabetit (p<0002) dhe, obezitetit (r=-0.14, p<0.02).
Pavaresisht se nivelet e testosteronit në vetvete janë
sinjifikativisht të shoqëruara me moshën, indeksin e Logjikshem vjen pyetja nëse kjo lidhje e testosteronit me
masës trupore, diabetin,dhe hipertensionin,efekti i praninë e SAK realizohet nëpermjet këtyre faktorëve.
testosteronit në praninë e SAK mbetet i pranishëm edhe Analiza e regresionit logjistik të të dhënave tona na lejoi
të konkludojmë se hipotestosteronemia ka një ndikim
pas korrektimit të këtyre faktorëve.
të drejteperdrejtë dhe të pavarur nga faktoret e tjerë të
Brenda kufijve të të dhënave tona ,vlerësuam
rrezikut kardiovaskular, në pranine e SAK. (p<00001) . Ulja
korelacionin e nivelit te testosteronit me rëndësine e
me 1 nmol/ml e nivelit të testosteronit rrit mundësine e
SAK. (e shprehur me numrin e enëve të prekura) Një nga
sëmundjes (SAK) me rreth 42.4 përqind
gjetjet e rëndësishme të studimit tonë ishte pikërisht ,
korelacion shumë i fortë ndërmjet nivelit te testosteronit Konkluzion: Burrat me SAK të provuar angiografikisht
dhe gravitetit të SAK. Kjo gjetje konfirmon të dhënat kanë nivele sinjifikativisht më të ulura të testosteronit
e mëparshme40.41 se niveli i ulur i testosteronit ka vlere krahasuar me burrat normalë (pa SAK). Niveli i ulur
i testosteronit në burra është i shoqëruar me praninë
prediktive ne ngjarjet kardiovaskulare.
SAK në mënyrë të pavarur nga faktorët e tjerë të
Studimi tregoi se ekziston një korelacion negativ ndërmjet
rrezikut kardiovaskular. Faktorët madhorë të rrezikut
nivelit të testosteronit dhe pranisë së SAK.
kardiovaskular lidhen në mënyre komplekse me pranine
Tetëmbedhjete vjet me parë në një studim është raportu- e SAK. Nje faktor tjeter siç është niveli i hormoneve
seksuale mashkullore-“testosteroni”, ndikon në mënyrë 12. Nettleship JE, Jones TH, Channer KS, et al.Physiological
testosterone replacement therapy attenuates fatty
të rëndesishme në çfaqen e parakohshme dhe ne
streak formation and improves high-density lipoprorgravitetin e SAK nëburra.
tein cholesterol in the Tfm mouse: an effect that is independent of the classic androgen receptor. Circulation
BIBLIOGRAFIA
2007;116:2427–34.[Abstract/FREE Full text]
1. Lopez AD, Murray CCJL 1998 The global burden of dis13. Abdul maged m. Traish,, Farid saad, robert j. feeley* and
ease, 1990–2020 Nat Med 4:1241–124
andre guay The Dark Side of Testosterone Deficiency:
2. Wu FCW, von Eckardstein A: Androgens and coronary
III. Cardiovascular Disease From the * Department of
artery disease.Endocr Rev 2003, 24:183-217. PubMed AbBiochemistry and Urology, Boston University School
stract | Publisher Full Text
of Medicine, Boston, Massachusetts; Bayer-Schering
3. Courtenay WH & Keeling RP. 48 243–246. Men, genPharma, Men’s Healthcare, Berlin, Germany; Gulf Medder, and health: toward an interdisciplinary approach.
ical College School of Medicine, Ajman, UAE; and the
Journal of American College Health 2000. 48 243–246.
Department of Endocrinology, Center for Sexual Func(doi:10.1080/07448480009596265)
tion, Lahey Clinic, Peabody, Massachusetts.
4. Haddad RM, Kennedy CC, Caples SM, et al.. Testosterone 14. k. m. english1, o. mandour2, r. p. steeds1, m. j. diver3, t.
and cardiovascular risk in men: a systematic review and
h. jones2 and k. s. channer1.Men with coronary artery
meta-analysis of randomized placebo-controlled trials
disease have lower levels of androgens than men with
Haddad RM, Kennedy CC, Caples SM, et al.. Mayo Clin
normal coronary angiograms1department of cardiology,
Proc 2007;82:29–39.[Abstract/FREE Full text]
royal hallamshire hospital, sheffield; 2department of hu5. Phillips GB: Relationship between serum sex hormones
and the glucose-insulin-lipid defect in men with obesity
Metabolism 1993;42:116-120
man metabolism andclinical biochemistry, university of
sheffield, sheffield; 3department of clinical chemistry,
royal liverpoo university Hospital, Liverpool, U.K
6. Phillips GB: Relationship between serum sex hormones 15. Lucyna Siemińska1ABCDEF, Celina Wojciechowska2B,
Elżbieta Świętochowska3B,Bogdan Marek1E Beata
and glucose,insulin, and lipid abnormalities in men
Kos-Kudła1F, Dariusz Kajdaniuk1F, Ewa Nowalany-Kozwith myocardial infarction. Proc Natl Acad Sci USA
ielska2G Serum free testosterone in men with coronary
1977;74:1729-1733
artery atherosclerosis
7. European Heart Journal, v. 21, pp. 890-4 v. 24, 2003, pp.
16. Rosano GM, Sheiban I, Massaro R, Pagnotta P, Marazzi
G, Vitale C, et al. Low testosterone levels are associated
8. Maggio M, Lauretani F, Ceda GP, Bandinelli S, Ling SM,
with coronary artery disease in male patients with anMetter EJ, Artoni A, Carassale L, Cazzato A, Ceresini
gina. Int J Impot Res. 2007;19:176–182. [PubMed]
G, Guralnik JM, Basaria S, Valenti G, Ferrucci L. Relationship between low levels of anabolic hormones and 17. Fukui M, Kitagawa Y, Nakamura N, Kadono M, Mogami S,
Hirata C, Ichio N, Wada K, Hasegawa G, Yoshikawa T: As6-year mortality in older men: the aging in the Chianti
sociation between serum testosterone concentration and
Area (InCHIANTI) study. Arch Intern Med. 2007; 167:
carotid atherosclerosis in men with type 2 diabetes. Dia2249 –2254.[CrossRef][Medline]
betes Care 26:1869-1873, 2003 Abstract/FREE Full Text
9. Kevin S Channer Endogenous testosterone levels and
cardiovascular disease in healthy men CardiologyDe- 18. Corona G, Rastrelli G, Vignozzi L, Mannucci E & Maggi
M. Testosterone, cardiovasculardisease and the metapartment, Royal Hallamshire Hospital, Sheffield 2011
bolic syndrome. Best Practice & Research. Clinical En10. Harman SM, Metter EJ, Tobin JD, et al.Longitudinal efdocrinolology &Metabolism 2011 25 337-53.
fects of aging on serum total and freetestosterone lev909-15)
els in healthy men. BaltimoreLongitudinal Study of Ag- 19. Buvat J, Maggi M, Gooren L, Guay AT, Kaufman J, Morgentaler A, Schulman C, Tan HM,Torres LO, Yassin A &
ing. J Clin Endocrinol Metab2001;86:724e31
Zitzmann M. Endocrine aspects of male sexual dysfunc11. Alexandersen P, Haarbo J, Byrialsen I, Lawaetz
tions. The Journal of Sexual Medicine 2010 7 1627-1656.
H,Christiansen C. Natural androgens inhibit male
atherosclerosis.A study in castrated, cholesterol fed rab- 20. Giovanni Corona 1,2, Giulia Rastrelli1, Matteo Monami
3, André Guay 4, Jaques Buvat 5, Alessandra Sforza 2,
bits. Circ Res1999; 84: 813–9
Gianni Forti6, Edoardo Mannucci3 and Mario Maggi
MD.1Hypogonadism as a risk factor for cardiovascular
mortality in men: a meta-analytic Study2011
21. Webb CM, McNeill JG, Hayward CS, de Zeigler D, Collins
P 1999 Effectsof testosterone on coronary vasomotor
regulation in men with coronary heartdisease. Circulation 100:1690–1696
22. Ong PJ, Patrizi G, Chong WC et al: Testosterone enhances flowmediated brachial artery reactivity in men with
coronary artery disease. Am J Cardiol, 2000; 85: 269-72
23. Webb CM, Adamson DL, de Zeigler D, Collins P: Effect of
acute testosterone on myocardial ischemia in men with
coronary artery disease. Am J Cardiol, 1999; 83: 437-9
24. English KM, Jones RD, Jones TH, Morice AH, Channer KS
2002 Testosterone acts as a coronary vasodilator by a
calcium antagonistic action. J
25. De Pergola G, Pannacciulli N, Ciccone M, Tartagni M,
Rizzon P, Giorgino R. Free testosterone plasma levels
are negatively associated with the intima-media thickness of the common carotid artery in overweight and
obese glucose-tolerant young adult men. Int J Obesity.
2003; 27: 803 –807.[CrossRef][Medline]
26. Muller M, van den Beld AW,Bots ML, et a. Endogenous
sex hormones and progression of carotid atherosclerosis in elderly men. Circulation 2004;109:2074–9. [Abstract/FREE Full text]
27. Beld AW, Bots ML, Janssen JAMLL, Pols HAP, Lamberts
SWJ, Grobbee DE: Endogenous hormones and carotid
atherosclerosis in elderly men. Am J Epidemiol 2003,
157:25-31. PubMed Abstract | Publisher Full Text
28. Svartberg J, Von Muhlen D, Mathiesen E, Joakimsen O,
Bonaa KH, Stensland-Bugge E: Low testosterone levels
are associated with carotid atherosclerosis in men. J
Intern Med 2006, 259:576-582. PubMed Abstract | Publisher Full Text
29. Demirbag R, Yilmaz R, Ulucay A, Unlu D: The inverse relationship between thoracic aortic intima media thickness and testosterone level. Endocr Res 2005, 31:335344. PubMed Abstract | Publisher Full Text
30. M Maggio1 and S Basaria2,*Welcoming low testosterone as a cardiovascular risk factorInt J Impot Res. 2009
July; 21(4): 261–264
31. Channer KS, Jones TH: Cardiovascular effects of testosterone: implications of the “male menopause”? Heart
2003, 89:121-122. PubMed Abstract | Publisher Full Text
| PubMed Central Full Text
32. Bernini G, Versari D, Moretti A, Virdis A, Ghiadoni L,
Bardini M, Taurino C, Canale D, Taddei S, Salvetti A:
Vascular reactivity in congenital hypogonadal men before and after testosterone replacement therapy. J Clin
Endocrinol Metab 2006, 91:1691-1697. PubMed Abstract |
Publisher Full Text
33. Virdis A, Ghiadoni L, Sudano I, Buralli S, Salvetti G, Taddei S,Salvetti A. (2002). Endothelial function in hypertension: role of gender.J. Hypertens. 20(2), 11-16.
34. Yue P, Chatterjee K, Beale C, Poole-Wilson PA, Collins
P 1995 Testosteronerelaxes rabbit coronary arteries and
aorta. Circulation 91:1154–1160
35. Costarella CE, Stallone JN, Rutecki GW, Whittier FC:
Testosterone causes direct relaxation of rat thoracic
aorta. J Pharmacol Exp Ther, 1996; 277: 34-9
36. Deenadayalu VP, White RE, Stallone JN et al: Testosterone relaxes coronary arteries by opening the large-conductance, calcium-activated potassium channel. Am J
Physiol Heart Circ Physiol, 2001;281: 1720-7
37. Fairfield WP, Treat M,Rosenthal DI, et al Effects of testosterone and exercise on muscle leanness in eugonadal
men with AIDS wasting. J Appl Physiol 2001;90:2166.
Abstract/FREE Full Text
38. Nathan L, Shi W, Dinh H, et alTestosterone inhibits early
atherogenesis by conversion to estradiol: critical role of
aromatase. Proc Natl Acad Sci USA 2001;98:3589-93.Abstract/FREE Full Text
39. Shalender Bhasin Effects of Testosterone Administration on Fat Distribution, Insulin Sensitivity, and Atherosclerosis Progression Clin Infect Dis. (2003) 37(Supplement 2): S142-S149 doi:10.1086/375878 Abstract Full
Text (HTML) Full Text (PDF)
40. Giovanni Corona 1,2, Giulia Rastrelli1, Matteo Monami3, André Guay4, Jaques Buvat5, AlessandraSforza2
,Gianni Forti6, Edoardo Mannucci3 and Mario Maggi
MD.1Hypogonadism as a risk factor for cardiovascular
mortality in men: a meta-analytic Study2011
41. Phillips GB, Castelli WP, Abbott RD, McNamara PM. Association of hyperestrogenemia and coronary heart disease in men in the Framingham cohort. Am J Med 1983;
74: 863–9.
42. Chris J Malkin1, Peter J Pugh1, Paul D Morris1, Sonia
Asif1, T Hugh Jones2,3, Kevin S Channer1Low serum
testosterone and increased mortality in men with coronary heart disease
RELATIONSHIP OF ENDOGENOUS TESTOSTERONE AND CORONARY ARTERY DISEASE IN MEN
Biça L.¹ Lezha M.², Kuka N.³, Goda A.²
¹University Hospital “ Sh . Ndroqi” Tirana
²University Hospital Center Mother Theresa, Department of Cardiology & Cardiac Surgery, Tirana, Albania.
³PolytecnicUniversity Tirana
ABSTRACT
Introduction: Atherosclerotic disease, ie coronary artery disease (CAD is encountered much earlier in men
than in women. The major cardiovascular risk factors in men often accompany each other. Interaction between
these factors, suggested the presence of a common underlying factor that may be related to the modification
of sex hormones “testosterone” We undertook this study to assess the correlation between levels of plasmatic
testosterone (endogenous) and CAD diagnosed by coronarography in men.
Methods: In this cross-sectional study was included 933 Albanian men (aged 27-74), that were admitted to the
cardiology division. Patients (pt) were referred for coronary angiography because of suggestive symptomatology for
coronary artery disease (CAD), but without acute coronary syndrome (myocardial infarction) (MI) or hypogonadism.
Based on the outcome of coronarography, patients were divided into two groups: group of patients with CAD and
group of healthy controls (without CAD).
Results: First group patients (with CAD) had average testosterone levels (4991 ± 0.064) significantly lower than the
second group of patients (healthy controls), (7196 ± 0.150), p <0.000. The average level of testosterone decreases
from 7.20 in the control group (NVD = 0) to 5.61 in the group with a diseased vessel, to 5.14 in the group with two
vessels diseased and to 4.45 in the group with three vessels diseased.A reduce of 1 nmol / ml of testosterone level
increases the chances of illness by about 42.4 percent.
Conclusion: Men patients with CAD have lower levels of testosterone than normal men. The lower the testosterone
levels, the higher the gravity of CAD (expressed by the number of diseased vessels.Testosterone can be considered
as an independent risk factor for CAD.
Keywords: Coronary artery disease. testosterone
EVOLUCIONI I FËMIJVE ME SËMUNDJE TË LINDURA TË ZEMRËS
EVOLUTION OF CHILDREN WITH CONGENITAL HEART DISEASE
Kelmendi N.1, Pistulli E.2
1
2
Qendra Klinike Universitare e Kosovës, specializante ne Farmaci Klinike
Fakulteti Shkencave Mjekësore Teknike, Universiteti Tiranës, Prof Asc.,shef i departamentit të reanimacionit
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 306 - 310
Abstrakti
Qëllimi i këtij studimi ka qenë sëmundjet më të shpeshta të lindura të zemrës që takohen tek fëmijët nga 0-15 vjec,
të ndarë në dy grupe, nën 2 vjec dhe mbi 2 vjec që janë ndarë në grupe të tjera 5-10 vjec e 10-15 vjec, për arsye se
vdekshmëria më e lartë nga kardiopatite e lindura takohet nën moshën 2 vjec. Janë studiuar sëmundjet e lindura
të zemrës të operuara në fëmijë që takohen më shpesh, si defekti intraventrikular (DIV), defekti interatrial (DIA),
Tetrada Fallot, Duktus Botalli, Morbus Ebstein, Koarktacioni Aortës, Stenoza e Aortës dhe Aorta Bikuspide.
Nga grupi i studiuar i femijëve të lindur me sëmundje të zemrës me cianozë dhe pacianozë, rezulton se grupi i
të sëmurëve pa cianozë të operuar i përkasin grup moshës mbi 2 vjec. Raporti i operimeve kirurgjikale të kryera
të këta fëmijë të sëmurë del se është më i lartë pas moshës 2 vjec (2-6 vjec), ndërsa ndërhyrjet kirurgjikale më
shumë janë kryer te pacientët që vuajnë nga sëmundjet e zemrës pa cianozë. Ndërsa sa i përket raportit të gjinive
që vuajnë nga sëmundjet e zemrës pa cianozë te meshkujt kemi përqindje më të lartë, ndryshe te rastet pa cionozë
dominon gjinia femërore.
Fjalet kyç : Kardiopati kongenitale, Cianozë, ndërhyrja kirurgjlikale.
Hyrje
Sëmundjet e lindura të zemrës vazhdojnë të përbëjnë një
problem të rëndësishëm në grupin e madh të sëmundjeve
të moshës pediatrike. Inçidenca e këtyre sëmundjeve
nuk është e vogël, ajo takohet në 7- 8 për mijë lindje
në vit. Por fakti që ato janë të lindura, bën që mjekimi
medikamentoz, konservativ zë një vënd të vogël në
mjekimin e këtyre sëmundjeve. Rol predominues në
këto sëmundje zë metoda kirurgjikale si metoda e vetme
radikale për shërimin e këtyre sëmundjeve.
Qëllimi:
Fëmijët e operuar janë ndarë në dy grupe:
Fëmijë me kardiopati të lindur me cianozë (Tetrada
Fallot, Morbus Ebstein etj)
Fëmijë me kardiopati të lindur pa cianozë (DIA, DIV,
Duktus Botalli, Koarktacioni Aortës etj)
Rezultatet:
Nga studimi rezulton se numri më i madh i sëmundjeve
të lindura pa cianozë të operuara i përkasin grup moshës
mbi 2 vjeç (Tab.1).
Qëllimi i këtij studimi është të vlerësojmë evulucionin e Tab.1 disa sëmundjeve të lindura të zemrës në fëmijë të operuar
në moshën pediatrike.
Sëmundjet e lindura të zemrës sipas grup
moshave
Materiali dhe Metodat:
Janë studiuar 175 fëmijë me kardiopati të lindur me
cianozë dhe pa cianozë, në pavionin e kardiokirurgjisë,
QSUT Tiranë. Këta fëmijë i janë nënshtruar ndërhyrjeve
kirugjikale për periudhën Janar 2007-Maj 2011.
Sëmundje të lindura të
zemrës pa cianozë
Sëmundje të lindura të
zemrës me cianozë
Grupmoshat
Vjeç
Nr. %
Mbi 2 vjeç
Nr.
%
41
23.4
103
58.9
144
11
6.3
20
11.4
31
Shuma
175
Grafiku Nr. 4
Gjithsej pa cianozë rezultojnë 118 raste ose 68% të rasteve
dhe me cianozë 56 raste ose 32% të tyre.
Grafiku Nr.1
Siç shihet nga grafiku 1 në sëmundjet e lindura të zemrës,
në grup moshën 0-2 vjeç mbizotëron gjinia mashkullore
ndërsa në grupmoshën 2-6 vjeç mbizotëron gjinia Nga tabela përmbledhëse (Tab 2) vihet re se numri më
femërore. Në grupmoshën 6-10 vjeç mbizotëron përsëri i madh i ndërhyrjeve kirurgjikale është realizuar për
gjinia mashkullore.
sëmundjet e lindura pa cianozë në raport ato me cianozë.
Grafiku Nr. 2
Në grupin e sëmundjeve të lindura të zemrës 70% e rasteve
të meshkujve paraqiten pa cianozë dhe vetëm 30% të tyre
me cianozë.
Përmbledhëse e sëmundjeve të lindura të
zemrës të operuara
0-2 vjeç 2-6 vjeç 6-10 vjeç 10-15 vjeç Gjithsej
F
Total
Nga pikëpamja e predominimit të gjinisë u vu re se tek Tab.2 meshkujt mbizotëronin sëmundjet e lindura të zemrës
pa cianozë në 70% të rasteve (Graf 2) ndërsa tek femrat
mbizotronin sëmundjet e lindura me cianozë deri në 52 %
të rasteve (Graf 3). Në total rezultuan 68 % me sëmundje
D.I.V
të lindura të zemrës pa cianozë dhe 32 % të rasteve me
D.I.A
cianozë (Graf 4).
M
F
M
F
M
F
M
F
M
12
9
7
8
9
6
4
4
32 27 59
1
3
11
6
9
5
7
5
28 19
T.Fallot
7
4
4
6
1
-
-
3
12 13 25
D.Botalli
6
6
1
8
-
1
-
1
7
16
47
23
M.Ebstein
-
-
1
3
-
-
1
1
2
4
6
Co.Ao
3
1
2
-
-
1
3
-
8
2
10
St.Ao
-
-
1
-
-
-
-
1
1
1
2
BICUSP.Ao
-
-
-
-
2
-
1
-
2
-
3
31
21
13
16
15
93 82 175
Total
29 23 27
Në dy vitet e para të jetës janë operuar respektivisht 29
meshkuj dhe 23 femra.
Grafiku Nr. 5
Grafiku Nr. 3
Tek femrat 48% e tyre paraqisnin sëmundje të lindura të
zemrës pa cianozë dhe 52% mecianozë.
edhe për faktin që shumica e tyre janë patologji që presin
e mund të operohen edhe më vonë. Ndërsa sëmundjet e
lindura me cianozë në moshën deri 2 vjeç u takuan në
6.3 % të rasteve dhe ato me cianozë mbi 2 vjeç u takuan
në 11.4 % të rasteve, pothuaj sa dyfishi i atyre deri 2 vjeç.
Kjo e dhënë mund të shpjegohet me faktin që në vendin
tonë jo të gjitha sëmundjet e lindura të zemrës me
cianozë operohen në moshat e hershme, pasi mendohet
DISKUTIMI:
se pritja për rritjen në moshë të femijës jep një rezultat
Diagnostifikimi i hershëm i kardiopative të lindura më të mirë të ndërhyrjes kirurgjikale. Sot këto praktika
mundësisht që në periudhën intrauterine bën të mundur po zvogëlohen gjithnjë e më shumë.
zvogëlimin e vdekshmërisë të këtyre fëmijëve, shërimin e Nga pikëpamja e predominimit të gjinisë u vu re se tek
tyre dhe pakësimin e ndërlikimeve, pasi duhet theksuar meshkujt mbizotëronin sëmundjet e lindura të zemrës pa
që diagnoza gjatë shtatzanisë për këto sëmundje është cianozë në 70% të rasteve, ndërsa tek femrat mbizotronin
sëmundjet e lindura me cianozë deri në 52 % të rasteve
mjaft e ulët.
(Graf 3). Në total rezultuan 68 % me sëmundje të lindura
Nga studimi rezultojnë të dhënat e mëposhtme:
të zemrës pa cianozë dhe 32 % të rasteve me cianozë.
Në grupmoshën 0-2 vjeç janë operuar 11 fëmijë ose 6.3 % Në grupin e sëmundjeve të lindura të zemrës 70% e rasteve
të rasteve me sëmundje të lindura të zemrës me cianozë. të meshkujve paraqiten pa cianozë dhe vetëm 30% të tyre
Nga Grafiku 5 vemë re se rastet me sëmundje të lindura të
zemrës pa cianozë në veçanti DIV janë operuar kryesisht
brenda 2 viteve të para të jetës për shkak të rrezikut për
jetën, ndërsa DIA është operuar më pak në moshën deri
2 vjeç dhe më shumë mbas moshës 2 vjeç për arsye të
pajtueshmërisë më të madhe me jetën edhe në mosha më
të mëdha.
41 fëmijë ose 23.4 % janë operuar me sëmundje të lindura me cianozë.
të zemrës pa cianozë.
Vihet re se numri më i madh i ndërhyrjeve kirurgjikale
Në grupmoshat e tjera mbi 2 vjeç gjatë këtyre viteve janë është realizuar për sëmundjet e lindura pa cianozë në
operuar 20 ose 11.4 % fëmijë me sëmundje të lindura të raport ato me cianozë.
zemrës me cianozë.
103 fëmijë mbi 2 vjeç ose 58.9 % janë me kardiopati
kongenitale pa cianozë. Nga studimi i tabelës së
mësipërme rezulton që shumica e sëmundjeve të lindura
të zemrës të operuara, i përkasin grupit të kardiopative
kongenitale pa cianozë.
Vemë re se rastet me sëmundje të lindura të zemrës pa
cianozë në veçanti DIV janë operuar kryesisht brenda
2 viteve të para të jetës për shkak të rrezikut për jetën,
ndërsa DIA është operuar më pak në moshën deri 2
vjeç dhe më shumë mbas moshës 2 vjeç për arsye të
pajtueshmërisë më të madhe me jetën edhe në mosha më
të mëdha.
Gjithashtu rezulton se ndërhyrjet kirurgjikale që janë Në studimet që i kanë bërë autorët Brickner, Casaldáliga,
kryer në dy vitet e para të jetës janë 52 raste përkatësisht Cheung, Etheridge kanë konfirmuar që ndërhyrja
29.7% të rasteve në total.
kirurgjikale e hershme është vendimtare në ecurinë e
Ndërsa në moshën 2-6 vjeç janë operuar 58 raste sëmundjeve të lindura të zëmrës të operuara. Kjo është e
rëndësishme sidomos në sëmundjet e lindura me cianozë.
përkatësisht 32%.
Ndërsa sipas autores Serra-Grima edhe në grupin e
Vdekshmeria në rastet e studiuara rezulton 12 raste ose
kardiopative pa cianozë ndërhyrja kirurgjikale e hershme
6.85% të rasteve.
përmirëson ecurinë e kardiopative të lindura, zgjat
Në sëmundjet e lindura të zemrës, në grup moshën 0-2 vjeç jetën e fëmijëve dhe zvogëlon ndërlikimet. Vdekshmëria
mbizotëron gjinia mashkullore ndërsa në grupmoshën sipas shumë autorëve Batra, Brickner, Casaldáliga, Tan,
2-6 vjeç mbizotëron gjinia femërore. Në grupmoshën 6-10 rezulton më e lartë në ndërhyrjet kirurgjikale me cianozë,
vjeç mbizotëron përsëri gjinia mashkullore.
gjë që rezultoi edhe në studimin tonë.
Në grafikun 1 vihet re se sëmundjet e lindura të zemrës
Literatura:
pa cianozë takohen më shumë në grupmoshën mbi 2 vjeç
deri në 58.9 % të rasteve sepse në përgjithësi janë patologji 1. Andersen HO, de Leval MR, Tsang VT et al.: Is complete
heart block after surgical closure of ventricular septum
pa cianozë por relativisht të pajtueshme me jetën deri në
defects still an issue? Ann. Thorac. Surg. 82(3), 948-956
një moshë të caktuar, ndërsa ato pa cianozë nën 2 vjeç u
(2006).
takuan në 23.4 % të rasteve, në një përqindje më të ulët
Eur J Cardiovasc Prev Rehabil. 2005; 12:498-502.
2. Bashore TM: Adult congenital heart disease:
Right ventricular outflow tract lesions. Circula- 12. Senzaki H, Iwamoto Y, Ishido H, et al: Arterial haemotion 2007; 115:1933-1947.
dynamics in patients after repair of tetralogy of Fallot:
Influence on left ventricular after load and aortic dilata3. Batra AS, Balaji S: Pacing in adults with congenital
tion. Heart 2008; 94:70-74.
heart disease. Expert Rev. Cardiovasc. Ther. 4(5), 663-670
(2006).
13. Serra-Grima R. Cardiología en el deporte. Revisión de
casos clínicos. 2nd ed. Barcelona: Elsevier; 2008. p. 9–10
4. Brickner ME (2007). Congenital heart disease. In EJ
Topol, ed., Textbook of Cardiovascular Medicine, 3rd 14. Shinebourne E A, Babu-Narayan S V, Carvalho J S. Teed., pp. 502-536. Philadelphia: Lippincott Williams and
tralogy of Fallot: from fetus to adult. Heart 2006; 92: Wilkins.
1353-1359.
5. Carminati M, Butera G, Chessa M et al.: Transcatheter 15. Tan JL, Davlouros PA, McCarthy KP, et al: Intrinsic hisclosure of congenital ventricular septal defects: results
tological abnormalities of the aortic root and ascendof the European Registry. Eur. Heart J. 28(19), 2361-2368
ing aorta in tetralogy of Fallot: Evidence of causative
(2007).
mechanism to aortic dilatation and aortopathy. Circulation 2005; 112:961-968.
6. Casaldáliga J, Oliver JM, Subirana MT. Cardiopatías congénitas en la edad adulta. Ficción o realidad. Introduc- 16. Warnes CA, et al. (2008). ACC/AHA 2008 Guidelines for
ción. Rev Esp Cardiol Supl. 2009; 9:1E-2E.
the management of adults with congenital heart disease: Executive summary: A report of the American
7. Cheung YF, Wong SJ: Central and peripheral arteCollege of Cardiology/American Heart Association Task
rial stiffness in patients after surgical repair of teForce on Practice Guidelines. Circulation, 118(23): 2395tralogy of Fallot: Implication for aortic root dilata2451.
tion. Heart 2006; 92:1827-1830.
8. Etheridge SP, Sanatani S, Cohen MI et al.: Long QT syn- 17. Webb GD, et al. (2008). Congenital heart disease. In P
Libby et al., eds., Braunwald’s Heart Disease: A Textbook
drome in children in the era of implantable defibrillaof Cardiovascular Medicine, 8th ed., pp. 1561-1624. Philators. J. Am. Coll. Cardiol. 50(14), 1335-1340 (2007).
delphia: Saunders Elsevier.
9. Kim WH, Seo JW, Kim SJ, et al: Aortic dissection late after
repair of tetralogy of Fallot. Int J Cardiol 2005; 101:515- 18. Webb GD, Smallhorn JF, Therrien J, Redington AN. Congenital heart disease. In: Bonow RO, Man DL, Zipes DP,
516.
Libby P, eds. Braunwald’s Heart Disease: A Textbook
10. Rathi VK, Doyle M, Williams RB, et al: Massive aortic
of Cardiovascular Medicine, 9th ed. Philadelphia, Pa:
aneurysm and dissection in repaired tetralogy of Fallot;
Saunders Elsevier; 2011:chap 65.
diagnosis by cardiovascular magnetic resonance imag-
19. Zipes DP, Libby P, Bonow RO, Braunwald E, eds. Braunwald’s Heart Disease: A Textbook of Cardiovascular
11. Reybrouck T, Mertens L. Physical performance and
Medicine, 8th ed. St. Louis, Mo; WB Saunders; 2007
physical activity in grown-up congenital heart disease.
ing. Int J Cardiol 2005; 101:169-170.
EVOLUTION OF CHILDREN WITH CONGENITAL HEART DISEASE
Kelmendi N.1, Pistulli E.2
1
University Clinical Center of Kosova, third year of residency in clinical pharmacy
Medical Faculty of Technical Sciences, University of Tirana, Prof.asoc., Head of the department of
reanimation
2
Abstract
The aim of the study was the most frequent diseases of congenital heart disease that meet children from 0-15
years old, divided into two groups, under 2 years of age and over 2 years who where divided into groups of 5-10
years old and the other 10 - 15 years old, because the higher mortality from congenital cardiomyopathy meet under
the age of 2 years. Congenital heart disease that were studied and operated more often are: intraventricular defect
( DIV ) , interatrial defect (DIA), tetrad Fallot, Duktus Botalli, morbus Ebstein, Coarktacio aortae, aortic stenosis
and aortae Bikuspide .
From the group of children born with heart disease with cyanosis and without cyanosis shows that the group
of patient operated without cyanosis belong over 2 years old age . Report of surgical operations performed in
these children shows that is higher after the age of 2 years (2-6 years old), while more surgical interventions are
performed in patients suffering from heart diseases without cyanosis. Regarding the report of gender males
suffering from heart diseases without cyanosis have higher percentage, otherwise in case without cyanosis female
gender dominates.
Key words: Congenital cardiomyopathy, Cyanosis, surgical intervention.
АНТЕНАТАЛНА ТРОМБОПРОФИЛАКСА ВО ПРЕВЕНЦИЈА НА
НЕГАТИВЕН ИСХОД КАЈ РИЗИЧНА БРЕМЕНОСT
ANTENATAL THROMBOPROPHYLAXIS IN PREVENTION OF NEGATIVE
OUTCOME IN RISK PREGNANCY
Реџепи М.1,2, Бесими Ф.1,2, Руфати Н.1,2, Алили А.2, Бајрами С.1,3
1
Клиничка Болница Тетово, Гинеколошко-Акушерство одделение
2
Држвен Универзитет во Тетово, Медицински Факултет
3
Клиничка Болница Тетово, Неонатолошко одделение
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 311 -316
РЕЗИМЕ
Цел: Целта на оваа студија е да се испитува колку антенаталната тромбопрофилакса (АТ) со нискомолекуларен
хепарин (НМХ) и аспирин ќе го зголеми процентот на бремености со позитивен исход.
Материјал и методи: Студијата е проспективна контролирана рандомизирана извршена во ГинеколошкоАкушерско одделение, при Клиничка Болница-Тетово во која беа вклучени 64 бремени жени над 18 годишна
возраст со предходни комплицирани бремености. Сите пациентки беа поделени во 2 групи: Група А – 34
пациентки кои беа третирани со нискомолекуларен хепарин 0,4 мл. с.к., / 24 ч. Група Б – 30 пациентки кои
беа третирани со нискомолекуларен хепарин 0,4 мл. с.к. / 24 ч и Аспирин 100мг пер ос. Контролната група ја
сочинуваа 36 нетретирани жени.
Резултати: Вкупниот број на испитувани бремени жени беше 64. Во Група А бројот на живородени деца
беше 29 (85.2%) а 5 (14.8%) бремености завршија со негативен исход. Во Група Б бројот на живородени деца
беше 26 (86.6%) а 4 (13.3%) завршиja со абортус. Во контролната група на 36 нетретирани пациентки, бројот на
живородени деца беше 26 (72.2%) и 10 (27.8%) мртвородени. Инциденцата на бремености со негативни исходи
е значајно сигнификантно пониска во група.
А во споредба со контролната група (P < 0,05). Сигнификантна значајна разлика е најдено меѓу група Б и
контролната група (P < 0,05). Не е најдена сигнификантна значајна разлика во исходот на бременостите помеѓу
пациентките од група А и група Б.
Заклучок: Третман на високо ризични бремености со НМХ и Аспирин битно го намалува негативниот исход
на истите.
Клучни зборови: ризична бременост, антенатална тромбопрофилакса, нискомолекуларен хепарин, Аспирин.
Вовед
Бременоста и леунството се карактеризираат со
хипертромботична состојба што резултира со
зголемен ризик за појава на венска тромбемболија
(ВТЕ), пулмонална емболија (ПЕ) и плацентарноваскуларни пореметувања (ПВП) како прекламсија (ПЕ),
повторувачки абортуси (ПА), предвремено одлепување
на постелка (ПОП) и интраутерин застој во раст на
плодот (ИУЗРП)1. Физиолошка хиперкоагулабилност
при бременост спречува крварење при породување
или при евентуални абортуси. Во бременост ризикот
за венска тромбемболија расте 3-4 пати2, а во леунство
до 20 пати3. Тромбемболија се јавува во 1-2 случаи на
1000 породувања (0.46-1.72)4. 20% од нив е артериска
и 80% венска тромбемболија4 Венска тромбемболија
предизвикува 1.1 смртен случај на 100000 породувања
и опфаќа 10% од вкупниот број на матернална смрт
1,2. Додека во земјите во развој водечка причина за
матернална смртност е постпарталната хеморагија,
во Западна Европа и САД водечка патологија за
матернална смртност е тромбемболиската болест5,6.
Постојат хемостатски промени при нормална
бременост. Хиперкоагулабилна состојба се јавува
поради покачување на фактор II, VII, VII, X, фибриноген
и Вон Вилебранд фактор7,зголемување на протромбин
фрагмент 1+2 (ПФ 1+2), зголемување на тромбинантитромбин комплекс, зголемување на плазминоген
активатор инхибитор8. Истовремено имаме намалена
фибринолиза10 и намалување на физиолошки
антикоагуланси9. Овие промени започнуваат со
почетокот на бременоста и траат осум недели после
породувањето.
Општи ризик фактори за венска тромбемболија
во бременост се физиолшка хиперкоагулабилна
состојба, хормонално индуциран зголемен венски
капацитет, успорена венска циркулација, механичка
опструкција на крвните садови од гравиден утерус,
намалена мобилност на организмот како и можност за
васкуларна повреда при бременост11-17.
Постојат некои посебни состојби кои допринесуваат
во појава на венска тромбемболија во бременост.
Докажано е дека ВТЕ во претходна бременост, го
зголемува појавата на ВТЕ 3-4 пати повеќе18.Кај
третирани пациенти со антитромботична профилакса,
инциденцата е 0-2.4%19 додека кај нетретирани е 2.412.2%20. Кај бремени жени со венска тромбемболија,
20-50% од нив биле со тромбофилија8. Многу автори
во нивните студии опишуваат и други ризик фактори
за појава на ВТЕ во бременоста. James и сор. откриле
дека прекумерната телесна тежина, шекерната болест,
високата артериска тензија, прекумерното повраќање,
антенаталното крварење, трансфузија на крв се
посебни ризик фактори за ВТЕ. Други автори докажале
дека и пушењето, возраста над 35 год, мултипаритетот,
повеќеплодовата бременост, асистирана репродукција
се истотака ризик фактори за ВТЕ21-23.
Последните две децении, многу епидемиолошки
студии потврдиле поврзаност меѓу тромбофилија
и негативни исходи врз бременоста. Повторувачки
(хабитуални) абортуси, интраутерин застој во раст
на плодот, прекламсија и предвремено одлепување
на постелка со зголемен број на мртвороденост се
најчести компликации на бременост поврзани со
плацентарно-васкуларни пореметувања24-30.
Антенаталната тромбопрофилакса доведува до зголеRevistë mjekësore - MEDICUS | 312
мување на живородени деца и намалува негативни
исходи на бременост кај жени со вродена или стекната
тромбофилија. Антенатална тромбопрофилакса со
ниско-молекуларен хепарин32 и Аспирин31 се лекови
од избор во превенција на негативни ефекти на
бременоста врз мајката и плодот33-34.
Мотив за изработка на студијата е дека ова тематика е
недоволно истражен проблем во нашата средина како
и недоволно разјаснет став за антенатална профилакса
кај ризична бременост.
Цели:
Главна цел на оваа студија е да се испитува и да
се направи компарација на исходот на ризични
бремености и порастот на бројот на живородени деца
кај жени третирани со ниско-молекуларен хепарин и
кај жени третирани со ниско-молекуларен хепарин и
Аспирин и исходот на бременоста кај нетретирани
жени. Од главната цел произлегуваат и секундарни
цели со кои се испитува колку антенаталната тромбопрофилакса ќе го намали бројот на бременостите со
негативен исход,како преекламсија, венска тромбемболија, пулмонална емболија, интраутерин застој
во раст на плодот, предвремено одлепување на
постелка и повторувачки абортуси. Ке се детерминира
и сигурноста на употреба на ниско-молекуларен
хепарин и Аспирин. Ќе се следи дали ке има крварење,
тромбоцитопенија, фрактури или алергиска реакција
на НМХ, кои се најчести но многу ретки несакани
ефекти.
Материјал и методи:
Студијата
е
проспективна
рандомизирана
контролирана. Извршена е во ГинеколошкоАкушерско одделение при Клиничка болница
Тетово, во период од 01.06.2012 до 01.10.2013 год.
Во студијата беа вклучени 64 пациентки. Услов за
вклучување во студијата беше возраст над 18 год.
кои во претходните бремености имале прекламсија,
интраутерин застој во раст на плодот, предвремено
одлепување на постелка, претходно документирана
тромбемболиска болест, претходен тромбофлебит
при бременост, хипертромботична состојба во ова
бременост и повторувачки абортуси и тоа >3 абортуси
до 10 гн, >2 абортуси меѓу 10-16 гн или еден абортус
над 16 гн. Од студијата беа исклучени бремени
жени со близначка бременост, жени со алергија на
НМХ, гастритис, гастричен улкус, улцерозен колит,
хепатална или ренална инсуфициенција, хематолошки
болести, телесна тежина над 90 кг, потврдена фетална
аномалија и хромозомопатија, близначка бременост,
тромбоцитопенија <150000, метаболни заболувања,
анемија Хб <10гр/л, консумирање на дрога и алкохол.
Рандомизацијата на пациентите е направена до 20 гн.
Првата антенатална контрола кај сите нив е направена
во првото тромесечие од бременоста т.е до 12 гн.
Земена е општа и акушерска анамнеза, за да се добијат
податоци за претходните и сегашната бременост.
Направен е вагинален преглед, ултразвучен преглед,
општ статус, лабораториски ( крвна слика и урина)
и биохемиски анализи (гликемија, уреа, креатинин,
билирубин, албумини, протеини, електролити). Кај
сите се испитувани Ддимери и скрининг хемостаза.
Пациентките беа поделени во две групи. Во една група
(група А) по случаен избор беа рандомизирани 34
пациентките кои беа третирани со амп.Фраксипарин
0.3 мл с.к./24 часа, а во другата група (група Б) по
случаен избор беа рандомизирани 30 пациентки кои
беа третирани со амп Фраксипарин 0.3 мл с.к./24 часа
и табл.Аспирин 100 мг пер ос. Амп. Фраксипарин 0.3
мл беше аплицирано секој ден супкутано во предниот
абдоминален зид 2 см латерално од папокот. Кај сите
пациентки се направени најмалку 5 антенатални
контроли. Првата контрола е направено до 12 гн,
вториот во 20 гн, третиот до 28 гн, четвртиот до 36 гн и
петтиот преглед меѓу 36 и 40 гн.
График 1. Графички приказ на третирани пациентки
со НМХ
Во Група Б бројот на живородени деца беше 26 (86.6%)
а 4 (13.3%) завршиja со абортус (Графикон 2). Од 26
живородени деца, 2 (7.7%) беа новородени со ИУЗР, 20
(77%) новородени беа со нормална телесна тежина и 4
(15.3%) новородени беа макросомични. Преекламсија
имаше 1 (3.3%) пациентка. Предвремено одлепување на
постелка немаше кај ниедна пациентка.
Резултати
Вкупниот број на третирани жени беше 64. Во Група
А каде беа третирани 34 пациентки само со Амп.
Фраксипарин 0.3 мл с.к/24 часа беа на возраст од
21-42 год (27.4 +-8.2). Во Група Б беа третирани 30
пациентки со амп. Фраксипарин 0.3 мл с.к./24 часа и
Аспирин 100 мг пер ос. Нивната возраст беше од 18-43
год ( 28.3 +-9.3). Нетретирани пациентки ја сочинуваа
контролната група и нивниот број беше 36. Податоците
се прикажани во табела бр.1.
График 2. Графички приказ на третирани пациентки
со НМХ и Аспирин
Во Група А бројот на живородени деца беше 29 (85.2%)
а 5 (14.8%) бремености завршија со негативен исход, Во контролната група на 36 нетретирани пациентки,
4(11.7%) абортуси и 1 (2.9%) мртвородено (Графикон 1). бројот на живородени деца беше 26 (72.2%) и 10 (27.8%)
Од 29 живородени деца 3 (10.3%) новородени беа со пациентки завршија со негативен исход на бременоста,
ИУЗР, 25 (86.2%) новородени беа со нормална телесна од кои 4 (11.1%) беа мртвородени и 6 (16.6%) абортуси
тежина и 5 (17.2%) новородени беа макросомични. (Графикон 3). Преекламсија имаа 4(11.1%) пациентки.
Преекламсија имаа 3 (8.8%) испитаници. Предвремено Предвремено одлепување на постелка имаа 2 (5.5%)
одлепување на постелка немаше кај ниедна од пациентки.
испитаниците.
График 3. Графички приказ на нетретирани
пациентки
Табела 1. Вкупен број на третирани и нетретирани
пациентки
Вкупен
Бр
Живо
родени
%
Мртво
родени
%
Третирани со
НМХ
Третирани со
НМХ + Аспирин
Нетретирани
пациенти
34
29
85.2
5
14.8
30
26
86.6
4
13.3
36
26
72.2
10
27.8
во многу случај-контрола студии е поврзана со
патолошко-морфолошки промени на постелка, даваат
поткрепа за поврзаноста на хипертромботичната
состојба и плацентарно –васкуларни пореметувања.
Сепак, податоците од литература се неконсистентни
се додека проспективните кохортни студии не
покажуваат
сигнификантна
поврзаност
меѓу
хипертромботична состојба и ПВП. Поради
мултифакторијална етиологија на ПВП тешко е да се
птврди дека хипертромботичната состојба е независен
ризик фактор за ПВП. Постоечките протоколи не
препорачуваат скрининг на вродена тромбофилија
кај пациентки со претходни ПВП. Многу автори во
поновите објавени рандомизирани контролирани
кохортни студии покажале дека примената на
нискомолекуларниот хепарин може сигнификантно
да ја намали инциденцата на ПВП во наредните
бремености кај пациентки со или без вродена
тромбофилија34. Дискутабилна е сигнификантна
разлика во третманот на тромбофилија со НМХ и со
НМХ и Аспирин и ефектите врз бременоста кај тие
пациентки33.
Заклучок
Кај 2 (3.1%) третирани пациентки со амп Фраксипарин Жените во тек на бременоста се со зголемен ризик за
0.3 мл с.к. е откриено тромбоцитопенија, а кај една венска и артериска тромбемболија. Главна причина
е физиолошка хиперкоагулабилна состојба која е
(1.5%) кожна алергиска реакција.
карактеристична за бременоста. Во ризик фактори се
Во нашата студија од досегашните обработени
вклучени претходна тромбоза, тромбофилија, некои
податоци, инциденцата на преекламсија, предвремено
заболувања и некои компликаци во тек на бременоста.
одлепување на постелка, интраутерин застој во раст на
Специфичниот аспект на тромбопрофилакса во
плодот и мртвороденост (МР) е значајно сигнификантно
бременоста ги зема во предвид истовремено добрата
по ниска во Група А во споредба со контролната група,
состојба на мајката и на плодот.
