de gedigitaliseerde wereld en het recht

11
2012
€ 11,50
35 TRANSFER:
CHRISTIAN VAN
MEGCHELEN NAAR
PELS RIJCKEN
41 NOMINATIES
GOUDEN TOGA,
GOUDEN BEF EN
GOUDEN SLEUTEL
71 DEALMAKER: JAN
WILLEM DE BOER
(LINKLATERS)
JAARGANG 8
MEDIATION
ALS IK... PENSIOENRECHT
REK
P
S
E
G
L
E
F
A
T
RONDE
RISTEN
U
J
S
F
J
I
R
D
E
B
MIREILLE HILDEBRANDT (RUN/EUR) OVER
DE GEDIGITALISEERDE
WERELD EN HET RECHT
nu ook als iPhone app!
Iedere wedstrijd
wordt gewonnen in
de voorbereiding
www.werkenbijbanning.nl
nr. 11 – 2012
18
26
ICT-hoogleraar Mireille Hildebrandt
over Big Brother en Kafka
Mogelijkheden scheppen én voorwaarden stellen. Dat is de
rol die het recht moet spelen in onze gedigitaliseerde wereld,
volgens rechtsfilosoof en hoogleraar ICT & rechtstaat
Mireille Hildebrandt. Een gesprek over een complex onderzoeksgebied, waar Big Brother en Kafka regelmatig om de
hoek komen kijken.
41
Mediation: niet voor watjes
Het heeft jaren geduurd, maar nu lijkt mediation zich een
vaste positie in het Nederlandse rechtssysteem te verwerven.
Nog steeds wordt maar één procent van de in aanmerking
komende rechtszaken opgelost via mediation, maar de
voorstanders zijn onvermoeibaar. Mediation werkt. Niet alleen in het familierecht, maar ook in strafzaken en faillissementen.
46
Nominaties Gouden
Toga en Gouden Sleutel
Rondetafel zuidelijke
bedrijfsjuristen
Eind november is het weer zover, dan
worden de door Mr. ingestelde prijzen
voor arbeidscommunicatie uitgereikt.
In het vorige nummer werden de genomineerden voor de Gouden Muis bekendgemaakt, nu die voor de Gouden
Toga, Gouden Bef en Gouden Sleutel.
ASML, DSM, NXP en Philips: klinkende namen waar juristen op hoog
niveau kunnen werken. Toch blijkt de
stap naar het zuiden voor de meesten
te groot. Waar ligt dat aan? Wat typeert eigenlijk het werk van een jurist
in de zuidelijke maakindustrie?
78
Als ik... pensioenrecht
In deze aflevering van de serie ‘Als ik’
laten prominente jursiten hun licht
schijnen over de vraag wat zij zouden
willen veranderen op het gebied van
het pensioenrecht. Wat zouden zij aanpakken, instellen en/of afschaffen als
zij minster van Sociale Zaken en
Werkgelegenheid waren?
nr. 11 – 2012
3
Winnaar Gouden Zandloper:
snelste groeier 2008 – 2012
Link up.
Vind je het een spannende uitdaging om hechte relaties op te bouwen met
gerenommeerde, internationale cliënten? Wil je de grenzen van je praktijkgebied
verleggen naar een breed spectrum van sectoren? Heb je het talent, inzicht
én de energie om de meest complexe transacties succesvol af te ronden?
Link dan met Linklaters! Wij zijn een wereldwijd, toonaangevend kantoor
met advocaten, notarissen en fiscalisten. We zijn altijd op zoek naar jong
toptalent. Dus als jij carrière wilt maken in een open en toegankelijke omgeving,
waarin pragmatisme en vernieuwend denken centraal staan, bekijk dan onze
stagemogelijkheden en vacatures op www.linklatersgraduates.nl
nr. 11 – 2012
Colofon
Mr. is hét onafhankelijk magazine voor juristen. Het
bericht, belicht en becommentarieert actuele zaken
in de juridische wereld. Mr. bereikt ruim 28.500
actieve juristen in Nederland. De uitgever wordt
door een Raad van Advies geadviseerd over het te
voeren beleid.
Informatie over abonnementen zie onderaan dit
colofon.
Redactieadres
Van Kleef Media
Kennemerplein 13, 2011 MH Haarlem
Tel. 023 – 576 21 87, fax 084 – 726 59 93,
mail: redactie@mr-magazine.nl
Redactie
Michiel van Kleef (hoofdredacteur), mr. Karen
Rijlaarsdam (eindredacteur), mr. Annelieke Fenstra,
Myrna van Lente
Medewerkers
mr. Lex van Almelo, mr. Jurjen Boorsma (Arrest van
de maand), drs. Andrea Bosman, mr. Alieke Bruins,
Laura Burgers (Bijgewoond), mr. Marianne van der
Hoek (Jonge-Baliepagina), mr. drs. Michel Knapen,
mr. Peter Louwerse, mr. Noortje Ogg (Jonge-Baliepagina), drs. Michiel Rohlof (Dealmakers), mr. drs.
Miek Smilde, mr. Henriette van Wermeskerken
Columnisten
Harm Cammel, prof. mr. Rieme-Jan Tjittes
Fotografie
Chantal Ariëns, Chris van Houts, Geert Snoeijer
Illustraties
Josje van Koppen, Mirèn van Alphen
Website
www.mr-online.nl
Webmeester
Bart Pronk (webmeester@mr-online.nl)
Raad van Advies
Baker & McKenzie: Chantal Rademaker de Ridder,
Boekel De Nerée: Charlotte de Mos, Brunel
Nederland: Arjan de Vries, Houthoff Buruma: Jaap
Bosman, USG Juristen: Eelco Stuut, Voxius: Ruud
Harinck
Uitgeverij
Kluwer Juridische Uitgevers
Postbus 23, 7400 GA Deventer
Tel. 0570-647621
Uitgever
drs. Mirjam Bonting
Media advies
Maarten Schuttél
Advertentiedeelname
Capital Media Services B.V.
Staringstraat 11, 6521 AE Nijmegen
Tel. 024-360 77 10, mail@capitalmediaservices.nl
Vormgeving
COLORSCAN BV, Voorhout - www.colorscan.nl
Druk
Senefelder Misset, Doetinchem
Abonnementen en adreswijzigingen
Abonnementsprijs € 110,00 per jaar. Losse nummers € 11,50, te bestellen via www.kluwershop.nl of
0570 – 67 34 49. Alle prijzen zijn inclusief verzendkosten en BTW. Juristen die als zodanig werkzaam
zijn ontvangen Mr. kosteloos. Bij wijziging tenaamstelling en/of adres verzoeken wij u de huidige en de
gewijzigde gegevens op te sturen naar Kluwer
Klantenservice, Postbus 23, 7400 GA Deventer.
Tel. 0570 – 67 34 49, fax 0570 – 69 15 55,
klantenservice.kluwer.nl
Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande
schriftelijke toestemming van de uitgever openbaar
worden gemaakt of verveelvuldigd.
ISSN 1388-3372 – Copyright Kluwer 2012
59
NIEUWS
6 Met onder meer:
Steeds meer advocaten ziek van hun
werk, nieuwe gerechtspresidenten, salaris notaris ‘onacceptabel laag’, meesters van de week en weblogs
87
69 Sales
71 Dealmakers
77 Arrest van de maand
87 Muraal
Van Iersel Luchtman Den Bosch
SUBSIDIAIR
COLUMN
92 Nachtkastje
17 Rieme Jan Tjittes
Wat leest Ruben Houweling (EUR)?
Recht als redder van de westerse wereld
93 Lezen
RUBRIEKEN
95 Rijden
67 Buitenlandse zaken
Willem de Vries (HVR Advocaten)
Berichten vanuit Frankfurt en Brussel
97 Netwerken
69 Financieel
Borrelen met de NOvA en de NVvR
Mike Niekoop (Clifford Chance) over
De bal is recht
Beter werk
33
Het vaste katern over jurist en arbeidsmarkt
34 Nieuws
Een broodje eten via de Holla app, Pleit 2012, snellere spraakverwerking
voor Dirkzwager, de arbeidsthermometer en natuurlijk personalia
39 Column GroeiNu!
54 Jonge-Baliepagina’s
Katern bedrijfsjuristen
56 Column Harm Cammel
59 Ik en mijn bedrijfsjurist
Marcel van de Vorst (Norton Rose) over Petra van der Beek
(ReachLocal)
62 Bedrijfsjuridisch nieuws
Nieuws en wisselcolumn van Ilona Crommentuijn (Schiphol)
64 Inhouse bij...
Het Erasmus MC
nr. 11 – 2012
5
Juridisch nieuws
Steeds meer advocaten ziek van hun werk
Steeds meer advocaten hebben psychische klachten als
overspannenheid en burn-out. Als gevolg hiervan raakt een
toenemend aantal advocaten arbeidsongeschikt. Oorzaken
zijn onder meer te hoge werkdruk en -belasting, interne
conflicten en een slechte balans tussen werk en privé. Het
goede nieuws is dat advocaten hier zelf wat aan kunnen
doen, zegt arbeidsongeschiktheidsverzekeraar Movir.
ovir zag vorig jaar het aantal arbeidsongeschikte advocaten met 14% toenemen ten opzichte van het jaar daarvoor. Bij maar liefst 41% van de meldingen in 2011 ging het
om psychische klachten. Coaching & counselingbureau Elestia ontwikkelde daarom in opdracht van Movir de zogeheten
‘Mentale Veerkracht Scan’ (www.elestia.nl/mentaleveerkracht/). Deze scan moet bijdragen aan het vroegtijdig signaleren van klachten als overspannenheid en burn-out. De
scan betreft een online vragenlijst van vijf pagina’s
met een aantal stellingen die gaan over onder meer
samenwerking, stress en werkbelasting.
Advocaten kunnen daarbij – geheel anoniem – aangeven of ze daar niet tot
vaak last van hebben. Het resultaat is
een soort thermometer die een eerste
indicatie van de mentale conditie geeft.
Movir-directeur Louis van Drunen vertelt dat hij zich zorgen maakt. “Het gaat
niet zo goed met deze beroepsgroep. De
schade onder advocaten is behoorlijk
aan het oplopen. Dat is echt een probleem aan het worden. We willen een
gezonde beroepsgroep en gelukkig zijn
psycheklachten bij vroegtijdige interven-
M
tie vaak positief te beïnvloeden. De scan is een goede methode om te signaleren of het tijd is om in te grijpen. Mocht dat
inderdaad de uitkomst zijn, dan adviseren wij onze verzekerden de coaching van Elestia. Op deze manier kan langdurige
uitval of zelfs permanente schade worden voorkomen.” De
scan is ook toegankelijk voor niet bij Movir verzekerde advocaten. De kosten voor hun coaching komen dan wel voor eigen rekening.
Financiële prikkel
De stijging van arbeidsongeschiktheidsmeldingen door psychische klachten de afgelopen tijd is niet direct te verklaren,
maar Van Drunen noemt wel een aantal mogelijke oorzaken.
Zo zegt hij dat de economisch barre tijden leiden tot meer
concurrentie en daardoor een hogere werkdruk. Met alle gevolgen van dien. Ook interne conflicten zijn volgens Van
Drunen een belangrijke oorzaak. “In de advocatuur komen samenwerkingsproblemen relatief vaker voor.
Duidelijk is dat dit niet altijd op individueel niveau op
te lossen is. Hier geldt een kantoorbrede verantwoordelijkheid. Dat besef ontbreekt soms.”
Naast gezondheidsaspecten heeft de ‘Mentale
Veerkracht Scan’ ook nog een financiële prikkel. Van Drunen: “Wij zijn enkele jaren geleden met APF/Balieplus een winstdelingsregeling aangegaan. Dit jaar hebben we
voor het eerst geen winst aan onze verzekerde advocaten kunnen uitkeren. Het
resultaat liet dit niet toe. Net als de advocaat zien wij dat graag weer ten positieve gekeerd. Maar dat kunnen we niet
alleen. Dat moeten we samen doen.”
‘Salaris notaris onacceptabel laag’
Het gemiddelde inkomen van de notaris ligt op dit moment
op een onacceptabel laag niveau. Dat zei voorzitter Ruud van
Gerven begin oktober tijdens het wetenschappelijke jaarcongres van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie.
e kantoorresultaten van notarissen blijken opnieuw een
dieptepunt bereikt te hebben. De nieuwe halfjaarcijfers
wijzen op een gemiddeld resultaat dat fors lager ligt dan dat
van 2011. De gemiddelde omzet is in 2012 ten opzichte van vo-
D
6
nr. 11 – 2012
rig jaar met ongeveer tien procent gedaald. Dit heeft geleid tot
een inkomensdaling voor de gemiddelde notaris van veertig
procent. Die omzetdaling komt met name door de teruglopende vastgoed- en ondernemingspraktijk.
Van Gerven: “Tot voor kort dachten we nog dat we het dieptepunt bereikt hadden, maar niets blijkt minder waar. Voor veel
kantoren is de grens allang bereikt. Het gemiddelde inkomen
van de notarissen ligt thans op een onacceptabel laag niveau.
Alle mogelijke bezuinigingsronden ten spijt staat het water
velen tot aan de lippen.”
Zestien procent van de notarissen draait dit jaar tot nu toe
met verlies. Vorig jaar was dat nog twaalf procent. De grotere
en de meer gespecialiseerde kantoren tonen relatief aanzienlijk betere cijfers dan de solitaire en meer generalistisch werkende kantoren.
Van Gerven zei dat het KNB-bestuur waar het echt niet anders
kan zal helpen met het afbouwen van de activiteiten. “En verder
zal de KNB er alles aan doen kantoren te stimuleren met elkaar
te gaan samenwerken, te specialiseren en te innoveren. Die drie
woorden vormen de sleutel tot een mogelijke oplossing.”
Juridisch nieuws
Boegbeeldig
orig jaar nam ik deel aan
een workshop tijdens het
jaarcongres van de Nederlandse Vereniging van
Rechtspraak. Aan de orde
was de vraag of rechters wel
of niet moesten deelnemen
aan televisieprogramma’s
als De Wereld Draait Door en
Pauw & Witteman.
Enigszins balorig riep ik op
een bepaald moment uit dat
de rechterlijke macht gewoon
een paar langbenige blondines uit haar midden moest
selecteren en dat die voortaan het beeld naar buiten toe
zouden bepalen. Hoewel het
V
een grapje was, zat er ook
een serieuze ondertoon in
mijn opmerking. Ik had destijds net een interviewbundel
uitgebracht waarin een kleine
twintig rechters onder meer
mopperden over het gebrek
aan aansprekende ‘gezichten’. Niks mis met Van den
Emster en Corstens, maar
aansprekend? Nou nee.
Dat er toentertijd een vertegenwoordiger van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie in de zaal moet
hebben gezeten, besefte ik
me vorige week toen het
KNB-clubblad op de mat
viel. BOEGBEELD! Stond er
bij de foto van de hoogbenige blondine professor Nora
van Oostrom, die vanaf nu
het externe gezicht van de
KNB vormt.
Kan het gekker? Wel hoor!
Neem nou het Volkskrant
interview van maar liefst
anderhalve pagina met
Leendert Verheij, voorzitter
van het Haagse gerechtshof. Aanleiding? Hij twittert.
Alleen gaan die tweets nergens over, maar wel 500
volgers erbij sinds het interview. Kom op Nora, dat
kun jij beter!
Michiel van Kleef,
hoofdredacteur
@michielvankleef
Publieksverkiezing Gouden
Sleutel & Gouden Bef
ot maandag 12 november kan via www.mr-online.nl een stem worden uitgebracht
op een van de advertenties die zijn genomineerd voor de Gouden Sleutel en Gouden
Bef (zie ook pagina 41 en verder). De Gouden Bef, die vorig jaar werd gewonnen door
Loyens & Loeff, is de prijs voor de beste wervingsadvertentie die in print is verschenen.
De Gouden Sleutel wordt uitgereikt voor de beste advertentie in print die niet gericht is
op werving en selectie. Deze prijs ging vorig jaar naar Van Lanschot Bankiers. Deze
twee prijzen en de Gouden Toga en de Gouden Muis (juryprijzen voor de beste printadvertentie en de beste website) worden op vrijdag 23 november uitgereikt in Amsterdam.
Wie de uitreiking wil bijwonen kan zich daarvoor aanmelden via info@mr-magazine.nl
T
Marketing kleine kantoren steeds belangrijker
leine advocatenkantoren gaan steeds meer marktgericht
ondernemen. De concurrentiedruk wordt stevig gevoeld.
Kantoren spelen hierop in door gebruik te maken van nieuwe afrekenmodellen en de commerciële inzet van social media. Dat blijkt uit een onderzoek naar de stand van marketing in de advocatuur door adviesbureau Meesters in
Marketing. Aan het onderzoek namen zestig kantoren deel.
Bijna tachtig procent van de respondenten is werkzaam bij
kantoren tot en met tien advocaten. Een kwart van de respondenten is eenpitter.
De deelnemers zijn bijna unaniem van mening dat een bewust
prijsbeleid van belang is. Zo’n tweederde van de kantoren
voert een bewust prijsbeleid. Het traditionele ‘uurtje-factuur-
K
tje’ wordt nog altijd veel ingezet. Maar circa veertig procent
van de respondenten maakt ook regelmatig gebruik van vaste
prijzen en van vooraf gemaakte prijsafspraken.
Verder is gebleken dat de meeste kantoren nog altijd voornamelijk traditionele communicatie-instrumenten zoals sponsoring en relatie-evenementen inzetten. Toch staat het commercieel gebruik van social media als Twitter en LinkedIn ook
steeds hoger op de agenda.
Het merendeel van de deelnemers verwacht toenemende concurrentie van zowel nieuwe als bestaande kantoren. Ook de
druk van rechtsbijstandverzekeraars wordt gevoeld, ruim zeventig procent verwacht uit die hoek meer concurrentie de komende tijd.
nr. 11 – 2012
7
“IF YOU EVEN DREAM
OF BEATING ME
YOU’D BETTER WAKE
UP AND APOLOGIZE.”
MUHAMMAD ALI
W W W.SPIGTLITIGATORS.COM
Juridisch nieuws
Presentatie zestien nieuwe presidenten
e zestien nieuwe presidenten van
de nieuwe gerechten werden op 15
oktober in de Glazen Zaal in Den Haag
gepresenteerd door minister Ivo Op-
D
stelten van Veiligheid en Justitie en
voorzitter van de Raad voor de rechtspraak Erik van den Emster. Dit vanwege de Wet herziening gerechtelijke
kaart die op 1 januari 2013 in werking
treedt.
De presidenten staan voor de vernieuwingsopdracht van de rechtspraak.
Minister Opstelten en Rvdr-voorzitter Van den Emster met de zestien presidenten en overige leden van de Raad voor de rechtspraak.
‘Rechters moeten
mediatraining krijgen’
Rechters moeten mediatraining krijgen om goed te leren
omgaan met camera’s in de rechtszaal. Dat vindt Dirk Vergunst, sinds kort voorzitter van de landelijke persrechtersvergadering.
amera’s komen steeds verder de rechtszaal in, die ontwikkeling valt niet te keren”, aldus Dirk Vergunst, rechter in Zutphen en voorzitter van de landelijke persrechtersvergadering. “We moeten goed in de gaten houden of het proces
daardoor nadelig wordt beïnvloed. Maar om te beginnen is van
belang dat rechters zich voorbereiden op die nieuwe situatie.
Hoe komen ze over op beeld?”
De afgelopen jaren is het aantal persrechters gegroeid tot bijna honderd. Er kwam een bestuur dat overleg tussen de persrechters organiseert, maar ook contact onderhoudt met de
gerechtspresidenten en de Raad voor de rechtspraak. Vergunst: “Samen werken we aan externe gerichtheid: wat is
mijn boodschap, breng ik die goed over, hoe kan ik misverstanden vermijden? Dat gaat met vallen en opstaan, want elk
woord van een rechter wordt op een goudschaaltje gewogen.”
Volgens Vergunst moet de Rechtspraak zich er op instellen
dat iedereen meekijkt. “De techniek gaat zo hard. Je kunt al
pennen kopen met een camera erin, die je gewoon in je borstzak steekt. Wat doe je daartegen, de deur op slot en iedereen
fouilleren? Dat willen we niet. We kunnen er dus beter vanuit
gaan dat er opnamen worden gemaakt en zorgen dat we
greep hebben op ons eigen optreden. Daar moet de komende
jaren veel tijd in worden geïnvesteerd.”
“C
ZOEKT U EEN BETAALBAAR ALTERNATIEF
VOOR UW ACCOUNTANT?
Beperkt uw accountant zich tot het samenstellen
van de jaarrekening en verzorgen van de belastingaangifte? WILT U MEER?
Wij gaan verder. Naar gelang uw wens kunnen wij
u adviseren en ondersteunen bij het voeren van de
administratie, zodat de continuïteit gewaarborgd is.
Wij kunnen uw medewerkers opleiden en
begeleiden. Door periodieke controle en rapportage
kunt u vinger aan de pols houden.
Door onze lage overhead kunnen wij u scherpe
concurrerende tarieven aanbieden.
Voor meer informatie of een vrijblijvende offerte kunt
u ons bellen of mailen.
Voor informatie:
Karin Wichards
De Gouwe 54
1121 GE Landmeer
06- 101 84 221
Karin.wichards@planet.nl
www.administrationpoint.nl
nr. 11 – 2012
9
Juridisch nieuws
Nora van Oostrom gaat notaris
van stoffig imago afhelpen
Behoefte aan een eigentijdsere en jeugdiger
uitstraling was voor de KNB reden om de
Utrechtse hoogleraar notarieel recht Nora van
Oostrom als woordvoerder aan te stellen.
NIEUWS VOOR
JURISTEN
oorzitter Ruud van
Gerven van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie
(KNB) vindt zichzelf
niet geschikt als het
(externe) gezicht van
het notariaat. Hij stelt
dat er behoefte is aan
een eigentijdsere en
jeugdiger uitstraling.
“Het notariaat heeft
natuurlijk een stoffig imago. Als ik met mijn 57
jaar bij Pauw & Witteman aanschuif in mijn
streepjespak dan zou dat het beeld dat men van
het notariaat heeft alleen maar bevestigen, terwijl dat ver van de werkelijkheid ligt. Dat moet
veranderen.” Verder wil de KNB in deze tijd van
uitholling van het beroep van notaris door de politiek een constant gezicht naar buiten hebben.
Van Gerven: “Onze herkenbaarheid moet groter
worden. De voorzitter van de KNB wisselt elke
twee jaar. Het is juist nu van groot belang dat we
de KNB-gedachte door één persoon voor een
lange periode voor het voetlicht brengen.”
Daarom werd gezocht naar een nieuwe woordvoerder, die werd gevonden in de persoon van
de Utrechtse hoogleraar notarieel recht Nora
van Oostrom, tevens adviseur bij NautaDutilh.
Aan haar de schone taak om het stoffige imago
te veranderen. Van Oostrom: “Mannen met grijs
foto: Truus van Gog
V
haar in pak zijn niet per definitie synoniem aan
slecht, maar als je in de media die archetypes
blijft zien dan wordt het verkeerde beeld steeds
bevestigd. Het notariaat is juist een heel levend
en modern beroep dat met de tijd meegaat en
midden in de samenleving staat. Dat wordt geloofwaardiger als dat wordt uitgestraald door
iemand die niet ook het klassieke notariaat vertegenwoordigt. Ik denk dat dat de overweging is
geweest om in ieder geval te kiezen voor een
vrouw.” Of haar blonde haar en jonge look ook
een belangrijke rol heeft gespeeld, durft zij niet
met zekerheid te zeggen.
Pluspunt is dat Van Oostrom geen financiële
belangen heeft. “Er zijn natuurlijk beslissingen
die wellicht genomen moeten worden die financiële consequenties voor notarissen kunnen
hebben. Ik kan dan als woordvoerder optreden
zonder dat mij wordt verweten dat ik preek voor
eigen parochie.”
Wetenschappelijke onafhankelijkheid
Van Gerven ziet geen probleem in het verenigen
van Van Oostroms wetenschappelijke onafhankelijkheid met haar taak als woordvoerder. “Ze
zal zo nu en dan van pet moeten wisselen. Als
dat duidelijk wordt uitgelegd, is dat geen punt.”
Van Oostrom nuanceert dat iets. “Ik heb direct
duidelijk gemaakt dat ik geen stellingen zal innemen die haaks staan op mijn innerlijke overtuiging. Los van wetenschappelijke geloofwaardigheid zou ik dat niet naar mezelf kunnen
verantwoorden. Mocht zoiets zich voordoen dan
kan ik me voorstellen dat een bestuurslid het
woord zal voeren.Maar ik denk dat het goed met
elkaar te verenigen is.”
Aanbevelingen kennismanagement
nu ook als
iPhone app!
!
!
Opinie
!
!!!
De website van Mr. (www.mronline.nl) heeft een rubriek
Opinie. Onlangs schreef Martin Apistola een bijdrage.
artin Apistola, postdoc aan
het Computer/Law Institute aan de Vrije Universiteit,
schreef een bijdrage over kennismanagement. Hier een kor-
M
10
nr. 11 – 2012
te samenvatting van het stuk
(Opinie/Kennismanagement).
“Hoewel sommige kleine en
middelgrote advocatenkantoren in de praktijk worstelen
met ‘kennismanagement’, het
beheren van hun kennis (modellen, adviezen, pleitnotities
etc.), zijn er ook vele kleine en
middelgrote kantoren die door
hun ervaring met kennismanagement aanbevelingen kunnen doen met het opzetten
daarvan. Het doel van dit artikel is een kort overzicht van
aanbevelingen op het terrein
van kennismanagement bij
kleine en middelgrote advocatenkantoren. Deze aanbevelingen zijn door middel van interviews en een inventarisatie van
relevante kennismanagement
literatuur tot stand gekomen.”
Martin Apistola (VU)
“Let op wat mensen
zeggen, maar let nog
beter op wat ze doen”
Prof. mr. Leonard Verburg
HOOGLERAAR ARBEIDSRECHT, RADBOUD UNIVERSITEIT NIJMEGEN
Verder denken over arbeidsrecht
Prof. mr. Leonard Verburg verzorgt in de komende periode voor het
CPO de ‘Verdiepingscursus Arbeidsrecht’ en de cursus ‘Geschillen in
het Vennootschapsrecht’.
U kunt zich ook nog aanmelden voor de VSO-cursussen
‘Arbeidsrecht’ en ‘Ontslagrecht verdiept’.
Kijk voor meer informatie op www.cpo.nl
Voor scherpe denkers.
Bijgewoond
borrel met, heel toepasselijk, een expositie. Sanders, als groot kunstliefhebber, zou deze expositie vast gewaardeerd hebben.
Piet Sanders overleed enkele
dagen na de bijeenkomst, op
27 september. (SB)
Eerste Dag voor de
Rechtspraak
Datum: 27 september 2012
Aantal aanwezigen: 100
Locatie: Huis van de Rechtspraak, Den Haag
Borrel:
Als drukke jurist kunt u natuurlijk niet
overal aanwezig zijn. Mr. brengt u daarom maandelijks verslag uit van de gemiste highlights.
door Suzan Brugman en Laura Burgers
Honderd jaar professor Sanders:
Politiek, recht & kunst
Datum: 20 september 2012
Aantal aanwezigen: 75
Locatie: Erasmus Universiteit, Rotterdam
Borrel:
Prof. mr. Piet Sanders, een van Nederlands markantste juristen, werd vrijdag
21 september honderd jaar oud. Om dit
te vieren werd de dag ervoor een speciale bijeenkomst gehouden op de Erasmus School of Law, voor studenten,
alumni, medewerkers en partners van
de faculteit en vrienden en familie van
Sanders. Helaas kon Sanders er, vanwege zijn hoge leeftijd, zelf niet bij zijn.
Zijn zoon was wel aanwezig en genoot
met volle teugen van de viering.
De bijeenkomst stond in het teken van
het eren van Sanders op de drie gebieden waarop hij zo’n prominente rol
heeft gespeeld, namelijk politiek, recht
en kunst. Zo vertelde goede vriend Ad
van Liempt over Sanders’ politieke carrière als voormalig adviseur van de Nederlandse overgangsregering na de
Tweede Wereldoorlog. Prof. mr. Vino
Timmerman had het over de vernieuwende, pionierende rol van Sanders op
het gebied van het arbitrage- en ondernemingsrecht en ook over zijn persoonlijke ervaringen uit de tijd dat hij student-assistent bij Sanders was. Na
afloop van de bijeenkomst was er een
12
nr. 11 – 2012
De reputatie van de rechtspraak was
het thema van de eerste Dag van de
Rechtspraak. De rechtspraak heeft, volgens Erik Van den Emster (voorzitter
van de Raad van de rechtspraak), een
slechte reputatie in Nederland. Men
(lees: de gemiddelde Nederlander) zou
vinden dat procedures te veel tijd in beslag nemen en dat de rechter te soft is
in het bestraffen van criminaliteit. Die
slechte reputatie is volledig onterecht,
stelt Van den Emster. Procedures nemen vandaag de dag lang niet zoveel
tijd meer in beslag als een paar jaar geleden en qua hoogte van de straffen
geldt dat Nederland inmiddels behoort
tot de Europese top.
De Tilburgse hoogleraar bestuurskunde
Paul Frissen, die de jaarlijkse rechtspaaklezing hield, presenteerde onderzoek waaruit bleek dat het wel meevalt
met die slechte reputatie: men is over
het algemeen niet ontevreden over de
rechtspraak. Sterker nog, het grootste
deel van de ondervraagden geeft de
rechtspraak in Nederland een dikke
voldoende! De slechte reputatie zou
vooral veroorzaakt worden door berichten in de media, die (vaak) gebaseerd
zijn op onjuiste en onvolledige informatie, zo blijkt uit het onderzoek.
In een debat onder leiding van journalist
Max van Weezel werd gediscussieerd
over de vraag hoe de rechtspraak af kan
komen van haar slechte reputatie. En of
meer openheid en inzicht in procedures
kunnen bijdragen aan een beter imago.
De deelnemers (onder wie Arthur Docters van Leeuwen, HR-lid Willem van
Schendel en advocaat Hermine Voûte)
konden het hierover niet eens worden.
De een vond dat ‘de gewone mens’
meer betrokken moet worden bij procedures en meer inzicht moet krijgen in
de rechtspraak, terwijl de ander van
mening is dat rechtspreken een verheven beroep is en het betrekken van de
gewone mens bij de rechtspraak zal leiden tot verlies van gezag. (SB)
The Politics of Justice
Datum: 12 en 13 oktober 2012
Aantal aanwezigen: ruim 300
Locatie: Institute of Social Sciences,
Den Haag
Borrel:
The Hague Academic Coalition (HAC), een
samenwerkingsverband van acht in Den
Haag gevestigde onderzoeksinstituten,
organiseerde alweer zijn negende jaarlijkse conferentie. Medewerkers van ambassades, internationale organisaties, het
Joegoslavië-Tribunaal, het Internationaal
Stafhof en vooral een heleboel (buitenlandse) academici kwamen bijeen om het
te hebben over de wrange relatie tussen
internationaal recht en politiek.
Juristen geloven dat recht objectief is,
maar moeten beter tot zich laten doordringen hoe groot de rol van politiek is.
Anders raken ze “gevangen in irrelevantie”, zo vatte organisator Jeff Handmaker treffend samen wat de Finse professor Martti Koskenniemi twintig jaar
geleden betoogde in zijn baanbrekende
artikel ‘The Politics of International
Law’. Koskenniemi himself was aanwezig en lichtte zijn stelling gloedvol toe.
De zaal reageerde er verdeeld op. Een
medewerker van het Joegoslavië-Tribunaal benadrukte fel dat er in zijn beroepspraktijk wel degelijk aandacht
voor politieke context was. Tijdens de
koffie na afloop noemden sommigen de
woorden van de Finse professor zelfs
‘allemaal onzin’. Koskenniemi heeft
echter ook veel medestanders. Zo onderstreepte Vincent de Graaf (adviseur
van de Hoge Commissaris van Nationale
Minderheden van de OVSE) dat wij groot
politiek belang hebben het mensenrechtenbeleid van Rusland serieus te
nemen. Tijdens workshops werd de relatie tussen internationaal recht en politiek verder uitgediept.
Al met al waren het niet de meest gezellige onderwerpen die voorbij kwamen:
internationale misdaden, militaire interventies, het onophoudelijk gevecht tegen
corruptie, et cetera. Toch hadden alle bezoekers van de conferentie een energieke blik in de ogen. Want wie krijgt er nu
geen energie van een strak georganiseerde conferentie waar louter interessante dingen worden verteld? (LB)
www.mr-online.nl
Meesters
van de week
24 SEPTEMBER
15 OKTOBER
Evert van der Molen (rechtbankpresident Alkmaar)
was betrokken bij
de eerste Dag van
de Rechtspraak.
Advocaat Richard
Korver (Korver &
van Essen) presenteerde zijn boek
Recht van spreken,
waarin hij pleit voor
verbetering van de
positie van slachtoffers van ernstige
misdrijven.
Is een speciale dag van en over de Rechtspraak eigenlijk wel nodig?
“Rechtspraak staat of valt met het vertrouwen dat de samenleving in haar
heeft. Voor dat vertrouwen is het beeld
van de buitenwereld over de rechtspraak
belangrijk. Dat beeld is positief, maar
dat is geen vanzelfsprekendheid en daar
moeten we aan blijven werken. Zoals
met een dag van de Rechtspraak.”
Gefeliciteerd! U wordt president van de
nieuwe Rechtbank Noord-Holland. Uw
collega-presidenten in Noord-Holland zijn
vast heel jaloers?
“Bij de rechtbank Noord-Holland gaat
het om een fusie van de rechtbanken
Haarlem en Alkmaar. Ik vind het fantastisch dat ik word voorgedragen als eerste president. Mijn Haarlemse collega
wordt voorgedragen als president van
het Gerechtshof in Amsterdam. Jaloezie
is niet aan de orde.”
foto: Dook van Gils
1 OKTOBER
Notaris Gerard Post
ging vorig jaar met
vervroegd pensioen,
maar kreeg heimwee en helpt zijn
dochter die hem als
notaris in Ommen is
opgevolgd.
8 OKTOBER
Wat vindt u van de ‘inbrekersrisicoopmerking’ van staatssecretaris Fred
Teeven (Veiligheid & Justitie)? Moeten
misdaadslachtoffers die van zich afbijten
inderdaad mild behandeld worden?
“Vanzelfsprekend dienen alle omstandigheden van het geval in overwegingen
omtrent vervolging te worden betrokken. Ik sta zelf de (familie van) een vermeende comadief bij en meen dat alle
personen die in die zaak betrokken zijn
bij het geweldsincident waardoor mijn
cliënt zich nu nog immer in coma bevindt, zich in de openbaarheid zouden
moeten verantwoorden, in plaats van
dat er in een achterafkamer door een
officier van justitie wordt besloten tot
sepot.”
Wat miste u zo erg dat u niet stil kon blijven zitten?
“Ik heb de afgelopen tijd niet stil gezeten. Omdat
ik veel hobby’s heb, heb ik mij geen moment verveeld. Maar na verloop van tijd kreeg ik de behoefte om met de kennis en ervaring, die ik binnen het notariaat hebt opgedaan, weer iets te
gaan doen. Toen Miranda met het plan kwam om
haar praktijk als zelfstandig notaris voort te zetten, heb ik haar meteen mijn hulp aangeboden.”
Hoogleraar encyclopedie en rechtsfilosofie Wouter
Veraart (Vrije Universiteit) nam deel
aan een debat over
de positie van de
rechter.
Het slechte imago van de rechtspraak zou
vooral worden veroorzaakt door onjuiste
en of onvolledige berichten in de media. Is
de rechtspraak zelf geen enkel verwijt te
maken?
“Angst is een slechte raadgever. Ik heb
aanwijzingen dat de rechterlijke macht,
met name tijdens en rondom het Wildersproces, als een angstig instituut
met angstige magistraten opereerde.
Als het gaat om het bewaken van een
goed imago, lijkt de rechterlijke macht
zelf zijn grootste vijand.”
Uw beste tip voor de rechtspraak voor het
herstellen van haar reputatieschade?
“Niet bang zijn, maar moed tonen in verwarrende tijden! Ik constateer dat veel
rechters meer moeite lijken te hebben
dan anderen om zich aan te passen aan
een veranderende, meer populistische
samenleving. De reflex om weg te duiken als het politiek wordt (zoals in het
Wildersproces) is niet langer van deze
tijd. Ook in politiek beladen zaken behoren rechters het hoofd koel te houden en
te vertrouwen op eigen kracht.”
De Vraagbaak voor Professionals
Een selectie van uitspraken die de Mrs. van de Week de afgelopen
maand deden op de site van Mr. (www.mr-online.nl). Elke week beantwoordt een jurist die die week om de een of andere reden in het
nieuws is een aantal vragen. Wie een wekelijks overzicht wil van alle
Mrs. van de week kan zich abonneren op de Mr. e-mailnieuwsbrief
via www.mr-online.nl
Kent u ook een potentiële Mr. van de week?
Mail ons! info@mr-magazine.nl
Het bureau Internationaal FamilieRecht Advies is gespecialiseerd in internationaal familie- en erfrecht.
Wij beantwoorden uw vragen over toepasselijk recht, rechtsmacht, erkenning en executie.
U kunt bij ons terecht voor een helder en praktisch advies over:
t internationaal echtscheidingsrecht
t internationaal huwelijksvermogensrecht
(waaronder huwelijkse voorwaarden en rechtskeuzes)
t internationaal jeugdrecht (waaronder gezag en kinderontvoering)
t internationaal erfrecht
t materieel buitenlands familie- en erfrecht
Meer informatie? Neem contact op met mr. B.F.P. Lhoëst
info@internationaal-familierecht.nl, tel. 00 31 (0)6 271 392 92
Of bekijk onze website www.internationaal-familierecht.nl
nr. 11 – 2012
13
Zo betrokken, het zou
verboden moeten worden.
MR. LUUK JONKER, HOOGST PERSOONLIJK BETROKKEN BIJ AUTODROP.
Bij Holla Advocaten nemen we het graag persoonlijk. Dat betekent dat we betrokken zijn bij de zaken die
we behandelen. Het houdt ook in dat we regelmatig contact hebben en ons écht in onze klanten verdiepen.
We stellen het belang van onze cliënt altijd voorop en hebben oog voor de mens achter de zaak. We zijn
een van de 25 grootste advocatenkantoren van Nederland, onze advocaten bieden, naast professionele
juridische bijstand, advies op maat vanuit onze vestigingen in Eindhoven, ’s-Hertogenbosch en Tilburg.
