Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013

JA AROVERZICHT
seizoen 2012 / 2013
Veiligheid en openbare
ordebeheersing rondom het
Nederlands betaald voetbal
CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013
INHOUDSOPGAVE
VOORWOORD4
INLEIDING6
DEEL 1: KWANTITATIEF OVERZICHT SEIZOEN 2012 / 2013
8
Opmerking vooraf
8
Inzet van politie
9
Risico-inschatting14
CIV
2
Combiregeling vervoer
19
Incidenten en aanhoudingen
19
First (football) arrested
24
Sancties: vervolging en straffen 25
Afdoening politie
25
Afdoening Rechterlijke macht
27
Stadionverboden 28
DEEL 2: KWALITATIEF OVERZICHT SEIZOEN 2012 / 2013
32
DEEL 3: ONTWIKKELINGEN IN VOETBAL & VEILIGHEID
38
Uitbreiding Eerste divisie
38
Verbetering kwaliteit veiligheidsorganisatie
38
Voortzetting uitvoer Landelijk actieplan Voetbal & Veiligheid
39
Europese wedstrijden in Nederland onder de loep
39
Aanscherping wet MBVEO
40
Persoonsgerichte aanpak op Hooligans die in beeld zijn
40
Georganiseerde confrontaties breiden zich uit
40
Intensivering aanpak jeugdcriminaliteit
41
Onderzoek naar mogelijke matchfixing in Nederland
41
WK Voetbal 2014
42
CONCLUSIE 44
Afname incidenten bij het betaald voetbal
44
Politie-inzet gedaald
44
Ontwikkeling is positief
45
AANBEVELINGEN46
Alertheid blijft geboden 46
Voortzetting Landelijk actieplan
46
3
LIJST VAN GEBRUIKTE AFKORTINGEN
48
CONTACTGEGEVENS49
COLOFON49
CIV
CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013
VOORWOORD
Voor u ligt het Jaaroverzicht veiligheid en openbare
ordebeheersing rondom het Nederlands betaald voetbal, van het seizoen 2012 / 2013. Dit overzicht wordt
jaarlijks opgemaakt door het Centraal Informatiepunt
Voetbalvandalisme (kortweg CIV) van de Nationale
Politie. Zoals de titel al suggereert, gaat dit overzicht
in op de veiligheid en openbare orde beheersing
rondom het betaald voetbal in Nederland. De verslaglegging is dan ook vanuit politie- / veiligheidsperspectief weergegeven en focust daarmee op de relatief
kleine groep kwaadwillende voetbalsupporters in
Nederland. Hun misdragingen hebben vaak vergaande gevolgen voor de grote
groep goedwillende supporters die van het voetbal een feest maken. Samen met
CIV
4
de Rijksoverheid, het Openbaar Ministerie, de KNVB, gemeenten en voetbalclubs
zal de politie zich blijven inzetten om vooral deze kleine groep notoire ordeverstoorders aan te pakken om zo geweld en ongeregeldheden rondom voetbalwedstrijden structureel terug te dringen en van voetbal een sportief feest te maken.
Veel leesplezier,
Will van Kollenburg, hoofd CIV
Utrecht, oktober 2013
HET CIV IN VOGELVLUCHT
Het Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme (CIV) maakt onderdeel
uit van de Nationale Politie en is werkzaam op het terrein van openbare
ordehandhaving en veiligheid bij (betaald)voetbal. Samen met de politieeenheden en veiligheidspartners richt het CIV zich op het voorkomen,
terugdringen en bestrijden van voetbalvandalisme en –geweld.
Informatiepunt
Dagelijks vergaart, bundelt, verspreidt, signaleert en evalueert het CIV
relevante kennis en informatie rond voetbalvandalisme en -geweld voor
politie en veiligheidspartners. We creëren een omgeving waarin informatie, ervaringen en succesvolle aanpakken kunnen worden uitgewisseld.