и тоа ПЕ 8.82% према 16.6%, P<0.05, ПОП 0% према 5.5%,
P<0.05, ИУЗРП 10.3% према 23.1%, МР 14.8% према 27.7%, Примената на антенатална тромбопрофилакса ке
ги редуцира компликациите кај високо-ризични
P<0.05.
бремености. Постои сигнификантно значајна
Сигнификантна значајна разлика е најдено и меѓу
поврзаност на крајниот исход на бременоста кај
Група Б и контролната група, и тоа: ПЕ 3.3% према
третирани и нетретирани пациентки. Користа од
16.6%, P<0.05, ПОП 0% према 5.5%, P<0.05, ИУЗРП 7.6%
употребата на антенаталната тромбопрофилакса е
према 23.1%, P<0.05, MP 13.3% према 27.7%, (P<0.05).
поголем од евентуалните несакани ефекти на истата.
Не е најдена сигнификантно значајна разлика во
исходот на бременостите помеѓу пациентките од Група Литература А и Група Б (P>0.05).
1. James AH, Bushnell CD, Jamison MG, Myers ER. Incidence and risk factors for stroke in pregnancy and the
Компликациите кај ризичните бремености поврзани
puerperium. Obstet Gynecol. 2005; 106: 509–516.Medline
со плацентарни васкуларни пореметувања како
преекламсија, ИУЗР, предвремено одлепување на 2. James AH, Jamison MG, Biswas MS, Brancazio LR,
постелка се најчестите причини за фетален и матернален
Swamy GK, Myers ER. Acute myocardial infarction in
морбидитет и морталитет. Високата преваленца на
pregnancy: a United States population-based study.
хипертромботична состојба при бременост, опишани
Circulation. 2006; 113: 1564–1571.
3. Heit JA, Kobbervig CE, James AH, Petterson TM, Bailey
KR, Melton LJ, III. Trends in the incidence of venous
thromboembolism during pregnancy or postpartum: a
30-year population-based study. Ann Intern Med. 2005;
143: 697–706.
4. James AH, Jamison MG, Brancazio LR, Myers ER. Venous
thromboembolism during pregnancy and the postpartum period: incidence, risk factors, and mortality. Am J
Obstet Gynecol. 2006; 194: 1311–1315
5. Postpartum Hemorrhage: Prevention of Postpartum
Hemorrhage Initiative, Office of Health, Infectious
Diseases and Nutrition, Bureau for Global Health Website] http://www.pphprevention.org/pph.php. Accessed
January 28, 2007.
6. Chang J, Elam-Evans LD, Berg CJ, Herndon J, Flowers
L, Seed KA, Syverson CJ. Pregnancy-related mortality
surveillance–United States, 1991–1999. MMWR Surveill
Summ. 2003; 52: 1–8.
7. Bremme K, Ostlund E, Almqvist I, et al. Enhanced
thrombin generation and fibrinolytic activity in the
normal pregnancy and the puerperium. Obstet Gynecol.
2001;13: 115-119.
8. Bremme KA. Hemostatic changes in pregnancy. Ballieres Best Pract Res Clin Haematol. 2003;16: 153-168.
9. Comp PC, Thurnau GR, Welsh J, Esmon CT. Functional
and immunologic protein S levels are decreased during
pregnancy. Blood. 1986;68: 881-885
10. Stirling Y, Woolf L, North WRS, et al. Haemostasis in
normal pregnancy. Thromb Haemost. 1984; 52: 176-182.
11. Gordon M. Maternal Physiology in Pregnancy. In: Gabbe
S, Niebyl J, Simpson J, eds. Normal and problem pregnancies (ed 4th). NYC: Churchill Livingstone; 2002:63-92.
12. Macklon NS, Greer IA, Bowman AW. An ultrasound
study of gestational and postural changes in the deep
venous system of the leg in pregnancy. Br J Obstet Gynaecol. 1997;104:191-197.
13. Whitty J, Dombrowski M. Respiratory diseases in pregnancy. In: Gabbe S, Niebyl J, Simpson J, eds. Normal and
Problem Pregnancies (ed 4th). NYC: Churchill Livingstone; 2002:1033-1064.
14. Danilenko-Dixon DR, Heit JA, Silverstein MD, et al.
Risk factors for deep vein thrombosis and pulmonary
embolism during pregnancy or post partum: a population-based, case-control study. Am J Obstet Gynecol.
2001;184:104-110.
15. Carr MH, Towers CV, Eastenson AR, et al. Prolonged
bedrest during pregnancy: does the risk of deep vein
thrombosis warrant the use of routine heparin prophy-
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
laxis? J Maternal Fetal Med. 1997;6:264-267.
Kovacevich GJ, Gaich SA, Lavin JP, et al. The prevalence of thromboembolic events among women with
extended bed rest prescribed as part of the treatment
for premature labor or preterm premature rupture of
membranes. Am J Obstet Gynecol. 2000;182:1089- 1092. Sikovanyecz J, Orvos H, Pal A, et al. Leiden mutation,
bed rest and infection: simultaneous triggers for maternal deep-vein thrombosis and neonatal intracranial
hemorrhage? Fetal Diagn Ther. 2004;19:275-277.
Pabinger I, Grafenhofer H, Kyrle PA, et al. Temporary
increase in the risk for recurrence during pregnancy
in women with a history of venous thromboembolism.
Blood. 2002;100:1060-1062.
Brill-Edwards P, Ginsberg JS, Gent M, et al; Recurrence
of Clot in This Pregnancy Study Group. Safety of withholding heparin in pregnant women with a history of
venous thromboembolism. N Engl J Med. 2000;343:14391444.
De Stefano V, Martinelli I, Rossi E, et al. The risk of recurrent venous thromboembolism in pregnancy and
puerperium without antithrombotic prophylaxis. Br J
Haematol. 2006;135:386-391
Lindqvist P, Dahlback B, Marsal K. Thrombotic risk
during pregnancy: a population study. Obstet Gynecol.
1999;94:595-599
Jacobsen AF, Skjeldestad FE, Sandset PM. Incidence and
risk patterns of venous thromboembolism in pregnancy
and puerperium—a register-based case- control study.
Am J Obstet Gynecol. 2008;198:233 e231-237
Larsen TB, Sorensen HT, Gislum M, et al. Maternal
smoking, obesity, and risk of venous thromboembolism during pregnancy and the puerperium: a population- based nested case-control study. Thromb Res.
2007;120:505-509.
Hatasaka HH. Recurrent miscarriage epidemiologic
factors, definitions and incidence. Clin Obstet Gynecol.
1994;37: 625-634.
Sanson BJ, Friederich PW, Simioni P, et al. The risk of
abortion and stillbirth in antithrombin, protein C, and
protein S-deficient women. Thromb Haemost. 1996;75:
387-388.
Haverkate F, Samama M. Familial dysfibrinogenemia
and thrombophilia: report on a study of the SSC
Subcommittee on Fibrinogen. Thromb Haemost.
1995;73: 151-161.
Martinelli P, Grandone E, Colaizzo D, et al. Familial
thrombophilia and the occurrence of fetal growth
28.
29.
30.
31.
32.
restriction. Hematologica. 2001;86: 428-4 Greer IA. Pathological processes in pregnancy-induced
hypertension and intrauterine growth retardation `an
excess of heated blood.’ In Greer IA, Turpie AGG, Forbes
CD, eds. Haemostasis and Thrombosis in Obstetrics
and Gynaecology. London, England: Chapman and Hall;
1992: 163-202.
Kupferminc MJ, Eldor A, Steinman N, et al. Increased frequency of genetic thrombophilia in women with complications of pregnancy. N Engl J Med. 1999;340: 9-13.
Wiener-Megnagi Z, Ben-Shlomo I, Goldberg Y, Shalev E.
Resistance to activated protein C and the Leiden mutation: high prevalence in patients with abruptio placentae. Am J Obstet Gynecol. 1998;179: 1565-1567
The role of aspirin in women’s health, Freek WA
Verheugt1 and Antoinette C Bolte2, 2011 June 30. doi:
10.2147/IJWH.S18033
Schneider D, Heilmann L, Harenberg J. [Placental transfer of low-molecular weight heparin]. Geburtshilfe Frau-
33.
34.
35.
36.
enheilkd. 1995; 55: 93–98
Low molecular weight heparin versus no treatment
in women with previous severe pregnancy complications and placental findings without thrombophilia
Kupferminc M et al, Blood Coagul Fibrinolysis. 2011
Mar;22(2):123-6. doi: 10.1097/MBC.0b013e328343315c.
Thromboprophylaxis improves the live birth rate in
women with consecutive recurrent miscarriages and
hereditary thrombophilia Carp H et al, J Thromb Haemost. 2003 Mar;1(3):433
Аspirin or anticoagulants for treating recurrent miscarriage in women without antiphospholipid syndrome,
Kaandorp S et al, Cochrane Database Syst Rev. 2009 Jan
21;(1):CD004734.doi: 10.1002/14651858.CD004734.pub3
Thromboprophylaxis for recurrent miscarriage in
women with or without thrombophilia. HABENOX:
a randomised multicentre trial, Visser J et al, Thromb
Haemost. 2011 Feb;105(2):295-301. doi: 10.1160/TH10-050334. Epub 2010 Nov 23
ANTENATAL THROMBOPROPHYLAXIS IN PREVENTION OF NEGATIVE OUTCOME IN RISK PREGNANCY
Rexhepi M.1,2, Besimi F.1,2, Rufati N.1,2, Alili A.2, Bajrami S.1,3
1
Clinical Hospital Tetovo, Department of Obstetric-Gynecology1
2
State University of Tetovo, Faculty of Medicine2
3
Clinical Hospital Tetovo, Department of Neonatology3
ABSTRACT
Objective: The aim of this study is to examine how antenatal thromboprophylaxis (AT) with low molecular weight
heparin (LMWH) and aspirin will increase the percentage of live births.
Material and Methods: The study was a prospective randomized controlled trial in obstetric-gynecology
department at the Clinical Hospital Tetovo which included 64 pregnant women over age 18 with previous
complicated pregnancies. The patients were divided into 2 groups: Group A - 34 patients who were treated with
low molecular weight heparin 0.4 ml . sc/24 h. Group B - 30 patients who were treated with low molecular weight
heparin 0.4 ml. sc/24 h and Aspirin 100 mg per OS. The control group consisted of 36 untreated women.
Results: The total number of pregnant women tested was 64. In Group A the number of live births was 29 (85.2 %),
5 (14.8 %) pregnancies ended with a negative outcome, In Group B the number of live births was 26 (86.6 %) and 4 (
13.3 % ) ended with abortion. In the control group of 36 untreated patients, the number of live births was 26 (72.2
%) and 10 (27.8 %) patients resulted with negative adverse of pregnancy.
The incidence of pregnancies with adverse outcomes is statistically significant lower in group A compared with
the control group (P <0,05). Significant difference was found between group B and the control group (P <0,05). Not
found significant difference in the outcome of pregnancies among patients of group A and group B.
Conclusion: Treatment of high-risk pregnancies with LMWH and Aspirin significantly reduces the negative
outcome of the same.
Keywords: risk pregnancy, antenatal thromboprophylaxis, low molecular weight heparin, aspirin.
TRANS-RADIAL VERSUS TRANS-FEMORAL APROACH IN FEMALE
STEMI PATIENTS - TWO YEARS FOLLOW-UP
ТРАНС-РАДИЈАЛЕН НАСПРОТИ ТРАНС-ФЕМОРАЛЕН ПРИСТАП КАЈ
ПАЦИНЕТИТЕ ОД ЖЕНСКИ ПОЛ СО СТЕМИ - ДВЕ ГОДИНИНСКО
ИСКУСТВО
Antov S.1, Kedev S.1, Kalpak O.1, Kostov J.1, Spiroski I.1, Pejkov H.1, Vasilev I.2, Asani V.3
University Clinic of Cardiology, Medical Faculty, University of St Cyril and Methodius, Vodnjanska 17,
1000 Skopje, Macedonia,
1
2
Clinical hospital-Bitola,
3
Clinical hospital-Tetovo
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 317 -323
ABSTRACT
Aim:To compare the outcome of transradial access (TRA) for female patients that underwent primary percutaneous
coronary intervention (PPCI) in ST elevation myocardial infarction (STEMI) with the default transfemoral access
(TFA).
Background:Female patients possess a risk for poorer outcome in STEMI that need better strategy for the
management. There is possibility that TRA for PPCI would provide better outcome than TFA especially in female
patients with STEMI.
Methods:We studied data of female patients with acute STEMI that underwent PPCI from registry of PCI during
transitional access period in our center from default TFA to TRA, within the year of 2007 to 2010. Major bleeding
complications, early death rates, and overall MACE rates (composite of death, stroke, re MI and TVR) after 2 years
follow-up were compared between TRA and TFA.
Results:There were 418 female patients (age range 30 to 86 years) out of 1808 patients in the registry that
underwent PPCI in STEMI during that period. The procedures were 261 with TRA and 157 with TFA. The 30-days
and 1 year mortality rates were lower in TRA compared to TFA (6.9% vs 14.6%, p=0.009, and 8.8% vs 15.3%, p=0.032,
respectively). After 2 years follow-up, the overall MACE rates were similar between TRA and TFA (26.4% vs 31.2%,
p=0.17). The major bleeding and non-CABG bleeding rates were more favorable for TRA than TFA (3.4% vs 14%,
p<0.001, and 1.5% vs 5.7 %, p=0.019).
Conclusion:Transradial access for female patients that underwent primary PCI provides less bleeding complications
and better early outcome after acute STEMI. These data suggest favorability of transradial access as the default
interventional access for female patients over the transfemoral access.
Key words: gender, female, primary percutaneous interventions, STEMI, bleeding, transradial approach
Introduction
Clinical trial and registry data have demonstrated that
individuals with ST-elevation myocardial infarction
(STEMI) have differing short-term prognoses and
responses to therapies [1]. An invasive strategy including
percutaneous coronary intervention (PCI) improves
clinical outcomes in patients with STEMI including
female patients [2, 3]. Primary PCI (PPCI) is an optimal
strategy to re-open the occluded coronary artery (culprit
vessel) and improved the outcome of patients with STEMI Methods
[2, 4, 5].
We studied data of female patients with acute STEMI that
Access site selection is an important procedural issue underwent PPCI from registry of PCI during transitional
in PPCI. Women are at particular risk for bleeding and access period in our center from default TFA to TRA,
vascular complications after PCI. Transfemoral approach within the year of 2007 to 2010. The registry recruited
(TFA) has been associated with higher rate of access site all-comers patients regardless of presentation in acute
bleeding and vascular complicationsin comparison with STEMI. Major bleeding complications, early death rates,
transradial approach (TRA). This has been particularly and overall MACE rates (composite of death, stroke, re MI
evident with the aggressive use of antithrombotic and and TVR) after 2 years follow-up were compared between
antiplatelet treatment in patients with acute coronary TRA and TFA.
syndrome (ACS) [6, 7]. Vascular access site complications
All patients underwent diagnostic coronary angiography
have been shown to be associated with worse outcomes
within 24h (STEMI). Percutaneouscoronary intervention
[8, 9]. Recent randomized trials found that TRA has been
was performed to treat ischaemic symptoms only for
associated with less bleeding events, lower vascular access
stenosis 70% in severity or culprit left main coronary
site complication, and better clinical outcomes compared
artery stenosis of 50%. Primary PCI was performed in
with TFA in acute STEMI patients undergoing PPCI [10,
418 female patients. Through the RA access underwent
11]. SAFE-PCI trial for women was the first registry261(62%) and in 157(38%) TF aproach was used. Procedural
based randomized trial in the United States that suggests
and clinical data were entered into a dedicated database
that an initial strategy of using the radial artery in the
by the interventional cardiologist immediately after the
arm as the entry point for cardiac catheterization or
completion of the procedure. These data were open for
percutaneous coronary intervention (PCI) in women has
evaluation and audit by the health administration and
potential for reducing bleeding complications. The radial
public health insurance administration.
artery offered an advantage that is readily accessible due
to its superficial anatomy, regardless of patient body Vascular access
mass index, and its close proximity to the radial bone,
The radial artery was accessed after local infiltration with
which makes haemostasis easier [12].
1–1.5 mL 2% lidocaine, using counter puncture technique
However, patients with STEMI differ from those with with a 20 G plastic iv cannula and 0.025 in mini guideNSTEACS because they are exposed to more potent wire of 45 cm and followed by 6 Fr hydrophilic introducer
antithrombotic therapies, have higher risk-adjusted rate sheath (Terumo, Japan) placement. Spasmolytic cocktail
of bleeding complications [13, 14], and undergo PCI with (5 mg verapamil) was given intra-arterially through the
much higher frequency than patients with NSTEACS. radial sheath. Femoral artery access was obtained with a
There are limited data available regarding the outcome in modified Seldinger technique. After local infiltration with
unselected patients with, treated by TRA PCI in dedicated 3–5 ml 2% lidocaine, the femoral artery was cannulated
radial centres [15].
with 17G needle and 0.035 in guide-wire, followed by 10
cm 6 Fr introducer sheath placement. Interventional
Since 2005, TRA was gradually adopted in our centre and
procedures Standard guide-catheters were used to
in 2009 became default access, replacing TFA in most of
perform PPCI (standard shapes like Judkins, EBU, Amplatz,
the elective and emergency PCI procedures.
etc.) mostly 6Fr and occasionally 5Fr, for both radial and
The objective was to compare the outcome of transradial TFA. Standard guide-wires for PCI, mostly Balance Middle
access (TRA) for female patients that underwent primary Weight (Abbott Vascular, USA), and other wires, were used
percutaneous coronary intervention (PPCI) in ST according to the case specificity, without access strategyelevation myocardial infarction (STEMI) with the default related preference. Percutaneous coronary intervention
transfemoral access. All procedures were performed by only on the infarct related artery was recommended.
the seven high volume operators (each performing more Infarct-related artery flow was determined before and
than 400 TRA procedures annually), experienced in after the PPCI procedure using the TIMI (Thrombolysis
routine for PCI in STEMI.
in Myocardial Infarction) score [16]. Stent choice between
drug eluting and bare metal was left to the operator’s other cardiovascular causes within 30 days after the
discretion. Manual thrombus aspiration was performed index procedure.
in cases with evidently high thrombus burden.
Major vascular access site complication was defined as
any access site-related haemorrhage requiring red blood
Anticoagulation and antiplatelet treatments
cell transfusion, delayed hospital discharge, or requiring
Before PPCI, patients were treated with intravenous a surgical vascular repair [17].
bolus of unfractioned heparin (100 IU/kg), aspirin (300
Major bleeding was defined as bleeding that (I) was fatal,
mg followed by 100 mg/day indefinitely), and clopidogrel
(II) resulted in transfusion of 2 units of blood, (III) caused
loading dose (600 mg followed by 75 mg/day for at
substantial hypotension with the need for inotropes,
least 1 year). When required, abciximab was given by
(IV) needed surgical intervention, (V) caused severely
intracoronary administration or intravenous bolus of
disabling sequelae, (VI) was intracranial and symptomatic
0.25 mg/kg followed by 0.125 mg/kg/min infusion for 12 h
or intraocular and led to significant visual loss; or (VII)
using weight-adjusted protocol. After completion of PCI,
led to a decrease in haemoglobin of at least 50 g/L [18].
weight-adjusted dosage protocol of heparin infusion was
Door-to-balloon time was defined as the time from
continued for 24 or 12 h protocol of abciximab.
admission until the first balloon inflation at the culprit
Haemostasis management
lesion [19].
Radial artery sheath was removed immediately after the
Procedural success was determined by angiographic
procedure and haemostasis was achieved by a simple
success, defined as the achievement of a minimum
bandage compression or TR band (Terumo, Japan).
stenosis diameter reduction to, 20% in the presence of
Patients had no mobility restriction after the procedure.
grade 3 TIMI flow [20].
The simple bandage compression was applied with 4–6
small elastic bands compressing the radial artery at the Procedural time was calculated as the time needed
puncture site. The TR band was applied by inflating 13–15 from the local anaesthesia injection until guide catheter
mL of air at the puncture site. After each hour, TR band removal.
was gradually deflated and totally removed after 4h. Fluoroscopy time was also recorded.
Patients had no mobility restriction after the procedure.
In patients with TFA, femoral artery sheath was removed
after 3–4h from the sheath insertion and haemostasis Data were expressed as mean+standard deviation for
was achieved by manual compression of 15–20min normally distributed numeric variables and if it is
followed by prolonged weight compression placement. not fitting a normal distribution, reported as median
The patient remained in bed thereafter, with restricted (minimum–maximum). Percentages were used to
mobility, in the following 6h (9–10h in total from the express categorical variables. Categorical variables
sheath insertion). Vascular closure devices were not used. were compared with the x2 test or Fisher’s exact test.
Student’s t-test or Mann–Whitney U-test was used to
Study endpoints
compare differences between two groups (continuous
Major bleeding complications, early death rates, and data) when appropriate. Treatment effects between the
overall MACE rates (composite of death, stroke, re MI and STEMI and NSTEACS groups were analysed by univariate
TVR) after 2 years follow-up were compared between TRA log-regression and reported as odds ratio (OR) with the
and TFA.
corresponding 95% confidence interval (CI), calculated
for the endpoints. All reported p-values are two-sided and
Definitions
p-values of, 0.05 were considered to identify statistically
A diagnosis of STEMI was made with typical clinical
significant differences. All statistical analysis was
presentation when new ST-segment elevation was
performed using PASW.
present at the J point in two or more contiguous leads.
Cardiovascular death were defined as: acute MI, sudden
Results:
cardiac death, death due to heart failure, death due to
stroke, death due to cardiovascular procedures, death There were 418(23%) female and 1390(77%) male patients
due to cardiovascular haemorrhage, and death due to out of 1808 patients in the registry that underwent PPCI in
STEMI during that period. TRA was used in (64%) patients Table 2 STEMI female patients 2 years follow-up
from which male were 901(78%) and 261(22%) were female.
N = 646
Male (N =489) Female (N=157)
p
The 30-days and one year mortality rates were without
0.267
138 (28.2%)
192(21.3%)
MACE-2 year
statistical significance in both groups (4,8vs6,9%, p=0.117
0.040
23 (14.6%)
45 (9.2%)
Death 30 day
0.059
24 (15.3%)
50 (10.2%)
Death 1 year
and 6,4% vs 8,8%, p=0,119). Major bleeding and MACE-2
0.108
22 (14.0%)
49 (10.0%)
Major Bleeding
years rates were lower in the male group (1,2% vs 3,4%,
0.254
9
(5.7%)
20
(4.1%)
Non-CABG
bleeding
p=0,020 and 21% vs 26,4%, p=0,049). Non-CABG bleeding
rates were simillar in both groups (1% vs 1,5%, p=0,331)
(Table 1) (Figure 1).
Table 1 TRA STEMI female patients 2 years follow-up
N = 1162
MACE-2 year
Death 30 day
Death 1 year
Major Bleeding
Non-CABG bleeding
Male (N =901)
Female (N=261)
p
192 (21.3%)
43 (4.8%)
58 (6.4%)
11 (1.2%)
9 (1.0%)
69 (26.4%)
18 (6.9%)
23 (8.8%)
9 (3.4%)
4 (1.5%)
0.049
0.117
0.119
0.020
0.331
Figure 2 Kaplan –Meier curved showed worse outcome
in two years survival in female group
Figure 1 Kaplan-Meier curve for 2-years survival
showed worse outcome in the female group.
TFA was used in 646 patient from which 489 (76%)patient
were male and 157(24%) were female. The 30-day mortality
rate were lower in the male group (9,2vs14,6%, p=0,040).
The one year mortality rates, major bleeding and NONCABG bleeding were without statistical significanse in
both groups (10,2%vs15,3%, p=0,059, 10%vs14%, p=0,108
and 4,1% vs 5,7%, p=0,254). Also after 2 years follow up, the
overall MACE rates were simillar in both groups (21.3%vs
28.2%, p=0,267) (Table 2) (Figure 2).
Age range was 30 to 86 years. In 261 patients TRA was
default access and in 157 TFA. The 30-days and 1 year
mortality rates were lower in TRA group compared to
TFA group (6.9% vs 14.6%, p=0.009, and 8.8%vs15.3%,
p=0.032). After 2 years follow-up, the overall MACE rates
were similar between TRA and TFA (26.4% vs 31.2%,
p=0.17). The major bleeding and non-CABG bleeding rates
were significantly lower for TRA than TFA (3.4% vs 14%,
p<0.001, and 1.5 vs 5.7 %, p=0.019).
N = 418
TRA (N =261)
TFA (N=157)
p
MACE-2 year
Death 30 day
Death 1 year
Major Bleeding
Non-CABG bleeding
69 (26.4%)
18 (6.9%)
23 (8.8%
9 (3.4 %)
4 (1.5 %)
49 (31.2%)
23 (14.6%)
24 (15.3%)
22 (14%)
9 (5.7 %)
0.174
0.009
0.032
< 0.001
0.019
Discusion:
Safe-PCI was the first-ever randomized trial to compare
interventional access strategies in women found distinct
advantages with radial access over the more traditional
femoral route, with a trend toward a reduction of
Engl J Med 1999;341:1413–1419.
bleeding and vascular complications by about 60 percent
through radial access. The conclusion of this trial was 5. Dalby M, Bouzamondo A, Lechat P, Montalescot G.
that there are no vascular or bleeding complication
Transfer for primary angioplasty versus immediate
differences in the femoral versus radial approach in
thrombolysis in acute myocardial infarction: a metawomen undergoing PCI, but in the overall group of either
analysis. Circulation 2003;108:1809–1814.
catheterization or PCI there was indeed a difference and
6. Steg PG, Huber K, Andreotti F, Arnesen H, Atar D,
the radial artery approach had less bleeding and less
Badimon L, Bassand JP, De Caterina R, Eikelboom JA,
vascular complication [21]. There no other known studies
Gulba D, Hamon M, Helft G, Fox KA, Kristensen SD,
about the TRA approach in PPCI in female patients
Rao SV, Verheugt FW, Widimsky P, Zeymer U, Collet
presenting with STEMI. Our observations in 261 female
JP. Bleeding in acute coronary syndromes and percupatients in which the TRA was the default access, and
taneous coronary interventions: position paper by the
in 151 patients the TFA in which was default access, all
Working Group on Thrombosis of the ESC. Eur Heart J
presenting with STEMI, showed lower rates of 30 days
2011;32:1854–1864.
and one year mortality in the TRA group, reduced major
7. Mehran R, Pocock SJ, Stone GW, Clayton TC, Dangas GD,
bleeding complications in the TRA group, and the 2-years
Feit F, Manoukian SV, Nikolsky E, Lansky AJ, Kirtane A,
follow up showed similar MACE rates in the both groups.
White HD, Colombo A, Ware JH, MosesJW, OhmanEM.
Associations of major bleeding and myocardial infarcConclusion:
tion with the incidence and timing of mortality in patients pre-stenting with non-ST-elevation acute coroTransradial access for female patients that underwent
nary syndromes: a risk model from the ACUITY trial.
primary PCI provides less bleeding complications and
Eur Heart J 2009;30:1457–1466.
better early outcome after acute STEMI. These data
suggest favorability of transradial access as the default 8. Doyle BJ, Ting HH, Bell MR, Lennon RJ, Mathew V, Singh
interventional access for female patients over the
M, Holmes DR, Rihal CS. Major femoral bleeding comtransfemoral.
plications after percutaneous coronary intervention:
References:
incidence, predictors, and impact on long-term survival
among 17,901 patients treated at the Mayo Clinic from
1994 to 2005. J Am Coll Cardiol Intv 2008;1:202–209.
1. Abbott JD, Ahmed HN, Vlachos HA, Selzer F, WilliamsDO.
Comparison of outcome in patients with ST-elevation 9. Elbarouni B, Elmanfud O, Yan RT, Fox KA, Kornder JM,
Rose B, Spencer FA, Welsh RC, Wong GC, Goodman SG,
versus non-ST-elevation acute myocardial infarction
Yan AT. Temporal trend of in-hospital major bleeding
treated withpercutaneous coronary intervention (from
among patients with non ST-elevation acute coronary
the National Heart, Lung, and Blood Institute Dynamic
syndromes. Am Heart J 2010;160:420–427.
Registry). Am J Cardiol 2007;100:190–195.
2. Keeley EC, Boura JA, Grines CL. Primary angioplasty 10. Ge´ne´reux P, Mehran R, Palmerini T, Caixeta A, Kirtane
AJ, Lansky AJ, Brodie BR, Witzenbichler B, Mockel M,
versus intravenous thrombolytic therapy for acute
Guagliumi G, Peruga JZ, Dudek D, Fahy MP, Dangas G,
myocardial infarction: a quantitative review of 23 ranStone GW. Radial access in patients with ST-segment
domized trials. Lancet 2003;361:13–20.
elevation myocardial infarction undergoing primary
3. Mehta SR, Cannon CP, Fox KA, Wallentin L, Boden WE,
angioplasty in acute myocardial infarction: the HORISpacek R, Widimsky P, McCullough PA, Hunt D, BraunZONS-AMI trial. EuroIntervention 2011;7:905–916.
wald E, Yusuf S. Routine vs selective invasive strategies
in patients with acute coronary syndromes: a collabora- 11. Romagnoli E, Biondi-Zoccai G, Sciahbasi A, Politi L, Rigattieri S, Pendenza G, Summaria F, Patrizi R, Borghi A,
tive meta-analysis of randomized trials. JAMA 2005;293:
Di Russo C, Moretti C, Agostoni P, Loschiavo P, Lioy E,
2908–2917.
Sheiban I, Sangiorgi G. The RIFLE-STEACS (Radial Ver4. Zijlstra F, Hoorntje JC, de Boer MJ, Reiffers S, Miedema
sus Femoral Randomized Investigation in ST-Elevation
K, Ottervanger JP, van ’t Hof AW, Suryapranata H. LongAcute Coronary Syndrome) study. J Am Coll Cardiol
term benefit of primary angioplasty as compared with
2012;60:2481–2489.
thrombolytic therapy for acute myocardial infarction. N
12. Kedev S. Radial or femoral approach for patients with
acute coronary syndrome. Cardiology International,
Winter 2012;45–49.
18.
13. Mathews R, Peterson ED, Chen AY, Wang TY, Chin CT,
Fonarow GC, Cannon CP, Rumsfeld JS, Roe MT, Alexander KP. In-hospital major bleeding during ST-elevation 19.
and non-ST-elevation myocardial infarction care: derivation and validation of a model from the ACTION Registryw-GWTGTM. Am J Cardiol 2011;107:1136–1143.
ing in percutaneous coronary intervention. J Am Coll
Cardiol Intv 2011;4:191–197.
Cannon CP, Braunwald E, McCabe CH, Antman EM. The
Thrombolysis in Myocardial Infarction (TIMI) trials: the
first decade. J Interv Cardiol 1995;8:117–135.
Berger PB, Ellis SG, Holmes DR Jr, Granger CB, Criger
DA, Betriu A, Topol EJ, Califf RM. Relationship between
delay in performing direct coronary angioplasty and
early clinical outcome in patients with acute myocardial
infarction: results from the Global Use of Strategies to
Open Occluded Arteries in Acute Coronary Syndromes
(GUSTO-IIb) trial. Circulation 1999;100:14–20.
14. Tatu-Chitoiu G, Cinteza M, Dorobantu M, Udeanu M,
Manfrini O, Pizzi C, Vintila M, Ionescu DD, Craiu E,
Burghina D, Bugiardini R. In-hospital case fatality rates
for acute myocardial infarction in Romania. CMAJ 2009; 20. Smith SC Jr, Feldman TE, Hirshfeld JWJr, Jacobs AK,
180:1207–1213.
Kern MJ, King SB III, Morrison DA, O’Neill WW, Schaff
HV, Whitlow PL, Williams DO, Antman EM, Smith SC Jr,
15. Mehta SR, Jolly SS, Cairns J, Niemela K, Rao SV, Cheema
Adams CD, Anderson JL, Faxon DP, Fuster V, Halperin JL,
AN, Steg PG, Cantor WJ, Dzˇavı´k V, Budaj A, Rokoss M,
Hiratzka LF, Hunt SA, Jacobs AK, Nishimura R, Ornato
Valentin V, Gao P, Yusuf S; for the RIVAL Investigators.
JP, Page RL, Riegel B. ACC/AHA/SCAI 2005 guideline
Effects of radial versus femoral artery access in patients
update for PCI. J Am Coll Cardiol 2006;47:1–121.
with acute coronary syndromes with or without ST-segment elevation. J Am Coll Cardiol 2012;60:2490–2499.
21. Hess CN, Rao SV, Kong DF, Aberle LH, Anstrom KJ, Gib16. TIMI Study Group. The Thrombolysis in Myocardial
Infarction (TIMI) trial. Phase I findings. N Engl J Med
1985;312:932–936.
17. Verheugt FW, Steinhubl SR, Hamon M, Darius H, Steg
PG, Valgimigli M, Marso SP, Rao SV, Gershlick AH, Lincoff AM, Mehran R, Stone GW. Incidence, prognostic impact and influence of access and nonaccess site bleed-
son CM, Gilchrist IC, Jacobs AK, Jolly SS, Mehran R, Messenger JC, Newby LK, Waksman R, Krucoff MW., Embedding a randomized clinical trial into an ongoing registry
infrastructure: unique opportunities for efficiency in
design of the Study of Access site For Enhancement of
Percutaneous Coronary Intervention for Women (SAFEPCI for Women). Am Heart J. 2013 Sep;166(3):421-8. doi:
10.1016/j.ahj.2013.06.013. Epub 2013 Jul 23.
ТРАНС-РАДИЈАЛЕН НАСПРОТИ ТРАНС-ФЕМОРАЛЕН ПРИСТАП КАЈ ПАЦИНЕТИТЕ ОД
ЖЕНСКИ ПОЛ СО СТЕМИ - ДВЕ ГОДИНИНСКО ИСКУСТВО
Антов С.1,Кедев С.1, Калпак О.1, Костов Ј.1, Спироски И.1, Пејков Х.1, Василев И.2 Асани В.3
1
Медицински факултет, Универзитет Св Кирил и Методиј, Скопје, Македонија,
2
Клиничка болница -Битола,
3
Клиничка болница-Тетово
АБСТРАКТ
Цел:Да се спореди исходот на транс-радијалниот пристап (ТРП) кај пациентите од женски пол со СТЕМИ
подвргнати на примарни перкутани коронарни интервенции (ППКИ) со исходот на транс-феморалниот пристап
Позадина: Пациентите од женски пол со СТЕМИ покажуваат полош исход и имаат потреба од подобра
стратегија во лекувањето. Се покажа можност дека ТРП за ППКИ може да обезбеди подобар исход од ТФП
посебно кај пациентите од женски пол со СТЕМИ.
Методи:Беа анализирани податоците од пациентите од женски пол со СТЕМИ подвргнати на ППКИ во
нашиот центар во транзициониот период од транс-феморален на транс-радијален пристап од 2007 до 2010
година. Компликациите од големи крварења, стапката на ран морталитет и степенот на сите големи несакани
кардиолошки настани (MACE) претставени како збир од: смрт, мозочен удар, ре-инфаркт на миокардот и
повторна реваскуларизација на засегнатиот крвен сад, беа споредувани помеѓу ТРП и ТФП во период на
следење од 2 години.
Резултати:Опфатени беа 418 пациенти од женски пол во возрастна рамка од 30 до 86 години, од вкупно 1808
пациенти подвргнати на ППКИ при СТЕМИ во тој период. Преку ТРП беа направени 261 процедура, а преку
ТФП 157. Смртноста во тек на 30 дена и една година беа пониски кај ТРП споредено со ТФП (6.9% vs 14.6%,
p=0.009, и 8.8% vs 15.3%, p=0.032). Резултатите по 2 годишното следење и MACE стапката беше скоро еднаква
помеѓу ТРП и ТФП (26.4% vs 31.2%, p=0.17).
Заклучок:Транс-радијалниот пристап кај пациентите од женски пол со СТЕМИ кои се подвргнуваат на ППКИ
обезбедува помалку крваречки компликации и подобар ран исход. Овие податоци сугерираат дека ТРП има
предност над ТФП и треба да биде претпочитан пристап посебно кај пациентите од женски пол.
Клучни зборови: женски пол, примарни перкутани коронарни интервенции, СТЕМИ, крварење,
трансрадијален пристап
TRAJTIMI KIRURGJIK I OPERACIONEVE TE PLANIFIKUARA DHE
APLIKIMI I ANTIBIOTIKËVE
SURGICAL TREATMENT OF PLANNED OPERATIONS AND APPLICATION
OF ANTIBIOTICS
Avdaj A.1, Namani S.2, Rramanaj Sh.3, Avdaj A.4
1
Departamenti i Kirurgjisë, Spitali Rajonal Prizren, Kosovë
Klinika Infektive, QKUK, Prishtinë, Kosovë
2
Qendra Kryesore e Mjekësisë Familjare, Prizren, Kosovë
3
4
Fakulteti i Mjekësisë, Universiteti i Prishtinës, Kosovë
Autori korespondent: Afrim Avdaj, e-mail: avdajafrim@yahoo.com
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 324 -330
REZYME:
Përdorimi preoperativ i antibiotikëve arsyetohet jo vetëm për qëllime profilaktike. por edhe për shkak të luftës
kundër infeksioneve intrahospitalore.
Qëllimi i këtij studimi ishte të analizohet trajtimi kirurgjik i operacioneve të planifikuara si dhe aplikimi
preoperativ i antibiotikëve te operacionet e planifikuara.
Metodologjia: Në këtë punim retrospektiv kemi analizuar 100 pacientë të trajtuar kirurgjikisht, është analizuar
diagnoza intraoperatore, mënyra e trajtimit, lloji i incizionit, teknikat kirurgjikale, kohëzgjatja e qëndrimit në
spital, kohëzgjatja dhe mënyra e përdorimit të antibiotikëve.
Rezultatet: Te 38 pacient me kolecystektomi laparaskopike, kohëzgjatja mesatare e qëndrimit nё spital dhe e
trajtimit me antibiotikë ka qenë 2 ditë. Shumica prej tyre (n=34) janë trajtuar me 1 antibiotik, ndërsa 4 pacientë
me 2 antibiotikë. Te 17 raste me kolecystektomi të hapura, kohëzgjatja mesatare e trajtimit me antibiotikë dhe
mesatarja e qëndrimit nё spital ishte 5.5 ditë; prej tyre 7 pacientë janë trajtuar me 2 antibiotikë, ndërsa 10 me
1 antibiotik. Te 23 raste të trajtuara nga hernia, kohëzgjatja mesatare e trajtimit me antibiotik intravenoz dhe
e qëndrimit nё spital ishte 4.5 ditë; 12 janë trajtuar me dy antibiotikë dhe 3 raste me një antibiotik . Trajtimi
i patologjive të regjionit anorektal është realizuar tek 13 pacientë. Koha mesatare e trajtimit me antibiotikë
intravenoz ka qenë 3.9 ditë, ndërsa mesatarja e qëndrimit në spital ishte 4.3 ditë.
Përfundim: Numri më i madh i të operuarve elektivë kanë qenë rastet me kolecystektomy laparoskopike.
Kohëzgjatja e trajtimit me antibiotikë dhe e qëndrimit në spital ishin më të larta te rastet tona krahasuar me të
dhënat nga literatura.
Fjalë kyç: Antibiotikët, trajtimi kirurgjik.
HYRJE
Depërtimi i mikroorganizmave nga portat hyrëse
dhe nga vatrat lokale te infeksionit dhe inflamacionit
në qarkullimin e gjakut manifestohet si infeksion i
gjeneralizuar në formë të bakteriemisë, pyemisë, sepsës
dhe toksemisë.
shkaktarët e sëmundjeve infektive në brendinë e
organizmit, substancat dezinfektuese dhe antiseptike,
të cilat asgjësojnë shkaktarët e infeksioneve jashtë
organizimit dhe në sipërfaqen e trupit, dhe substancat
(pesticidet) bartësit e sëmundjeve infektive, si: insektet,
minjtë etj. (1, 2, 3).
Substancat që përdoren kundër infeksioneve janë:
substanca kemioterapeutike të cilat shkatërrojnë Infeksionet intrahospitalore janë infeksione të cilat
pacienti i ka fituar gjatë kohës së qëndrimit në spital,
ndërsa infeksionet e kryqëzuara janë infeksione të fituara
nga i sëmuri tjetër ose nga personeli spitalor. Duke qenë
se rezistenca e mikroorganizmave paraqet problem
global serioz, përdorimit preoperativ të antibiotikëve i
është kushtuar rëndësi e posaçme në vitet e fundit. Ne
një studim është hulumtuar efikasiteti i ceftazidimes
si një antibiotik profilaktik për të parandaluar
infeksionet kirurgjikale te pacientët me kolecystektomi
laparoskopike. Sipas këtij studimi pavarësisht kohëzgjatjes
se operacionit, incidencës së perforacionit perioperator të
tëmthit, derdhjes se gurëve, gjakderdhjeve perioperative,
kohëzgjatja postoperative në spital dhe statistikat në
lidhje me infeksionet kirurgjikale nuk kanë pësuar asnjë
ndryshim.(4, 5).
(akute, subakute ose kronike). Te gjendjet akute kemi
përdor një antibiotik, te gjendjet subakute kemi përdor
2 antibiotikë, ndërsa te ato kronike një antibiotik. Te
shumica e pacienteve është përdorur Ceftriaxone me
doze 2 gram, IV (intravenoz), përpos në rastet kur nga
anamneza kemi pasur te dhëna për reaksion alergjik në
Penicilinë apo Cefalosporinë. Të dhënat e grumbulluara
janë përpunuar me kujdes dhe në konfidencë të plotë, të
cilat do të prezantohen përmes tabelave dhe grafikoneve,
si dhe janë të shprehura përmes strukturës.
REZULTATET
Nga 100 të sëmurë të operuar, te 55 pacientë është bërë
cholecystektomia: ne 38 raste është bërë cholecystektomia
laparoskopike (69%) dhe 17 raste cholecystektomia e
Në bazë të një studimi ku duhej të sqarohej nëse marrja hapur (31%).
perorale e një antibiotiku për profilaks është një procedurë
Tabela 1. Cholecystektomit laparoskopike
e mundshme dhe e sigurt në krahasim me aplikimin
intravenoz. Ky studim është realizuar te pacientët me
Femra
Meshkuj
cholecystektomy laparoskopike duke përdorur kriteret
Mosha
Numri i rasteve
Mosha
Numri i Rasteve
28 – 40 vjeç
7
28 – 40 vjeç
3
kryesore të synuar, përfshirë tolerancën, efektet
41
–
50
vjeç
12
41–
50
vjeç
4
negative, farmakokinetiken dhe koston e trajtimit. Sipas
>
50
vjeç
7
>
50
vjeç
5
këtij studimi aplikimi oral i një antibiotiku për profilaksi
Gjithsej
26
Gjithsej
12
perioperative te kolecystektomitë laparaskopike ishte i
Mosha mesatare 46 vjeç
mundshëm dhe i sigurt. Kostot e barërave për aplikimin
[rangu 28 – 64 vjeçe]
[rangu 29 – 70 vjeçe]
intravenoz ishin 20 herë më të larta se ato për aplikim
oral (6).
Prej 38 pacientëve me cholecystektomit laparaskopike,
QËLLIMI I PUNIMIT
Qëllimi i këtij punimi ishte të analizoj trajtimin kirurgjik
të operacioneve të planifikuara duke analizuar: teknikën
operatore, kohëzgjatjen e shtrirjes në spital, moshën dhe
gjininë. Gjithashtu ne punim është analizuar aplikimi
preoperativ i antibiotikëve te operacionet e planifikuara,
lloji dhe numri i antibiotikëve të përdorur, kohëzgjatja
dhe mënyra e aplikimit të antibiotikëve.
Në punim janë hulumtuar 100 të sëmurë në seri të
trajtuar kirurgjikisht në Repartin e Kirurgjisë, në spitalin
rajonal ”Prim. dr. Daut Mustafa” në Prizren, gjatë
periudhës kohore nga 16 nëntori 2013 deri me 16 dhjetor
2013. Punimi paraqet një studim retrospektiv. Mbledhja e
të dhënave është bërë me grumbullimin e materialit nga
dokumentacioni statistikor i departamentit të kirurgjisë.
Te kolecystektomitë, si kriter për ordinimin e një apo më
tepër antibiotikeve është marrë faza klinike e sëmundjes
26 të sëmurë ishin të gjinisë femërore (68.5%) dhe 12 të
gjinisë mashkullore (31.5%) (Tabela 1). Mosha mesatare e
pacientëve të gjinisë femërore ishte 46 vjeç [rangu 28–64
vjeçe], ndërsa e gjinisë mashkullore 59 vjeç [rangu 29–70
vjeç]. Me diagnozën cholecystitis chronica calculosa
janë identifikuar 34 raste (89.5%), ndërsa me diagnozën
cholecystitis subacuta ishin 4 raste ( 10.5%). Kohëzgjatja
mesatare e trajtimit me antibiotik ka qenë 2 ditë; 34
pacientë (89.5%) janë trajtuar me 1 antibiotikë, ndërsa 4
pacientë (10.5%) me 2 antibiotikë. Mesatarja e qëndrimit
nё spital ishte 2 ditë.
Tabela 2. Kolecistektomit e hapura
Femra
Mosha
28 - 40 vjeç
41 - 50 vjeç
> 50 vjeç
Gjithsej
Meshkuj
Numri i rasteve
1
4
7
12
[rangu 37 – 74 vjeç]
Mosha
28 – 40 vjeç
41 – 50 vjeç
> 50 vjeç
Gjithsej
Numri i rasteve
3
2
/
5
[rangu 35 – 49 vjeç]
Prej 17 të sëmurëve me cholecystectomy të hapura,
12 ishin femra (70.5%), ndërsa 5 ishin meshkuj (29.5%)
(Tabela 2). Mosha mesatare e të sëmurëve ishte 56 vjeç
për gjininë femërore [rangu 37–74 vjeç], ndërsa 43 vjeç
për gjininë mashkullore [rangu 35–49 vjeç]. Me diagnozën
cholecystitis chronica calculosa janë identifikuar 9
raste (53%), me diagnozën cholecystitis subacuta 7 raste
( 41.2%), ndërsa me diagnozën cholecystitis acuta 1 rast
(5.8%). Kohëzgjatja mesatare e trajtimit me antibiotikë
ka qenë 5.5 ditë, prej tyre 7 pacientë janë trajtuar me 2
antibiotikë, ndërsa 10 të tjerë me 1 antibiotik. Mesatarja e
qëndrimit nё spital ishte 5.5 ditë.