Op www.holla.nl stellen we ons graag persoonlijk aan u voor en vindt u meer informatie over onze aanpak.
Weblogs
Curator in de tropen
Op de website van Mr. werd weer druk geblogd. Hier een greep
uit de inhoud. Meer lezen? Kijk op www.mr-online.nl
dvocaat Job Knoester blogt
over het uiterlijk vertoon van
sommige advocaten, waaronder dat
van hemzelf. Hij
vraagt zich af of en
zo ja waarom sommige strafrechtadvocaten de neiging hebben zich eigenzinnig te gedragen. Tot een echt antwoord
komt hij niet, maar dat was duidelijk ook niet de bedoeling.
De Amerikaanse presidentsverkiezingen zijn altijd goed voor
veel mediaspektakel, vindt onderzoeker recht in de multiculturele samenleving
A
Khaibar Sarghandoy
(EUR). “Het probleem is echter dat
de belangrijke issues door zowel de
kandidaten van de twee grootste partijen als door de mainstream media zorgvuldig worden vermeden. (...) Verder
worden kleinere partijen en alternatieve standpunten uit de
debatten geweerd. Daarom is
het een zegen voor de democratie in de VS dat er alternatieve zenders als DemocracyNow!
bestaan die het debat letterlijk
verruimen én verdiepen, en zo
een enorme dienst bewijzen aan
de democratie in hun land.”
“Het mooiste arrondissement
van Nederland, zoals een ouddeken Zutphen onlangs noemde, zal op waardige
wijze ten grave gedragen worden”,
zegt advocaat Gerben Kor. President,
deken en hoofdofficier lieten ter gelegenheid
daarvan een korte speelfilm
maken, die werd opgenomen
in en rond het gerechtsgebouw
aan de Martinetsingel te Zutphen. Met acteurs die alle
werkzaam zijn of waren in het
arrondissement, van president
tot advocaat-generaal, van topadvocaat tot huismeester, van
communicatiemedewerker tot
lid van de Raad van Discipline.
Uw blogger had voor deze korte speelfilm het scenario geschreven en leidde de productie. Het was een ervaring om
nooit te vergeten.”
Wat blijft er straks over van advocatenkantoren zoals we die
kennen? Dat vraagt Ondernemendejurist Marijn Rooymans
af. “Het idee om
een beetje bij elkaar te kruipen en
een merk en allerlei non-core zaken
te delen is al heel
oud.” Met een verwijzing naar
Nobelprijs winnaar Oliver Williamson legt Rooymans uit dat
de redenen hiervoor gevonden
kunnen worden in de transactiekosten die op de markt hoger
liggen dan binnen bedrijven.
“Technologische ontwikkelingen zorgen ervoor dat de basis
onder veel traditionele organisaties wegvalt. En dat zou zomaar ook kunnen gelden voor
advocatenkantoren.”
Rechtsfilosoof Hendrik Kaptein: “Af en
toe vertoont uw columnist zich op de
televisie, om een
breder publiek wijs te maken in
zaken van rechtspleging en al
dat daarmee samenhangt. Zo
kwam in Buitenhof van 23 september jl. de advocatuur aan
de orde. Moszkowicz lag weer
eens onder vuur en in gesprek
met Amsterdams deken Kemper werd ook de balie in het algemeen tegen het licht gehouden. De uitkomst was niet altijd
gunstig. Als gebruikelijk volgden complimenten voor ons
kranig optreden, een stoet van
klachten over advocaten en een
enkele wanklank.”
Een advocaat uit de Cariben
blogt over zijn leven dat flink
veranderde nadat zijn kantoor
curator werd van de Curaçaose
vestiging van de Amerikaanse
zakenbank die in september
2008 uitstel van betaling aanvroeg. “Tot dan was mijn leven
overzichtelijk, mijn
praktijk bestond uit
een diversiteit aan
ondernemings -en
faillissementsrecht
en zo één keer per
week met de tweemotorige
luchtvaartmaatschappij op en
neer naar ons kantoor op Bonaire voor een rolzitting. Vier
jaar later is de verscheidenheid
aan zaken vervangen door één
faillissement en de Divi Divi
vluchten naar Bonaire hebben
plaatsgemaakt voor intercontinentale KLM vluchten naar Amsterdam, New York, Londen en
Hong Kong. Een leven uit koffers, in twaalf tijdszones, maar
ook dat is het werk van een curator in de tropen…”
Rechter Dory Reiling schrijft over
bloggende rechters. “De discussie
over sociale media en rechtspraak gaat over drie heel verschillende onderwerpen: (1)
twitterende en facebookende
juryleden, (2) gebruik van sociale media door gerechten, en
(3) meer recent ook over bloggende, facebookende en twitterende rechters. Het is zaak die
goed uit elkaar te houden. In
Nederland mogen rechters
meedoen in sociale media binnen de grenzen van de gedragscodes. In het Verenigd
Koninkrijk is het sinds augustus voor rechters verboden om
bij hun uitingen te vermelden
dat ze rechter zijn. ”
Promotor duurzame rechtspleging Alexander de
Savornin Lohman
blogt naar aanleiding van het Harense Facebook-feestje. “Er is een haat/
liefde-relatie tussen misdaad
en samenleving. Misdaad heeft
betekenis voor de samenleving.
Een harde aanpak van criminelen is kortzichtig en een menselijk strafrecht getuigt van realiteitszin.” Lees verder op de site.
Zozan Aslan, die in
1998 vanuit Turkije
vluchtte, is derdejaars student rechten. Ze blogt over
vooroordelen over
‘kaaskoppen en allochtonen’.
“Is het echt waar dat advocatenkantoren liever een Jan
aannemen dan een Ahmet? Ik
ken mensen die dat beweren.
Jan heeft niet alleen zijn diploma behaald, maar ook deelgenomen aan kantoorbezoeken,
bestuurservaring opgedaan en
wellicht in het buitenland gestudeerd. Inderdaad, het is
niet altijd makkelijk om een
stage of baan te vinden. Dat
ervaar ik momenteel ook. Met
alleen een diploma kom je niet
ver: je moet je zo veel mogelijk
onderscheiden van je concurrenten.”
AMBACHTELIJK GEMAAKTE TOGA’S VOOR:
ADVOCAAT - GRIFFIER - RECHTER-PREDIKANT - HOOGLERAAR
Togamakerij G. J. Rhebergen
Togaspecialisten sinds 1894
Amsterdam
WWW.TOGAMAKERIJRHEBERGEN.NL
AMSTELDIJK 18E AMSTERDAM TEL. 020-6629514 06 41981758
nr. 11 – 2012
15
Whatever it takes!
Elk project
tijdig geleverd
Ervaren
juridisch
vertalers
Alle talen
Vaste, scherpe
tarieven
Persoonlijk
contact
JMS
Tex
jurid tser
isch v
e r t a a v ic e
drs
lbure
J.M
a
.
beëd
Ste
ur
igd v
erta
ler
u
Mgr
. C.
Ve e
113
rma
1 KJ
nlaa
Vo l e
n 58
T 0
nda
299
m
-351
F 0
851
299
-351
E i
751
nfo
@jm
W w
stex
ww
t .n l
.j m s
text
.n l
Op JMS Textservice kunt u
et zich bij ons
altijd vertrouwen. U weet
te juridische vertaling
verzekerd van een correcte
ijdstip wordt geleverd. Altijd,
die op het afgesproken tijdstip
k, al sinds 1997. Hoe onze
want afspraak is afspraak,
unt u lezen op www.jmstext.nl.
klanten dit waarderen kunt
nformatie of onze tarieven zijn
Voor spoedopdrachten, informatie
we altijd bereikbaar. Bel 0299 351 851 en binnen een
pe offerte.
uur doen we u een scherpe
Kijk op
juridischebrochure.nl
voor meer info
Uw deadline, onze zorg!
is al meer dan 30 jaar gevestigd in Echt.
Mr. H.G.M. Hilkens is specialist letselschade en als zodanig aangesloten bij de LSA. Daarnaast voert
het kantoor een algemene rechtspraktijk met bijzondere aandacht voor het personen- en familierecht en
het arbeidsrecht.
Binnen ons kantoor is ruimte voor een
ervaren advocaat/medewerker (m/v)
met bij voorkeur een eigen praktijk/netwerk, die op basis van kostendeling tot ons kantoor wil
toetreden. Overname van het kantoor in de toekomst behoort tot de mogelijkheden.
Belangstelling? Dan verzoeken wij u uw schriftelijke sollicitatie te richten aan:
y.franssen@planet.nl
Voor meer informatie: Y. Franssen, telefoon 0475 – 48 50 80
www.hilkens.nl/www.specialistletselschade.nl
Column
Recht als redder van
de westerse wereld
R
echt gaat er over of het roepen van ‘mierenneuker’
Investeringen worden alleen gedaan als je weet dat je ei-
door
naar een agent in Enschede beledigend is of niet (HR
gendomsrechten gerespecteerd worden. De rule of law
Rieme-Jan
8 mei 2012, BV 9188). Recht ziet er op of de takken van de
is in het Westen sterker dan elders, omdat rechtsregels
Tjittes
Japanse kers die over buurmans Gamma-schutting han-
hier meer gecodificeerd zijn, de rechtsbeoefenaars meer
gen, moeten worden verwijderd. Maar het recht, en vooral
gespecialiseerd zijn en de rule of law geïnstitutionali-
de gebondenheid van de overheid aan het recht (de rule of
seerd is. Voor de rule of law maakt het niet uit dat die
law, waaronder ook de erkenning van eigendomsrechten
eerst gebaseerd was op de soevereiniteit van een God-
en naleving van contracten), gaat ook dieper.
heid en later op de soevereiniteit van de democratie.
Volgens de Britse historicus Niall Ferguson (Civilization,
The West and the Rest, 2011), in Nederland beter bekend
Buitenbeentje China
als de man van Hirsi Ali, is de rule of law een van de ele-
China, de sterkste economie van de wereld, is in dat op-
menten die vanaf 1500 de suprematie van de westerse
zicht een beetje een buitenbeentje. In China bestaat de
wereld met zich heeft gebracht. Andere succeselemen-
rule of law formeel niet. De Communistische Partij
ten van het Westen zijn door andere beschavingen met
staat, evenals eerder de keizer, boven de wet. Maar uit
succes overgenomen en daarom gaat de rest van de wereld nu harder dan het Westen.
Chinezen hebben kapitalisme. Iraniërs hebben wetenschap. Russen hebben democratie. Afrikanen krijgen
langzamerhand moderne geneeskunde. In Turkije is er
een consumptiemaatschappij. Maar het Westen heeft
De rule of law als succesvol exportproduct van de westerse wereld blijkt een
drijvende kracht te zijn achter de groei
van de wereldeconomie elders
nog steeds de voordelen van instituties en de rule of law.
In China is er geen competitie in de politiek. In Iran is er
geen vrijheid van meningsuiting. In Latijns-Amerika en
eigenbelang zal de Chinese overheid niet tot enige natio-
Rusland is de rule of law twijfelachtig.
nalisatie overgaan en het vertrouwen daarin is voldoende. Zelfs een vermeende rule of law is voldoende.
Het onderspit
De rule of law als succesvol exportproduct van de wes-
Waar het Westen op alle andere fronten het onderspit
terse wereld blijkt een drijvende kracht te zijn achter de
delft, vooral ten opzichte van het Verre Oosten, verklaren
groei van de wereldeconomie elders. De westerse we-
deze instituties mogelijk waarom het Westen als be-
reld zal aan zijn eigen succes ten onder gaan. Wij funge-
schaving nog niet ten onder is gegaan. Francis Fukuya-
ren binnenkort als een tableau vivant in het openlucht-
Prof. mr.
ma (The origins of political order, 2011, p. 247) ziet het
museum dat West-Europa heet.
Rieme-Jan
ook zo: “The emergence of the modern world, including
Tjittes is
the emergence of a capitalist economy, was broadly de-
advocaat en
pendent on the prior existence of a rule of law. The ab-
partner
sence of a strong rule of law is indeed one of the princi-
cassatie bij
pal reasons why poor countries can’t achieve higher
rates of growth.”
BarentsKrans.
Reageren? info@mr-magazine.nl
nr. 11 – 2012
17
Niets is
18
nr. 11 – 2012
Interview
vanzelfsprekend
MIREILLE HILDEBRANDT OVER RECHT IN DE
GEDIGITALISEERDE WERELD
Mogelijkheden scheppen én voorwaarden stellen. Dat is de rol die het recht moet
spelen in onze gedigitaliseerde wereld, volgens rechtsfilosoof en hoogleraar
ICT & rechtstaat Mireille Hildebrandt. Een gesprek over een complex onderzoeksgebied, waar Big Brother en Kafka regelmatig om de hoek komen kijken.
door Miek Smilde foto’s Chantal Ariëns
I
n de hal van de faculteit voor natuurkunde, wiskunde
en informatica van de Radboud Universiteit Nijmegen
hangt een slinger van Foucault. Een gouden tol aan
een meterslange draad slingert langzaam heen en weer
en bewijst zo dat de aarde beweegt. Een opmerkelijke habitat voor een vrouw die ooit aan een studie antropologie begon, enige tijd in het verre buitenland verbleef, twee dochters grootbracht terwijl zij rechten studeerde en vervolgens
rechtsfilosofisch promoveerde. “Ik verbaas mij niet snel als
mensen heel anders tegen bepaalde fenomenen aankijken”,
zegt Mireille Hildebrandt op haar werkkamer op de eerste
verdieping van het moderne gebouw. “Dat is wat je leert in
de culturele antropologie. Niets is vanzelfsprekend.”
Minder rigide
Hildebrandt voelt zich als jurist allerminst ontheemd tussen
de whizzkids die hier rondlopen. Briljante studenten die zich
bezighouden met het ontwerpen en controleren van ingewikkelde computersystemen. De professor noemt het ‘een feest’
om deze jonge mensen les te geven. “Computerwetenschappers zijn minder rigide dan mensen soms denken. Als je software ontwikkelt, moet je anticiperen op wat een machine allemaal kan, hoe die ‘denkt’. Dat impliceert dat je zelf heel helder
in stappen moet kunnen redeneren. De studenten proberen
mij vaak vijf stappen voor te zijn, wat enorm stimulerend is,
ook al zijn het in eerste instantie meestal vijf stappen de verkeerde kant op. Ik geef hen eerst een introductie op het recht
en probeer met hen in gesprek te komen: wat is het verschil
tussen een regel voor een jurist en een regel voor een computer? Ik laat hen hoofdstuk vijf van The concept of law van de
rechtsfilosoof Hart lezen om het verschil tussen regulatieve en
constitutieve regels uit te leggen. En ik stel voortdurend vragen. Wat is privacy bijvoorbeeld? Dat heb ik van Hans Nieuwenhuis geleerd, de Leidse emeritus hoogleraar privaatrecht.
Hij gaf op Socratische manier les en vroeg net zo lang door
totdat studenten hun veronderstellingen onder ogen zagen.
Dat is waar je als docent naar streeft, dat mensen met wat
minder vanzelfsprekendheden een collegezaal verlaten.”
nr. 11 – 2012
19
EXPLORE OUR WORLD
2QGHUQHPHQGHDGYRFDWHQʜVFDOLVWHQ
en notarissen werken bij Norton Rose
Het kantoor van Norton Rose is zowel in Nederland als
wereldwijd groeiende. Op dit moment zijn wij ter
uitbreiding van ons kantoor op zoek naar nieuwe
medewerkers die graag een goede opleiding willen,
verantwoordelijkheid durven te nemen en over grenzen
heen durven te kijken.
Je kunt ook direct contact met
ons opnemen via
Norton Rose is een internationaal kantoor met een
sterk netwerk. Wij geven juridische adviezen aan
toonaangevende internationale ondernemingen,
ʗQDQFL­OHLQVWHOOLQJHQHQRYHUKHGHQ
Norton Rose LLP
Rembrandt Toren
Amstelplein 1
+$$PVWHUGDP
6RʗH6LPDR5HFUXLWHU
7HO
VRʗHVLPDR#QRUWRQURVHFRP
Interesse?
NR13392
Kijk voor meer informatie en
onze vacatures op
werkenbijnortonrose.nl
INTERVIEW
Hildebrandt probeert computerwetenschappers ervan te
doordringen dat technologie raakt aan fundamentele juridische beginselen als de bescherming van de persoonlijke levenssfeer en het recht op gelijke behandeling. Andersom
probeert ze juristen ervan te overtuigen dat technologie de
werkelijkheid verandert en dus ook de juridische werkelijkheid. “Technologie beïnvloedt onze identiteit en de manier
waarop de samenleving in elkaar steekt”, zegt ze. “Daar-
“ALS DOCENT STREEF JE ERNAAR DAT
MENSEN MET WAT MINDER VANZELFSPREKENDHEDEN DE COLLEGEZAAL VERLATEN”
mee komt ook de rechtstaat in zicht. We moeten zicht krijgen op de verborgen complexiteit achter de beslissystemen
die in toenemende mate onze toegang tot kennis, producten
en diensten bepalen. De oppervlakte van de technologie
wordt steeds gebruikersvriendelijker, denk aan interfaces
waardoor je allemaal informatie krijgt aangeboden. Dat is
prachtig. Maar wat daar achter schuil gaat en wie welke
beslissingen neemt op basis van de informatie die deze systemen kunnen genereren, is ondoorzichtig. Dat raakt aan
Wie is Mireille Hildebrandt?
Mireille Hildebrandt (1958) is universitair hoofddocent
rechtstheorie aan de Erasmus School of Law in Rotterdam,
senior onderzoeker bij het Center for Law Science
Technology & Society van de Vrije Universiteit Brussel en
hoogleraar Smart Environments, Data Protection and the
Rule of Law aan het institute Computing and Information
Sciences (iCIS) van de Radboud Universiteit Nijmegen. Ze
combineert fundamenteel rechtsfilosofisch onderzoek met
positiefrechtelijk onderzoek op het gebied van cybercrime,
privacy, gegevensbescherming, intellectuele eigendomsrechten en internetvrijheid.
Hildebrandt studeerde een blauwe maandag antropologie en
daarna rechten aan de Open Universiteit en de Universiteit
Leiden. Ze promoveerde in 2002 (cum laude) op het proefschrift Straf(begrip) en procesbeginsel en sprak in december
2011 haar oratie De rechtstaat in cyberspace? uit.
Onlangs werd Hildebrandt voor vier jaar aangesteld als lid
van de Raad van Advies van de Nederlandse Orde van
Advocaten. In die rol zal ze zich vooral bezighouden met
vragen rond de gevolgen van de inzet van nieuwe technologie voor de Orde.
Hildebrandt woont samen en heeft twee dochters.
fundamentele rechtsvragen over privacy, het recht op gelijke behandeling, het recht op tegenspraak. Als je niet weet
op grond waarvan je wordt beoordeeld, kun je je daar ook
niet tegen verweren.”
Snuffelen in gegevensbestanden
De focus in Hildebrandts onderzoek ligt bij de zogeheten
profiling technologie, een vorm van kunstmatige intelligentie, waarbij uit een enorme hoeveelheid data via speciale,
computationele technieken kennis wordt afgeleid. Die kennis bestaat uit patronen die alleen dankzij de rekenkracht en
de statistische inferenties van computerprogramma’s zijn te
herkennen. Op basis van die patronen kunnen conclusies
worden getrokken over een persoon: wat iemands koopgedrag is, maar ook of hij bijvoorbeeld de kans loopt om een
bepaalde ziekte te krijgen. De mogelijkheden om iemand te
duiden op grond van de triljoenen gegevens in the cloud en
op het net, zijn in principe eindeloos. Hildebrandt geeft het
voorbeeld van een man die aan een bipolaire stoornis leed.
Perioden van depressie wisselden af met perioden van manie. De man had zelf in een bepaald computerprogramma
geregistreerd welke muziek hij beluisterde op welke momenten. Uit die gegevens bleek dat een depressieve fase zich al
eerder aankondigde in zijn ‘muziekluistergedrag’. “Het is
natuurlijk erg interessant als we op basis van dit soort programma’s kunnen voorspellen of iemand ziek wordt, of iemand vegetariër wordt of wil stoppen met roken”, legt Hildebrandt uit. “Maar dat soort informatie is geld waard en
wordt verhandeld.”
Probleem is dan wie van dit soort programma’s gebruik maken en hoe diep zij in bestaande gegevensbestanden mogen
snuffelen. Stel dat je op basis van je surfgedrag op internet
bijvoorbeeld geen hypotheek, geen verzekering of geen werk
kunt krijgen, omdat algoritmische berekeningen een bepaald profiel hebben samengesteld met verhoogd risico op
wanbetaling, ziekte of zwangerschap. Het zijn precies die
vragen die Hildebrandt onder de aandacht wil brengen. “Informatietechnologie wordt ingezet om bepaalde doelen te
bereiken en daar is niets mis mee. Maar op het moment dat
die systemen een zo bepalende invloed hebben, moet je er
wel eisen aan stellen, bijvoorbeeld op het gebied van privacybescherming. Browsers waarmee mensen het internet op
gaan, zijn vaak zo ingericht dat de websites die worden bezocht allerlei gegevens kunnen opslaan, koppelen, doorzoeken en verkopen, zonder dat mensen daarvoor expliciet toestemming hebben gegeven. Vaak gebeurt dat ook door derde
partijen, waarvan mensen zich al helemaal niet bewust zijn.
De defaults in deze systemen (standaardinstellingen, red.)
zijn met andere woorden niet ingericht om grondrechten te
beschermen. Dat zou wel moeten gebeuren. Daarbij gaat het
niet alleen om toestemming. Mensen moeten kunnen achterhalen met welke afgeleide kennisprofielen ze overeenkomen
en vooral wat de gevolgen daarvan zijn. Iemand die geen
hypotheek krijgt op grond van een met kunstmatige
nr. 11 – 2012
21
argumenten om te zeggen dat de manier waarop informatie
wordt ontsloten in ieder geval auditable (controleerbaar)
moet zijn. Dat staat trouwens ook met zoveel woorden in
het nieuwe voorstel voor de EU Verordening gegevensbescherming.” Ook overheden die zich als informatiegestuurde
overheid (iOverheid) ontplooien, zouden transparantie hoog
in het vaandel moeten hebben, zegt Hildebrandt. “Ooit
vond men dat een tenlastelegging waarmee je een verdachte
voor de rechter brengt niet aan de verdachte zelf mocht
worden gegeven, omdat hij zich dan zou kunnen verdedigen. Op grond van eenzelfde redenering zou de overheid bij
fraudedetectiesystemen hun burgerprofielen geheim kunnen
houden. Dat past niet in de rechtstaat.”
Recht en administratie
intelligentie verkregen profiel, moet daar zijn vinger achter
kunnen krijgen en naar de rechter kunnen stappen als hij
daarvan schade ondervindt of als sprake is van verboden
discriminatie. Mensen moeten zicht krijgen op de manier
waarop beslissingen worden genomen en dat moet ook controleerbaar zijn. Als een bedrijf als Google feitelijk beslist
“WIE OP GROND VAN EEN MET KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE VERKREGEN PROFIEL
GEEN HYPOTHEEK KRIJGT, MOET NAAR DE
RECHTER KUNNEN STAPPEN”
wat onze toegang is tot kennis, moet transparant zijn op
grond waarvan die kennis bijvoorbeeld wordt gepersonaliseerd. In mijn oratie heb ik gezegd dat de kunstmatige intelligentie van dit soort machtige zoekmachines eigenlijk open
source zou moeten zijn, dus niet verscholen kan blijven achter het bedrijfsgeheim of het auteursrecht. Daar zal Google
niet blij mee zijn, maar dat is niet het punt. Er zijn sterke
22
nr. 11 – 2012
Bij de uitleg van haar complexe onderzoeksveld maakt Hildebrandt een duidelijk onderscheid tussen recht en administratie. “Het recht biedt een zekere mate van speling”, zegt ze.
“Recht impliceert altijd de mogelijkheid dat mensen de norm
kunnen overtreden. Als dat niet meer kan, gaat het niet meer
om recht, maar om administratie of discipline.” Technologische ontwikkelingen maken het steeds eenvoudiger om langs
administratieve weg bepaald gedrag af te dwingen. Er bestaat
bijvoorbeeld software die op basis van drie typen biometrische gedragsgegevens – het knipperen van de ogen, de verwijding van de pupillen en gapen – kan voorspellen of iemand
gevaarlijk rijgedrag gaat vertonen. Stel dat je dat inbouwt in
een slimme auto. Stapt iemand te moe in een auto en knippert hij te vaak met zijn ogen, dan kun je daar nog steeds verschillende gevolgen aan verbinden. Er kan een waarschuwing
op zijn navigator verschijnen, de auto kan uit zichzelf gas terug nemen of de auto stopt ermee (na een waarschuwing).
“Juristen moeten beseffen dat technologie kan uitnodigen tot
bepaald gedrag, maar het ook kan afdwingen. Als iedereen
wordt gedwongen zich aan de regels te houden, heb je geen
recht meer. Ik zeg niet dat het nooit verstandig is om gedrag
af te dwingen, bijvoorbeeld als het gaat om het vergroten van
de veiligheid in het verkeer. Maar dan is het van groot belang
dat het de democratische wetgever is die bepaalt welk gedrag
al dan niet technologisch wordt afgedwongen en niet een bedrijf bijvoorbeeld.”
Big Brother en Het Proces
Terug naar de overheid. Want in tegenstelling tot een aantal
jaar geleden, is ook de overheid zich op dit moment aan het
voorbereiden op het vernetwerken, verrijken en profileren
van gegevens. Hildebrandt noemt dit “zorgwekkend”. Ze
legt uit dat door het enthousiasme waarmee de overheid
allerlei systemen aan elkaar koppelt het principe van doelbinding op de helling komt te staan. “Als je binnen de
rechtstaat gegevens inzamelt voor een bepaald doel mag je
ze in beginsel niet gebruiken voor andere doelen”, zegt ze.
Dat hangt samen met het legaliteitsbeginsel: overheden
handelen op basis van bevoegdheden die de democratische
Als advocaat bij Pels Rijcken sta je regelmatig in de rechtszaal. Procederen, pleiten... het echte werk.
Dat vraagt om passie, overtuiging en vooral vakmanschap. En als je ergens het juridische vak tot in je
vingertoppen leert beheersen, dan is het bij Pels Rijcken. Dat zeggen wij, dat zegt de branche. Maar
natuurlijk moet je dit zelf ervaren. Laten we snel kennis maken. Tijdens een zitting, masterclass of
student-stage. Ga naar www.pelsrijcken.nl/jongemeesters of scan de QR-code. Tot zo.
Pels Rijcken Bron van inzicht
Alle vakmanschap
op het gebied van
ICT in huis.
Lexxyn Groep bundelt de krachten van ICT-bedrijven die zich specifiek
richten op de juridische sector. Met vaksoftware als FORTUNA, CClaw
en BigHand, maar ook met cloud computing, kantoorautomatisering,
document management, webdiensten en telefonie.
Vakmanschap begint hier: 088 - 002 84 00.
Maak een afspraak met onze specialisten of kijk op:
www.lexxyn.nl
“Ik wil niet met IT
bezig zijn. Het moet
functioneren.”
Spraakverwerking
uw werkplek
ons specialisme
alles voor elkaar
Document management
T 088 002 84 82
www.ict-concept.nl
Documentbeveiliging
Amersfoort Amsterdam Eindhoven
Joure Oosterhout Rotterdam
Meesterlijk gestructureerd!
www.dflow.nl
INTERVIEW
wetgever heeft toegekend en ingeperkt. Dat maakt het voor
burgers inzichtelijk wat ze van de overheid kunnen verwachten. “Profiling lokt gemakkelijk het omgekeerde uit,
namelijk het verzamelen en koppelen van gegevens uit heel
verschillende contexten, bijvoorbeeld in het kader van fraudedetectie. Hier komen Orwells Big Brother en Kafka’s
Proces samen. In Kafka’s wereld kunnen gegevens die zijn
opgeslagen in allerhande private en publieke databestanden
op enig moment worden gekoppeld worden met andere gegevens. De afgeleide kennis die daaruit wordt ‘gemijnd’ kan
tegen je worden gebruikt. Bedrijven zijn niet echt geïnteresseerd in Mireille Hildebrandt als uniek persoon, maar bijvoorbeeld in mijn koopgedrag. De overheid is daarentegen
wel geïnteresseerd in unieke identificatie. De overheid wil
controleren of uitkeringen aan de juiste persoon worden
toegekend, de belastingaangifte controleren, noem maar
op. De overheid heeft er met andere woorden belang bij te
weten wie wat waar en wanneer doet. En als je dat belang
gaat koppelen aan dit soort profielen slaat de schrik mij om
het hart.”
Hildebrandt noemt het voorbeeld van twee AOW’ers die samenwonen, maar officieel op twee adressen staan ingeschreven. Op basis van de gegevens over hun waterverbruik kan
de Sociale Verzekeringsbank nader onderzoek doen. “In beginsel is hier niets op tegen, want we hebben met elkaar afgesproken dat we moeten toezien op het voorkomen van
misbruik van de AOW. Mijn probleem is echter dat mensen
niet kunnen overzien waar de overheid allemaal in kan kijken en hoe ze door geautomatiseerde detectiesystemen worden ‘uitgelezen’. Dat kan een Kafkaeske ervaring worden.
Bovendien neigt zo’n controle natuurlijk wel een beetje naar
een totalitair systeem, een Big Brother. Ik ben geen doemdenker en ik geloof niet dat de overheid te kwader trouw is
bij het verwerken van onze persoonsgegevens, maar het uitgangspunt van de rechtstaat is dat de burger beschermd
wordt en dat de overheid transparant is. Het gebruik van
dit soort technieken zet die verhouding op zijn kop. Willen
wij wonen in een wereld waarin op allerlei manieren steeds
in de gaten wordt gehouden of je de boel niet zit te flessen?
Daarover moet de discussie wel gaan.”
Software met rechtspersoonlijkheid
Juristen hebben daarbij een speciale taak, vindt Hildebrandt. Zoals de antropologie inzicht geeft in de informele
structuren van een samenleving, zo legt het recht immers de
formele structuren bloot. “Het recht heeft rechtsgevolgen en
die kunnen keihard zijn: iemand wordt naar de gevangenis
gestuurd, iemand gaat failliet. Tegelijk bepaalt het recht
wanneer die rechtsgevolgen zich voordoen en wie daarover
beslist. Het recht is daarmee zowel instrumenteel als rechtsbeschermend. Het creëert de mogelijkheid om te straffen én
de voorwaarden waaronder dat mag. Deze rol moet het
recht ook spelen in onze gedigitaliseerde wereld. Mogelijkheden scheppen én voorwaarden stellen.”
Dat levert allemaal nieuwe rechtsvragen op, voor de
rechtsfilosofie, maar ook voor de rechtspraktijk. “We moeten het veel meer hebben over de gevolgen die technologie
kan hebben”, benadrukt Hildebrandt. “Het interessante
van zogenaamde ‘slimme’ technologie is dat die redelijk
onvoorspelbaar is. Technieken als machinaal leren maken
het mogelijk dat computersystemen zelf nieuwe oplossingen ‘bedenken’ op basis van de feedback die ze krijgen. Je
investeert in die technologie omdat die oplossingen genereert die je zelf niet had kunnen bedenken. De vraag is echter wie er dan aansprakelijk is voor de eventuele schade
die eruit voortkomt. Is dat de producent, de verkoper, de
gebruiker, de ontwerper? Stel je voor dat we productaansprakelijkheid voor dit soort slimme software gaan afspreken. Dan kan het zijn dat niemand ze meer in de markt
durft te zetten. De vraag is of je zulke risico’s überhaupt
kunt verzekeren.”
“WE MOETEN NADENKEN OVER DE
RECHTSSUBJECTIVITEIT VAN MACHINES”
Een nog grotere uitdaging ligt bij de potentiële rechtspersoonlijkheid van kunstmatige agenten (softwareprogramma’s). Hildebrandt sluit niet uit dat het ooit zover komt.
“Softwareprogramma’s zullen een zekere autonomie gaan
ontwikkelen, daarvan ben ik overtuigd. In theorie zouden ze
dan ook aansprakelijk gesteld kunnen worden. We moeten
met andere woorden nadenken over de rechtssubjectiviteit
van machines. Vaak wordt geredeneerd dat de mens een
rechtssubject is en dat de rechtspersoonlijkheid van stichtingen, verenigingen en bedrijven daarvan is afgeleid. Maar
misschien is het beter om te zeggen dat het objectieve recht
bepaalt wie of wat er rechtspersoonlijkheid heeft en dat verandert voortdurend. Vrouwen en slaven hadden vroeger
geen rechtspersoonlijkheid. Er is een tijd geweest dat dieren
strafrechtelijk aansprakelijk werden gesteld. Rechtssubjectiviteit is dus geen natuurlijke eigenschap van mensen, maar
een kunstmatige constructie. Wat overigens niet betekent
dat het niet echt is. An artificial lake is not an imaginary
lake, scheef de Amerikaanse filosoof John Dewey in een artikel over rechtssubjectiviteit. Zo is het ook met een computersysteem dat zich gedraagt als een agent en in mijn opdracht aankopen doet. Vanaf het moment dat een systeem
zelfstandig beslissingen neemt die ik niet meer in voldoende
detail kan overzien, kan het nuttig zijn om zulke systemen
bijvoorbeeld te certificeren en de mogelijkheid te openen
van civiele aansprakelijkheid. Ik zeg niet dat het moet. Maar
we moeten er wel over nadenken.”
nr. 11 – 2012
25
SPARKSTUDIO/SHUTTERSTOCK.COM
Niet
26
MEDIATION EN RECHTSPRAAK:
DE STAND VAN ZAKEN
nr. 11 – 2012
Mediation
voor watjes
Het heeft jaren geduurd, maar nu lijkt mediation zich een vaste positie in het
Nederlandse rechtssysteem te verwerven. Nog steeds wordt maar één procent van de in aanmerking komende rechtszaken opgelost via mediation,
maar de voorstanders zijn onvermoeibaar. Mediation werkt. Niet alleen in het
familierecht, maar ook in strafzaken en faillissementen.
door Henriette van Wermeskerken
“T
oen ik nog advocaat was trad ik eens op
voor een grote Nederlandse verzekeraar.
Op de zitting, in Londen, beval de rechter
partijen aan om te proberen er via mediation uit te komen. Nu hadden we al van alles geprobeerd in
het voortraject, maar de druk van de rechter was zwaar.
Dus we vonden dat we eraan moesten geloven. Opnieuw
vlogen we naar Londen, naar een mediator die tevens barrister was. Daar werd de zaak binnen een dag opgelost, tot
grote tevredenheid van alle partijen en hun advocaten. Dit
voorval opende mij de ogen”, vertelt Bart Neervoort, die na
dertig jaar advocatuur zijn toga aan de wilgen hing. Nu legt
hij zich helemaal op mediation toe. Hij volgde zijn opleiding
tot mediator begin deze eeuw in Londen, het internationale
zakencentrum waar mediation een grotere vlucht heeft genomen dan in Nederland.
Waarom lijkt de tijd er nu ook in Nederland rijp voor? “De
zakelijke cliënt is mondiger geworden en als hij ook internationaal opereert heeft hij met mediation te maken in het
buitenland. In de Angelsaksische wereld is het de afgelopen
vijftien jaar enorm toegenomen. Advocatenkantoren hadden
vroeger een afdeling Litigation, nu heet dat Dispute Resolution.” Een andere factor volgens Neervoort: advocaten zijn
minder sceptisch dan voorheen, omdat ze het succes van de
methode beginnen te zien. Verder zijn er steeds meer gespecialiseerde mediators, en daar heeft de markt behoefte aan. “Toch
vinden veel advocaten mediation nog steeds iets voor watjes.”
Zelfredzaamheid
“Wat is nu vijftien jaar?”, zegt Nicolien Verkleij, senior
rechter in Den Haag en voorzitter van de Expertgroep
Maatwerk Conflictoplossing (zie kader op pagina 28). “Zo
lang zijn we er ongeveer mee bezig. De rechtspraak bestaat
al tweehonderd jaar. Ik ben optimistisch gestemd. De meeste
mensen vinden het plezierig om hun eigen problemen op te
lossen. Mediation is in wezen niets anders dan een goed gesprek, onder leiding van een derde, en dat is wat verstandige
mensen doen als er een probleem is. Ook in het zakenleven.” Verkleij ziet onbekendheid met het fenomeen als een
factor voor de langzame opkomst van mediation. “Wel zijn
steeds meer mediationvaardigheden de zittingszaal binnengekomen, zoals veel vragen stellen, positief herformuleren,
kijken naar waar het partijen nu werkelijk om gaat.”
Volgens Verkleij zijn advocaten nog vaak geneigd het gevecht aan te gaan. “Helaas zie ik dat niet alle advocaten in
staat zijn de werkelijke belangen van hun cliënt te achterhalen, het conflict te de-escaleren en de beste oplossingsmethode voor hun cliënt na te streven. Conflictdiagnose en mediation zouden in de opleiding voor advocaten, zowel in de
initiële als de permanente educatie, een vaste rol moeten
hebben. Voor rechters is dat al het geval.”
Advocaten zijn traditioneel vooral getraind in het bedenken
van argumenten. Dat biedt niet altijd de beste weg naar een
oplossing. En wat te denken van het financiële aspect? Voor
sommigen betekent ADR eerder Alarming Drop in Revenue-
nr. 11 – 2012
27
dan Alternative Dispute Resolution. Hoe sneller het proces
verloopt, hoe minder uren werk. Voor advocaten die zelf
(ook) als mediator optreden geldt dat het uurtarief vaak lager is. Bovendien is leverage, het hefboomeffect op het
winstaandeel van partners door het werk van junioren,
moeilijk denkbaar bij mediation. Het vak is erg persoonsgebonden.
Jolien Boeding-Polée, sinds zes jaar mediationfunctionaris
bij de Rechtbank Amsterdam, denkt dat mediation langzaam van de grond komt omdat het een bepaalde houding
van de deelnemers vraagt: zelfredzaamheid, het willen nemen van verantwoordelijkheid. “Als je niet inziet dat je
zelf ook onderdeel van het probleem bent en als je niet
wilt meewerken aan een oplossing, dan werkt mediation
niet. Men vindt soms dat men vooral rechten heeft, en weinig plichten. En ook dat een ander, zoals de overheid, de
problemen maar moet oplossen. De laatste tijd zie ik vaker
initiatieven waar de verantwoordelijkheid juist weer bij
burgers komt te liggen.”