Zo levert het CIV een effectieve bijdrage aan de informatievoorziening
en stimuleren we slimmere samenwerking. Niet alleen nationaal, maar
ook internationaal binnen het netwerk van 33 zogenaamde “National
Football Information Point’s”. Bovendien is het CIV verantwoordelijk voor
de organisatie en coördinatie van internationale politieondersteuning op
het gebied van voetbal, inclusief het beheer en de inzet van het Nationaal
Politie Team bij wedstrijden van het Nederlands elftal. Afgelopen
jaar heeft het CIV twee nieuwe taken toegewezen gekregen vanuit de
korpsleiding Nationale Politie. Het CIV fungeert als landelijk aanspreekpunt voor matchfixing (“wedstrijdvervalsing”) in de sport binnen de
Nederlandse politie en is centraal coördinatiepunt binnen de politie voor
meldingen rond “Sport & Geweld” op de amateurvelden.
Beleidsadvies
Vanuit deze nationale en internationale (informatie)positie signaleert het
CIV trends, ontwikkelingen en knelpunten in de bestrijding van voetbalvandalisme en –geweld. Zodoende is het CIV in staat om te adviseren over de toepassing van beleidsinstrumenten en de uitvoering van
veiligheidsbeleid.
5
CIV
CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013
INLEIDING
De finale van de Europa League op 15 mei 2013 in de Amsterdam Arena was één
van de hoogtepunten van het afgelopen voetbalseizoen in het betaald voetbal.
Bijna 50.000 toeschouwers zagen het Engelse Chelsea de wedstrijd winnen van
Benfica uit Portugal met 2-1. De veiligheids- en wedstrijdorganisatie rondom deze
grote finale in de hoofdstad was enorm, en de driedaagse politie-inzet was navenant. Uiteindelijk is dit grote sportevenement vanuit veiligheidsperspectief zowel
voor, tijdens als na de wedstrijd relatief rustig verlopen zonder grote ongeregeldheden en bovenal was deze finale een groot feest voor de supporters.
Dit hoogtepunt in het afgelopen voetbalseizoen was tekenend voor het overgrote
deel van de wedstrijden in het betaald voetbal. Het gros van de wedstrijden verliep in een goede sfeer en zonder grootschalige incidenten. Klaarblijkelijk hebben
de forse investeringen in voorzorgs- en veiligheidsmaatregelen door de betrokken
CIV
6
partners de afgelopen jaren hun uitwerking niet gemist. De veiligheidspartners
werken meer samen aan een vriendelijke benadering van het ‘grote’ publiek en
in de aanpak van voetbalvandalisme en –geweld ligt de focus nadrukkelijker op
de kleine groep notoire ordeverstoorders bij het voetbal. Bovendien wordt de
‘nieuwe aanwas’ van voetbalvandalen in een zo vroeg mogelijk stadium al uit de
anonimiteit gehaald en stevig aangepakt.
Dat het terugdringen van ongeregeldheden de aandacht blijft behoeven, blijkt uit
het feit dat er, naast de rustig verlopen wedstrijden, ook melding is gemaakt van
diverse incidenten rondom wedstrijden in het betaald voetbal. Hoewel het hier
niet gaat om grootschalige incidenten zoals we die uit het verleden kennen, blijft
elk incident er natuurlijk wel één teveel. Voetbal en veiligheid vraagt dan ook om
voortdurende aandacht en staat daarmee nog steeds hoog op de gezamenlijke
agenda van betrokken veiligheidspartijen. Inzicht in de ontwikkelingen van het
voetbalvandalisme in Nederland is daarbij van groot belang. Inzicht begint bij
overzicht. Met dit jaaroverzicht willen we graag een landelijk beeld geven van
wat er in het seizoen 2012 / 2013 is gebeurd op het gebied van openbare orde en
veiligheid, gerelateerd aan het voetbal. Ook wordt een aantal seizoenen terug
gekeken om zo cijfermatige trends en ontwikkelingen weer te kunnen geven.
DEFINITIES VOETBALVANDALISME
1) “gedragingen van personen alleen of in groepen in relatie tot het voetbal,
die te maken hebben met verstoring van de openbare orde/veiligheid en/
of het plegen van strafbare feiten” (bron: CIV, 2000).