Tabela 3. Paraqitja e pacientëve të trajtuar nga hernia dhe kohëzgjatja e qëndrimit në spital dhe e përdorimit të
antibiotikëve
Diagnoza
Numri i
rasteve
Antibioterapia
Kohëzgjatja
mesatare e
qëndrimit ne spital
/ditë
Kohëzgjatja
e trajtimit
me antibiotik
intravenoz/ditë
Dy antibiotikë
Një antibiotik
12
3
3.5
3
1.
Hernia inguinalis
15
2.
Hernia inguinalis recidivans
1
1
5
5
3.
Hernia ventralis
2
2
4
4
4.
Hernia femoralis
3
3
4.3
4
5.
Hernia incisionalis
1
1
6
6
6.
Hernia umbilicalis
1
1
5
5
11
4.6
4.5
Gjithsej
23
12
Nga hernia janë trajtuar 23 pacientë ose 23% prej numrit
të gjithëmbarshëm të pacientëve të analizuar (Tabela
3). Gjinia mashkullore dominoi me 16 raste (69%) me
moshë mesatare 50 vjeç. Të gjinisë femërore ishin 7
pacientë (31%) me moshë mesatare 28 vjeç. Te 12 pacientë
të operuar nga hernia inguinale është dhënë terapia
parenterale me dy antibiotikë, te 8 raste janë përdorur
kombinimi i antibiotikëve: Ceftriakson 1 x 2gram dhe sol.
Metronidazol 2 x 500mg. Te 4 pacientë është përdorur
kombinimi i antibiotikëve Ceftriakson me Gentamycin.
Ndërsa tre të sëmurë janë trajtuar me një antibiotik
amp. Ceftriakson 1 x 2 gram. Si kriter është marrë statusi
klinik i gjendjes së përgjithshme të pacientit (në mungesë
të një protokolli). Kohëzgjatja mesatare e trajtimit me
antibiotikë intravenoz ka qenë 4.5 ditë, ndërsa kohëzgjatja
mesatare e qëndrimit në spital ka qenë 4.6 ditë.
Tabela 4. Paraqitja e trajtimit të patologjive të regjionit perianal, kohëzgjatja e qëndrimit në spital dhe trajtimit me
antibiotikë intravenozë
Diagnoza
Numri i rasteve
Kohëzgjatja mesatare e
qëndrimit në spital/ditë
Kohëzgjatja e trajtimit
me antibiotikë
intravenozë /ditët
1.
Sinus pilonidalis
6
1.7
1.5
2.
Noduli haemorrhoidales
1
2
2
1
5
5
3.
Abcessus perianalis
Polypus recti, condyloma acuminata
4.
perianalis
5.
Fissura peranalis, polypus ani
1
8
5
1
2
2
6.
Abscessus recti
1
10
10
7.
Fissura perianalis
1
2
2
8.
Fistula perianalis
1
4
4
13
4.3
3.9
Gjithsej
Trajtimi i patologjive të regjionit anorektal është realizuar
te 13 pacientë ose në 13% prej numrit të gjithëmbarshëm
të pacientëve të analizuar (Tabela 4). Të gjinisë femërore
kane qenë 4 raste (31%), ndërsa të gjinisë mashkullore
9 raste (69%). Mosha mesatare e të sëmurëve ishte për
gjininë femërore 43 vjeç, ndërsa për gjininë mashkullore
22 vjeç. Kohëzgjatja mesatare e trajtimit me antibiotikë
intravenozë ishte 3.9 ditë, ndërsa kohëzgjatja mesatare e
qëndrimit në spital ishte 4.3 ditë.
Tabela 5. Paraqitja e trajtimit të patologjive tjera,
kohëzgjatja e qëndrimit në spital dhe trajtimit
me antibiotikë intravenozë
Numri i
rasteve
Kohëzgjatja
mesatare
e qëndrimit
në
spital/ditët
Ditët e
trajtimit me
antibiotikë
intravenozë/
ditët
testis lat.
1. Hydrocella
dex. Phymosis
2
2
1
2. Hypospadia distalis
2
7
5
3.
Retentio testis dex.
Agenesio testis
1
1
1
4.
Hypospadia penilis
2
8
5
5.
Tu axillae
2
1
1
Diagnoza
antibiotik (89.5%). Te kolecistektomit laparoskopike,
kohëzgjatja mesatare e trajtimit me antibiotik parenteral
dhe e qëndrimit në spital ishte 2 ditë, dhe ishte shumë më
e lartë krahasuar me të dhënat nga literatura (6).
Aplikimi i profilaksës preoperative me antibiotikë të
dhënë me rrugë parenterale shpesh konsiderohet një
procedurë e nevojshme rutinore. Në një studim ku ishin
të përfshirë 151 pacientë të trajtuar me antibiotikë për
profilaksë preoperative, ku 75 pacientë ishin trajtuar
me antibiotikë oral dhe 76 me antibiotikë intravenozë,
janë vlerësuar për analizën e tolerancës (5). Përqendrimi
i antibiotikut në serum ishte 0.83 mg / l ( PO ) vs 8.44
mg / l ( iv ) para operacionit, 0.81 mg / l ( PO ) vs 4.43 mg
/ l ( iv ) gjatë operacionit, dhe 0.69 mg / l ( PO ) vs 2.77
mg / l ( iv) pas operacionit. Përqendrimi në bilë ishte
më i lartë pas administrimit oral me 9.20 mg / l se pas
aplikimit intravenoz me 5.79 mg / l . Kostot e barërave
për aplikimin intravenoz ishin 20 herë më të larta se
ato për aplikim oral. Si përfundim mund të konkludohet
se është i mundshëm dhe i sigurt aplikimi oral i një
antibiotiku për profilaksë preoperative me antibiotik te
kolecistektomit laparaskopike.
Në materialin tonë numri i dytë më i madh i të operuarve
kanë qenë të sëmurët me herni inguinale. Nga hernia janë
Prej patologjive tjera janë trajtuar gjithsej 9 të sëmurë (9%) trajtuar 23 pacient (23%). Gjinia mashkullore dominoi me
(Tabela 5). Kohëzgjatja mesatare e trajtimit me antibiotik 16 raste (69%) me moshë mesatare 50 vjeç. Terapia me
ka qenë 2.6 ditë, ndërsa kohëzgjatja mesatare e qëndrimit një dhe dy antibiotikë u dha në përqindje përafërsisht të
njëjtë. Kohëzgjatja mesatare e qëndrimit në spital dhe e
në spital ka qenë 3.8 ditë.
trajtimit me antibiotikë ka qenë 4.5 ditë, që krahasuar me
DISKUTIMI
të dhënat e literaturës është shumë e lartë.
Gjithsej
9
3.8
2.6
Trajtimi kirurgjik elektiv paraqet mënyrën më të shpeshtë
të të gjitha intervenimeve në departamentin tonë, ndërsa
aplikimi i antibiotikëve shumë herë është i lidhur ngushtë
me suksesin e intervenimeve kirurgjike.
Prej 100 pacientëve të trajtuar kirurgjikisht, numri
më i madh i të operuarve elektiv kanë qenë rastet me
kolecistektomi (55%). Kolecistektomia laparoskopike
(69%) ishte metoda më e shpeshtë e aplikuar kirurgjike
krahasuar me kolecistektomitë e hapura (31%). Sipas
shumë studimeve, kolecistektomia laparoskopike e
ka zëvendësuar laparoskopinë e hapur për shkak të
reduktimit të kohës së rehabilitimit dhe të qëndrimit me
afatshkurtër në spital. Mosha mesatare e pacientëve të
gjinisë femërore ishte 46 vjeç, ndërsa e gjinisë mashkullore
59 vjeçe. Gjinia femërore dominoi me dallim signifikant
(68.5%), si dhe rastet me cholecystitis chronica calculosa
(89.5%). Numri më i madh i rasteve është trajtuar me një
Në një studim amerikan është krahasuar efikasiteti i
përdorimit profilaktik oral dhe parenteral të antibiotikut
amoxicillin –acid clavulanic për parandalimin e
infeksioneve kirurgjikale te trajtimi i hernive me
implantim të prolen meshes. Gjithsej 480 pacientë të
trajtuar për herni inguinale: Grupi I (n = 240) mori 1,313 g
oral Amoxicillin –acid clavulanic 2 orë para operacionit,
dhe grupi II (n = 240) mori 1.2 g të kombinimit të së njëjtës
substancë intravenoze përafërsisht 30 minuta para
operacionit. Në bazë të rezultateve të fituara, nuk ka pasur
ndryshime të mëdha në mes të grupeve sipas prezentimit
moshor, gjinor dhe indeksit të masës, dhe është nxjerrë
përfundimi se për pacientët e trajtuar me prolen mesh
te hernitë inguinale aplikimi oral i amoxicillin – acidit
clavulanic është i sigurt, në mënyrë të konsiderueshme
me kosto me të ulët dhe po aq efektive në parandalimin e
infeksionit kirurgjikale si ato parenterale (6).
Trajtimi i patologjive të regjionit anorektal është realizuar
te 13 pacientë ose në 13% prej numrit të gjithëmbarshëm
të pacientëve të analizuar. Dominoi gjinia mashkullore
(69%) me moshë mesatare 22 vjeç. Kohëzgjatja mesatare
e trajtimit me antibiotik intravenoz ishte 3.9 ditë, ndërsa
kohëzgjatja mesatare e qëndrimit në spital ishte 4.3 ditë.
Antibiotiku i cili duhet të përzgjidhet, duhet të ketë
veprim ndaj patogjeneve më të mundshëm të cilët mund
ta kontaminojnë plagën kirurgjike, të jepet në kohë dhe
dozë të duhur që të arrijë koncentrimin adekuat në inde
dhe gjak gjatë periudhës së kontaminimit të mundshëm,
të jetë i sigurt, të jepet për kohën më të shkurtë efektive
që të minimizohen efektet anësore, zhvillimi i rezistencës
dhe kostoja (1, 7, 8). Për profilaksë të suksesshme nevojitet
që antibiotiku të depërton në plagën operative para
kontaminimit të mundshëm. Zakonisht rekomandohet
dhënia e dozës së parë të antimikrobikut 60 minuta para
intervenimit kirurgjik (9, 10, 11). Qëllimi i profilaksisë
preoperative antimikrobiale është për të zvogëluar
ngarkesën intraoperative bakteriale në një shkallë
që mund të kontrollohet nga sistemi imunologjik i
lindur i pacientit (29). Shumë studime kanë vërtetuar
se infeksionet e plagës kirurgjike te kolecistektomia
laparoskopike kanë qenë më të rralla se te kolecistektomit
e hapura (12, 13-18). Shkaktarët më të shpeshtë të cilët
shkaktojnë infeksione pas intervenimeve kirurgjike të
traktit biliar jane E. coli, Klebsiella dhe enterokoket;
më rrallë janë izoluar bakteret tjera gram negative,
streptokoket dhe stafilokoket (19-28).
antimikrobike në kirurgji dhe aplikimin preoperativ të
antibiotikëve tek operacionet e planifikuara.
PËRFUNDIMI
Numri më i madh i të operuarve elektiv kanë qenë rastet
me kolecistektomi laparoskopike. Kohëzgjatja e trajtimit
me antibiotikë dhe e qëndrimit në spital ishin më të larta
te rastet tona krahasuar me të dhënat nga literatura, që
shtron nevojën e hartimit të protokolleve për profilaksën
antimikrobike në departamentin e kirurgjisë.
LITERATURA
1. Mangram AJ, Horan TC, Pearson ML, et al. Guideline
for prevention of surgical site infection. Infect Control
Hosp Epidemiol. 1999; 20:250–78. 6
2. Islami H, Disha M. Farmakologjia mjekesore. Prishtine
1990.
3. Petkovic S, Bukurov S. Hirurgija. Beograd, Zagreb 1987.
4. Hassan AM, Nasr MM, Hamdy HE, Abbas M, Hedaya
MS, Elsebae MM. Role of prophylactic antibiotic in elective laparoscopic cholecystectomy. J Egypt Soc Parasitol. 2012; 42(1):129-34.
5. Dragovic M, Grzic Z. Hirurgija, Osnovi Hirurgije. Beograd, 1998.
6. Zurbuchen U, Ritz JP, Lehmann KS, Groene J, Heidari
M, Buhr HJ, Germer CT. Oral vs intravenous antibiotic
prophylaxis in elective laparoscopic cholecystectomy:
an exploratory trial. 2008; 393(4):479-85.
Të dhënat e hulumtimit tonë kanë treguar se
patologjia e intervenimeve kirurgjike elektive ka qenë
multidiciplinare, ku të gjitha intervenimet kanë qenë të
shoqëruara me aplikim intravenoz të antibiotikëve të
spektrit të gjerë të veprimit për disa lloje të operacioneve
dhe e tepruar pa indikacione bindëse profesionale, dhe
kryesisht për qëllime preventive që shtron nevojën e
ngritjes së përgjegjësive para personelit për miratim të
një protokolli ku do të përcaktoheshin qartë indikacionet
terapeutike për përdorim të antibiotikëve gjatë
intervenimeve elektive.
7. Gorbach SL, Condon RE, Conte JE Jr, et al. Evaluation of
new anti-infective drugs for surgical prophylaxis. Clin
Infect Dis. 1992; 15(suppl 1):S313–38.
Në materialin tonë ordinimi i më shumë se një antibiotiku
ka qenë i mbështetur nga statusi klinik i pacientëve
dhe për qëllime profilaktike. Edhe pse nuk kemi
pasur ndërlikime postoperative pavarësisht nëse janë
përdorur një apo dy antibiotikë, protokollet tona duhet
t’i respektojnë rekomandimet botërore për profilaksen
10. Steinberg JP, Braun BI, Hellinger WC, et al. Timing of
antimicrobial prophylaxis and the risk of surgical site
infection: results from the Trial to Reduce Antimicrobial Prophylaxis Errors. Ann Surg. 2009; 250:10–6.
8. Källman J, Friberg Ö. Antibiotic prophylaxis in cardiac
surgery—general principles. APMIS. 2007; 115:1012–5.
9. Bratzler DW, Houck PM, for the Surgical Infection Prevention Guidelines Writers Workgroup. Antimicrobial
prophylaxis for surgery: an advisory statement from
the national surgical infection prevention project. Clin
Infect Dis. 2004; 38:1706–15.
11. Weber WP, Marti WR, Zwahlen M, et al. The timing of
surgical antimicrobial prophylaxis. Ann Surg. 2008;
247:918–26.
12. Varela JE, Wilson SE, Nguyen NT. Laparoscopic surgery
significantly reduces surgical-site infections compared
with open surgery. Surg Endosc. 2010; 24:270–6.
complication in elective laparoscopic cholecystectomy:
a prospective randomized study. Am JSurg. 2006;
191:721–5.
13. Dervisoglou A, Tsiodras S, Kanellakopoulou K, et al. The 22. Higgins A, London J, Charland S, et al. Prophylactic antibiotics for elective laparoscopic cholecystectomy: are
value of chemoprophylaxis against Enterococcus spethey necessary? Arch Surg. 1999; 134:611–4.
cies in elective cholecystectomy: a randomized study of
cefuroxime vs ampicillin/sulbactam. Arch Surg. 2006; 23. 316. Tocchi A, Lepre L, Costa G, et al. The need for anti141:1162–7.
biotic prophylaxis in elective laparoscopic cholecystectomy: a prospective randomized study. Arch Surg. 2000;
14. Cainzos M, Sayek I, Wacha H, et al. Septic complications
135:67–70.
after biliary tract stone surgery: a review and report of
the European Prospective Study. Hepatogastroenterol- 24. Harling R, Moorjani N, Perry C, et al. A prospective, ranogy. 1997; 44:959–67.
domized trial of prophylactic antibiotics versus bag ex15. Lippert H, Gastinger J. Antimicrobial prophylaxis in laparoscopic and conventional cholecystectomy. Chemotherapy. 1998; 44:355–63.
traction in the prophylaxis of wound infection in laparoscopic cholecystectomy. Ann R Coll Surg Engl. 2000;
82:408–10.
16. Siddiqui K, Khan AF. Comparison of frequency of wound 25. Illig KA, Schmidt E, Cavanaugh J, et al. Are prophylactic
antibiotics required for elective laparoscopic cholecysinfection: open vs laparoscopic cholecystectomy. J Ayub
tectomy? J Am Coll Surg. 1997; 184:353–6.
Med Coll Abbottabad. 2006; 18:21–4.
17. Romy S, Eisenring MC, Bettschart V, et al. Laparoscope 26. Al-Abassi AA, Farghaly MM, Ahmed HL, et al. Infection
after laparoscopic cholecystectomy: effect of infected
use and surgical site infections in digestive surgery.
bile and infected gallbladder wall. Eur J Surg. 2001;
Ann Surg. 2008; 247:627–32.
167:268–73.
18. Rotermann M. Infection after cholecystectomy, hyster-
27. Grant MD, Jones RC, Wilson SE, et al. Single-dose cephalosporin prophylaxis in high-risk patients undergoing
19. Den Hoed PT, Boelhouwer RU, Veen HF, et al. Infections
surgical treatment of the biliary tract. Surg Gynecol Oband bacteriological data after laparoscopic and open
stet. 1992; 174:347–54.
gallbladder surgery. J Hosp Infect. 1998; 39:27–37.
20. Dervisoglou A, Tsiodras S, Kanellakopoulou K, et al. The 28. Lapointe RW, Roy AF, Turgeon PL, et al. Comparison
of single-dose cefotetan and multidose cefoxitin as
value of chemoprophylaxis against Enterococcus speintravenous prophylaxis in elective, open biliary tract
cies in elective cholecystectomy: a randomized study of
surgery: a multicentre, double-blind, randomized study.
cefuroxime vs ampicillin/sulbactam. Arch Surg. 2006;
Can J Surg. 1994; 37:313–8.
141:1162–7.
ectomy or appendectomy. Health Rep. 2004; 15:11–23.
21. Chang WT, Lee KT, Chuang SC, et al. The impact of 29. Grade M, Michael Quintel M, Ghadimi M. Standard
perioperative management in gastrointestinal surgery.
prophylactic antibiotics on postoperative infection
Langenbecks Arch Surg. 2011;396(5):591-606.
SURGICAL TREATMENT OF PLANNED OPERATIONS AND APPLICATION OF ANTIBIOTICS
Avdaj A.1, Namani S.2, Rramanaj Sh.3, Avdaj A.4
1
Surgery Department, Regional Hospital, Prizren, Kosovo
2
Klinika Infectious Diseases Clinic, UCCK, Prishtine, Kosovo
Family Medicine Center, Prizren, Kosovo
3
Medical Faculty, University of Prishtina, Kosovo
4
SUMMARY
Postoperative use of antibiotics is justified not only for prophylactic purposes, but also to prevent intra-hospital
infections. The aim of this study was to analyze surgical treatment of planned operations and perioperative use of
antibiotics for elective operations.
Methodology: In this study we have retrospectively analyzed 100 surgically treated patients, intraoperative
diagnosis, methods of treatment, types of incisions, surgical techniques, duration of hospital stay, duration and
methods of antibiotic use.
Results: In 38 patients with laparoscopic cholecystectomy, the medium duration of hospital stay and antibiotic
use was 2 days. Most of them (n=34) were treated with one antibiotic and 4 patients with two antibiotics. In
17 patients with opened cholecystectomy, the mean duration of hospital stay and antibiotic use was 5.5 days; 7
patients were treated with two antibiotics and 10 with one antibiotic. In 23 patients treated for hernia, the mean
duration of hospital stay and antibiotic use was 4.5 days; 12 were treated with two antibiotics and 3 with one
antibiotic. 24 patients were treated for anorectal region pathologies; the mean duration of antibiotic use was 3.9
days and for hospital stay was 4.3 days.
Discussion : The largest number of elective operations were cases with laparoscopic cholecystectomy. The duration
of treatment with antibiotics and hospital stay were longer in our cases compared with data from the literature.
Key words: Antibiotics, surgical treatment.
Review
Diagnosing just “Asthma”? Definitely not enough
Të diagnostigikosh ‘’Astmën’’? Definitivisht nuk mjafton!
Mesonjesi E.1, Bregu (Hoxha)B.1, Meta D.1, Priftanji A.1
1
UHCT-Univeristy of Medical Sciences, Tirana, Albania
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 331 -339
ABSTRACT
Asthma has been described as a chronic disease of the airways characterized by variable airflow obstruction,
airway hyperresponsiveness , and airway inflammation and affects about 300 million people worldwide, placing an
enormous strain on health resources in many countries. It has long been recognized that asthma is not a single
disease, but is made up of a number of disease variants with different underlying pathophysiologies. Clinicians have
recognized these different phenotypes (the visible characteristics) for many years. Until now there has been limited
knowledge about the mechanisms of these disease subgroups, but with the evolving technology and science, the
use of biomarkers, it is possible to pass the greatest obstacle in understanding the causes of asthma and improving
treatment. In this way it is feasible to personalize treatment according to asthma phenotypes which is the goal
wanted to be achieved, especially in severe asthma in which the gold standard therapy has failed to control all the
symptoms. These phenotypes still remain poorly characterized and there is need for future investigations.
Key words: Asthma, phenotype, pathophysiology, biomarker, personalized treatment
Introduction
Asthma is the most common chronic allergic disease
and its prevalence is increasing worldwide especially
in children. It is estimated that nearly 300 million
people in the world are affected by asthma. It is a
pathology characterized by chronic inflammation of the
airways, responsible for the hyperresponsiveness of the
bronchi, and sometimes structural changes. Clinically
it is presented with recurrent episodes of wheezing,
breathlessness, chest tightness and cough, particularly at
night or early in the morning. These episodes are associated
with widespread and variable airflow obstruction which
is reversible spontaneously or with treatment (1). The
test of reversibility is used to differentiate the chronic
obstructive pulmonary disease (COPD) with fixed airway
obstruction and asthma with reversible obstruction,
but not every asthma fits in this definition. Asthma has
long been recognized as a heterogeneous disease. The
attempts to categorize asthma have begun in the early
1900 when Francis Rackemann identified two groups of
asthmatic patients based on the history, skin prick tests
and response to some environmental stimuli. He divided
asthma in “extrinsic” and “intrinsic” asthma (2). This
division was accepted and used for a long time. Later
with the expansion of the knowledge over the immune
system the nomenclature changed, and in 2001 asthma
was divided into “allergic” for asthma mediated by
immunologic mechanisms, and “non-allergic” in which
the immune mechanism is excluded (3). Allergic asthma
then, based on the involvement of IgE, was divided into
IgE-mediated asthma and non-IgE-mediated asthma.
Recognizing the big diversity among asthmatic patients
Wenzel in 2006 introduced the concept of persistent
asthma phenotypes proposing that these different
subgroups were partly dependent on different disease
processes in each individual. So asthma is probably a
collection of phenotypes, rather than a single disease,
that overlap (4).
The concepts of Genotype, Phenotype and Endotype
“Genotype” is the genetic constitution of any
individual organism. “Phenotype” is defined as the
visible characteristics of this organism resulting from
the interaction between its genetic makeup and the
environment (5). In the asthma context the phenotype
describes its clinical, physiological, biochemical, and
morphological characteristics and also the response
to treatment with no direct relationship to disease
process. The genotype is stable during the lifetime
Review
meanwhile phenotype undergoes changes during time
or in response to environmental stimuli. If phenotype
describes the visible characteristics of the organism, the
term “endotype” is used to indicate a specific biological
pathway which is identified, and explains the observable
properties of a phenotype (6). It is important to emphasize
that a single phenotype may be the manifestation of
different endotypes, at the same time one endotype may
be expressed with several phenotypes. This depends
on the variable we use to make the phenotypisation.
Phenotypisation of asthma is important because it may be
used to predict prognosis, personalize treatment, select
patients for involvement into clinical trials, and provide
the basis for studies exploring the pathobiology of disease
(7). Historically, treatment of asthma relied almost
exclusively on clinical judgment and pulmonary function
tests (spirometry or peak flows), despite the limitations
of both. Every day in our practice we encounter patients
resistant to “the gold standard treatment” of asthma.
Thus, there is a therapeutic need to identify these
subgroups to adopt and improve the therapy (8).
TH2 response and the use of biomarkers
Airway inflammation is thought to be the hallmark of
all physiologic consequences of asthma. As the central
component of the disease (9), it may be of different types (or it
may have different characteristics). Several examinations
are elaborated to assess objectively this inflammation.
Asthma is always thought to be a TH2 process and linked
with atopy and allergy, eosinophilic inflammation and
response to corticosteroids. According to this pathway,
the bronchial inflammation begins with the development
of TH2 cells and the production of cytokines such is IL4, IL-5 and IL-13. These cytokines stimulate allergic and
eosinophilic inflammation as well as epithelial changes
in the smooth-muscle (6). But as we mentioned before
not all patients respond to corticosteroids. It means that
does exist a non- TH2 inflammation among asthmatic
patients. From all the TH2 cytokines, decades of research
have provided enough evidence to support the idea
that IL-13 is a key of TH2 cytokine that leads many of
the important characteristics of airway inflammation
and bronchial remodeling in patients with allergic
asthma (10). It is estimated that allergic mechanisms
are of importance in about 80% of childhood asthma;
about 70% of asthmatics also have allergies (11). As the
allergic component is of such a great significance, the
new therapies that target TH2 inflammation are being
developed, including Omalizumab, an anti IgE monoclonal
antibody, Lebrikizumab a monoclonal antibody that binds
to interleukin (IL)-13, Mepolizumab monoclonal antibody
anti IL-5, etc.
The assessment of the airway inflammation in asthma
has been part of the debate regarding the most valid
instruments that should be applied for. Biomarkers are
tests or examinations used to assess disease “activity” and
predict potential response to therapy. It exists a closer
relationship between the biomarker and the disease
activity rather than between the biomarker and clinical
status. This is because the clinical status is affected by
other factors except the disease process (12). During
the past decade several biomarkers has been proposed
to evaluate the presence and type of inflammation in
individuals with asthma, but their value still remains
controversial. Nevertheless, in asthma some biomarkers
(see below) are used more than others because of
their advantages including specificity, sensibility and
acceptable cost.
Sputum eosinophil counts. The technique of induced
sputum that allows non-invasive collection of airway cells
is considered as the gold standard to identify inflammatory
asthma phenotype. Blood eosinophils provide a practical
alternative to predict sputum eosinophilia, but sputum
neutrophil count is poorly related to blood neutrophils.
We may say eosinophilic asthma when the eosinophils in
sputum are ≥3% of all inflammatory cells and neutrophilic
asthma when the neutrophils constitute ≥76% (13).
Fractional exhaled nitric oxide (FeNO). During
inflammation, higher-than-normal levels of nitric oxide
(NO) are released from epithelial cells of the bronchial
wall (14). The concentration of NO in exhaled breath, or
fractional exhaled nitric oxide (FeNO), can help identify
airway inflammation, and thereby support a diagnosis of
asthma when other objective evidence is lacking (15). As
a free radical that reacts with oxidants and antioxidants,
nitric oxide (NO) in exhaled breath (FeNO) reflects the
redox state of the airway and has been proposed as
a marker of airway inflammation and guide for antiinflammatory therapy in asthma (16). Exhaled nitric oxide
(FeNO) is a biomarker of airway inflammation in mild to
moderate asthma. However, whether FeNO levels are
informative regarding airway inflammation in patients
with severe asthma, who are refractory to conventional
treatment, is not definitely known (17).
Periostin. Periostin measured in the serum, encoded
by POSTN gene, is a secreted matricellular protein
Review
associated with fibrosis, and its expression is upregulated
by recombinant IL-4 and IL-13 in cultured bronchial
epithelial cells and bronchial fibroblasts. It is not specific
because increased levels of periostin are seen in the sera
of some patients with cancer. Although bronchoscopy,
induced sputum sampling, and measurement of exhaled
gases enable the direct characterization of inflammatory
pathways in the airways, these modalities can be time
consuming, expensive, and invasive and/or are not widely
available in primary care settings. So serum periostin may
be an easy and available tool to evaluate TH2 inflammation
in asthmatic patients (18).
gene expression (transcriptomics), proteins (proteomics),
lipids (lipidomics) and metabolites (metabolomics) in the
lungs, blood and urine in order to identify biomarkers that
define disease in terms of combined clinical, physiological
and patho-biological abnormalities. The ambition is that
these approaches will improve diagnosis, i.e. define
pathological phenotypes, and facilitate the monitoring
of disease and therapy, and also, unravel underlying
molecular pathways (20).
Over the years, many different clinical phenotypes of
asthma have been described in the literature.
However, there is considerable overlap between the
various phenotypes, which makes it difficult to recognize
a particular phenotype and direct treatment strategies
accordingly. In the Table 1, we have schematically gathered
the different classifications of asthma phenotypes,
although there are constantly changing according to the
new findings.
Table 1. Classification of asthma phenotypes
Fig. 1. Schematic presentation of the concept of
asthma as an “umbrella”
How to phenotype asthma
Even though in the literature several phenotypes and
endotypes of asthma has been proposed, until now
for none of them has agreed upon, because to have a
real phenotype (endotype) we should have constant
characteristics and response to treatment. These
phenotypes may be classified into broad categories
such as phenotyping: -according to presumed causes,
-different pattern of airflow obstruction, -disease severity,
-radiologic pattern and -type of airway inflammation. Also
phenotyping can be performed using different aspects of
the disease and grouping them into clusters in a way that
the similarity between the individuals of the same group
is high, and low in individuals of different ones. This
is obtained by mathematical techniques called cluster
analysis (19).
The more recent strategy in linking biological information
to clinical phenotyping is the unbiased approach using
sophisticated large-scale analytical methods that quantify
Phenotypes According to the age of onset
1-Early onset asthma
2-Late onset asthma
Phenotypes According to Causation and Trigger Factors
1-Atopy
2-Aspirin
3- Infection
4- Occupation
5-Exercise
6- Obesity
Phenotypes According to nature of airway inflammation
1-Eosinophilic
2- Neutrophilic
3- Combined/mixed inflammatory
4-Paucigranulocytic
Phenotypes According to type of airflow obstruction
1-Brittle asthma: type1 and 2
2-Irreversible/fixed airflow obstruction
Phenotypes According to severity and response to treatments
1-Mild-moderate asthma
2-Severe refractory asthma
3-Corticosteroid-insensitive asthma
Phenotypes According to radiological findings
1-Airway dilatation
2- Bronchial wall thickening
3- Air trapping
Review
The most well defined phenotypes are:
Phenotypes According to the age of onset
1-Early onset asthma
Patients with early-onset asthma (defined as onset before
12 years of age) were shown to have a significantly greater
likelihood of allergic sensitization and clinical response
to triggers than patients with late-onset disease (21).
Additionally, patients with early-onset asthma are much
more likely to have a history of eczema and a family history
of asthma. Generally, they respond well to corticotherapy.
However, the lack of responsiveness to corticosteroids
and the lower concentrations of IgE in some children
with asthma, suggest that not all early-onset asthma
are TH2 associated (22). Although corticosteroids are the
mainstay of asthma therapy, and many of their beneficial
effects result from the modulation of TH2 cytokines and
associated inflammation.
2-Late onset asthma
Adult-onset asthma is used to describe a subtype of asthma
characterized by later onset in life, female predominance,
higher degree of severity, and more frequent association
with nasal polyposis. Apart from smoking and chronic
rhino-sinusitis risk factors of adult-onset asthma have
not yet been elucidated (23).
The role of genetic predisposition in adult-onset asthma
is not clear. A family history of asthma is often lacking,
and atopy is not more common than in the general
population.
Phenotypes According to Causation and Trigger Factors
1-Atopy
Allergic or atopic asthma account for slightly >50% of the
patients with asthma. This phenotype can be present at
any age, but it commonly begins in early childhood. These
patients are more likely to be men with a positive asthma
family history, have a history of allergies, have a better
response to steroids, and a greater FEV1 (24). Paroxysmal
sneezing and seasonal rhinorrhea are also more common
in atopic asthma.
When allergic asthma is severe, persistent, and associated
with high IgE levels, treatment with omalizumab
(anti-IgE) has been shown to be beneficial in reducing
exacerbation rates and steroid requirement.
Patients with intrinsic or nonatopic asthma, on the
other hand, have a late onset of their airway disease, are
more likely to be women, do not have a family history of
asthma or allergic disease, and have a greater incidence
of sinusitis, nasal polyps, and aspirin sensitivity. They
tend to have more severe disease and are more commonly
triggered by infection, irritants, gastroesophageal reflux
disease, and stress (26).
2-Aspirin
AERD identifies a type of adult-onset, eosinophilic
asthma with concurrent severe sinusitis, nasal polyps
and life-threatening, non-IgE–mediated responses to
aspirin (ASA) and other cyclooxygenase-1 inhibitors
(NSAIDs) (27). The prevalence is ~10–20% of the adult
asthma population. AERD patients are most commonly
female, that suffer from more severe disease and have
low frequency of atopy.The disease typically starts in
the third or fourth decade of life with rhinitis, which
then evolves into hyperplastic rhinosinusitis with
nasal polyposis. Non steroidal anti-inflammatory drug
sensitivity does not appear to be mediated by IgE, but
instead is related to altered eicosanoid metabolism.
Rhinorrhea and nasal congestion are usually the first
symptoms of AERD. Asthma and sensitivity to ASA
become manifest an average of 1 to 5 years after the onset
of rhinitis. After the ingestion of ASA or NSAIDs, acute
asthma exacerbation occurs within 3h accompanied by
profuse rhinorrhea, conjunctival injection, periorbital
edema and, sometimes, a scarlet flushing of the face and
minor degrees of urticaria.
Increased levels of cysteinyl leukotrienes and
increased expression of CYSLTR1 are characteristic
findings associated with this phenotype, suggesting
that pathogenesis may be related to an enhanced
inflammatory response due to over expression of
cysteinyl leukotrienes and CYCLTR1. Recent studies have
also suggested alterations in cyclooxygenase-2, PG E2 and
In some studies a relation to TH2-inflammatory reactions lipoxin metabolism (28).
has been reported, although the evidence to support TH2
Approximately, 50% of the patients with AERD have
processes is stronger in murine models.
chronic, severe, corticosteroid- dependent asthma,
Targeted therapies are corticosteroids, immunotherapy 30% have moderate asthma and the remaining 20%
or monoclonal antibodies.
of patients have mild and intermittent asthma. These
Review
patients respond particularly well to add on therapy with airway dysfunction syndrome” (RADS) occurring after a
leukotriene inhibitors, aspirin desensitization, nasal single exposure to high levels of an irritating substance.
Diagnosis of OA should be confirmed by objective testing
polypectomy, and topical steroids.
for asthma and then by establishing the relation between
asthma and work. Treatment is the same as the other
3- Infection
forms of asthma.
A subgroup of patients with adult-onset asthma
reports a typical onset of their disease subsequent to 5-Exercise
a severe respiratory infection. Two organisms have
EIA is used to describe symptoms and signs of asthma
been implicated in this type of asthma: Chlamydia
provoked by exercise and EIB describes reduction in
pneumoniae and Mycoplasma pneumonia. The data
lung function after an exercise test. The prevalence
on Chlamydia are most convincing but the mechanism
of exercise-induced asthma (EIA) is from 5% to 20%.
whereby Chlamydia might induce asthma is unknown,
Various mechanisms have been proposed, such as
but an antigenic response against heat shock proteins is
hyperventilation leading to increased irritant and cold,
suggested.
dry air exposure and the subsequent desiccation of the
Defensins contribute to several aspects of virally induced airways. These mechanisms may lead to the activation of
asthma pathogenesis. They play a significant role in neutrophils, mast cells, and proinflammatory cytokines,
regulating the inflammatory and immune response to causing significant airway inflammation. Although this
viral infections, via effects on a diverse array of cell types, phenotype has been described for years, little is known
including epithelial cells, mast cells, monocytes, dendritic about its immunological and inflammatory mechanism.
cells, and lymphocytes. Moreover, defensins may be
People with EIA often have mild asthma and experience
important contributors to the chronic epithelial repair
reactive bronchoconstriction (a decline in FEV1 of 10–15%)
and excessive mucus production that are characteristic
in response to sustained exercise, and this decline is more
of asthma (29).
frequent and severe in cold, dry conditions. It is shown
a relationship with TH2 processes, and this phenotype is
4- Occupational asthma (OA)
associated with high percentages of eosinophils in both
OA is a disease characterized by variable airflow limitation
sputum and tissue. However, EIA has also been reported
and/or airway hyperresponsiveness due to causes and
with only low-level eosinophilic inflammation, and the
conditions attributable to a particular occupational
relationship of this form of the disease to TH2 immunity
environment and not to stimuli encountered outside the
is less clear. EIA has also been associated with mast cells
workplace. The occupational asthma phenotype might
and their mediators, and these cells are consistently
account for up to 15% of adult-onset asthma (30). Two
associated with TH2 processes. No distinct genetic factors
types of OA are distinguished by whether they appear
or biomarkers for EIA have been described (31). Symptoms
after a latency period. (1) Immunologic: OA appears after
occur from 2 to10 min (peaking at around 10-15 min) after
a latency period of exposure for the worker to acquire
exercise and disappear spontaneously after 30-60 min.
immunologically mediated sensitization to the causal
agent. This type is induced by an IgE mechanism (most There is evidence to suggest the usefulness of the
high- and some low-molecular-weight agents), and OA prophylactic β2-agonist inhaler, Cromolyn administered
in which an IgE mechanism has not been demonstrated 10 to 15 minutes before exercise can also decrease
consistently (low molecular- weight agents, such as symptoms.
diisocyanates, western red cedar, and acrylates). The
6- Obesity-related asthma
airway inflammation is similar in both immunological
phenotypes of occupational asthma and characterized by Obesity has been suggested to have a substantial role
the presence of eosinophils, lymphocytes, mast cells (2). in the development, control and severity of asthma.
Nonimmunologic: OA is characterized by the absence of a Yet, whether obesity is a driving component in asthma
latency period. It occurs after accidental exposure to high development or a comorbidity of its presence remains
concentrations of a workplace irritant. This clinical entity controversial. In obesity, lung volume and tidal volume
has been defined as irritant-induced asthma. The most are reduced, events that promote airway narrowing.
definitive form of irritant-induced asthma is “reactive Other studies support an association of obesity with
Review
a generalized proinflammatory state involving high
expression of certain inflammatory mediators such as
TNF-α, IL-6 and leptons. Obesity is consistently associated
with lower amounts of FeNO, fewer eosinophils and
importantly, a diminished response to corticosteroid
therapy. No specific biomarkers have been accepted
to define obesity-related asthma, perhaps because the
role of obesity differs between TH2 and non-TH2 asthma.
The poor clinical responses to corticosteroids that have
been observed in obesity-related asthma may also be
due to the lack of association of this phenotype with
TH2 inflammation (32). In the most convincing study
to date, weight loss as a therapy for obese-associated
asthma seems to be more beneficial when the asthma is
not associated with TH2 inflammation. The poor clinical
responses to corticosteroids that have been observed in
obesity-related asthma may also be due to the lack of
association of this phenotype with TH2 inflammation (33).
an increased expression of toll-like receptor 2 and 4, CD
14, and increased levels of IL-8 (CXCL8), myeloperoxidase,
and leukotriene B4 in bronchoalveolar lavage, or induced
sputum that activate the innate immunity.
The most important biomarkers that play a role in
neutrophilic inflammation are IL-8, IL-17A, LTB4, and
maybe IL-32, PAMS, DAMPS, or SDF. (33)
Neutrophilic asthma is characterized by fixed bronchial
obstruction, lower bronchial hyperreactivity after
manitol and lower FeNO. Diagnosis is based in induced
sputum. They have possible better response to macrolide
antibiotics as an add on therapy.
3- Combined/mixed inflammatory
Asthma with a combination of eosinophilic and
neutrophilic airway inflammation may suggest allergic
sensitization to fungi, such as Aspergillus. However, this
phenotype has not been extensively looked at.
Phenotypes According to nature of airway inflammation Studies about asthma phenotypes are ongoing and
everyday there are new data. Although we don’t have a
1-Eosinophilic
final classification of all the subtypes of asthma we hope
Eosinophilic asthma is the predominant and the most the future studies will clarify the situation and help
clearly described phenotype. The proportion of asthma create new guidelines in which can fit all the asthma
associated with high numbers of eosinophils is not patients and where each of them may have the needed
known, but studies suggest that it may be around 50%. medication.
Eosinophilic asthma is diagnosed by a raised eosinophil
differential count in sputum (particularly≥3%) and is References
usually a T helper 2 (TH2)-driven process. In most cases,
1. GINA Global strategy for asthma management and
the total cell count remains normal unless associated
prevention .Updated 2012
with infection. An analysis of a large sputum database
has reported the prevalence of eosinophilic bronchitis 2. Rackemann FM. A clinical survey of 1074 patients
with asthma followed for two years. J Lab Clin Med
in stable and exacerbated asthma to be 36% and 35%
1927; 12:1185–1197
respectively (34). Based on British Thoracic Society
guidelines, increased eosinophils “predict” exacerbation- 3. Johansson et al.. A revised nomenclature for allergy
An EAACI position statement from the EAACI norelated disease and low eosinophils in sputum predict
menclature task force Allergy 2001: 56: 813–824
few exacerbations and lower ICS dose (35). Treatment
include corticotherapy, and anti IgE or immunotherapy. 4. Sally E Wenzel Asthma: defining of the persistent
adult phenotypes Lancet 2006; 368: 804–13
2- Neutrophilic
5. The Encarta World Dictionary, 1st edn. New York: St
Martin’s Press; 1999
Neutrophilia in sputum has been inconsistently
associated with asthma. Data supporting neutrophilic 6. Sally E Wenzel Asthma phenotypes: the evolution
asthma as a specific phenotype remain modest, and no
from clinical to molecular approaches
consensus exists as to what level of neutrophilia should
Nature medicine MAY 2012 Volume 18 Number 5
define the phenotype. Its prevalence has been estimated 7. Nair et al How to Diagnose and Phenotype Asthma
to be between 20% - 30% in adults with persistent asthma
Clin Chest Med 33 (2012) 445–457
(36).
8. Min Xie and Sally E. Wenzel A global perspective in
asthma: from phenotype to endotype Chin Med J
Neutrophilic inflammation is more common in severe
2013; 126 (1)
and non–atopic asthma in children. These patients show
Review
9. Nair P, Hargreave FE. Measuring bronchitis in airway 21. Miranda C, Busacker A, Balzar S, Trudeau J, Wenzel
SE. Distinguishing severe asthma phenotypes: role of
diseases: clinical implementation and application:
age at onset and eosinophillic inflammation. J Allergy
airway hyperresponsiveness in asthma: its measureClin Immunol 2004; 113: 101–08.
ment and clinical significance. Chest 2010; 138 (Suppl 2):38S–43S.
22. Szefler, S.J. et al. Characterization of within-subject
responses to fluticasone and montelukast in child10. Jennifer L. Ingram, and Monica Kraft. IL-13 in asthma
hood asthma. J. Allergy Clin. Immunol. 115, 233–242
and allergic disease: Asthma phenotypes and target(2005).
ed therapies J allergy and clin immunol October 2012
11. World Health Organization. Global surveillance, 23. Strachan DP, Butland BK, Anderson HR: Incidence
and prognosis of asthma and wheezing illness from
prevention and control of chronic respiratory disearly childhood to age 33 in a national British cohort.
eases: a comprehensive approach, 2007
BMJ 1996, 312:1195–1199.
12. Taylor Biomarkers of Inflammation in Asthma: A
Clinical Perspective Seminars in Respiratory and 24. Romanet-Manent S, Charpin D, Magnan A, et al. Allergic vs nonallergic asthma: what makes the differCritical Care Medicine Vol. 33 No. 6/2012
ence? Allergy 2002; 57:607–13. 41 Novak N, Bieber T.
13. Florence N Schleich et al Distribution of sputum celAllergic and nonallergic forms of atopic diseases. J
lular phenotype in a large asthma cohort: predicting
Allergy Clin Immunol 2003; 112:252–62.
factors for eosinophilic vs neutrophilic inflammation
25. Arbes SJ Jr, Gergen PJ, Vaughn B, et al. Asthma cases
attributable to atopy: results from the Third National
14. Van Den Toorn LM, Overbeek SE, De Jongste JC, Leman
Health and Nutrition Examination Survey. J Allergy
K, Hoogsteden HC, Prins J-B. Airway inflammation is
Clin Immunol 2007; 120:1139–45.
present during clinical remission of atopic asthma.
26. Novak N, Bieber T. Allergic and nonallergic forms
Am J Respir Crit Care Med. 2001;164:2107-2113.
of atopic diseases. J Allergy Clin Immunol 2003;
15. Dweik RA, Boggs PB, Erzurum SC, et al; on behalf of
112:252–62.
the American Thoracic Society Committee on InterBMC Pulmonary Medicine 2013, 13:11
pretation of Exhaled Nitric Oxide Levels (FeNO) for 27. Samter, M. & Beers, R.F. Jr. Concerning the nature of
intolerance to aspirin. J. Allergy 40, 281–293 (1967)
Clinical Applications. An official ATS clinical practice
guideline: interpretation of exhaled nitric oxide lev- 28. Kim S, Park H. Pathogenesis of nonsteroidal anti-inels (FeNO) for clinical applications. Am J Respir Crit
flammatory drug-induced asthma. Curr Opin Allergy
Care Med. 2011;184:602-615.
Clin Immunol 2006; 6:17–22.
16. Smith AD, Cowan JO, Brassett KP, Herbison GP, Tay- 29. van Wetering S, Tjabringa GS, Hiemstra PS: Interaclor DR. Use of exhaled nitric oxide measurements
tions between neutrophil-derived antimicrobial pepto guide treatment in chronic asthma. N Engl J Med
tides and airway epithelial cells. J Leukoc Biol 2005,
2005; 352:2163–2173
77:444–450.
17. Raed A. Dweik et al Use of Exhaled Nitric Oxide Mea- 30. Mapp CE, Boschetto P, Maestrelli P, Fabbri LM. Ocsurement to Identify a Reactive, at-Risk Phenotype
cupational asthma. Am J Respir Crit Care Med 2005;
among Patients with Asthma Am J Respir Crit Care
172: 280–305.