Oproepbaar
In het familierecht is mediation het meest ingeburgerd. Ook
van de zaken die binnen de rechtbank naar mediation worden verwezen is een groot deel familierecht. In Amsterdam
gaat het om ruim de helft van het aantal verwijzingen, vertelt Boeding-Polée. “Een deel daarvan komt in een mediationtraject terecht via een schriftelijk aanbod dat mensen krijgen als ze een verzoekschrift, tot echtscheiding of een
omgangsregeling bijvoorbeeld, indienen. Als de andere partij het formulier niet indient nemen wij zelf contact met die
partij op. Dat leidt tot geslaagde mediations, zelfs als men-
MEDIATION KAN ZOWEL VOOR ALS
Mediation naast Rechtspraak
In 2000 werd het Landelijk Bureau Mediation naast
NA DE FAILLISSEMENTSUITSPRAAK
Rechtspraak opgericht. Daarmee kwam een eind aan een
PLAATSVINDEN
pioniersfase, waarin in mediation geïnteresseerde rechters
partijen op de mogelijkheid van mediation wezen als daar
aanleiding voor was. Het Landelijk Bureau bestond tien jaar,
onder de bezielende leiding van (inmiddels oud-)rechter en
mediator Machteld Pel. Sinds 2007 hebben alle rechtbanken
en gerechtshoven een verwijsvoorziening voor mediation –
een of meer mediationfunctionarissen – in huis.
In 2010 is een aantal taken van het Landelijk Bureau overgenomen door de Expertgroep Maatwerk Conflictoplossing.
De Expertgroep bestaat uit rechters en raadsheren, onder
voorzitterschap van Nicolien Verkleij, senior rechter in de
Rechtbank Den Haag, NMI-mediator en trainer. Twee parttime stafmedewerkers, ondergebracht bij de Raad voor de
Rechtspraak, ondersteunen de Expertgroep. Het woord
‘mediation’ komt in de naam van de Expertgroep niet voor.
Verkleij: “Wij ondersteunen de verwijsvoorzieningen voor
mediation, maar we zien onze taak ruimer. Het gaat om
twee vragen: welk soort conflict is er, en welke methode van
conflictoplossing past daar het beste bij? Wij streven procedurele rechtvaardigheid na. Daarmee bedoel ik dat als
mensen een rechtvaardige behandeling ervaren, zij de uit-
sen al eerder in mediation zijn geweest. Een andere weg is
via de zitting, waar de rechter mediation kan voorstellen.”
Boeding-Polée is als mediationfunctionaris altijd oproepbaar. Stelt de rechter mediation voor, dan komt zij direct
naar de zittingszaal en neemt de mensen met hun advocaten
mee naar de mediationkamer, om uitleg te geven en het proces in gang te zetten. “Wij zijn er verantwoordelijk voor dat
de mediation zo goed mogelijk van start gaat. Ook doen we
desgewenst een voorstel voor een mediator. Meestal geef ik
partijen dan vijf namen, waaruit zij er ieder drie kiezen.
Soms neemt de rechter al een begin van een beslissing, en
werken partijen dat in mediation nader uit. Dat blijkt goed
te werken. Als partijen volledige overeenstemming bereiken
neemt de rechtbank die overeenkomst op in de beschikking
en dan is de zaak daarmee afgedaan. Lukt dat niet, of komen ze tot deelafspraken, dan wordt de zitting voortgezet.
Onze rechtbank verwijst per jaar in totaal zo’n 275 zaken
naar mediation.”
komst van een procedure beter accepteren. Bewaak de
balans tussen partijen, zorg dat ze zich echt gehoord weten.
Faillissementen
Dat bevordert het maatschappelijke vertrouwen in de recht-
De afgelopen jaren is her en der in het land geëxperimenteerd met mediation, maar het succes stond of viel vaak met
de actieve betrokkenheid van een paar enthousiaste trekkers
van zo’n project. Nu is de tijd rijp voor meer gestructureerde pilots, afgesloten met een wetenschappelijk verantwoorde evaluatie, zodat de opgedane kennis en expertise bewaard blijft en elders kan worden gebruikt.
In Amsterdam loopt sinds deze zomer een pilot mediation in
faillissementen, een idee van mediator Bart Neervoort en
spraak. Rechters kunnen in samenspraak met partijen verwijzen naar mediation of zaken schikken en soms is gewoon
een uitspraak nodig. We willen niemand mediation opdringen. Interessant om te zien is dat in de loop van de jaren
steeds meer mediationaspecten de zittingszaal zijn binnengekomen, of het nu zo wordt genoemd of niet. Belangen
worden belangrijker dan standpunten.”
28
nr. 11 – 2012
www.kienhuishoving.nl
Tijd voor een andere baan?
Schaatsen met je kinderen op de ijsbaan in Enschede - Yvonne Nijhuis (advocaat bij KienhuisHoving)
QUA WERK VERANDERT ER WEINIG.
ONZE GROEIPOTENTIE GEEFT SPECIALISTEN ALLE RUIMTE.
ENSCHEDE - OLDENZAAL
PANTHEON 25 POSTBUS 109 7500 AC ENSCHEDE TEL. (053) 480 42 00
Go East!
PG Penn-te Strake: grotere rol voor mediation in strafrecht
Mediation verdient een grotere plaats in het strafrecht, zei
zwaardere delicten dejuridiseren niet mogelijk acht, sluit
Annemarie Penn-te Strake, lid van het College van procu-
zij niet uit dat mediation daar parallel aan het strafproces
“XXX
XX oktober
XXX” het eerste exemreurs-generaal, toen
zij begin
gaat lopen. “Mediation geeft inspiratie en hoop”, zei Penn-
plaar in ontvangst nam van Mediation in strafzaken door
te Strake. “Het zou prachtig zijn als mediation de recidive
Janny Dierx e.a. De auteurs brengen in kaart wat er in
zou terugbrengen.”
andere landen gebeurt op dit gebied en bepleiten een goed
Na de aanbieding van het boek vond een discussie plaats
doordachte en stevige mediationpraktijk in de Nederlandse
onder leiding van hoogleraar rechtssociologie Dorien
strafrechtspleging. Het is het eerste handboek over dit
Pessers (Vrije Universiteit). De panelleden, onder wie een
onderwerp in Nederland. Penn-te Strake ziet mogelijkhe-
vertegenwoordiger van de reclassering en twee advocaten,
den voor een ruimere inzet van mediation. Hoewel zij bij
toonden zich voorstander van mediation in het strafrecht.
rechter-commissaris Christine Degenaar. Er is een protocol
opgesteld, de curatoren werden geïnformeerd en BoedingPolée zocht een groepje mediators met de juiste ervaring in
faillissementen. Dit heeft ertoe geleid dat er nu elf verwijzingen zijn geweest, waarvan er vier zijn afgerond, allemaal
geslaagd. Mediation kan zowel voor als na de faillissementsuitspraak plaatsvinden. Partijen zijn de schuldeisers
en degene wiens faillissement is aangevraagd of de curator.
Boeding-Polée geeft een voorbeeld: “Een bedrijf met drie
eigenaren kreeg door de economische crisis steeds minder te
doen. De drie eigenaren begonnen ieder eigen activiteiten en
raakten met elkaar in conflict over klanten, afzetgebieden en vorderingen. Twee van hen vroegen het faillissement van de derde aan. De rechter stelde mediation voor: was het niet verstandiger, ook
gezien de belangen voor de toekomst, om de
oorspronkelijke onderneming onder leiding van een kundige mediator samen te ontvlechten? De eigenaren waren
kwaad op elkaar, maar zagen het belang hiervan omdat ze
ieder op hun eigen weg verder wilden. Ze wilden een snelle
en definitieve oplossing voor hun conflicten. Binnen een
week zaten ze bij de mediator. De mediator maakt onderscheid tussen de emotionele en inhoudelijke aspecten en
helpt de blocking issues te vinden.Vaak is men er in dit
soort zaken na twee of drie bijeenkomsten uit.”
Mediation wordt ook ingezet ná de faillissementsuitspraak,
voor conflicten die de curator met diverse betrokkenen onder wie de failliet kan krijgen. “Er zijn verschillende zaken,
ook al voordat deze pilot van start ging, die volledig via
mediation zijn afgewikkeld, tot en met het akkoord”, zegt
Boeding-Polée. “Daarvoor heeft de curator toestemming
van de rechter-commissaris nodig. De rechter toetst de overeenkomst tussen de curator en de schuldeisers.”
De pilot zal naar verwachting een jaar lopen, totdat er zo’n
twintig zaken zijn behandeld. Elke afgesloten zaak wordt
anoniem beschreven en geëvalueerd. Boeding-Polée: “In
deze beginfase is het vooral belangrijk dat zichtbaar
wordt dat mediation ook in faillissementen goed werkt.”
Strafzaken
Vorig jaar liep bij de Amsterdamse rechtbank een succesvolle pilot mediation in strafzaken. In 26 zaken stemden beide
partijen in met een mediationtraject. Dit project was aanleiding voor het Landelijk Overleg Voorzitters Strafsectoren
om, in samenwerking met het Openbaar Ministerie, vervolgprojecten in vijf arrondissementen, waaronder Amsterdam, te initiëren. De Raad voor de rechtspraak en het Parket-Generaal hebben zich hierachter geschaard.
Anne Martien van der Does, senior rechter in Amsterdam,
lid van de Expertgroep Maatwerk Conflictoplossing en coordinator van de pilots: ”Toen mediation naast rechtspraak
eind jaren negentig van start ging is er bewust voor gekozen
het strafrecht erbuiten te laten. Men zag problemen rond de
30
nr. 11 – 2012
MEDIATION
vertrouwelijkheid, was bang voor secundaire victimisatie
van het slachtoffer en wist niet hoe mediation te rijmen was
met de taak van de maatschappij om verdachten te vervolgen en te berechten. Maar toen de verwijsvoorziening tien
jaar bestond was de tijd er rijp voor. Onder meer Geert Corstens, president van de Hoge Raad, toonde zich toen een
voorstander. Sinds januari van dit jaar is het Openbaar Ministerie wettelijk verplicht, door art. 51h Strafvordering, om
herstelbemiddeling te bevorderen.”
“HET SLACHTOFFER MOET VOLKOMEN VRIJ
ZIJN OM AL DAN NIET MEE TE WERKEN”
Mediation kan in beginsel in elke soort strafzaak plaatsvinden, mits de verdachte niet ontkent. Ook bij ernstige delicten en zelfs met gedetineerde verdachten. In Amsterdam gebeurt dat ook. De mediators – een geselecteerde groep
mediators, die nog een extra opleiding hebben gevolgd –
spreken eerst met verdachte en slachtoffer afzonderlijk (caucus), aan de hand van gestructureerde vragen. De vrijwilligheid van zowel verdachte als slachtoffer staat voorop. De
uitkomsten van de mediation worden meegenomen in het
strafproces. In de pilot van vorig jaar bleek dat in 70 procent van de strafzaken na geslaagde mediations geen straf
werd opgelegd. De zaak werd al dan niet voorwaardelijk
geseponeerd. Of, als er wel een zitting kwam, werd de verdachte bijvoorbeeld schuldig verklaard zonder strafoplegging. Boeding-Polée: “In de eerste pilot ging het vooral om
de vraag: wat is het effect van mediation op het vervolg in
de strafprocedure? Want in beginsel ging de strafzaak door.
In de volgende pilot gaan we ook kijken wat een tweede beoordeling door het OM, na de mediation, voor effect heeft.
Naar verwachting zal het OM veel zaken kunnen afdoen
via een sepot, al dan niet voorwaardelijk. Maar de mogelijkheid van strafvervolging blijft naast mediation bestaan,
daarom is mediation ook geschikt voor ernstiger delicten.”
Vrijwilligheid
Er zijn ook kritische geluiden. Wordt er niet te veel druk uitgeoefend op het slachtoffer om mee te werken? In hoeverre
is de medewerking van een verdachte vrijwillig, gezien de
gevolgen voor de strafzaak? Hoe is inbreng van de resultaten in het strafproces te rijmen met de vertrouwelijkheid,
die eigen aan mediation is? Van der Does stelt dat juist in
de vervolgpilots onderzocht wordt hoe het slachtoffer het
best benaderd kan worden om de vrijwilligheid te waarborgen. “Het slachtoffer moet volkomen vrij zijn om al dan
niet mee te werken, zonder dat te hoeven motiveren. De
vrijwilligheid bij de verdachte moet op soortgelijke manier
worden gewaarborgd. Een verdachte kan nooit kiezen tussen mediation of strafvervolging. Het Openbaar Ministerie
blijft degene die beslist over vervolging.”
Van vertrouwelijkheid kunnen beide partijen zoals in elke
mediation verzekerd zijn, aldus Van der Does, omdat geheimhouding aan het begin wordt afgesproken en de uitkomst van de mediation, via de vaststellingsovereenkomst,
pas aan het strafdossier wordt toegevoegd als beide partijen
daarmee instemmen. Van der Does verwacht dat de vervolgpilots in meerdere arrondissementen volgend jaar van start
kunnen gaan en in de eerste helft van 2014 worden geëvalueerd door een wetenschappelijk onderzoeksinstituut.
Sinaasappel
Partijen kunnen in mediation allebei veel winnen en mediation is toepasbaar in meerdere rechtsgebieden. Dat besef
dringt steeds meer door in brede kring.
De essentie, en daarmee het nut, van mediation wordt mooi
geïllustreerd met het verhaal van de sinaasappel, een bekend
voorbeeld dat mediator Neervoort ook op zijn website gebruikt. “Twee kinderen vechten om een sinaasappel. Wat
blijkt: het ene kind wil de sinaasappel hebben om het
vruchtvlees op te eten, het andere kind wil de schil hebben
om een ‘gebit’ van te snijden. Hun standpunten staan lijnrecht tegenover elkaar, maar hun achterliggende belangen
zijn volmaakt verenigbaar. Naar díe oplossing voor een geschil zoek je met mediation.”
Wij spraken met, v.l.n.r.:
ä-ROLHQ%RHGLQJ3RO«HPHGLDWLRQIXQFWLRQDULV
5HFKWEDQN$PVWHUGDP
ä$QQH0DUWLHQYDQGHU'RHVVHQLRUUHFKWHU
5HFKWEDQN$PVWHUGDP
ä%DUW1HHUYRRUWPHGLDWRUDUELWHUHQELQGHQG
DGYLVHXU
ä1LFROLHQ9HUNOHLMVHQLRUUHFKWHU5HFKWEDQN
'HQ+DDJHQYRRU]LWWHU([SHUWJURHS0DDWZHUN
&RQćLFWRSORVVLQJ
nr. 11 – 2012
31
Vergeet niet je stap te maken!
DPA Legal voor Advocaten en Bedrijfsjuristen
$IHQWRHYDQEDDQYHUZLVVHOHQPDDNWJHOXNNLJHU9DQWLMGWRWWLMGHHQQLHXZHRPJHYLQJPHWQLHXZHZHUN]DDPKHGHQJHHƮ
aanzienlijk meer voldoening en zelfvertrouwen. Inkomen en beroepsstatus nemen bovendien aantoonbaar toe. DPA Legal helpt
jou je juridische carrière vorm te geven. Wij kennen het juridische landschap als geen ander en kunnen jouw wensen en
EHKRHƮHQLQYHUVFKLOOHQGHIDVHQYDQMHOHYHQFRQFUHHWLQNDDUWbrengen.
Overstappen binnen de advocatuur, naar het bedrijfsleven of juist weer terug naar de advocatuur? Zoveel juristen en bedrijven;
zoveel wensen. Per individu en per levensfase YHUDQGHUWGHEHKRHƮHQDDUZHUN Om die EHKRHƮH te vervullen is meer nodig dan
een simpele match tussen een CV en een vacature. Door onze aanpak, kennis, ervaring en ons uitgebreide netwerk kunnen we
nét iets verder kijken en een stapje verder gaan. En dat werkt in het voordeel van onze kandidaten én opdrachtgevers.
Neem contact met ons op voor nadere informatie of een oriënterend gesprek. We vertellen je graag meer over onze aanpak.
Als zelfstandige business unit van DPA Group richt DPA Legal zich op de arbeidsmarkt voor
juristen met minimaal vier jaar relevante ervaring opgedaan in het bedrijfsleven of de
advocatuur. We vervullen tijdelijke en vaste posities voor de advocatuur en in het bedrijfsleven.
DPA Legal Parklaan 48 1405 Bussum T +31 (0)35 625 05 05 jurist@dpa.nl www.dpalegal.nl
34 NIEUWS
39 COLUMN GROEINU!
BEZIELING VANUIT
INNERLIJKE STILTE
41 NOMINATIES
GOUDEN TOGA, BEF &
SLEUTEL
46 RONDETAFEL
BEDRIJFSJURISTEN
54 JONGEBALIEPAGINA’S
FOTO’S EN BALIEBINK
56 BEDRIJFSJURISTENKATERN
IK EN MIJN BEDRIJFSJURIST, COLUMNS,
NIEUWS, INHOUSE
ä NIEUWE HOLLA APP
ä KIENHUISHOVING ONDER
ÉÉN DAK
ä DAMSTÉ START
ADVOCOEUR
ä APP VOOR DE ORDE
ä ARBEIDSTHERMOMETER:
ALEXANDER VAN HUSSEN
(BRUNEL)
ä DIRKZWAGER WERKT
MET BIGHAND
ä PERSONALIA
vacatures november 2012
ARAG
BAKER & MCKENZIE
BANNING
BOEKEL DE NERÉE
BRUNEL NEDERLAND
DPA LEGAL
EKELMANS & MEIJER ADVOCATEN
HILKENS ADVOCATEN
HOLLA ADVOCATEN
KIENHUISHOVING ADVOCATEN EN NOTARISSEN
LINKLATERS LLP
LOYENS & LOEFF
NORTON ROSE LLP
NYSINGH ADVOCATEN-NOTARISSEN
ONDERNEMENDE JURISTEN
PELS RIJCKEN & DROOGLEEVER FORTUIJN
PLOUM LODDER PRINCEN
ROBERT WALTERS
SPIGT LITIGATORS
USG JURISTEN
VOXIUS
nr. 11 – 2012
58
36
COVER 2
COVER 3
60
32
68
16
14
29
4
52
20
38
44-45
23
65
57
8
81
COVER 4
33
Beter werk
Een broodje eten via de
Holla app
Snellere spraakverwerking
voor Dirkzwager
olla Advocaten heeft voor
haar cliënten, relaties en
geïnteresseerden de Holla
app ontwikkeld. Via deze app
heeft men met één klik op de
knop alle gegevens van zijn of
haar advocaat bij de hand.
Wanneer gebruikers beschikken over een unieke inlogcode, biedt de applicatie ook
andere mogelijkheden. Zo
kan een afspraak ingepland
worden om met een advocaat
‘een broodje te eten’.
Bestuursvoorzitter Maarten
Letschert licht deze mogelijkheid toe: “Ook als er niet direct
een juridisch vraagstuk is willen we graag weten wat de
cliënt bezighoudt. Als je dat
weet kun je vroeg in het proces
inspringen en daarmee eerder
D
irkzwager advocaten &
notarissen gaat de
spraakverwerkingssoftware
en mobiliteits-apps van
BigHand gebruiken om flexi-
H
sturen en adviseren zodat
uiteindelijk kostbare problemen kunnen worden voorkomen.”
Personalia
Biesen Boesveld en Boekel De Nereé. Ook
heeft zij gewerkt als senior legal consultant bij AT Osborne Legal B.V.
Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn advocaten en notarissen in Den Haag heeft de
sectie Ondernemingsrecht versterkt met
de komst van Christian van Megchelen. Hij
is specialist op het gebied van fusies en
overnames en heeft ruime ervaring in de
energiesector, evenals in de TMT-, industrie- en financiële sectoren. Voor zijn overstap naar Pels Rijcken was hij werkzaam
bij Stibbe. (Zie ook pagina 37)
Saskia Akkerman-Snijder is
per 1 oktober in dienst getreden bij Lexsigma Advocaten te
Amsterdam. Akkerman versterkt de snelgroeiende arbeidsrechtsectie van het kantoor. Zij begon
in 2006 als advocaat en was daarna als bedrijfsjurist bij ABN AMRO werkzaam.
Advocaten- en notariskantoor AKD heeft
Jelle Otten per 1 augustus tot partner benoemd. Advocaat Otten versterkt de praktijkgroep Bouw & Vastgoed bij AKD Amsterdam. Hij is gespecialiseerd in
bouwrecht, gebouw- en gebiedsontwikkeling alsmede arbitragerecht, op welke gebieden hij een advies- en procespraktijk
heeft. Bij de verdere ontwikkeling van de
vastgoedpraktijk van AKD zal Otten leiding
geven aan de sectorgroep Woningcorporaties en zich onder meer richten op de integrale dienstverlening aan deze sector. (Zie
ook pagina 37)
Anita Nijboer is per 1 september als senior-medewerker in dienst getreden bij
Ekelmans & Meijer Advocaten
in Den Haag. Zij gaat bij Ekelmans & Meijer de bestuursrechtsectie verder opbouwen. Nijboer was
eerder bestuursrechtadvocaat bij Van den
34
nr. 11 – 2012
beler, mobieler en efficiënter
te kunnen werken.
De spraakverwerkingssoftware van BigHand stelt zowel
advocaten als ondersteunend
personeel in staat om op elke
locatie hun werk te doen,
waardoor documenten sneller
kunnen worden geproduceerd.
De mobiliteits-app van BigHand maakt het advocaten bij
Dirkzwager mogelijk om vanaf
elke gewenste locatie te
dicteren via hun iPhone of
BlackBerry en deze dictaten
direct voor transcriptie te verzenden. Het ondersteunende
personeel kan meteen na de
opname aan een dictaat gaan
werken en hoeft niet meer te
wachten totdat de tapes bij
hen worden bezorgd.
Maasdam Broers Fischer
Advocaten in Rijswijk. Zij is
gespecialiseerd in het (Europese) aanbestedingsrecht
en staatssteunrecht en staat
hierin zowel (semi-) overheden als ondernemingen bij. Stellingwerff Beintema was
hiervoor meer dan elf jaar werkzaam bij
Loyens&Loeff.
Hanneke Spath is met ingang
van 1 september benoemd tot
hoogleraar burgerlijk recht
aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Radboud
Universiteit Nijmegen. In 2010
werd Spath benoemd tot universitair docent en in 2011 tot universitair hoofddocent
bij de sectie burgerlijk recht. Zij is verder
onder meer rechter-plaatsvervanger bij de
Rechtbank Arnhem.
Anne Hakvoort is per 1 september over gestapt van NautaDutilh naar de Amsterdamse vestiging van Eversheds
Faasen. Zij versterkt daar het
Banking & Finance team. Bij
NautaDutilh heeft Hakvoort ruime ervaring opgedaan in equity en debt kapitaalmarkttransacties, securitisaties en complexe transacties in financiële producten.
Hakvoort heeft tevens ervaring in de financiële procespraktijk en financiële herstructureringen.
Saskia van den Honert is per
24 september het arbeidsrechtteam van Eversheds Faasen in Amsterdam komen versterken. Van den Honert is
afkomstig van Clifford Chance, waar zij
vier jaar heeft gewerkt. Ze heeft ervaring
met internationale kwesties en M&A gerelateerd werk, en zal zich bezighouden met
alle overige aspecten van het arbeids- en
medezeggenschapsrecht.
Per 1 oktober heeft Anke Stellingwerff
Beintema zich als partner aangesloten bij
Op 1 september is Klaas Soellaart (49;
foto) als operationeel directeur en lid van
Het dagelijks bestuur
van het Rotterdamse
advocatenkantoor Kneppelhout & Korthals Advocaten is per 1 oktober
versterkt met Arnold
Birkhoff (rechts op de foto) als tweede bestuurder naast Marc Padberg. Birkhoff is
sinds 2001 aan het kantoor verbonden.
Beter werk
KienhuisHoving onder één dak
e medewerkers van de Oldenzaalse
vestiging van KienhuisHoving advocaten en notarissen zijn per 1 oktober verhuisd naar de vestiging in Enschede. De
notarissen Henry van Halen en Rob Mollema en hun medewerkers oefenen nu hun
D
praktijk uit vanuit Enschede. Bestuursvoorzitter Norbert Haas: “Het werken onder één dak bevordert de onderlinge samenwerking. Wij zijn blij met de komst van
deze collega’s uit Oldenzaal. De dienstverlening aan onze cliënten in Oldenzaal zal
Pleit 2012: kennisdag ICT
onderdag 4 oktober stond
De Fabrique in Utrecht in
het teken van PLEIT2012, de
kennisdag over ICT voor de juridische praktijk. Op het evenement kwamen zo’n 250 belangstellenden af.
Een groot aantal thema’s op
ICT-gebied kwam aan bod. Tijdens de ontbijtsessie en centrale sessies spraken verschillende sprekers over de actuele
ontwikkelingen en problemen
op ICT-gebied, en de juridische
D
kant van ICT. Vervolgens werd
een compleet programma
aangeboden met in totaal zestien parallelsessies.
De organisatie heeft besloten
om PLEIT een vervolg te geven
in 2013. Geïnteresseerden kunnen zich hier via de site www.
pleit.nl voor inschrijven. Hier
zijn tevens de presentaties en
beeldmateriaal te vinden van
PLEIT2012. Als hoofdsponsor
draagt de Lexxyn Groep bij aan
deze kennisdag.
het dagelijks bestuur aangesteld bij Groenewegen en
Partners Gerechtsdeurwaarders. Ondersteund door Michaël Brouwer als manager
van de deurwaardersdivisie en
Jemuël Wilkes, die per 1 oktober als manager vestigingen werd aangesteld zullen
zij invulling geven aan de verdere kwalitatieve en kwantitatieve ontwikkeling van de
operationele organisatie van Groenewegen
en Partners.
Jan-Willem Kolenbrander is
het ondernemingsrechtteam
van het Leidse De Clercq Advocaten Notarissen komen
versterken. Kolenbrander
was jarenlang werkzaam op
het in franchising gespecialiseerde advocatenkantoor Ludwig & Van Dam Advocaten en kent daardoor de kansen en problemen die zich kunnen voordoen bij
franchising.
Jan-Jaap Groeneveld is aangetrokken als
partner voor Le Tableau B.V. Daar zal hij
zich richten op interim en vaste plaatsingen voor advocaten, notarissen en bedrijfsjuristen. Groeneveld werkte eerder
bij NautaDutilh, Houthoff Buruma en laatstelijk bij Legal Intelligence als consultant
business development. (Zie ook pagina 37)
Sinds september is Carel Adriaansens
(65) als of counsel verbonden aan Stijl
advocaten te Amsterdam. Adriaansens is
op dezelfde wijze en door dezelfde contactpersonen blijven plaatsvinden.”
Het kantoor in Enschede wordt uitgebreid
met een extra vleugel. De verwachting is dat
met de aanbouw een aanvang kan worden
gemaakt in de loop van volgend jaar.
Hoeveel leest u?
Meer bereiken in minder tijd
Online Cursus Snellezen.
Professioneel & resultaatgericht.
www.dehoofdzaken.nl/agenda
tSnellezen
t Mindmappen
t Geheugentraining
gespecialiseerd in het civiele bouwrecht, het huurrecht, het architectenrecht
en het volkshuisvestingsrecht.
Op 1 september is in Amsterdam M2 Advocaten van start gegaan, een jong kantoor
dat is gespecialiseerd in vastgoedrecht,
met een focus op huurrecht. M2 Advocaten
wordt gevormd door Jurjan Adriaansens,
Ginio Beij en Michel Visser. Zij hebben allen
een ruime ervaring met zowel adviseren
als procederen, waarbij een praktische oplossing altijd voorop staat.
Per 1 september is
Esther Reijnders (links)
samen met Emke Vreugdenhil een eigen kantoor
begonnen: Reijnders
Vreugdenhil Advocaten. Zij zijn gespecialiseerd in arbeidsrecht en letselschade.
Reijnders is afkomstig van Beer Advocaten, Vreugdenhil van Krans & Van Hilten.
De Brauw Blackstone Westbroek heeft vijf
niet-Nederlandse kantoorgenoten aangetrokken: Matthias Kuscher, Amanda
Kemshaw, Shikja Shah, Heather Giannandrea en Sharon Oded.
Vanaf 1 oktober zijn Kris Ruijters
(Corporate/M&A), Angelique Thiele (Banking & Finance) en Eugenie Nunes (Arbeidsrecht) verantwoordelijk voor de activiteiten van Boekel De Nerée in Londen.
info@dehoofdzaken.nl
Telefoon: 0416-78 52 19
Laat je brein voor je werken!
De bredere bezetting stelt het kantoor in
staat internationale relaties met cliënten
verder te ontwikkelen en zijn dienstverlening uit te breiden.
Advocaat Marek Kupperman (50) is toegetreden tot Warendorf Advocaten en Notarissen in Amsterdam. Kupperman was
partner bij VMW Taxand Amsterdam. Zijn
specialisaties zijn internationaal ondernemingsrecht en financieel recht.
Simmons & Simmons heeft Liu Yang per
half september toegevoegd aan de Chinapraktijk voor de advisering van Chinese en
Nederlandse bedrijven. Yang is afkomstig
van het kantoor in Peking.
Rechtsbijstandverzekeraar DAS heeft
Karin Korstanje aangesteld als chief legal
business. Zij werkte eerder bij USG-dochter Secretary Plus.
Advocate arbeidsrecht Charlotte Fruytier
is in dienst getreden bij Boontje Advocaten
in Amsterdam.
Per 1 september is Sana Derksen-Mehadi
als partner verbonden aan Straatman
Koster Advocaten in Rotterdam.
Aravind Ramanna is per 1 september
toegetreden als shareholder bij de Amsterdamse vestiging van advocatenkantoor Greenberg Traurig, sectie Corporate/
M&A. Hij werkte voorheen bij Boekel De
Nerée.
nr. 11 – 2012
35
START YOUR
CAREER
GET A TASTE
WWW.WERKENBIJBAKER.NL
Beter werk
App voor de
Orde
Damsté start franchiseorganisatie
Advocoeur voor kleine kantoren
e Nederlandse Orde van Advocaten lanceert binnenkort
een mobiele app waarmee iedereen met zijn smartphone
24/7 een advocaat binnen handbereik heeft. Balieplus haakt
hierop in en biedt alle aangesloten kantoren een eigen mobiele
website drie maanden op proef.
Balieplus werkt voor dit aanbod
samen met Mobizzy Mobile
Marketing.
H
D
et Twentse kantoor Damsté advocaten - notarissen is 1 oktober begonnen met de franchise-organisatie Advocoeur. Het eerste kwartaal van 2013 wil Advocoeur een landelijke
dekking hebben.
Kleine advocatenkantoren (tot zeven fee earners) staan onder druk, zij kunnen moeilijk mee
in het marketinggeweld van de grotere kantoren. Daarnaast wordt er door de markt steeds
meer een beroep gedaan op gespecialiseerde
advocaten. Voor kleine zelfstandige kantoren is
het lastig om zich op meerdere gebieden te specialiseren. Bovendien is de consument steeds
kritischer ten aanzien van de tarieven. Het is
niet voor niets dat vaste tarieven voor veel voorkomende zaken binnen de advocatuur en het
notariaat aan een opmars zijn begonnen.
Damsté advocaten - notarissen is een kantoor
met vele specialisten onder één dak. Door de
franchiseformule Advocoeur in de markt te zetten zijn de kleinere kantoren in staat om tegen
aantrekkelijke tarieven de specialisten van
Marc Rijkaart van Cappellen, partner ondernemingsrecht bij Baker & McKenzie, is
beëdigd tot notaris. Hij heeft een specifieke transactiegerichte notariële ondernemingsrechtpraktijk en richt zich op joint
ventures, fusies en overnames, kapitaalmarkttransacties, corporate governance
en corporate (her)structureringen, met
een sterke focus op Latijns-Amerika.
Daan Versteeg (33) is per 1
september werkzaam bij
Rozemond Advocaten te
Amsterdam. Hij is afkomstig
van Stibbe. Bij Rozemond zal
Versteeg zich volledig toeleggen op het (civiele) bouwrecht en het aanbestedingsrecht. Binnen deze rechtsgebieden heeft hij ruim zes jaar ervaring in
het bijstaan van aannemers en opdrachtgevers.
Legaltree advocaten heeft twee nieuwe
medewerkers binnengehaald. Simona
Tiems gaat zich met de zorgsector bezighouden, Dirk Boselie met mededingingsrecht en marktregulering.
Paul Schaink is met ingang
van 1 oktober als partner verbonden aan BLIX Advocaten.
Hij zal zich voornamelijk
gaan bezighouden met insolventie-, arbeids- en procesrecht. Voorheen was Schaink als partner
verbonden aan Van Doorne.
Damsté in te zetten. Daarnaast zal de franchisegever de zelfstandige advocaten gaan ondersteunen met opleidingen, landelijke marketingcampagnes, HRM-oplossingen, kantoorinrichting,
personeelsbeleid, IT-ondersteuning en hoogwaardige juridische kennis.
De naam Advocoeur is een samentrekking van
advocaat en coeur, het Franse woord voor hart.
Hiervoor is gekozen omdat de markt vraagt om
transparantie en een menselijke benadering.
Het blauwe hart heeft naast de naam als onderschrift ‘Samen Slimmer’ en ‘Samen Sterker’.
Mr.-overstappers
In de rubriek Overstap van de week op
www.mr-online.nl komt elke week een
jurist aan het woord die onlangs is begonnen in een andere baan. Hieronder
enkele uitspraken van de overstappers.
De volledige interviews zijn te vinden op
www.mr-online.nl/Mrs. van de week/
Overstapmr. van de week.
Christian van Megchelen is per 1 augustus overgestapt van Stibbe
naar Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn (sectie ondernemingsrecht). Wat hij
het eerste in zijn nieuwe
werkkamer neerzette waren
een prent en foto. “De prent is van Daumier, waarop twee zelfingenomen advocaten te zien zijn (waarvan er – volgens mijn
voormalig patroon – één sprekend op mij
lijkt). Op de foto staan mijn voormalige
stagiaire en ik op een boot in New York,
gewapend met wat biertjes. Samen met
het prachtige uitzicht over groen Den Haag
tot aan zee houden deze beide afbeeldingen mij bij de les.”
Jelle Otten is per 1 augustus toegetreden tot AKD,
waar hij tot de praktijkgroep
Bouw & Vastgoed is toegetreden. Hij is afkomstig van
Boekel De Nerée. “Ik voel mij vanaf dag
één thuis bij AKD. En dat is dan ook met-
een het leukste dat ik heb gekregen: een
hechte, enthousiaste club juristen en nietjuristen die een grote ambitie gemeen
heeft en op het hoogste niveau opereert.”
Harm van Berkum is per 1
augustus in Den Haag gestart met nichekantoor
TransactionCounsel.nl.
Van Berkum was eerder onder andere partner M&A en
finance bij Simmons & Simmons en Bird & Bird. “Ik vind aandacht
voor ontwikkeling, non-conformisme en
vooral plezier in het werk van wezenlijk
belang. Ik wil me daarmee onderscheiden
van grote kantoren die een beetje de weg
kwijt te lijken zijn, gedreven door (behoud
van) geld en macht. Zij vervreemden zich
mijns inziens daardoor van menig cliënt
en medewerker.”
Jan-Jaap Groeneveld is per
oktober overgestapt van Legal Intelligence naar Le Tableau, waar hij zich bezighoudt met legal outsourcing.
“Vooruitkijkend over tien jaar
hoop ik aan het strand te staan met een
biertje, terugkijkend op een hele roerige
periode met vele downs maar minstens
zoveel ups. En dan ook heel tevreden terugkijkend hoe ik mijn kennis van de juridische wereld op een goede manier heb
kunnen inzetten voor Le Tableau.”
nr. 11 – 2012
37
<ZkdcYZc/
BVgi^_ckVcYZBdgiZab$
HeZX^Va^hi6gWZ^YhgZX]i#
IneZ/b^_cZckZ\Zg#
DcoZXdaaZ\V`ZcYZ]ZbkVckgdZ\Zg#BVgi^_clVh]Zi
ineZYVilZodX]iZc#DcYZgcZbZcY!hdX^VVakVVgY^\
Zcc^Zik^ZhkVchiZk^\egdXZYZgZc#=ZiZZghiZXdciVXi
aZZgYZZX]iZgYViBVgi^_ccd\b^YYZc^cZZcedhiYdXidgVaZ
deaZ^Y^c\oVidbkZgkda\Zchkddgo^_clZg`\ZkZgZZc
\gdiZ`ajh^cCZlNdg`iZ\VVcYdZc#9{c^h6eZaYddgc
eVhkZglZ\#:ZcbVVaiZgj\de=daaVcYhZWdYZbkdcYZc
lZZa`VVgVahcd\#:cBVgi^_ckdcYYZgj^biZkddg]Zi
dcYZgcZbZghX]Ve!YVi]^_^c6bhiZgYVbb^hiZ#
Æ=^Zg^hVaaZgj^biZdb]Zide_ZZ^\ZcbVc^ZgiZYdZc#
=Zic^kZVj^hide!bVVg]Zi`aVciZcXdciVXi^h^ciZch^ZkZg
Zcid"i]Z"ed^ci#=ZW_ZZZcegdWaZZb4@dbbVVg]^Zg#
9^i^h_Zb^_cZckZaYZcYVVg\V^`_ZYddg]ZZcaddYhZc#Ç
BVgi^_c]djYio^_cZ^\Zc`Vciddg\gVV\ZZche^Z\Zakddg/
ÆCnh^c\]`Zci‚‚ccVYZZa#KZZabZchZco^_ciZWZhX]Z^YZc
]^Zg#:cYVi^hdciZgZX]i#Ç
Cnh^c\]^hZZcWZYg^_[kVc`VgV`iZgkdaaZheZX^Va^hiZc#6aaZZc
YZlZi^hW^_dchhiVcYVVgY#KddgYZgZhi`g^_\_ZVaaZgj^biZ
dbWj^iZc\ZlddciZo^_c#@a^c`iY^i\dZYZc`ZccZcl^_
Za`VVgcd\c^Zi4AVVi_ZYVck^cYZck^VlZg`ZcW^_cnh^c\]#ca
Cnh^c\]#9Z_j^hiZ_jg^hideYZ_j^hiZeaZ`#
Beter werk
Bezieling vanuit innerlijke stilte
door Caroline Bun
at maakt het leven wezenlijk? Voor mij: mijn kern voelen.