2) For starters, who are hooligans?
Hooligans are a category of football fans who like to fight each other
before, during or after the matches. They are present at the stadiums since
football is present in the stadiums.
What’s the connection between football and hooligans?
None whatsoever. It’s just that hooliganism is a consequence of football.
Therefore it cannot be stopped, limited or reversed. Hooliganism just is
(Bron: blog at world press.com, april 3 2009, filed under hooligans)
7
Het eerste deel van het jaaroverzicht bevat de cijfers, met korte toelichting, van
het voetbalseizoen 2012 / 2013. Deze cijfers worden grotendeels gegenereerd
uit het Voetbal Volg Systeem (kortweg VVS). Ook zijn dit seizoen voor het eerst
een aantal cijfers met toelichting opgemaakt door de veiligheidspartners zelf. Zo
presenteert het Openbaar Ministerie de cijfers met toelichting rond de afdoening
van voetbalgerelateerde misdrijven door de rechtelijke macht en biedt de KNVB
het overzicht van opgelegde (civiele) uitsluitingen bij het betaald voetbal zelf aan
in dit jaaroverzicht.
In het tweede deel wordt beschrijvend ingegaan op een aantal opvallende voetbalgerelateerde gebeurtenissen in het afgelopen seizoen. Hiermee laten we de cijfers uit het eerste deel meer tot leven komen. In het derde deel van het jaaroverzicht wordt kort een aantal actuele ontwikkelingen aangehaald die zowel direct
als indirect van invloed (zullen) zijn op het domein van Voetbal & Veiligheid.
Tenslotte wordt het jaaroverzicht afgerond met de belangrijkste constateringen in
de conclusie en de accenten voor komend seizoen(en) in de aanbevelingen.
CIV
CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013
DEEL 1: KWANTITATIEF
OVERZICHT SEIZOEN 2012 / 2013
OPMERKING VOORAF
De prestaties van de Nederlandse politie in relatie tot voetbalveiligheid worden in
dit hoofdstuk gekwantificeerd in een aantal kengetallen. Deze beperkte, geobjectiveerde weergave van de complexe werkelijkheid levert ons inzicht in wat we
doen en hoe we het doen ten opzichte van voorgaande seizoenen. Maar politiewerk is mensenwerk. Vakwerk, dat niet volledig in cijfers uit te drukken is. Het
resultaat van preventieve, lokale manieren van politiewerk is nauwelijks te meten.
We benadrukken daarom dat in de dagelijkse praktijk vele dreigingen, spanningen en conflicten de kop in worden gedrukt dankzij slim en proactief politiewerk,
en daarmee erger is voorkomen, die niet uit te drukken zijn in een cijfermatig
verslag.
De kwantitatieve gegevens zijn verzameld uit het Voetbal Volg Systeem (VVS), de
CIV
8
landelijke registratie van wedstrijd-, fenomeen- en persoonsgegevens. Het jaaroverzicht beslaat het voetbalseizoen 2012 / 2013, waarbij voor de gegevensverzameling de periode 30 juni 2012 – 01 juli 2013 is gehanteerd. In totaal gaat het dan
om de volgende geregistreerde wedstrijden in het Nederlands betaald voetbal:
Competitie
Aantal geregistreerde wedstrijden 2012-2013
Eredivisie
306
Eerste divisie
284 (door faillissement AGOVV en Veendam)
KNVB beker
41
Nacompetitie / play-offs
22
Champions League Nederland
4
Champions League Buitenland
4
Europa League Nederland
19 (incl Europa League finale in A’dam)
Europa League Buitenland
18
Interlands Nederland
4
Interlands Buitenland
2
Oefen/Vriendschappelijk
21
Totaal
725
Toelichting:
●●
De wedstrijd om de Johan Cruijff schaal tussen Ajax en PSV op 5 augustus 2012
is in het VVS geregistreerd onder “Beker”.
●●
In de Eerste divisie is de wedstrijd Cambuur Leeuwarden – BV Veendam
gestaakt en vervolgens op een andere dag overgespeeld. Dit levert een dubbele registratie op in het VVS voor wat betreft inzet-uren politie.