Med Vol 181. pp 1033–1041, 2010
31. Hallstrand, T.S. et al. Inflammatory basis of exercise18. Guiquan Jiaet al. Periostin is a systemic biomarker of
induced bronchoconstriction. Am. J. Respir. Crit.
eosinophilic airway inflammation in asthmatic paCare Med. 172, 679–686 (2005).
tients J Allergy Clin Immunol 2012; 130:647-54
32. Berry, M. et al. Pathological features and inhaled cor19. Haldar P, et al. Cluster analysis and clinical asthticosteroid response of eosinophilic and non-eosinoma phenotypes. Am J Respir Crit Care Med. 2008;
philic asthma. Thorax 62, 1043–1049 (2007).
178:218–224
33. Berry, M. et al. Pathological features and inhaled
20. Wheelock CE, Goss VM, Balgoma D, Nicholas B,
corticosteroid response of eosinophilic and nonBrandsma J, Skipp PJ, et al. Application of ‘omics
eosinophilic asthma. Thorax 62, 1043–1049 (2007).
technologies to biomarker discovery in inflammatory
lung diseases. Eur Respir J 2013; 42:802-25
Review
randomized controlled trial. Green at al Lancet 2002;
34. Green RH, Brightling CE, McKenna S, et al. Asthma
360; 1718;1721 (bibliografi reference)
exacerbations and sputum eosinophil counts a randomised controlled trial. Lancet 2002; 360(9347): 36. Simpson JL, Scott R, Boyle MJ, et al. Inflammatory
1715–21.
subtypes in asthma: assessment and identification
using induced sputum. Respirology 2006; 11(1): 54–61.
35. Asthma exarcerbations and sputum counts: A
Të diagnostigikosh ‘’Astmën’’? Definitivisht nuk mjafton!
Mesonjesi E.1, Bregu (Hoxha) B.1, Meta D.1, Priftanji A.1
1
QSUT- Universiteti i shkencave mjeksore, Tirane, Shqipëri
Abstrakt
Astma pershkruhet si semundje kronike e rrugeve te frymemarrjes qe karakterizohet nga obstruksioni bronkial
reversibel, hiperreaktiviteti bronkial dhe inflamacioni kronik. Ajo prek rreth 300 milion njerez ne mbare boten
duke qene nje barre e madhe ekonomike per shendetesine e shume shteteve. Prej shumekohesh eshte verejtur
qe astma nuk eshte nje semundje e vetme, por e perbere nga variante te vecante semundjesh me mekanizma
baze fiziopatologjike te ndryshem. Ne kete menyre mjeket prej vitesh kane arritur te identifikojne keto fenotipe
te astmes (karakteristika te dukshme te semundjes). Deri tani ka pasur njohuri te kufizuara mbi mekanizmat e
ketyre nengrupeve te semundjes, por me evolucionin e teknologjise dhe shkences, perdorimin e biomarkerave po
behet i mundur kapercimi i pengesave ne kuptimin e shkaqeve te semundjes duke cuar edhe ne permiresimin
e trajtimit. Pra gjithmone edhe me shume po behet i realizueshem kalimi ne mjekesine e personalizuar duke u
bazuar ne fenotipin e astmes te cdo pacienti i cili eshte ne fakt dhe qellimi qe synohet te arrihet. Kjo behet edhe
me e rendesishme per astmen e formes se rende ku trajtimi sipas protokolleve standarte ka deshtuar ne kontrollin
e semundjes. Gjithesesi keto fenotipe serish mbeten jo mire te sqaruara duke lindur nevojen per investigime te
metejshme.
Fjale kyc: Astma, fenotipe, patofiziologji, biomarkues, trajtim i personalizuar
EPIDEMIOLOGICAL AND SEASONAL INCIDENCE OF PATIENTS
TREATED FOR BRUCELLOSIS AT THE CLINIC OF INFECTIOUS
DISEASES IN PRISHTINA
INCIDENCA EPIDEMIOLOGJIKE DHE SEZONALE E PACIENTËVE ME
BRUCELOZË TË TRAJTUAR NË KLINIKËN INFEKTIVE NË PRISHTINË
Qehaja Buçaj E.1, Namani S.1, Bajrami M.1, Ajazaj Berisha L.1, Humolli I.2 , Mehmeti M.1
Infectious Diseases Clinic, UCCK, Prishtinë, Kosova
1,
2
The National Institute of Public Health of Kosova
Corresponding author: Emine Qehaja Buçaj, e –mail: drqehaja@yahoo.com
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 339 -343
RESUME
Brucellosis is a zoonotic infection caused by the bacterial genus Brucella. The bacteria are transmitted from
animals to humans by ingestion through infected food products, direct contact with an infected animal, or
inhalation of aerosols.
Aim: The aim of the study was to analyze the epidemiological and seasonal incidence of patients with Brucellosis
treated at the Clinic of Infectious Diseases, University Clinical Center of Kosova.
Methodology: In this retrospective study, we used the data from the medical histories of 124 hospitalized patients
treated at the Clinic of Infectious Diseases in Prishtine during a six year study period (2006-2011).
Results: Out of 124 patients treated for Brucellosis, 80 of them (64.5%) were male. The average age was 30.8
(range 2-74). The infection was mostly prevalent among people aged 15-34 years, 65 patients (52.4%). The highest
incidence of patients with Brucellosis was recorded from June to September (74 out of 124 patients, 75.1%). Among
124 patients, we have socio-epidemiological data of 74 patients, where 58 (78.4) of them worked on farms with
sheeps, goats and cattles, 14 (18.9%) have consumed unpasteurized dairy products.
Conclusion: According to our analyses we summarised that there is a trend of increase of patients with Brucellosis.
The seasonal incidence of patients with Brucellosis treated at the Clinic of Infectious Diseases in Prishtina was
summer season, with the pick incidence in June and September.
Key words: Brucellosis, seasonal incidence, Kosovo
INTRODUCTION
Brucellosis is a zoonotic infection caused by the bacterial
genus Brucella. The bacteria are transmitted from
animals to humans by ingestion through infected food
products, direct contact with an infected animal, or
inhalation of aerosols. The disease is an old one that has
been known by various names, including Mediterranean
fever, Malta fever, gastric remittent fever, and undulant
fever. Humans are accidental hosts, but brucellosis
continues to be a major public health concern worldwide
and is the most common zoonotic infection (1). Interest in
brucellosis has been increasing because of the growing
phenomena of international tourism and migration, in
addition to the potential use of Brucella as a biologic
weapon (2). Worldwide, brucellosis is more common in
males than in females. Young adult males predominate in
most series of patients with brucellosis compiled in areas
of endemic disease (3).
statistical difference in number of patients according to
gender (X2-test=10.45, P=0.001), (Figure 1).
AIM
The aim of the study was to analyze the epidemiological
and seasonal incidence of patients with Brucellosis
treated at the Clinic of Infectious Diseases in Prishtina,
University Clinical Center of Kosova, during six year study
period (2006-2011).
PATIENTS AND METHODS
In this retrospective study, we used the data from
the medical histories of 124 hospitalized patients at
the Clinic of Infectious Diseases in Prishtina, who are
diagnosed with Brucellosis as well the official reports
of the National Institute of Public Health of Kosova have
been considered.
Figure 1. Distribution of patients with Brucellosis
according to gender
RESULTS
During a six year study period (2006-2011), at the Clinic
of Infectious Diseases in Prishtina, University Clinical
Center of Kosova, were treated 124 patients with
Brucellosis with an annual average of 20.7 cases per year
(Table 1). The largest number of patients were admitted in
2010 with 35 patients (28.2%) and in 2011 with 30 patients
(24.2%), while smaller number of patients was in 2007
with 8 patients (6.5%) and in 2006 with 13 patients (10.5%).
Table 1. Distribution of patients with Brucellosis
according to years
Gender
Year of
hospitalization
F
Figure 2. Trend of patients with Brucellosis according
to years
As shown in Figure 2 the number of patients tends to
increase.
Total
M
N
%
N
%
N
%
2006
8
18.2
5
6.3
13
10.5
2007
1
2.3
7
8.8
8
6.5
2008
12
27.3
8
10.0
20
16.1
2009
3
6.8
15
18.8
18
14.5
2010
10
22.7
25
31.3
35
28.2
2011
10
22.7
20
25.0
30
24.2
Total
44
100.0
80
100.0
124
100.0
From 124 patients with Brucellosis 80 (64.5%) were male
and 44 (35.5%) were females. The X2-test shows significant
Figure 3. Distribution of patients with Brucellosis by
months
As shown in figure 3, during the period of treatment gender (T=0.23, P=0.895), (Figure 5).
in the Clinic of Infectious Diseases, the largest number
Table 2. Socio-epidemiological history of patients with
of patients with Brucellosis has been during summer
Brucellosis
months, with the peak incidence in June and September.
Socio-epidemiological anamnesis
N
%
Unpasteurized dairy products
14
11.3
Shepherds, abattoir workers,
Animal husbandry
58
46.8
Unknown
52
41.9
Total
124
100.0
From 74 patients who have data on socio-epidemiological
history 58 (78.4%) have history of raising livestock
(shepherds, abattoir workers, animal husbandry).
Infected unpasteuraized dairy products have purchased
14 (18.9%) of patients and 52 (41.9 %) did not have data on
socio-epidemiological anamnesis (Table 2).
Figure 4. Structure of patients with Brucellosis
according to age-group
Half of patients (52.4%) belongs to the age-groups from 1534 years (Figure 4). Similar structure have also acquired
the distribution of patients by age group and gender
(Figure 5).
Figure 5. Structure of patients with Brucellosis
according to age-group and gender
The average age of patients with Brucellosis was 30.8
years (DS±17.2 years), range 2-74 years. The average age of
female patients was 30.0 years (DS±17.5 years), range 2-72
years. Whereas the average age of male cases was 31.2
years (DS±17.2 years), range 4-74 years. T-test average did
not gain statistic significance between the average age by
Discussion
Brucellosis disease in Kosovo is seen frequently in youth
and middle-aged people, and with a less frequency in the
elderly as reported in several studies (6). Of the total 124
patients analyzed in this study, male predominance was
significant with 80 of them (64.5%) as reported in many
studies (2,3,4,5). The average age was 30.8 (range 2-74).
In our study, the most affected age-groups were people
aged from15-34 years, 65 patients (52.4%).The higher
prevalence of brucellosis among young and middle-aged
people can be due to a more contact with livestock (sheeps,
goats and cattles) and consumption of unpasteurized
dairy products. The incidence rate of this disease can
be reduced by implementing health education programs
and enhancing knowledge and attitude of persons (6).
The highest incidence of patients with Brucellosis was
recorded from June to September (74 out of 124 patients or
75.1%) which can be attributed to livestock breeding (6, 7).
Among 124 patients, we have socio-epidemiological data
of 74 patients, where 58 of them (78.4%) worked on farms
with sheeps, goats and cattles, 14 (18.9%) have consumed
unpasteurized dairy products. Major infection route is
through occupational exposure to infected livestock,
inhalation of contaminated secretions of infected animals
or contamination through skin cuts or abrasions (8,
9,10). Positive family history by the anamnestic data was
present in 39 patients (31.5%). Of the 36 municipalities
of Kosova, in our Clinic were treated patients from 22
municipalities. The largest number of patients were
inhabitants of municipality of Prishtina 23 (18.5%). The
largest number of hospitalized patients 35 (28.2%) was in
2010 (105 cases reported in the entire Kosovo containing
MB: 4.9/100.000 inhabitants - due to the official reports
of the National Institute of Public Health of Kosova)
and 30 (24.2%) in 2011 (65 cases reported in the entire
Kosovo MB: 3.08/100.000 inhabitants - according to the
official reports of the National Institute of Public Health
of Kosova). Based on our results the number of patients
with Brucellosis in Kosova tends to increase as reported
in close countries (11). Disease was more common among
students (30.6%) because students help their parents for
keeping livestock in the rural areas than housewives
(19.4%), farmers, animal husbandry (6.5%), and veterinary,
veterinary technicians (1.6%).
REFERENCES
1. Pappas G, Papadimitriou P, Akritidis N, Christou L,
Tsianos EV. The new global map of human brucellosis. Lancet Infect Dis. Feb 2006; 6(2):91-9.
2. Greenfield RA, Drevets DA, Machado LJ, et al. Bacterial pathogens as biological weapons and agents of
bioterrorism. Am J Med Sci. Jun 2002; 323(6):299-315.
3. Fallatah SM, Oduloju AJ, Al-Dusari SN, Fakunle YM.
Human brucellosis in Northern Saudi Arabia. Saudi
Med J. Oct 2005;26(10):1562-6.
4. Heidari M, Nazer M, Kheirollahi A, Birjandi M, Zareie
HJ. Frequency of epididymo-orchitis in hospitalized
patients with acute scrotum at Shohadaye Ashayer
CONCLUSION
Hospital, Khorramabad, Iran. Pak Med Assoc. 2012;
62(1) : 44-6.
According to our analyses we summarised that there is
a trend of increase of patients with Brucellosis. The 5. Dean AS, Crump L, Greter H, Hattendorf J, Schelling
seasonal incidence of patients with Brucellosis was
E, Zinsstag J. Clinical Manifestations of Human Brusummer season, with the pick incidence in June and
cellosis: A Systematic Review and Meta-Analysis.
September.
PLOS Neglected Tropical Diseases.2012,DOI:10.1371/
journal.pntd.0001929.
RECOMANDATIONS
6. Kassiri H, Amani H, Lotfi M. Epidemiological, laboratory, diagnostic and public health aspects of human
Public health events are defined based on Laws: Health
brucellosis in western Iran. Asian Pacific Journal of
Law No 04/L-125, Public Health Law No 02/L-78, and Law
Tropical Biomedicine 2013; 3(8):589–594.
for Prevention and Control of Communicable Diseases
No 02/L-109. From these Laws was generated “Strategic 7. Atmaca S, Özekinci T, Akpolat N, Elçi S, Suay A,
Plan for Prevention and Control of Communicable
Arıkan E. Brucellosis seroprevalence in Southeast
Diseases”. One chapter is dedicated to zoonotic diseases
Turkey (Diyarbakır). Turk J Med Sci. 2004; 34(4): 251specifically Brucellosis, where are drawn specific
255.
goal, activities, and institutions who are partners
8. Namanda AT, Kakai R, Otsyula M. The role of unpason implementing the specific measures. Big part on
teurized “hawked” milk in the transmission of bruBrucellosis issue play Agency for Food and Veterinary of
cellosis in Eldoret municipality. Infect Dev Ctries.
Kosovo, related specific measures toward animals as a
2009; 3(4):260-6.
source of infectious, and food safety. 9. Bosilkovski M, Krteva L, Dimzova M, Kondova I. BruBased on the Laws, recommendations are:
cellosis in 418 patients from the Balkan Peninsula:
exposure-related differences in clinical manifesta Controlling the widespread of Brucellosis particularly
tions, laboratory test results, and therapy outcome.
human one,
I.Int J Infect Dis. 2007; 11(4):342-7.
Proper coordination among the veterinary and
health sector,
Financial resources,
Health education of population
10. Minas M, Minas A, Gourgulianis K, Stournara A.
Epidemiological and clinical aspects of human brucellosis in Central Greece. Jpn J Infect Dis. 2007;
60(6):362-6.
11. Obradović Z, Velić R. Epidemiological Characteristics
of Brucellosis in Federation of Bosnia and Herzegovina. Croat Med J. 2010; 51(4): 345–350.
INCIDENCA EPIDEMIOLOGJIKE DHE SEZONALE E PACIENTËVE ME BRUCELOZË TË
TRAJTUAR NË KLINIKËN INFEKTIVE NË PRISHTINË
Qehaja Buçaj E.1, Namani S.1, Bajrami M.1, Ajazaj Berisha L.1, Humolli I.2 , Mehmeti M.1
1
Klinika Infektive, QKUK, Prishtinë, Kosovë
2
Instituti Kombëtar i Shëndetit Publik të Kosovës
REZYME
Bruceloza është një zoonozë e shkaktuar nga bakteret e gjinisë Brucella.
Transmisioni i baktereve nga kafshët në njerëz bëhet me anë të ingjestionit të produkteve ushqimore të infektuara,
kontaktit direkt me kafshën e sëmurë apo me inhalim të aerosoleve.
Qëllimi i këtij studimi ishte të analizohet incidenca epidemiologjike dhe sezonale e pacientëve me Brucelozë të
trajtuar në Klinikën e Sëmundjeve Infektive në Prishtinë, Qendra Klinike Universitare e Kosovës.
Metodologjia: Në këtë punim retrospektiv, jemi shërbyer me të dhënat e historive mjekësore të 124 pacientëve të
hospitalizuar dhe të trajtuar në Klinikën e Sëmundjeve Infektive në Prishtinë gjatë periudhës 6 vjeçare (2006-2011).
Rezultatet: Nga 124 pacientë të trajtuar nga Bruceloza, 80 (64.5%) kanë qenë mashkuj. Mosha mesatare e
pacientëve të gjinisë femra ishte 30.0 vjeçe (rangu 2-74). Prevalenca më e lartë e infeksionit ishte në grup moshën
15-34 vjeçe, 65 pacientë (52.4%). Incidenca me e lartë e pacientëve me Brucelozë ishte nga muaji qershor deri në
muajin shtator. Nga 74 pacientë të cilët kanë të dhëna anamnestike të faktorit të rrezikut, 58 (78.4%) janë persona
që kanë punuar ne ferma të deleve, dhive dhe lopëve, ndërsa 14 (18.9%) kanë konsumuar produkte të qumështit
te papasterizuar.
Konkluzioni: Sipas të dhënave të prezentuara konkludojmë se trendi i numrit të pacientëve me Brucelozë është
në rritje. Incidenca sezonale e pacientëve me Brucelozë të trajtuar në Klinikën Infektive në Prishtinë ishte më e
larta gjatë muajve të verës, piku në muajin qershor dhe shtator.
Fjalë kyç: Bruceloza, incidenca sezonale, Kosova.
EPIDEMITË FAMILJARE TË ETHEVE HEMORRAGJIKE KRIME KONGO
NË KOSOVË
FAMILY OUTBREAKS OF CRIME-CONGO HEMORRHAGIC FEVERIN
KOSOVO
Ajazaj-Berisha L.1, Ahmeti S.1, Namani S.1, Qehaja-Buçaj E.1, Halili B.1
1
QKUK, Klinika Infektive, Prishtinë, Kosovë
Autori korespondent: Lindita Ajazaj-Berisha, e-mail:dr_lindita@yahoo.com
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 344 -349
Rezyme
Ethet hemorragjike Krime-Kongo (EHKK) janë sëmundje akute virale që shfaqen ne vatra natyrore pas pickimit të
rriqërave.
Qëllimi: Qëllimi i këtij studimi është prezentimi i përhapjes me kontakt familjar i EHKK në Kosovë gjatë epidemive
të viteve 2006-2013 dhe analiza e të dhënave epidemiologjike, klinike dhe terapeutike.
Metodat: Në studim janë përfshirë 4 epidemi familjare me gjithsejë 10 pacientë nga regjionet endemike në Kosovë.
Të dhënat janë marrë nga historitë e të sëmurëve të trajtuar në Klinikën Infektive Prishtinë.
Rezultatet: Gjatë viteve 2006-2013 kemi regjistruar 4 epidemi familjare. Numri më i madh i rasteve ishte në
muajin maj, me dominim të gjinisë mashkullore (6/10). Vetëm në katër raste sëmundja është bartur me pickim
nga rriqërat, ndërsa rastet tjera nuk jepnin të dhëna për pickim rriqëre që tregon për mundësinë e transmetimit
horizontal të EHKK. Të gjitha rastet manifestuan simptomet klinike të ngjashme me gjendje gripoze, ndërsa
manifestimet hemorragjike u shfaqën në 9 raste (90%), me përfundim fatal në 4 raste për shkak të shokut
hemorragjik. Konfirmimi i diagnozës klinike është bërë me testin RT –PCR për EHKK. Nga 10 raste të spitalizuara,
8 raste u trajtuan me Ribavirin.
Konkluzion: Kosova është regjion endemik për EHKK me shpërthime epidemike të herëpashershme. Mungesa e
pickimit të rriqrës nuk e përjashton EHKK në regjionet endemike. Në të ardhmen mbetet të hulumtohen rrugë të
reja të transmetimit duke mos përjashtuar edhe mundësinë e transmetimit seksual të EHKK.
Fjalët kyç: EHKK, epidemitë familjare, diagnostikimi i hershëm.
HYRJE
Ethet hemorragjike Krime-Kongo (EHKK) janë sëmundje
akute virale që shfaqen në vatrat natyrore pas pickimit
të rriqrave, në periudhën pranverë-vjeshtë. Shkaktar
është virusi i etheve hemorragjike Krime-Kongo, që i
takon gjinisë Nairovirus të familjes Buniaviride. Është
përshkruar për herë të parë në Krime në vitin 1944. Më
vonë, një virus i izoluar nga Kongo është identifikuar si i
njëjti virus, prandaj sëmundja mori emrin Krime-Kongo
(3,4). EHKK është sëmundje me përhapje globale, me raste
humane të raportuara në vatra endemike në Afrikë, Azi,
Lindjen e Mesme dhe Evropën Juglindore (2,3).
Nishor (rrethi i Therandës) që rezultoi me 8 raste të
vdekjes (1,4). Një shpërthim epidemik i kontaktit familjar
është përshkruar në Maqedoni më 1970 kur në fshatin
Çiflig (rreth i Tetovës) në një familje pati 13 të sëmurë,
prej të cilëve vdiqën dy persona (4).
QËLLIMI I PUNIMIT
Qëllimi i këtij studimi është prezentimi i përhapjes me
kontakt familjar të EHKK gjatë shpërthimeve epidemike
në Kosovë, në periudhën 2006-2013. Nga të dhënat për
këta pacientë mund të flitet për transmetimin horizontal
Rastet e para të sëmundjes në Kosovë janë përshkruar në të EHKK. Përdorimi i masave paraprake universale
vitin 1954, në një shpërthim epidemik familjar në fshatin dhe zbulimin i hershëm i rasteve janë strategjia më e
vjeç nuk kishte kontakt me gjakun e të atit por ai ishte në
kontakt të afërt me nënën për dy ditë derisa ajo ishte e
METODOLOGJIA
sëmurë në shtëpi. Ai manifestoi simptome klinike të një
Ne kemi analizuar 4 epidemi familjare në regjionet tonsillopharingiti akut pa sindromë hemorragjike.
endemike të Kosovës me gjithsejë 10 pacientë tek të cilët Në epideminë e vitit 2009 u infektua një çift bashkëshortor
infeksioni u bart me kontakt familjar. Të gjithë ishin nga nga fshati Mleqan, komuna e Malishevës. Bashkëshorti,
zonat rurale. Janë analizuar të dhënat epidemiologjike, vjeç 52 kishte pickim rriqëre dhe pas inkubacionit prej tre
klinike dhe laboratorike nga historitë mjekësore të dite manifestoi temperature të lartë dhe ethe. Në ditën
pacientëve të trajtuar në Klinikën Infektive-Prishtinë, e dytë të sëmundjes së tij, sëmuhet bashkëshortja me
nga viti 2006-2013.
ethe, lodhje, vjellje, dhembje të muskujve pa temperature
dobishme për parandalimin e transmetimit horizontal.
dhe sindromë hemorragjike intensive me përfundim
fatal. Bashkëshorti u spitalizua një ditë pas saj dhe
Karakteristikat epidemiologjike: Të gjithë pacientët zhvilloi gjithashtu sindromë hemoragjike intensive me
ishin nga regjionet endemike të Kosovës që u paraqitën përfundim fatal.
gjatë epidemive të EHKK në vitet 2006-2013 (tabela 1). Në epideminë e vitit 2011 manifestuan sëmundjen dy
Këto regjione njihen si vatra endemike të sëmundjes me vëllezër të cilët ushqeheshin në tryez të përbashkët me
shpërthime të herëpashershme të epidemive.
pjata dhe gota të ndara dhe flenin ndaras, por njëri u kujdes
REZULTATET
Tabela.1 Regjionet endemike sipas viteve
Viti
Fshati
Komuna
2006
Cermjan
Gjakovë
2009
Mleqan
Malishev
2011
Polluzh
Rahovec
2013
Dobërdolan
Suharekë
Në epideminë familjare të vitit 2006 ishin 4 anëtarë të
familjes. Në këtë epidemi së pari sëmuret kryefamiliari
(mashkull 38 vjeç) i cili u infektua me pickim nga rriqëra
dhe qëndroi në shtëpi në shtatë ditët e para të sëmundjes.
Manifestimet e para klinike ishin temperatura e lartë,
ethet, lodhja e theksuar, mialgjia dhe artralgjia.
Sindromë hemorragjike mukokutane zhvilloi në ditën e
katërt të sëmundjes me sklera të injektuara, epistaks dhe
gjakderdhje petekiale. U spitalizua në ditën e shtatë të
sëmundjes me çrregullime të vetëdies-konfuz, epistaks,
gingivorragji, gjakderdhje petekiale në regjionin e gjoksit
dhe nën sqetulla, hematoperitoneum dhe përfundim
fatal në gjendje shoku hemorragjik në ditën e tetë të
sëmundjes. Për të u kujdesën familjarët e afërt (nëna dhe
gruaja) të cilat kishin kontakt me gjakun gjatë epistaksës
dhe ekskretet e tija trupore. Ato nuk kishin të dhëna
për pickim rriqëre. Pas dy dite u sëmurë nëna,75 vjeçe,
me temperaturë të lartë, lodhje, vjellje dhe në ditën e
shtatë të sëmundjes manifestoi sindromë hemorragjike
me epistaks dhe hematemezë. Gruaja, vjeç 34, u sëmurë
një javë pas bashkëshortit me simptome të një gjendje
gripoze dhe u spitalizua në ditën e dytë të sëmundjes.
Sindromë hemoragjike (hematoma subkutane-HSC dhe
metrorragji) manifestoi një ditë pas spitalizimit. Fëmiu 7
për tjetrin derisa ishte me simptome të një gastroenteriti
akut pa sindromë hemorragjike. Së pari sëmuret vëllau 11
vjeç, një ditë pas pickimit të rriqrës me ethe, temperaturë
të lartë, vjellje pa përmasa gjaku, dhembje koke, shpine
dhe mialgji. Spitalizohet në ditën e dytë të sëmundjes në
gjendje të rëndë me sklera të injektuara, febril, sindromë
algjike të shprehur. Në ditën e tretë zhvillon sindromë
hemorragjike fillimisht me hematoma subkutane e pastaj
nga dita e gjashtë epistaks, gingivoragji, melenë dhe
hematoperitoneum. Gjendja përmirësohet në ditën e 11
të sëmundjes. Për të derisa ishte në shtëpi u kujdes vëllau
më i madh 15 vjeç, i cili kishte kontakt me përmasat e
vjellura. Ai u sëmurë dy ditë pas vëllaut me temperaturë,
plogështi dhe u spitalizua në ditën e tretë të sëmundjes.
Zhvilloi sindromë hemorragjike me intensitet mesatar
nga dita e gjashtë e sëmundjes, por pas tretmanit pati
shërim të plotë.
Në epideminë e vitit 2013 kishim dy anëtarë të familjes,
gjyshin me të dhëna për pickim rriqëre dhe nipin pa
pickim të cilët flenin në të njëjtin shtrat. Së pari sëmuret
gjyshi me ethe, temperaturë, lodhje, dhembje koke
dhe mialgji. Qëndron në shtëpi për gjashtë ditë dhe
spitalizohet në ditën e shtatë të sëmundjes kur zhvillon
sindromë hemorragjike me gjakderdhje petehiale në
regjionin axillar, në kavitetin oral krusta dhe koagula
gjaku, hematoma subkutane, hematemezë, gingivorragji,
melenë dhe përfundim fatal në ditën e tetë të sëmundjes.
Fëmiu, mashkull 12 vjeç, u sëmurë pas dy dite gjithashtu
me ethe, temperaturë, plogështi, vjellje, mialgji.
Manifestimet hemorragjike u shfaqën edhe tek fëmiu por
me intenzitet më të vogël (Tabela 2).
Tabela 2. Karaketristikat epidemiologjike dhe klinike të epidemive familjare të EHKK
Epidemia Gjinia/
familjare Mosha
2006
Pickim
rriqëri
Mënyra e
transmetimit
Manifestimet klinke
Manifestimet hemoragjike
M/38
Po
Pickim rriqëre
Temperaturë, ethe, lodhje,
mialgji, artralgji
F /75
Jo
Gjakë, pështymë
Temperaturë, lodhje, vjellje
Sklera të injektuara, epistaks,
petehie, gingivorragji,
HSC,hematoperitoneum, pleurit
hemorragjik
Sklera të injektuara,epistaks,
hematemezë
F/34
Jo
Gjakë,
pështymë,urinë
Temperaturë, ethe, vjellje,
mialgji, artralgji
Sklera të injektuara, HSC,
metrorragji
M/7
Jo
M/52
Po
Pickim rriqëre
Temepraturë, ethe
F/52
Jo
Të vjellura pështymë
urine, dhe/ose
kontakt seksual
Ethe, lodhje, vjellje, mialgji
M/11
Po
M/15
Jo
M/60
M/12
2009
Përfundim
fatal
Të vjellura pështymë, Temperaturë, lodhje, humbje
urinë
apetiti,dhembje fyti
Temepraturë, ethe, mialgji,
vjellje, kokëdhimbje, dhimbje
shpine
Temepraturë,
lodhje, heqje
Gjak, pështymë, feçe
barku
Sklera të injektuara, epistaks,
HSC, melenë, pleurit
hemorragjik
Epistaks, HSC, gingivoragji,
melenë, hematoperitoneum,
pleurit hemorragjik
Pickim rriqëre
HSC, epistaks, gingivorragji,
melenë, hematoperitoneum,
Po
Pickim rriqëre
Temperaturë, ethe,
plogështi, vjellje, mialgji
Jo
Të vjellura, pështymë
Temperaturë, ethe,
plogështi, vjellje, mialgji
Petehie, epistaks, melenë,
arthrit hemorragjik
HSC, petehie, gingivorragji,
epistaks, hematemezë, melenë,
pleurit hemorragjik
Sklera të injektuar, petehie, HSC,
hematoperitoneum
2011
Përfundimi
2013
Gjatë këtyre epidemive familjare, ka dominuar gjinia
mashkullore dhe mosha nga 16-60 vjeç, për shkak të
aktivitetit më të madh të kësaj moshe në punët jashtë
shtepisë. Numri më i madh i rasteve ishte në muajin maj
(6 raste), dy në muajin qershor dhe dy në muajin korrik.
Manifestimet klinike
Manifestimet klinike më të shpeshta tek rastet tona ishin
simptomet e një intoksikimi të përgjithshëm, ndërsa
sindroma hemorragjike ka qenë e pranishme në 9 raste
(90%), me: hematoma subkutane 7 raste (70%), epistaks
7 raste (70%), gingivoragji 4 raste (40%), melenë 5 raste
(50%). Gjakderdhje petekiale janë vërejtur në 4 raste
(40%) me lokalizim karakteristikë në gjoks, nënsqetulla
dhe shpinë. Komplikimi më i shpeshtë respirator
ishte pleuriti hemorragjik në 4 raste. Çrregullimet
gastrointestinale më të shpeshta ishin humbja e apetitit,
të vjellurat dhe hematoperitoneumi. Ndër të sëmurë të
rëndë manifestimet hemorragjike ishin intensive dhe u
shoqëruan me shok hemorragjik i cili te 4 (40 %) të sëmurë
ishte i pakthyeshëm (Tabela 2).
Diagnostikimi
Përfundim
fatal
Përfundim
fatal
Përfundim
fatal
biokimike dhe është konfirmuar me teste serologjike
(ELISA dhe RT-PCR). Nga analizat lanboratorike kanë
dominuar rastet me leukopeni 6 raste (60%) me vlera
më të ulta deri në 1.9x109 qeliza/litër (varg normal
4.0-10.0x109qeliza/litër), trombocitopeni 8 raste (80%)
deri në 21×109/litër (varg normale,140-400×109/litër).
Vlerat e aminotransaminazave ishin të rritura (AST/ALT),
me lëkundje nga 58/38UI/ml deri në 11255/355 UI/ml
(varg normal <42 U/ L). Vlerat e LDH ishin deri në 2380 U/
litër (varg normal, 220-480 U/L), ndërsa të CPK deri 1558
(varg normal 24-190 U/L). Konfirmimi i sëmundjes në të
gjitha rastet është bërë me reverse transcription-PCR i
cili u punua në Departamentin e Virologjisë të Institutit
Kombëtar të Shëndetit Publik në Prishtinë.
Trajtimi
Trajtimi i rasteve me EHKK është bërë me Ribavirin
(medikament sintetik antiviral), ndërsa dy raste janë
trajtuar vetëm me terapi simptomatike.
DISKUTIMI
Ethet hemorragjike Krime-Kongo janë infeksione akute
Diagnoza e sëmundjes është bërë duke u mbështetur virale me një shkallë të lartë të vdekshmërisë deri në 30%.
në të dhënat epidemiologjike, klinike, laboratorike- Sëmundja ka përhapje të gjërë gjeografike dhe shfaqet në
dhe autorëve tjerë disa pacientë kanë RT-PCR pozitiv
në mostrat e urinës nga ditët e para deri në ditën 42
të sëmundjes (11). Gjetja e gjenomit të virusit me testin
RT- PCR, në mostrat e marra nga të vjellurat, pështyma,
lyerja faringjeale, sputumi, sekreti vaginal, lotët, urina
dhe feçet e të sëmurëve tonë tregon për mundësin e
rrugëve të reja të përhapjes së virusit të EHKK duke mos
përjashtuar edhe mundësin e transmetimit seksual të
Rrugët e përhapjes së EHKK janë të ndryshme, me
këtij virusi (11). Mungesa e të dhënave për transmetim të
inokulim apo pickim nga rriqëra, me gjakun e personit të
tillë të EHKK është hasur edhe në epidemitë familjare të
infektuar gjatë fazës febrile, nëpërmes të mikrotraumave
përshkruara në literaturë (3).
në lëkurë gjatë manipulimit me gjakun e të sëmurit (12).
Rastet e përhapjes inokulative të EHKK janë përshkruar Në aspektin klinik kanë dominuar simptomet e një
nga shumë autorë (3,12). Transmetimi nga njeriu në intoksikimi të përgjithshëm dhe temperaturë të lartë në 9
njeri dhe transmetimi nozokomial është dokumentuar raste (90%). Rënia e temperaturës u shoqërua me rënie të
për disa Ethe Hemorragjike Virale (EHV) si Ebola, Lassa, theksuar të tensionit arterial dhe sindromë hemorragjike
EHKK dhe Argjentinase.Transmetimi është shoqëruar intensive. Sindroma hemorragjike në këtë fazë bëhet
me ripërdorimin e gjilpërave josterile dhe shiringave, si intensive, duke e çuar të sëmurin në shokë hemorragjik.
dhe me kujdesin ndaj pacientit pa masat e duhura për Kjo është faza më e rëndë e sëmundjes, kur ndodhën
të parandaluar ekspozimin ndaj gjakut dhe lëngjeve të vdekjet më të shpeshta te rastet tona, e që është vërejtur
tjera të trupit që përmbajnë virusin (duke përfshirë të edhe nga autorë të tjerë (2,5,8,10). Sindroma hemorragjike
vjellurat, urinën dhe feçet) [13]. Sipas CDC te pacientët është një karakteristikë e veçantë e EHKK, rrjedhojë e
e dyshimtë me EHV të cilët kanë kollë, të vjella, diarre, një kapilarotoksikoze të përgjithshme, të shkaktuar nga
ose hemorragji, duhet marrë masa shtesë preventive për veprimi primar i virusit në endotelin e enëve të gjakut
të parandaluar ekspozimin e mundshëm me thërrmija por që u bë më intensive te rastet tona nga dëmtimet e
ajrore që mund të përmbajnë virusin (14). Transmetimi mëlçisë dhe trombocitopenia e theksuar (4,5). Në bazë të
i sëmundjes me rrugë ajrore nuk është dokumentuar dhënave të literaturës trombocitopenia, vlerat e larta te
por është dyshuar në disa raste në Rusi (3,5,16). Nga viti enzimeve të mëlçisë dhe koha e zgjatur e protrombines
2006 deri në vitin 2013 kemi patur 4 epidemi familjare flasin për dëmtime të rënda të mëlçisë. Rëndësinë e këtyre
të EHKK. Numri më i madh i rasteve është shënuar në dëmtimeve në intensitetin e manifestimeve hemorragjike
muajin maj-korrik që përputhet me ciklin biologjik të e kanë vënë në pah edhe autorë të tjerë (4,5,8,9).
shumëzimit të rriqërave dhe eksponimit ndaj vatrave të
infeksionit të banorëve në vatrat endemike duke u marrë KONKLUZIONET
me bujqësi apo blegtori (4,6,8). Në të gjitha familjet kemi Kosova është regjion endemik me shpërthime të
patur nga një rast me pickim rriqëre. Në epideminë e vitit
kohëpaskoshme të epidemive familjare të EHKK.
2006 sëmundja tek nëna dhe bashkëshortja u bart përmes
Mungesa e pickimit të rriqrës nuk e përjashton EHKK
kontaktit direkt me gjakun e të sëmurit i cili u konfirmua
në regjionet endemike dhe vështërson diferencimin
për EHKK, ndërsa te femiu për shkak të kontaktit të afërt
diagnostik.
me nënën. Nga të dhënat e literatures kontakti i afërt
Në ditët e para të sëmundjes ekskretet e të sëmurit
me lëngjet e sekretuara pa përmasa gjaku si pështyma,
janë infeksioze dhe mund të bartin sëmundjen në
përmasat e vjellura, sekrecionet respiratore dhe/ose
rrethin familjar.
urina mund te jenë rrugë e transmetimit horizontal të
EHKK (7,13,15). Në epideminë e vitit 2009 meqenëse kemi Banorët e vatrave endemike duhet të njoftohen me
natyrën e sëmundjes dhe masat e mbrojtjes.
të bëjmë me një çift bashkëshortor përveç mënyrës së
shumë vende të botës. Në vitet e fundit ka pasur një rritje
të incidencës së sëmundjeve në disa vende, kryesisht
në vendet e Ballkanit. Kosova është gjithashtu regjion
endemik për EHKK. Bazuar në të dhënat e Institutit të
Shëndetit Publik të Kosovës, nga 1995 deri në gusht 2013,
janë raportuar 228 raste të EHKK në Kosovë, me shkallë
të vdekshmërisë prej 25.5% (1).
bartjes përmes ekskreteve të infektuara mund të dyshohet Diagnostikimi i hershëm dhe i sakt i EHKK, bazuar
edhe për transmetimin seksual të EHKK. Gjithashtu
vetëm në të dhënat klinike, nuk është i lehtë prandaj
edhe në epideminë e vitit 2011 dhe 2013 mendojmë për
kërkohet një informim më i mirë dhe kontinual për
transmetimin horizontal të EHKK përmes lëngjeve të
këtë sëmundje i mjekëve në terren.
infektuara trupore (4,6,7,9,15). Sipas të dhënave tona
9. Gul Ruhsar Yilmaz ,Turan Buzgan,Hasan Irmak, Ahmet Safran, Ramazan Uzun, Mustafa Aydin Cevik, MeFajs L, Jakupi X, Ahmeti S, Humolli I, Dedushaj
hmet Ali Torunoglu. The epidemiology of CrimeanI, Avšič-Županc T. Molecular Epidemiology of CrimeCongo hemorrhagic fever in Turkey, 2002–2007 .
an-Congo Hemorrhagic Fever Virus in Kosovo.PLoS
International Journal of Infectious DiseasesVolume
Negl Trop Dis.Jan 2014; 8(1): e2647
13, Issue 3, May 2009, Pages 380–38
Mardani M, Keshtkar-Jahromi M, 2007. Crimean-Con10. A Duran, A Küçükbayrak and ZF MengelođluEvaluation
go hemorrhagic fever. Arch Iran Med 10:204-214
of patients with Crimean-Congo hemorrhagic fever
Masoud
Mardani, Maryam
Keshtkar-Jahroin Bolu, Turkey. Afr Health Sci.Jun 2013;13(2):233-242
mi, Behrooz Ataie andPeyman Adibi.Crimean-Congo
11. Sherine Thomas, Gail Thomson, Stuart Dowall,
Hemorrhagic Fever Virus as a Nosocomial Pathogen
Christina Bruce, Nicola Cook, Linda Easterbrook,
in Iran.Am J Trop Med Hyg October 2009 vol. 81 no.
Laura O’Donoghue, Sian Summers, Lindita Ajazaj,
4 675-678
Roger Hewson, Tim Brooks, and Salih Ahmeti. VecS.Ahmeti. Karakteristikat klinike, epidemiologjike,
tor-Borne and Zoonotic Diseases. September 2012,
serologjike dhe dëmtimet e mëlçisë te Ethet Hemor12(9): 800-804. doi:10.1089/vbz.2011.0776.
ragjike virale në Kosovë. Disertacioni. Prishtinë 1993.
12. Humolli, I. Punim Doktorature, UP. Prishinë, 2003.
Ergonul O (2006) Crimean-Congo haemorrhagic fe13. David J. Weber and William A. Rutala.Risks and
ver. Lancet Infect Dis 6: 203–214.
Prevention of Nosocomial Transmission of Rare ZoIzadi S, Salehi M, Holakouie-Naieni K, Chinikar S.The
onotic Diseases.Clin Infect Dis. (2001) 32 (3):446-456.
risk of transmission of Crimean-Congo hemorrhagic
doi: 10.1086/318509
fever virus from human cases to first-degree rela14. Centers for Disease Control and Prevention. Update:
tives.Jpn J Infect Dis. 2008 Nov;61(6):494-6.
management of patients with suspected viral hemSaijo M, Tang Q, Shimayi B, Han L, Zhang Y, Asiguorrhagic fever—United States. MMWR Morb Mortal
ma M, Tianshu D, Maeda A, Kurane I, Morikawa
Wkly Rep 1995;44:475-9.
S.Possible horizontal transmission of crimean-congo
15. Masayuki Saijo, Qing Tang, Bawudong Shimayi, Lei
hemorrhagic Fever virus from a mother to her child.
Han, Yuzhen Zhang, Muer
Asiguma, Dong TianJpn J Infect Dis. 2004 Apr;57(2) 55-7
shu, Akihiko Maeda, Ichiro Kurane and Shigeru MoriZ Ozkurt, I. Kiki, S. Erol, F. Erdem, N. Yilmaz, M. Parkawa.Possible horizontal transmission of crimeanlak et al.Crimean-Congo hemorrhagic fever in Eastcongo hemorrhagic Fever virus from a mother to her
ern Turkey: clinical features, risk factors and efficacy
child.Jpn. J. Infect. Dis., 57, 55-57, 2004
of ribavirin therapy.J Infect, 52 (2006), pp. 207–215
16. The Center for Food Security and Public Health.
Crimean-Congo Hemorrhagic Fever. August 2007.
REFERENCAT
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
FAMILY OUTBREAKS OF CRIME-CONGO HEMORRHAGIC FEVER IN KOSOVO
Ajazaj-Berisha L.1, Ahmeti S.1, Namani S.1, Qehaja-Buçaj E.1, Halili B.1
1
UCCK, Infectious Disease Clinic, Prishtina, Kosovo
SUMMARY
Crimean-Congo hemorrhagic fever (CCHF) is acute viral disease that occurs in natural homes after the tick bite.
Aim: The aim of this study is to present the family outbreak of CCHF in Kosovo during 2006-2013 and analysis of
epidemiological data, clinical and treatmen.
Methods: The study included 4 family epidemics with a total of 10 patients who were from endemic regions in
Kosovo. The data are taken from the medical histories of the patients treated at the Clinic of Infectious Disease
in Pristina.
Results: During epidemics of 2006-2013 years we had 4 family epidemic with male dominance (6/10). The largest
number of cases was in May. Only in four cases the disease is transmitted by a tick bite, while other cases do
not provide data for tick bite that shows the possibility of horizontal transmission of CCHF. In all cases we had
symptoms similar to flu-like sindrom, while hemorrhagic manifestations appeared in 9 cases (90%) with fatal
outcome in 4 cases due to hemorrhagic shock. Confirmation of clinical diagnosis is made with RT-PCR for CCHF.
From the 10 cases hospitalization, 8 cases were treated with Ribavirin.
Conclusion: Kosovo is a endemic region with epidemic outbreaks of CCHF. Absence of data for tick bite does
not exclude CCHF in endemic regions. In the future remains to be explored new routs of transmission and the
possibility of sexual transmission of CCHF.
Key words: CCHF, family outbreaks, early diagnosis.
ВЛИЈАНИЕ НА ВАСКУЛАРНИТЕ РИЗИК ФАКТОРИ ВРЗ
КОГНИТИВНИОТ СТАТУС НА ПАЦИЕНТИТЕ СО МОЗОЧЕН УДАР
THE IMPACT OF VASCULAR RISK FACTORS ON COGNITIVE STATUS IN
PATIENTS WITH STROKE
Барбов И.1, Таравари А.1,Петров И.1, Петрова В.1
Универзитетска Клиника за неврологија, Скопје Македонија
1
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 350 -354
РЕЗИМЕ
Се повеќе податоци сугерираат дека ризик факторите за когнитивни пореметувања и деменција се истите оние
како за цереброваскуларните болести: дијабет, хипертензија, срцеви заболувања, холестерол, пушење, алкохол
и др. Во трудот се обработени 80 пациенти со мозочен удар, лекувани на Клиниката за неврологија во Скопје.
Васкуларните ризик фактори (ВРФ) се проценети според стандардизиран прашалник. Когнитивните промени се
квантифицирани една година по ударот со помош на Мини Ментал Скалата ( ММСЕ ) и други невропсихолошки
тестирања. За дијагноза на васкуларната деменција се користени критериумите на МКБ-10. Една година после
мозочниот удар 40% од испитаниците имале когнитивни пореметувања а 12% развиле деменција. Кај овие
пациенти застапеноста на ВРФ била: со дијабет 37% од испитаниците, хипертензија 71%, срцеви заболувања
39%, покачен холестерол 36%, алкохол консумирале 39% додека 50% пушеле цигари. Најголема статистистички
потврдена корелација помеѓу ВРФ и когнитивните пореметувања била за хипертензијата. Ризикот за појава
на когнитивни пореметувања и деменција е поголем кога кај пациентот се присутни повеќе ВРФ. Нивното
навремено откривање и третман е важно во превенцијата на мозочниот удар како и во превенција на
когнитивните пореметувања и деменција кои се јавуваат по него.