Terwijl ik dit schrijf luister ik naar een meer dan prachtig
muziekstuk van Wim Mertens waardoor ik mijn essentie in mijn
binnenste voel vibreren. Ik ervaar een ultieme verstilling, totale
aanwezigheid in het moment, terwijl mijn lichaam de vloeiende
beweging van de in mijzelf voelbare vibratie volgt. Een intens
mooie ervaring.
Een zweverig verhaal? Graag neem ik je mee in mijn ontmoeting
met een advocaat/partner van een middelgroot kantoor, recentelijk tijdens een persoonlijk verdiepingsweekend. Het raakte mij
hoe deze man, die in zijn werk steunt op zijn intelligentie en mentale kracht, zijn verlangen deelde om zijn hoofd, zijn alerte geest
te verstillen en meer vanuit zijn hart en essentie te leven. Een verlangen dat ook ik uit eigen ervaring ken. De bezieling die hieruit
sprak en de wijsheid dat dit tot een betere dienstverlening en
meer persoonlijk geluk zou leiden, was hartverwarmend. En tegelijkertijd was er de schroom. De schroom om zijn wens, om bijvoorbeeld een stilteruimte in kantoor te creëren, met zijn collega’s te delen. Een huiver voor lacherigheid en oordelen over
zweverigheid droegen bij aan de gescheiden werelden van werk
en privé waarin deze man leeft.
W
Gekunstelde personages
Inmiddels weet ik door de vele persoonlijke ontmoetingen die ik
heb met juristen dat dit niet een op zichzelf staand verhaal is. Het
aantal mensen dat leeft met een innerlijk verlangen om meer bezieling en authenticiteit in zijn professionele leven te brengen,
neemt met de dag toe. Vele professionals leven naast elkaar met
deze zelfde wens, maar er is een weerstand om dit met elkaar te
delen.
Dit verlangen naar meer echtheid en bezieling is aanwezig, terwijl
de rationele juristen en advocaten, die ze voor de buitenwereld
zijn, de aangemeten rollen zorgvuldig op zich nemen en in stand
De meest gevraagde
juridische specialismen
Arbeidsrecht
ICT-recht
Verbintenissenrecht
van de laatste maand zijn:
houden. Deze gekunstelde personages
ontmoeten elkaar. Wie zij werkelijk zijn,
wordt verborgen gehouden. Dit vraagt
een continue mentale alertheid over de
beste strategie, rol, in te nemen positie
en wat die van de ander zou zijn. Al deze
mentale activiteit kost een grote
hoeveelheid levensenergie en levensvreugde.
Weer voor een moment terug naar de
advocaat tijdens het verdiepingsweekend. Aan het eind van het weekend
deelde hij wat het weekend hem had
gebracht: innerlijke stilte. Hij was weer in staat zijn diepste kern
te voelen, en dat was hoor- en zichtbaar. Hij bruiste van levensenergie en elk woord dat hij uitsprak, werd rechtstreeks in
ieders hart ontvangen.
Dat is wat er gebeurt als je je rol laat vallen, je je weer verbindt
met jezelf, met je eigen kern, je innerlijke stilte. En dan? hoor ik
je denken... Ik kan mijn werk toch niet doen vanuit stilte? Juist
wel! Wanneer je verlost bent van die continue mentale ruis, juist
dan ben je in staat je denken te gebruiken wanneer dat nodig is.
Dat doe je dan op een geconcentreerdere en effectievere manier.
Je gebruikt je verstand voor praktische doeleinden, maar je bent
verlost van de onvrijwillige innerlijke dialoog. Je basis is innerlijke stilte. Wanneer je het verstand dan gebruikt, en vooral als je
een creatieve oplossing zoekt, wissel je om de paar minuten af
tussen denken en stilte, tussen verstand en niet-verstand. Vanuit
deze bezieling is creatief denken mogelijk, omdat denken op die
manier werkelijke kracht heeft.
Oud-advocaat en -bedrijfsjurist Caroline Bun is trainer en coach en
samen met Lenet Leusink eigenaar van GroeiNU! (www.groeinu.com)
De flexibele schil
Alexander van Hussen: “In de vorige arbeidsthermometer besprak ik de inzet van
een flexibele schil rond een afdeling juridische zaken. Wanneer is een dergelijk schil
opportuun?
Een manager legal affairs zal binnen zijn afdeling zaken kunnen indelen op verschillende niveaus en daar ook een bepaalde ervaring aan
kunnen verbinden. Bij zaken die niet tot de core
business van het bedrijf behoren maar wel
complex zijn, kun je denken aan een gemengde
inzet van een flexibele schil en een gespecialiseerde advocaat. Hierbij kun je concreet denken aan een incidentele privacy audit. Men kan
de expertise inschakelen van de gespecialiseerde advocatuur, maar een dergelijk audit
bestaat ook uit een minder juridisch complex
gedeelte en dat deel kan zeer goed worden uitgevoerd door een ‘permanente’ flexibele schil.
Door als manager legal affairs op bovenstaande wijze te kijken naar alle werkzaam-
heden en deze goed
te verdelen kun je er
ervoor zorgen dat
de interne klanten
goed en kundig worden bediend waarbij
de kosten binnen
het budget blijven.
Brunel heeft ruime ervaring met het aanleggen van een flexibele schil en de interimjuristen in vaste dienst die kunnen worden
ingezet voor de invulling daarvan. Onze interim-juristen hebben zes tot acht jaar werkervaring en de expertise om een flexibele schil
tot een succes te maken.”
Mr. Alexander van Hussen is salesmanager
bij Brunel Legal (www.brunel.nl).
Deze rubriek komt tot stand met medewerking van Brunel,
DPA Legal, Robert Walters, USG Juristen en Voxius.
nr. 11 – 2012
39
=7D"GZX]iZc^cI^aWjg\Zc
9Zc7dhX]/ZZchda^YZkdai^_Y"
ZcYZZai^_YdeaZ^Y^c\Y^Z]‚i
VcilddgY^hde[jcXi^ZY^[[ZgZc"
i^Vi^Z^c]Zi_jg^Y^hX]YdbZ^c#
BZigZX]iYZWZhiZ
CG#
^cI^aWjg\
9Zc7dhX]
&
CG#&gVc`^c\
=7D"GZX]iZcdeaZ^Y^c\
^c:ahZk^ZgZc@ZjoZ\^Yh‚c
ZmXZaaZciZhXdgZhW^_VXXgZY^iVi^Z
=7D"GZX]iZc^hZZcegV`i^hX]Z
_jg^Y^hX]ZdeaZ^Y^c\bZiodlZa
VVcYVX]ikddgZZc\ZYZ\Zc
`Zcc^hkVc]ZigZX]i!Vahkddg
oV`ZcVahYdhh^ZgbVcV\ZbZci!
dg\Vc^hVi^ZhZch^i^k^iZ^iZc
Xdbbjc^XVi^ZkZ!hdX^VaZZc
^Xi"kVVgY^\]ZYZc#
>ciZgZhhZ^c
hiV\^V^ghZc
V[hijYZZgYZgh4
@^_`kddgbZZg^c[dgbVi^Z
delll#_]h#cad[WZa
%-,,-,,-(.kddgVVckgV\Zc
kVcYZXdgedgViZWgdX]jgZd[
ZZceZghddca^_`\ZhegZ`#
Beter werk
Nominaties
Gouden Toga,
Gouden Bef
&
Gouden Sleutel
O
p vrijdag 23 november wordt alweer voor de zevende keer de
Gouden Toga uitgereikt, de prijs voor de beste in print verschenen
wervingsadvertentie. Deze door Mr. ingestelde prijs gaat naar het
kantoor dat het afgelopen jaar de beste wervingsadvertentie had. In 2011
nam Deterink de trofee in ontvangst. Tien kantoren zijn genomineerd.
Eerder al werden de nominaties bekend gemaakt voor de Gouden Muis, de
prijs voor de beste recruitmentwebsite (zie de oktoberuitgave van Mr.).
Naast de Gouden Toga en Gouden Muis worden ook de Gouden Bef en
Gouden Sleutel uitgereikt. Respectievelijk de publieksprijs voor de beste
in print verschenen wervingsadvertentie en de publieksprijs voor de beste
advertentie niet gericht op werving en selectie. Via de Mr.-website (www.
mr-online.nl) kunnen bezoekers nog tot 12 november hun stem uitbren-
gen op hun favoriete advertentie.
Jury
De jury bestaat dit jaar uit voorzitter drs. Theo van Vugt (hoofdredacteur bij
Kluwer), prof. mr. Aalt Willem Heringa (hoogleraar staats- en bestuursrecht van de rechtenfaculteit van de Universiteit Maastricht), mr. Eline
Schiebroek (voorzitter Stichting Jonge Balie Nederland), Gertjan Willems
(eigenaar van reclamebureau Twisted) en Laura Burgers (rechtenstudent
aan de Universiteit van Amsterdam). Criteria voor de jury zijn onder meer
originaliteit, effectiviteit en uitvoering. Ook de relatie tussen print en
online komen in de jurering aan bod.
Op de volgende pagina’s een overzicht van de genomineerde advertenties,
met daarbij de namen/afdelingen/bureaus van de betrokkenen.
nr. 11 – 2012
41
Beter werk
De genomineerde advertenties
voor de Gouden Toga & Gouden Bef
42
AKD
Baker & McKenzie
Thaira Koppelaar (recruitmentmanager)
Creatie/art: De PersoneelZaak
(Gertjan de Waal, Peter van
Zijp en Ap Mollinga)
Foto: Eddo Hartmann
Melle Tuik (manager
Recruitment & Employer
Branding)
Creatie/art: Bridgevest
(Annemarie van Hekken en
Edzko Smid)
Foto: Annabelle Breakey
Banning Advocaten
Boekel De Nerée
Holla Advocaten
KienhuisHoving
Mark Bannenberg (bestuursvoorzitter), Claudie Godrie (marketing
manager)
Creatie/art: The Storytelling company / Kees de Vos
Foto: Asics
Frederieke Leeflang (bestuursvoorzitter), Charlotte de Mos (recruiter),
Astrid van der Poel (HR &
Communicatie)
Creatie/art: TAXI Nederland, Astrid
van der Poel, Charlotte de Mos
Chantal de Beer (PR & Marketing
medewerker)
Creatie/art/fotografie: Bram Verbogt
(The Communication Company)
Robert Brunink (manager
Marketing & Communicatie)
Creatie/art: Rob Heitkamp en
Geert Druppers (Artin
Advertising) Foto: Willem van
Walderveen
Loyens & Loeff
Nysingh advocaten-notarissen
Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn
Olivier Wilmink (hoofd
Recruitment)
Creatie/art: Michael Jansen
(reclamebureau Nothing)
Eduard Metselaar (hoofd HR) en
Loesje Klaasen-Frankfort (recruiter)
Creatie/art/fotografie: De
PersoneelZaak
Arnoud Boorsma (lid bestuur) en
Robin Funnekotter (manager
Recruitment)
Creatie/art: concept i.s.m. Dinand
Jansen, Rik Blokland en Hans
Adelaars Foto: Marie Cécile Thijs
Spigt Litigators
nr. 11 – 2012
Frank Peters (voorzitter dagelijks bestuur)
Creatie/art: Branson Company
Beter werk
De genomineerde
advertenties voor
de Gouden Sleutel
Balieplus
Paul Paasschens (directeur)
Creatie/art: Tigges (Erwin Bloys
van Treslong, Lex de Haas,
Talitha Vrugt) Foto: Arno
Massee
DPA Legal
Hokken Management & Advies]
Remco Abeln
Creatie/art: Desiree Mohrmann,
Charlotte Kruls en Remco Abeln
Foto: Pip van Dam (Loyalty
Makers BV)
Bert Hokken
Creatie/art: Ron Goudkuil (Admix)
Lexxyn Groep
OSR Juridische Opleidingen
Ger Huveneers (CEO Lexxyn
Groep)
Creatie/art: Reclamebureau
ONyVA
Marjan Bastiaan (directeur),
Ellen van ‘t Hof (manager M&C)
Creatie/art: Christian Veldt (afdeling M&C van OSR, creatief),
Callenbach (DTP)
Foto: Istock (stockfotografie)
BNA Bureau Notariaat &
Advocatuur
Rosemarie Wielinga-de Winter
en Pieter den Ouden
Creatie/art: Veek studio Foto:
Duco Kuijk Fotografie
CPO
Antal Putman (CPO) en Marieke
van Munster-Snieder (Product
Plus Reclamebureau)
Creatie/art: Rolf Moesker
(Product Plus Reclamebureau)
Foto: Duncan de Fey
Juridische Hogeschool AvansFontys
Gerard Hupperetz en Sjoukje
van der Haring
Creatie/art: Ingeborg van Meel
(Het Inventief) Foto’s: Lex
Beers (Fotografie Alexander)
Pels Rijcken & Droogleever
Fortuijn
Marije Wiegant
Creatie/art/fotografie: Peter
Nuyten en Julius Smit (Nuyten
Communicatie)
Ploum Lodder Princen
Claudia Busch (bestuur, directeur), Stephan Sluijters (hoofd
Ondernemingsrecht) en Anita
Yong-A-Poi (Marketing en
Communicatie)
Creatie/art: Danny John
Debisarun (Poet Farmer)
Illustratie: Han Hoogerbrugge
nr. 11 – 2012
43
Who’s who in Interim legal
mr. Gerben Schoorl
mr. Gertrude Frehe-Ooms
ŗ,7VSHFLDOLVW
ŗ/HJDOFRXQVHOFRUSRUDWHDIIDLUV
ŗ&RPSDQ\VHFUHWDULDW
06 29 55 56 49
abogado@xs4all.nl
06 50 48 84 77
LQIR#IUHKHOHJDOQOŗZZZIUHKHOHJDOQO
Werkte eerder voor: 6FKXW*URVKHLGH$%1$052/RJLFD,1*.31*HWURQLFV,QWHUJDPPD
Expertise: LQNRRSVDOHVHQLPSOHPHQWDWLHYDQDOOHGHQNEDUH,7SURGXFWHQGLHQVWHQ3UHWWLJHHQ
pragmatische collega met gevoel voor ‘de business’ en ruime ervaring in internationale projecten,
advocatuur en bedrijfsjuridische functies.
Werkte eerder voor: 5DEREDQN1HGHUODQG1,%&:DDUERUJIRQGV6RFLDOH:RQLQJERXZ'H%UDXZ
%ODFNVWRQH:HVWEURHN'/$$OOHQ2YHU\
Expertise: UXLPHHUYDULQJELMŰQDQFL­OHLQVWHOOLQJHQRSJHELHGYDQFRUSRUDWHFRPSOLDQFH
FRUSRUDWHJRYHUQDQFHFRUSRUDWHKRXVHNHHSLQJ0$FRUSRUDWHVWUXFWXUHVHQKHUVWUXFWXUHULQJHQ
mr. Hans Hintzen
mr. Maarten Mathon
ŗ%DQNHQ(IIHFWHQUHFKW
ŗ$PEWHQDUHQUHFKW
06 50 69 56 52
h.hintzen@planet.nl
06 55 77 69 96
info@3mjuridischadvies.nl
Werkte eerder voor: 5DEREDQN,QWHUQDWLRQDO6165($$/$%1$052%DQN1,%&%DQN,1*%DQN
$(*216WDDO%DQN%DNHU0F.HQ]LH
Expertise: ŰQDQFL­OHWRH]LFKWZHWJHYLQJVWUXFWXUHGŰQDQFHFRUSRUDWHŰQDQFHFDSLWDOPDUNHWV
securitisaties, derivatentransacties, restructuring, collectief en institutioneel vermogensbeheer,
contacten met toezichthouders en effectenklachten.
Werkte eerder voor: 0LQLVWHULHV9:6/19(/,HQGLYHUVHDJHQWVFKDSSHQ%HODVWLQJGLHQVW
&RQVXPHQWHQERQG*HPHHQWHQRD$PVWHUGDP3ROLWLH**=1HGHUODQG
Expertise: voorzitter bezwaarschriftencommissies, adviseur / procesvertegenwoordiger
overheidswerkgevers inzake ambtenaren- en medezeggenschapsrecht; hoofd HRM; verander- en
SURMHFWPDQDJHUIXVLHVHQRSHQLQULFKWLQJVKDUHGVHUYLFHRUJDQLVDWLHVKRRIG-XULGLVFKH=DNHQ
mr. Paul Houkes
mr. Pieter van Osch
ŗ&RQWUDFWHQHQRQGHUQHPLQJVUHFKW
ŗ0HGHGLQJLQJVUHFKW
ŗ%HGULMIVOHYHQ$GYRFDWXXU
06 51 85 95 78
3DXOKRXNHV#QLQWHFDOOLDQFHQO
06 10 87 73 71
YDQRVFK#R[FRQQOŗZZZR[FRQQO
Werkte eerder voor: 9RGDIRQH=LJJR6LHPHQV'60(21(VVHQW$YHU\'HQQLVRQ'72
Expertise: EHGULMIVUHFKWLQWHUQDWLRQDDOFRQWUDFWHQUHFKWGLUHFWLHVHFUHWDULDDWIXVLHVRYHUQDPHV
DDQEHVWHGLQJHQRXWVRXUFLQJ,&7UHFKW'DDUQDDVWHUYDUHQLQKHWDDQVWXUHQYDQHHQMXULGLVFKH
afdeling.
Werkte eerder voor: &OLIIRUG&KDQFH/DWKDP:DWNLQV9,21)RRG*URXS+ROODQGYDQ*LM]HQ
diverse investeringsmaatschappijen en middelgrote advocatenkantoren.
Expertise: 1HGHUODQGVHQ(XURSHHVPHGHGLQJLQJVUHFKW6SHFLDOLVWRSKHWJHELHGYDQGLVWULEXWLHHQ
licentieovereenkomsten, kartelonderzoeken, misbruik van machtspositie, fusiecontrole en compliance programma’s en trainingens.
=DNHQGRHQPHWSURIHVVLRQDOV]HOI"(HQűH[LEHOHVFKLORP]DNHQXLWWHEHVWHGHQRIMXULVWHQLQWHKXUHQ"
Wij formeren voor u graag op maat een exclusieve juristen community op LawyerLink
mr. Marc Haaijer
mr. Jan Minkenberg
ŗ$UEHLGVUHFKW
ŗ&RQWUDFWHQUHFKW
ŗ%DQNHQ(IIHFWHQUHFKWŗ(QHUJLHUHFKW
06 29 18 90 00
marc.haaijer@travay.nl
06 43 74 79 50
Jan.Minkenberg@yahoo.com
Werkte eerder voor: $JLV=RUJYHU]HNHULQJHQ$FKPHDGLYHUVHDGYRFDWHQNDQWRUHQ
Expertise: ruime ervaring in algemeen juridische bedrijfsadvisering met als specialisme het
arbeidsrecht, begeleiden van (grote) reorganisaties, outsourcing, contractenrecht en verzekeringsrecht. Tevens ervaring in het aansturen van juridische- en HR afdelingen.
Werkte eerder voor: Rabobank, ING, Essent, Nuon, NIBC, LeasePlan, ABN AMRO, Bank of TokyoMitsubishi, Fortis Bank Nederland Hypotheken Groep.
Expertise: bank- en effectenrecht in zowel retail als wholesale, van derivaten tot hypotheken,
van clearing tot bijzonder beheer!
mr. Annette Oosters
mr. Annemiek M.C.C. Tubbing
ŗ9HQQRRWVFKDSVHQRQGHUQHPLQJVUHFKW
ŗ0$ŗ&RPPHUFL­OHFRQWUDFWHQ
ŗ2PJHYLQJVUHFKWHQKDQGKDYLQJ
06 48 48 24 34
annette.oosters@interimlaw.com
06 24 40 55 06
info@tubbingmilieuadvies.nl
Werkte eerder voor: 1DXWD'XWLOK&OLIIRUG&KDQFH5RFN,QWHQWLRQ$OWHU'RPXV
Expertise: ruime advocatuurlijke en bedrijfsjuridische ervaring op bovengenoemde gebieden.
%HGUHYHQLQOHJDOPDQDJHPHQWHQDOJHPHHQEHGULMIVMXULGLVFKZHUN
Werkte eerder voor: ministeries en lagere overheid, semi-overheid en bedrijfsleven.
Expertise: afvalstoffen, bodem en natuur en overig milieurecht. Handhaving (privaat, bestuur en
VWUDI.HQQLVPDQDJHPHQW
mr. Rutger van der Meer
mr. drs. Mark Tillemans
ŗ:DWHUJHUHODWHHUGRPJHYLQJVUHFKW
ŗ9HUHQLJLQJVUHFKWŗ2QGHUQHPLQJVUHFKW
ŗ3D\PHQWV&DVKPDQDJHPHQWŗ)LQDQFLHULQJHQ
]HNHUKHGHQŗ%DQNHQ(IIHFWHQUHFKW
06 46 55 82 25
meer@raakjuristen.nl
06 24 21 63 72
Tillemans1@zonnet.nl
Werkte eerder voor: overheden, brancheorganisaties en bedrijven.
Expertise: beleidsadvisering bij complexe dossiers, belangenbehartiging, vormgeven samenwerkingsverbanden. Analytisch sterk en oplossingsgericht.
Werkte eerder voor: ,1*$%1)RUWLV1HGHUODQG)RUWLV&D\PDQ0HHV3LHUVRQ
Expertise: UXLPHLQWHUQDWLRQDOHHUYDULQJPHWFRPSOH[HŰQDQFL­OHSURGXFWHQKHGJHIXQGV
ŰQDQFLHULQJHQRD/0$HQSD\PHQWVFDVKPDQDJHPHQW6(3$36'
Ingezonden Mededeling
mr. Paul Rijnveld
mr. Philip Zanders
ŗ,&7UHFKW
ŗ&RQWUDFWHQUHFKW
ŗ0$ŗ2QGHUQHPLQJVUHFKW
ŗ&RQWUDFWHQUHFKWŗ&RUSRUDWH$IIDLUV
06 15 01 16 44
rijnveld@lawyersalliance.nl
06 43 42 12 80
zanders@philipzanders.nl | linkedin.com/in/philipzanders
Werkte eerder voor: 3ODQHW,QWHUQHW+ROODQGYDQ*LM]HQ3LQN5RFFDGH0717%RXZIRQGV(Q]D
1RRUGKRII3KLOLSV&LYROXWLRQHYD
Expertise: ,&77HOHFRP%LRWHFK+HDOWK,QGXVWULDO2SVWHOOHQYDQFRQWUDFWHQDOVRRN5HJXODWRU\HQ
&RPSOLDQFHZHUN]DDPKHGHQ
Werkte eerder voor: /RYHOOV'6083&*HWURQLFV86*3HRSOH
Expertise: DGYRFDDWHQEHGULMIVMXULVWDL5XLPHLQWHUQDWLRQDOHHUYDULQJLQ0$FRQWUDFWHQOLWLJD
tion, (her)structureringen, corporate housekeeping, governance en compliance, procuratie- en
controlesystemen.
mr. Anne-Britt van Dam
mr. Shyrin S. Karamat Ali
ŗ3URMHFWPDQDJHPHQWŗ%DQNLQJ)LQDQFH
ŗ2QGHUQHPLQJVUHFKWŗ9HUELQWHQLVVHQUHFKW
ŗ&RQWUDFWHQUHFKW
ŗ)LQDQFLHULQJHQ=HNHUKHGHQ
06 39 51 32 62
ab.vandam@xs4all.nl
06 20 48 58 80
ska@legalconsultant.nl
Werkte eerder voor: $659HU]HNHULQJHQ)RUWLV'LUHNWEDQN$%1$052+\SRWKHNHQJURHS
Expertise: UXLPHHUYDULQJLQGHŰQDQFL­OHZHUHOGPHWQDPHRSKHWWHUUHLQYDQK\SRWKHNHQ
=RZHOGDJHOLMNVHMXULGLVFKHRQGHUVWHXQLQJDOVFRPSOLDQFHHQSURMHFWPDQDJHPHQW,PSOHPHQWDWLH
van wet- en regelgeving, vennootschappelijke herstructurering, opstellen en beoordelen van
contracten, directiesecretariaat.
Werkte eerder voor: 5DEREDQN6WDDOEDQNLHUV/RXZPDQ*URXS1DXWD'XWLOK9LHUVWURRP%1*
ING Lease.
Expertise: EUHGHHUYDULQJLQKHWRSVWHOOHQYDQJURRWVFDODDDQFRQWUDFWHQRRNLQ]DNHŰQDQFLHU
ingen en bijbehorende zekerheden, lease en IT), advisering binnen de insolventiepraktijk, het
uitvoeren van juridische audits.
mr. Johan Jol
mr. Sharon Asser-Ribbert
ŗ/H]LQJHQHQMXULGLVFKHRSOHLGLQJHQ
ŗ%DQNLQJHQ)LQDQFH
ŗ2QGHUQHPLQJVUHFKWŗ9HUELQWHQLVVHQUHFKW
06 51 28 30 11
MWMRO#OHJDOKRXGLQLQOŗZZZOHJDOKRXGLQLQO
06 46 38 77 72
VKDURQ#VDUOHJDODGYLFHQOŗZZZVDUOHJDODGYLFHQO
Werkte eerder voor: 1,%&)RUWLV$%1$052,1*%RHNHO'H1HU«H%LUG%LUG7HHNHQV.DUVWHQV
*URWLXV$FDGHPLH&32/H[OXPHQ7KRPDV-HIIHUVRQ/DZ6FKRROLQ6DQ'LHJR
Expertise: onder de naam Legal Houdini Academy verzorgt Johan Jol in house lezingen en
FXUVXVVHQRSKHWWHUUHLQYDQEDQNLQJHQŰQDQFHVWUXFWXUHGŰQDQFHŰQDQFL­OHKHUVWUXFWXUHULQJ
HQIDLOOLVVHPHQWHQ=LHZZZOHJDOKRXGLQLQORQGHU/HJDO+RXGLQL$FDGHP\YRRUYRRUEHHOGHQYDQ
cursussen.
Werkte eerder voor: RD$UFHORU0LWWDO6ZHWV=HLWOLQJHU8QLOHYHU6WDJH(QWHUWDLQPHQW
)ULHVODQG&DPSLQD3URFXPXODWRU&RQWURO7RZHUV,QWHUQDWLRQDO9LVVHU6PLW+DQDE9LVVHU6PLW
0DULQH&RQWUDFWLQJ
Expertise: XLWRQGHUKDQGHOHQYDQLQWHUQDWLRQDOHFRQWUDFWHQ0$KHUVWUXFWXUHULQJHQFRUSRUDWH
JRYHUQDQFHFRPSOLDQFHDIKDQGHOHQYDQJHVFKLOOHQHQRS]HWWHQYDQMXULGLVFKHDIGHOLQJHQ
3URIHVVLRQDOVYRRUSURIHVVLRQDOVHet netwerk van OndernemendeJuristen.nl is een vernieuwend exclusief platform voor de betere zelfstandige juristen in
1HGHUODQG'HDPELWLHLVRPDOOHJRHGHIUHHODQFHMXULVWHQDGYRFDWHQWHYHUELQGHQ%HQMH]HOIVWDQGLJHQJRHGLQMHYDN"6OXLWMHDDQZZZRQGHUQHPHQGHMXULVWHQQO
mr. Gerda H.M. Verhagen LL.M
mr. Jelle J. Martens
ŗ,&7UHFKW
ŗ*HQHUDO&RXQVHO
00 31 47 35 13 555
Gerda.verhagen@planet.nl
06 54 90 56 70
martensconsultancy@gmail.com
Werkte eerder voor: 7XOLS&RPSXWHUV5(66RIWZDUH,QWHU$FFHVV(&7*($FFHVV%RVVFKHU
$GYRFDWHQ'DYLOH[$%1$052HQ3ODQHW0HGLD*URXS
Expertise: ruim 20 jaar werkervaring betreffende informaticarecht, intellectueel eigendomsrecht
en (internationaal) contractenrecht.
Werkte eerder voor: %RHNHOGH1HUHH,%86+RXWKRII%RXZIRQGV6163URSHUW\)LQDQFH+RPEXUJ
Invest.
Expertise: LQWHUQDWLRQDOHŰQDQFLHULQJHQHQKHUVWUXFWXUHULQJFRUSRUDWHVHFUHWDU\PDQDJHQYDQHHQ
juridische afdeling, bruggenbouwer tussen verschillende stakeholders.
mr. Jeroen Schouten
mr. Michiel van Ast
ŗ,QWHUQHWŗ7HOHFRPPXQLFDWLH
ŗ(HQ0&RPPHUFH
ŗ,7ŗ7HOHFRPŗ&RQWUDFWHQ
06 15 02 80 68
jeroen@elawconsultancy.nl
06 26 02 40 57
m.vanast@HLDR-legal.nl
Werkte eerder voor: *RRJOH.31;6$//&RFD&ROD0LFURVRIW.HQQHG\YDQGHU/DDQ73
9LVLRQ
Expertise: online media, online aansprakelijkheid, e- en m-commerce trajecten, digital privacy,
telecommunicatierecht, online advertising, verbintenissenrecht, zakelijk inzicht en gevoel voor
techniek.
Werkte eerder voor: 3KLOLSV&DSJHPLQL/RYHOOV&DQRQ739LVLRQ9RLFHZRUNV70RELOH
Expertise: ,7FRQWUDFWHQRXWVRXUFLQJOLFHQWLHVGLVWULEXWLHHWFGDWDSURWHFWLRQ,(
(FRPPHUFHUHJXODWRU\WHOHFRP1RQRQVHQVHJHGHJHQFRPPHUFLHHOHQOR\DDO
mr. ir. Henk C.A.M. Vermeulen
mr. Ellen Nugteren
ŗ0LOLHXEHVWXXUVUHFKW
ŗ$UEHLGVUHFKW
06 51 79 52 00
hcv@hcv-advies.nl
06 19 56 66 23
info@ellennugteren.nl
Werkte eerder voor: overheden, adviesbureaus en bedrijven.
Expertise: complexe dossiers waarbij de technische aspecten net zo van belang zijn als de
juridische facetten. Analytisch sterk en creatief bij het vinden van oplossingen.
Werkte eerder voor: 2SWLYHU,1*$:916GXEUDQFKHRUJDQLVDWLHVHQDGYRFDWHQNDQWRUHQ
Expertise: ruime ervaring als advocaat en legal counsel in het arbeidsrecht: (HR)advisering,
afvloeiingen, privacy, praktijkwaarneming en coaching.
Beter werk
Mariëlle van de Weijenberg (Heijmans),
Cees Los (DSM), Ruud Pollaert (SABIC),
Robert Roelofs (ASML), Susan ten Haaf
GENERAL COUNSEL
BIJ DE ZUIDELIJKE
MAAKINDUSTRIE
(VION Food Group), Guido Dierick (NXP),
Marc Sluijters (Philips) en Duco Zoomer
(Daf Trucks). Rob Wesseling (Van
Gansewinkel) ontbreekt op de foto.
ASML, DSM, NXP en Philips: klinkende
namen waar juristen op hoog niveau in
een zeer internationale omgeving kunnen werken. Toch blijkt de stap naar het
zuiden voor de meesten te groot. Waar
ligt dat aan? Wat typeert eigenlijk het
werk van een jurist in de zuidelijke
maakindustrie? Wat verwachten zij van
hun externe adviseurs en hoe is de aansluiting met de juridische opleidingen?
Rondetafelgesprek met negen general
counsel, naast voornoemde bedrijven
afkomstig van Daf, SABIC, Heijmans,
Van Gansewinkel en VION Food Group.
door Michiel Rohlof foto’s Chris van Houts
Het beste onder
46
Beter werk
de rivieren
Beter werk
H
et gesprek staat onder leiding van Bernadette
van Leeuwen, mede-auteur van het boek Beroep: Bedrijfsjurist. Hielke Bruin van Voxius
organiseerde de bijeenkomst, die plaatsvond
op de High Tech Campus in Eindhoven bij Philips. De general counsel aan tafel kennen elkaar allemaal: ze spreken geregeld over best practices, naderende uitdagingen voor bedrijfsjuristen en het aantrekken van nieuw talent. Met name
dat laatste thema is de laatste tijd een hot issue geworden.
Welk type bedrijfsjurist zoekt men eigenlijk in de zuidelijke
maakindustrie? Guido Dierick (NXP): “De aanwas van
nieuw juridisch talent is speerpunt van het ‘Zuid-Netwerk’
“HET JURIDISCHE WERK BIJ BEDRIJVEN
ALS HET ONZE IS ECHT SMULLEN”
dat hier bij elkaar is. Wij hebben dat ook opgericht om juristen te laten zien dat er ruim voldoende vergelijkbare bedrijven in de omgeving zijn waar een volgende carrièrestap
gemaakt kan worden, zonder dat er weer verhuisd moet
worden. In de overige delen van Nederland is vaak niet voldoende bekend dat we juristen hier in feite de boeiendste
functies van Nederland bieden.” Mariëlle van de Weijenberg
(Heijmans): “Laat ik vooropstellen dat de discussie niet
moet gaan over Zuidas-juristen die de stap naar de provincie niet willen maken. Wij richten ons namelijk helemaal
niet specifiek op ex-advocaten van de grote kantoren. Senior
medewerkers verdienen daar te veel en jonge advocaten zijn
handig in een deal maar hebben vaak nog nooit een klant
gezien, laat staan een fabriek van binnen. Wij krijgen soms
sollicitanten die na een aantal jaren advocatuur denken dat
ze in een soort walhalla terechtkomen, maar het is niet minder hard werken. Liever heb ik dan een goed geschoolde generalist, die wij vervolgens via opleidingen als Grotius verder opleiden.”
48
nr. 11 – 2012
Van Leeuwen wil weten hoe het komt dat de succesvolle, internationale bedrijven aan tafel toch relatief meer moeite hebben om goede juristen aan zich te binden. Robert Roelofs
(ASML): “Een high tech onderneming is voor juristen niet direct de meest logische plek om te landen. Tot voor kort was
ASML ook nog een relatief onbekende speler. Juristen uit de
Randstad, die wij graag aantrekken, willen in bepaalde gevallen wel verhuizen, maar dan moet de partner mee en ook een
baan vinden. Ik overtuig ze door te benadrukken dat het juridische werk bij bedrijven als het onze echt smullen is. Je schakelt als jurist al heel snel met de bovenste regionen van het bedrijf en bent heel zichtbaar in de organisatie. De dynamiek en
betekenis van je werk is enorm.” Ruud Pollaert (SABIC):
“Voor een groot gedeelte is het: onbekend maakt onbemind.
Juristen beseffen niet hoe leuk het is om bij een internationaal
bedrijf te werken en kiezen eerst voor de veilige weg, bijvoorbeeld een advocatenkantoor. Daarom zoeken wij onze potentiële werknemers ook in toenemende mate in het buitenland.
Wij zoeken bewust ook buiten de landsgrenzen, tenzij het om
een niche rechtsgebied gaat en je niet anders kunt. Tegelijkertijd besef ik dat een bedrijf als het onze ook niet voor elke ju-
Bij het rondetafelgesprek waren de
volgende general counsel aanwezig:
ä *XLGR'LHULFNJHQHUDOFRXQVHO1;3
ä 6XVDQWHQ+DDIJHQHUDOFRXQVHO9,21)RRG*URXS
ä &HHV/RVJHQHUDOFRXQVHO'60
ä 5XXG3ROODHUWFKLHIFRXQVHO(XURSH6$%,&
ä 5REHUW5RHORIVJHQHUDOFRXQVHOFRPSDQ\VHFUHWDU\
$60/
ä 0DUF6OXLMWHUVYLFHSUHVLGHQW&RUSRUDWHOHJDOGHSDUW
PHQW3KLOLSV
ä 0DUL­OOHYDQGH:HLMHQEHUJGLUHFWHXU-XULGLVFKH]DNHQ
+HLMPDQV
ä 5RE:HVVHOLQJJHQHUDOFRXQVHO9DQ*DQVHZLQNHO
ä 'XFR=RRPHUJHQHUDOFRXQVHO'DI7UXFNV
DIALOGUE BV
advies coaching mediation training
LEGAL
LEADERSHIP
ACADEMY
DE ‘MINI MBA’ VOOR BEDRIJFSJURISTEN DIE LEIDINGGEVEN
s 0 OS ITION ERINGJURIDISCHEAFDELING
s 0 RO J E CTMA N A G E ME N T
s 0 RE S E N TERENINDEBO ARDRO O M
s - A N A G E ME N TI N FO RMA TI E E N KE N N I SO P B O UW
s & IN AN CIEELMANAGEMENT
s 0 E RSO O N L I J KE E FFE C TI VI TE I T
s , AWDE P AR T MENTEFFICIENCY
s # O MP L I A N CE E N I N TE G RI TE I T
s 7E R VIN GENSELECTIE
s , E G A L RI SK MA N A G E ME N T
I N C L . 3 C OAC H I N G S G E S P R E K K E N
Start2: 013
7 maart
DIALOGUE, SPECIALIST IN VAARDIGHEDENTRAINING VOOR ADVOCATEN EN JURISTEN
lindela a n 12, 1 405 a k bussum
t 035 541 18 44
f 035 542 48 29
e in fo @dialo gu eb v.n l
i www.dialo guebv.nl
Slimme advocaten
werken samen.
Maak jij binnenkort onderdeel uit van een landelijk
bekend en ondernemend advocatenverband?
Kijk op www.advocoeur.nl
SAMEN SLIMMER
Beter werk
rist geschikt is. Je moet er wel bij passen, stevig in je schoenen
kunnen staan en belangrijke beslissingen durven nemen.”
Marc Sluijters (Philips): “In de advocatuur adviseer je meer op
de vierkante millimeter; in het bedrijfsleven moet je juist op
veel gebieden kunnen adviseren en zijn dus de meesten generalist. Daarnaast ben je bent niet klaar als een advies de deur uit
is: verantwoordelijkheid nemen voor de adviezen die je geeft
is net zo belangrijk. In de basis zijn wij juristen, maar we gaan
wel anders om met het recht. Niet risicomijdend denken, maar
juist afgewogen risico’s durven nemen.” Cees Los (DSM): “Ik
kan mij niet aan de indruk onttrekken dat de jongere juristen
tegenwoordig wat minder mobiel zijn dan pakweg twintig
jaar geleden. Elementen als dual careers, het belang van bestaande sociale contacten en de schoolkeuze van kinderen spelen hierbij ongetwijfeld en niet ten onrechte een rol. Het komt
er dan nog meer op aan om mensen echt te interesseren voor
het bedrijf en de business waarin je actief bent.”