●●
Alleen de wedstrijden voor de KNVB-beker waaraan een betaald voetbal organisatie (bvo) heeft deelgenomen zijn opgenomen in het VVS en in dit jaaroverzicht (dus 41 van de 91).
●●
Voor de internationale competities is een uitsplitsing gemaakt naar wedstrijden in Nederland en wedstrijden in het buitenland. De wedstrijden in het
buitenland hebben tenslotte voor de veiligheid in Nederland en de inzet van
de Nederlandse politie relatief weinig betekenis. Over het algemeen reizen
een aantal politiemedewerkers mee met supportersgroepen die de grens over
gaan, op uitdrukkelijk verzoek van de buitenlandse politie.
●●
Uitgangspunt is dat bij vriendschappelijke wedstrijden tegen zowel nationale als internationale clubs / landen in principe géén politie wordt ingezet.
Vriendschappelijke oefenwedstrijden zijn daarom niet meer opgenomen in dit
jaaroverzicht, mits zich eventuele incidenten / aanhoudingen hebben voorgedaan en/of alsnog inzet door politie is gepleegd.
INZET VAN POLITIE
De hoogte van de politie-inzet bij het Nederlands betaald voetbal is afhankelijk
van een aantal factoren. De belangrijkste basis vormt het risiconiveau waarin de
wedstrijd op voorhand wordt geclassificeerd samen met de vervoersregeling van
de bezoekende supporters. Na de planning kan de inzet nog wijzigen, vooral
wanneer er signalen de politie bereiken van (mogelijke) confrontaties tussen
supportersgroepen, of het juist uitblijven daarvan door politie-interventie vooraf.
Tenslotte vergt opsporingscapaciteit achteraf, naar aanleiding van eventuele
incidenten bij of rondom een voetbalwedstrijd, de derde bepalende factor voor
de politie-inzet.
9
CIV
CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013
ROL VAN DE POLITIE BIJ HET VOETBAL:
De politie is verantwoordelijk voor de openbare orde in de publieke ruimte
en treedt op indien zich problemen voordoen die de interventiemogelijkheden van de organisator overstijgen. Dit vertaalt zich in de volgende algemene politietaken bij het betaald voetbal:
l
het voeden van partners met veiligheidsinformatie voorafgaand aan de
wedstrijd, tijdens de wedstrijd zelf en daarna;
l
het tijdig opstellen van een operationeel draaiboek dat aansluit bij het
vastgestelde beleidsmatige plan van aanpak van de lokale driehoek;
l
het begeleiden van (risico-)supporters binnen en buiten de regio;
l
alle zich voordoende situaties die de veiligheid van een ieder in direct
gevaar (kunnen) brengen tijdig signaleren en daartegen optreden;
l
handhaven van de openbare orde en rust buiten het stadion/
sportcomplex;
l
zorgdragen voor een goede begeleiding en doorstroming van het verkeer;
l
opsporen van strafbare feiten;
l
binnen de hekken van het sportcomplex is de politie alleen ter ondersteuning van de veiligheidsorganisatie van de organiserende vereniging.
De politie-inzet wordt hierna per competitie in beeld gebracht voor het seizoen
2012 / 2013 en afgezet tegen de afgelopen drie seizoenen daarvoor (bron: jaarverslagen CIV). In de laatste kolom wordt aangegeven welk procentueel deel van de
totale politiecapaciteit bij welke competitie wordt ingezet.