Клучни зборови: васкуларни ризик фактори, мозочен удар, когнитивно пореметување, деменција.
ВОВЕД
Деменцијата е едно од начестите заболувања кај
постарите особи. Нејзината преваленција се удвојува
секои 5 години после 65-годишна возраст (1,8).
Васкуларната деменција (ВаД), втората водечка
причина за деменцијата после Алцхајмеровата болест
(АБ), е значајна причина за хроничната инвалидност.
Таа е предизвикана со пореметување на мозочната
циркулација и не е дел од нормалното стареење.
Најчесто се јавува после мозочен удар(10,11). Се
претпоставува дека ризик-факторите за когнитивни
пореметувања и деменција после мозочен удар, се
истите оние како за цереброваскуларните болести:
дијабет, хипертензија, срцеви заболувања, холестерол,
пушење, алкохол и др (2,15). Растечката возраст,
ниското едукативно ниво и кортикалната атрофија
се асоцирани со зголемениот ризик на деменција
кај пациентите со инсулт. Хередитетот истотака е
тестиран како ризик фактор за ВаД: ∈4 алелата на
Аполипопротеин (Апо) Е генот е асоцирана со повисок
ризик од Алцхајмерова болест и васкуларна деменција
(16).
ЦЕЛ НА ТРУДОТ
Да се процени влијанието на васкуларните ризик
фактори врз когнитивниот статус кај пациентите со
прележан мозочен удар.
МАТЕРИЈАЛ И МЕТОДИ
Во оваа проспективна студија беа обработени 80
пациенти, лекувани хоспитално и амбулантски на
Клиниката за неврологија поради цереброваскуларен
инсулт (церебрална тромбоза или емболија; церебрална
или субарахноидална хеморагија). Пациентите се
на возраст од 40-80 години со речиси подеднаква користени одредени непараметарски тестови: X2 тест
застапеност на двата пола.
за еден и два примерока, Kolmogorov-Smirnov D тест за
еден и два примерока, Kruskal-Wallis H тест за повеќе
Во истражувањето беа вклучени по случаен избор
од два примерока.
само пациенти со прв цереброваскуларен инсулт
детектиран со КТМ или НМР кои потоа беа соодветно
РЕЗУЛТАТИ
лекувани и контролирани.
Од испитувањето беа исклучени пациентите со Дистрибуција на пациентите според пол и возраст:
пореметувања на свеста, афазија или тешка дисфазија. Табела 1. Дистрибуција на испитаниците по пол и
возраст
Истотака од испитувањето беа исклучени пациентите
кои во анамнезата имаа податок за претходни
когнитивни пореметувања или деменција (за да
се исклучи можноста од асоцирана Алцхајмерова
патологија или мешана деменција).
Ризик-факторите се проценети според стандардизиран
прашалник.
пол
Возраст
<40
41 - 50
51 - 60
61 - 70
>70
вкупно
Мажи
Бр.
1
3
12
16
10
42
%
1.89
7.54
28.30
37.73
24.54
53%
жени
Бр.
/
3
10
15
10
38
%
/
6.39
25.53
42.5
25.53
47%
Проценката на когнитивните функции може да се
следи преку повеќе клинички скали што овозможува
една глобална квантификација на дефицитот и Една година после мозочниот удар 40% од
претставува средство за карактеризирање на степенот испитаниците имале когнитивни пореметувања а 12%
на когнитивното опаѓање на пациентот.
развиле деменција.
Меѓу најупотебуваните и најсимплифицирана скала
Табела 2. Когнитивен статус на испитаниците - по 6 и
за оваа цел е Mini Mental Status Examination (MMSE ).
12 месеци
Вклучува 30 прашања, проценувајќи ја ориентацијата,
По 6 месеци
По 12 месеци
запомнување, внимание и сметање, сеќавање,
Когнитивен
статус
Број
%
Број
%
именување, повторување, разбирање, читање,
Уреден
50
63%
38
48%
пишување и прецртување на комплексна фигура (4).
Ког. поремет.
24
30%
32
40%
За пациентите кои имаат низок скор на MMSE се
Деменција
6
7%
10
12%
вкупно
80
100 %
80
100 %
применува дополнителна батерија на невропсихолошки
тестирања: Векслеров индивидуален тест за
интелигенција (VITIM), Рејов тест за аудитивно Табела 3. Застапеност на ризик фактори, когнитивни
вербално учење и помнење (RAVLT) и Реј-Остерит
пореметувања и деменција
комплексна фигура (RKF).
За дијагноза на васкуларната деменција се користени
критериумите на МКБ-10 и Diagnosis and Statistical
Manual of Mental Disorders. Fourth Edition. Text Revision
(DSM-IV) (5).
Методи на статистичка обработка на податоците
Ризик фактори
Diabetes mellitus
ХТА
Срцеви заболувања
Покачен холестелол
Пушење
Алкохол
Когнитивни
поремет.(%)
22
59
28
36
29
23
Деменција (%)
37
71
39
36
50
39
За статиистичка анализа на податоците беше
користена програмата Statistica for Windows 7,0.
ДИСКУСИЈА
Дистрибуцијата на континуираните варијабли беше Застапеноста на когнитивното пореметување после 6
прикажана со мерки на централна тенденција (mean) и месеци е 30% а после 12 месеци 40%. Деменција после 6
мерки на варијабилитет (стандардна девијација).
месеци развиле 6 (7%) а по 12 месеци 10 (12%) пациенти,
За тестирање на значајност на разлика меѓу одредени што е една фрапантна бројка. Овие податоци одат
дистрибуции на анализираните параметри беа во прилог за хипотезата дека благите когнитивни
пореметувања се јавуваат најчесто во првите 6 месеци
по ударот, а деменција во период до 1 год.
Притоа, дистрибуцијата на ризик факторите е: 22% од
заболените се дијабетичари, 23% пијат алкохол, 28%
страдаат од некое срцево заболување, 29% се пушачи,
36% имаат покачен холестерол во крвта и најголем
процент од нив, 59% имаат позитивна анамнеза за
покачен крвен притисок. Хипертензијата значајно
повеќе се јавува како ризик фактор за мозочен удар
(p<0,01) во однос на останатите анализирани фактори.
Застапеноста на хипертензијата кај пациентите со
когнитивно пореметување е 59% и 71% кај пациентите
со деменција. Оваа разлика помеѓу групите е
несигнификантна (p=0,62), но односот на веројатност
на изложеност или odds ratio (OR) укажува дека
испитаниците кои имаат покачен крвен притисок и
добиле мозочен удар имаат 8,91 пати сигнификантно
поголем ризик да заболат од васкуларна деменција
(p<0,01).
Дијабетот е присутен кај 22% од пациентите со
когнитивно пореметување и 37% кај пациентите со
деменција. Оваа разлика е статистички сигнификантна
(p<0,001). Заболените од шеќерна болест кои добиле
мозочен удар имаат 6,29 пати повеќе шанси да добијат
когнитивни пореметувања и васкуларна деменција во
однос на оние кои не се дијабетичари. Оваа поврзаност
меѓу дијабетесот и васкуларната деменција е
статистички поврзана за p<0,01.
Заболените од цереброваскуларен инсулт со срцеви
проблеми веројатно 6,35 пати почесто ќе добијат
васкуларна деменција во однос на заболените од
мозочен удар но без срцево заболување.
Кај заболени од мозочен удар зголемениот холестерол
ја зголемува шансата 2,64 пати за добивање на
васкуларна деменција, но сепак оваа поврзаност
е за ниво на веројатност од p>0,05 статистички
несигнификантна.
Васкуларна деменција по прележан мозочен удар
веројатно пушачите ќе добијат 5,88 пати почесто
споредено со непушачите. Поврзаноста меѓу пушењето
цигари и васкуларната деменција е статистички
сигнификантна за ниво на значајност од p<0,05.
Консумирањето на алкохол кај заболените од мозочен
удар за 6,6 пати значајно ја зголемува шансата да
добијат и васкуларна деменција споредено со оние кои
не пијат алкохол.
Најголема статистистички потврдена корелација
помеѓу ризик-факторите и когнитивните пореметувања
била за хипертензијата а најмала за холестеролот.
Ризикот од појава на когнитивни пореметувања
и деменција пропорционално се зголемува, со
зголемување на бројот на васкуларните ризик фактори
кои се присутни кај пациентот (2).
Нивното навремено откривање и третман е важно во
превенцијата на мозочниот удар како и во превенција
на когнитивните пореметувања и деменција кои
се јавуваат по него. Третманот на индивидуалните
ВРФ вклучувајќи ги хипертензијата, дијабетот и
хиперхолестеролемијата е асоциран со редуциран
ризик од васкуларна деменција (1,2).
ЗАКЛУЧОК
Васкуларните ризик фактори се важни во појавата на
мозочниот удар но и на когнитивните пореметувања
и деменција. Ризикот од појава на когнитивни
пореметувања и деменција пропорционално се
зголемува, со зголемување на бројот на васкуларните
ризик фактори кои се присутни кај пациентот.
ЛИТЕРАТУРА
17. Jellinger KA. The enigma of vascular cognitive disorder and vascular dementia. Acta Neuropathol (Berl).
Apr 2007;113(4):349-88.
18. J. Li, Y.J. Wang, M. Zhang et al. Vascular risk factors
promote conversion from mild cognitive impairment
to vascular dementia. Neurology April 26, 2011 vol.
76 no. 17 1485-91.
19. Delano-Wood L, Abeles N, Sacco JM, Wierenga CE,
Horne NR, Bozoki A. Regional white matter pathology in mild cognitive impairment: differential influence of lesion type on neuropsychological functioning. Stroke. Mar 2008;39(3):794-9.
20. Phelan EA, Borson S, Grothaus L, Balch S, Larson EB.
Association of incident dementia with hospitalizations. JAMA. Jan 11 2012;307(2):165-72.
21. Folstein MF, Folstein SE, McHugh PR. “Mini-mental
state”. A practical method for grading the cognitive
state of patients for the clinician. J Psychiatr Res.
Nov 1975;12(3):189-98.
22. American Psychiatric Association. Diagnosis and
Statistical Manual of Mental Disorders. Fourth Edition.
Text Revision (DSM-IV-TR). Washington, DC: American
Psychiatric Press; 2000.
23. Price CC, Jefferson AL, Merino JG, Heilman KM, Libon 28. Erkinjuntti T, Kurz A, Gauthier S, Bullock R, Lilienfeld S, Damaraju CV. Efficacy of galantamine in probDJ. Subcortical vascular dementia: integrating neuable vascular dementia and Alzheimer’s disease comropsychological and neuroradiologic data. Neurology.
bined with cerebrovascular disease: a randomised
Aug 9 2005;65(3):376-82.
trial. Lancet. Apr 13 2002;359(9314):1283-90.
24. Roman GC. The epidemiology of vascular dementia.
Handbook of Clinical Neurology. 2008;vol. 89(3rd se- 29. Hachinski VC, Bowler JV. Vascular dementia. Neurology. Oct 1993;43(10):2159-60; discussion 2160-1.
ries):639-658.
25. Meeuwsen EJ, Melis RJ, Van Der Aa GC, Golüke-Wil- 30. Veld BA, Ruitenberg A, Hofman A, Stricker BH,
Breteler MM. Antihypertensive drugs and incidence
lemse GA, De Leest BJ, Van Raak FH, et al. Effectiveof dementia: the Rotterdam Study. Neurobiol Aging.
ness of dementia follow-up care by memory clinics or
May-Jun 2001;22(3):407-12.
general practitioners: randomised controlled trial.
BMJ. May 15 2012;344:e3086.
31. Skoog I. Status of risk factors for vascular dementia.
Neuroepidemiology. 1998;17(1):2-9.
26. Ballard C, McKeith I, O’Brien J, et al. Neuropathological substrates of dementia and depression in vascu- 32. Sadowski M, Pankiewicz J, Scholtzova H, Li YS, Quarlar dementia, with a particular focus on cases with
termain D, Duff K, et al. Links between the pathology
small infarct volumes. Dement Geriatr Cogn Disord.
of Alzheimer’s disease and vascular dementia. NeuMar-Apr 2000;11(2):59-65.
rochem Res. Jun 2004;29(6):1257-66.
27. Chui HC. Vascular dementia, a new beginning: shifting focus from clinical phenotype to ischemic brain
injury. Neurol Clin. 2001;18:951-77.
THE IMPACT OF VASCULAR RISK FACTORS ON COGNITIVE STATUS IN PATIENTS WITH
STROKE
Barbov I1., Taravari A.1, Petrov I.1, Petrova V.1
University Clinic for neurology Skopje Macedonia
1
SUMMARY
Growing evidence suggests that risk factors for cognitive decline and dementia are the same risk factors for
cerebrovascular disorders: diabetes, hypertension, heart diseases, cholesterol, smoking and alcohol abuse. In this
paper are processed 80 patients with stroke, admitted in Clinic for Neurology in Skopje. Vascular risk factors
(VRF) are evaluated with standard questionnaire. Cognitive status is quantified one year after stroke with Mini
Mental Status Scale (MMSE) and another neuropsychological tests. For the diagnosis of vascular dementia we use
ICD-10 criteria. One year after stroke 40% of patients have cognitive impairment and 12% development dementia.
The frequency of VRF was: diabetes 37%, hypertension 71%, heart diseases 39%, increased level of cholesterol
36%, alcohol abuse 39% and 50% smoke cigarettes. The highest statistical correlation between VRF and cognitive
impairment was for hypertension. The risk of development cognitive decline and dementia is higher when patient
have many VRF. Their early detection and treatment is important in stroke prevention and prevention of cognitive
decline and dementia after stroke.
Key words: vascular risk factors, stroke, cognitive decline, dementia.
NDIKIMI I ANESTEZIONIT ME FLUKS TË ULËT ME SEVOFLURAN NË
FUNKSIONIN RENAL
IMPACT OF LOW FLOW SEVOFLURANE ANESTHESIA IN RENAL
FUNCTION
Gecaj-Gashi A.1, Nikolova-Todorova Z.2, Uka Sh.1, Baftiu N.1, Hajdari B.3
Klinika e Anestezionit dhe Mjekimit Intensiv, Qendra Klinike Universitare e Kosovës,Prishtinë, Republika e
Kosovës
1
2
Klinika e Anestezionit dhe Mjekimit Intesiv, Qendra Klinike Universitare e Shkupit,Republika e Maqedonisë
3
Klinika e Kirurgjisë Maksillofaciale, Qendra Klinike Universitare e Kosovës, Prishtinë, Republika e Kosovës
Autori korespondent: Agreta Gecaj, e-mail: agretag@yahoo.com
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 354 -358
ABSTRAKTI
Hyrje: Në këtë studim do të hulumtojme ndikimin e aplikimit të anestezionit me fluks të ulët me sevofluran në
funksionin renal
Materiali dhe metodat: 46 pacientë, ASA (American Society of Anaesthesiologists’-klasifikimi I statusit fizik) I-II,
të moshës 18-65 vjet, të paracaktuar për intervenime kirurgjike që pritej të zgjasin prej 1-3 orë, janë përfshirë në
këtë studim prospektiv, të randomizuar. Pacientët janë ndarë në mënyrë të randomizuar në 2 grupe nga 23 në
secilin grup mvarësisht nga fluksi i gazit të freskët që do të aplikohet:
Grupi i parë - ku është aplikuar anestezioni me fluks të lartë me sevofluran (n=23), fluksi i gazit të fresket (FGF)
ishte 4L/min;
Grupi i dytë - ku është aplikuar anestezioni me fluks të ulët me sevofluran ( n=23), fluksi igazit të freskët ishte
1L/min.
Mostrat e gjakut venoz janë marrë para induksionit, 2 h postoperativ dhe në ditën e 3 postoperativ dhe janë
derguar ne laborator per matjen e uresë , kreatininës dhe elektrolitëve .
Rezultatet: Sa u përket të dhënave demografike dhe kohëzgjatjes së anestezionit nuk kemi fituar dallim
signifikant në mes grupeve. Poashtu edhe sa u përket uresë, kreatininës si dhe elektrolitëve, nuk kemi fituar dallim
significant në mes grupeve qoftë para induksionit, 2 orë pas intervenimit kirurgjik apo në ditën e 3 postoperativ.
Konkluzioni: Anestezioni me fluks të ulët me sevofluran, nuk ndikon në funksionin renal tek pacientët që i
nënshtrohen ndërhyrjeve kirurgjike në kohezgjatje prej 1-3 orëve.
Fjalët kyçe: Anestezioni me fluks të ulët, sevofluran, funksioni renal.
HYRJA
Anestezoni me fluks të ulët fillimisht është përdorur
para disa dekadave nga Foldes1 dhe Virtue2, por
dekadën e fundit ka hasur në përdorim të gjerë në mes
anesteziologëve, sidomos me revolucionin e bërë viteve të
fundit në aparaturën anesteziologjike dhe në monitoring.
ambientit në sallën operative dhe ndotjes atmosferike,
ngrohja dhe lagështimi i gazërave inspiruese 3 4 5 6 7 8 9.
Ka patur të dhëna kontradiktore rreth ndikimit të
anestezionit me fluks të ulët me sevofluran në funksionin
renal. Por, kohët e fundit shumë studime e kanë
Përparësitë kryesore të anestezionit me fluks të ulët verifikuar që sevoflurani është i sigurtë të aplikohet pasi
janë: ekonomike-zvogëlim i kostos, reduktim i ndotjes së që koncentrimi maksimal i tij nuk e tejkalon 25 ppm,
koncentrim ky që nuk ka ndonjë ndikim në funksionin Genval, Belgium). Pas intubimit traheal fluksi i gazit të
freskët (FGF-fresh gas flow) është administruar në 4L.
renal 10 11 12 13 14.
min -1 (O2 2 L.min -1, N2O 2 L.min -1), ndërsa sevoflurani
Në këtë studim do të hulumtojme ndikimin e aplikimit të
në 1.0- 1.5 MAC për 10 minuta në të dyja grupet. Ventilimi
anestezionit me fluks të ulët me sevofluran në funksionin
mekanik u aplikua përmes aparatit të anestezionit me
renal.
qark ‘rebreathing’ (Dräger® Fabius GS, Lübeck, Germany),
parametrat ventilator janë përshtatur për të mbajtur
SaO2 > 95% dhe ETCO2 30-45 mmHg. Tretja izotonike
Pas aprovimit nga Komiteti Etik i Qendrës Klinike (NaCl 0.9%) 5-6 ml.kg/h është aplikuar gjatë anestezionit
Universitare të Kosovës, informimit dhe aprovimit nga të ndërsa 2 ml/kg/h-per 6 orë të tjera postoperative, duke u
gjithë pjesëmarrësit në studim, 46 pacientë, ASA statusi përshtatur gjithnjë sipas nevojave klinike.
I-II, të moshës 18-65 vjet, të paracaktuar për intervenime
Pas fazës me fluks të lartë, FGF në Grupin e I ka mbetur
kirurgjike që pritej të zgjasin prej 1-3 ore, janë përfshirë
e pandryshuar, ndërsa në Grupin e II është reduktuar në
në këtë studim prospektiv, të randomizuar. Pacientët janë
1.0 L/min me proporcion relativ të O2 dhe N2O për të
ndarë në mënyrë të randomizuar në 2 grupe nga 23 në
mbajtur FiO2 (fraksionin e inspiruar te oksigjenit) mbi
secilin grup mvarësisht nga fluksi i gazit të freskët që do
0.35. Anestezioni është mbajtur me sevoflurane 1.0të aplikohet:
1.5 MAC (minimal alveolar concentration) dhe boluse
Grupi i parë - ku është aplikuar anestezioni me fluks të suplemetare fentanyl 1 µg/kg varësisht nga nevojat
lartë me sevofluran (n=23), fluksi i gazit të freskët (FGF) klinike. Në të dy grupet vapori i sevofluranit është mbyllur
rreth 10 minuta, ndërsa N2O është ndërprerë 5-10 minuta
ishte 4L/min, dhe
para përfundimit të intervenimit kirurgjik dhe fluksi i O2
Grupi i dytë - ku është aplikuar anestezioni me fluks të
është rritur në 5 L/min.
ulët me sevofluran ( n=23), fluksi i gazit të freskët ishte
Në fund të procedurës, blloku neromuskular është
1L/min.
antagonizuar me nesotigminë dhe atropinë, ndërsa
Kriteret e përjashtimit ishin: mosha nën 18 dhe mbi 65
ekstubimi është bërë në gjendje të zgjuar. Pas kësaj,
vjet, ASA III e më lartë, pacientët me sëmundje akute
pacientët janë dërguar në dhomën e zgjimit për përcjellje
apo kronike pulmonare, me sëmundje renale, hepatike,
të mëtejme postoperative. Mostrat e gjakut venoz janë
neuromuskulare, kardiake, metabolike, anemia, anamnmarrë para induksionit, 2 h postoperativ dhe në ditën e 3
eza positive në konsumim të duhanit apo alkoolit në të
postoperativ dhe janë dërguar në laborator për matjen e
kaluaren apo kohët e fundit, pacientët që i nënshtrohen
uresë, kreatininës dhe elektrolitëve (Na,K,dhe Ca).
intervenimeve kirurgjike urogjenitale, procedurat që
kompromitojnë fluksin renal të gjakut (kirurgjia e aortës
dhe kardiake) si dhe anestezioni i përgjithshem brenda 2 REZULTATET
javësh dhe shtatzënat.
Tabela 1. Të dhënat demografike të pacientëve në të dy
grupet:
Pas arritjes në sallën e operacionit, pacientëve u është
vendosur vija venoze me kanilë 18-gauge (Novomed Ltd
Të dhënat demografike
Gr I
Gr II
Dublin-Ireland), monitorim standard kontinual: EKG
Nr
23
23
–(5 derivacione), presioni arterial jo-invaziv, pulsoksiMosha( Mean ± SD)
20.2 ± 4.1
21.0 ± 3.2
metri. Pas premedikimit me midazolam (Dormicum®,
Pesha( Mean ± SD )
56.3 ± 11.1
55.9± 12.3
F.Hoffman-La Roche Ltd Basel, Switzerland) 0.03mg/kg
Gjatësia( Mean ± SD )
165.0 ± 7.5
167±8.3
i/v, pacientët janë preoksigjenuar me 100% O2 me fluks
Gjinia M\F
9/14
11/12
8 l/min për 3 minuta. Poashtu përmes analizatorit të Kohëzgjatja e anestezionit
125.5±18.02
131.5±16.2
gazërave janë monitoruar në mënyrë kontinuale edhe
ASA score I/II
15/8
16/7
fraksionet inspiratore (FI) dhe ekspiratore (Fe) të N2O,
sevofluranit dhe ETCO2 (end tidal CO2). Induksioni në an- Sic shihet në tabelën e mësipërme, nuk kemi fituar dallim
estezion është bërë me propofol 3-5 mg/kg, fentanyl 2–3 signifikant sa u përket të dhënave demografike dhe
µg/kg i.v. dhe atracurium (0.5 mg/ kg) (Tracrium®, GSK, kohëzgjatjes së anestezionit.
Tabela 2. Krahasimi I funksionit renal në mes dy grupeve të pacientëve.
Urea
( Mean ± SD )
Kreatinina
( Mean ± SD )
K
( Mean ± SD )
Na
( Mean ± SD )
Ca
( Mean ± SD )
Para
induksionit
2 orë pas
operacionit
3 ditë
postoperativ
Para
induksionit
2 orë pas
operacionit
3 ditë
postoperativ
P
5.3± 2.1
4.9±2.3
5.8±1.8
4.8±2.1
5.5±1.9
4.9 ±2.3
NS
83.4±9.1
71.3±8.2
75.2±7.5
65.9±9.5
58.1±10.2
66.5±9.3
NS
3.7±0.8
3.8±0.5
3.6±0.3
3.7±0.2
4.2±0.1
3.8±0.2
NS
138±6.2
142±3.1
139±1.8
135±2.3
137±1.8
136±2.1
NS
1.13±0.2
1.14±0.15
1.08±0.2
1.06±0.2
1.11±0.13
1.04±0.18
NS
* p<0.05 të gjitha vlerat janë shprehur si mean± standard deviation, NS: jo signifikant (not significant)
Sipas të dhënave të paraqitura në tabelën nr.2, shihet që
nuk kemi fituar diferencë në mes grupeve sa u përket
uresë dhe kreatininës, qoftë para dhe pas induksionit
si dhe 3 ditë postoperativ. Poashtu nuk kemi fituar
diferencë signifikante në mes grupeve as në rezultatet e
elektrolitëve-Na, K, dhe Ca.
DISKUTIMI
Rezultatet e këtij hulumtimi tregojnë që ndikimi i
anestezionit me fluks të larte dhe të ulët me sevofluran
në funksionin renal, nuk ka ndonjë ndryshim signifikant
në mes grupeve. Ka shumë studime pro dhe kontra
sigurisë së përdorimit të sevofluranit me fluks të ulët të
FGF. Disa prej tyre sugjerojnë qe degradimi i sevofluranit
nga absorbuesit e CO2 gjatë anestezionit me fluks të ulët,
formon haloalkalenin “Compound A” i cili shkakton
nefrotoksicitet te minjtë 15 16.
rezulatet e studimit tonë, ku markerët renal ishin brenda
kufinjëve të vlerave referente në të dyja grupet.
Kohëzgjatja e anestezionit me fluks të ulët ka ndikim në
rritjen e koncentrimit të “Compound A” gjatë 2 orëve
të para22 dhe pastaj pason rënia e tij pas 4 oreve19. Në
studimin tonë kohëzgjatja mesatare e anestezionit ishte
65-140 minuta.
Eshtë verifikuar poashtu që anestezioni me fluks të ulët
me sevofluran , nuk ka ndonjë ndikim në funksionin renal
edhe te pacientët me insuficiencë renale stabile 23 24 25.
Stabiliteti hemodinamik intra dhe postoperativ,
është shumë I rëndësishëm për të mbajtur fluksin e
duhur të gjakut në veshka, duke patur kështu efekt të
drejtëpërdrejtë në funksionin dhe njëherit përgjigjen
renale ndaj anestezionit me fluks të ulët. Në asnjërin grup
nuk kemi patur raste me crregullime hemodinamike
intraoperative apo postoperative, gjë që ka mundur të
Megjithatë Keijzer me bp. as në studimin e tyre kontribuojë në rezultatet e sudimit tonë.
laboratorik17, as në atë klinik18 nuk kanë vërejtur ndonjë
lidhshmëri të anestezionit me fluks të ulët apo minimal KONKLUZIONI
me sevofluran, në formimin e “Compound A” dhe
Anestezioni me fluks të ulët me sevofluran, nuk ndikon
prodhimin e monoksidit te karbonit tek njerëzit.
në funksionin renal te pacientët që i nënshtrohen
Poashtu sipas disa studimeve, edhe te anestezioni me fluks ndërhyrjeve kirurgjike në kohëzgjatje prej 1-3 orë.
të ulët me sevofluran në kohëzgjatje prej 8 19 e madje edhe
17 orësh 20, nuk është verifikuar ndonjë efekt i “Compound REFERENCAT
A” në funksionin renal postoperativ. Wujtewicz me
bp.21 kanë hulumtuar ndikimin e anestezionit me fluks 1. Foldes F, Ceravolo A, Carpenter S. Ann Surg. Vol. 136.
1952. The administration of nitrous oxide–oxygen antë ulët në funksionin renal, tek pacientet me kancer të
esthesia in closed systems; p. 978-81
cilet më parë ishin trajtuar me agjentë kemoterapeutik
nefrotoksik. Përvec markerëve renal që ne kemi përdorur 2. Virtue R. Minimal flow nitrous oxide anesthesia. Anesthesiology 1974;40:196-8
në studimin tonë, në këtë hulumtim kanë përdorur edhe
një biomarker të ri, shumë të ndieshëm për funksionin 3. Baum JA. Low Flow Anaesthesia. The Theory and
renal sic është cystatina C, dhe ka rezultuar që kjo metodë
Practice of Low Flow, Minimal Flow and Closed Syse anestezionit nuk ka patur ndonjë ndikim në funksionin
tem Anaesthesia. Oxford: Butterworth Heinemann,
renal te këta pacientë. Këto të dhëna përputhen me
1996 Revistë mjekësore - MEDICUS | 356
4. Spence AA. Environmental pollution by inhalation
anaesthetics. Br J Anaesth 1987; 59: 96-103
5. Pedersen FM, Nielsen J, Ibsen M, Guldager H. Lowflow isoflurane-nitrous oxide anaesthesia offers substantial economic advantages over high-flow and medium flow isoflurane-nitrous oxide anaesthesia. Act
Anaesth Scand 1993; 37: 509-512
6. Kleemann PP. Humidity of Anesthetic Gases with Respect to Low Flow Anaesthesia. Anaesth Intens Care
1994; 22: 396-408
7. Chalon J, Ali M, Turndorf H, Fischgrund GK. Humidification of anesthetic gases. Charles C. Thomas,
Sprigfield 1981
8. Imberti R, Preseglio I, Imbriani M, Ghittori S, Cimino
F, Mapelli A. Low flow anaesthesia reduces occupational exposure to inhalation anaesthetics. Acta
Anaesth Scand 1995; 39: 586-591
9. Virtue RW. Low flow anesthesia: advantages in its
clinical application, cost and ecology. In: Aldrete JA,
Lowe HJ, Virtue RW, eds. Low Flow and Closed System Anesthesia. Grune & Stratton, New York 1979, pp.
103-108
10. Bito H, Suzuki A, Sanjo Y, Katoh T, Sato S. Comparison of compound A concentrations with sevoflurane
anaesthesia using a closed system with a PhysioFlex
anaesthesia machine vs. a low-flow system with a
conventional anaesthesia machine. Br J Anaesth
2000; 84: 350-353.
11. Kharash ED, Frink EJ, Zager R, Bowdle TA, Artru A,
Nogami WM: Assessment of low-flow sevoflurane
and isoflurane effects on renal function using sensitive markers of tubular toxicity. Anesthesiology 86
(1997) 1238-1253
12. Bito H, Ikeuchi Y, Ikeda K: Effects of low-flow sevoflurane anesthesia on renal function. comparison with
high-flow sevoflurane and low-flow isoflurane anesthesia. Anesthesiology 86 (1997) 1231-1237.
13. Funk W, Gruber M, Jakob W, Hobbhahn J. Compound
A does not accumulate during closed circuit sevoflurane anaesthesia with the Physioflex. Br J Anaesth
1999; 83: 571-575.
14. Versichelen LF, Rolly G, Bouche MP et al. In vitro
compound A formation in a computer-controlled
closed-circuit anesthetic apparatus. Comparison
with a classical valve circuit. Anesthesiology 2000;
93: 1064-1068.
rane degradation product 2-(fluoromethoxy)-1,1,3,3, 3pentafluoro-1-propene (Compound A) in male Fischer
344 rats. J Pharmacol Exp Ther 1997; 283: 1544-51.
16. Kharasch ED, Thorning D, Garton K, Hankins DC,
Kilty CG. Role of renal cysteine conjugate beta-lyase
in the mechanism of compound A nephrotoxicity in
rats. Anesthesiology 1997; 86: 160-71
17. Keijzer C, Perez RS, de Lange JJ. Compound A and
carbon monoxide production from sevoflurane and
seven different types of carbon dioxide absorbent in a
patient model. Acta Anaesthesiol Scand 2007; 51: 31-7.
18. Keijzer C, Perez RS, de Lange JJ Inspiratory Carbon
Monoxide and Compound A Concentrations During
Desflurane and Sevoflurane Anesthesia in Humans:
An Observational Study; The Open Anesthesiology
Journal, 2008, 2, 26-29
19. Groudine SB, Fragen RJ, Kharasch ED, Eisenman
TS, Frink EJ, McConnell S, Comparison of Renal
FunctionFollowing Anesthesia with Low-Flow Sevoflurane and Isoflurane Journal of Clinical Anesthesia
11:201–207, 1999
20. Kharasch ED, Frink EJ, Artru A, Michalowski P, Rooke
GA, Nogami W. Long- duration low-flow sevoflurane
and isoflurane effects on postoperative renal and hepatic function.Anesth Analg. 2001;93:1511–1520. 21. Wujtewicz M, Sawicka W, Wenski W, Marciniak A,
et al.The influence of low flow anaesthesia on renal
function in cancer patients previously treated with
nephrotoxic chemotherapeutic agents Anaesthesiology Intensive Therapy,2012, vol. 44, no 2, 71–75
22. Frink EJ, Jr, Malan TP, Morgan SE, Brown EA, Malcomson M, Brown BR., Jr Quantification of the degradation products of sevoflurane in two CO2 absorbents
during low-flow anesthesia in surgical patients. Anesthesiology. 1992;77:1064–1069. 23. Higuchi H, Adachi Y, Wada H, et al. The effects of
low-flow sevoflurane and isoflurane anesthesia on
renal function in patients with stable moderate renal
insufficiency. Anesth Analg 2001; 92: 650–5
24. Conzen PF, Nuscheler M, Melotte A, et al. Renal function and serum fluoride concentrations in patients
with stable renal insufficiency after anesthesia with
sevoflurane or enflurane. Anesth Analg 1995; 81:
569–75
25. Conzen PF, Kharasch ED, Czemer SF, Artru AA, et al.;
Low-flow sevoflurane compared with low flow isoflurane anesthesia in patients with stable renal insuf15. Iyer RA, Baggs RB, Anders MW. Nephrotoxicity of the
ficiency. Anesthesiology 2002;97:578-84.
glutathione and cysteine S-conjugates of the sevoflu357 | Medical Journal - MEDICUS
IMPACT OF LOW FLOW SEVOFLURANE ANESTHESIA IN RENAL FUNCTION
Gecaj-Gashi A.1, Nikolova-Todorova Z.2, Uka Sh.1, Baftiu N.1, Hajdari B.3
Clinic of Anesthesiology & Intensive Care, University Clinical Centre of Kosova, Prishtina, Republic of Kosova
1
Clinic of Anesthesiology & Reanimatology and Intensive Care, University Clinical Centre of Skopje, Republic of
Macedonia
2
3
Clinic of Maxillofacial Surgery, University Clinical Centre of Kosova, Prishtina, Republic of Kosova
ABSTRACT
Introduction: Low flow anesthesia initially was used much earlier, but in the last decade has found widespread
use among anesthesiologists, especially with the revolution made in
recent years in anesthesia equipment and
monitoring
Material and methods: 46 patients, ASA ( American Society of Anaesthesiologists classification of Physical status)
I-II, aged 18-65, scheduled for surgery expected to last 1-4 hours, are included in this randomized prospective study.
Patients were randomly divided in 2 groups, of 23 in each group depending on the fresh gas flow to be applied:
The first group, in which is applied high flow sevoflurane anesthesia (n = 23), the fresh gas flow was 4L/min, and
The second group - in which is applied low flow sevoflurane anesthesia (n = 23), the fresh gas flow was 1L/min.
Venous blood samples were taken before the induction, 2h postoperatively, on the third day postoperatively, and
were taken to the laboratory for measurement of creatinine, BUN ( blood urea nitrogen) and electrolytes (Na,K,
and Ca).
Results: There were no significant difference between groups in regards of demographic data and duration of
anesthesia. Also, there were no difference between groups in regards of BUN , creatinine and electrolytes, either
before induction, 2 hours postoperatively or in the third postoperative day.
Conclusion: Low flow sevoflurane anesthesia, does not affect renal function in patients undergoing surgical
surgery for 1-3 hours in duration.
Keywords: Low flow anesthesia, sevoflurane, renal function.
Епилепсија и епилептични синдроми кај спонтана
Seizures after spontaneous supratentorial intracerebral
hemorrhage
Петровска Цветковска Д.1, Долненец Банева Н.1, Никодијевиќ Д.1
Универзитетска Клиника за Неврологија Скопје, Медицински Факултет-Универзитет “Св.Кирил и
Методиј„ Скопје, Р.Македонија
1
Автор за кореспонденција: e-mail: drdragana76@gmail.com; drdraganaa@yahoo.com
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 359 -363
Абстракт
При интрацеребрална хеморагија (ИЦХ) можно е појава на епилептични напади и тоа со инциденца во ранг 2.818.7%. Најчести провоцирачки фактори се: волуменот и локализацијата на ИЦХ, инволвираност на кортексот,
возраста и др.
Цели на студијата: Да се одреди степенот на застапеност на епилептични напади кај пациенти со спонтана,
супратенторијална, интрацеребрална хеморагија и да се постави зависност со полот и возраста, преморбидните
ризик фактори, локализацијата на хематомот и типот на епилептичен напад.
Материјал и методи: Студијата беше ретроспективна, анализираниот период 2008-2011, и вклучуваше 154
пациенти со спонтана супратенторијална ИЦХ. Анализирани беа ризик фактори за ИЦХ: покачен крвен
притисок, пушење, алкохол. Според наодот за ИЦХ на компјутеризирана томографија на мозокот (КТМ),
пациентите беа поделени во две групи: лобарни и таламични. Според времето на појава на епилептичниот
напад беа групирани во две групи: први 7 дена и после првата недела од ИЦХ.
Резултати: ХТА беше регистрирана кај 73% од пациентите. Епилептични напади имале 7.2% од анализираните
пациенти, повеќето во првата недела од настанувањето на ИЦХ. Лобарни ИЦХ имаа 78.6% од пациентите, од
тие 44% беа со фронтална локализација, а најголем број од нив имаа едноставни парцијални и парцијални
комплексни напади.
Заклучок: Кортикалната инволвираност при спонтана, супратенторијална ИЦХ е значаен фактор во појава на
епилептични напади, особено во првите денови од мозочното крварење.
Клучни зборови: епилепсија, епилептичен напад, интрацеребрална хеморагија
Вовед
Интрацеребралната хеморагија (ИЦХ) е акутна
цереброваскуларна болест (ЦВБ), која настанува со
руптура на мозочната артерија и екстравазација на крв
во околниот мозочен паренхим.(1) Исхемичните мозочни
удари се застапени со 85-90%, додека застапеноста
на ИЦХ е 10-15% во вкупниот број на ЦВБ. Најголем
број од ИЦХ се хипертензивни (60%), и локализирани
супратенторијално (85%). Супратенторијалните ИЦХ се
делат на лобарни и длабоки (таламични). Лобарните
супратенторијални ИЦХ според афектираниот лобус
се делат на: фронтални, темпорални, париетални и
окципитални ИЦХ.(2,3)
При мозочно крварење можно е пациентот да добие
епилептичен напад. Инциденцата на епилептични
напади кај ИЦХ според досегашните студии се движи
во ранг 2.8-18.7%. (4, 5, 6, 7)
Како провоцирачки фактори за епилептични напади
кај пациенти со ИЦХ се споменуваат волуменот на ИЦХ,
локализираност на хематомот во фронталниот лобус,
инволвираност на кортексот. (8, 9) Постојат дилеми за
профилактична администрација на антиепилептична
терапија кај пациенти со ИЦХ, но повеќето од понови
студии укажуваат дека нема сигнификантен ефект врз
појавата на епилептични напади.(10)
Цели на студијата: Да се одреди степенот
на застапеност на епилептични напади кај
пациенти со акутна, спонтана, супратенторијална,
интрацеребрална хеморагија и да се постави зависност
со полот и возраста, преморбидните ризик фактори и
локализацијата на хематомот.
Материјал и методи: Студијата беше ретроспективна,
во траење од три години (Јануари 2008-Јануари
2011), спроведена на Универзитетската Клиника за
Неврологија Скопје, Одделот за цереброваскуларна
болест и одделот за рана превенција од
цереброваскуларни болести. Податоците се собрани
со увид во медицинската документација (историја на
болест), од хоспитализираните пациенти на наведените
оддели во анализираниот период.
Слика 1. Застапеност на пациенти со ИЦХ во однос
на вкупниот број пациенти со ЦВИ во
анализираниот период
Половата дистрибуција на пациентите со спонтана
ИЦХ беше несигникантно повисока кај машкиот пол
(н=81) и 73 пациентки од женски пол. Просечната
возраст на иследуваните пациенти со ИЦХ изнесуваше
64±8.1 години. (табела 1).
Анализирани беа предходни (преморбидни) ризик
фактори: покачен крвен притисок (ХТА), пушење, Табела 1. Дескрипција на пациенти: полова
дистрибуција, просечна возраст
екцесивен внес на алкохол, дијабетес мелитус. Според
наодот за ИЦХ на компјутеризирана томографија
Дескрипција на
испитаниците n=154
на мозокот (КТМ), пациентите беа поделени во две
пол
возраст
групи: лобарни и таламични. Лобарните според
Мажи
81 (52.6%)
mean = 59±9.3 min=41 max=78
локализацијата беа поделени во четири групи:
Жени
73 (47.4%)
mean = 63±7.3 min=47 max=89
фронтални, темпорални, париетални и окципитални
вкупно
154
mean = 64±8.1 min=44 max=89
лобарни ИЦХ.
Со увид во хоспиталната евалуација на пациентите Статистички високо сигнификантен преморбиден
(декурзус морби), пациентите со ИЦХ со епилептичен ризик ф-р за настанување на спонтана ИЦХ се покажа
напад беа групирани во две групи: рани епилептични ХТА (73% од пациентите). Помалку застапени беа
напади (први 7 дена) и доцни епилептични напади екцесивен внес на алкохол (42.6%) и пушење (29.7%).
(после првата недела од ИЦХ). Според типот на нападите Дијабетес мелитус имаа многу мал број на пациенти,
пациентите беа групирани според Класификацијата со процентуална застапеност од 7% (слика 2).
на Интернационалната Лига за Епилепсии за
епилептични напади: едноставни (прости) парцијални
напади (ППК), парцијални комплексни напади (ПКН) и
парцијални напади со секундарна генерализација (или
генерализирани) напади (СГПН). (11)
Резултати:
Вкупниот број на хоспитализирани пациенти со ЦВБ во
анализираниот период беше 1284, од кои 154 пациенти Слика 2. Најчестите преморбидни ризик ф-ри за
настанување на ИЦХ
беа со спонтана, супратенторијална ИЦХ (слика 1).
Лобарни ИЦХ имаа 78.6% од пациентите, од тие 44%
беа со фронтална локализација, 27% беа париетални,
13% темпорални и 16% од пациентите со ИЦХ имаа
окципитална локализација. Длабоки (таламични) ИЦХ
имаа 21.4% од пациентите. (слика 3)
Слика 5. Корелација на времето на појава на
епилептичниот напад и локализација на
ИЦХ
Дискусија
Слика 3. Дистрибуција на пациентите според
локализација на хематомот
Епилептични напади имале 7.2% од анализираните
пациенти со ИЦХ. Првите 7 дена од настанувањето
на акутната, спонтаната ИЦХ епилептичен напад
имале 7 пациенти, а после првата недела 4 пациенти.
Три пациента имале ПНСГ, а ПКН и ППН имале по
четири пациенти. Најголем број од пациентите кои
добиле епилептичен напад имале ИЦХ локализирана
во фронталниот лобус (58.6%), што е за p<0.05,
статистички значајно повисоко во однос на паритално
локализираниот хематом (22.7%), темпоралната ИЦХ
(15.7%) и во окципиталниот лобус (3%). (слика 4)
Во студијата беа вклучени 154 селектирани пациенти
со спонтана, супренторијална интрацеребрална
церебрална хеморагија.
Интрацеребралната хеморагија е цереброваскуларна
болест која почесто е застапена на возраст над педесет
година (12). Во нашата студија просечната возраст на
вклучените пациенти беше 64±8.1 години што корелира
со статистичките мултицентрични светски студии.
Половата дистрибуција на пациентите се покажа како
во светската статистика односно почеста застапена кај
мажите во однос на жените (13).
Водечки ризик фактор во настанување на ИЦХ е
хроничната ХТА и е застапена кај 72-81% од болните.
Хроничната ХТА го зголемува ризикот за крварење
4-5 пати. Во студијата од 154 пациенти, 73% од
пациентите имаа позитивна анамнеза за предходно
дијагностицирана и лекувана ХТА. (14)
Во студијата од вкупно 154 пациенти со спонтана,
супратенторијална хеморагија, само 11 пациенти (7.2%)
имаа епилептични напади. Резултатите од предходни
студии (проспективни и ретроспективни) говорат за
инциденца на епилептични напади кај ИЦХ од 2.818.7%.
Слика 4. Корелација на епилептичните напади во
однос на локализацијата на церебралниот
хематом
Во првите 7 дена епилептичен напад имале 4 пациенти
со фронтална локализација на ИЦХ и три пациенти со
париетално локализиран хематом, додека после првата
недела два пациенти со париетална локализација, и по
еден со фронтална и темпорална локализација.(слика
5)
Пациентите со супратенторијална ИЦХ ги поделивме
според локализацијата на лобарни (78.6%)и длабоки
т.е таламични (21.4%) спонтани ИЦХ. Во спроведената
студија епилептични напади имаа пациентите со
лобарна локализација на ИЦХ. Ова најверојатно се
должи на инволвираноста на церебралниот кортекс, но
и на компресивниот ефект од големината (волуменот)
на хематомот и околниот перифокален едем.(15,16)
Лобарните ИЦХ според локализираноста во лобусите ги 5. Bladin CF, Alexandrov AV, Bellavance A, Bornstein N, Chambers B, Coté R, et al. Seizures after
поделивме во четири групи: фронтални, темпорални,
stroke : a prospective multicenter study. Arch Neuпариетални и окципитални. Статистички значајно (за
rol. 2000;57:1617–1622.
p<0.05) фронталните лобарни супратентирални ИЦХ,
предничеа пред париеталните и теморалните ИЦХ. 6. Cheung CM, Tsoi TH, Au-Yeung M, Tang AS. EpilepФронталните лобарни супратенторијални ИЦХ се
tic seizure after stroke in Chinese patients. J Neuвтори по фреквенција од симптоматските епилепсии
rol. 2003;250:839–843. (после темпоралните), но во нашата студија се покажаа
7. De Herdt V, Dumont F, Hénon H, Derambure P, Vonкако високо епилептогени. Ова најверојатно се должи
ck K, Leys D, et al. Early seizures in intracerebral
токму на опсежната кортикална инволвираност од
hemorrhage : incidence, associated factors, and outИЦХ. (17,18)
come. Neurology. 2011;77:1794–1800. Категоризирајќи ги пациентите според тип на 8. Proposal for revised clinical and electroencephaепилептичните напади најголем број пациенти имаа
lographic classification of epileptic seizures. From
ППН и ПКН. Фронталната лобна епилепсија, која беше
the Commission on Classification and Terminology
доминантна кај пациентите со ИЦХ и епилептични
of the International League Against Epilepsy. Epilepнапади, ја карактеризираат најчесто ППН (без афекција
sia.1981;22:489–501. на свеста и меморијата) и ПКН (засегната е свеста или
9. De Reuck J, Hemelsoet D, Van Maele G. Seizures and
меморијата пред, во тек и по нападот. (19, 20)
epilepsy in patients with a spontaneous intracerebral
haematoma. Clin Neurol Neurosurg. 2007;109:501–
Кај поголем број од пациентите регистриравме
504.