Externe adviseurs
Van Leeuwen: “In jullie aannamebeleid richten jullie je dus
niet specifiek op de Randstad of op juristen in de regio. Hoe
zit dat bij het inhuren van externe adviseurs? Van de
Weijenberg: “Voor juridisch werk dat direct met onze busi-
ness te maken heeft werk ik heel bewust ook met lokale advocaten samen. Die komen ook sneller naar onze bouwprojecten toe en zijn vaak hands-on. Bouwrecht heb je bij grote
kantoren vaak niet; dan kun je met lokale specialisten veel
beter uit de voeten. Voor grote projecten met aanzienlijke
financiering wenden we ons tot de grote kantoren. Banken
accepteren het vaak niet wanneer je met het kantoor op de
hoek aan komt.” Susan ten Haaf (VION Food Group):
“Sparring partners die vaak langskomen vind ik juist wel
bij de grotere kantoren, dus het zal ook aan de individuele
advocaten liggen. Ik vind het belangrijk om snel te kunnen
schakelen met mensen van gelijk niveau. Deze week heb ik
twee advocaten tegen lage tarieven inhouse gehad: zij zijn
zeer coöperatief en passen zich perfect aan. Kantoren trainen daar ook op: cliënten worden bevraagd en aan de hand
daarvan stippelen ze hun strategie uit.” Los: “De servicegerichtheid is met name bij grote kantoren enorm verbeterd
de afgelopen jaren. Dat schrijf ik niet alleen aan de crisis
toe; men heeft wel degelijk meer oog voor de behoeften van
het bedrijfsleven gekregen en wil onze business leren kennen. Dat werkt ook in hun voordeel: uit de rol van sparring
partner kun je veel meer halen dan uit de rol van traditioneel advocaat.” Duco Zoomer (Daf Trucks): “Advocaten
SKILLS FOR LAWYERS
BEROEPSOPLEIDING TOT ADR-SPECIALIST/LEGAL MEDIATOR
Start 27 maart 2013, Amsterdam
Met de beroepsopleiding van het Amsterdams ADR Instituut kiest u voor een brede opleiding
waarin u wordt geschoold in onderhandelen, mediation en partijbegeleiding. Naast theorie
en het aanleren van praktische vaardigheden besteden wij veel aandacht aan de ontwikkeling van uw attitude in het omgaan met conflicten. 21 daagse allround Beroepsopleiding.
Academisch werkniveau met minimaal 5 jaar werk-ervaring.
MEDIATION ADVOCACY
20 november 2012, Amsterdam
In deze training wordt vanuit de theorie en de praktijk zichtbaar gemaakt hoe u uw rol als
advocaat beter kunt invullen als u betrokken raakt bij een mediation. Deze training wordt u
aangeboden in samenwerking met de NVVMA.
TRAINING ADVANCED NEGOTIATIONS DOOR LINDA NETSCH (HARVARD LAW SCHOOL)
28 en 29 november 2012, Amsterdam
Iedereen onderhandelt. Doorgaans op intuïtie en dikwijls met wisselend succes. De mate van
dit succes is niet alleen afhankelijk van de manier van communiceren tijdens de onderhandelingen, ook bij de voorbereiding is het van groot belang inzicht te hebben in conflicten
en onderlinge communicatieprocessen. In deze training krijgt u door theorie, oefening en
feedback de vaardigheden aangereikt om onderhandelingen zo te laten verlopen dat u het
beste resultaat voor uzelf en/of uw cliënt bereikt.
INFORMATIE AVOND ADR BEROEPSOPLEIDING/LEGAL MEDIATOR: 14 januari 2013
Aanmelden via adr-fdr@uva.nl
50
nr. 11 – 2012
Voor meer informatie
en inschrijving:
www.adrinstituut.nl
Telefoon: 020-525 37 49
E-mail: adr-fdr@uva.nl
Beter werk
snappen steeds beter in wat voor omgeving wij opereren en
handelen daar ook naar. Juridische nerds, om het gechargeerd te stellen, konden vroeger nog partner worden bij een
advocatenkantoor. Het zijn nu geen nerds meer. Bij Daf gebruiken we advocaten van de grote kantoren. We zijn onderdeel van een Amerikaans concern en de voertaal is Engels. Lokale kantoren hebben daar jammer genoeg toch nog
moeite mee. Dat is niet alleen een Nederlands probleem: bij
Duitse middelgrote kantoren zie je dat ook.”
Band met de opleidingen
De bedrijven aan tafel vervullen naast een internationale rol
ook een belangrijke lokale rol. Van Leeuwen wil weten of de
juridische opleiding en het wetenschappelijk onderzoek aan
zuidelijke universiteiten en hogescholen aansluiten op de behoeften van de juridische afdelingen. Sluijters: “Het wordt beter. Er worden meer praktische vaardigheden meegenomen in
het onderwijsprogramma, zodat juristen na het afstuderen
sneller bij de praktijk kunnen aansluiten. De stage is een wezenlijk onderdeel van de rechtenopleiding geworden: daar
werken we dan ook graag aan mee.” Rob Wesseling (Van
Gansewinkel): “Wij plaatsen graag stagiairs, maar de werkstages aan het begin van de opleiding stellen mijns inziens
weinig voor. De opgedane kennis is dan nog te mager om
echt met juridische zaken aan de slag te gaan. Je wilt je stagiairs ook graag inhoudelijk werk bieden.” Van de Weijenberg:
“Wij hebben in samenwerking met de universiteit uitwisselingsprogramma’s bedacht waarbij studenten bij ons stage lopen. Dat is specifiek gericht op gebieden als bouwrecht en
contracten. Opleidingen denken heel goed met ons mee en
willen hun studenten ook echt klaarstomen voor de praktijk.”
Hielke Bruin: “Maar zijn startende juristen ook in te passen
binnen jullie afdeling?” Los: “Je dient er wel tijd voor vrij te
maken en goede mentoren te hebben die kennis kunnen
overdragen. Of iemand ook echt stevig genoeg in de schoenen staat voor een bedrijfsjuridische functie, merk je pas na
enige tijd. Leeftijd is daarbij niet de doorslaggevende fac-
tor.” Roelofs: “Het inwerken van juristen die net van de universiteit komen kost veel tijd, daarom kiezen bedrijven van
oudsher voor meer ervaren juristen. Het zou helpen als we
hier in het zuiden meer aan uitwisseling doen, maar ook dat
zal inzet van ons allemaal vergen.” Van de Weijenberg: “Ik
heb onlangs heel bewust twee jonge juristen direct van de
universiteit aangetrokken. Die generatie staat heel anders in
het leven: hiërarchische verhoudingen tellen veel minder en
zij lopen overal zo binnen. Dat werkt bijzonder verhelderend.” Sluijters: “Dat klopt. Jonge juristen pakken heel snel
dingen op binnen ons bedrijf. Ik vind dat een groot verschil
met tien jaar geleden. Ze willen meteen verantwoordelijk-
“ADVOCATEN SNAPPEN STEEDS BETER IN
WAT VOOR OMGEVING WIJ OPEREREN EN
HANDELEN DAAR OOK NAAR”
heid en nemen grote projecten met beide handen aan.”
Bruin: “En hbo-juristen, wat is hun rol?” Pollaert: “Daar
worstel ik nog mee. Wat kunnen zij voor legal betekenen?
De onderscheidende factor van hbo-juristen is nog niet geheel duidelijk. Tot nu toe zetten we ze in voor het basis corporate legal werk. Werk dat door universitair geschoolde
juristen al snel niet meer interessant gevonden wordt.” Dierick: “De toegenomen werkdruk voor legal wordt nu vaak
verminderd door simpel juridisch werk terug naar de business te sturen. In het kader van risicomanagement zou dat
op termijn een gevaar kunnen vormen. Wij denken er over
om een of meer jonge juristen aan te nemen. Dat is ook
goed voor de leeftijdsbalans binnen je afdeling: je wilt je
team blijven verjongen.” Zoomers: “Elk bedrijf wil leaner
and meaner worden en bedrijfsjuristen hebben nu al een
enorme werkdruk. Daarbij komt dat er steeds minder men-
nr. 11 – 2012
51
Alleen voor studenten die er
echt kaas van hebben gegeten.
De Loyens & Loeff
Case Fondue in Zürich.
Voor de Case Fondue op
6, 7 en 8 februari 2013 zijn we
op zoek naar talentvolle derdeof vierdejaarsstudenten fiscaal
recht en/of fiscale economie.
Behoor jij tot de top van je jaar
en durf jij in Zürich je vingers te
branden aan een interessante casus
waarmee je op een intensieve
manier kennismaakt met de
fiscaliteit en Loyens & Loeff?
Meld je dan voor 1 januari aan:
www.loyensloeffacademy.com
AC A D E M Y
Beter werk
sen zijn die een goede brief kunnen opstellen. Daar zou een
hbo-jurist, als hij goed is geïntegreerd in je afdeling, een duidelijke rol in kunnen spelen. Er zijn weinig mensen meer die
de tijd en rust kunnen nemen om brieven en simpele contracten op een gedegen manier aan te pakken.”
Het hamburgermodel
Van Leeuwen: “Jullie hebben het over de gestegen werkdruk. Ik kan me voorstellen dat er in dit economische klimaat geen ruimte zal zijn voor uitbreiding van de afdelingen. Hoe gaan jullie daar mee om? Wesseling: “Het is vooral
een kwestie van aansturing. Juristen doen zaken die ze leuk
vinden om te doen, maar zij zijn echt te duur en schaars om
in hele specifieke juridische problemen te duiken. Loop rond
in het bedrijf, laat je gezicht zien, dat geef ik mijn juristen
mee. Bij het werk dat ze intern aannemen vraag ik altijd:
wat is het belang voor het bedrijf?” Van de Weijenberg:
“Van nature zijn we gewend te zeggen: kom maar door met
dat probleem. Dat kan echter niet meer. Toen wij onlangs
een juridische vraag hadden, doken er direct vijf juristen op:
lekker knutselen aan juridische vraagstukken. Niemand had
zich afgevraagd of die vraag ook relevant was voor de praktijk.” Zoomers: “De gestegen werkdruk beperkt zich niet tot
het klassieke juridische werkterrein: zaken als risk management en compliance nemen ongekende proporties aan. Wanneer je binnen de organisatie aangewezen bent om ook dat
soort zaken op je te nemen zie ik maar één oplossing: uitbreiding van de headcount.” Dierick: “General counsel moeten zich veel sterker richten op de risk based approach.
Werk gewoon aan de zaken die het meest risicovol zijn. Ik
noem dat het hamburgermodel: het bovenste broodje zijn
zaken als M&A en litigation, dat besteden we per definitie
uit aan hoog gespecialiseerde advocaten. Voor de onderkant, het basale juridische werk, zijn onze bedrijfsjuristen te
duur en dat besteden we dus ook uit. Het middengedeelte,
de hamburger zelf, bekijken we heel kritisch en alleen de zaken waar echt een groot risico aan kleeft pakken we aan.”
Slimste regio
Als afsluiting wil Van Leeuwen weten wat het werk als bedrijfsjurist in de zuidelijke maakindustrie nu zo speciaal
maakt. Los: “Het sterke internationale aspect lijkt mij het
grootste voordeel. De kans om je horizon te verbreden door
samenwerking met en als het even wil bezoek aan mensen
met een andere culturele achtergrond in landen als China,
India en de VS. Daarnaast wordt je als bedrijfsjurist ontzettend breed opgeleid. Niet alleen op juridisch gebied, want ik
verwacht ook van mijn juristen dat ze zich in het financiële
aspect verdiepen: werkkapitaal, EBITDA, winstmarges. Binnen een bedrijf draait het uiteindelijk om de financiële resultaten en daar dragen we allemaal aan bij.”
“STEEDS MINDER MENSEN KUNNEN EEN
GOEDE BRIEF OPSTELLEN, DAAR ZOU EEN
HBO-JURIST EEN ROL KUNNEN SPELEN”
Roelofs: “Er zijn geen andere regio’s in Nederland waar je in
de maakindustrie zulk uitdagend juridisch werk kunt doen.
Het wordt niet voor niets de slimste regio ter wereld genoemd:
het werk biedt een continue uitdaging op hoog niveau.” Sluijters: “Binnen een bedrijf als Philips wordt je heel sterk betrokken bij nieuwe business modellen, productontwikkeling, productie, inkoop, verkoop, outsourcing, IT, echt bij de gehele
business zelf dus. Je krijgt heel snel een binding met alles wat
er echt gebeurt in een bedrijf en inderdaad, zoals Cees zegt, beperkt zich dat niet tot Nederland.” Van de Weijenberg: “Bedrijven als de onze bieden een bijzonder dynamische werkomgeving. Heijmans werkt aan snelwegen, woonwijken, stations:
allemaal tastbare bijdragen die zichtbaar zijn. Je voelt je dan al
snel trots en betrokken bij het bedrijf.”
nr. 11 – 2012
53
Jonge Balie
Lissabon: je struikelt
er over de advocaten
28
jonge advocaten uit Alkmaar en omstreken togen
VU Law Academy
Betrokken op úw competentie
eind september naar het zonnige Lissabon, voor de
laatste Jonge-Baliereis in het bestaan van het arrondissement.
Ze bezochten de Hoge Raad en de Portugese advocatenorde,
waar de presidente vertelde dat ook de advocatuur is getroffen
door de economische crisis. De problemen houden mede verband met de hoge advocaatdichtheid in Portugal: maar liefst 1
Arbeidsrecht
op de 300 inwoners van Portugal is advocaat. “If you don’t look
t 20 november t NOvA 4 PO, NMI 4
Actualiteiten arbeidsrecht in het onderwijs
out here, you may accidentally step on a lawyer.”
Procederen in de arbeidsrechtpraktijk
Uiteraard was er ook genoeg ruimte voor vertier en om col-
Ontwikkelingen in het ontslagrecht t 18 december t NOvA 6 PO, NMI 6
lega’s eens op een andere manier te leren kennen. Als het
aan de reiscommissie ligt wordt de jaarlijkse Jonge Balie
t 6 en 13 december t NOvA 10 VSO/PO
Bestuursprocesrecht
Alkmaar reistraditie nog lang voortgezet, mét of zonder ei-
Bestuurs(proces)recht voor de praktijk t 4 en 11 december t NOvA 10 VSO/PO
Actualiteiten bestuursprocesrecht t 5 december t NOvA 4 PO
gen arrondissement.
Burgerlijk (proces)recht
De hele groep, met
op de voorgrond
het drie man sterke ontvangstcomité
van de Portugese
Orde van Advocaten
en tweede van
rechts Eveline
Dirks (Knuwer &
Creutzberg)
Actualiteiten aanbestedingsrecht t 8 november t NOvA 4 PO
Contracteren in de praktijk t 19 en 26 november t NOvA 10 VSO/PO
Actualiteiten burgerlijk procesrecht en rechtspleging
t 4 december t NOvA 4 PO, KBvG 4
Intellectuele eigendom
Actualiteiten intellectuele eigendom t 22 november t NOvA 4 PO
Internetrecht N IE U W
Het nieuwe telecommunicatierecht t 15 november t NOvA 4 PO
Migratierecht
Actualiteiten vluchtelingenrecht t 6 december t NOvA 6 PO
Ondernemingsrecht
Bestuurdersaansprakelijkheid in het nieuwe ondernemingsrecht
t 12 november t NOvA 4 PO, KNB 4
Bedrijfsovername, contractuele en vennootschapsrechtelijke
aspecten t 3 en 10 december t NOvA 12 VSO/PO
Financiering en herstructurering van ondernemingen
t 7 en 14 december t NOvA 10 VSO/PO
V.l.n.r. Peter Appelman (Appelman),
Melanie Koomen
(Octrooi- en Merkenbureau Koomen en
Brons), Franky Menso (Appelman) en
Elisabeth van
Meeteren (Buers)
Pensioenrecht
Actualiteiten fiscaal pensioenrecht t 18 december t NOvA 3 PO
Personen- en familierecht
Vermogensrechtelijke gevolgen van echtscheiding
t 12 en 26 november t NOvA 10 VSO/PO, KNB 10, NMI 10
Verrekening en verdeling bij scheiding
t 12 november t NOvA 6 PO, KNB 6, NMI 6
Erfrecht voor de advocatuur t 16 en 23 november t NOvA 10 VSO/PO, KNB 10
Straf(proces)recht
Ontwikkelingen in het strafrechtelijk bewijsrecht
t 14 november t NOvA 4 PO
Inleiding Jeugdrecht en jeugdstrafrecht
t 11 en 18 december t NOvA 10 VSO/PO
Hoger beroep in strafzaken t 20 december t NOvA 4 PO
Professionele vaardigheden
Onderhandelen voor juristen t 6 december t NOvA 6 PO, KBvG 6, KNB 6
Persoonlijke effectiviteit voor juristen t 8 november t NOvA 6 PO, KNB 6
Adequaat reageren en improviseren
t 11 december t NOvA 6 PO, KBvG 6, KNB 6, NMI 6
Non-verbale communicatie voor juristen
t 13 december t NOvA 4 PO, KBvG 4, KNB 4, NMI 4
Masterclass inspirerend leiderschap voor juristen
t 18 december t NOvA 3 PO
-Van Wijk (beiden Rensen),
Mirte van Lingen, Esther den Haan
nstra (Knuwer & CreutzTeere
tal
Chan
,
berg)
(Lees
Kuijs
ke
Siets
er Geurts, (Tanger) en EveliSand
en),
(Rens
meij
Ver
its
Maur
,
berg)
ne Dirks (Knuwer & Creutzberg)
54
nr. 11 – 2012
N IE U W
Benieuwd naar Leergangen 2013? Kijk op de website
020-5986255
vula.rechten@vu.nl
www.vula.nl
Jonge Balie
Bvaan dle imeaanBd ink
FOTO: CHANTAL ARIËNS
Marc Strijks
Allround: voldoende kennis
opbouwen op diverse rechtsgebieden is een must voor
iedere advocaat tijdens zijn
stageperiode
Antillen: door mijn studentstage en vakanties heb ik
hele mooie herinneringen aan
Caribisch Nederland
Avontuurlijk: eigenschap
waardoor ik verder kijk dan
mijn neus lang is en soms
in niet alledaagse situaties
terechtkom
Aanrader: buitenlandse
stage/studie tijdens je studententijd
Advocatuur: mensen helpen
door het in vertrouwen verlenen van advies en bijstand
Aperitiefje: op z’n tijd nodig om
de advocatuur vol te houden
Marc Strijks (1983) studeerde Nederlands Recht aan de Universiteit Maastricht. Tijdens zijn studie heeft Strijks stage gelopen bij een advocatenkantoor op Sint Maarten (voormalige Nederlandse Antillen). Na zijn studie trad hij op projectbasis in dienst bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst in Arnhem. Sinds februari 2010 is Strijks als advocaat werkzaam bij Scheers Advocaten in Roermond, waar hij zich richt op de algemene civiele praktijk.
nr. 11 – 2012
55
Column
Vast onderdeel van het katern Beter Werk zijn de bedrijfsjuristenpagina’s. Hierin vindt u de vaste column van consultant Harm Cammel,
de rubriek ‘Ik en mijn bedrijfsjurist’, de interviewserie ‘In-house’,
nieuwspagina’s met bedrijfsjuridisch nieuws, de wisselcolumn van
een vooraanstaand bedrijfsjurist en mededelingen van het Nederlands Genootschap van Bedrijfsjuristen.
Risk management en Legal: what’s new ?
E
en leverancier van producten voor industriële pro-
alsmaar hotter topic. Een goede ontwikkeling voor Legal,
cessen is betrokken bij ongeveer alles wat maar
want risk awareness helpt Legal beter te positioneren en inte-
technisch complex is. Van boorplatforms in Nigeria tot
greren in de bedrijfsvoering. Belangrijk is dan wel om helder
pijpleidingen door Alaska en kerncentrales in Azië. Het
te hebben wat de rollen van Legal en risk management zijn.
bedrijf levert al jaren topkwaliteit waardoor het een ijzer-
En daar wringt de schoen. Want risk management is ook een
sterke reputatie heeft. Het bedrijfsdoel om flink door te
beetje een hip containerbegrip geworden waarvan de rol en
groeien met nieuwe klanten in gerelateerde markten is
grenzen soms erg onduidelijk zijn, ook bij Legal.
uitdagend, maar is mede dankzij die goede reputatie rea-
Tijd dus om terug te gaan naar de basis. Want welke invals-
liseerbaar. En dan ontploft een boorplatform in de Golf van
hoek, methode of terminologie je ook gebruikt, uiteindelijk
door Harm
Mexico. En vervolgens ook nog eens een kerncentrale in
komt risk management neer op 1. het bedrijf en zijn ambi-
Cammel
Japan. Direct hangen klanten, prospects en aandeelhouders
ties goed begrijpen, 2. bedenken wat daarbij scheef kan
aan de lijn: zijn jullie betrokken? Zijn er aansprakelijkhe-
lopen, 3. berekenen wat de consequenties kunnen zijn, 4.
besluiten of het bedrijf die
den? Heeft het consequenties
voor de dienstverlening? Is
de continuïteit gewaarborgd?
Of het bedrijf nu direct be-
Risk management is een hip
containerbegrip geworden
consequenties wil accepteren, beperken, afwentelen
of afwijzen, 5. die keuze
concreet implementeren en
trokken is of niet, op zo’n
moment moet je klaar staan
6. controleren of dat naar
met gerichte actie en heldere antwoorden. Zodat het ver-
wens uitpakt. Die logica is niet anders dan bij ‘normaal’ pro-
trouwen van de markt en de reputatie van het bedrijf intact
actief legal management. Alleen kijkt legal management
blijven.
naar de totale bedrijfsvoering, waar risk management
In de huidige wereld met groeiende dynamiek en verweven-
alleen naar de incidenten kijkt.
heid komen dit soort verrassingen steeds vaker voor. Je be-
Legal management is dus deels risk management. Maar
drijf staat stevig op de rails, ergens in de wereld vindt een in-
een goede Legal afdeling is breder dan dat: gericht op het
cident plaats en ineens dreigt de hele strategie te ontsporen.
voorkomen van incidenten, maar zeker ook op het optimaal
Dergelijke incidenten beheersen, dat is crisismanagement.
laten verlopen van de normale bedrijfsvoering. Zodat de
En tijdig over mogelijke incidenten nadenken en de organisa-
bedrijfsdoelen efficiënt en op een gezonde manier gereali-
tie daar adequaat op voorbereiden, dat is risk management.
seerd worden.
Legal heeft een dubbele rol bij risk management. Legal kan
Kortom, risk management is voor Legal bekend terrein, en
de bron zijn van incidenten. Denk bijvoorbeeld aan regulatory
blijven aansluiten op de huidige aandacht en verdere ont-
veranderingen die de bedrijfsstrategie doorkruisen, zoals een
wikkelingen is logisch, waardevol en relatief eenvoudig.
Harm Cammel is part-
Iraans embargo terwijl je daar langlopende belangen hebt.
Bovendien helpt het bij verdere positionering en integratie
ner bij Baskerville. Hij
En Legal kan de verdediging zijn tegen incidenten, bijvoor-
van Legal. Soms wordt daar zelfs van buitenaf op aange-
helpt inhouse legal
beeld door bepaalde risico’s van zo’n embargo contractueel
drongen. De Nederlandsche Bank stuurt bijvoorbeeld met
teams en advocaten-
af te wentelen. Op zich niets nieuws onder de zon dus, maar
haar FIRM richtlijn voor financiële instellingen aan op
kantoren met het posi-
de groeiende lijst incidenten van Enron / Arthur Andersen,
steeds verdere afstemming tussen Legal en andere risk
tioneren, ontwikkelen
World Online, de vastgoedfraude, wooncorporaties, Standard
functies. Ook daar bedrijfsmatige integratie dus. Maar
en managen van hun
Chartered tot Liborgate maken van risk management een
daarover volgende keer.
dienstverlening.
56
atern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedr
DÉ LEGAL RECRUITMENT SPECIALIST
ROBERT WALTERS
MAAK JEZELF BEKEND
NEEM JE CARRIÈRE EENS GOED ONDER DE LOEP
Ben je al een tijd bij dezelfde organisatie werkzaam binnen de advocatuur
of het bedrijfsleven en zijn dit herkenbare vragen voor jou?
■
■
■
■
■
■
■
Is mijn baan afwisselend genoeg?
Kan ik mij op persoonlijk vlak voldoende ontwikkelen?
Ben ik tevreden over mijn work-life balance?
Is wellicht een overstap binnen de advocatuur interessant?
Of wil ik liever een overstap maken naar het bedrijfsleven?
Als ik een overstap wil maken, wanneer is dan
het beste moment?
Kortom, wil ik de komende jaren bij deze
werkgever blijven werken?
Neem je carrière dan samen met Robert Walters
onder de loep! Robert Walters helpt je graag
bij het beantwoorden van de bovenstaande
vragen en denkt graag op basis van
haar expertise met je mee.
Voor vrijblijvend advies kun je contact opnemen met Renske Lubbinge of
Ivana Esser via:
Email: renske.lubbinge@robertwalters.com of ivana.esser@robertwalters.com
Tel: 020-6444655
www.robertwalters.nl
AUSTRALASIA
ASIA
AFRICA
EUROPE
AMERICAS
Gezocht:
Juridische talenten
die van persoonlijke
groei een sterke
zaak maken.
Je haalt méér uit jezelf bij ARAG.
Wij bieden jou een wereld vol juridische kennis, veelzijdigheid en groeimogelijkheden.
Met een grote diversiteit aan juridische functies, rechtsgebieden en dossiers. Waar eigen
verantwoordelijkheid en zelfstandigheid centraal staan. Waar de mogelijkheden voor opleiding
en ontwikkeling ruim zijn. En waar écht iets wordt gedaan met jouw kennis en inbreng.
www.arag.nl
Ik en mijn bedrijfsjurist
foto’s Geert Snoeijer
Marcel van de Vorst over Petra van
der Beek
Kantoor
Leeftijd 45
l van de Vorst
Naam advocaat Marce
Europe bij
HR
&
al
Leg
VP
ek,
Over Petra van der Be
Norton Rose
giebedrijf Werken
AQ genoteerd technolo
ReachLocal, een NA SD
r Nederland kwam
1, toen ReachLocal naa
samen sinds begin 201
t het opzetten van
me
samenwerking begon
Werkzaamheden Onze
rganis atie van de
reo
een
en
r
holdingstruc tuu
een fiscaal efficiënte
bij vestiging van het
Daarna adviseerden we
groep via Neder land.
datapr ivacy, arbeidsvan ReachLocal over
Europese hoofdkantoor
bij internationale
ook
iddels adv iseren we
Inm
t.
ech
urr
hu
en
ht
rec
s)overeenkomsten.
rciële (samenwerking
overnames en comme
Ik zou onze relatie als volgt
tuur goed begrijpt hoe wij
Ik weet van het privéleven
de unieke wereldwijde
willen kenmerken: open en
werken.
van mijn cliënt het volgen-
overeenkomst met Google
direct, we werken heel ple-
We vullen elkaar aan op de
de: Petra is een fanatieke
ten tijde van de start van de
zierig samen. We kennen
volgende manier: Petra is
monoskiër en autolief-
Nederlandse activiteiten
elkaar goed zodat we op
direct betrokken bij de be-
hebber.
was bijzonder.
een efficiënte wijze kunnen
sluitvorming binnen Reach-
Het spannendste moment
Wat ik zou veranderen als
helpen.
Local en goed geïntegreerd
dat ik met mijn cliënt heb
ik één dag de baas was bij
Plezierig vind ik aan het
in de ondernemingsactivitei-
meegemaakt is: het closen
mijn cliënt: ik zou dan
werken met mijn cliënt
ten. Daardoor kunnen we in
van een transactie blijft het
graag helpen bij de verdere
dat: Petra vanwege haar
onze advisering een prakti-
spannendste moment, maar
groei en uitbouw van hun
achtergrond in de advoca-
sche vertaalslag maken.
vooral de betrokkenheid bij
business.
59
tern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Kat
Where
privacy
meets
compliancy
De dagelijkse praktijk van privacy vraagstukken is veelomvattend. Hoe gaat uw organisatie om met
persoonsgegevens? Van uw medewerkers, van uw klanten. Dat u hier zeer veel waarde aan hecht is
vanzelfsprekend. Maar hoe waarborgt u dit? En hoe gaat u in 2014 de wijzigende wet- en regelgeving
implementeren in uw organisatie? Benieuwd naar hoe Brunel uw organisatie kan helpen?
Let’s meet op brunel.nl
Ik en mijn advocaat
Petra van der Beek over Marcel van
de Vorst
Bedrijf
Leeftijd 36
tra van der Beek
zich richt
Naam bedrijfsjurist Pe
dat
rijf
giebed
AQ genoteerd technolo
Functie
is
ReachLocal, een NA SD
e
ogl
Go
van
en een global par tner
rdam
ste
Am
op internetmarketing
in
oor
ant
fdk
e op het Europese hoo
rop
Eu
HR
aam&
rkz
gal
Le
We
VP
n Rose
st, advocaat bij Norto
ese
rop
Eu
Over Marcel van de Vor
de
r
zaken voo
k voor alle jur idische
ncte
tra
heden Ver ant woordelij
con
en
ate
cties, algemeen corpor
ilvestigingen, zoals transa
gelegenheden in versch
arbeidsrechtelijke aan
en
cy
iva
apr
ent
dat
em
ht,
rec
ropese manag
aast als lid van het Eu
lende jurisdicties. Daarn
en str ategie voor deze
eid
bel
van
len
medebepa
team betrokken bij het
nse hoofdkantoor.
erking met het Amerikaa
vestigingen in samenw
Wilt u ook in deze rubriek? Mail naar info@mr-magazine.nl
Ik zou onze relatie als volgt
ze en affiniteit met het type
taalslag maken naar de
bleek nog een hele uitda-
willen kenmerken: infor-
bedrijf dat ReachLocal is.
praktische toepasbaarheid
ging!
meel, plezierig, open en
Marcel heeft bovendien
in de organisatie.
Wat ik zou veranderen als ik
toegankelijk.
veel ervaring met interna-
Ik weet van het privéleven
één dag de baas was bij mijn
Plezierig vind ik aan het
tionale transacties. Daar-
van mijn advocaat het vol-
advocaat: ik zou een aantal
werken met mijn advocaat
door is hij in staat cultuur-
gende: dat Marcel een voor-
van de advocaten een echte
dat: Marcel goed bereik-
verschillen te overbruggen
liefde heeft voor oude au-
Amerikaanse verkooptrai-
baar is, ik via één aan-
tussen hoe een M&A trans-
to’s en daarom een hele
ning laten geven; dat is zo
spreekpunt toegang heb tot
actie bijvoorbeeld in de US
coole Citroen DS uit 1966
motiverend en aanstekelijk
een netwerk van specialis-
wordt gedaan versus hier
heeft.
dat iedereen na afloop ervan
ten op alle vakgebieden en
in Europa.
Het spannendste moment
overtuigd is de beste te zijn
in verschillende jurisdicties
We vullen elkaar aan op de
dat ik met mijn advocaat
waar de wereld niet zonder
die ook onderling goed met
volgende manier: Marcel
heb meegemaakt is: het op
kan. Dat is toch anders dan
elkaar samenwerken.
kent mijn positie binnen
tijd verzamelen van alle
de bescheidener aanpak die
Een hele goede eigenschap
ReachLocal heel goed en
handtekeningen voor het
de advocatuur in het alge-
van mijn advocaat is: de
op die manier krijg ik niet
Google contract; na de on-
meen eigen is gecombineerd
praktische invalshoek in
alleen goed advies maar
derhandelingen leek dit het
met de Nederlandse nuch-
zijn advisering en werkwij-
kan Marcel ook een ver-
makkelijkste deel maar dat
terheid.
61
tern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Kat
Presentatie Bedrijfsjuristen Monitor 2012
egal Outlook 2013 and Beyond’. Dat is
‘L
uitgewerkt in een handzaam boekje. Di-
het thema van de Bedrijfsjuristen Mo-
verse deskundigen geven hierin hun visie
nitor 2012 die Houthoff Buruma in samen-
op deze ontwikkelingen.
werking met het Nederlands Genootschap
Aan de presentatie is dit jaar een inhoude-
van Bedrijfsjuristen (NGB) presenteert op
lijk seminar gekoppeld. Informatie
maandag 26 november in het auditorium van
hierover wordt later bekendgemaakt. In
het Stedelijk Museum in Amsterdam.
verband met de capaciteit van het audito-
Tijdens een aantal roundtables met toon-
rium is het aantal plaatsen beperkt. Re-
aangevende bedrijfsjuristen zijn de onder-
gistreren kan via een bericht vanaf een
werpen in kaart gebracht die in 2013 en
kantoor-mailadres naar m.meinen@hout-
daarna bij bedrijfsjuristen hoog op de
hoff.com, of via het online formulier op
agenda (zouden moeten) staan. De the-
www.bedrijfsjuristenmonitor.nl. Het eve-
ma’s die tijdens de roundtables naar voren
nement is gratis toegankelijk voor leden
zijn gekomen als belangrijk en urgent, zijn
van het NGB.
Waarom bedrijfsjuristen een advocaat ‘dumpen’
U
it een onderzoek onder een paar duizend be-
het rapport globaal in vier categorieën te verdelen: te
drijfsjuristen in ruim 45 landen van het Britse
duur (21%), slecht advies of geen expertise (18%),
marktonderzoekbureau Acritas blijkt dat bedrijfsju-
slechte service (15%) en het vertrek van een belangrij-
risten advocatenkantoren voornamelijk wegsturen
ke advocaat (11%). Als minder opmerkelijke reden
vanwege te hoge tarieven en een slechte prijs-kwali-
werd genoemd: ‘het werk was af’ (16%). Maar liefst
teitverhouding.
30% van de ondervraagden gaf aan het afgelopen jaar
De redenen die bedrijfsjuristen opgaven zijn volgens
ten minste één kantoor te hebben ‘ontslagen’.
NGB Ledenbijeenkomst
H
et Nederlands Genootschap van Be-
teijn, voorzitter van de raad van bestuur
drijfsjuristen organiseert op 13 no-
van de OPTA en NMa, spreken over de
vember een ledenbijeenkomst bij VNO-
nieuwe Autoriteit Consument en Markt
NCW in Den Haag. Tijdens deze
(een fusie van OPTA, NMa en de Consu-
bijeenkomst spreekt prof. drs. ing. Jacques
mentenautoriteit), die 1 januari 2013 van
Reijniers, hoogleraar inkoopmanagement
start gaat. Fonteijn wordt hoofd van dit
NGB workshops
aan de Nyenrode Business Universiteit,
nieuwe instituut. De middag wordt afge-
14 november 2012 Number crunchen
over de kansen en uitdagingen voor be-
sloten met een borrel.
voor bedrijfsjuristen
drijfsjuristen op het terrein van inkoopma-
Kijk voor meer informatie en aanmelding op
27 november 2012 Projectmanage-
nagement. Daarnaast zal mr. Chris Fon-
www.ngb.nl.
ment, de rol van de bedrijfsjurist
29 november 2012 Effectief overtuigen
en beïnvloeden
3 december 2012 De strategische positionering van de juridische afdeling voor
general counsel en leidinggevenden
4 december 2012 Onderhandelen en
belangentegenstellingen in arbeidsconflicten
Meer informatie: www.ngb.nl
62
atern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedr
Bedrijfsjuridisch nieuws
Overstap
Dag van de Bedrijfsjurist
inds 1 november is Frans
oe kan de meerwaarde van de be-
het congrescentrum NBC in Nieuwegein.
drijfsjurist worden vergroot? Over die
Dagvoorzitter is René van Rooij, chief legal
S
H
rist werkzaam bij Arbo Unie
vraag gaan Barbara van Koppen (company
officer & company secretary bij KPN.
vestiging Utrecht. Hij geeft on-
secretary en general counsel bij KLM),
Naast de paneldiscussie zijn er lezingen
der meer advies, behandelt
Max Hübner (diector corporate legal and
over diverse onderwerpen zoals trends in
aansprakelijkheden, draagt
Hoveijn (35) als bedrijfsju-
tax bij PGGM) en Rik Doejaaren (head of
de juridische dienstverlening, social me-
zorg voor het contracteringsproces en bege-
legal Benelux British American Tobacco)
dia, actuele privacyissues en het belang
leidt aanbestedingsprocedures. De werk-
in discussie tijdens de Dag van de Be-
van technologie.
zaamheden zullen voor alle vestigingen van
drijfsjurist op 22 november. Zij zullen
De dag wordt afgesloten door advocaat
Arbo Unie worden verricht. Hiervoor werkte
daarbij onder meer ingaan op de optimale
Wim Anker (Winnaar van de Duidelijke
Hoveijn als bedrijfsjuridisch adviseur bij
samenstelling van een juridische afdeling
taalprijs), waarna een netwerkborrel
Grant Thornton Accountants & Adviseurs.
en de positie van de bedrijfsjurist over vijf
plaatsvindt.
Daar adviseerde hij bedrijven voornamelijk
jaar.
op het gebied van vastgoed-, ondernemings-
Het is alweer de vijfde editie van de Dag
Meer informatie en aanmelding: dagvande-
en algemeen verbintenissenrecht.
van de Bedrijfjurist, die wordt gehouden in
bedrijfsjurist.nl
COLUMN
Ready for boarding?
V
rijdagochtend 7.20 uur, sta ik aan de gate op Schiphol Amster-
komende maanden zal het NGB zich
dam Airport klaar voor vertrek naar London City Airport, waar
laten horen aan de jonge bedrijfsju-
een dag bestuursvergadering van de Worldwide Airports Lawyers
risten. Vandaar dat ik jonge bedrijfs-
Assocation me wacht. Na landing eerst een conference call met
juristen alvast oproep: Are you ready
de home base, mijn collega’s van Schiphol Amsterdam Airport, en
for boarding?
dan in de taxi naar ‘the city’. Een aantal jaar vloog ik regelmatig
Wellicht is het goed om nog wat meer
op en neer tussen Schiphol en de verschillende hub-luchthavens
over het beroep bedrijfsjurist te vertellen. Waarom is
van Europa voor de deelna-
dat zo’n mooi beroep? In mijn
me van al deze luchthavens
in een groot project, Single
optiek spelen daar drie ele-
Het beroep van bedrijfsjurist is divers
European Sky. Het viel mij
menten: het feit dat je (1)
een business lawyer bent, (2)
altijd op dat ik een van de
het verenigen en verder ont-
weinige ‘zakenvrouwen’ aan boord was, en bovendien een stuk
wikkelen van meerdere eigenschappen – naast het juridische – in
jonger dan menig andere zakenreiziger. Ook in het legal team van
je werk, en (3) daardoor de optimale bediening van je cliënt, je
de luchthavens was ik de jongste.
werkgever. Het beroep geeft je verder de kans een bepaalde indus-
Een parallel met de hedendaagse bedrijfsjuridische wereld is snel
trie goed te leren kennen en je peers te ontmoeten. Na een goede
gelegd, wat mij betreft. Er is een grote groep jonge bedrijfsjuris-
opleiding in de advocatuur, ben ik blij met mijn verdere ontwikke-
ten, en daarmee doel ik op de leeftijd tot eind dertig, die mooi en
ling in het bedrijfsleven. Hoe had ik anders mogen werken aan de
belangrijk werk verrichten. Bedrijfsjuristen met een basis in de
contracten voor het meest innovatieve luchthavenbagagesysteem
advocatuur of juristen die de Beroepsopleiding Bedrijfsjuristen
ter wereld? Hoe was ik anders uitgenodigd voor deelname aan het
hebben gedaan. Met een passie voor het vak van bedrijfsjurist en
US Government International Visitor Leadership Program? Het be-
werkzaam in bedrijfsjuridische afdelingen van allerlei omvang
roep van bedrijfsjurist is divers.
door heel Nederland. Zijn deze bedrijfsjuristen wellicht the next
generation? Zij zijn in ieder geval van groot belang voor de voortzetting en inspraak van de beroepsgroep. In mijn hoedanigheid
Ilona Crommentuijn is legal counsel bij de Schiphol
Group.
van bestuurslid van het Nederlands Genootschap van Bedrijfsjuristen (NGB) probeer ik deze bedrijfsjuristen actief te betrekken
Volgende keer: Elizabeth Hondius, manager legal affairs bij
bij het NGB en bij wat het NGB hen kan bieden. Dat is nodig. In de
Merck Sharp & Dohme (MSD)
63
rijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuriste
In-house
Bedrijfsjurist bij...
het Erasmus MC
De serie In-house biedt een kijkje in de keuken van de bedrijfsjurist. Deze
keer Jochem Oosting, manager Juridische Zaken van het Erasmus MC, die
voor spoedeisende vragen ook ’s nachts kan worden opgepiept.
door Peter Milders
H
et Erasmus MC in het hartje van Rotterdam is de
van een verdachte van een ge-
grootste van de acht academische medisch cen-
weldsmisdrijf.”
tra in Nederland. Dat de toekomstplannen ambi-
Ook komen regelmatig vragen
tieus zijn blijkt uit de vele bouwkranen op het
op het bordje van de juristen
terrein. Er wordt tot 2017 flink verbouwd en nieuw gebouwd.
waarbij het gaat om leven of
In een van de oude gebouwen zetelt Jochem Oosting, mana-
dood, bijvoorbeeld bij het sta-
ger Juridische Zaken. Vanaf grote hoogte wijst hij op de bij-
ken van medisch zinloos han-
zondere vloer die net klaar is voor de radiotherapiebunkers
delen of bepaalde wilsuitingen
van de Daniël den Hoed kliniek, het kankercentrum van het
van patiënten. Omdat een zie-
Erasmus MC. Speciale dikke vloeren en muren zijn nodig
kenhuis een 24-uurs bedrijf is
voor de bescherming van de omgeving tegen straling. Oos-
kunnen sommige problemen
ting: “Tijdens de verbouwing blijft de winkel open zoals dat
zich elk moment van de dag
heet. Dat betekent een zeer ingewikkelde logistieke operatie
voordoen, waardoor ook een
want we hebben te maken met grote aantallen patiënten en
snelle beschikbaarheid van
bezoekers, terwijl veiligheid, hygiëne en privacy natuurlijk
juristen soms gewenst is. Daarom is er een juridische 24-uurs-
ook gewaarborgd moeten blijven.”
dienst ingesteld. Oosting en zijn collega Marie-José Blondeau
‘draaien’ om de maand zo’n 24-uursdienst. Dit betekent dat zij
Vragen over leven en dood
in die maand 24 uur per dag, zeven dagen per week beschik-
Het Erasmus MC is een publiekrechtelijke rechtspersoon, inge-
baar zijn voor spoedeisende vragen uit de organisatie.
steld bij wet. De circa 12.000 werknemers zijn dus ambtenaren.
Wanneer de juristen aanvullende expertise nodig hebben vindt
Maar met een omzet van 1,2 miljard euro lijkt het meer op een
incidenteel inschakeling van advocaten plaats, waarbij wordt
grote onderneming. Oosting legt uit dat het Erasmus MC drie
gewerkt met verschillende kantoren. “Wij kiezen niet zozeer
kerntaken heeft: patiëntenzorg, onderwijs (de medische facul-
voor een kantoor, maar voor een advocaat die de specialistische
teit) en onderzoek. Oosting (ex-Brabers en Partners, ex-Haga-
aanvullende expertise kan bieden en met wie het klikt.”
Ziekenhuis) geeft leiding aan de afdeling Juridische Zaken en
de afdeling Klachtopvang. Naast enkele andere professionals
Primair proces
werken er twaalf juristen van wie er drie uitsluitend arbeids-
Oosting: “Je zit als jurist bij het Erasmus MC middenin het pri-
recht doen. De andere juristen zijn als bedrijfsjurist zeer breed
maire proces van de organisatie. Dat moet je ook echt een uit-
actief: van de reguliere bedrijfsjuridische zaken tot zeer speci-
daging vinden als je hier werkt. Ik kijk bij de selectie van nieu-
fieke zaken als gezondheidsrecht, medisch tuchtrecht, medi-
we juristen dan ook heel goed naar hun motivatie. Zij moeten
sche ethiek, wetenschappelijke integriteit, letselschade en pri-
de innerlijke motivatie uitstralen dat zij een bijdrage willen le-
vacybescherming. Oosting: “Denk bij dit laatste bijvoorbeeld
veren aan een maatschappelijk belang, waarmee iedereen
aan nabestaanden die het medisch dossier van een overleden
vroeg of laat wel eens te maken krijgt.”
patiënt willen inzien, of justitie die de medische details wil weten van de verwondingen van een slachtoffer van een misdrijf of
Op www.mr-online.nl staat een uitgebreide versie van dit artikel.
64
atern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedr
Gezocht: meesters in aanpakken (m/v)
Wij weten ze te vinden
Mooie cliënten. Bevlogen collega’s. Hard werken, maar ook samen
ontspannen als het werk erop zit. Dat is Ploum Lodder Princen. Een typisch
Rotterdams kantoor: aanpakken, snel, no-nonsense, korte lijnen. Met altijd
de cliënt voorop en het resultaat in het vizier. Bij ons krijg je als beginnend
advocaat of kandidaat notaris volop kansen. Heb lef en pak die kansen ook.
Want een beetje eigenzinnig, daar houden we wel van. Dat maakt werken
bij ons duidelijk anders. Lees verder op www.werkenbijploum.nl.
Duidelijk anders
Je staat er liever niet bij stil, maar een ongeluk zit in
een klein hoekje. En de gevolgen kunnen erg vervelend
zijn. Want ziekte of arbeidsongeschiktheid komt altijd
op het verkeerde moment. Hoe moet dat verder met
de praktijk? En met de betaling van de hypotheek? Wij
zorgen ervoor dat u goed bent voorbereid. Door
samen met u de mogelijke gevolgen op een rijtje
te zetten en u van onafhankelijk deskundig advies te
voorzien. Onze adviseurs zijn thuis in de advocatuur en
het notariaat. Houden we binnenkort bij u de vinger
aan de pols?
Arbeidsongeschiktheidsverzekering?
Kijk op www.nwk.nl
Hoe dan ook,
Niehoff Werning & Kooij is altijd dichtbij.
Snouckaertlaan 42, 3811 MB Amersfoort Tel. 033 - 464 13 40 Fax 033 - 464 13 45 info@nwk.nl www.nwk.nl ISO 9001 Gecertificeerd.
BOTERHAM MET KAAS
NIET MEER DE NORM
In deze rubriek verhalen juristen die in het buitenland werken over hun ervaringen aldaar.
Siezen oder duzen?
Het mediterrane karakter van Brussel
Net een signing in Keulen achter
de rug. Net als in Nederlandse
transacties kwam er aardig wat
kunst- en vliegwerk bij kijken
om alles voor ondertekening
klaar te maken; anders dan bij
Nederlandse transacties duurt het daadwerkelijk ondertekenen
van een overeenkomst waarbij aandelen in een GmbH (de
Duitse variant van de BV) worden verkocht hier in Duitsland
uren in plaats van een paar minuten. De reden: de overeenkomst moet, op straffe van nietigheid, woord voor woord, inclusief de bijlagen, worden voorgelezen door een notaris. Niet
de meest spannende bezigheid, om te moeten toehoren. Ik heb
al verhalen gehoord van in slaap vallende cliënten. Als je pech
hebt, besluit de notaris dan opnieuw te beginnen...
Nog een verschil met de Nederlandse praktijk zoals ik die
ken: bij ons op kantoor in Amsterdam spreekt iedereen elkaar
aan met voornaam en je en jij; ook met cliënten is de relatie
over het algemeen vrij informeel. Hoe anders is dat hier: de
meeste partners worden met Sie en Herr/Frau aangesproken,
en voor je een cliënt mag duzen gaan er jaren overheen. Voor
mij nog steeds raar: als er bij een bespreking cliënten zijn die
geen Duits spreken en er dus Engels gesproken wordt, wordt
iedereen bij zijn voornaam aangesproken; zodra echter weer
op Duits overgeschakeld wordt, verdwijnt die informele aanpak als sneeuw voor de zon. Inmiddels sieze ook ik dus vrolijk iedereen die ik ontmoet, want ik heb geleerd dat je hier
nauwelijks te formeel kunt zijn, maar mensen tegen het hoofd
kunt stoten door ongevraagd (en in hun ogen ongepast) ‘je’ te
noemen. Er zijn regels die bepalen wie wanneer de du mag
aanbieden, maar die begrijp ik nog steeds niet; leeftijd, maar
ook geslacht en maatschappelijke positie spelen een rol. Gelukkig mocht ik in het team waarin ik werk al vrij snel iedereen bij
de voornaam aanspreken, en worden mijn fouten sneller vergeven,
want ik ben niet zomaar een buitenlander, nee, ik ben zo’n freche
Holländerin.
Een steenworp. Meer is het niet,
de afstand van het CMS EU
Law Office naar de Europese
Commissie. Dat is praktisch,
want ik kom er nogal eens. Niet
alleen voor fusiemeldingen,
maar ook om in kartelzaken de belangen van cliënten te
verdedigen. En natuurlijk om informeel contact te leggen en
te houden met de mensen die in Europa in meer of minder
mate de dienst uitmaken. Nederlanders zouden die kunst
onvoldoende beheersen, las ik laatst in een interview met de
bestuursvoorzitter van ING. Dat kan kloppen, want daarvoor is van belang dat je je kunt overgeven aan een uitgebreide lunch met, onder omstandigheden, een goed glas
wijn. En dat gaat Nederlanders doorgaans niet goed af. Ik
beken: het heeft jaren geduurd voordat ik de boterham met
kaas en het glas melk rond het middaguur niet meer als de
norm beschouwde. Maar het omslagpunt ligt inmiddels
achter me.
Deels is dit te danken aan de positieve invloed van de stad
Brussel, die effectief dichter bij Rome ligt dan bij Amsterdam.
De hoge prioriteit die hier aan eten en drinken wordt gegeven, is maar een van de elementen die bijdragen aan het aangename en – denk de zon er even bij – mediterrane karakter
van de stad. De dominantie van de Franse taal is een ander.
Die geeft de hoofdstad van het formeel tweetalige België extra flair. In ieder geval voor een Nederlander. Maar het belangrijkste ingrediënt is de mentaliteit van de Brusselaar, die
als geen ander weet hoe te leven en hoe te laisser faire. Overigens zijn aan dat laatste ook nadelen verbonden. De stadsreiniging opereert, diplomatiek uitgedrukt, suboptimaal en de
staat van de infrastructuur laat op plekken te wensen over.
Gelukkig is dit het jaar van de élections communales. Dat betekent
dat de diensten publieke werken
onder aanmoediging van de burgemeesters weer in beweging komen
en de stad behoorlijk opknappen.
Rose Brounts is counsel bij
Clifford Chance in Frankfurt.
Edmon Oude Elferink is
advocaat bij CMS Derks Star
Busmann in Brussel.
nr. 11 – 2012
67
Cassatieadvocaten
pur sang
Terugblikken en vooruitzien, met wie doet u dat eigenlijk? De combinatie
van een snel advies met een degelijke onderbouwing is kenmerkend voor de
dienstverlening van onze sectie Cassatie*. Zij beschikt over expertise op
het gehele terrein van het burgerlijk recht. Voor een uitgebreid advies, quick
scan, cassatie of gewoon even sparren? www.cassatie.nl Advocaten pur sang.
Anna van Saksenlaan 30, 2593 HT Den Haag, (070) 37 46 300, www.ekelmansenmeijer.nl
*cliënttevredenheidsonderzoek 2010
Financieel/Sales
Veilig juridische kennis
inzetten voor uw club
De advocaat als
ondernemende verkoper
Juristen zijn populair als bestuurslid van allerlei clubs. Maar in
die hoedanigheid lopen ze wel het risico aansprakelijk te worden gesteld als er iets misgaat. Tot voor kort was bestuurdersaansprakelijkheid verzekeren een moeizaam traject, maar nu is
er een aansprakelijkheidspolis voor bestuurders.
Advocaten zijn er niet dol op om verkooppraatjes te houden. Dat
hoeft ook niet. Jezelf en je kantoor presenteren als advocaat en
ondernemende verkoper is genoeg.
eg Maarten, jij bent toch jurist? We zouden onze vereniging
graag wat verder professionaliseren en in plaats van vrijwilligers een echt bestuur aanstellen. Zou jij ons daarbij willen helpen?”
Herkent u dit? De tennisclub of de hockeyclub ziet u wel zitten als
‘hulppersoon’. Als jurist wordt u graag gevraagd voor de invulling
van bestuursfuncties bij stichtingen en verenigingen, soms wordt u
ook betrokken bij de oprichting ervan. Er wordt dankbaar gebruik
gemaakt van uw juridische kennis, zo van ‘dat kan onze jurist wel
uitzoeken of regelen!’
“Z
Efficiënte aanvraagprocedure
Als jurist weet u dat je als bestuurder van zo’n stichting of vereniging wel aansprakelijkheidsrisico’s loopt. De risico’s van oprichting
en instandhouding van de stichting of vereniging. Kent u bijvoorbeeld uw bestuursgenoten wel goed genoeg? U leest immers ook
wel eens in de krant over een penningmeester die er met de clubkas
vandoor is gegaan. Hij werd wel opgespoord, maar helaas was het
geld inmiddels aan luxe vakanties en gebruiksgoederen opgegaan.
De leden van de vereniging zijn dan blij dat er tegenwoordig een
officieel bestuur is, want dat bestuur kunnen ze nu aansprakelijk
stellen voor het ‘kastekort’. Daar had u natuurlijk niet op gerekend
toen u geheel belangeloos meehielp met het oprichten van de vereniging en als secretaris zitting nam in het bestuur.
Het was voor verenigingen/stichtingen die
korter dan een jaar
bestaan moeizaam om
het aansprakelijkheidsrisico van hun
bestuurders te verzekeren. Verzekeraars
werpen een kritische
blik op startende verenigingen/stichtingen,
waarbij in veel gevallen om informatie
wordt gevraagd die
door de recent opgerichte vereniging/
stichting nog niet kan
worden aangeleverd.
Speciaal voor starRon Borgdorff (Niehoff Werning & Kooij)
tende stichtingen/verenigingen is er nu een nieuwe aansprakelijkheidspolis voor bestuurders. Hiervoor is geen bulk aan informatie nodig; er is een
efficiënte aanvraagprocedure, waarbij het invullen van slechts
een vragenformulier voldoende is. Hierdoor wordt een lang acceptatietraject voorkomen en kan een startende stichting/vereniging snel en op een efficiënte wijze een passende bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering afsluiten. Hiermee wordt ingespeeld
op de groeiende behoefte bij deze doelgroep om adequaat verzekerd te zijn voor het bestuurdersaansprakelijkheidsrisico tegen
een premie die past bij hun budget.
Wilt u ook weer met een rustig gevoel uw bestuursfuncties kunnen
uitoefenen? Wij geven u graag meer informatie over deze nieuwe
verzekeringsmogelijkheid.
Ron Borgdorff is cliëntadviseur schadeverzekeringen bij Niehoff
Werning & Kooij, financieel adviseurs voor advocatuur en notariaat (www.nwk.nl)
n mijn vorige columns heb
ik een lans gebroken om
‘verkoop’ een vast onderdeel
van de bedrijfsvoering uit te
laten maken. Om het verkoopproces zo in te richten,
dat relatiebeheer, acquisitie,
netwerken en ‘verwijzers’
kantoorbreed de juiste aandacht krijgen.
Maar wat houdt het verkopen
van een dienst nu eigenlijk in?
In mijn dagelijkse praktijk
word ik vaak met die vraag
geconfronteerd op het moment dat het relatiebeheer georganiseerd is en er langzamerhand meer nadruk op
acquisitie moet gaan worden George Wesseling (MetaSales)
gelegd. “Ik weet nu wat mijn
eigen onderscheidend vermogen en dat van kantoor is, maar ik zie
er erg tegenop om vanaf nu verkooppraatjes te moeten houden”,
hoor ik vaak van advocaten. Er wordt doorgaans opgelucht gereageerd als ik vertel en uitleg dat dat niet het geval is. Sterker nog, ik
verbied het zelfs.
I
Belangstelling tonen
Het enige wat ik vraag, is om goed te leren luisteren en je te
kunnen verplaatsen in de gesprekspartner. Er door vragen te stellen achter komen wat hem of haar bezighoudt. En dan niet vanuit het eigen vakgebied, maar in eerste instantie als (mede-)ondernemer. En dan hebben we meteen een achilleshiel van de
advocatuur te pakken. Helaas kom ik nog te vaak jonge advocaten tegen die gebrekkig in de organisatieleer geschoold zijn en
onvoldoende in staat zijn om bedrijfsprocessen te doorgronden.
Het wordt dan bijvoorbeeld wel wat lastig om je goed in een
ondernemer of directeur te verplaatsen en oprechte belangstelling voor zijn business te tonen. Maar als je met enig verstand
van zaken en ondernemerschap leert luisteren naar jouw gesprekspartner, dan krijg je tijdens ieder gesprek van die ‘natuurlijke momenten’ op een presenteerblaadje aangeboden om de
vertaalslag naar het eigen rechtsgebied te kunnen maken. Vanaf
dat moment kan de eigen deskundigheid geëtaleerd en de gesprekpartner warm gemaakt worden om zaken met elkaar te
gaan doen.
Onder acquisitie valt ook interne acquisitie. Een prima manier
voor veel aanstormend talent om op deze wijze eerst – binnen de
eigen veilige omgeving van kantoor en bestaande relaties – ervaring op te doen met het opbouwen van contacten en relaties.
Met als doel het verkrijgen van werk via collega’s, partners en
bestaande relaties. Daarnaast een zinvolle activiteit om de eilandcultuur te doorbreken en cross-selling te stimuleren. Onder
bestaande relaties rekenen wij overigens ook ‘verwijzers’, een belangrijke doelgroep voor de advocatuur om op indirecte wijze
werk te genereren.
Resumerend: het verkopen van een dienst is niet gemakkelijk. Een
dienst is niet direct zichtbaar en tastbaar. Maak de dienst zichtbaar
door jezelf en kantoor op een goede manier te verkopen en dat is
als advocaat en ondernemende verkoper.
George Wesseling is partner bij MetaSales. Metasales ondersteunt
advocatenkantoren op het gebied van marketing en commercie
(www.metasales.nl).
nr. 11 – 2012
69
Het Eggens Instituut voor Juridisch Postacademisch Onderwijs is onderdeel van de Universiteit van Amsterdam en heeft tot doel een ieder die werkzaam is in
de juridische praktijk mogelijkheden te bieden tot professionele bij- en nascholing. De toepassing van de juridische theorie in de praktijk staat daarbij centraal.
De cursussen vinden plaats in de Oudemanhuispoort van de Universiteit van Amsterdam.
Ons cursusaanbod najaar 2012
Arbeidsrecht
‡GHF $FWXDOLWHLWHQ$UEHLGVUHFKW
Bestuursrecht
‡QRY ‡QRY ‡QRY ‡QRY ‡QRY ‡GHF
‡GHF Financieel recht
‡GHF 32
½
+DQGKDYLQJYROJHQVGH$ZE
:DERLQWURGXFWLH $FWXDOLWHLWHQ:UR
9HUGLHSLQJ:DER
$FWXDOLWHLWHQ%HVWXXUVUHFKW
9HUGLHSLQJ2YHUKHLGVDDQVSUDNHOLMNKHLG
$FWXDOLWHLWHQ9UHHPGHOLQJHQUHFKW 32
32
32
32
32
32
32
½
½
½
½
½
½
½
$FWXDOLWHLWHQ:IW
32
½
Internationaal Privaatrecht
‡QRY 1LHXZERHN%: 32
½
Jeugdrecht
‡QRY ‡GHF 9HUGLHSLQJ-HXJGVWUDIUHFKW
9HUGLHSLQJFLYLHO-HXJGUHFKW
32
32
½
½
Ondernemingsrecht
‡QRY
‡QRY ‡GHF 2QGHUQHPLQJLQ]ZDDUZHHU
1LHWLJKHLGYHUQLHWLJEDDUKHLGYDQEHVOXLWHQ $FWXDOLWHLWHQ2QGHUQHPLQJVUHFKW 32
32
32
½
½
½
Personen- en Familierecht
‡QRY $FWXHOHMXULVSUXGHQWLH)DPLOLHUHFKW
½
Privaatrecht
‡QRY ‡QRY
‡GHF
‡GHF ‡GHF ‡GHF ‡GHF $FWXDOLWHLWHQ+XXUUHFKWZRRQUXLPWH
%DVLVFXUVXV%XUJHUOLMNSURFHVUHFKW
&RQWUDFWHUHQ
$FWXDOLWHLWHQ%XUJHUOLMNSURFHVUHFKW
$FWXDOLWHLWHQ,QVROYHQWLHUHFKW
$FWXDOLWHLWHQDOJHPHHQ9HUPRJHQVUHFKW
$FWXDOLWHLWHQ+XXUUHFKWEHGULMIVUXLPWH
32
96232
96232
32
32
32
32
½
½
½
½
½
½
½
Strafrecht
‡QRY
‡GHF %DVLVFXUVXV6WUDISURFHVUHFKW
$FWXDOLWHLWHQ6WUDISURFHVUHFKW
96232
32
½
½
Symposium
‡QRY $&,6´%UDQGYHU]HNHULQJµ
32
½
Vaardigheden
‡QRY ‡GHF &RQÁLFWKDQWHULQJLQGHMXULGLVFKHSUDNWLMN
/HJDO(QJOLVK
32
32
½
½
Verzekeringsrecht
‡GHF $FWXDOLWHLWHQ9HU]HNHULQJVUHFKW
32
½
Informatie en aanmelding
Eggens Instituut voor Juridisch Postacademisch Onderwijs
Universiteit van Amsterdam, Faculteit der Rechtsgeleerdheid
tel: (020) 525 3407
e-mail: pao-fdr@uva.nl
website: www.jur.uva.nl/eggens
32
Wat waren de spraakmakende transacties van de afgelopen tijd, en welke juridisch adviseurs waren er bij
betrokken? Michiel Rohlof verzamelde een en ander voor u. Wilt u deals melden? deals@mr-magazine.nl.
Dealmakers
Deal
1
Op onze website, www.mr-online.nl, vindt u het overzicht van alle deals die tot nu toe in Mr. werden gepubliceerd.
Partijen
Fugro, dienstverlener aan de olie- en gasindustrie,
verkoopt de meerderheid van zijn Geoscience divisie
aan CGGVeritas voor 1,2 miljard euro.
Advocatuur/notariaat
Andere adviseurs
kets aspecten in een groot aantal landen waren daarbij
de belangrijkste aandachtspunten. Een complexe deal
kortom, die we aan onze kant samen met onze teams in
Parijs en Dubai in zeer korte tijd hebben kunnen afronden. Dit laat zien dat het nog steeds mogelijk is mooie
deals in een korte periode te doen.
Wij werken op dit moment aan een aantal zeer grote transacties, maar een algemeen herstel van de M&A markt zal
waarschijnlijk nog wel even duren. Dit zal hand in hand
gaan met het tempo waarin de economie herstelt. Gelukkig
worden de vooruitzichten daarop positiever. Deze deal was
een mooie. Bijzonder was zondagnacht, toen de handtekeningen werden uitgewisseld. De time table was erg ambitieus en wij hebben met een groot aantal teams een paar
weken onafgebroken gewerkt om de deadline te halen.
Het is altijd weer fantastisch als dat lukt.”
Adviseurs CGGVeritas: Linklaters (Amsterdam: Jan Willem de Boer, Joost Dantuma, Jane Cai, Anouk Oosterom,
Gijs Smit, Yevgeniya Chaplina, Robert Thie, Joost Rompen,
Boudewijn Niels, Paul Kreijger, Maikel van Wissen, Martijn
Jan Willem de Boer
van Broeckhuijsen, Parijs: Pierre Tourres, Laetitia Peyrat,
Audrey Jean-Baptiste, Louis-Francois Gueret, Thomas
Perrot, Cyril Boussion, Pierre d’Ormesson, Bastien
Thomas, Matthieu Blayney, Tatiana Uskova, Bénédicte
Braquehaye, Charles Tissier, Max Turner, Dubai: Scott
Campbell, Mantraraj Budhdev)
Adviseurs Fugro: De Brauw Blackstone Westbroek (Bernard Roelvink, Annabelle Vos, Lennart Crain, Martin Krijgh,
Arne Munch, Hafida Farouk, Joost Schutte, Lotte Bolhuis,
Bernard Roelvink
Paul Sleurink, Henk van Ravenhorst, Wiebe Dijkstra, Erik
Bernard Roelvink, dealmaker voor De Brauw Blackstone
Pijnacker Hordijk, Mauricette Schafeli, Jan Marten van Dijk, JeanWestbroek: “De combinatie van het afstoten van grote business
Marc Rovers, Gertjan Kuijpers, Michelle Schilperoort, Barbara van
units met het aangaan van een joint venture maakte deze deal tot
Duren-Kloppert), Nomura, Hill + Knowlton (Frans van der Grint)
een bijzonder proces. Disentanglement – of ontvlechting – van eenheden en medewerkers heeft altijd flink wat voeten in de aarde.
Jan Willem de Boer, dealmaker voor Linklaters: “CGGVeritas
Daarnaast was er het cross-border aspect: de geoscience-divisie
neemt niet alleen voor 1,2 miljard euro de geoscience business
werkt wereldwijd, is verspreid over een aantal landen en opereert
van Fugro over, maar er is ook een joint-venture opgezet voor
primair vanuit Oslo en Houston. Goedkeuringen moesten dus ook
de seabed data acquisition market en er worden twee belangrijke
uit die landen komen. Na ASML en Fugro zou er een trend in vercommerciële overeenkomsten gesloten tussen de partijen. CGGregaande R&D samenwerkingen en joint ventures kunnen ontVeritas is een Frans bedrijf met beursnoteringen in Parijs en New
staan, dat zou voor de hand liggen. Zolang mededingingsrechtelijk
York dat wereldwijd actief is. Fugro is in Amsterdam genoteerd en
binnen de perken, is het aangaan van joint ventures en allianties
ook wereldwijd actief. Niet alleen de koop van de geoscience busieen logisch alternatief voor veelal dure overnames of outsourcing.
ness, maar ook de joint venture en de financiering hebben daarM&A is onzeker op het moment: er beweegt veel nu, maar of dat
door veel cross-border aspecten. Competition en financial marook tot transacties komt is afwachten.”
2
Mediq verdwijnt van de beurs. Investeerder Advent koopt de apotheekketen en
groothandel in medicijnen voor 775 miljoen euro.
Advent International
(Bram Grimmelt, Tom Allen)
Mediq
Freshfields Bruckhaus Deringer (Amsterdam: Shawn der
Kinderen, Alexander Doorman,
Harald Spruit, Thijs Flokstra,
Hanneke Rothbarth, Londen:
James Clarke)
Deutsche Bank, Rabo
International M&A (Istvan Csejtei, Oscar
Nettl, Pieter Stor, Paul
Huizinga, Walter
Smidts, Roeland Peeters), FTI Consulting,
Marlborough Partners
Allen & Overy (Jan Louis Burggraaf, Marianne Drijgers, Olivier
Valk, Joyce Leemrijse, Mark Jan
Arends, Femke Bierman, Eva
Meeuwis, Ferdinand Grapperhaus, Suzanne Kampijon)
ING (Maurits Duynstee, Robert Specken),
Citigate First Financial
Adviseurs RvC Mediq:
ABN AMRO (Rutger
van Nouhuys, Martijn
Arlman, Diny de Jong,
Dennis van Zijl)
3
Medux, onderdeel van investeringsmaatschappij NPM Capital, koopt een meerderheidsbelang (65%) in twee vennootschappen van Ciran Revalidatie, te weten
Top-Care Health Services en PRB-services. Ciran Revalidatie is gespecialiseerd
in de poliklinische revalidatie van mensen met chronische fysieke klachten.
Medux BV
Buren van Velzen Guelen
(Pieter van den Berg, Eelko
Smit, Tjeerd Aghina)
Ciran Revalidatie
Boels Zanders (Jeroen
Oehlen)
Boels Zanders
(Jeroen Oehlen)
n.v.t.
nr. 11 – 2012
71
Dealmakers
Deal
4
De Nederlandse gas- en stroombeurs APX-ENDEX
wordt opgesplitst in een afzonderlijke gas- en een
stroombeurs. Na de splitsing verkoopt Gasunie een
aandeel van 79,12% van de gasbeurs aan Intercontinental Exchange. Het meerderheidsbelang in de
stroombeurs zal worden gehouden door Tennet.
5
Het Amerikaanse Berry Plastics, leverancier van kunststof verpakkingen, neemt
branchegenoot Stopaq over voor 50 miljoen euro.
6
7
72
Partijen
Advocatuur/notariaat
Andere adviseurs
op dit gebied van mijn partners Robert ten Have en David
Rouch goed van pas. En dan heb je natuurlijk nog de mededingingsrechtelijke kant van het verhaal.
Nu we bij de executietiefase van het project zijn aanbeland, zie je in dit soort processen het belang van waarborging van de continuïteit van de diverse bedrijfsfuncties. Veel van deze functies, in het bijzonder op
Adviseurs APX-ENDEX: Freshfields Bruckhaus DerinIT-gebied, heeft de onderneming uiteraard niet dubbel,
Alexander Doorman dus daarover moeten goede transitie-afspraken worden
ger (Amsterdam): Alexander Doorman, Harald Spruit,
Winfred Knibbeler, Machiel Lambooij, Michael Broeders,
gemaakt. Denk alleen al aan het clearingbedrijf. Wieke
Wieke van Angeren, Job van der Pol, Siebe Ruijgh, Hester
van Angeren, counsel IP/IT, completeert hier ons team.
Lakerveld, Alvaro Pliego Selie, Susanne Bender, Londen:
Deze deal hebben we in een pitch gewonnen. Maureen
David Rouch, Cyrus Pocha), ING (Rob van Veldhuizen, Bart
Bal, de general counsel van APX-ENDEX, belde naar Mide Klerk, Martijn Schokking, Bram van den Bosch), PwC
chael Broeders, counsel in onze restructuring praktijk,
Adviseurs Intercontinental Exchange: Loyens Loeff
of we daarin wilden participeerden. In het recente verle(Peter Corten, Menso Brouwer, Sophie van Engelen,
den hebben wij Essent geadviseerd bij de afsplitsing van
Martijn Schoonewille), Sherman & Sterling, Société
netwerkbedijf Enexis, ABN AMRO bij de afsplitsing van
Harald Spruit
Generale
RBS en Sara Lee bij de afsplitsing en verkoop van haar
Adviseurs Gasunie: Allen & Overy (Annelies van der Pauw)
Household and Bodycare divisie in vijf separate transacties. Ik
Adviseurs TenneT, Elia: De Brauw Blackstone Westbroek
denk dat die aantoonbare ervaring met complexe juridische split(Jaap de Keijzer)
singen en business carve-outs bij de uitkomst van onze pitch voor
APX-ENDEX een doorslaggevende rol heeft gespeeld.”
Alexander Doorman, dealmaker voor Freshfields Bruckhaus Deringer: “Deze transactie is vrij complex. Het gaat in wezen om een paHarald Spruit, collega en dealmaker voor Freshfields Bruckhaus
rallel proces. Enerzijds een interne herschikking van activiteiten en
Deringer: “Op Europees niveau zullen de beide beursbedrijven na
aandeelhouderschap, anderzijds een third party acquisitie. Het zal
splitsing ongetwijfeld een belangrijke rol kunnen spelen. Afgeduidelijk zijn dat betrokkenen daarbij niet over één nacht ijs zijn gewacht moet worden of dit tot verdere consolidatie zal leiden. Voor
gaan. Het vergt ook nogal wat van de organisatie en haar adviseurs
de markt in het algemeen zien wij zeker kansen. Ook dit crisisjaar
wat betreft governance en timing. Bovendien spelen er diverse crosshebben we weer kunnen werken aan een aantal zeer interessante
border elementen. Zo zijn, naast een juridische afsplitsing binnen het
transacties. Kijk bijvoorbeeld naar UPS/TNT, ABN AMRO’s overNederlandse bedrijf, de beursactiviteiten van APX-ENDEX in het
name van de Nederlandse investment banking tak van RBS en,
Verenigd Koninkrijk eveneens onderdeel van de beoogde transactie.
onlangs aangekondigd, Advent’s bod op Mediq. De huidige omOmdat het in beide jurisdicties om gereguleerde beurs- en derivatenstandigheden bieden kansen, ongeacht op welke markt je opeactiviteiten gaat en in dat verband diverse toestemmingen van toereert. Op kortere termijn voorzie ik relatief meer activiteit in de
zichthouders op de financiële markten nodig zijn, komt de expertise
financiële sector, het onroerend goed en TMT.”
WABCO, leverancier voor commercieel
vrachtvervoer, neemt het Nederlandse
Ephicas over. Ephicas, een spinoff van
een project van de TU Delft, is de uitvinder van de SideWing, de aerodynamische
zijspoiler voor trailers. De drie oprichters
gaan mee naar WABCO.
Mistras Group, genoteerd aan de NYSE en
gespecialiseerd in inspectie, certificering
en niet destructief onderzoek, neemt de
Duitse GMA Group over.
nr. 11 – 2012
Berry Plastics
De Brauw Blackstone Westbroek (Ernest Meyer Swantée,
Ferdinand Hengst, Daan van
Binsbergen)
Ernst & Young
Stopaq BV (Frans
Nooren)
Boekel De Nerée (Kris
Ruijters, Sophie van Zelm
van Eldik, Cars-Jan van Gool)
n.v.t.
WABCO Holdings, Inc.
(Christian Wiehen)
Kennedy Van der Laan (Louis
Bouchez, Suzan Müller)
n.v.t.
Ephicas (Hessel Jongebreur, Gandert van Raemdonck, Hjalmar van Raemdonck)
Van Diepen Van der Kroef
(Willem van Nielen, Renso
van Wieringen Borski)
Mistras Group Inc.
Holland Van Gijzen (Sijmen
de Lange, Bart Wolters, Hjalmar Florijn), Orrick Hölters &
Elsing (Oliver Duys)
GMA Holding AG
Märkische Revision GmbH,
Essen (Guido Hagemeier en
Martin Mrozowski)
n.v.t.
Dealmakers
Deal
8
Partijen
Advocatuur/notariaat
Het Nederlandse internetmarktonderzoekbureau MetrixLab neemt de Amerikaanse branchegenoot MarketTools
Research Solutions over van investeerder TPG Capital.
Andere adviseurs
Mijn algemene gevoel bij de ontwikkelingen in de M&A
markt? Alhoewel de volumes lager liggen dan vorig jaar
worden nog steeds transacties gedaan; zowel door PE partijen als strategen. Ik verwacht de komende maanden geen
significante verschuivingen ten opzichte van de afgelopen
maanden.”
Adviseurs MetrixLab: CORP. (Eric de Best, Diederik
Baas), Rothschild (Sander Ruijter)
Adviseurs TPG: Ropes & Gray (Carl Marcellino, Steve
Zaorski), DeSilva Phillips (Reed Phillips)
Jan-Willem Gerritsen, CFO MetrixLab: “De closing was
voor ons bijzonder; het moment dat al het harde werk van
Eric de Best, dealmaker voor CORP.: “Onder TPG is Maral die verschillende teamleden wordt beloond, maar ook
ketTools het onderwerp geweest van een groot aantal herde dag na de closing, dan begint voor onszelf het echte
structureringen. Daardoor was het een uitdaging om binwerk. MetrixLab opereert wereldwijd en heeft veel ervanen de korte tijdlijnen van het competitieve proces een
ring in internationale transacties, ook in de US. Het feit
goed beeld te krijgen van de aan de onderneming verbondat de target Amerikaans was betekende dus geen comden risico’s. Uiteindelijk is MetrixLab daar denk ik goed in
plicerende factor; hoogstens was het tijdsverschil tussen
geslaagd. Wij kennen MetrixLab al sinds 2000 en hebben
Rotterdam en de West Coast af en toe onhandig.
van dichtbij mogen meemaken hoe MetrixLab van een starDe komende tijd zullen we ons voornamelijk focussen
tende onderneming door zowel organische groei als acqui- Jan-Willem Gerritsen op de integratie van MarketTools, maar uiteraard houden
sities is uitgegroeid tot een wereldspeler op het gebied van
we onze ogen open voor interessante opportunities. Online
online market research. Ik begrijp van hen dat de wereldwijde markt
market research bedrijven zoals MetrixLab hebben het juiste digivoor marktonderzoek wordt geschat op 29 miljard dollar en dat 65%
tale DNA om de datavloedgolf op en door middel van het web snel
van die markt in handen is van de top vijf van de klassieke marktte analyseren, interpreteren en op aantrekkelijke wijze te presenonderzoekbureaus. Voor innovatieve online spelers liggen daar dus
teren op een manier zoals traditionele marktonderzoek bureaus
kansen.
dat niet kunnen. Daar liggen onze groeikansen.”
Eric de Best
9
10
11
KPN neemt een minderheidsbelang van
12,5% in ICT-dienstverlener Group IT.
Group IT biedt service op het gebied van
internet, hosting, intranet, voice of IP
(Voip) en verbindings- en communicatieoplossingen.