појава на напади првите 7 дена, и тоа кај пациенти со
фронтална и париетална локализација на хематомот, 10. Echlin FA, Arnett V, Zoll J. Paroxysmal high voltage
со опсежна зона на крварење и директна компресивна
discharges from isolated and partially isolated huкортикална инволвираност. Слични резултати се
man and animal cerebral cortex. Electroencephalogr
регистрирани и во предходни студии (21,22).
Clin Neurophysiol. 1952;4:147–164. Заклучок: Резултатите од студијата сугерираат 11. Garrett MC, Komotar RJ, Starke RM, Merkow MB, Otten ML, Connolly ES. Predictors of seizure onset after
дека кортикалната инволвираност при спонтана,
intracerebral hemorrhage and the role of long-term
супратенторијална ИЦХ е значаен фактор во појава
antiepileptic therapy. J Crit Care.2009;24:335–339.
на епилептични напади, особено во првите денови од
мозочното крварење.
12. Kase CS, Williams JP, Wyatt DA, Mohr JP. Lobar intracerebral hematomas : clinical and CT analysis of
22 cases. Neurology. 1982;32:1146–1150. Литература
1. Adams DR, Victor M. Principles of Neurology. New 13. Kramer U, Riviello JJ, Carmant L, et all. “Clinical characteristics of complex partial seizures: a temporal
York, Mc Graw-Hill Inc, 1993.
versus a frontal lobe onset”.Seizure. 1997: 6 (1): 57–61.
2. Skidmore CT, Andrefsky J. Spontaneous intracerebral hemorrhage: epidemiology, patophysiology, 14. Kellinghaus, Christoph; Luders, Hans. “Frontal Lobe
Epilepsy”. john-libbey-eurotext.com. Retrieved 2009and medical menagement. Neurosurg Clin N Am
11-29.
2002;13:281-288.
3. Arboix A, García-Eroles L, Massons JB, Oliveres M, 15. Luppino G, Rizzolatti G. “The Organization of the
Frontal Motor Cortex”. News in Physiological SciComes E. Predictive factors of early seizures after
ences. 2000: 15 (5): 219–224. acute cerebrovascular disease. Stroke. 1997;28:1590–
16. Keene DL, Ventureyra EC. Hydrocephalus and epilep1594. tic seizures. Childs Nerv Syst. 1999;15:158–162.
4. Berger AR, Lipton RB, Lesser ML, Lantos G, Portenoy RK. Early seizures following intracerebral 17. Kilpatrick CJ, Davis SM, Tress BM, Rossiter SC, Hopper JL, Vandendriesen ML. Epileptic seizures in acute
hemorrhage : implications for therapy. Neurolostroke. Arch Neurol. 1990;47:157–160.
gy. 1988;38:1363–1365. Revistë mjekësore - MEDICUS | 362
zures after spontaneous supratentorial intracerebral
18. Lipton RB, Berger AR, Lesser ML, Lantos G, Portenoy
hemorrhage. Epilepsia. 2002;43:1175–1180. RK. Lobar vs thalamic and basal ganglion hemorrhage : clinical and radiographic features. J Neu- 21. Reddig RT, Nixdorf KE, Jensen MB. The prophylactic
rol. 1987;234:86–90.
use of an antiepileptic drug in intracerebral hemorrhage. Clin Neurol Neurosurg. 2011;113:895–897.
19. Naidech AM, Garg RK, Liebling S, Levasseur K,
Macken MP, Schuele SU, et al. Anticonvulsant 22. Yang TM, Lin WC, Chang WN, Ho JT, Wang HC, Tsai
use and outcomes after intracerebral hemorNW, et al. Predictors and outcome of seizures after
rhage. Stroke. 2009;40:3810–3815.
spontaneous intracerebral hemorrhage. Clinical ar20. Passero S, Rocchi R, Rossi S, Ulivelli M, Vatti G. Sei-
ticle. J Neurosurg. 2009;111:87–93.
Seizures after spontaneous supratentorial intracerebral hemorrhage
Petrovska Cvetkovska D.1, Dolnenec Baneva N.1, Nikodijevik D.1
University Clinic of Neurology, Faculty of Medicine, Ss Cyril and Methodius University, Skopje, R. Macedonia
1
Abstract:
In patients with spontaneous intracerebral hemorrhage (ICH), there is a risk for seizure with incidence in range
2.8-18.7%. Most frequent risk factors for seizures are volume and localization of hematoma, cortical involvement
and age.
Purpose: This study aimed to determine the frequency of seizures in spontaneous, supratentorial ICH, most
common risk factor for seizures and the role of characteristics of hematoma and type of seizures.
Material and Methods: Between 2008 and 2011, 154 consecutive patients with spontaneous, supratentorial
ICH were retrospectively assessed. Analyzed were risk factors for ICH: hypertension, smoking, alcohol uptake.
By Computer tomography (CT) of brain findings the patients was divided in two groups: lobar and thalamic. The
seizures were classified as early (within 1 week of ICH) or late (more than 1 week after ICH).
Results: High levels of blood pressure were detected in 73% of the patients with spontaneous supratentorial ICH.
Epileptic seizures had 7.4% of analyzed patients, most of them in the first week of brain bleeding. Lobar ICH had
73.6% of the patients, with frontal localization was 44% of patients with lobar ICH, and most of them had simple
partial and partial complex seizures.
Conclusion: Cortical involvement may be a factor for provoked seizures, especially in the first days of brain
bleeding.
Keywords: Epilepsy, Seizure, Intracerebral hemorrhage
Case report
AGGRESSIVE POSTERIOR RETINOPATHY OF PREMATURITY
АГРЕСИВНА ПОСТЕРИОРНА ПРЕМАТУРНА РЕТИНОПАТИЈА
Tateshi T.¹, Isjanovski I.¹, Jordanova-Dimovska V.¹, Oros A.²
¹ University Eye Clinic, Skopje, Macedonia;
² University Eye Clinic, Novi Sad, Serbia.
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 364 -367
ABSTRACT
Retinopathy of prematurity (ROP) is a disease that occurs in premature infants and affects the blood vessels of
the developing retina. Aggressive Posterior Retinopathy of Prematurity-AP ROP, sometimes referred to as Rush
desease, is a rapidly progressive form of ROP. Less experienced examiners may easily miss the diagnosis in its early
stages, resulting in a significant delay in referral for treatment. Clinicians should be keenly aware of this aggressive
variant of ROP. In this study we present a female infant borne at 28th weeks gestation with birth weight of 950 gr.
First dilated funduscopic examination was done on 32nd gestational age and revealed immature retina on both
eyes with no clear demarcation line. One week later we repeat examination, on funduscopic examination there
was plus disease accompanied by vascularization ending in Zone I, flat stage 3 disease on both eyes. Retinal laser
photocoagulation was performed at this time. The use of diode laser therapy in extremely preterm infants with
ROP appears not only to halt disease progression but also leads to good visual outcomes for most of these infants.
Keywords: Aggressive Posterior ROP, Screening for ROP, Retinal laser photocoagulation, Anti-VEGF agents.
INTRODUCTION
Retinopathy of prematurity (ROP) is a disease that occurs
in premature infants and affects the blood vessels of
the developing retina. It results in the development
of vascular shunts, neovascularization, and, in its
more severe forms, traction retinal detachment (1)
(2). The development of retinal vascular shunts and
neovascularization in ROP is believed to be related to
local ischemia, which is a predominant feature of other
proliferative retinopathies such as sickle cell and diabetic
retinopathy. The unique feature of ROP relates to its
occurrence only in premature infants with immature and
incompletely vascularized retina.
ROP is mild and undergoes spontaneous regression with
no visual sequelae in the majority of affected infants.
However, progression to advanced ROP does occur in
a significant number of infants and can lead to severe
visual impairment and even complete unilateral or
bilateral blindness in some cases. Recent technological
advances in neonatology have increased the survival
rate of very low birth weight infants, which has led to
a correspondingly increased incidence of ROP. This, in
turn, has provided a major challenge to all physicians
treating the premature infant and has created renewed
interest in the pathogenesis, prevention, and treatment
of ROP. Appropriate care involves careful examinations
of patients at risk for developing ROP and early treatment
when necessary to reduce the risk of advanced disease (3).
Aggressive Posterior Retinopathy of Prematurity-AP
ROP, sometimes referred to as Rush desease, is a rapidly
progressive form of ROP. The term “AP-ROP” describes
a form of severe ROP that affects Very Low Birth Weight
(VLBW) infants (1), (2), (3). ROP develops in zone 1 or
posterior zone 2 (ROP within 1 disc diameter of limit of
zone 1). It typically progresses rapidly, tends not to go
through stages 1 to 3 (as in the classic progression of
ROP), and can quickly present with plus disease in all 4
quadrants. The severity of plus disease usually appears
to be out-of-proportion to the deceptively featureless
retinopathy. Less experienced examiners may easily miss
the diagnosis in its early stages, resulting in a significant
delay in referral for treatment. Clinicians should be
keenly aware of this aggressive variant of ROP.
Case report
DESCRIPTION OF A CASE
DISCUSION
A female infant was borne at 28th weeks gestation with
birth weight of 950 gr in University Clinic for Gynecology
and Obstretition in Skopje, Macedonia. First dilated
funduscopic examination was done at Neonatal Intesive
Care Unit (NICU) on 32nd gestational age and revealed
immature retina on both eyes with no clear demarcation
line. There was no plus disease.One week later we repeat
examination revealed striking progression of ROP. There
was neovascularization of the iris (NVI) with associated
poor dilatation. On funduscopic examination there was
plus disease accompanied by vascularization ending in
Zone I, flat stage 3 disease with scattered hemorrhages
along the junction of vascular and avascular retina on
both eyes. Fig. 1-4.
As shown above, Aggressive posterior ROP is an aggressive
variant of ROP that has unique characteristics and can
proliferate rapidly. It requires special attention by the
ROP screener. Treatment involves early and, at times,
consecutive laser photocoagulation sessions in qualifying
eyes. Laser photocoagulation should be performed within
72 hours of meeting the criteria for treatment (4), (5),
(6). Laser photocoagulation, however, should still be
considered as initial treatment, even if an ideal view is
not available. Clinicians should be aware that several laser
sessions are often required for successful management of
AP-ROP. This is necessary to treat additional avascular
retina, which becomes detectable due to improved
visualization and regression of neovascularization.
Anti-VEGF agents may potentially plan an increasing
role as primary and/or adjunctive therapy in the future
as additional studies become available. Intravitreal
injection of anti-VEGF agents in neonates offers potential
advantages over laser treatment. These benefits include
eliminating the direct effects of laser, which may
include visual field loss secondary to retinal atrophy
and myopia related to scleral weakening. Additionally,
anti-VEGF therapy may offer a safer treatment option
than blind external application of cryotherapy or laser
photocoagulation in infants with rigid pupils or media
too opaque for adequate visualization of the retina.
Intravitreal injection can also cause regression of the
proliferative component of ROP, leading to absorption of
hemorrhage and improved visualization for subsequent
laser therapy, if needed. The surgical options for cases
of ROP that progress despite initial treatment include
lensectomy with vitrectomy, lens-sparing vitrectomy, or
scleral buckle. Published studies on the surgical treatment
of stage 4 or 5 ROP have demonstrated anatomic success
rates of 47% to 94%, (7), (8), (9), (10) with the wide range
most likely due to the different stages of ROP and
variability in surgical techniques. Recently published
reports on the surgical treatment of AP-ROP show a
similarly wide range for anatomic success. Azuma et al.
reported a case series with a 73% retinal reattachment
rate in 22 eyes of 15 patients who underwent vitrectomy
with or without lens sparing due to progression of disease
despite previous laser treatment (11). Micelli Ferrari et al.
also treated patients refractory to laser treatment, but
they instead demonstrated a 100% retinal reattachment
rate in 13 eyes of 9 patients after lens-sparing vitrectomy
(12). The goals for physicians who manage neonates with
Fig.1 – OD-preop.
Fig.2 – OD-preop.
Fig.3 – OS - preop.
Fig.4 – OS - preop.
Retinal laser photocoagulation was performed at this
time. The use of diode laser therapy in extremely preterm
infants with ROP appears not only to halt disease
progression but also leads to good visual outcomes
for most of these infants, thereby apparently offering
similar structural and visual outcomes to those of low
and very low birth weight infants with this condition The
photocoagulation settings were: Wave length 810 nm,
Power 300 mW, Irraditation time 300 ms. 1242 laser spots
were performed for the right eye and 1205 spots for the
left eye.
Fig.5 – OD-postop.
Fig.6 – OS-postop.
Case report
ROP are to prevent advanced disease by careful screening
and offer early treatment when necessary.
CONCLUSION
Antiangiogenic therapy with intravitreal bevacizumab for retinopathy of prematurity. Retina.
2008;28(Suppl):S19-S25.
6. Honda S, Hirabayashi H, Tsukahara Y, Negi A. Acute
contraction of the proliferative membrane after an
intravitreal injection of bevacizumab for advanced
retinopathy of prematurity. Graefes Arch Clin Exp
Ophthalmol. 2008;246:1061-1063.
Ophthalmic screening presents the basic research into
clinical approach for retinopathy of prematurity. Good
selection of children in neonatal units with a high risk
of retinopathy of prematurity and timely initiation of
ophthalmic examinations, allows proper implementation 7. Moshfeghi AA, Banach MJ, Salam GA, Ferrone PJ. Lensof prevention and treatment.
sparing vitrectomy for progressive tractional retinal
detachments associated with stage 4A retinopathy of
REFERENCES
prematurity. Arch Ophthalmol. 2004;122:1816-1818.
1. An International Committee for the classification of
8. Kono T, Oshima K, Fuchino Y. Surgical results and
retinopathy of prematurity. The international classivisual outcomes of vitreous surgery for advanced
fication of retinopathy of prematurity revisited. Arch
stages of retinopathy of prematurity. Jpn J OphthalOphthalmol. 2005;123:991-999.
mol. 2000;44:661-667.
2. Cryotherapy for Retinopathy of Prematurity Coopera9. Trese MT, Droste PJ. Long-term postoperative results
tive Group. Multicenter trial for cryotherapy for retinof a consecutive series of stages 4 and 5 retinopathy
opathy of prematurity Ophthalmological outcomes at
of prematurity.Ophthalmology. 1998;105:992-997.
10 years. Arch Ophthalmol. 2001;119:1110-1118.
10. Hubbard GB 3rd, Cherwick DH, Burian G. Lens-spar3. William VG. Early treatment of retinopathy of preing vitrectomy for stage 4 retinopathy of prematumaturity cooperative group. Final results of the
rity. Ophthalmology. 2004;111:2274-2247.
Early Treatment of Retinopathy of Prematurity
(ETROP) randomized trial. Trans Am Ophthalmol Soc. 11. Azuma N, Ishikawa K, Hama Y, Hiraoka M, et al. Early
vitreous surgery for aggressive posterior retinopathy
2004;233-248.
of prematurity. Am J Ophthalmol. 2006;142:636-643.
4. Mintz-Hittner HA, Kuffer RR Jr. Intravitreal injection of bevacizumab (Avastin) for treatment of stage 12. Micelli Ferrari T, Furino C, Lorusso VV, Dammacco
R, et al. Three-port lens-sparing vitrectomy for ag3 retinopathy of prematurity in zone I or posterior
gressive posterior retinopathy of prematurity: early
zone II. Retina. 2008;28:831-838.
surgery before tractional retinal detachment appear5. Quiroz-Mercado H, Martinez-Castellanos MA,
ance. Eur J Ophthalmol. 2007;17:785-789.
Hernandez-Rojas ML, Salazar-Teran N, Chan RV.
АГРЕСИВНА ПОСТЕРИОРНА ПРЕМАТУРНА РЕТИНОПАТИЈА
Татеши Б.¹, Исјановски И.¹, Јорданова-Димовска В.¹, Орос А.²
¹ Универзитетска Клиника за Очни болести, Скопје, Македонија.
² Универзитетска Клиника за Очни болести, Нови Сад, Србија.
ИЗВАДОК
Прематурна Ретинопатија (ROP) е болест која се јавува само кај предвремено родени деца и ги зафаќа крвните
садови на мрежницата во развој. Агресивната постериорна форма на прематурна ретинопатија - АП ROP,
понекогаш именувана како Раш болест, е прогресивна форма на ROP. Помалку искусните офталмолози
лесно може да ја пропуштат дијагнозата во раните фази на болеста, што резултира со значително доцнење
во третманот на РОП. Лекарите треба да бидат свесни за ова агресивна варијанта на ROP. Во овој труд
Case report
презентираме прематурно дете од женски род, родена на 28-та гестациска недела, со родилна тежина од 950
гр. Првиот преглед на очното дно е направено на 32-та гестациска недела и констатирано е незрела ретина на
двете очи со нејасна демаркациона линија. Прегледот се повтори по една недела и констатирано е присуство
на Плус Болеста придружена со неоваскуларизација на завршетоците на крвните садови во Зона I и степен
3 на РОП на двете очи. Беше направена ласерфотокоагулација. Диодната ласертерапија кај предвремено
родените деца се користи не само за да се запре прогресијата на болеста, но и да се добијат добри резултати
во развојот на видната острина.
Клучни зборови: Агресивно постериорна РОП, Скрининг за РОП, Ласерфотокоагулација на мрежницата,
Анти-ВЕГФ лекови.
Case report
Cutaneous Sinus Tract of Dental Origin- Challenge in diagnosis
Cutaneous Sinus Tract me origjine dentare-Sfidat e
diagnostifikimit
Redjep E.1
1
State University of Tetovo, Macedonia
Adress of correspondance:Enis Redjep, e-mail: enisredjep@gmail.com
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 368 -371
Abstract
A 22 year old male patient referred to us with a chronically draining lesion on his chin. The lesion previously was
misdiagnosed by medical doctors and had undergone two times surgery with the focus on the skin lesion and had
received antibiotic therapy for prolonged period of time.
After clinical and radiologic examination the dental origin of the lesion was evident and proper endodontic and
surgical treatment was performed.
6 months after the treatment the lesion showed total healing and reccurence occurred.
Key words: Cutaneous sinus tract of odontogenic origin, dental sinus, dentocutaneous fistula.
Introduction
The successful treatment of cutaneous sinus tracts of
dental origin depends on the diagnosis of the source
which may be very challenging.
courses of antibiotics are commonly used before
definite therapy is instituted (2, 6, 7).
Patients with extraoral drainage from periapical pathosis
These lesions present a diagnostic problem and the may be unaware of any dental problem and tend to
misdiagnosis leads to incorrect and unsuccessful seek treatment from physicians, who may not give high
treatment. Very often the possibility of an odontogenic priority to chronic dental infections.
origin is overlooked because most of the patients do not
The differential diagnosis should include:
experience any dental symptoms.
Infected pylar or epidermal cyst
Treatment with systemic antibiotics results in temporary
Carbuncule
cessation of the drainage which returns immediately
Pyogenic granuloma
after antibiotic treatment is over.
Suppuraive lymphadenitis
The diagnosis may be challenging for several reasons:
Foreign body reaction
1 - The cutaneous lesions do not always arise in close Thyroglossal tract fistula
proximity to the underlying infection and only half of Branchial cleft fistula
all patients ever recall having had a toothache.
Actinomycosis
2 - The sinus tracts appear most commonly on the chin Basal cell and squamous cell carcinoma (8, 9, 10, 11).
or jaw line but they also can appear elsewhere on the Dental etiology of these lesions can be confirmed by:
face and neck (1, 2).
Tracing the sinus tract to its origin with gutta percha
3 - Lesions have been reported to occur as far away from
or other radioopaque material.
oral cavity as the chest, thight or sacrum (2, 3, 4, 5).
Pulp vitality testing
4 -
Because cutaneous lesions can mimic other Periapical films
disorders, several inappropriate surgeries and Panoramic films (12).
Case report
Most infections are polymicrobial and culture often yield
growth of anaerobes or facultative anaerobes such as
A 22 year old male patient referred to our clinic with a
streptococal spices (2, 19, 23, 24).
chronically drainig lesion on his chin. His history revealed
that he had this lesion for more than 6 months and had Due to two times surgical intervention and a prolonged
undergone two times surgery and received antibiotics for antibiotic usage, we did not see relevant to have an
antibiogram as it would not reflect the exact picture of
prolonged period of time.
Dental history revealed no pain or any dental symptoms the flora.
Case report
but he recalls to a direct blunt trauma to the anterior Johnson et al. believe that the applicatoin to heat to
the face may contribute to the cutaneous exit of these
mandibular region
The periapical radiograph showed a large radiolucent sinus tracts, since it is well known that the heat couses
area around lower right first incisor. There was no vasodiletation and increase blood flow to the local area
electric or thermal pulp testing performed on the same (12).
tooth. Neither percussion nor palpation revealed any Caliskan and colleagues presented three cases of
abnormality.
cutaneous sinus tracts thar were treated with CaOH and
The tooth was treated by calcium hydroxite and glycerine glycerie mixture intensionally placed beyond the apex.
They performed microbiological culturing and found
and antibiotics for 14 days.
a mixed assortment of both obligate and facultative
After the initial filling of the root canal an apicotomy and
anaerobic bacteria identified as representatives of both
sinus excision was performed.
endodontic abscesses and skin infections (25).
6 months postoperative control revealed no sinus fistula
Conventional root canal therapy and sometimes
or exudate from the chin or from the mucosa.
extraction of the tooth are effective in achieving healing
of cutaneous sinus tracts in a few weeks. In general it is
Discussion
not necessary to treat the skin lesion, except fot esthetic
If correctly diagnosed and treated the tract is expected to reason (26). Al-Kandari reported completely healing of
disappear within 7 to 14 days. Systemic antibiotic therapy the sinus tract after proper root-canal treatment without
will result in temporary reduction of the drainage and surgical treatment in three bmontha leaving a small scar
apparent healing (12). This tract however will recur (27).
immediately the AB therapy is completed unless the In this case the skin lesion was treated surgically because
initial source is not eliminated (12).
the patient had undergone two times surgical intervention
Extraoral cutaneous sinus tracts are usually lined with with the focus on the skin lesion and had a bigger defect
granulomatous tissue with a lumen containing a purulent on his chin. Also the time of healing is shortened with
exudate. The exudate is composed mainly of PMNL (13, 14). additional surgical removal and apical resection.
Unlike intraoral tracts, extraoral tracts heal with
granulation tissue leaving a cutaneous scar (15). The References
patients may have to undergo a revision of the scar.
1. Marasco PV, Taylor RG, Marks MW, et al: Dentocutaneous fistula. Ann Plast Surg 1992; 29: 205-210
80% of reported cases of odontogenic origin are associated
2. - Karp MP, Bernat JE, Cooney DR, et al: Dental diseases masquerating as suppurative lesions of the neck. J
The sinus tract usually disappears in 5 to 14 days after the
Pediatr Surg 1982; 17: 532-536.
root canal system has been thoroughly cleansed (17).
3. Stoll HL, Solomon HA.: Cutaneous sinuses of dental
An intraoral or extraoral sinus can develop depending
origin. JAMA 1963; 184: 120-138.
on the path of the inflammation dictated by surrounding
4. Endelman J: Oral and Dental Pathology St Louis, CV
muscular attachments and facial planes (18).
Mosby Co, 1920.
The majority of sinuses arised are intraoral (19, 20).
5. Gurdin M, Pangman WJ.: Dermal sinuses of dental
with mandibular teeth (16).
A retained root fragment can be the cause in edentulous
patients (21, 22).
origin with report of three cases. Plast Reconstr Surg
1953; 11: 444-453
Case report
6. Cohen PR, Eliezri YD.: Cutaneous odontogenic sinus 22. Tidwell E, Jenkins JD, Ellis CD, et al: Cutaneous odontogenic sinus tract to the chin: a case report. Int
simulating a basal cell carcinoma. Plast Reconstr
Endodontic J 1997; 30: 352-355.
Surg 1990; 86: 123-127.
7. Fatouris PN.: A cautionary tale: case report. Ausrt 23. Swift JQ, Gulden WS: Antibiotic therapy: managing
odontogenic infections. Dent Clin N Am 2002; 46: 623Dent J 2000; 45: 53-54.
633.
8. Kun H, Chung WK, Se L.: Cutanous sinus tract from
remainig tooth fragment of edentulous maxilla. J 24. Weiger R, Manncke B, Werner H, et al: Microbial flora or sinus tracts and root canals of non-vital teeth.
Craniofac Surg 2000; 11(3): 254-257.
Endo Dent Traumatol 1995; 11: 15-19.
9. Held JL, Junacov MJ, Barber RJ, et al: Cutaneous sinus
tract of dental origin: a diagnosis requiring clinical 25. Caliskan MK, Sen BH, Ozinel MA: Treatment of extraoral sinus tracts from traumatised teeth with
and radiological correlation. Cutis 1989; 43: 22-24.
apical periodontitis. Endod Dent Traumatol 1995; 11:
10. Sohn TW, Chang BK, Yoo TY, et al: Sinus tract of den115-120.
tal origin with pyogenic granuloma . Korean J Dermatol 1980; 18: 253-258.
26. Grosman IL: Endodontic Practice 9th ed. Philadelphia:
Lea & Febriger Co. 1978: 89-96.
11. Koo Bg, Cha JS, Park JK: Two cases of cutaneous fistula of dental origin. Korean J Dermatol 1983; 21: 27. Al-Kandari AM, Al-Quoud OA, Ben-Nadji A: Quintessence Int vol 24: 10: 729- 733, 1993.
703-705.
12. Johnson BR, Remeikis NA, Van Cura NA.: Diagnosis
and treatment of cutaneous facial sinus tracts of
dental origin. J Am Dent Assoc 1999; 130: 832-836.
13. Nestor C, Sunil K, Ilan R.: Extraoral sinus tract misdiagnosed as an endodontic lesion. J Endod 2003 ; 29
(12): 841- 843.
14. Valderhaug J: A histologic study of experimentally
produced intra-oral odontogenic fistulae in monkeys.
Int J Oral Surg 1973; 2: 54-61.
15. McWalter GM, Alexander JB, del Rio CE, Knott JW:
Cutaneous sinus tracts of dental etiology. Oral Surg
Oral Med Oral Path 1988; 66: 608-614.
16. Cioffi GA, Terezhalmy GT, Parlette HL: Cutanous Picture 1: the clinical view of the lesion
draining sinus tract: an odontogenic etiology. J Am
Acad Dermatol 1986; 14: 94-100.
17. Spear KL, Sheridan PJ, Parry HO: Sinus tracts to the
chin and jaw of dental origin. J Am Acad Dematol
1983; 8: 486-492.
18. Canatore JL, Klein PA, Lieblich LM: Cutaneous dental
sinus tract, a common misdiagnosis: a case report
and review of the literature. Cutis 2002; 70: 264-267.
19. Foster KH, Primack PD, Kulild JC: Odontogenic cutaneous sinus tract. J Endodontics 1992; 18: 304-306.
20. Yang ZP, Lai YL.: Healing of a sinus tract of periodontal origin. J Endodontics 1992; 18: 178-180.
21. Orlow SJ, Watsky KL, Bolognia JL: Skin and Bones, II.
Picture 2: the diagnostic periapical padiographs
J Am Acad Dermatol 1991; 25: 447-462.
Case report
Picture 3: the apical resection
Picture 5: intraoral view after 6 months
Picture 4: surgical treatment of the chin lesion
Picture 6: extraoral view after 6 months showing
complete healing
Cutaneous Sinus Tract me origjine dentare-Sfidat e diagnostifikimit
Rexhep E.1
Universitetin Shtetror te Tetoves, Maqedoni
1
Rezyme
Një pacient i moshës 22 vjeçare mashkull është referuar tek ne me një plagë kronike të qelbëzuar mbi mjekrën e
tij. Nga mos dijagnostifikimi i regullt nga mjekët e mjekësisi së përgjithëshme lezioni më parë ishte nënshtruar dy
herë trajtimit kirurgjikal dhe kishte marrë terapi me antibiotik preј një periudhë të zgjatur kohe.
Pas egzaminimit klinik dhe radiologjik ishte e qart se lezioni kishte origjinë dentare dhe trajtimi u realizua me anë
të përpunimit endodontik dhe ndërhyrjes kirurgjikale.
6 muaj pas trajtimit, lezioni tregoi shërim të plot pa recidiv.
Fjalët kyçe: Sinus i lëkurës me origjin dentare, sinus dentar, fistul ekstraorale.
Case report
Angina e Ludwigut
Elezi V.1, Elezi Xh.2, Tahiri M.3, Ferati Q.4
1
Departamenti i Otorhinolaringologjise - Spitali klinik i Tetoves
2
Departamenti i Kirurgjise - Spiali klinik i Tetoves
Fakulteti i mjekesise, Sherbimi administrative - Universiteti Shteteror i Tetoves
3
4
Fakulteti i mjekesise, Kirurgjia maxilofaciale - Universiteti Shteteror i Tetoves
Medicus 2014, Vol. 19 (2): 372 -374
Abstrakti
Prezantim rasti: Burrë i moshës 27 vjecare paraqitet në repartin tonë ënjtje të fytyt si dhe dhimbje të qafës dhe
fytit si dhe vështirësi në gëlltitje dhe pamundësi për të hapur lirshëm gojën. Ai tregon për një ënjtje progresive të
qafës dhe pamundësi për të hapur gojën. Egzaminimi klinik tregon për një infekcion të avancuar të dhëmballës
së tretë djathtas. Bazuar në këto të dhëna u vu diagnoza angina e Ludwigut dhe pacienti u pregadit për drenim
urgjent të abscesit. Prezentimi i rastit tone do ti shërbejë shtimit të vëmendjes dhe kujdesit ndaj pacintëve me
simtoma fillestare të infalamcionit ne rajonin e nenmandibullës me qëllim ndërrmarrjes së masave terapeutike
me kohe për të parandaluar komplikacionet të mundhshme tejet të rënda.
Fjalët kyc: angina Ludwig, incizioni, drenimi
Hyrje
Kjo sëmundje është përshkruar për herë të parë nga
mjeku i njohur Gjerman Karl Ludwig nga i cili mori edhe
emrin angina Ludwig ose ludovici, ajo paraqet në fakt një
forme te celulitit difuz progredues e cila përfshin diafragmën orale respektivisht hapsirat submandibulare dhe
sublinguale1. Nëse nuk trajtohet në kohë dhe në mënyrë
adekuate shumë shpejt mund të sjellë deri tek obstruksioni progresiv i rrugëve të frymëmarjes. Në shumicën e
rasteve (mbi 80 %) shkak i paraqitjes së saj janë infekcionet e dhëmbëve ose më rallë ndonjë process inflamator
në kavitetin oral. Nga mikroorganizmat patogjene më
të shpeshtat janë streptokoket hemolitike, stafilokoket
(Staphylococcus epidermis), grupi i bakteroideve por ndonjëherë mund të përfshihen dhe bakteriet anaerobe.
lartë si dhe vështirësi në gëlltitje dhe hapje të gojës.
Në egzaminimin klinik vihet re një ënjtje enorme në
regjionin sub mandibular të djathtë (foto 1.), ndërsa
nga kontrolli i kavitetit oral regjistrohet prania e një
formacioni të absceduar në diafragmën orale si dhe e dy
dhëmbëve të përsfshirë nga kariesi prej të cilëvë molari i
tretë është shkatëruar në pjesën më të madhe të tij.
Rasti ynë
Pacient i moshës 27 vjecare shtrohet urgjent në repartin
tonë për shkak të dhimbjeve të forta në anën ë djathtë të
qafës dhe fytyt e shoqëruar kjo me ënjtje në po atë regjion.
Pacienti në shtrim në gjëndje jo të mirë i dehidruar me
dobësi trupore, temperaturë të lartë 38.70 C, vështirësi
në gëlltitje edhe të pështymës por pa shenja të distresit
respirator. Pacienti referon se shqetësimet i kanë
filluar para pesë ditëve fillimisht me dhimbje të forta të
dhëmballës së tretë djathtas për c’arsye ka marë tableta
paracetamol dhe kapsula ampicilin. Megjithatë gjëndja e
tij ka vazhduar të përkeqësohet edhe me temperaturë të
Foto 1: abscess submandibular i djathtë
Nga analizat laboratorike shënohet një ritje enorme e leukociteve prej 23.4 . radiografia e qafës dhe e kokës vizualizon praninë e një formacioni të absceduar në regjionin
cervikomandibular, ndërsa radiografia e pulmoneve nuk
tregon ndryshime.
Case report
Pas kontrollit edhe nga mjeku anesteziolog dhe marjes
së pëlqimit nga ana e pacientit vendoset të realizohet
ndërhyrja kirurgjike. Operacioni u realizua me anestezion të përgjithshëm por duhet përmendur se intubimi
i pacientit u realizua me shumë vështirësi për shkak të
ngushtimit të theksuar të hapsirës faringeale. Gjatë gjithë
kohës së intervenimit kirurgjik pacienti ishte nën monitorim aktiv përmes puls/oxy metrit, ECG dhe matjes së
regullt të shtypjes së gjakut Pas realizimit të një incizioni
të gjërë në regjionin submandibular u bë drenimi I abscesit nga ku doli një sasi e madhe qelbi me ërë të rëndë
(foto 2). Njëkohësisht u bë edhe debridmani I indeve subkutane të nëkrotizuara si dhe heqja parciale e kapsulës
piogjene (foto 3). Plaga e krijuar u shpërla me sasi të mëdha fillimisht të peroksidit të hidrogjenit H2 O2 e më pastaj
me tretje fiziologjike dhe Betadini 10 %. Pas vendosjes së
hemostazës plaga u la e hapur me qëllim të pastrimit të
saj të regullt.
Pas ditës së parë të ndërhyrjes gjëndja e pacientit filloi
dukshëm të përmirësohet duke shënuar një rënie të
intenzitetit të dhimbjes, shkurtim të periudhave febrile,
kthim gradual i motilitetit të mandibulës si dhe gëlltitje
më të lehtë.
Diskutim
Angina e Ludwigut është një inflamacion akut i kavitetit
oral me dekurs shumë të shpejtë e cila nëse nuk trajtohet
urgjentisht mund të ketë pasoja fatale. Ajo në fakt
paraqet një celulit fulminant i cili përfshin hapsirën
submandibulare, sublinguale dhe atë sub mentale2.
Në mbi 80 % të rasteve shkak i paraqitjes së këtij
infeksioni janë dhëmbët e prishur por në raste të vecanta
mund të jenë edhe frakturat e mandibulës, pircingu i
gjuhës, problemet imunologjike, absceset peritonsilare,
sialadeniti mandibular etj.
Si faktorë të cilët lehtësojnë paraqitjen e këtyre
infeksioneve llogariten sëmundja e sheqerit, sëmundjet
autoimmune ,sëmundjet malinje dhe administrimi i
citostatikëve, duhanpirja, alkoholizmi higjiena jo e mirë
orale etj3,4,5,6,7.
Foto 2: incizioni submandibular i djathte
Mortaliteti nga kjo patologji referohet të jetë diku nga 7-15
%1. Duket se problemet më të mëdha me këtë patologji janë
ato që ndërlidhen me bllokimin e rrugëve të frymëmarjes
si pasojë e ngushtimit të hapsirës faringeale nga njëra anë
dhe kompresionit të trahesë nga formacioni i absceduar8,9.
Në trajtimin e këtyre pacientëve mbetet vecanërsiht i
vështirë akti i intubimit të tyre i cili pothuajse regullisht
është i vështirësuar e ndonjëherë edhe i pamundut për
ç’arsye duhet të realizohet traheostomia10,11,13.
Prezentimi i rastit tone do ti shërbejë shtimit të
vëmendjes dhe kujdesit ndaj pacintëve me simtoma
fillestare të infalamcionit në rajonin e nënmandibullës
me qëllim ndërrmarrjes së masave terapeutike me kohe
për të parandaluar komplikacionet të mundhshme tejet
të rënda.
Referencat
1. Saifeldeen K, Evans R. Ludwig’s angina. Emerg Med J.
2004;21:242–3.
2. Spitalnic SJ, Sucov A. Ludwig’s angina: Case report
and review. J Emerg Med. 1995;13:499–503.
Foto 3: pregaditja per heqjen e capsules piogjene dhe
dalja e permbajtjes purulente
3. Fischmann GE, Graham BS. Ludwig’s angina resulting from the infection of an oral malignancy. J Oral
Maxillofac Surg. 1985;43:795–6.
Case report
4. Owens BM, Schuman NJ. Ludwig’s angina. Gen Dent. 11. Neff SP, Merry AF, Anderson B. Airway manage1994;42:84–7
ment in Ludwig’s angina. Anaesth Intensive Care.
1999;27:659–61.]
5. Owens BM, Schuman NJ. Ludwig’s angina: Historical
perspective. J Tenn Dent Assoc. 1993;73:19–21.
12. Srirompotong S and Art-Smart T (2003). Ludwig`s
angina: a clinical review. European Archives of Oto6. LeJeune HB, Amedee RG. A review of odontogenic inRhino-Laryngology 260 401-403.
fections. J La State Med Soc. 1994;146:239–4\
7. inch RG, Snider GE, Jr, Sprinkle PM. Ludwig’s angina. 13. Ovassapian A, Tuncbilek M, Weitzel EK and Joshi CW
(2005). Airway management in adult patients with
JAMA. 1980;243:1171–3.
deep neck infections: a case series and review of liter8. Moreland LW, Corey J, McKenzie R. Ludwig’s angina.
ature. Anesthesia & Analgesia Journal 100(2) 585-589.
Report of a case and review of the literature. Arch
14. Saifeldeen K, Evans R. Ludwig’s angina. Emerg Med J.
2004;21:242–3.
9. Shockley WW. Ludwig’s angina: A review of current
airway management. Arch Otolaryngol Head Neck 15. Bross-Soriano D, Arrieta_Gómez JR, Prado-Calleros H, Schimelmitz-ldi J, Jorba-Basave S. ManageSurg. 1999;125:600.
ment of Ludwig’s angina with small neck incisions:
10. Marple BF. Ludwig’s angina: A review of current air18 years experience. Otolaryngol Head Neck Surg.
way management. Arch Otolaryngol Head Neck Surg.
2004;130:712–7.
1999;125:596–9.
Intern Med. 1988;148:461–6.
Ludwig’s angina
Elezi V.1, Elezi Zh.2, Tahiri M.3, Ferati Q.4
1
Otorhinolaryngology Department - Clinical Hospital of Tetova
Surgery Department – Clinical Hospital of Tetova
2
3
Faculty of Medicine , Administrative servise - University of Tetova
4
Faculty of Medicine, Maxillofacial surgery - University of Tetova
Abstract
Case presentation : A 27 year-old man, presented in our department with complains of mouth and neck pain and
difficulty in swallowing for five days. He reported for progressive swelling in the neck and inability to open the
mouth. Physicall examination show an infected right second molar. Based on this finding a diagnosis of Ludwig’s
angina was made and he was scheduled for emergency drainage of the abscess.
Key Words: Ludwig`s Angina, Incision and Drainage
Book review
“ATLAS Ultrasound Clinic” nga Dr. Erton
Karafili, manual i domosdoshëm për mjekët
dhe kontribut i vlefshëm në bibliografinë
moderne shëndetësore në gjuhen shqipe
Pollozhani A.
Istituti i shëndetit publik i RM, Shkup
Pas një pune të gjatë dhe përvoje të madhe në fushën e
ekografisë diagnostike, i trajnuar në Universitetin Tomas
Jefferson të Philadelphias në Amerikë në vitin 1998,
pas botimit të suksesshëm të librit të parë «Ekografia
Abdominale dhe Obsterike Gjinekologjia» në vitin 2000,
dhe pas botimit të studimit monografik «Ekografia
e Skrotumit. Norma dhe patologjia testikulare» në
vitin 2004, Dr. Ertoni prezantohet para kolegeve dhe
studenteve të mjekësisë me librin voluminoz «ATLAS
Ultrasound Clinic» i cili sapo ka dalë nga shtypi. Atlasi
është një botim luksos me 586 faqe, me format A4, me
kopertinë të fortë e lidhje speciale, duke mos i lënë gjë
mangut botimeve të huaja të këtij lloji.
Doc. Selami Sylejmani në parathenien e tij ka theksuar
se “për të lehtësuar lexuesin ose përdoruesin e atlasit
për çdo kapitull dhe patologji autori është ndalur tek
veçoritë ekografike si një pasaportë që i identifikon dhe
i diferencon ato. Pothuajse në të gjithë kapitujt autori,
para se të demonstrojë sëmundjet dhe patologjitë e
ndryshme, paraqet aspektin normal ekografik të organeve
e sistemeve ose atë që quhet ekoanatomia”. Kjo metodë i
jep vlera didaktike librit pasi lexuesi para se të dallojë psh
veçoritë ekografike të sëmundjeve të pankreasit duhet të
njohë mirë ekoanatomine normale të tij.
Prof. Maks Cela në prezantimin e Atlasit shkruan “kur
mora të lexoja librin, që në faqet e para u ndjeva mirë.
Më tërhoqi. Vazhdova të lexoj kapitull pas kapitulli dhe
përveçse me dha kënaqësi me befasoi me prezantimin e
bukur, me renditjen kronologjik të kapitujve, me fjalinë
e saktë dhe shprehjet koncize, pa zgjatje të panevojshme.
Vura re që në stilin amerikan është bërë përcaktimi i
veçorive ekografike të çdo lezioni patologjik brenda një
box-i, duke i dhënë Atlasit vlera didaktike dhe duke e
lehtësuar kuptimin e tij. Prandaj mendoj që ky libër i tipit
Atlas do të jetë një udhërrëfyes dhe konsulent i mirë për
studentët dhe mjekët që duan të punojnë në imazherinë
klinike e diagnostike”.
Në faqet e Atlasit janë demonstruar mbi 2150 imazhe
ekografike shumë cilësore, origjinale dhe të bukura,
por ka edhe mjaft skica anatomike ose imazhe nga CT,
MRI, etj, të cilat në këtë libër janë përdorur me qëllimin
ilustrues dhe plotësues, duke e bërë më interesant dhe
duke ja rritur më shumë vlerën këtij libri në formatin
Atlas. Pra i rëndësishëm është fakti që imazhet origjinale
ose të vetë autorit janë gati 90 % e tyre.
Book review
veçoritë anatomike normale dhe patologjike të tyre, ku
ekografia luan rolin parësor e mund të ndihmojë shumë
për vlerësimin e proceseve patologjike dhe saktësimin
korrekt të diagnozës.
Në pjesën e tretë, autori trajton anatominë normale dhe
proceset e ndryshme patologjike të traktit uro-gjenital,
anomalite kongenitale e tumoret renale, vezikale,
adenoma e prostates e në mënyrë të veçantë është ndalur
në patologjinë testikulare dhe problemte që lidhen me
infertilitetin mashkullor.
Figura 123 Figura demostron një lezion ekogjen
intrakavitar që është polyp i kolecystës
më dy scanime.
Figura 87 I njëjti polip ekogjen me kufij të rregullt,
por në scanim transvaginal.
Pjesa e katërt i kushtohet Obstetrike e Gjinekologjisë
ku vihen në dukeje specifikat dhe rolit të ekografisë në
diagnostikimin e proceseve fiziologjike dhe patologjike
në gjinekologji, për epërsinë e ekzaminimit transvaginal
në detajimin e formacioneve tumorale, anomalive apo
ovulacionit. Këto dr. Ertoni i demostron shumë mirë me
imazhe dhe skica mjaft domethenese, të cilat i shtojnë
vlerat këtij botimi serioz. Dihet që një një rol të veçantë
ka ekografia për vlerësimin e shtatzanisë normale dhe
asaj patologjike si dhe për diagnostikimin me kohë
të anomalive kongjenitale fetale, për NT dhe vlerën e
studimit morfologjik të fetusit, të gravidancave gemelare
dhe ectopike.
Pjesa e pestë dhe e fundit përfshin kraharorin, indet e
buta të kraharorit, gjinjtë dhe nënsqetullat dhe qafën së
bashku me gjendrën thyroide. Edhe në këtë pjesë të librit,
autori i mbetet besnik mënyrës së shkrimit, duke filluar me
anatominë dhe më pas me eko-anatominë e çdonjërit prej
organeve të përfshira. Pasi bënë shtjellimin e normales,
autori vazhdon dhe i përshkruan proceset e ndryshme
patologjike dhe rolin e ekografisë në diagnostikimin e
këtyre proceseve, duke demostruar imazhe shumë të qarta
dhe të bukura në kuptimin estetik. Me një vëmendje dhe
përkushtim të veçantë autori na paraqet kapitullin mbi
rolin e sono-mamografisë në diagnostikimin e proceseve
inflamatore, atyre beninje dhe malinje të sëmundjeve të
gjirit, duke na dhënë si mesazh se ekografia në dorën e një
specialisti me përvojë duhet të jetë metodë e përzgjedhur
për vlerësimin e proceseve të ndryshme në gjinjëve.
Atlasi përbëhet nga 5 pjesë, që janë pothuaj libra me
vehte, të ndarë në 16 kapituj. Në pjesën e parë, që është
pjesa e përgjithëshme, autori pasi ka trajtuar principet
bazë të ekzaminimit ekografik, efektet fiziko-biologjike
të ultratingullit, principet e Doppler-it, artefaktet dhe
rëndësinë e njohjes së tyre, planet dhe teknikat e aplikimit
dhe sofistikimet e reja të ekografise ne mjekësi. Autori
është ndalur edhe në historikun e zbulimit dhe zhvillimit
të ultratingujve në botë në Shqipëri dhe në Kosovë, por
veçmas ka trajtuar terminologjinë e përdorur në trevat
Së fundi mendojmë se libri më i ri i Dr. Erton Karafilit
shqiptare, duke kërkuar diskutim me kolegët shqiptarë
“Atlas. Clinic Ultrasound” jo vetëm që përbën një sukses
për termin ultrazë të huazuar nga sllavishtja.
të tij, por i shton bibliotekës së çdo mjeku dhe në veçanti
Patologjitë e organeve abdominale janë trajtuar në pjesën mjekut specialist një manual pune me vlerë duke qënë
e dytë të Atlasit me një gjuhë shumë të thjeshtë e të njëherësh një kontribut i madh për mjekësinë shqiptare,
kuptueshme, me imazhe të bukura, duke u ndalur mbi e cila aq shumë ka nevojë për tekste të kësaj natyre.
From our tradition
Të nderuar lexues të revistës IMJ Medicus, në shenje respekti
për mjekët dhe shkencëtarët tjerë te fushës biomjeksore, si
dhe duke marrë parasysh nevojën per kultivimin e vlerave
tona tradicionale si bazament i të arriturave të pastajme,
Redaksia ka vendosuar që për cdo numër të Medicusit të
publikojë nga një portret të shkurtër për mjekët e traditës
sonë,të bindur se edhe kjo mënyrë do ti shërbejë motivimit
dhe angazhimit më këmbëngulës së gjeneratave të rëja për
arritje më të mëdha.
DR. XHAFER SYLEJMANI (1878-1953)
Homazh mbi veprën dhe jetën e
doktorit nga Skarapari, atdhetarit,
mjekut, humanistit me shpirt të madh.
DR. XHAFER SYLEJMANI, mjek,
humanist dhe patriot – figure e
nderuar poliedrike e traditës tonë
Nga Prof. Dr. Murtezan Ismaili
Me origjinë nga Sevrani, treva e Skraparit, por me
shpirt atdhetari të harruar, mjek me profesion, deputet,
senator, kryetari i parë i Bashkisë së Tetovës në vitet
1941-1943, dhe i burgosur politik pas nëntorit të vitit 1944,
personalitet i rrallë dhe i respektuar nga të gjithë banorët
e Tetovës e më gjërë pa dallim kombësie e feje.
formimit të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit 1878, dhe që nga
1908 deri sa vdes më 1953 jetoi në Tetovë, padyshim ishte
edhe Dr. Xhafer Sylejmani (Efendiu) - figurë atdhetare e
humane e shqiptare, e nderuar nga banorët e Tetovës me
rrethinë ( jo vetëm nga shqiptarët, në gjysmën e parë të
shek. XX).
Me prejardhje nga trojet ku ngrihen strehët dhe
përkunden djepat dhe mendjet e mëdha, që i japin
emrin, tipare të veçanta, konfigurojnë forcën gjeneruese
shpirtërore të atij populli.
Mjeku e atdhetari i respektuar, lindi në oxhakun e
një familje më tradita atdhetare, të pasur, bujare,
arsimdashëse dhe shumë të respektuar të kohës. Pas
mbarimit të shkollës së mesme, studjoi në Universitetin
Një ndër këto pjella që renditet në radhët e emrave prestigjiozë të Stambollit shkencat e mjekësisë. Në vitet
të shquar të oxhakut të kombit tonë, që lind në vitet e e para të shek. XX, kryeministri i kohës në Perandorinë
From our tradition
Pas ardhjes së trupave italiane në “Tokat e Lirueme”, e në
këtë kuadër edhe në Tetovë, Qeveria e Tiranës Dr. Xhafer
Sylejmanin në maj të 1941, e emëroi kryetar të Bashkisë
së Tetovës. Ishte kjo kohë në të cilën administrata
zhvillohej në gjuhën shqipe. Në këtë detyrë ai mbeti deri
në kapitulimin e Italisë, 8 shtator 1943. Edhe gjatë këtyre
viteve ai tregoi vullnet dhe aktivitet të madh, si për
mirëqënjen e popullit, shërbimin shëndetësor, përhapjen
Pas diplomimit kthehet në vendlindje, ndërsa praktikën
e arsimit me hapjen e rrjetit shkollor në gjuhën shqipe,
dy vjeçare e kreu në kryeqendrën e Vilajetit, në Janinë,
ashtu edhe për mbrojtjen e dinjitetit të tij.
qendër më rëndësi e kohës në fushën e kulturës,
administratës, tregëtisë. Ato vite krijon familje duke u Si në qytetet tjera shqiptare, Strugë, Dibër, Kërçovë e
martuar me Safijen nga Përmeti që rridhte nga një familje Gostivar edhe në Tetovë, që së bashku gravitonin (hynin)
në përbërjen e Prefekturës së Dibrës,më 28 Nëntor 1941,
me tradita dhe që shquheshin për bujarinë shqiptare.
u kremtua festa e Ditës së Flamurit kombëtar. Me këtë
Shpejt pas martesës, në rrethana të pasqaruara me
rast ai iu drejtohet qytetarëve dhe në mes tjerash do të
bashkëshorten Dr. Xhaferi shpërngulet dhe punon për
deklaron: “Tetova e shumë atdhetarëve, Tetova e Dervish
ca kohë në qytetin e Gostivarit si mjek. Në vitin 1908,
Carës e të tjerëve, sot në këtë shesh është tubuar që të
doktori i ri përfundimisht vendoset me familje në qytetin
kremtojë ditën e flamurit, por në të njëjtën kohë jemi
e Tetovës, ku mbetet deri në fund të jetës.
tubuar t’ua bëjmë me dije të gjithë pushtuesve të huaj se
Në qytetin e Tetovës punoi si mjek i parë i diplomuar. skanë çka të kërkojnë në Tetovë, se ky qytet ka qenë dhe
Para ardhjes së tij, në qytetin rrëzë Sharrit, nuk ka pasur do të jetë i shqipëtarëve”.
mjek të nivelit të specializuar edhe atë që vinte nga një
Si njeri që dinte dhe e çmonte vlerën e arsimit, Dr. Xhafer
Universitet me tradita, si Sorbona.
Sylejmani, u angazhua për kompletimin e shkollave në
Me bashkëshorten Safije patën 6 fëmijë, dhe familjarisht gjuhën shqipe me mësues të ardhur nga Shqipëria, që
jetonin në një shtëpi, në pjesën më elitarë që qytetit të kishin kryer “Normalen” në Elbasan dhe në shkollën
Tetovës, pranë lumit Shkumbin të kasabasë së Tetovës.
“Nëna Mbretërshë” në Tiranë. Kjo ishte një nga periudhat
Në kohën e Luftrave Ballkanike, dhe në vitet e Luftës e arta të arsimit në gjuhën amtare, që në këto treva u
së Parë Botërore (1914-1918), dr. Xhaferi mobilizohet nga hapën shkollat për herë të parë.
Osmane, zgjodhi një grupë studentësh elitarë ndër më
të mirët, në mesin e të cilëve qe edhe Skraparliu Dr.
Xhaferi të cilët i dërgoi në studime më të thelluara në
Paris, ku Dr. Sylejmani diplomoi me sukses në vitin 1905.
Zotëronte dhe i shkruante gjuhët: frënge, osmanishte
dhe greqishten. Studimet pasuniversitare i kreu në
Universitetin e Sorbonës, në Paris.
ushtritë okupuese dhe zihet robë lufte nga armiku.
Dr. Xhaferr Sylejmani në Tetovë formoi një rrjetë të
gjërë miqësh dhe rrespektohej e nderohej ndër qytetarët
elitarë. Me parinë e qytetit të Tetovës merrë pjesë në
shumë shoqata bamirësie, si “Merhameti”, “Gajreti”, e të
tjera.
Në profesionin e mjekut personalitetin e Dr. Sylejmanit
e kanë shquar shumë virtyte, si humanizmi, bujaria
tradicionale, përgatitja profesionale dhe çiltërsia
shpirtërore me të sëmurët. Ndonëse nuk ka pasur mjete
ndihmëse, instrumente të përfeksionuara mjeksore, ai
me përvojën, intuitën dhe shkathtësinë profesionale, në
çdo kohë e moment ka dhënë maksimumin në shërbim të
hallexhinjëve dhe të sëmurëve.
Në mes dy luftrave botërore Dr. Xhaferi u muarr edhe me
politikë. Në vitin 1927 zgjidhet deputet i Parlamentit në
Beograd ku qëndroi deri në vitin 1931, ndërkaq një vjet më
vonë, në vitin 1932, emërohet senator, të cilin funkcion e
ushtron deri në vitin 1941.
Dr. Xhaferr Sylejmanit, i takon një meritë e veçantë,
për shpëtimin nga shkatërrimi objektin kulturo-fetarë
të komunitetit bektashian Teqenë Arabati Baba. Me
angazhimin e tij personal, në këtë “objekt erdhi Baba
Qazim Bakalli i cili vazhdoi traditën e këtij objekti
kuluror-fetar.
Aty nga mesi i muajit nëntor 1944, Komiteti nacional i
Tetovës, me urdhër të Shaip Kamberit, i cili nuk dëshironte
që të derdhej gjaku midis shqiptarëve nacionalist dhe
atyre komunistë, solli vendimin që luftimet të ndërpriten
dhe qyteti i Tetovës t’u dorzohet komunistëve shqiptarë.
Pas dorëzimit të pushtetit, komunistët shqiptarë dhe
maqedonas, në pabesi më 16 nëntor e kapën dhe e burgosën
Shaip Kamberin së bashku me Raif Aliun – kryetari i
Komitetit për Tetovën. Po ashtu u burgosën edhe disa
udhëheqës të tjerë që përkrahnin forcat nacionaliste dhe
nuk pranonin të dorzoheshin si Gajur Deralla, Emin Roshi,
Kadri Saliu, Sami Jakupi, e sidomos Dr. Xhaferr Sulejmani,
privohet nga liria dhe dënohet me 18 muaj burgim.
From our tradition
Në vitin 1946, Dr. Xhafer Sylejmani përsëri burgoset në
moshën 68 vjeçare dhe dënohet me 6 vjet burg të rëndë,
dënim të cilin e vuan në burgun e Shkupit dhe Idrizovës.
Me siguri të plot mund të thuhet se gjykimi i tij ka qenë
një proces (farsë) e montuar sipas skenarëve të njohura
sllavo-komuniste. Gjatë zhvillimit të procesit, gjyqësor,
Dr. Xhaferr Sylejmani mbajti qëndrimin burrëror duke i
hedhur poshtë të gjitha akuzat që mbeshteteshin vetem
nga deshmitaret e instruktuar me delerata te pavërteta
Ky portret modest kushtuar Dr. Xhafer Sylejmanit,
me rastin e dy përvjetorëve: 135 vjetorin e lindjes dhe
60 vjetorit të vdekjes, janë thellësisht i bindur se është
mangët, sepse në vete ngërthen dhe gërshetohet me
shumë të panjohua, si: pse erdhi Dr. Xhafer Sylejmani
në Tetovë; a ishte ai nismëtari dhe themeluesi i klubit
“Bashkimi” në Tetovë nëntor 1908; në ç‘nivel ishte
bashkëpunimi me Dervish Himën – njëri nga krerët dhe
kolosët e Rilindjes Kombëtare; a bashkëpunoi Dr. Xhaferr
Sulejmani me Organizatën “Besa”, etj. etj.
Pas katër vjetë vuajtje të dënimit me burgë, në vititn 1950,
në moshën 72 vjeçare për shkak të shëndetit të dobët, Për hartimin e portretit modest, kushtuar Doktor Xhaferr
lirohet nga burgu, kur tanimë, në ndërkohë i kishte Sylejmanit, kamë shfrytëzuar të dhënat autorët: Prof. Dr.
Nebi Dervishit, Dr. Rifat Palloshi, Prof. Dr. Masar Kodra,
ndërruar jetë edhe bashkëshortja Safija.
Prof. Dr. Ali Vishko, Prof. Dr. Fejzulla Shabani, Prof. Dr.
Tre vjet më vonë, respektivisht në vititn 1953, Dr. Xhafer
Vebi Xhemaili, Ismet Krosi, Hamdi Aliti, Nuri Çuni,
Sylejmani ndërroi jetë në moshën 75 vjeçare dhe u varros
përmbledhjen e punimeve “Tetovo i Tetovski vo NOV”
në varrezat e qytetit të Tetovës me nderime e respekte
(1991), etj.
nga bashkëqytetarët e tij.
Me këtë rast ndjej obligim moral që autorët e
Vitet e fundit historiografia shqiptare u kujdes që të mos
lartëpërmendur ti felenderoj për kontributin në
i mbetet borxh një figure të tillë madhjorë të së kaluarës
ndriçimin e figures së Dr. Xhaferit si dhe Revisten
tone.Jeta dhe vepra e tij u bë objekt hulumtimi për
shkencore Medicus që në kuadër të fushëveprimit të vet
historianlt tanë ku u shpaluan aspektet më kryesore të të
e krijoj këtë hapsirë për ta afirmuar kontributin e këtij
bëmave të kësaj figure të respktuar të traditës tone. Por
humanisti në fushën e shëndetësisë, profesionin që ai aq
Prof. Dervishi do të cekë:
shumë e deshte dhe e punoi me përkushtim.
Doctors & our scientists in the world
Të nderuar lexues të IMJ Medicus, nga ky numër redaksia e
Revistës ka vendosur që të prezantojë (në çdo numër nga një)
mjekët dhe shkencëtarët tanë që punojnë dhe veprojnë me
sukses në Botë. Ne besojmë se në këtë mënyrë përveç që do të
infomohemi më mirë për arritjet, veprimtarinë dhe interesin
e tyre në fushat përkatese, do të krijohet një mundësi më
shumë për të komunuikuar, për të gjetur më lehtë rrugët
e bashkëpunimit, ndërrimit të përvojave dhe avansimin e
njohurive të ndërsjella për sferat me interes.
Intervistë me Dr Minir Asani, Oftalmolog , Gjermani
Model i sakrificës, përkushtimit
profesional dhe suksesit
Medicus:Ku e keni filluar shkollimin , në çfarë rrethanash Prishtinë, rash në konflikt shumë shpejt me udhëheqjen e
dhe prej kur gjindeni në Botën e jashtme respektivisht në dhunshme të klinikës të emëruar nga Beogradi.
Gjermani?
Në këto rrethana ,pas disa ditëve, pra në Shtator të
Medicus:Ku e keni filluar shkollimin , në çfarë rrethanash vitit 1989 u largova për në Zagreb, ku edhe vazhdova
dhe prej kur gjindeni në Botën e jashtme respektivisht në specializimin. Gruaja dhe vajza e porsalindur mbeten
në Prishtinë. Këtu e kalova gjithë kohën e shkatrimit
Gjermani?
të Jugoslavisë respektivisht luftën e Slovenisë dhe
M.H. Shkollën fillore e kam mbaruar në Ohër, për të
Kroacisë. Në vitin 1992 mbarova me specializimin por
vazhduar gjimnazin në Strugë. Pse në Strugë e jo në Ohër?
mbeta si shtetas i huaj në Kroaci dhe qëndrimi për mua
Eshtë kjo një temë tjetër që ndoshta do ta shtjellojmë në
u vështërsua. Pasaport nuk kisha sepse më ishte marë që
ndonjë bisedë të ardhëshme.
nga viti 1981 nga organet e Ohrit, kurse në Kroaci ende
Fakulltetin e Mjeksisë e mbarova në Prishtinë. Në vitin shkohej me letërnjohtim.
1983 fillova të punoj si mjek i përgjithshëm në Drenicë.
Kjo më detyroi që të kërkoj rrugë të reja. Gruaja vazhdonte
Edhe çështja e punësimit në Drenicë është një histori në
të qëndronte në Prishtine edhepse tani më edhe atë
vete.
e kishin larguar nga puna si asistente në Fakultetin e
Drenica si vend punësimi ishte ideal, për shumicën nga Gjeografise. Më duhej të gjej një zgjedhje të shpejtë. Dhe
ne që nuk shkonim në vendlindje, për arsye politike që vendosa të largohem për Gjermani.
u imponuan në rrethanat e asaj kohe në Maqedoni që Këtu më dolën sfida të jashtëzakonshme, si mosnjohja
janë të njohtura tani më për ndjekjen dhe kërcnimin e e gjuhës, mungesa e dokumentave, mospranimi i
shqiptarëve nga pushteti maqedon. Por në këtë kohë specializimit. Më priste një rrugë e rëndë, të cilën vendosa
edhe në Kosovë filluan të përkeqësohen rrethanat. ta sfidoj. Në vitin 1997 arita të mar të drejtën e qëndrimit
Situata politike bëhej gjithmonë më e rëndë,sidomos pas të përhershëm në Gjermani dhe në vitin 2000 edhe
ndërrimit të Kushtetutës së Kosovës. Unë që kisha filluar shtetësinë Gjermane. Pas vitit 1997, jeta ime filloi shpejte
specializimin në oftalmologji, në Qendrën Universitare në të ndryshojë kah e mira.Për një periudhë pesevjecare
herë të parë u fut kirurgjia e retinës dhe trupit qelqor,
mikrokirurgjia e glaukomes etj. Në Prishtinë vazhdon
praktika e bashkëveprimit me mjekër gjerman për ktë
operacione të cilat realizohen tani më në një ambinet më
komod ku ,sikurse përmenda ,përveç nesh që vijmë nga
Në vitin 1999 rispecializova në Münster dhe në vitin 2000 gjermania me sukes punojnë edhe 6 mjekë vendas dhe
mora të ashtuquajturin aprobacion,që të barazon me të mbi 20 punëtorë tjerë shëndetësore.
Rrjedhat tejet dinamike në shëndetësi dhe kerkesat në
gjitha të drejtat dhe obligimet e një mjeku gjerman.
Medicus: Në cilën fushë jeni të angazhuar,cilat jane tani rritje më detyruan që në vitin 2008 të hap në Dortmund
sfidat dhe aritjet tuaja në fushën kryesore të veprimtarisë Klinikën e parë lukosoze private për oftalmologji, ku
frekuentojnë pacintë me sigurime private plotësuese që
dh aktivitetit tuaj?
d.m.th. ato me munëdesi finasiare më të mëdha që nuk
M.A. Sikurse theksova më lartë, në vitin 2000 u pavarësova kalon mbi 8% nga numri i të siguruarve të përgjigthëm
dhe bleva nje Klinikë ditore në Lünen të Gjermanisë, vend në Gjermani, por cilësia e shërbimeve tregon që investimi
me 100 000 banorë dhe pranë Dortmundit. Ky institucion ishte i qëlluar sepse frekuenca e tanishme mundesoi
privat me hapsirën që ka mundeson një veprimtrai të investime edhe më kapitale në aparaturë tejet të avansuar
gjërë specialistike përfshirë edhe operacionet në këtë që e bën unike këtë klinikë në rajonin me populltë 8
fushë. Kjo ishte një sfidë për mua si për nga mundësia e milionëshe,ku ne ofrojmë shërbime.
manexhimit, profesionit, organizimit, etj. Shume shpejtë
zgjërova veprimtarinë dhe në vitin 2001, për herë të parë Dhe kështu vazhdova në vitin 2009 kur zgjërova
në Lünen ofrova shërbime operative ambulantore dhe veprimtarinë edhe me dy klinika të tjera në Dortmund
pas pak kohe hapa edhe Klinikën e dytë më të madhe se e dhe tani jane mbi 11 oftalmologë dhe mbi 80 personal
para, në Dortmund. Në ndërkohë, avansimi i teknologjië ndihmes që punojme në Grupin ‘’Domed ‘’ që unë e
në fushën e okulistikës,hapi persepktiva të reja në ketë udhëheq. Pastaj në qershor të vitit 2012 hapa edhe një
profesion.Trajtimi i dioptrisë me rreze lazerike,ishtë klinikë të syve në Tiranë ku punojnë tre mjeke dhe shumë
një provokacion profesional i kohës që unë desha ta personel ndihmës. Edhe këtu klinika është furnizuar
sfidoj. Kështu në vitin 2002 shkova për subspecializim në me mjetet më moderne ku realizohen për herë të parë
New York(SHBA), për këtë qëllim.Kjo më bëri që pasiqë shumë llojë të operacioneve në sy.Këtu kemi instaluar
ky intervenim u lejua ligjërisht në Gjermani , të bëhem Laserin Ex500, që njihet si më i shpejti dhe me precizi
praktikuesi i parë në pjesën e Westfalisë duke instaluar që ofron siguri maksimale.Të tillë jane vetem 11 sish në
në klinikën time në Lünen , Laserin më të avansuar Europë, një nga ato, pra në Tiranë.
(Ladar Vision 4000). Kjo qendër që nga viti 2003 punon si Natyra e punës dhe dinamika e teknologjisë në këtë fushë
imponon avansime të pandalshme ku edhe unë si një
Qendrër Laserike e okulistikës.
Puna shtohej, edhe klinika riste aktivitetin e vet duke nga pionerët e saj përpiqem të mos ngel për asnjë çast
realizuar deri në 1200 operacione në vit. Numri i prapa,duke siguruar teknologji më të re aty ku punoj
punëtorëve vinte gjithmonë duke u shtuar. Duke qënë , si në Gjermani, Tiranë apo Prishtinë. Një risi e tille
ndër të parët shtoheshin obligime edhe të natyrës teknologjike dhe një përvojë e tillë unike na mundëson
edukative, trajnuese si mbrenda dhe jasht Gjermaisë, ku marrjen edhe me hulumtime shkencore e që është në
kirurgjia refraktare tani më kishte marrë hov. Përvoja funkcion të shpërndarjes së njohurive,përvojëjës për
ime në këtë fushë më hapi mundësitë për të qenë pjesë gjeneratat e reja .
kam voluntuar(punë pa pagesë), mësoja gjuhën dhe në
fundjavë punonja në ndonjë restorant për të mbijetuar.
Në këtë kohe nuk ishte lehtë për mjeket. Kishte më
shumë mjekë se sa oferta pune. Kishte shumë mjekë nga
Gjermania lindore këtu por edhe nga shtetet e tjera.
me shtetin ku punoj, dhe
e ekipeve më prestigjioze për edukimin dhe avansimin e Medicus:Në krahasim
vendlindjes, sipas Jush, cilat janë specifikat e sistemeve
saj ne botë.
Në qershor të vitit 2005 pas pregatitjeve dy-tre vjeçare respektive në sferen e kërkimit shkencor dhe profesional
hapa klinikën ditore të syrit në Prishtinë me të gjitha shëndetësor ?
kushtet si në Gjermani. Disa muaj më duheshte që
me shumicen e ekipit tim nga Gjermania të binim në
Prishtine,përderisa u aftësuan kuadrat të rinj vendas .
Pra për herë të parë në rajon u fut kirurgjia refraktive
me njërin nga lazerët më të fuqishem në botë, për
M.A. Unë tani nuk e njoh shumë sistemin shëndetësor në
Maqedoni.Duke qënë nga Maqedonia, atje tentova të hap
një klinike, por hasa në vështërsi të paspjegueshme.Nga
kjo kuptova dhe mund të them se keni shumë punë për të
eliminuar arbitaritetin institucional dhe provincializmin
në mendjet e individëve, që duken si veçori dominate në
Maqedoni. Por për sa e njoh atë në Kosovë dhe Shqipëri
e kam vështirë të krahasoj atë me Gjermaninë e cila ka
një sistem qindra vjeçar dhe më të mirin në Europë.
Këtu ku jam për dallim nga vendet që përmenda ka një
sistem të etabluar vlerash ku lirisht ushtron aktivitetin
shkencor dhe profesional. Këtu respektohet puna dhe
kontributi në fushën profesionale. Na duket absurditet
dhe i pakuptushëm vrapimi për tituj e grada që ndodh në
vendet tona, kur dihet që ato nuk janë të bazuara në arritjet
e duhura.Titujt akademik këtu kanë vlerë vetëm për ato
që janë nëpër universitete,por gjithmon të bazuara mbi
standarde të matshme.Kurse me shkencë mund të merret
çdokush që shtron një hypotezë të qëndrushme dhe synon
vërtetimin e saj. Unë kryej mbi 2500 operacione në vjet,
dhe kam një kuadër ndihmës që meret me vlerësimin e
rezultateve të operacioneve. Mbi 60% të operacione i bëj në
sy të shëndosh që do të thotë, të pacientët që kanë pengesa
refraktive dhe nuk dëshirojnë të mbajnë mjete optike. Pra
jam për çdo ditë i konfrontuar edhe me aspektin etik,
sepse para meje qëndrojneë të rinj, qëndrojnë biznismen
që kanë para tyre të ardhmen dhe dëshirojnë të arijnë
suksesë të mëdha në jetë.Kjo më bën të rris kërkesat dhe
përgjegjësitë ndaj vehtes në vazhdimsi.
nuk kuptoj pse shoqatat, institutet në Vendlindje, cilat
do qofshin ato,nuk kanë iniciativa për të na angazhuar
në ndonje aktivitet, si edukimi për mjekët e rij, ligjerate
apo forma tjera lehtësisht të realizueshme.Klinikat që i
përmenda në Prishtinë dhe Tiranë mund të jenë asete
për edukimin e mjekëve të rij. Është shetëuese se ky
indifentizëm, që kufizohet me ‘’refuzimin për të mësuar’’
më shumë ndjehet në Maqedoni, atje ku sipas të gjitha
të dhënave duket se ka më së shumti nevojë,sidomos
për mjekët shqiptar. Dëshira absorbuese për të mësuar,
për arritje të vërteta profesionale duket se është më
prezente në Kosovë e Shqipëri ku edhe kemi realizuar
disa konferenca ‘’Live’’ nga sallat e operacionit si një
metodë tejet produktive dhe inovative. Edhe takimet
tejet modeste që organizohen në Maqedoni, nga bisedat
që i bëjme ,nuk shfrytëzohen për interesin e mjekeve
tanë,.Thjesht nuk kam pergjigje për nje sjllje të tillë.
Më mbetet vetëm të shpreh keqardhje për mundesitë e
pashfrytëzuara dhe për kohën e humbur që nuk këthehet.
Unë ngelem në vullnetin tim për të mundësuar trajnim
dhe shkollim kuadrit vendas qofte atje në vend ose këtu
në Gjermani por duhet një bashkëpunim më i hapur dhe
i sinqertë për të gjetë format e realizimit në mënyrë të
organizuar.
Medisus: Si e shihni mundesinë,respektivisht,cilat do të
ishin format më adekuate të bashkëpunimit në mes të
shkencëtarëve respektivisht mjekëve tanë në diasporë dhe
atyre të vendlindjes ,duke perfshi këtu edhe institucionet
shëndetësore dhe arsimore?
Medicus:Për fund, çfarë do ju rekomandonit kolegëve të rij
nga vendlindja juaj dhe në veçanti lexuesve të Medikusit?
M.H: I kisha rekomanduar, që të mësojnë anglishten ose
gjermanishten, të punojnë dhe mos tremben nga asgje.
Çdo gjë arrihet me punë. Suksesi dhe aritjet rrënjesohen
M.A. Format dhe mundësite janë të shumta. Por unë vetëm me dije.
In memoriam
Me rastin e ndarjes nga jeta të kirurgut
Dr.Ymer ALIU
MJEKU I SAKRIFICËS SUBLIME
DHE PËRKUSHTIMIT
PROFESIONAL
Ishte i pikëlluar dhe i hidhur lajmi për vdekjen e Dr.
Ymer Aliut, kolegut të nderuar dhe kirurgut të njohur,
Babait dhe fisnikut të respektuar, doktorit të shkencave
të mjekësisë, edukuesit dhe përhapësit të paepur të
përvojës kirurgjike tek shumë breza kolegësh të hapësirës
mbarëkombëtare dhe luftëtarit të pa kursyer për lirinë e
vendit.
Më 21.02.2005 mbron doktoraturën “Rezultatet e hershme
të kolecistektomisë laparoskopike në materialin tonë”.
Për ne kolegët që patëm nderin që më dekada të
punojmë me Dr Ymerin, ai njihet dhe mbeti mjeku dhe
personaliteti i shquar i cili që nga viti 1981 dhe deri në
vdekje, pa kursyer asgjë, vuri gjoksin dhe tërë potencialin
e tij mendor përball sfidave të shumta profesionale dhe
shoqërore nëpër të cilat kaloi populli ynë në tri dekadat
e fundit.
arriti ta përballoi.
Ka marrë pjesë aktive gjatë luftës nga prilli i vitit 1998 e
deri në përfundimin e luftës në qershor të vitit 1999. Gjatë
periudhës së luftës ka operuar në të gjitha zonat e luftës
në Kosovë. Në fund të luftës si dhe gjatë bombardimeve të
NATO-s ishte ushtar në kufirin Kosovë-Shqipëri, në zonën
Të dashur miq, është shumë vështirë që me pak rreshta e Hasit.
të thuhet e gjitha që Dr Ymer Aliu ka bërë për Atdheun Gjatë Luftës në Maqedoni, Dr. Ymerin e hasim në ndihmë
e vet, Për Mjekësinë dhe Klinikën e kirurgjisë në të cilën Ushtrisë dhe popullatës në rrethin e Kumanovës ( në
punoj me përkushtim deri në vdekje.
Likovë), ku edhe pëson infarkt të miokardit të cilin e
Pas kryerjes së studimeve të mjekësisë së përgjithshme në
Universitetin e Prishtinës, Dr Ymeri vazhdoi specializimin
e kirurgjisë së përgjithshme në Univerzitetin e Zagrebit
të cilin e kreu me sukses në vitin 1988. Paralel me
specializimin, në Zagreb ai përfundoj edhe studimet
postdiplomike nga Kirurgjia e përgjithshme. Me qëllim të
përvehtësimit të arritjeve kulminante në kirurgji, në vitet
1988-1989, ai kreu subspecializimin nga lëmia e kirurgjisë
hepatiko-pankreatiko-bilare në Klinikën e mirënjohur
të kirurgjisë në Berlin të Gjermanisë. Në vitin 1989,
me ambicie të mëdha për të aplikuar përvojën e fituar,
punoi në repartin e kirurgjise abdominale të Klinikës së
Kirurgjisë në Prishtinë. Por, me 15 gusht 1990, bashkë me
shumë kolegë tjerë, edhe ai largohet me forcë nga puna
nga policia atëhershme serbe.
Kontributi i tij ka lënë gjurmë të pashlyeshme edhe në
zhvillimin e kirurgjisë së pasluftës në Kosovë.
Më 18 qershor 1999 vazhdoi punën në Klinikën e Kirurgjisë
në Prishtinë dhe pas katër muajsh themeloi Qendrën
e Laparaskopisë. Më 2000 emërohet shef i Qendrës së
Laparaskopisë, të cilën e udhëheq deri në shkurt të
vitit 2004, Në vitin 2001 emërohet drejtor i Klinikës së
Kirurgjisë të cilën e udhëheq me sukses për disa vite.
Gjatë kësaj periudhe, falë angazhimit të tij, në Klinikën
tonë filluan të aplikohen disa metoda bashkëkohëse
kirurgjike dhe diagnostike si laparoskopia dhe ERCP.
Vdekja e papritur, sot e ndau nga ne kolegun e nderuar Dr
Ymer Aliun, duke lënë një zbraztësi të madhe ne mesin
tonë dhe në Klinikën ku ai kontribuoj tërë jetën e tij.
Më lejoni që në emër tim dhe në emër të kolegëve
dhe gjithë bashkëpuntorëve të dr Ymerit nga Klinika
Kirurgjisë të shprehi ngushëllimet më të sinqerta
I përjetshëm qoftë kujtimi për jetën dhe veprën së kolegut
tonë të dashur Ymer Aliut.
Prof dr Avdyl Krasniqi
Personal news
Sani Bajrami, mjekpediatër,
asistentemail:. dr.sanibajrami@hotmail.com
DOKTOR I SHKENCAVE
MJEKESORE
Dr.sci.dr.Sani Bajrami me datë 20.03.2014 në Fakultetin
e Shkencave Mjekësore Teknike pranë Universitetit
Mjekësorë të Tiranës R.e Shqipërisë, me sukses e mbrojti
temën e doktoraturës me titull: “Ndikimi i metodës së
Prokalcitoninës në zbulimin e infeksioneve respiratore
pediatrike”, para komisionit shkencorë në përbërje: Prof.
dr.Ylli Zalla, Akad. Nestor Thereska, Prof.dr.Skender
Skenderaj, Prof.dr. Isuf Kalo, Prof.dr.Thoma Kristo,
mentor Prof asc.Edmond Pistulli.
ABSTRAKT
Sëmundjet infektive respiratore në fëmijëri janë paraqitje
e shpeshtë dhe përfshinë rreth 70 % të morbiditetit të
përgjithëshëm në fëmijëri. Diferencimi i infeksioneve
bakteriale nga ato virale si dhe detektimi i herëshëm i
tyre është shumë e rëndësishme në praktikën pediatrike.
Në praktikën e përditshme klinike pediatrike përvec
markerit standard sic është PCR, ka filluar të përdoret
sot Procalcitonina si markues i hereshem i infeksioneve
Qëllimi:
diagnozën është llogaritur PCT-cutt-off>0,25 ng/ml, CRPcutt-off>40mg/l, gjaku morfologjik, strisho, radiografie
mushkërive. Grupi studimor përfshin 76 fëmijë.Me
infeksione të traktit të sipërm respirator (tonsilopharingite)
35 raste. Me infeksione të traktit të poshtëm respirator
(bronchopneumoni) 41 raste, Grup kontrolli 23 raste.
Rezultatet: Me infeksione të traktit të sipërm respirator
(tonsilopharingite), nga 35 raste (28,57% kanë rezultuar
bakteriale sipas kriterit). Me infeksione të traktit të
poshtëm respirator (bronchopneumoni), nga 41raste
(39,02% kanë rezultuar bakteriale sipas kriterit)
Në 10,52 % te raste PCT,CRP,Le,Ne janë analizuar dy
herë, është vërejtur se 72 orë pas marjes së terapisë me
antibiotike kemi një rrënie nga 91 % të procalcitonines
gjë që e përforcon besueshmërinë e procalcitoninës si
markues i hershëm i infeksioneve respiratore, rrënie
67,55 % të CRP dhe 37,12 % të vlerës së leukociteve ne
analizen e dyte.
DISKUTIMI; Në bazë të rezultateve shihet që në të dy
diagnozat përkatësishtë Tonsilopharingitis acuta dhe
Të pasqyrojë rolin e Procalcitoninës në zbulimin e
Bronchopneumoniae ,
hershëm të infeksioneve respiratore në moshën
PCT: sensitivitet 95 % specifitet 80,36, PPV 75,5 %,,
pediatrike .
NPV 97,82 %
Të evidentojë raportin në mes Procalcitoninës dhe
CRP: sensitiviteti 74,41 %, specifitet 78 %, PPV 63,39
CRP në zbulimin e infeksioneve respiratore.
%, NPV
Të rekomandojë rolin e Procalcitoninës si biomarker
i hershëm në diferencimin e infeksioneve,me qëllim Neutrofile: sensitivitet 90,57%, specifitet 82,11%,
PPV 77,92%, NPV 92,35 %.
për të zvogëluar ditë qëndrimin në spital, dhe
reduktimin e antibioterapisë.
Rezultatet vërtetojnë besueshmërinë dhe saktësinë
Përcaktimi i Sensitivitetit, Specifitetit,VPP, VNP të e lartë të PCT në krahasim me CRP dhe neutrofilet në
PCT (metoda sasiore VIDAS-B-R-A-H-M-S-PCT), CRP, infeksionet respiratore pediatrike
Neutrofileve në infeksionet bakteriale respiratore.
Përfundimi: Procalcitonina mundë të shërbejë si marker
Мateriali dhe metoda: Studimi është prospektiv, i i hershëm i infeksioneve respiratore të sipërme dhe të
randomizuar, u përfshinë 99 fëmijë. Për të vërtetuar poshtme.
Personal news
Rekomandime: Megjithëse kjo metodë ka vështirësitë 0.25 ng/ml, CRP-cutt-off > 40mg/L, morphological blood
e veta për shkak të kostos së lartë të reagentëve të smear,x-ray.
procalcitoninës,përfitimet janë të mëdha,dhe praktike:
1. study group includes 76 children
1. Zvoglimi i ditë qëndrimeve në spital dhe përdorimin
In the upper respiratory tract infections (tonsilopharinracional të antibiotikëve
gite): Of 35 the PCT growth projects have cases bacterial
2. Hapet mundësi për studime të mëtutjeshme , sepse infection (28,57%).
është formuar një bazë e re e të dhënave në këtë With the lower respiratory tract infections
fushë pediatrike,nga pacientë klinikishtë të vërtetuar (bronchopneumoni) by 41 pct growth projects in the cases
dhe diagnostikuar.
bacterial infectin in (39,02% ),
3. Formohet baza e të dhënave të evidentuara për këta - In 10,52 % to cases PCT, CRP, Le, Ne was conducted
twice, it was observed that 72 hours after receiving the
në formën kompjuterike therapy. Have a decrease 37,12% leukocytes in the value of
/////////////////////////////////////////////////////////////////////////
the second in comparison with the first value. A decrease
from 91% to procalcitonines, which reinforces the
Abstract
Prokalcitonin impact method in detecting pediatric reliability of procalcitonin as early marker of respiratory
infections.Well as a decrease of 67,55 % of the CRP
respiratory infections
2. In the control group 23 cases, was healthy childrenIn
Sani Bajrami1
1
4 cases had slight growth of PCT and in three cases in
Clinical Hospital Tetovo (Department of Neonatology), R
the newborn,
of Macedonia
1
Faculty of Medical Sciences in Tetovo, R of Macedonia
Discussion
1
Children Clinic Tirana, Albania
Based on the results seen in both diagnosis Tonsilo1
Faculty of Medical Sciences Tirana, Albania
pharingitisacuta respectively Bronchopneumoniae,
Introduction
PCT: 95 % sensitivity 80,36% specificity 75.5%
PPV 97.82% NPV
Differentiating bacterial from viral infections and
CRP: 74.41% sensitivity 78 % specificity 63.39% PPV
their early detection is important in practice pediatric.
84.15% NPV,
Procalcitonines level increase as a result of inflammation
Neutrofils: 90.57% sensitivity 82.11% specificity
from bacterial origin, but no spondents from viral
77.92% PPV 92.35% NPV.
infections.
Results
certify PCT high accuracy in comparison with
Purpose: The purpose of this work is:
To show the role of PCTand PCR early detection of CRP and Neutrophils in pediatric respiratory infections.
Conclusion: Procalcitonina may serve as a early marker
bacterial respiratory tract infections.
of the upper and lower respiratory infections.
Report between Procalcitonin and CRP.
The determination of the Sensitivity,Specificity,PPV,NPV Recommendations: Although this method has its own
of the Prokalçitonin (VIDAS quantitative method-B-R-A- difficulties due to the high cost of reagents procalcitonin,
the benefits are great, and practical:
H-M-S-PCT), CRP, Neutrophils.
Мaterial and methods:The study was prospective, 1. Reduction day in hospital stays and rational use of
antibiotics
randomized,was included 99 children . Males 56 or
56.56%, female 43 or 43.43%. The average age 2.47 years 2. Opens opportunities for further study, because it is
forming a new base in the field of pediatric data from
± 3.5 months, average weight 12.05 ± 2.8 kg, the average
patients clinical diagnosed and certified.
length of 81.42 ± 12.4 cm, days average length of stay was
3.
Formed
the data basis of recorded in the form of these
4.1 ± 1.3 days, average use of antibiotics was 0.8 ± 5.25 days.
computer.
To confirm the diagnosis is calculated PCT-cutt-off >
address of the author
str.105,1214,Pirok-Tetovo,Macedonia
Mob: 0707321643
Personal news
Incidenca dhe prevalenca e infeksioneve nga Escherichia coli në qytetin e Strugës
Nevzat Elezi 1,Kaltrina Memedi1
Universiteti Shtetëror i Tetovës
1
ABSTRAKT
Hyrje - Bakteriet zënë pjesën më të madhe të mikroorganizmave prokariot.Ato mund të rriten në oganizëm
vende të ndryshmë,ku shpesh herë janë prezente kushte jo të përshtatshme për to si: shtypja osmotike mund të
jetë shumë e ulët, temperaturat mund të jenë ekstreme të larta apo të ulta,materiet ushqyese mund të jenë jo të
mjaftueshme etj.
Qellimi i punimit është që:
- të indentifikohet prania e bakteries Escherichia coli në urinokulturat për grupmoshat.
- të identifikohet përhapja e rasteve me infeksione urinare të shkaktuara nga bakteria Escherichia coli në gjinië
mashkullore dhe në atë femërore, në grupmoshat e njëjta.
- të bëhet krahasimi i rasteve me infeksione urinare tek femrat dhe meshkujt të shkaktuara nga bakteria
Escherichia coli.
Materiali dhe metodat - Në këtë studim u përfshi një kampion përfaqësues i popullatës në qytetin e Strugës
bashkë me rrethinë, rreth 135 individë . Të dhënat janë marrë nga kabineti i mikrobiologjisë, ku janë bërë analizat
për urinokilturë.Individët janë ndarë sipas gjinisë, dhe në grupmosha nga 0 vjeç deri mbi 81 vjeç dhe në të njëtën
mënyrë janë përpunuar rrezulatet.
Rezultatet - Prevalenca e infeksioneve urinare (gjatë analizës së urinokulturës) rezultoi të ishte 95 persona me
infeksion urinar të shkaktuar nga bakteria E.coli dhe 40 persona me urinokulturë sterile. Prej tyre del se 72 femra
janë me ITU dhe 25 femra pa ITU, ndërsa 23 meshkuj janë me ITU dhe 15 meshkuj pa ITU, që do të thotë se numri
më i madh i pacientëve të infektuar nga bakteria Escerichia coli janë femrat. Këto rrezultate ishin të pritshme dhe
të përafërta me statistikat e publikuara në nivel të Republikës së Maqedonisë e më gjërë.
Diskutimi - Në bazë të numrit të përgjithshëm të personave që u analizuan për infeksionet e traktit urinar të
shkaktuar nga bakteria E.coli ishin 135 pacientë, prej tyre 38 meshkuj dhe 97 femra. Këto shifra korrespondojnë
me 28 % meshkuj dhe 72 % femra. Nga analiza e urinokulturës doli se 95 pacientë ishin të infektuar nga bakteria
E.coli , ndërsa 40 prej tyre ishin me urinokulturë sterile, që në përqindje rezulton se 70 % ishin të prekur nga E.coli,
ndërsa 30 % prej tyre ishin steril.Prej 95 pacientëve të infektuar, del se 72 femra janë të infektuara me E.coli dhe
25 femra pa ITU, ndërsa 23 meshkuj janë me ITU dhe 15 meshkuj pa ITU.
Fjalet kyce : – bakterjet,escerichia coli, infekcione urinare, Strugë
The incidence and prevalence of Escherichia coli infections in the town of Struga
Nevzat Elezi 1,Kaltrina Memedi1
Statete University of Tetova
1
ABSTACT
Introduction - Bacteria constitute a large area or kingdom of organisms prokaryotic.. Bacteria can grow in
oganisms and different countries, which are often not present suitable conditions for them such as osmotic
pressure can be very low, extreme temperatures can be high or low, nutrients can not be enough of ect .
Aim of study is:
- to identified presence of the bacterium Escherichia coli in urine culture from different age grups.
- to identify the prevalence of cases of urinary infections caused by the bacterium Escherichia coli in masculine
and the feminine, in the same age groups.
- to comparing the cases with urinary infections in women and men caused by the bacterium Escherichia coli.
The material and methods - In this study involved a representative sample of the population in the city of Struga
with the surroundings, about 135 individuals. Individuals are divided into two gender, male and female and in the
age group from 0 years to over 81 years. The data were obtained from the office of microbiology, where tests are
done to urine culture,
The results - Were expected and almost similar to statistics in the Republican rank and beyond. Prevalence of
urinary infections (during urine culture analysis) was found to be 95 people with urinary infection caused by the
bacterium E. coli and 40 people with sterile urine culture .
Discussion - Based on the total number of persons who were tested for urinary tract infections caused by E. coli
bacteria were 135 patients, of whom 38 males and 97 females. These figures correspond to 28% male and 72%
female. From urine culture analysis resulted that 95 patients were infected by E. coli bacteria, while 40 of them
were with sterile urine culture, that percentage turns out that 70% were affected by E. coli, while 30% of them
were sterile. From 95 infected patients, it appears that 72 women are infected with E. coli and 25 women without
UTI, while 23 males are with UTI and 15 males without UTI.
Key words: – bakteria,escerichia coli,urinary infection, Struga.
Personal news
Prim. Dr. Fadil Maliqi, Specijalist - otorinolaringolog
tel: 070 313 346
e-mail: drfadil@yahoo.com
PRIMARIUS I SHKENCAVE
MJEKËSORE
Prim.dr.Fadil Maliqi, u lind më 1967 në Kumanovë. kuvedtit të kësaj Ode ku merr pjesë si anëtar i komisionit
Shkollimin fillor dhe të mesëm i kreu në vendëlindje për reformë në mjeksinë sekundare si she mbikqyrës i
(Kumanovë); Ndërsa u diplomua në Fakultetin e Mjekësisë punës së saj (Mjeksi sekundare).
së Rijekës, Republika e Kroacisë më 1993.
Përndryshe pjesmarrës aktiv në gjitha Simpoziumet
Për një kohë punoi në OshP “Jugo-fer medika”, kur dhe organizuar nga ShMShHM, pastaj me punime profesionale
fillon specializimin nga Otorinolaringologjia. Në ndërkohë rregullisht paraqitet në revisten Shkencore MEDICUS, ku
punësohet në Qendrën Medicinale në Kumanovë, ashtu ishte edhe anëtarë i këshillit botues (periudha2008-2013)
që specializimin e përfundon më 2002 në Fakultetin e në cilësinë e zëvendës kryetarit të këtij këshilli.
mjekësisë në Shkup si i punësuar në sektorin shëndetësor
Merr pjesë aktive ne kongrese, simpoziume, kurse,puntori
publik.
profesionale nga lemenjtë e ndryshem mjeksorë,
Prim.dr.Fadil Maliqi, e ushtron funksionin e kryeshefit të posaçërisht nga Otorinolaringologjia ku paraqitet si
autor i mbi 12 punimeve profesionale, ndërsa në po aq
repartit që nga viti 2008.
paraqitet si koautor.