KPN BV
DLA Piper (Barbara van
Hussen, Patrick Gremmels)
Group IT
JanssenBroekhuysen
(Jeroen Bleeker, Cyriel Heuts)
Investeerder Gilde neemt Smithuis en
Pré Pain, twee fabrikanten en distributeurs van afbakbrood, over van NEON
Private Equity.
Gilde
Simmons & Simmons
(Leo Verhoeff)
NEON Private Equity
Houthoff Buruma (Michiel
Pannekoek, Bram Caudri)
n.v.t.
n.v.t.
Rabo International
M&A (Jeroen van den
Heuvel)
Na onlangs een meerderheidsdeelneming te hebben
verkregen in de online travel agent Tjingo breidt Tomorrow Focus AG zijn activiteiten in Nederland (en de rest
van Europa) uit middels een meerderheidsbelang in
recensiesite Zoover. Het gaat samen met HolidayCheck,
dat deel uitmaakt van het Duitse mediaconcern. Tomorrow Focus betaalt 21 miljoen euro voor het belang in
Zoover. Onder de gedeeltelijke overname valt ook
MeteoVista, het bedrijf waar Weeronline onder valt.
verkopers, waarvan een aantal is aangebleven en een
aantal overging tot volledige verkoop. Via een tweetal
STAK’s (Stichting Adminstratiekantoor) waren ook certificaathouders als belanghebbenden betrokken en moest
worden gedecertificeerd. In goede samenwerking met de
adviseurs van verkopers (Axivate Capital, Vestius, GP
Bullhound) is deze transactie tot een goed einde gebracht.
Edwin de Rooij
De reisbranche is een boeiende sector om voor op te treden. Voor succesvolle internetbedrijven is nog steeds (internatioAdviseurs Tomorrow Focus AG: Deterink Advocaten en Notarisnale) belangstelling en er liggen groeikansen via deelname door
sen (Edwin de Rooij, Evert-Jan Osnabrugge, Elina Mul), BDO
een strategische partner zoals Tomorrow Focus.
Adviseurs Webassets BV (Erwin Rooymans): Vestius Advocaten
Enige tijd terug deden wij al een andere overname voor Tomorrow
(Henk Brat, Monique Aykaz), GP Bullhound (Guillaume Bonneton),
Focus, waar wij via een Duits kantoor uit ons netwerk zijn geïntroAxivate (Hugo Mensink)
duceerd. Dit is de tweede overname in Nederland waarbij wij Tomorrow Focus begeleiden. In maart dit jaar heeft Tomorrow Focus
Edwin de Rooij, dealmaker voor Deterink: “Ons kantoor heeft een
een meerderheidsbelang in online travel portal Tjingo verworven.
groot Duits netwerk, werkt regelmatig voor Duitse cliënten en dat
Die samenwerking is aan beide kanten uitstekend verlopen, reden
bevalt zeer goed, ook in dit geval. Bijzonder aan deze transactie
waarom ook deze tweede transactie in Nederland door ons mocht
was met name het aantal belanghebbenden aan de kant van de
worden begeleid.”
nr. 11 – 2012
73
Dealmakers
12
13
14
Deal
Partijen
Advocatuur/notariaat
FD Mediagroep en investeerder HAL
nemen de online database Company.info
over, de grootste online bedrijvendatabase van Nederland.
FD Mediagroep BV, HAL
Investments BV
De Brauw Blackstone Westbroek (Bernard Roelvink, Wiebe Dijkstra, Robert Gielisse,
Henk van Ravenhorst, Joost
van Ooijen, Alex van der Wolk,
Özer Zivali, Iris Kieft, Claire
van der Hoeven, Femke van
Herk, Maaike Faber, Etiënne
Dijkhorst, Deline Kruitbosch,
Johan van der Hoek)
PwC (Hans Dullaert)
Company.info BV
Loyens & Loeff (Herman
Kaemingk, Daniël Wertheimer)
Nielen Schuman
(Paul Nielen, Anouk van
Dinteren, Nicola Curak)
Sembcorp Marine
Stephenson Harwood (Joel
Shen)
Adviseurs bankenconsortium: Rabo
International M&A
(Arnoud Boksteijn)
Smulders
BANNING (Krijn Keukens), Legal Experience (Roald Subnel)
Het aan de beurs in Singapore genoteerde Sembcorp Marine koopt alle aandelen
in het Engelse SLP Engineering Limited
van Zefier UK1 Limited, voormalig onderdeel van het Nederlandse Smulders
concern. SLP Engineering is leverancier
van minimum facility platforms, accommodation modules en process decks voor
de olie- en gas industrie.
Management SLP
Engineering Ltd
Andere adviseurs
Birkets LLP (Andrew Wood)
Accounting Plaza, voormalig onderdeel van Ahold,
wordt overgenomen door het Amerikaanse Genpact,
dat financiële administratie, IT-diensten, inkoopactiviteiten en personeelszaken uitvoert voor derden.
Polen en Tsjechië. Door ons internationale netwerk
waren wij prima in staat om in het buitenland due diligence te doen en voor cliënte relevante risico’s in
kaart te brengen.
Deze acquisitie betekent een significante uitbreiding van
Adviseurs Genpact: Baker & McKenzie (Jeroen Hoekde expertise van Genpact op het gebied van de retail-instra)
dustrie als aanvulling op haar bestaande service-activiAdviseurs Accounting Plaza: DLA Piper (Barbara van
teiten in Europa. Met de overname van Accounting Plaza
Jeroen Hoekstra
Hussen)
zal Genpact nu een krachtige dienstverleningsorganisatie in Nederland hebben met Nederlandse taaldeskundigheid,
Jeroen Hoekstra, dealmaker voor Baker & McKenzie: “We
evenals een uitgebreid services portfolio in Europa, inclusief huhebben eerder een transactie voor Genpact in Nederland geman resources business process management, e-invoicing en
daan. Dat betrof de overname van ICE consultancy, SAP service
PeopleSoft ERP-gerelateerde services. Genpact zal tevens haar
providers. Ook andere Baker & McKenzie kantoren werken voor
aanbod van F&A services voor de retailsector versterken op gebieGenpact. Accounting Plaza heeft ongeveer 600 fulltime mededen als winkel- en franchise-accounting, voorraad accounting en
werkers die werkzaam zijn in haar vestigingen in Nederland,
promotionele activiteiten.”
(advertentie)
Opleidingen | Cursussen | Symposia | Incompany
www.paoleiden.nl
74
nr. 11 – 2012
“ Dankzij die
acquisitietraining
groeit ons
kantoor!”
eerd
n
i
om
en
Gen e Goud
rd
012
2
voo
l
te
Sleu
Sebastian ontdekt de plus.
Sinds hij vertrouwt op de
producten en diensten van Balieplus, kan Sebastian zich weer volledig
richten op de inhoud. Dat bespaart tijd, geld en kopzorgen. En geeft
hem bovenal de ruimte voor zijn passie: de advocatuur. Word nu lid en
ontdek hoe Balieplus ook jou helpt je focus te bewaren.
www.balieplus.nl
verzekeringen + pensioenen + bedrijfsvoering + ict + cursussen
Beheer uw cliënten, uren en declaraties
Het eenvoudigste urenregistratie- en
declaratieprogramma voor advocaten bespaart u direct tijd!
Vraag de gratis demo aan op www.urios.nl
Weteringschans 94 | 1017 XS Amsterdam
tel 072 512 22 05 | info@urios.nl | www.urios.nl
Mr. december 2012
Mr. januari 2013
Ŷ Strategie grote kantoren
Ŷ Top-50 Advocatuur
Ŷ Vreemdelingenrecht
Ŷ Europees recht
Ŷ Winnaar ‘Gouden Toga’, ‘-Bef’, ‘-Muis’, ‘-Sleutel’
Bel: 024-360 77 10 of mail:
PROFILERING +
mail@capitalmediaservices.nl
NEW BUSINESS?
Geeft u bijzonder
juridisch talent
een kans?
Lees zijn hele verhaal op www.uaf.nl/mr
DOE
DE
O
e
UW
1
1
N
LE
TR
Het UAF ondersteunt hoger opgeleide vluchtelingen
bij hun studie en bij het vinden van een baan.
Pejman Salim was 21 jaar toen hij naar Nederland kwam.
Binnen zeven maanden sprak hij vloeiend Nederlands
en Engels. Het UAF hielp hem om te starten met zijn
studie rechten, die hij dankzij zijn enorme drive nu bijna
heeft afgerond. Daarnaast zet hij zich als bestuurslid van
de Nederlandse jongerenbeweging Iranian Progressive
Youth in tegen onrecht in Iran.
01
Wat ze dringend nodig hebben, is de kans om zich te
bewijzen. Wilt u zo’n juridisch talent een kans geven?
Graag! Dat kan op meerdere manieren. Bijvoorbeeld
door een deel van hun studiekosten te financieren of
een stageplek of werkervaringsplaats aan te bieden.
Kijk voor alle mogelijkheden op www.uaf.nl/mr.
Pejman Salim, gevlucht uit Iran, studeert Rechten
GOE
Aan rechtenfaculteiten in Nederland studeren zeer
getalenteerde vluchtelingstudenten die zich
voorbereiden op een carrière als jurist of advocaat.
Behalve getalenteerd zijn ze zeer gedreven, juist
omdat ze in hun land van herkomst vaak al een studie
voltooid hebben en in Nederland opnieuw moeten
beginnen.
2
welzijn en cultuur
Studie en werk voor hoger
opgeleide vluchtelingen
foto: Marc de Haan
www.mr-online.nl
Arrest van de maand
Wie betaalt de botenman?
Boven ieder advocatenkantoor zou tot vermaan aan aanstaande klanten een groot bord moeten staan
met deze Oud-Hollandsche zegswijze: “Vroeg en zult gij het vuur niet blussen, speelt er minne of munte
tussen” – conflicten over liefde en geld zijn niet snel te beëindigen. En het is waar, zeker ook voor wat
betreft het blussen, want de geldruzie over de kosten van het opruimen van het bluswater van ChemiePack gaat inmiddels zijn vierde bedrijf in. In oktober kraakte de Hoge Raad een Bredaas arrest.
door Jurjen Boorsma
C
hemie-Pack is het bedrijf in Moer-
misschien ook een ander bedrijf in aan-
kosten te betalen. De kosten worden
dijk dat in januari vorig jaar volledig
merking zou kunnen komen). In de be-
daardoor afgewenteld op de schoonma-
uitbrandde, waarbij tanks met chemica-
sprekingen is verder nog aan de orde
ker en dat is niet redelijk ten opzichte
liën affikten en de rookwolken in de ver-
geweest dat Moerdijk door bestuurs-
van Wilchem “door wiens voortvarend
re omtrek voor onrust zorgden. Door
dwang met kostenverhaal Chemie-Pack
en adequaat handelen een milieuramp
het branden, blussen en neerslaan van
zou kunnen dwingen het verwijderen
kon worden voorkomen”.
de rook raakte het terrein zwaar ver-
ook tot boven het bedrag van 300.000
Dus cassatie. De A-G is nogal kritisch
vuild. Volgens een getuige in de straf-
euro voort te zetten.
tegen Wilchem en vraagt zich af waar-
zaak werd een bevroren pomp met een
Al het bluswater wordt in een gehuurde
om een schoonmaker “die een onjuiste
gasbrander ontdooid en ontstond daar-
boot in Moerdijk gepompt waar ook nog
calculatie heeft gemaakt (…) de gevol-
door de brand.
in opdracht van de gemeente bluswater
gen van zo’n miscalculatie op de sa-
Maar dat is de strafzaak – niet de kwes-
door een ander (door de gemeente in-
menleving zou moeten kunnen afwente-
tie in civilibus. Civiel is de vraag vooral:
gehuurd) schoonmaakbedrijf bij wordt
len. Toch is dat de consequentie.” Voor
wie betaalt de schade? Chemie-Pack?
geladen. Het conflict om geld ontstaat
misschien onnodige of te hoge kosten
Chemie-pack is failliet. De belastingbe-
als Wilchem medio januari meldt dat de
hoeft de belastingbetaler niet op te
taler? Maar we praten wel over een
enorm bedrag. Bij wie moet een
schoonmaker zijn claim indienen?
Al het bluswater wordt in een gehuurde boot gepompt
Schoonmaakbedrijf Wilchem BV is op 7
januari 2011 aanwezig op een crisisbijeenkomst met Chemie-Pack en twee
opslag in de huurboot bijna 5000 euro
draaien. De A-G vraagt zich bovendien
vertegenwoordigers van de gemeente.
per dag kost en dat het grensbedrag van
af of de gemeente nog wel bestuurs-
Chemie-Pack krijgt de opdracht om het
300.000 euro snel zal worden bereikt.
dwang kan uitoefenen als het bluswater
bluswater te verwijderen: Chemie-Pack
Wie betaalt de huur en de reiniging van
al afgevoerd en opgeslagen is.
geeft de opdracht aan Wilchem om het
de boot na de eerste maand? De ge-
De Hoge Raad volgt de A-G en over-
bluswater te verwijderen en op te slaan,
meente Moerdijk geeft niet thuis.
weegt onder meer: “Het (…) milieubelang rechtvaardigt niet zonder meer dat
voor een absolute maximumprijs van
300.000 euro. Gemeente, Chemie-Pack
Milieuramp voorkomen
de Gemeente de kosten van opslag voor
en Wilchem bespreken wat te doen als
De kortgedingrechter wijst Wilchems
haar rekening dient te nemen.” Ook an-
de kosten hoger worden. Wilchem vindt
vordering gedeeltelijk toe. De gemeente
dere middelen treffen doel (LJN:
dat de omvang van de werkzaamheden
appelleert, maar in spoedappèl boekt
BW7505, HR 12-10-2012).
niet kan worden bepaald. Na contact
Wilchem succes: Moerdijk had moeten
De gemeente laat in een reactie weten
met de gemeente bevestigt Chemie-
weten dat de kosten waarschijnlijk
te willen voorkomen dat de rekening
Pack dat indien de kosten hoger worden
meer dan 300.000 euro zouden zijn en
(1,5 miljoen) bij de inwoners van Moer-
Wilchem een aanvullende opdracht
liet na bestuursdwang tegen Chemie-
dijk terechtkomt. In Arnhem volgt nu
moet krijgen van de gemeente (waarbij
Pack toe te passen of zelf de vervolg-
een nieuwe ronde (vast niet de laatste).
nr. 11 – 2012
77
FOTO: MGS/CANSTOCKPHOTO.NL
PENSIOENRECHT
Als ik...
In de serie ‘Als ik...’ laten prominente juristen hun licht schijnen over de
vraag wat zij zouden willen veranderen op ‘hun’ rechtsgebied. Wat zouden
zij aanpakken, instellen en/of afschaffen als zij minister waren? Deze keer
op het gebied van het pensioenrecht: gratis advies voor de minister van
Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
“Bijna in alle werkverhoudingen
wordt al voorzien in een pensioenregeling, dus de stap naar een
pensioenplicht is een kleine.”
Nicolette Opdam, advocaat
Als ik... pensioenrecht
“Een mooie bijvangst
van versnelde verhoging
van de AOW-leeftijd is
dat het de arbeidsdeelname van ouderen
bevordert.” Mark
Heemskerk, bijzonder
hoogleraar/advocaat
“Door tekorten bij pensioenfondsen naar de toekomst door
te schuiven komt de intergenerationele solidariteit onder druk
te staan.” Marianne Zweers,
pensioenjurist
“De stapsgewijze
verhoging van de AOWleeftijd is een typische
Nederlandse oplossing:
veel te voorzichtig, met een
hoog compromisgehalte.”
Erik Lutjens, hoogleraar/
advocaat
“Het nieuwe
pensioencontract
verschuift alle
risico’s naar de
deelnemer.”
Herman Kappelle,
directeur Aegon
Adfis/bijzonder
hoogleraar
79
PENSIOENSTELSEL VAN DE TOEKOMST
VERGT GROOT ONDERHOUD
A
verder te stimuleren moet het eenvoudiger worden om na
ls ik Minister van Sociale Zaken en Werkgelegende AOW-leeftijd door te werken. Als minister van Sociale
heid was, zou ik niet blij zijn met de erfenis uit
Zaken voer ik direct in dat een contract voor onbepaalde
het pensioendossier van mijn voorgangers. Als
tijd na de AOW-leeftijd mag worden omgezet in een confrisse start kondig ik mijn actieplan ‘Het pensioenstelsel
tract voor bepaalde tijd. Parlementaire tegenstand verwacht
van de toekomst’ aan. De status van Nederland als het
ik daar niet. Uiteraard krijgt de arbeidsrechtelijk nog steeds
beste pensioenstelsel ter wereld staat onder druk en moet
niet geregelde rechtsfiguur pensioenontslag – het automaworden behouden. Er is te lang niet ingegrepen in het
tisch eindigen van de arbeidsovereenkomst voor onbepaalpensioenstelsel en ik begin met de AOW-leeftijd, want die
de tijd bij de pensioenleeftijd – einpensioenpijler is de verantwoordedelijk een wettelijke grondslag en
lijkheid van de overheid. De AOWverduidelijk ik dat dit alleen mogeleeftijd moet versneld omhoog in
lijk is indien expliciet schriftelijk
stappen van een jaar met daarna
overeengekomen.
koppeling aan de levensverwachAangezien ik weet dat het aanvullend
ting. Ik zet in op een verhoging
pensioen in de tweede pijler het donaar 66 jaar in 2014. Als politiek
mein is van sociale partners, stuur ik
compromis houd ik rekening met
daar fiscaal en in de Pensioenwet. De
een periodieke verhoging van de
fiscale pensioenleeftijd – leidend voor
AOW-leeftijd met zes maanden.
de pensioenleeftijd uit het pensioenreBij koppeling van de AOW-leeftijd
glement – volgt de AOW-leeftijd.
vanaf het begin was de AOW-leefDaarmee voorkom ik hopelijk de nu
tijd nu ongeveer 69,5 jaar geweest.
dreigende verschillende pensioenleefDie ‘schade’ – we leven langer
tijden (AOW 65 jaar + 1 maand in
maar daar is destijds niet voor be2013, fiscaal 67 jaar in 2014 en artaald – moet nu worden ingehaald
Mark Heemskerk is bijzonder hoogbeidsovereenkomst nog 65 jaar). Het
tijdens een economische crisis die
leraar pensioenrecht aan de Radboud
nieuwe pensioencontract uit het Pensileidt tot lagere pensioenkapitalen
Universiteit Nijmegen en advocaat
oenakkoord moest immers duidelijk
omdat niets doen geen reële optie
bij Blom Advocaten.
en transparant worden.
is. Om het dreigende gevecht der
generaties (jong en oud denken dat
zij de rekening moeten betalen) in de eerste en tweede pijSpin doctor
ler te beteugelen ga ik heel goed uitleggen (onderbouwd
Mijn andere beleidsplannen voor het Pensioenakkoord –
door cijfers van onder meer het CPB) waarom mijn maatdit is ten slotte pas het begin van meer bruisende ideeën
regelen noodzakelijk zijn voor een faire intergeneratione– werk ik later uit in de pensioenagenda voor de toele verdeling en de generatierekening opmaken. Waar nokomst. Een aantal juridische belemmeringen of punten
dig komt er flankerend beleid.
van rechtsonzekerheid bij wijzigingen van aanvullende
pensioenregelingen die ik als advocaat en wetenschapper
ben tegengekomen neem ik weg door (1) de wettelijke
Pensioenkrater
vastlegging van wijzigingsbevoegdheden jegens slapers en
Een mooie bijvangst van die versnelde verhoging van de
pensioengerechtigden, (2) te verduidelijken wie wanneer
AOW-leeftijd is dat het in de slipstream de arbeidsdeelname
bevoegd is tot wijziging van de arbeidsvoorwaarde pensivan ouderen bevordert. Pensioenontslag onder de AOWoen (sociale partners of de pensioenuitvoerder) en (3) de
leeftijd is in beginsel leeftijdsdiscriminatie (vergelijk artikel
medezeggenschapslacunes bij pensioenwijzigingen aan te
7 WGBL), zodat werknemers kunnen kiezen om langer
pakken zodat er draagvlak komt voor die wijzigingen.
door te werken tot de hogere AOW-leeftijd. Dat langer
Uiteraard zou deze bijdrage als ik minister was niet door
doorwerken is nodig omdat de pensioenregelingen worden
mij zelf zijn geschreven maar voorbesproken met mijn spin
versoberd en veel werknemers pas vlak voor de pensioendoctor en belangrijkste ambtenaren en had hij er totaal
datum er achter komen dat 70% eindloon al lang niet meer
BOEFSTVJUHF[JFOr
bestaat en zij een pensioenkrater hebben. Om doorwerken
80
nr. 11 – 2012
Pensioenrecht
en USG Juristen
“Als jurist pensioenrecht bij
USG Juristen adviseer ik onze
opdrachtgevers graag over alle
aspecten van en ontwikkelingen
op dit vakgebied”
mr. Sigrid Oosting
USG Juristen partner op gebied van pensioenrecht
Pensioenrecht is een specialistisch rechtsgebied waarbinnen de ontwikkelingen zich zeer
snel opvolgen. USG Juristen is voor haar opdrachtgevers een partner op dit rechtsgebied.
Om deze rol waar te maken, heeft USG Juristen een team van juristen pensioenrecht in dienst die expertise hebben
op dit rechtsgebied en op de hoogte zijn van actuele ontwikkelingen. Daarnaast werkt USG Juristen nauw samen
met Onno F. Blom Advocaten, een gespecialiseerd advocatenkantoor op het gebied van pensioenrecht. Samen
hebben zij op 31 oktober 2012 een succesvolle Training Pensioenrecht georganiseerd voor opdrachtgevers van
USG Juristen. Deze training wordt opgevolgd door meerdere lezingen en trainingen op dit vakgebied.
Van gedachten wisselen? Neem dan contact op met mr. Carlijn Koeslag (accountmanager) via 06-53517085.
www.usgjuristen.nl
De volgende dimensie juristen
TOEKOMSTBESTENDIGE PENSIOENREGELS
A
den, maar ook voor werkgevers. Door tekorten bij pensils ik Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenoenfondsen naar de toekomst door te schuiven komt de
heid was zou ik niet alleen de pensioenen maar
intergenerationele solidariteit onder druk te staan. Geook de regels toekomstbestendig maken. Dat
vaar dreigt dat de roep van het individu om zijn pensioen
geldt niet alleen voor de financieringsregels, maar ook
zelf te regelen alleen maar groter wordt, met alle risico’s
voor de informatieverplichtingen. Zekerheden, risico’s en
op het ontbreken van inkomen voor de oude dag van
verwachtingen zijn met elkaar verbonden maar mogen
dien. Bovendien zou dat zonde zijn van de goede dingen
niet met elkaar verward worden. En dat is wat in comdie solidariteit en collectiviteit in combinatie met keuzemunicatie wel gebeurt.
vrijheid op inhoud en uitvoering
Er is niet één soort pensioenregeling,
van pensioenregelingen te bieden
er zijn er meerdere met verschillende
hebben.
vormen van zekerheid, risico’s en
In het pensioenakkoord is een
solidariteit. Spreken over pensioen
nieuw pensioencontract gepresenzonder oog voor dit verschil, doet
teerd, beter bekend onder de, naar
afbreuk aan garanties die er nog
mijn mening misleidende term, ‘rewel zijn en bagatelliseert het verschil
eel contract’. Daarbij worden de
tussen pensioenregelingen en hun
toegenomen levensverwachting en
uitvoering.
de rendementsontwikkeling perioDoor de toegenomen levensverdiek verwerkt in de pensioenleefwachting en de lage lange rente is
tijd en de hoogte van de pensioeniet alleen de betaalbaarheid van
nen. Er is niet alleen sprake van
pensioenen, maar ook het imago
een kans op indexatie maar ook
ervan onder druk komen te staan.
op korting, en niet alleen tijdens de
De ‘extra zendtijd’ over het pensiperiode van opbouw maar ook tijoenakkoord en de dreiging voor
Marianne Zweers is senior pensioendens die van uitkering. Die indexapensioenfondsen om pensioenen
jurist bij Juridische Zaken ASR
tie of korting wordt niet zoals nu
te korten had een positief effect op
Nederland.
ad hoc maar periodiek via ingehet pensioenbewustzijn van menwikkelde aanpassingsmechanismen
sen. Er zijn misverstanden opgevastgesteld en daarmee in tijd uitgesmeerd. Het financiële
lost, maar er zijn ook nieuwe gecreëerd. Dat is niet in de
risico van een toename in de levensverwachting en tegenlaatste plaats door de vele agenda’s die bij pensioenen een
vallende rendementen, is van de werkgever naar de werkcomplicerende rol spelen. Alleen de overheid zelf heeft er
nemer en gepensioneerde verschoven. Let wel, de huidige
al meerdere voor zowel de korte als de lange termijn.
tekorten zijn daarmee nog steeds niet weg.
Uiteraard heeft de overheid belang bij het bestaan van
Als minister van SZW zou ik voor dit nieuwe contract
een adequate oudedagsvoorziening om te voorkomen dat
een aparte aanduiding in de Pensioenwet maken. Duidede inkomensvoorziening van mensen op hun oude(re) dag
lijk en herkenbaar, ook in deelnemerscommunicatie. Om
voor rekening van de gemeenschap komt. Maar laten we
zowel de mogelijkheid tot potverteren als vooruitschuivooral het begrotingsbelang van de overheid niet vergeven van problemen te voorkomen, moeten de regels voor
ten. Aan de inkomstenkant wordt door het stellen van
de aanpassingsmechanismen toekomstbestendig zijn, met
maximale fiscale eisen voor het opbouwen van pensioen
prudente aannames en verwachtingen. Want verwachtinbelastinguitstel gebudgetteerd (premies onbelast en uitgen zijn wat het woord zegt: verwachtingen, en die zijn
keringen belast). Aan de uitgavenkant worden, naast de
subjectief. Als er één ding duidelijk is geworden de afgekosten van de AOW en kosten van de zorg, echter ook
lopen jaren is dat de werkelijkheid de stoutste verwachde kosten van de overheid als werkgever gebudgetteerd.
tingen kan overtreffen. Daarom mag in toekomstAd hoc maatregelen waardoor de dekkingsgraad hoger
bestendige pensioencommunicatie het benoemen van
wordt, het korten van pensioenen wordt beperkt en prevoorwaarden, risico’s en factoren waardoor deze beïnmieverhoging of bijstorting door de werkgever worden
WMPFEXPSEFOOJFUPOUCSFLFOr
uitgesteld, zijn niet alleen gunstig voor de gepensioneer-
82
nr. 11 – 2012
ALS IK... PENSIOENRECHT
AOW-LEEFTIJD SNELLER OMHOOG
A
FOTO: GEERT SNOEIJER
geving die dwingt tot veiligstelling van pensioenaanspraken
ls ik minister van Sociale Zaken en Werkgeleen stelt de wetgeving eisen aan de zorgvuldige en prudente
genheid was dan zou ik de AOW per 1 januabedrijfsvoering door pensioenfondsen. Verder zijn besturen
ri 2014 naar 66 jaar brengen en per 1 januari
van pensioenfondsen verantwoordelijk voor hun eigen rei2016 naar 67 jaar. Indien verdere toename
len en zeilen, waarvoor zij dan wel de vereiste deskundigvan de levensverwachting van personen daar aanleiding
heid moeten hebben. Ik zal mij er wel voor inspannen dat
voor geeft kan de AOW-leeftijd verder worden verhoogd.
pensioenfondsbestuurders zich van deze verantwoordelijkTegelijk zou toelaatbaar leeftijdontslag op de gewijzigde
heid bewust zijn en die ook nemen. Maar al te vaak verAOW-leeftijd worden bepaald. Over de verhoging van de
schuilt men zich achter de wetgever
AOW-leeftijd wordt al sinds begin
of de toezichthouder. ‘Wij moeten
jaren negentig van de vorige eeuw
dit of dat wel doen, want De Nedergedebatteerd. De noodzaak van
landsche Bank (DNB) zegt het’ hoor
beperking van de AOW-uitgaven
ik veel te vaak. Neen, zo is het niet.
is al jaren evident. De wens van
Het bestuur moet zelf afwegingen
steeds meer werknemers om na het
maken, beleid vormen en uitvoeren
bereiken van hun 65e door te werrekening houdende met de specifieke
ken wordt steeds manifester. De prosituatie in het Pensioenfonds en de
cedures waar gedwongen ontslag bij
belangen en samenstelling van het
de leeftijd van 65 jaar wordt aangebestand van deelnemers. Besluiten
vochten zijn inmiddels talrijk. De
moeten zodanig goed zijn voorberecent tot stand gekomen Wet verreid en afgewogen, dat het bestuur
hoging AOW-leeftijd kent een stapsdeze ook kan en zal verdedigen tegewijze geleidelijke verhoging van
gen andersluidende standpunten van
de AOW-leeftijd met aanvankelijk
DNB. Sta voor je beleid, daar roep
een maand vanaf 1 januari 2013,
Erik Lutjens is hoogleraar pensioenik fondsen toe op. Neem een voorwaarbij de AOW-leeftijd in 2019 op
recht aan de Vrije Universiteit te
beeld aan het Pensioenfonds voor de
66 jaar staat en in 2023 op 67 jaar.
Amsterdam en advocaat bij DLA Piper.
Glasfabriek dat weloverwogen in
Dit is een typische Nederlandse opgoud had belegd en dat moest verlossing: veel te voorzichtig, met een
kopen van DNB omdat DNB de goudbelegging een te groot
hoog compromisgehalte om te voorkomen dat bepaalde
risico vond. Het bestuur hield de rug recht en legde het begroepen zich benadeeld voelen en geen werkelijke oplossing,
sluit van DNB voor aan de
noch voor het probleem van financiering van de AOW, noch
van de − door velen genoemde − krapte op de arbeidsmarkt.
Tegelijk met verhoging van de AOW-leeftijd is het gewenst personen te laten kiezen om de AOW eerder in te
Sta voor je beleid, daar roep ik
laten gaan (met dan een lager maandelijks bedrag) of uit
fondsen toe op
te stellen (tegen een hoger bedrag). Dat laatste is een financiële stimulans op langer doorwerken en juist dat is,
blijkt uit onderzoeken, effectief.
Verder zou ik als minister de regeling van de aanvullende
rechter en met succes: de beslissing van DNB houdende
pensioenen aan de werkgevers en werknemers overlaten.
de gedwongen goudverkoop werd vernietigd. DNB past
Het aanvullend pensioen is een arbeidsvoorwaarde, een deel
te vaak algemene normen toe voor alle fondsen, ongeacht
van de beloning. Daar heb ik als minister geen verantwoorde grootte, aard van pensioenverplichtingen, samensteldelijkheid voor. Welke soort pensioenregeling zij afspreken
ling van beleggingen en het deelnemersbestand. Daarom
en hoe de premiebetaling daarvoor is geregeld mogen en
zal ik als minister hierop gaan toezien en waar nodig gemoeten werkgevers en werknemers onderling zelf uitzoeken.
bruik maken van mijn bevoegdheid uit de Pensioenwet
Ik ga daar niet over. Datzelfde geldt voor het functioneren
om DNB een aanwijzing te geven over de uitoefening
van pensioenfondsen. Uiteraard zorgt de minister voor wetWBOIFUUPF[JDIUr
nr. 11 – 2012
83
DUURZAAM PENSIOENSYSTEEM,
OOK VOOR ZZP’ERS
A
(PPI) naar een pensioenverzekeraar om daar een gegaranls ik minister van Sociale Zaken en Werkgelegendeerde uitgestelde periodieke uitkering te kopen. De deelheid was, wil ik in zijn algemeenheid werken aan
nemer krijgt daardoor meer zekerheid als hij dat wil, bijeen duurzaam pensioensysteem voor werkgevers
voorbeeld omdat hij zijn pensioeningangsdatum nadert.
en werknemers, maar ook voor de zzp’ers. Er staat veel op
Ik verbeter de mogelijkheden voor het opbouwen van oudemijn boodschappenlijstje.
dagsvoorzieningen door zzp’ers. Ik maak mogelijk dat de
Ik ga kijken naar de wet- en regelgeving en de praktijk rond
zzp’er zijn oudedagsvoorziening onderbrengt in een PPI. Ik
de verplicht gestelde bedrijfstakpensioenfondsen. Ik vraag me
laat de aanbevelingen invoeren die de werkgroep pensioeaf of de ontwikkelingen van de afgelopen jaren zich nog vernen van de Vereniging voor Belashouden met het oorspronkelijke doel
tingrecht heeft gedaan in haar rapvan de bedrijfstakpensioenfondsen.
port Fiscale behandeling van
Daarnaast pas ik de Pensioenwet
oudedagsvoorzieningen: het kan
aan waardoor deelnemers het wettebeter, eerlijker, efficiënter en eenlijke recht krijgen om, voor eigen
voudiger.
rekening, te kiezen voor meer zekerDe flexibilisering van de AOW voer
heid. Het nieuwe pensioencontract
ik alsnog in. Mensen kunnen kiezen
verschuift alle risico’s naar de deelvoor een eerdere of latere ingangsnemer. Als de deelnemer geen keuze
datum van hun AOW-uitkering met
heeft of hij een dergelijke pensioende daarbij behorende actuariële korregeling wil – bijvoorbeeld omdat
ting of oprenting. Ook een variatie
hij bij een verplichtgesteld bedrijfsin de uitkeringen, binnen de voor
pensioenfonds zit – moet hij de moaanvullende pensioenen al geldende
gelijkheid hebben om voor meer ze100:75 bandbreedte, maak ik hierkerheid te kiezen. In het kader van
bij mogelijk. Dat past bij een flexibel
het nieuwe pensioencontract pas ik
Herman Kappelle is directeur van
pensioensysteem zoals de huidige
de Pensioenwet aan zodat een ingeAEGON Adfis en bijzonder hoogleraar
tijd van ons vraagt. De pensioengaan pensioen (weer) in beleggingsfiscaal pensioenrecht aan de Vrije
gerechtigde kan zijn AOW-uitkering
eenheden kan luiden. Dat is de eenUniversiteit te Amsterdam.
dan afstemmen op zijn persoonlijke
voudigste manier om in de
financiële situatie.
uitkeringsfase rekening te houden
Ten slotte ga ik op de kortst mogelijke termijn in overleg
met de beleggingsresultaten en de ontwikkelingen in de lemet mijn collega van Financiën over een tweetal standpunvensverwachting. Hierdoor kan ook de gepensioneerde proten van De Nederlandsche Bank. Samen zorgen we voor een
fiteren van een herstel van de financiële markten.
oplossing zodat een pensioenverzekeraar geen pensioenaanEen dossier dat ik ook oppak is de waardeoverdracht. Het
spraken en -rechten hoeft te verlenen aan deelnemers die hij
wettelijk recht op waardeoverdracht is met het vrijwel verniet kent en redelijkerwijs ook niet had kunnen of moeten
dwijnen van eindloonregelingen niet meer van deze tijd.
kennen (bijvoorbeeld omdat de werkgever ze niet heeft aanHet wettelijk recht op waardeoverdracht blijft op zich begemeld). Dat doen we door het indertijd door Bibi de Vries
staan, maar ik bepaal de overdrachtswaarde op de werkeingediende amendement (Kamerstuk 30 413, nr. 7) alsnog in
lijke (afkoop)waarde. Dat lost de problematiek rond de
de Pensioenwet op te nemen. De Vries trok het amendement
bijbetalingsverplichting op. Daarnaast introduceer ik een
namelijk in naar aanleiding van de toezegging van de minisnieuwe mogelijkheid tot waardeoverdracht in de situatie
ter van SZW dat er geen sprake kan zijn van aansprakelijkwaarin alle betrokken partijen (werkgever, deelnemer, oude
heid zonder schuld.
en nieuwe uitvoerder) hiermee akkoord zijn. WaardeoverIk leg vast dat het uitvoeren van een pensioen- of lijfrentedracht is nu alleen mogelijk in de in de Pensioenwet geclausule niet leidt tot het aangaan van een nieuwe overeennoemde gevallen. Daardoor is waardeoverdracht is sommikomst. De problematiek van de grensoverschrijdende
ge gevallen niet mogelijk, terwijl alle betrokken partijen het
dienstverlening bij geëmigreerde begunstigden is daarmee
wel willen. Bijvoorbeeld het overhevelen van een niet gegaPQHFMPTUr
randeerd pensioenkapitaal uit een premiepensioeninstelling
84
nr. 11 – 2012
ALS IK... PENSIOENRECHT
PENSIOENPLICHT EN MEER
VRIJHEID BIJ AANVULLEND PENSIOEN
A
oenregeling geeft nog geen antwoord op de vraag hoe verder
ls ik minister van Sociale Zaken en Werkgelegendoor sociale partners de mogelijkheid wordt of moet worden
heid was, zou ik onder andere een pensioenplicht
geboden voor de oudedag gelden bijeen te sparen. Het lijkt
invoeren en voor aanvullende pensioenregelingen
mij noodzakelijk om in ieder geval de werkgever te verplichmeer vrijheden geven voor de besteding van deze pensiten medewerking te verlenen om iedere werknemer aanvuloengelden.
lend bij te laten sparen tot het fiscale maximum dat op dat
Op dit moment vindt een grootscheepse verandering van
moment toegestaan is voor de opbouw van pensioenen (verons pensioenstelsel plaats. Niet alleen zal de AOW-leeftijd
schil tussen opbouw 1,5% en fiscaal maximum opbouwperomhoog gaan (binnenkort naar 67 jaar) en zich steeds aancentage). De werkgever zou ook
passen aan de langere levensverkunnen beslissen mee te betalen aan
wachting, maar ook het pensioen
die aanvullende pensioenregeling en
dat tussen werkgevers en werknedan kan die regeling door sociale
mers wordt afgesproken zal er per
partners verplicht worden om aan
2014 totaal anders uit komen te
deel te nemen. Dat sluit aan op de
zien.
huidige hoogte van de pensioenregeDit is voor mij als minister aanlingen.
leiding om direct een paar andere
Daarnaast bestaat dan nog ruimte
onderwerpen mee te nemen bij
voor mensen die meer verdienen
die hervorming. Ik denk dan aan:
dan het gekozen maximum te hanä pensioenplicht invoeren;
teren salaris in de basispensioenreä aanvullende pensioenregelingen
geling. Daarvan zou ik aan de socideels verplicht en deels vrijwillig
ale partners overlaten of daarvoor
en
een tweede aanvullende pensioenä meer keuzevrijheid besteding penregeling wordt geboden of dat
sioengeld van deze aanvullende
Nicolette Opdam is partner pensioenwerknemers dit zelf in de privépensioenregelingen.
recht bij Holland Van Gijzen Advocaten
sfeer dienen te regelen (indien
Ik zou met sociale partners in
en Notarissen te Amsterdam.
gewenst).
gesprek gaan over de invoering van
Zowel in de eerste als in de tweede
een pensioenplicht in de tweede pijaanvullende pensioenregeling zullen werknemers zelf voller. Bijna in alle werkverhoudingen wordt al voorzien in een
ledig dan wel bijna geheel volledig de financiering voor
pensioenregeling, dus de stap naar een pensioenplicht is een
hun rekening nemen. Dat leidt mij ertoe toe te staan dat
kleine. Wel zal ik dan onderzoek doen naar het minimumnidie gelden ook voor andere wettelijk expliciet benoemde
veau van de bij die pensioenplicht horende basispensioenredoeleinden mogen worden ingezet, zoals de aflossing van
geling.
een hypotheek, gebruik voor kosten van gezondheidsDe uitgangspunten kunnen zijn: een minimum voorgeschrezorg, et cetera.
ven hoogte van opbouw, te hanteren franchise en maximum
salaris. Te denken valt aan 1,5% opbouw per jaar, de minimale fiscale franchise en een salaris van rond de 60.000
Creatief
euro. Welke soort pensioenregeling het beste passend is bij
Door diverse organisaties en deskundigen wordt geschrede arbeidsvoorwaarden van de werkgever en de HR strateven over de noodzaak om creatief om te gaan en te zoegie is vervolgens aan partijen om gezamenlijk overeen te koken naar combinaties op het grensvlak van pensioen,
men. Bij een premieovereenkomst wordt de staffel dus gebawonen en zorg. Daarbij plaats ik wel de kanttekening dat
seerd op de genoemde uitgangspunten. Als minister bemoei
ik vermoed dat ik dat alleen zou toestaan voor de twee
ik mij niet met de door sociale partners te kiezen pensioenaanvullende pensioenregelingen, zodat zeker is gesteld
uitvoerder. Het soort regeling en de soort uitvoering bepaalt
dat de basispensioenregeling voor alle werkende mensen
mede de mate van zekerheid van de pensioenregeling en die
in Nederland een basisvangnet biedt bovenop de AOW
keuze laat ik over aan sociale partners.
voor de financiële positie op het moment van pensioneEen dergelijke pensioenplicht met een minimum basispensiring.
nr. 11 – 2012
85
Ingezonden mededeling
Universiteit Leiden start in
februari 2013 specialisatieopleiding Arbeidsrecht
D
iepgang. Dat is het kernwoord voor de
specialisatieopleiding Arbeidsrecht van
het Juridisch PAO van de Universiteit Leiden.
Na twee eerdere succesvolle edities gaat het
langdurige leertraject in 2013 weer van start.
Samen met prof. mr. Guus Heerma van Voss
(staatsraad en hoogleraar sociaal recht aan
de Universiteit Leiden) heeft prof. mr. Barend
Barentsen de leiding over deze leergang.
De opleiding richt zich hoofdzakelijk op gevorderde advocaten met minimaal drie jaar
praktijkervaring, waarvan vijftig procent in arbeidsrechtzaken, die zich verder in het arbeidsrecht willen specialiseren. Ook ervaren
juridisch medewerkers van grote Nederlandse ondernemingen zijn van harte welkom.
Het diploma toont dat de deelnemer gespecialiseerd is in het arbeidsrecht en het geeft
toegang tot het lidmaatschap van de Vereniging van Arbeidsrecht Advocaten Nederland.
Alumni van de Universiteit Leiden ontvangen
bovendien tien procent korting. Leden van de
Vereniging Jonge Arbeidsrecht Advocaten ontvangen zelfs € 250 korting op de cursusprijs.
Interactief
In het programma worden belangrijke arbeidsrechtelijke onderwerpen als het ontslagrecht, werkgeversaansprakelijkheid, bijzondere bedingen, collectieve arbeidsvoorwaarden
en medezeggenschap in bredere context geplaatst. Bovendien wordt de cursist alert gemaakt op valkuilen en ‘do’s and dont’s’. Barentsen benadrukt het interactieve karakter
van het onderwijs. “Het is absoluut niet de
bedoeling om eens lekker te gaan theoretiseren. We willen vooral inspelen op de wensen van en de vragen die leven onder de
deelnemers. Daarom stellen we ook een
maximum aantal van 25 deelnemers. De
groepsdynamiek houd je hiermee efficiënt en
effectief. Het naar elkaar luisteren en van elkaar leren is daarbij een belangrijk aspect.”
Een team van ervaren topdocenten verzorgt
tien bijeenkomsten die om de twee weken
worden gehouden in de periode februari tot
juni 2013. Het merendeel van de docenten
is in de praktijk werkzaam en heeft een wetenschappelijke achtergrond of belangstel-
telijke vaardigheden worden aangescherpt.”
‘Wakker kussen’
Prof. mr. Barentsen: “Ik hoop met de specialisatieopleiding Arbeidsrecht door middel van
kennis vanuit wetenschap en praktijk de talenten van de deelnemers wakker te kussen.”
ling. Barentsen vertelt hoe belangrijk die mix
is. “Natuurlijk geven we handvatten om een
praktijkvraagstuk te kunnen oplossen, maar
om verdieping in het vak en een breed beeld
daarvan te bereiken, heb je iemand met een
helikopterview nodig. Iemand die meer kan
dan heel adequaat jurisprudentie samenvatten. De wetenschappelijke inslag van de docenten zorgt voor meer en andere inzichten
en geeft dus juist dat beetje extra.”
Geen huiswerk!
Bijzonder is dat er geen huiswerkopdrachten
worden gegeven. Er wordt wel veel gewerkt
met cases, maar die worden ter plekke besproken en opgelost. “Huiswerk is vaak een
forse belasting”, vertelt Barentsen. “Wij toetsen daarom de deelnemers aan het eind van
het traject door middel van een essay. Een
bijkomstig voordeel is dat hiermee de schrif-
Barentsen studeerde rechten aan de Universiteit Leiden en was daarna enige jaren als onderzoeker en docent verbonden aan de afdeling sociaal recht van de universiteit. In 2003
promoveerde hij en van 2003 tot en met 2007
werkte hij op het wetenschappelijk bureau van
de Hoge Raad. Sindsdien is hij universitair
hoofddocent bij de afdeling sociaal recht en
afgelopen najaar werd hij benoemd tot bijzonder hoogleraar arbeidsverhoudingen in de publieke sector. In zijn oratie pleit hij voor uitbreiding van de regelgeving van dienstongevallen
en beroepsziekten voor ambtenaren naar de
civiele sector. Volgens Barentsen vallen te veel
medewerkers in geval van werkgeversaansprakelijkheid nu door de mazen van de wet en blijven zij daardoor onterecht met schade achter.
Wat Barentsen zo boeiend vindt aan arbeidsrecht? “Het is een mooie combinatie van mensen, maatschappelijke en politieke visies, regelgeving en psychologie. Overal waar mensen
samenwerken gaan dingen mis. Het is fascinerend om te zien dat het recht dat soms kan
versterken, maar ook dat het recht zo kan worden ‘gebogen’ om problemen te voorkomen.
Het is als docent geweldig om dit over te kunnen brengen. Ik hoop met de specialisatieopleiding Arbeidsrecht door middel van kennis
vanuit wetenschap en praktijk de talenten van
de deelnemers wakker te kussen.”
Juridisch PAO Leiden is een van de grotere
aanbieders van postacademisch onderwijs
en groot geworden in het zogenaamde shorttrackonderwijs. Inmiddels biedt het Juridisch
PAO ook divers aanbod van langdurende specialisatieopleidingen aan.
Kijk voor meer informatie op
www.paoleiden.nl/ARB2013
Muraal
Een nieuwe start
De Bossche vestiging van Van Iersel Luchtman was te krap
geworden, dus moest men op zoek naar iets groters. Dat werd
gevonden in een nieuwbouwkantoor – wat wel even wennen was
na de kruip-door-sluip-door-gangetjes van het oude pand.
VAN IERSEL LUCHTMAN ADVOCATEN DEN BOSCH
Een echt kantoor met
rechte gangen
tekst & foto’s Chris van Houts
l na vijf jaar bleek Van Iersel Luchtman in Den
A
gaderzalen. De vergaderstoelen zijn door de meer-
Bosch uit de voormalige Marechausseekazerne
derheid van de partners uit vijf modellen gekozen,
te zijn gegroeid. Men ging op zoek naar een ander
maar pas na chaotische en hilarische zitsessies!”
karakteristiek pand. Er was niets geschikts voorhan-
De bovenste (de zesde) etage is vooral ingericht
den: Restaurant Chalet Royal moest (helaas) een
voor de ontvangst van klanten en relaties: er zijn
luxe horecabestemming blijven. Dus moest het een
spreekkamers, en er kunnen lunchbesprekingen,
nieuwbouwproject worden. Gekozen werd voor het
lezingen en cursussen gehouden worden (“we hoe-
Pettelaarpark aan de A2: goede zichtlocatie, bereik-
ven nu niet meer extern ruimte te huren” aldus Van
baar, prima infrastructuur. “Dit park straalt zakelijke
Seumeren). Op de vijfde verdieping zijn de werkka-
dienstverlening uit”, meent Rob van Seumeren, ad-
mers, flexplekken en de bibliotheek.
vocaat en lid van het dagelijks bestuur. “Ik moest wel
De verbouwing van de twee verdiepingen was in
heel wat vooroordelen tegen nieuwbouw kwijtraken.
drie maanden klaar. Werknemers offerden lunch-
We kwamen uit een totaal andere sfeer: ik was ge-
pauzes op om de ontwikkeling te kunnen volgen.
wend aan kruip-door-sluip-door-gangetjes.”
Van Seumeren: “Iedereen had zin om over te gaan.
Nu zit Van Iersel Luchtman in een echt kantoor
Lekker: een nieuwe start.”
met rechte gangen. En het bevalt, niet alleen van-
Problemen waren er ook: de meubelfabrikant ging
wege het geweldig uitzicht, dat volgens Van Seu-
op het laatst failliet (“konden wij – met onze faillisse-
meren zorgt voor een fijne werksfeer. Mede-ver-
mentsafdeling – het ook eens van de andere kant be-
huiscommissielid Sylvia Paul (secretaris van het
kijken”, lacht Paul) en op de verhuisdag viel de
dagelijks bestuur): “We wilden iets huiselijks, iets
stroom uit. Dus: geen liften, geen licht, geen par-
persoonlijks. Maar de uitstraling moest ook zake-
keergarage. Met behulp van een grote generator kon
lijk zijn, maar niet koud. We vielen voor de ge-
de maandag daarop toch worden uitgepakt en inge-
bloemde fauteuils (die nu bij de receptie staan),
richt. En de van de bouwtekening verdwenen garde-
terwijl we op zoek waren naar stoelen voor de ver-
robekast heeft alsnog een mooie plek gekregen.
Tips voor deze rubriek: info mr-magazine.nl
88
nr. 11 – 2012
Muraal
“DE VERGADERSTOELEN ZIJN DOOR
DE PARTNERS GEKOZEN,
NA HILARISCHE ZITSESSIES”
Kantoor Van Iersel Luchtman Advocaten
Waar
Meerendonkweg 21 ’s- Hertogenbosch (ook kantoren
in Uden en Breda)
Sinds 25 juni
Personeel
van de in totaal 45 advocaten (onder wie 20 partners)
werken er 17 in Den Bosch, samen met 10 ondersteuners
Architect Paul van Meerendonk
Projectinrichter Gulinski & de Baar (Etten-Leur)
nr. 11 – 2012
89
Ingezonden mededeling
Mr. Event van de maand:
Work-life balance voor juristen
Veel juristen zijn harde werkers die lange dagen maken. Om dat te combineren met je privé-leven
valt niet altijd mee. Voor wie wel eens met deze combinatie worstelt is er nu de workshop ‘Worklife balance voor juristen’.
D
FXPSLTIPQA8PSLMJGFCBMBODFWPPSKVSJTUFOJTCFEPFME
voor juristen die meer grip willen krijgen op hun werk- en
QSJWÊMFWFO*OEF[FXPSLTIPQMFFSKFPNWPPSKF[FMGEFJO-
OFSMJKLFCBMBOTPQUFNBLFO+F[VMUKFLXBMJUFJUFOVJUEBHJOHFOFO
valkuilen leren kennen. Hierdoor zul je gemakkelijker keuzes kunnen maken op werk- en privégebied. Aan het eind van de dag heb
je helder wat deze keuzes zijn en heb je een concreet plan hoe je
deze keuzes in het dagelijks leven gaat realiseren.
Dit doe je onder meer door een mission statement te formuleren
NFUCFUSFLLJOHUPUXFSLFOQSJWÊMFWFO0PLNBBLKFFFO4."35
actieplan voor een optimale work-life balance. Hierdoor zul je gemakkelijker keuzes kunnen maken en leer je effectiever te communiceren en handelen.
*OEFDVSTVTXPSEUPPLBBOEBDIUCFTUFFEBBOIFU/JFVXF8FSLFO
en hoe daar in de praktijk mee om te gaan, zodat je kunt voorkomen dat bevlogenheid doorslaat in werkverslaving.
Docenten
%FDVSTVTXPSEUHFHFWFOEPPS5FTT#PEFFO"OOF.BSJF4DISFVST
Wanneer:OPWFNCFS
WBO#4$BSFFS$POTVMUBOUT;JKCJFEFOMPPQCBBOFOPVUQMBDFNFOU-
Waar:#$/6USFDIU$4
USBKFDUFOBBO#FJEFO[JKOFSWBSFODPBDIFTFOIFCCFO[FMGFFOKVSJ-
Kosten:éFYDMCUX
dische achtergrond.
Meer informatie: www.kluwer.nl/opleidingen
Mr. Events
Kennis van wet- en regelgeving is voor u als jurist essentieel, maar om succesvol te zijn is meer nodig. Denk
aan de juiste vaardigheden, een goed netwerk en kennis van bedrijfsvoering. Daarom zijn er Mr. Events: inspirerende bijeenkomsten voor juristen die verder kijken dan de wet en de rechtspraak alleen. Aantrekkelijk geprijsde events, zeer praktijkgericht en met prima mogelijkheden om te netwerken. Gepland staan:
r108&3+VSJTUOPWFNCFS
r5JQTFOUSJDLTIFUPQTUFMMFOWBOFFOFGGFDUJFWFEBHWBBSEJOHEFDFNCFSBQSJM
r5JNFNBOBHFNFOUQSBLUJKLPSHBOJTBUJFFOTUSFTTNBOBHFNFOUGFCSVBSJ
r&GGFDUJFGDPBDIFOFOCFHFMFJEFOWBOTUBHJBJSFTFOBOEFSQFSTPOFFMUFWFOTQBUSPPOTDVSTVT
NBBSU
r*OUFSWJTJFWPPSHFTQSFLTMFJEFSTNBBSU
r%FCFESJKGTKVSJTUJOCFESJKGNBBSU
r%PFMHFSJDIUDPNNVOJDFSFOBEWJTFSFOFOCFÐOWMPFEFOJOEFKVSJEJTDIFQSBLUJKLBQSJM
Meer informatie: www.kluwer.nl/opleidingen
90
nr. 11 – 2012
EVENTS VOOR JURISTEN
VRIJDAG 23
NOVEMBER
AMSTERDAM RAI
BRENG BEWEGING IN JE CARRIÈRE
S
KGEVER
R
E
W
P
O
T
OPS
WORKSH ECK
CV CH
GRATIS
DÉ BEST BEZOCHTE
CARRIÈREBEURS
VOOR STUDENT,
STARTER EN
PROFESSIONAL
IN HET NAJAAR!
VOOR MEER INFORMATIE EN GRATIS ENTREE GA JE NAAR
WWW.JURIDISCHECARRIEREDAG.NL
De Juridische Carrièredag is een onderdeel van
en een activiteit van
onderdeel van de
H E T N A C H T K A S TJ E V A N
Ruben Houweling
BRILJANTE TEKSTEN VAN
BRUCE SPRINGSTEEN
Aan het lezen van non-fictie boeken komt hoogleraar Ruben Houweling eigenlijk
niet toe. Als er even een moment geen ‘arbeidsrecht’ is (hetgeen bijna ondenkbaar is voor deze 24/7 workaholic) dan pakt hij liever de gitaar of trekt hij de
handschoen aan voor een goed partijtje Tang Soo Do. Helemaal leeg is het nachtkastje van Houweling gelukkig niet…
A
92
n oldie, but a goodie. De in 1995 ver-
de snelheid, de flashbacks, de muziek,
Een goed voorbeeld is Bruce Spring-
schenen roman Tachtig van Jaap
de gejaagdheid, de absurditeit en de
steens Wrecking Ball. Een album dat
Scholten is een boekwerk dat ik graag
onophoudelijke zoektocht naar de
leest als een boek,
lees. Ja, meermalen. De eerste keer
essentie van het leven.
waarin een weerspie-
dat ik het boek las, was ik waarschijn-
Onder Scholtens roman heb ik een
geling van de huidige
lijk 15 jaar oud. De gifgroene kaft
Libers liggen, Vrienden door Duk en dun
Amerikaanse ‘arbei-
(maar er zijn ook
(geschreven voor mr.
knalpaarse versies
R.A.A. Duk). In deze
tolkt. Durven hopen en dromen in tijden
in omloop) met het
vriendenbundel voor
van grote onzekerheid en teleurstelling.
bekende TIGRA-kopje
een van Nederlands
Niemand anders dan The Boss kan in
van het gelijknamige
grootste juristen op
weinig woorden de emoties en gevoe-
Belgische sigaretten-
het terrein van het
lens van zijn tijd treffend beschrijven.
merk deed mij op een
arbeidsrecht, schrij-
Het meest treffende is evenwel een ode
regenachtige okto-
ven diverse kopstuk-
aan zijn trouwe vriend en saxofonist
dersklasse’ wordt ver-
berdag voor de etalage van een lokale
ken uit het arbeidsrecht een weten-
Clarence Clemons die in juni 2011 plot-
boekhandel in Groot-Ammers stilstaan.
schappelijke verhandeling bij een van
seling overleed. Vanaf het prille begin
De auteur kende ik niet, maar iets in
Duks arresten. Het eerste dat fascineert
vormde Clarence ‘The Big Man’ en
mij zei dat ik dat boek moest hebben.
is de constatering dat Duk aan zoveel
Bruce een onafscheidelijk duo in de E-
Toen ik de titelpagina omsloeg trof ik
klassiekers een (beslissende) bijdrage
street Band. Bruce beschrijft in slechts
een citaat van Elvis Costello aan (dit
heeft geleverd. Daarnaast zijn de afzon-
een paar zinnen de liefde tussen twee
moest goed zijn, dacht ik toen). Het
derlijke bijdragen van de auteurs bijzon-
hartsvrienden, het gemis en de eeuwige
eerste hoofdstuk heb ik vervolgens in
der interessant en inspirerend voor het
verbondenheid die ware vriendschap
de boekhandel gelezen. Tachtig gaat
hedendaagse recht. Alle thema’s van het
meebrengt. Daar hebben sommige
over een jongeman die zich probeert
arbeidsrecht worden bestreken (van
auteurs 300 pagina’s voor nodig. Met die
los te maken van zijn familie en saaie
kwalificatie, ontslag en uitleg tot cao- en
gedachte besluit ik mijn nog te schrijven
bestaan. In zijn opstandigheid wordt hij
stakingsrecht) hetgeen past bij de veel-
artikel aanmerkelijk in te korten (less is
geconfronteerd met zichzelf. Het boek
zijdigheid van Duk.
more) en doe ik het nachtlampje uit…
gaat over schijn en werkelijkheid; een
Ten slotte ligt mijn nachtkasje vooral vol
wanhopige zoektocht naar identiteit
met cd-hoesjes. Sommige musici zijn
Ruben Houweling is hoogleraar arbeids-
en erkenning. Bij vlagen heeft het iets
zulke briljante tekstschrijvers, dat de
recht aan de Erasmus School of Law en ad-
weg van On the road van Jack Kerouac:
verhaallijn gelijk is aan een goed boek.
viseur bij DingemansVanderKind Advocaten.
nr. 11 – 2012
Subsidiair
LEZEN
TE VEEL
WIKIPEDIAWEETJES
door Mike Niekoop
De bal is recht verbindt de voetbalsport met het recht. Advocaat Mike Niekoop,
die deel uitmaakt van de Dutch Football Lawyers, las het. En vond het minder
interessant dan hij had gehoopt.
D
eigen doelpunt is of een corner? Nee, en
zes hoofdstukken beschrijven de au-
vrije trap in je eigen goal te schieten,
teurs van De bal is recht juridische as-
moet je niet gaan miemelen dat het ei-
Gerben Kor en Wouter Koster, De bal is
pecten van het voetbal, maar slaan op
genlijk een corner is, maar ga je direct
recht, Kluwer, ISBN 978901307914
af en toe door in hun drang om een al-
douchen en haal je een rondje bier voor
lesomvattend voetballexicon aan te bie-
je team. En uit de categorie nutteloze
den. Het gevolg is dat er veel (oninte-
weetjes: een vrije trap mag je niet kop-
ressante) feitelijkheden in het boek
pen, want “een vrije schop kan worden
staan. Zoals: in de Eredivisie waren er
genomen door de bal met één of twee
in het seizoen 2012/2011gemiddeld
voeten tegelijk omhoog te brengen”. Nu
19.285 bezoekers en was de bezettings-
ken ik genoeg spelers die in staat zijn om
graad 90%. Loodrecht op de doellijn zijn
bij een vrije trap al struikelend over de
e voetbalfanaat die hoopt op louter
anekdotes, komt bedrogen uit. In
als je het toch al voor elkaar krijgt om je
ate
+ boek is zeer up-to-d
e)
el (oninteressant
– ve
feitelijkheden
score
in het Nederlandse profvoetbal werd
uitgedeeld aan Willem van Hanegem en
Een Italiaanse voetballer heeft eens zijn rode kaart van de
in zijn laatste wedstrijd kreeg hij de
rode kaart – Triviant-weetje! En een Ita-
scheidsrechter afgepakt en opgegeten
liaan heeft de rode kaart die hij een
keer kreeg van de scheidsrechter afgepakt en opgegeten. Voor een voetballief-
twee lijnen met een lengte van 5,50 me-
eigen benen met het hoofd tegen de bal
hebber maakt dit soort anekdotes het
ter getrokken van de binnenzijde van
te vallen, maar ik geloof niet dat vervol-
boek leuk om te lezen, niet om te weten
elke doelpaal die aan de uiteinden ver-
gens een juridisch debat zal ontstaan of
dat om het middelpunt van het speel-
bonden worden door een lijn die even-
de vrije trap geldig is genomen. Maar
veld een cirkel is getrokken die een
wijdig loopt aan de doellijn. Gaap! Niet
toch goed om te weten…
straal van 9,15 meter moet hebben.
Leest het boek lekker weg? Nee, tenzij
echt interessant. En zie je al op zondagochtend de aanvoerder van IJsselmeer-
Anekdotes
vogels 7 met een meetlint controleren
Het is jammer dat de auteurs veel woor-
leest. Is het boek een must-have voor de
of de terreinknecht de lijnen goed heeft
den verdoen aan slaapverwekkende fei-
ware voetballiefhebber? Nee, ook dat
uitgezet, omdat hij dat in dit ‘leesboek’
telijkheden. Wanneer bijvoorbeeld even
niet. Het zou zich eerder lenen als rela-
heeft gelezen?
het feitelijk kader wordt verlaten, is het
tiegeschenk van de auteurs. In hoofd-
Wist je trouwens dat wanneer je een vrije
boek direct leuk om te lezen. Zo lezen
stuk 1 staat “Veel mensen denken: het
trap in eigen doel trapt, dit geen tegen-
we dat toen het ging over de invoering
recht is saai!” Na lezing van deze juridi-
doelpunt is maar een hoekschop voor de
van het vrouwenvoetbal, een notabele
sche benadering van het voetbal, kan ik
tegenpartij? Niet duidelijk wordt waarom
van de KNVB opmerkte: “Als we ooit
dat – helaas – alleen maar beamen.
nu specifiek deze spelregel wordt aan-
nog eens gedwongen worden vrouwen-
gehaald. Is er op de Nederlandse voet-
teams te coachen, nemen we de be-
Mike Niekoop is advocaat bij Clifford
balvelden veel discussie of het dan een
nen.” Of: de allereerste gele kaart ooit
Chance.
je in je vrije tijd graag Wikipediapagina’s
nr. 11 – 2012
93
Each of the debtors
is jointly and
severally liable for
compliance with all
the provisions of
this loan agreement
And now in Dutch*
Het Juridisch-Economisch Lexicon
Uw instrument voor een accurate vertaling van juridische en economische teksten
Nu ook Engels-Nederlands!
Het Juridisch-Economisch Lexicon is een woordenboek voor de professional. Het is voor
velen een onmisbaar instrument bij het schrijven en vertalen van teksten op juridisch,
economisch en financieel gebied in goed Engels of Nederlands.
Het Juridisch-Economisch Lexicon is nu, naast de welbekende versie Nederlands-Engels,
ook verkrijgbaar in de versie Engels-Nederlands. Uit de praktijk klonk al lang de roep van
professionals om het complete Lexicon ook in het Engels-Nederlands te kunnen raadplegen.
Met deze nieuwe online variant van het Lexicon wordt aan die vraag tegemoetgekomen.
* Ieder van de schuldenaars is hoofdelijk verbonden voor de nakoming
van het geheel uit hoofde van deze overeenkomst van geldlening
• Online product
• Altijd actueel
• 60.000 lemmata
• Ruim 100.000
voorbeeldzinnen
Samensteller:
Aart van den End,
Gateway
Woordenboeken
Meer informatie of bestellen?
Ga naar www.kluwer.nl/lexicon
Subsidiair
RIJDEN
Mengeling van
oud & nieuw
door Michiel van Kleef
et dashboard van de Ampera doet Willem de Vries, partner bij het gloed-
Opel Ampera
nieuwe HVR Advocaten, een beetje denken aan een laptop. “Zeer mo-
Zo’n 60 kilometer rijdt-ie elektrisch en dan on-
H
dern allemaal, zeer state of the art. Ik krijg associaties met een iPhone of
gemerkt wordt het weer gewoon benzine via de
met een app. Mooie navigatie ook, goed ingebouwd, strak interieur.” Nou
range extender. Ook daarmee doet de Ampera
moet gezegd worden dat De Vries wel van heel ver komt als het gaat om zijn
zuinig: zeg maar 1 op 20. Geen wonder dat de
oordeel over de moderne auto. Hij rijdt een Jaguar XK8 convertible van iets meer
0% bijtelling voor de zakelijke rijder een lokker-
dan tien jaar oud waarin de Tomtom nog met een zuignap aan de voorruit moet
tje is. Want de auto van het jaar 2012 heeft een
worden bevestigd. Onlangs suggereerde zijn vrouw iets heel anders: een Dacia
vanafprijs van maar liefst 44.500 euro, en voor
Duster. Hij heeft het daar wat moeilijk mee. “Liever niet, geef mij maar die Britse
die prijs kun je ook auto’s krijgen met wat meer
klasse, dat prachtige hout, die linnen kap, acht cylinders. Heerlijk open rijden.”
sex appeal, ruimte en luxe.
Zakelijk rijdt De Vries vaak in de kantoor-Smart van het Haagse Van Hilten
Want eigenlijk is deze auto niet goed vergelijk-
De Vries Van Ruitenbeek Advocaten & Mediators, afgekort HVR Advocaten.
baar met zijn prijsgenoten. Elektrisch rijden is
Het roept herinneringen op aan het voormalige Krans & Van Hilten. De Vries:
nu eenmaal een stuk duurder. Maar heeft ook
“In het zicht van het 25-jarig bestaan van Krans & Van Hilten hebben we na-
wel veel voordelen. De Ampera is vrijwel geluid-
gedacht over hoe we verder wilden en uiteindelijk besloten om ons met de
loos, heeft een mooie acceleratie en rijdt heel
helft (negen advocaten) met name op de familie- en de vastgoed-/onderne-
soepel. Al zijn door de aerodynamica de spoilers
mingspraktijk te richten. Daar is dit nieuwe kantoor uit voortgekomen.”
zo groot dat een ritje door het woonerf geen
Over de naam werd goed nagedacht. Natuurlijk kon iets moderns worden ge-
pretje is. We komen er dus niet uit. Puur als auto
kozen, maar uiteindelijk werd de naam van de drie partners op de gevel ge-
is hij te duur, maar vanuit eco-oogpunt is het
spijkerd. Hoewel Emma Kostense al lang geen Van Hilten meer heet, is die
toch weer een stapje voor-
naam inmiddels een dermate goed bekend staand merk in de Haagse advo-
waarts. En het blijft grappig
catuur, dat het zonde was daar afscheid van te nemen. Daar zijn de andere
een paar dagen in een auto
twee namen aan toegevoegd. De Vries: “Dat vind ik zelf ook wel leuk. Na 35
te rijden en te volstaan met
jaar toch nog je naam op de deur. Het weerspiegelt ook nadrukkelijk iets van
tien liter loodvrij.
onze ambities. We hebben − ook door onze huisvesting − een wat traditioneel
imago. We koesteren ook bepaalde waarden. Maar tegelijkertijd zijn we zeer
modern en bij de tijd.”
Die mengeling van oud en nieuw, van drie ervaren rotten, gepokt en gema-
+ 0-emissie
– actieradius
zeld, samen met zes jonge ambitieuze medewerkers moet de succesformule
worden. Die uitstraling heeft ook de website waar bezoekers een duidelijk
beeld krijgen van de diensten, maar ook van de bijbehorende tarieven. Volgens De Vries een bewuste keuze: “We zijn daar heel open in. Cliënten weten
wat we kosten en dat maken we waar. En natuurlijk zijn we ook flexibel als
dat moet. Ook wij kennen fixed fees en andere afspraken vooraf als de zaak
zich daarvoor leent. Dat moet in deze tijd, hoort ook bij klantenbinding.”
score
Merk Opel
Naam Willem de Vries
Leeftijd 60
Is partner bij Van
Type Ampera
tor/Range extender 1398 cc
Hilten De Vries Van Ruitenbeek Advocaten & Mediators
150 pk(e) en 63kw/86 (b)
Grootste prestatie tot nu toe mijn vier kinderen (drie doch-
126 (b)
ters en een zoon)
Prijs vanaf € 44.500
Grootste uitdaging hun goede landing
Top 161km/u
Motor elektromoVermogen 80kW/
Koppel 370 Nm (e) en
0-100km/u <10 sec
Energielabel A
nr. 11 – 2012
95
Venturis Consulting Group is a European based
firm that operates from offices in Amsterdam,
London and Washington D.C. We provide a
range of consulting services to the legal sector.
Our clients include law firms and in-house legal
departments of corporations and institutions.
www.venturisconsulting.com
Netwerken
Zestig jaar Nederlandse Orde van Advocaten
D
e Nederlandse Orde van Advocaten bestaat zestig jaar en
de dag in goede banen te leiden en de programmaonderdelen op
dat moest gevierd worden. 28 september vond op het Wes-
elkaar aan te laten sluiten. Afsluitend was er een borrel, waar
tergasterrein in Amsterdam het Jubileumcongres plaats. Dag-
Ali B en Brownie Dutch optraden, en waar fotograaf Geert
voorzitter Ferdinand Grapperhaus wist met grappen en grollen
Snoeijer iedereen van links naar rechts vastlegde.
Selma van Ramele, Claudia van der
Most, Alexandra Slaski en Karin Harm
sen (allen Dirkzwager)
Sanne van Oirschot, Marike van Boersen, Kim Schemkes en Timon Klase
boer (allen Bierman)
Willem de Vries (Van Hilten De Vries
Van Ruitenbeek), Ankie Spronk (Hans
sen Spronk Familierecht) en Henk
de
Groot (Dorhout)
Nardy Desloover (deken Rotterdam
), Corien IJsselstein (Rotterdamse Orde)
,
Ernst van Win (deken Den Haag), Sask
ia
van der Toorn en Suzanne Hendrickx
(beiden Haagse Orde)
Paul Susijn (Laser Nederland), Dave
van den Akker (TVCN Legal Translations) en Robert van Haarst (Staal &
Van
Haarst)
Phon van den Biesen (Lawyers for
Lawyers), Marjan van der List (Van
der
List) en Herman Doeleman (Höcker)
Bart Groen (ex Pels Rijcken en hono
rair hoogleraar cassatie en procestirecht Universiteit Maastricht), Alber
ne Bollemeijer en Saskia van der Toorn
(beiden Haagse Orde)
en
Clemens de Bont (De Voort Advocaten)
Lineke Minkjan (Koninklijke Notariële
Beroepsorganisatie)
Audrey Theunissen (Willemsen & Van
Ommeren), Joanne Wesselo, Pascal Reich
enbach en Iris Mak (allen Arslan & Ter
Wee)
en
Marjolein Driessen, Bieneke Braat
Simona Tiems (allen Legaltree)
a- Bart van Tongeren (Schi
pper Noordam),
Sophie de Graaf (Advocaten voor Advoc
aten) John Crepin (Crepin) en C. van
ten), Irma van den Berg (Six Advoc
der Stelt
) (Rotterdamse Orde)
en Isabella Roos (kantoor in oprichting
der Vlis), Carolien
Chris van der Vlis (Van
Harriët de
en
)
ijer
rwe
(He
jer
wei
Her
)
ioda
(Sh
on
Kro
en
Dian Brouwer en Nienke Smeets (beid
CMS Derks Star Busmann)
),
Rupert van Heijningen (Van Heijningen
iatiMarielou Sandberg-Crommelin (Med
on at Work) en Emma Kostense (Van
Hilten De Vries Van Ruitenbeek)
Irene Scholten-Verheijen (VMW Taxan
d),
Wilko Tijsse Claasse en Marianne van
den
Bosch (beiden CPO)
Vindt u de foto's ook te klein? Kijk op www.mr-online.nl (netwerken) voor een grotere weergave én het archief.
nr. 11 – 2012
97
Netwerken
Amuse(ren) in de Verkadefabriek
E
xtra pendelbussen werden ingezet om de bereikbaarheid
amuse diner (in plaats van een lunch) werd ter afsluiting ge-
van de Verkadefabriek in Den Bosch zo goed mogelijk te
serveerd, zodat men met een gevuld gevoel de terugreis kon
maken. Op 4 oktober vond daar het jaarcongres van de Neder-
aanvaarden. Fotograaf Geert Snoeijer legde voor aanvang van
landse Vereniging voor Rechtspraak plaats. Een uitgebreid
het diner de aanwezigen van links naar rechts vast.
Simone Roos (Raad voor de rechtspraak), Gerard Broeks (directeur-generaal Ministerie van Justitie), Annemarie Penn-te Strake (college van
procureurs-generaal), Jan Bram de
Groot (Rechtbank Zutphen) en Just
Stam (Ministerie van Justitie)
Alexander Beelaerts van Blokland (Hof
Den Haag), Lynn Noordam (Hof Den
Haag) en Ulco van de Pol (Gemeentelijke Ombudsman Amsterdam)
Ed Hartjes (SSR), G. Smelt (Rechtbank
Den Haag), Marieke Koek (aanstaand
Bert Diender (Rechtbank Haarlem),
president Rechtbank ZeelandTatev Sedrakjan (Adviescommissie voor West-Brabant) en Janet ten Hoope
Vreemdelingenzaken)
(OM Rotterdam)
Arthur Schuering (Hof Den Haag) en
Anneke Terwiel-Kuneman (Rechtbank
Haarlem)
Reina Langeler (Hof Den Haag) en Corien Beyer (plv. raadsheer Hof Den
Haag)
Elly van der Wilk-van Baren (Rvdr) en
Paul Bakker (Nederlandse Vereniging
voor Rechtspraak)
Siebold de Vries , Lieneke de Klerk,
Sandra Bossink (allen Rechtbank Den
Bosch) en Irma de Bruin (Rechtbank
Arnhem)
Shireen Huisinga en Loris Beelen
(beiden NVvR)
Marleen van Ham (Hof den Bosch) en
Petra van Blaricum (Rechtbank Maastricht)
Eveline Ruinaard (Rechtbank Arnhem),
Antoon Schotman (Rechtbank Alkmaar)
en Jeannine Aalders (Raad voor de
rechtspraak)
André Zander, Tanja van den Broek en
Marleen Gerretsen (allen Hof Den
Haag)
Miek Greebe (Centrale Raad van
Beroep), Chila van der Bas (College
voor de Rechten van de Mens) en Roos
Wilhelm (Cordaid)
Sonja van Osch (Rechtbank Arnhem)
en Sophie Vrendenbarg (Rechtbank
Zutphen)
Chris Timmermans (oud-rechter Euro- Guus Keizer (kantongerecht Leiden) en
pees Hof van Justitie) en Yvo van Kuijck Leon Nuijten (NVvR en Kantongerecht
(Hof Arnhem)
Tilburg)
98
nr. 11 – 2012
Vindt u de foto's ook te klein? Kijk op www.mr-online.nl (netwerken) voor een grotere weergave én het archief.
q%(1-đ9$1+(75(7:((7(1"
2).20-(/,(9(5=(/)0(7((1,'(("r
Anouk Rosielle, advocaat Boekel De Nerée
ZZZERHNHOFRPZHUNHQEğ
:ĒOHYHUHQ]DNHOĒNHMXULGLVFKHGLHQVWYHUOHQLQJYRRUEHGUĒYHQRYHUKHLGVLQVWHOOLQJHQHQ
QRQSURŷWRUJDQLVDWLHV'DDUEĒOLJWGHIRFXVRSYDVWJRHGRQGHUQHPLQJVUHFKWHQDUEHLGVUHFKW
:Ē]ĒQJHYHVWLJGLQ$PVWHUGDPHQ/RQGHQ
Lease a Lawyer | Legal Search | Career Coaching
Minouke Sonneville i
Legal Counsel Alliance Healthcare
Nederland
‘Wij zochten een jurist die beschikt
over gedegen kennis van contracten-/
ondernemingsrecht en een hands-on
mentaliteit, die zich staande weet te
houden in een dynamische markt en
internationale omgeving.’
h Zamira Reiss
Bedrijfsjurist Alliance Healthcare
Nederland
‘Ik was op zoek naar dynamiek
en verbreding van mijn horizon.
Een combinatie van inhoudelijke
verdieping, een praktische benadering
en de ouderwetse ‘klik’ met de
onderneming, waren voor mij key.’
Wij kennen de jurist die u zoekt
voxius.nl