Prim.dr.Fadili pos punës profesionale ku është i punësuar
(Spitali i përgjithshëm Kumanovë, reparti i ORL-së) Për punën e tij është shpërblyer me Mirënjohje nga
kryen edhe punë tjera profesionale, aktualisht ushtron ShMShM, pastaj nga Oda e mjekëve (Felënderim, Diplomë,
funksionin e Kryetarit të Shoqatës së Mjekëve Shqiptar të Plaketë etj).
Maqedonisë-dega Kumanovë; Në këtë cilësi ishte kryesori
Mirënjohja e fundit vjen nga Ministria e shëndetësisë dhe
në organizimin e Simpoziumit tradicional të organizuar
ajo është Titulli profesional PRIMARIUS!
na ShMShM në vitin 2008, mbajtur në Kumanovë.
E PERGEZOJME!
Që nga viti 2005 është anëtar i komisionit për provim
profesional (shtetror) të personelit shëndetsor në kuadër të Odës së Mjekëve, ndërsa nga 2012 është delegat i
Pergaditi:Prim.dr.Ali Dalipi
Activity
STARS: Shkëndija e kuriozitetit shkencor
“Shkenca vepron në kufirin ndërmjet errësirës dhe dritës, të njohurës dhe të panjohurës. Është e kthyer kah
errësira dhe tenton të formojë lidhshmëri dhe të fitojë edhe një pjesë nga e panjohura.”
-T.H.Huckstly 1887
Realizimi i një punimi të mirëfilltë shkencor, publikimi
dhe prezantimi i tij paraqet një aktivitet të rëndësishëm
në agjendën e kompletuar të një mjeku bashkëkohor.
Në këtë mënyrë jo vetëm ndërtojmë karrierën tonë
akademike por edhe kontribuojmë në ecurinë e shkencës
drejt kufirit të zbulimit të të panjohurave që parashtrohen
vazhdimisht, duke lehtësuar dhe përmirësuar në këtë
mënyrë edhe aplikimin e metodave më të sofistikuara në
praktikën e përditshme.
Me idenë dhe iniciativën e kryetarit dhe sekretarit të BCIsë, gjegjësisht Dr. Besnik Hamiti dhe Dr. Sead Zejnel, ishte
vendosur që më 5 dhe 6 Prill të Vitit 2014, kjo shoqatë
të organizojë një trajnim të veçantë për shqiptarët në
Maqedoni.
Bëhet fjalë për një trajnim nga lëmia e shkrimit akademik.
Ky trajnim kishe edhe emrin të veçantë, quhej STARS, nga
shkronjat e para Spring Training in Academic Research
Skills, që do ta kishim përkthyer si Trajnim Pranveror për
Blue Cell International (‘BCI’) – Shoqatë për promovim Aftësim në Hulumtimin Akademik, ndërsa si moto do të
të shëndetit, shkencës dhe arsimit të lartë edhe kësaj kishte “Shkëndija e kuriozitetit shkencor”.
rradhe dha një kontribut të veçantë, duke shfaqur një
Stars u quajt edhe për një shkak tjetër, meqë BCI kishte
rol proaktiv në mundësimin e organizimit të aktiviteteve
mbledhur si ligjërues yjet e mjekëve shqiptarë të përbërë
bashkëkokohe jashta-kurikulare për studentët e
nga Prof. Dr. Azis Pollozhani, Doc. Dr. Arben Taravari,
interesuar dhe të sapodiplomuarit, me qëllim të përfitimit
Ass. Dr. Sani Bajrami, Ass. Dr. Bekim Tateshi, Ass. Dr.
të njohurive të reja, aftësive dhe qëndrimeve, të cilat do
Irfan Ahmeti dhe Ass. Dr. Naser Durmishi.
të kontribojnë në krijimin e profesionistëve kompetentë
Pas hapjes solemne dhe fjalimit përshëndetës të bërë nga
dhe qytetarëve të përkushtuar.
Activity
Gent Bilali në cilësinë e Sekretarit të Këshillit organizativ, Punëtoria në vete përmbajti ligjëratën që studionte
filloi pjesa e parë, gjegjësisht paneli ku ligjëruan Prof. Azis çdo cilësi në mënyrë indivuduale me udhëzime dhe
përqëndrim në elemente të caktuara, pastaj pjesëmarrësit
Pollozhani dhe Dr. Sani Bajrmi.
u ndanë në katër grupe të vogla punuese për të ushtruar
Prof. Pollozhani, në cilësinë e kryeredaktorit të Revistës
pjesën praktike. Mentorët dhe ndihmësit ua shpërndanë
Internacionale Mjekësore – Medicus kishte paraparë
materialet punuese prej ku do të dilnin rezultatet e
ligjëratën me temë “Pse të përgatisim një punim
kërkuara në fillim. Si udhëzues pjesëmarrësit kishin dhe
shkencor?”, duke folur mbi rëndësinë dhe vlerat e
doracakun e përgatitur nga BCI.
shkruarjes së punimit shkencor...
Rol dhe ndihmesë të veçantë gjatë punës me studentë
Mëpastaj Dr. Sani Bajrami vazhdoi me prezantimin me
luajti edhe Dr. Valvita Reçi.
temë “Si të përgatitemi dhe si të japim një prezentimi
efektiv” , me ç’rast ndau këshilla të dobishme, të cilat Punëtoria e dytë me titull “Materiali dhe Metodat
të pranishmit i implementuan gjatë përgatitjes të e punimit shkencor” nga Ass. Dr. Irfan Ahmeti,
përshkroi sektorin e metodave të punimit shkencor dhe
prezantimeve grupore, nën mbikëqyrjen e mentorëve.
karakteristikat e dizajneve të ndryshme të studimit. Më
Me përmbylljen e Panel diskutimit, vazhduan dy puntoritë
pas pjesëmarrësit i aplikuan këshillat gjatë përpunimit të
praktike të parapara me planprogram, që u fokusuan në
prezentimit të tyre.
komponetat individuale të punimit shkencor, duke u
performuar hap pas hapi, në prezentimet grupore, nën Programi i ditës së dytë në vete kishte edhe dy puntori
dhe një sesion prezentimi.
mbykqyrjen e mentorëve.
Punëtoria e parë me titull “Baza e të dhënave biomjekësore,
kërkimi i literaturës dhe leximi i referencave, titulli, dhe
qëllimet e studimit” u udhëhoq dhe u mbikqyr nga Ass.
Dr. Bekim Tateshi.
Puntoria “Rezultatet dhe diskutimi” nga Ass.Dr. Naser
Durmishi, shqyrtoi një ushtrim që e performuan grupet në
lidhje me prezantimin e të dhënave dhe llojet e diagrameve
që janë të përshtatshëm në lidhje me informacionin.
Activity
abstraktit dha edhe Dr. Besnik Hamiti.
Kështu, nën mbikqyrjen e Doc. Dr. Arben Taravari, qëllimi i
punëtorisë së fundit ishte përvetësimi i artit të abstraktit.
Pjesëmarrësit kontribuan me ide të përgjithshme nga
puna që ato kanë bërë në punëtoritë paraprake dhe si
përfundim shkruajtën një abstrakt të punimit shkencor.
Përgatitja e abstraktit u ndoq nga aktiviteti i radhës
që kërkon implementimin e këshillave për përgatitjen
e prezantimit në Power Point. Secili grup u takua me
mentorët e tyre për të bërë punën finale të sesionit të
fundit, që ishte prezatimi verbal i sesionit.
Mundësia e diskutimit të rezultateve vjen në pjesën tjetër
të punëtorisë së njëjtë – diskutimi. Nëpërmjet kësaj,
pjesëmarrësit i interpretuan të dhënat dhe diskutuan
krahasimin e gjetjeve të tyre me gjetjet e hulumtimeve
paraprake, dhe faktin nëse rezultatet e tyre mbështesin
hipotezën e tyre origjinale.
Sesioni i fundit u dha mundësi pjesëmarrësve që të
ushtrojnë aftësitë e tyre prezantuese përpara një
audience dhe anëtarëve të bordit shkencor.
Ky sesion u përmbyll nga përshtypjet përmbledhëse të
anëtarëve të bordit shkencor.
Programi oficial i STARS eventit u përmbyll me ndarjen
Si puntori e fundit por dhe shumë e rëndësishme u la e mirënjohjeve kontribuesve akademik të eventit nga Dr.
“Përgatitja e abstraktit” nga Doc. Dr. Arben Taravari. Sead Zejnel dhe ndarjen e çertifikatave pjesëmarrësve
Në këtë ligjëratë këshilla praktike gjatë përgatitjes së nga Dr. Anila Belçishta dhe Gent Bilalli.
Activity
Revista “Medicus” bashkëudhëtare drejt
standardeve të revistave evropiane
U THEMELUA ASOCIACOIONI
I BOTUESVE TË REVISTAVE
BIOMJEKËSORE TË MAQEDONISË
Në vargun e shumë aktiviteteve shkencore që morën
pjesë mjekët shqiptarë nga Maqedonia, një delegacion
nga redaksia e revistës “Medicus” ishin ftuar të marrin
pjesë në Puntorinë Shkencore për Redaktorët e revistave
shkencore në biomjekësi, me temë “Integriteti botues
dhe praktika e mirë në redaktim në biomjekësi”. Ky
evenimetn ishte i organizuar nga Akademia Maqedonase
e Shkencave dhe Arteve (AMShA), në Shkup.
(WAME), dhe për momentin është zëvendës president në
European Association of Science Editors.
Prezantimi i rradhës ishte nga Prof. Elizabeth Wager,
me temën “Ethical issues in academic publishing
and responsible publication of research”, për ne e njohur
si kryetare e Committee on Publication Ethics (COPE),
anëtare e Komisionit të British Medical Journal, e
Komisionit Etik të WAME, dhe autore e disa librave mbi
Aktiviteti në fjalë u mbajt në amfiteatrin e AMShA-së, publikimet.
më 24 Prill, ndërsa nga redaksia e revistës “Medikus” Pas një pause të shkurtët, pasoi pjesa e punëtorive
prezantuan: Prof. Dr. Azis Pollozhani, Doc. Dr. Arben ku ligjëruan: Acad. Momir Polenakovic, Mr. Sci.
Taravari, Asst. Dr. Bekim Tateshi, Dr. Shenasi Jusufi, Dr. Lenche Danevska (me temë “Biomedical Journals in R.
Besnik Hamiti dhe Dr. Sead Zejnel.
Macedonia”), Prof. Zoran Zdravkovski (duke ligjëruar
Puntoria u hap me fjalimin mirëseardhës të Akad. Vllado temën “Open Journal Systems: Editor’s Perspective”),
Prof. Donço Donev (duke kontribuar me temën “New
Kambovski dhe Akad. Momir Polenakoviq.
international developments in publishing related to
Në vijim vazhdoi prezantimi i Prof. Ana Marushiq, me
authorship”), Prof. Zoran Guçev (“The road to the Impact
temë “Editing in the Digital Age - Editors And Editorial
Factor“), Prof. Mirko Spiroski (“Biomedical Scientific
Research”.
Impact of Institutions, Academic Journals and Authors
Ana Marushiq është e njohur si kryeredaktore e Croatian in the Republic of Macedonia”), Prof. Goce Spasovski
Medical Journal për 20 vite të tëra, ndërsa tani është edhe (“Editorial policies and good practices in editing of
kryeredaktore e Journal of Global Health. Ka qenë edhe Macedonian Medical Review and Bantao Journal“), Prof.
kryeredaktore e World Association of Medical Editors Aziz Pollozhani (“Editorial policies and good practices in
Activity
editing of the journal Medicus“), Prof. Dijana Plasheska
Karanfilska (“Editorial policies and good practices in
editing of the Balkan Journal of Medical Genetics“), Prof.
Elizabeth Wager (“Does peer review work and how to
improve it? New models in journal peer review“)
Në fund të puntorive u soll vendimi për themellimin e
Shoqërisë e Botuesve të Revistave Mjekësore në Maqedoni,
rregullimin e statutit dhe caktimit të Kryetarit dhe Bordit
Ekzekutiv.
Mëpastaj pasoi ndarja e çertifikatave.
“Ishte një përvojë e re, një mundësi më shumë që të
shkëmbejmë përvojat tona me redaktorët nga Maqedonia,
si dhe nga Evropa, që ta hapim shtigje dhe çojmë
Medikusin kah revistat evropiane” – tha mes tjerash Prof.
Pollozhani.
Në fund të prezantimeve u vendos për themelimin e
Asociacionit të Botuesve të Revistave Biomjekësore në
Maqedoni, me kryetar Akademik M. Polenakoviq, ku
njëri nga nënkryetarët u zgjodh Prof. Dr. Aziz Pollozhani,
kurse sekretar Prof dr. Donço Donev. Asociacioni do
“Revista Medicus me kryeredaktorin e saj, po na jep të koordinojë aktivitetet për avasimin e botimeve
mundësi të shumta për t’u njoftuar për së afërmi me të shkencore në këtë fushë dhe afirmnimin e shkencëtarëve
rejat e fundit nga lëmia e punimeve shkencore”, - shtoi dhe revistave tona në shkallë ndërkombëtare, si nevojë e
mes tjerash Dr. Tateshi.
kohës.
Dr. Besnik Hamiti
Activity
Dita botërore e Shëndetësisë Manifestim tradicional i SHMSHM
Si çdo vit tjetër, edhe këtë vit tradicionalisht nga ShMShM- Irfan Ahmeti, duke vazhduar me ligjëratën “Terapija e
ja u mbajt Dita Botërore e Shëndetësisë. Kësaj rradhe, ky kokëdhimbjes primare” nga Dr. Arben Taravari.
manifestim u mbajt në Hotel “Drim” në Strugë, më 7 Prill.
Të gjitha këto ligjërata ishin të akredituara nga Dhoma e
Manifestimi ishte i pasuruar me aktivitete të karakterit mjekëve të RM.
edukativ dhe manifestiv.
Në fund, në mbrëmje u mbajt darka solemne, me një
Para fillimit të manifestimit u mbajt një mbledhje e pjesëmarrje masive prej 350 mjekëve, nga të gjitha degët
kuvendarëve, ku në takim pati raport pune kryetari e shoqatës. Për kolegët më të dalluar të vitit 2013, u ndanë
i kuvendit dhe kryetari i ShMShM-së, Prof. Dr.Nevzat mirënjohje përkatëse.
Elezi.
Takimi mbaroi me paralajmërimin për takimin e rradhës
Mëpastaj vijoi pjesa e ligjëratave, gjegjësisht filloi me profesional mjekësor, që gjithashtu do të mbahet në 25-26
ligjëratën “Menaxhimi i shputës diabetike” – nga Dr. Tetor 2014, gjithashtu në Hotel “Drim” në Strugë.
Information for authors
UDHËZIME PËR AUTORËT
INFORMATION FOR AUTHORS
Këto të dhëna janë në pajtim me
“Kërkesat uniforme për Dorëshkrimet e Pranuara në
Revistat Biomjekësore”
Dokumentin komplet mund ta gjeni në www.icmje.org)
These guidelines are in accordance with the
“Uniform Requirements for Manuscripts Submitted
to Biomedical Journals”
(The complete document appears at www.icmje.org)
Medicus është revistë ndërkombëtare që boton punime
origjinale shkencore, vështrime revyale, punime
profesionale, prezentime rasti, kumtesa të shkurtra,
recenzione librash, raporte nga tubime shkencore, letra
dhe editoriale nga fusha e mjekësisë, stomatologjisë,
farmakologjisë si dhe nga fusha tjera të përaferta biomjeksore.
Medicus is an international journal of that publishes
papers from all areas of medical research. Furthermore,
the journal indends to bring educational material of high
quality to its members for continuous medical education
(CME), by publishing original research, professional and
review papers, case reports, brief communications,
literature summary articles and editorials.
Revista është organ i “Shoqatës së Mjekëve Shqiptarë në The Journal is official organ of the »Association of
Maqedoni.”
Albanian Medical Doctors from Macedonia«.
Gjuha e botimeve është në Gjuhë Shqipe dhe Angleze
(këshilli redaktues mund të vendosë nëse botimet do
të jenë edhe në gjuhë tjera). Autorëve u kërkohet të
lektorojnë dhe të redaktojnë unimin e tyre vetë, në
gjuhën përkatëse.
The language of publication is Albanian and English (the
editorial board may decide whether other language will
be used for publications). Authors are requested to have
their paper proof-readed and edited for the respective
language.
Ju lutemi përdoreni madhësinë standarde të punimit në Please use standard-sized paper and submit your article
format: Word për Windows, Times New Roman 12.
in the following formate: Word for Windows, Times New
Dorëshkrimet dërgohen në format elektronik, qoftë me Roman 12.
CD ose përmes e-mailit tek Kryeredaktori,
Prof. Dr. Azis K. Pollozhani,
Zyra e Redaksisë, rr. 50 Divizija, No 6, 1000
Shkup, apo në
e-mail: medicus.shmshm@gmail.com
Revista për një numër pranon jo më shumë se një artikull
nga një autor, dhe jo më shumë se dy si ko-autor.
Manuscripts should be submitted in electronic format,
either on disc or by e-mail to the Editor-in-Chief,
Aziz K. Pollozhani, MD. PhD
Editorial Office, Str. 50-ta Divizija, No 6, 1000
Skopje,
Email: medicus.shmshm@gmail.com
The Journal allows submission of no more than one
Autorët duhet të deklarojnë se kontributi i tyre nuk është article as an author, and at most two, being a co-author
publikuar apo pranuar për publikim diku tjetër, përderisa per issuance.
nuk përfundon procedura vlerësuese ne Revistën tonë.
The authors attest that their contribution has neither
Autorët gjatë aplikimit duhet të përmbushin formen e been published nor submitted for publication elsewhere,
kerkuar nga Komiteti Ndërkombëtar i Redaktorëve të untill the editorial procedure is over.
Revistave Mjekësore (ICMJE) për kriteret e autorësisë,
respektivisht “Kërkesave uniforme për Dorëshkrimet e Authors should adhere to the International Committee of
Pranuara në Revistat Biomjekësore”, cilën mund ta gjeni Medical Journal Editors (ICMJE) authorship criteria in so
far as they apply. These can be found at www.icmje.org.
në www.icmje.org .
Revista do të njoftojë pranimin e artikullit tuaj brenda The Journal will acknowledge receipt of your article
shtatë ditësh dhe do t’ju bëjë me dije se kur do të within seven days and let you know when you will be
informed of the editorial board’s decision.
informoheni për vendimin e këshillit redaktues.
Artikujt për t’u botuar në Medicus do të recensohen.
Këshilli redaktues do të marrë parasysh komentet
e recensuesit dhe pastaj mund të kërkojë nga autori
ndryshime apo plotësim të punimit.
Articles to be published in Medicus will be peer-reviewed.
The editorial board will take into account the reviewer’s
comments and may then promt the author for changes or
further work.
Numri i faqeve (përfshirë tabelat dhe/ose figurat/ The number of pages (including tables and/or figures/
ilustrimet) varet nga lloji i artikullit:
illustrations) is dependent upon the type of the article:
punim origjinal hulumtues –deri ne12 faqe dhe jo më original research paper - up to 12 pages and no more
shumë se 6 tabela dhe/ose grafikone/fotografi;
than 6 tables and / or graphs / pictures;
punim profesional ose punim revyal – deri ne 8 faqe dhe professional or review paper - up to 8 pages and no more
jo më shumë se 4 tabela dhe/ose figura/imazhe;
than 4 tables and / or figures / images;
prezantim rasti apo kumtesë e shkurtër – deri 6 faqe dhe case report or brief communication - up to 6 pages and
maksimum 3 tabela dhe/ose figura/imazhe.
a maximum of 3 tables and / or figures/images.
Letër redaksisë - deri 2 faqe
Leter up to 2 pages
Së bashku me dorëshkrimin, dorëzoni një faqe me
titullin e artikullit; emrin/at e autorit/ve, duke përfshirë
emrin me jo më shumë se dy tituj shkencor; emrin e
departamentit dhe institucionit në të cilin është bërë
punimi; institucioni ku punon ( për secilin autor); si dhe
emri dhe adresa e autorit të cilit do ti adresohen kërkesat
nga ana e Redaksisë (shihni Informacionet plotësuese për
autorët)
With the manuscript, provide a page giving the title of
the paper; the name(s) of the author(s), including the
first name(s) and no more than two graduate degrees;
the name of the department and institution in which
the work was done; the institutional affiliation of each
author; and the name and address of the author to whom
reprint requests should be addressed. (see Additional
Information for Authors)
Abstrakti duhet te jete me jo më shumë se 250 fjalë.
Duhet të konsistojë në katër paragrafë, i klasifikuar në
Hyrje, Metodat, Rezultatet dhe Diskutimi (Përfundimet).
Ato duhet të përshkruhen shkurt, respektivisht, problem
qenësor i studimit, se si është kryer studimi, rezultatet e
fituara, dhe perfundimi.
Provide an abstract of not more than 250 words. It should
consist of four paragraphs, labeled Backround, Methods,
Results and Conclusions. They should briefly describe,
respectively, the problem being in the study, how the
study was performed, the salient results, and what the
authors conclude from the results.
Tabelat, figurat dhe legjendat (shihni Informacionet Tables, figures and legends (see Additional Information
plotësuese për autorët)
for Authors)
Fjalët kyqe -Tri deri pesë flaje apo fraza te shkurtëra Three to five key words or short phrases should be added
duhet t’i shtohen pjesës së fundme të faqes së abstraktit. to the bottom of the abstract page.
Citatet e referencave në tekst duhet fillimisht të jenë nga
revistat e indeksuara në PubMed. Stili i referencave që
kërkohet nga Medicus është i formatit Vancouver (shihni
Informacionet plotësuese për autorët).
Quotations of references in the text should primarily be
from journals indexed in PubMed which have proven their
significance. The style of references required by Medicus
is the Vancouver format (see Additional Information for
Authors).
Shkurtimet (akronimet) përdoren për njësitë matëse,
kurse në raste tjera kur përmendet për herë të parë, ai Except for units of measurement, abbreviations are
duhet të jetë i sqaruar me fjalën bazë bashkangjitur.
discouraged. The first time an abbreviation appears it
should be preceded by the words for which it stands.
Për të gjitha barnat duhet të përdoren emrat gjenerik
ndërkombëtar. Nëse në hulumtim janë të përdorura The international generic names should be used for all
brendet e patentuara, përfshini emrin e brendit në kllapa drugs. When proprietary brands are used in research,
në paragrafin e Metodave.
include the brand name in parentheses in the Methods
section.
Dorëshkrimi i dërguar tek botuesi duhet të shënohet nga
autorët , nëse janë në seksionin e “punimeve origjinale All manuscript sent to the editor should be noted by the
shkencore” apo në pjeset tjera përmbajtesore të revistës. authors whether they are meant for the “original research
papers” section or the rest of the journal’s content.
Autorët marrin dy kopje të botimit përkatës.
The authors receive two copies of the relevant issue.
Informacione plotësuese për autorët
Additional Information for Authors
I. Faqja e parë – ballina: Duhet të përmbajë: (a) titullin e punimit, të
shkurtër, por informativ; (b) emri, inicialet e emrit të mesëm dhe
mbiemrit të secilit autor; (c) institucioni; (d) emri i departamentit
që i atribuohet punës shkencore; (e) emri dhe adresa e autorit për
t’iu përgjigjur në lidhje me dorëshkrimin; (f) burimi/përkrahja në
formë të granteve, paisjeve, barnave dhe në përgjithësi.
I. First page - front page: It should contain: (a) title of paper, a
short, but informative; (b) the first name, initials of middle name
and last name of each author; (c) the institution; (d) the name of the
department that is attributable to the scientific work; (e) the name
and address of the author with whom to correspond about the
manuscript (f) source/support in the form of grants, equipment,
drugs, or all.
II. Faqja e dytë – abstrakti dhe fjalët kyqe: Abstrakti duhet
të shkruhet me maksimum prej 150 fjalësh për abstraktet e
pastrukturuara, dhe me 250 fjalë për abstraktet e strukturuara
(pjesët përmbajtësore: objekti/ete studimit ose hulumtimit,
procedurat bazë, siç është përzgjedhja e subjekteve apo kafshët
laboratorike, metodat vrojtuese dhe analitike, pastaj, rezultatet/
gjetjet përfundimtare (të dhënat dhe rëndësia e tyre statistikore,
nëse është e mundur), dhe konkluzionet kryesore. Vini theksin
mbi aspektet e reja dhe të rëndësishme të studimit apo vrojtimit.
Nën abstraktin indentifikoni dhe shkruani fjalët kyqe: 3-5 fjalë
apo fraza të shkurtëra që do të ndihmojnë në paisjen me tregues
të punimit dhe publikimit të abstraktit. Përdorni terme nga lista
e Index Medikus për Nëntituj Mjekësor (Medical Sub-Headings
[MeSH]); nëse nuk ka term të përshtatshëm në MeSH për disa terme
të reja, mund të përdorni termet e dhëna.
III. Faqja e tretë dhe të tjerat – teksti i plotë i artikullit: Teksti i
plotë I artikujve hulumtues ose vrojtues normalisht, por jo
domosdoshmërisht, duhet të jetë i ndarë në paragraf me këta
nëntituj: hyrja, metodat dhe materialet, rezultatet dhe diskutimi.
1. Hyrja: Krijoni një kontekst apo prapavijë(trualli) të studimit (që
në fakt është natyra e problemit dhe rëndësia e tij). Për të bërë
këtë duhet të bëni një hulumtim të literaturës – duke kërkuar,
gjetur dhe lexuar punimet përkatëse, që duhet të jenë si referencë
në dorëshkrimin tuaj. Sqaroni hipotezat tuaja dhe planifikoni t’i
testoni ato, si dhe përshkruani qëllimet tuaja. Kini qëndrim të
qartë se çka prisni të gjeni dhe arsyet që ju udhëhoqën tek hipotezat
që keni krijuar. Objekti i hulumtimit më së shpeshti fokusohet kur
parashtrohet si pyetje. Mos përfshini të dhëna apo rezultate nga
puna që do të raportohet.
2. Metodat & Materialet: Ky paragraf duhet të përfshijë atë
informacion që ishte në dispozicion në kohën që plani apo
protokoli i studimit po shkruhej. Të gjitha informacionet e marra
gjatë studimit i takojnë paragrafit të Rezultateve.
Përshkruani përzgjedhjen tuaj të pjesëmarrësve së vrojtimit
ose eksperimentit (pacientët ose kafshët laboratorike, përfshirë
kontrollat) qartë, duke përfshirë kriteret e përshtatshme (inkluzive)
dhe përjashtuese (ekskluzive).
Parimi udhëheqës duhet të jetë i qartë se si dhe pse studimi
është bërë në një mënyrë të caktuar. Jepni detaje të mjaftueshme
për metodat, mjetet dhe materialet (jepni emrin dhe adresën
e prodhuesit në kllapa), dhe procedurat për të lejuar të tjerët të
kuptojnë dhe riprodhojnë rezultatet tuaja.
Nëse një metodë e caktuar që është përdorur është e njohur, atëherë
nuk është e nevojshme të jepet përshkrim komplet i saj. Mund t’i
referoheni punimit në të cilin së pari herë është përshkruar dhe të
II. Second page - abstract and keywords: The abstract should be
written with a maximum of 150 words for unstructured abstracts
and 250 words for structured abstracts (containing parts:
objective(s) of study or research, basic procedures, such as selection
of subjects or laboratory animals, observational and analytical
methods, then, the main findings/results (data and their statistical
significance, if possible), and the main conclusions. Emphasize the
new and important aspects of the study or observation.
Below the abstract identify and write the keywords: 35 words or
short phrases that will assist in indexing the paper and publication
of the abstract.
Use terms from the list of Index Medicus for Medical Sub-Headings
(MeSH); if there is no appropriate MeSH term for some newly
introduced terms, we can use the given terms.
III. Third and further pages – full text of the article: The full text
of research or observational articles should normally be, but not
necessarily, divided into sections with the following headings:
introduction, material and methods, results and discussion.
1. Introduction: Provide a context or background for the study
(that is, the nature of the problem and its significance). To do this
you must complete a literature review – searching for, finding
and reading relevant papers, which must be referenced in your
manuscript. Explain your hypotheses and the plan to test them,
and describe your aims. Clearly state what you expect to find and
the reasoning that led you to the hypotheses that you have made.
The research objective is often more sharply focused when stated
as a question. Do not include data or conclusions from the work
being reported.
2. Methods & Material: This section should include only
information that was available at the time the plan or protocol for
the study was being written. All information obtained during the
study belongs in the Results section.
Describe your selection of the observational or experimental
participants (patients or laboratory animals, including controls)
clearly, including eligibility and exclusion criteria.The guiding
principle should be clarity about how and why a study was done in
a particular way.
Give sufficient details of the methods, apparatus and materials
(give the manufacturer’s name and address in parentheses), and
procedures to allow others to understand and reproduce your
results.
If a particular method used is well known then there is no need
to give a complete description. You can reference the paper in
përmendni ndonjë modifikim/ndryshim që keni bërë. Jepni arsyet
për përdorimin e tyre dhe vlerësoni kufizimet e tyre. Në fund,
përshkruani se si i keni analizuar të dhënat tuaja, duke përfshirë
metodat statistikore dhe pakon programore që keni përdorur.
which it was first described and mentioned any modifications
you have made. Give the reasons for using them, and evaluate
their limitations. Finally,, describe how you analysed your data,
including the statistical methods and software package used.
Autorët e dorëshkrimeve të rishqyrtuara duhet të përfshijnë
një paragraf që përshkruajnë metodat që kanë përdorur për
lokalizimin, përzgjedhjen, ekstrahimin dhe sintetizimin e të
dhënave. Përdorni formën joveprore të foljes, në vetën e tretë, kur
dokumentoni metodat, gjë që do të fokusonte vëmendjen e lexuesit
tek puna që është bërë e jo tek hulumtuesi (P.sh. Janë marrë, janë
realizuar, janë prezantuar etj.)
Authors submitting review manuscripts should include a section
describing the methods used for locating, selecting, extracting, and
synthesizing data.
2. a) Statistikat: Përshkruani metodat statistikore me detaje
të mjaftueshme për t’ia mundësuar një lexuesi me njohje në atë
fushë t’i qaset të dhënave origjinale për të verifikuar rezultatet e
raportuara. Kur është e mundur, përcaktoni sasinë e zbulimeve
dhe prezantoni ato me indikatorë përkatës të gabimeve në
matje apo pasiguri (siç janë inter-valet e besueshmërisë). Evitoni
mbështetjen vetëm në testet statistikore të hipotezave, siç janë
vlerat p, që dështojnë të transmetojnë informacion të rëndësishëm
mbi madhësinë e efektit. Jepni detaje rreth përzgjedhjes së rasteve
(randomizimi) dhe përshkruani metodat dhe sukseset e vro¬jtimit
gjatë realizimit të studimeve të verbuara. Definoni termet
statis¬tikore, shkurtesat dhe më së shumti simbolet. Specifikoni
programin kompjuterik që është përdorur.
3. Rezultatet: Ky paragraf duhet t’i bëjë gjetjet tuaja të qarta.
Prezantoni rezultatet tuaja në rend logjik në tekst, tabela dhe
ilustrime, duke dhënë së pari rezultatet kryesore ose më të
rëndësishme. Mos i përsërisni të gjitha të dhënat në tabela apo
ilustrime, në tekst. Nënvizoni ose përm-bledhni shkurtimisht
vetëm vrojtimet më të rëndësishme.
Kur të dhënat përmblidhen në paragrafin e Rezultateve, jepni
rezultate numerike jo vetëm si derivate (për shembull, përqindja)
por gjithashtu si numra absolut nga të cilët derivatet janë
llogaritur, dhe specifikoni metodat statistikore që janë përdorur
për t’i analizuar ato.
Kufizoni tabelat dhe figurat në aq sa janë të nevojshme për të
sqaruar argumentin e punimit dhe për të vlerësuar të dhënat
ndihmëse. Duke përdorur grafikonet për të reprezentuar të
dhënat tuaja si alternativë e tabelave, do të rrisë kuptueshmërinë
e lexuesit. Mos i dyfishoni të dhënat në grafikone dhe tabela. Duhet
të jeni të qartë se cili lloj i grafikoneve është i përshtatshëm për
informacionet tuaja. Për shembull, për të reprezentuar korelimin
mes dy ndryshoreve, preferohet grafiku vijëzor, krahasuar me
grafikun rrethor apo në formë shtyllash.
Sa i përket të gjitha paragrafeve, qartësia dhe të qënit i thuktë
është kyçe. Mos prezantoni të njëjtat të dhëna më shumë se një
herë. Kufizojeni veten në të dhënat që ndihmojnë në adresimin
e hipotezave tuaja. Kjo është e rëndësishme edhe nëse të dhënat
i aprovojnë ose nuk i pranojnë ato. Nëse keni bërë analiza
statistikore, duhet të jepni vlerën e proba¬bilitetit (p) dhe të tregoni
se është shprehës (sinjig në nivelin që ju po testoni. Varësisht nga
analizat e përdorura, gjithashtu mund të jetë e rëndësishme të jepni
intervalet e besueshmërisë së rezultateve (Confidence Interval –
Use the third person passive voice when documenting methods
which would focus the readers’ attention on the work rather than
the investigator.(e.g. Were taken, was performed, were presented
itd.)
2. a) Statistics: Describe statistical methods with enough detail to
enable a knowledgeable reader with access to the original data to
verify the reported results. When possible, quantify findings and
present them with appropriate indicators of measurement error or
uncertainty (such as confidence intervals). Avoid relying solely on
statistical hypothesis testing, such as p values, which fail to convey
important information about effect size. Give details about the randomization and describe the methods and success of observations
while using blinded trials. Define statistical terms, abbreviations,
and most symbols. Specify the computer software used.
3. Results: This section should make your findings clear. Present
your results in logical sequence in the text, tables, and illustrations,
giving the main or most important findings first. Do not repeat all
the data in the tables or illustrations in the text. Emphasize or
summarize only the most important observations.
When data are summarized in the Results section, give numeric
results not only as derivatives (for example, percentages) but also as
the absolute numbers from which the derivatives were calculated,
and specify the statistical methods used to analyze them.
Restrict tables and figures to those needed to explain the argument
of the paper and to assess supporting data. Using graphs to
represent your data as an alternative to tables will improve the
reader’s understanding. Do not duplicate data in graphs and
tables. You need to be clear what type of graphs is suitable for your
information. For example, to represent the correlation between
two variables, a line graph is preferred to a pie chart or a bar chart.
As with all sections, clarity and conciseness is vital. Don’t present
the same data more than once. Restrict yourself to the data that
helps to address your hypotheses. This is important whether
the data supports or disproves them. If you have carried out a
statistical analysis, you should give the probability (P) value and
state it is significant at the level you are testing. Depending on
the analysis used, it may also be important to give the confidence
intervals of the results, or the statistical parameters such as the
odds ratios. Provide a caption for each figure making the gen¬eral
meaning clear without reference to the main text, but don’t discuss
the results. Let the readers decide for themselves what they think
of the data. Your chance to say what you think comes next, in the
discussion.
3. Tables: Each table should be inserted at the point of the text
where they have to be placed logically, typed by the same rules
CI), ose parametrat statistikorë si proporcionet e rastit (odds ratio).
Bëni përshkrimin tek secila figurë duke bërë të qartë domethënien
e përgjithshme pa referencë në tekstin kryesorë, por mos diskutoni
rezultatet në të. Lëreni lexuesin të vendosë vetë se çfarë men-don
për të dhënat. Mundësia juaj për të thënë se çfarë mendoni, është
në vazhdim, tek diskutimi.
as for the full text. Do not send tables as photographs. Each table
should be cited in the text.Tables should be numbered so that they
will be in sequence with references cited in the text. Provide a brief
explanation of the table below the title. Any additional explanations,
legends or explanations of non¬standard abbreviations, should be
placed immediately below the table.
3. Tabelat: Secila tabelë duhet të vendoset në vendin e tekstit ku
duhet të vihet logjikisht, e plotësuar me të njëjtat rregulla sikur
teksti i plotë. Mos i dërgoni tabelat si fotografi. Secila tabelë duhet
të citohet në tekst. Tabelat duhet të jenë me numra ashtu që të
jenë në koordinim me refer-encat e cituara në tekst. Shkruani një
përshkrim të shkurtë të tabelës nën titullin. Çdo sqarim shtesë,
legjendë ose sqarim i shkurtesave jostan¬darde, duhet të vendoset
menjëherë poshtë tabelës.
4. Discussion: This section is where you interpret your data
and discuss how your findings compare with those of previous
researchers. Go over the references of your literature review and
see if you can determine how your data fits with what you have
found.
4. Diskutimi: Ky paragraf është pjesa ku ju mund të interpretoni
të dhë-nat tuaja dhe të diskutoni duke ballafaquar dhe krahasuar
gjetjet tuaja me ato të hulumtuesve të mëparshëm. Rishikoni
referencat e literaturës dhe shihni nëse mund të përfundoni se si
të dhënat tuaja përkojnë me atë që keni gjetur.
Ju gjithashtu duhet të llogarisni rezultatet, duke u fokusuar në
mekaniz¬mat në prapavij të vrojtimit. Diskutoni nëse rezultatet
tuaja mbështesin hipotezat tuaja origjinale. Gjetjet negative janë
aq të rëndësishme në zhvillimin e ideve të ardhshme sikur gjetjet
pozitive.
E rëndësishme është se, nuk ka rezultate të këqija. Shkenca nuk
të bëjë me të drejtën dhe të gabuarën, por merret me zgjerimin e
njohjeve të reja.
You also need to account for the results, focusing on the
mechanisms be¬hind the observation. Discuss whether or not your
results support your original hypotheses. Negative findings are just
as important to the de¬velopment of future ideas as the positive
ones.
Importantly, there are not bad results. Science is not about right or
wrong but about the continuing development of knowledge.
Discuss how errors may have been introduced into your study
and what steps you took to minimise them, thus showing that
you appreciate the limitations of your work and the strength of
your conclusions. You should also consider the implications of
the findings for future research and for clinical practice. Link
the conclusions with the goals of the study but avoid unqualified
statements and conclusions not adequately supported by the data.
Avoid claiming priority or alluding to work that has not been
compared.
Diskutoni si janë paraqitur gabimet në studimin tuaj dhe çfarë
hapa keni ndërmarrë për të minimizuar ato, kështu duke treguar
se ju çmoni ku¬fizimet e punës tuaj dhe fuqinë e përfundimeve
tuaja. Duhet gjithashtu të merrni në konsideratë ndërlikimet e
gjetjeve për hulumtimet në të ardhmen dhe për praktikën klinike.
Lidhni përfundimet me qëllimet e studimit, por evitoni qëndrimet
dhe përfundimet e pakualifikuara, që nuk mbështeten në mënyrë
adekuate nga të dhënat. Shmangni prioritetet deklarative apo të
aludoni në punën që nuk është krahasuar.
5. Referencing: The references are the foundation on which your
report is built. Literature searches and reading of references
should always be the starting point of your project. This section
must be accurate and in¬clude all the sources of information you
used.
5. Referencimi: Referencat janë baza mbi të cilën është ndërtuar
raporti juaj. Shqyrtimi i literaturës dhe leximi i referencave
gjithmonë duhet të jetë pikë fillestare e projektit tuaj. Ky
paragraf duhet të jetë i saktë dhe të përfshijë të gjitha burimet e
informacionit që keni përdorur.
List all authors when there are six or fewer; when there are
seven or more, list the first three, then add “et al.” The authors’
namer are fol-lowed by the title of the article; the title of the
journal abbreviated ac-cording to the style of Index Medicus; the
year of publication; the volume number; and the first and last
page numbers.
Në formatin “ Vancouver” , referencat numërohen një nga një, sikur
që shfaqen në tekst dhe identifikohen me numra në bibliografi..
Shënoni të gjithë autorët kur janë gjashtë e më pak; kur janë
shtatë ose më tepër, shënoni tre të parët, pastaj shtoni “et.al.”
Pas emrave të autorëve shkruhet titulli i artikullit; emri i revistës
i shkurtuar sipas mënyrës së Index Medicus; viti i botimit; numri
i vëllimit; dhe numri i faqes së parë dhe të fundit.
Referencat e librave duhet të jepen sipas emrit të autorit, titulli i
librit (mund të citohet edhe titulli i kapitullit para titullit), vendi
i botimit, botuesi dhe viti.
In the Vancouver format, references are numbered consecutively
as they appear in the text and are identified in the bibliography by
numerals.
References to books should give the names of any editors, place
of publication, editor, and year.
In the text, reference numbers are given in superscript. Notice
that issue number is omitted if there is continuous pagination
through¬out a volume, there is space between volume number and
page numbers, page numbers are in elided form (51-4 rather than
51-54) and the name of journal or book is in italics.The following is
a sample reference:
Në tekst, numrat e referencave jepen me indeks të sipërm. Vëreni se
çështja e numrave neglizhohet nëse ka numërtim të vazhdueshëm
përg¬jatë gjithë vëllimit, ka hapësirë mes numrit të vëllimit dhe
numrit të faqes, numrat e faqeve janë në këtë formë: 51-4 në vend të
51-54, dhe emri i revistës ose librit është në italic. Në vazhdim është
një shembull i referencës:
Artikujt e revistave:
1. Lahita R, Kluger J, Drayer DE, Koffler D, Reidenberg MM. Antibodies to nuclear antigens in patients treated with procainamide or
acetylpro¬cainamide. N Engl J Med 1979;301:1382-5.
2. Nantulya V, Reich M. The neglected epidemic: road traffic injuries in developing countries. BMJ 2002;324: 1139.
3. Murray C, Lopez A. Alternative projections of mortality and disability by cause 1990-2020: global burden of disease study. Lancet 1997;349: 1498-504.
Librat dhe tekste tjera:
4. Colson JH, Tamour NJJ. Sports in juries and their treatment. 2nd
ed. London: S. Paul, 2006.
5. Department of Health. National service framework for coronary
heart disease. London: DoH, 2000.
www.doh.gov.uk/nsf/coronary.htm (accessed 6 Jun 2003).
6. Kamberi A, Kondili A, Goda A, dhe bp; Udhërrëfyes i shkurtër i
Shoqatës Shqiptare të Kardiologjisë për parandalimin e Sëmundjes
Aterosklerotike Kardiovaskulare në praktikën klinike, Tiranë, 2006
7. Azemi M, Shala M, dhe bp. Pediatria sociale dhe mbrojtja shëndetësore e fëmijëve dhe nënave. Pediatria, Prishtinë 2010; 9-25
Shmangni përdorimin e abstrakteve si referenca; “të dhëna
të papub-likuara” dhe “komunikime personale”. Referencat e
pranueshme, por ende të papublikuara lejohet të merren, vetëm
nëse shënoni se janë “në shtyp”.
6. Mirënjohjet: Ju mund të keni dëshirë të falënderoni njerëzit që
ju kanë ndihmuar. Këto mund të rangohen prej atyre që ju kanë
përkrahur me teknika eksperimentale deri tek ata që ju kanë
këshilluar deri në bër¬jen e dorëshkrimit final.
7. Formati i fajllit të të dhënave për ilustrimet (figurat): JPG
Nëse përdoren fotografitë e pacientëve, qoftë subjekti, qoftë
fotografitë e tyre nuk duhet të jenë të identifikuara, ato duhet të
shoqërohen me lejen e shkruar nga ta për përdorimin e figurës.
Format e lejuara janë në dispozicion nga redaksia.
Nëse fajllet e të dhënave janë shumë të mëdha për t’u dërguar me
e-mail, rekomandohet dërgimi me CD në adresën tonë.
8. Legjendat për Ilustrimet (Figurat)
Journal articles:
1. Lahita R, Kluger J, Drayer DE, Koffler D, Reidenberg MM. Antibodies to nuclear antigens in patients treated with procainamide or
acetylpro¬cainamide. N Engl J Med 1979;301:1382-5.
2. Nantulya V, Reich M. The neglected epidemic: road traffic injuries in developing countries. BMJ 2002;324: 1139.
3. Murray C, Lopez A. Alternative projections of mortality and disability by cause 1990-2020: global burden of disease study. Lancet 1997;349: 1498-504.
Books and other monographs:
4. Colson JH, Tamour NJJ. Sports in juries and their treatment. 2nd
ed. London: S. Paul, 2006.
5. Department of Health. National service framework for coronary
heart disease. London: DoH, 2000.
www.doh.gov.uk/nsf/coronary.htm (accessed 6 Jun 2003).
6. Osler AG. Complement: mechanisms and functions. Englewood
Cliffs: Prentice-Hall, 1976.
Avoid using as references abstracts; “unpublished data” and
“personal communications”. References to accepted but yet
unpublished articles are allowed to be made, only if you note “in
press”.
6. Acknowledgements: You may wish to acknowledge people who
have helped you. These can range from those who supported you
with exper¬imental techniques to those who read or offered advice
on your final manuscript.
7. Data file format for illustrations (figures): JPG
If photographs of patients are used, either the subjects should not
be identifiable or their pictures must be accompanied by written
permis-sion to use the figure. Permission forms are available from
the Editor.
If data files are too big for transmission as an Email attachment
submis¬sion of a CD to our address is recommended.
8. Legends for Illustrations (Figures)
The legend of a table has to be placed above the table. The reference
of a table, which has been taken from another publication, must
be placed below the table. (It is the author’s responsibility to
obtain the permission of reproduction from the publishers of the
publication.) Figure legends are to be placed at the end of the paper.
The reference of a figure taken from another publication stands
at the end of the legend. (Permission of reproduction must be
obtained from the publishers of this publication).
Legjenda e tabelës duhet të vendoset mbi tabelë. Referenca e një
tabeleje, e cila është marrë nga ndonjë publikim tjetër, duhet të
vendoset poshtë tabelës. (Është përgjegjësi e autorit të sigurojë
lejen e ribotimit nga botuesit e atij botimi) Legjenda e figurës
duhet të vendoset në fund të faqes. Referenca e figurës e marrë
nga ndonjë tjetër publikim vendoset në fund të legjendës. (Leja e
ribotimit duhet të sigurohet nga botuesi i këtij botimi).

Medicus - Tetova Sot

Transcription

Similar documents