Seizoen
2011 / 2012
Seizoen
2012 / 2013
Relatief %
t.o.v. totaal
Totale voetbalgerelateerde politie-inzet
Seizoen
2010 / 2011
10
Seizoen
2009 / 2010
CIV
Eredivisie
167573
144996
155560
141073
50,1%
Eerste divisie
44063
41889
42642
35727
12,7%
KNVB-beker
36223
25193
19086
20617
7,3%
Nacompetitie / play-offs
7512
7770
12290
12079
4,3%
Champions- / Europa League
36103
53569
41404
38521
13,7%
Interlands
10235
4982
1260
Politie-inzet buitenland
Oefen- / vriendschappelijk
3607
Dienst Spoorweg Politie
7435
2,6%
2657
0,9%
9001
3740
5809
2,1%
12016
11756
15785
5,6%
Incidentele inzet
25848
6761
8625
1849
0,7%
Totaal
331164
306177
296363
281552
100%
Ontwikkeling totale voetbalgerelateerde politie-inzet
2009 -2010
2010 -2011
2011-2012
2012-2013
331.164
URE N
306.177
296.363
281.552
De totale voetbalgerelateerde politie-inzet over het afgelopen seizoen betreft
voorbereidingsuren, inzet op de wedstrijddag zelf en eventuele opsporingscapaciteit na de wedstrijd van alle soorten geregistreerde wedstrijden (competities).
De inzeturen zijn tevens inclusief de inzet van Nederlandse politiemedewerkers
in het buitenland en incidentele inzet. Incidentele inzet betreft inzet op nietwedstrijddagen van voetbalgerelateerde politie-eenheden. Te denken valt aan de
inzet van supporterbegeleiders bij een dancefeest omdat supporters daar hebben
afgesproken. Ook de inzet van de Dienst Spoorweg Politie (DSP) is sinds seizoen
2010 / 2011 opgenomen in het overzicht.
De totaal in het VVS geregistreerde politie-inzet bedroeg in het afgelopen seizoen
281.552 uur. Een daling van 5% ten opzichte van het seizoen ervoor.
Korte toelichting bij de inzetcijfers:
●●
Evenals voorgaande seizoenen is meer dan de helft van de politie-inzet binnen
het betaald voetbal gerelateerd aan de Eredivisie. Afgelopen seizoen is de
politie-inzet in deze competitie echter met 14.487 uur afgenomen ten opzichte
van vorig seizoen; een daling van bijna 10%. Deze daling wordt onder meer
veroorzaakt door het uitblijven van (dreigende) grootschalige ordeverstoringen rond wedstrijden en gerichter veiligheidsbeleid waarbij normalisatie wordt
nagestreefd.
●●
Ook de Eerste divisie (Jupiler League) laat een forse daling zien van de politieinzet; maar liefst 6.915 uur ten opzichte van vorig seizoen. Relatief zou dat
uitkomen op een daling van 16% ten opzichte van vorig seizoen, maar deze
daling wordt mede veroorzaakt door het faillissement van AGOVV, eind 2012
(9 thuiswedstrijden gespeeld in het seizoen 2012 / 2013; 450 uren politieinzet) en aan het einde van het seizoen, halverwege maart 2013 ook nog BV
11
CIV
CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013
Veendam (14 thuiswedstrijden gespeeld, politie-inzet 974 uur). Hierdoor zijn 22
wedstrijden in deze competitie minder gespeeld ofwel 93% van de volledige
competitie van 306 wedstrijden. Kijken we voor een zuiverder vergelijk met
het voorgaande seizoen naar de gemiddelde inzet per wedstrijd in de Eerste
divisie, dan zien we een (gecorrigeerde) daling van 9,4%.
●●
De daling in inzet in de Eerste divisie is tevens tot stand gebracht door de
ontwikkelingen op sportief vlak en gericht veiligheidsbeleid van de partners
waarbij normalisatie wordt nagestreefd.
●●
De politie-inzet rond de KNVB bekercompetitie is iets toegenomen. Dit wegens
een aantal wedstrijden met een hoger risiconiveau dan het seizoen daarvoor.
●●
In de nacompetitie / play-offs werd daarentegen afgelopen seizoen iets minder
politie ingezet.
●●
De afname van 2.883 uur politie-inzet binnen de Europese competities (7%)
heeft voornamelijk te maken met de nieuwe vorm van rapporteren. Zaten de
politie-uren van meereizende politiemensen naar het buitenland voorheen nog
opgenomen in de categorie “Champions / Europa League”, sinds het seizoen
2012 / 2013 is er voor gekozen om deze politie-inzet apart te registreren in
de categorie “Politie-inzet buitenland”. Voor Champions / Europa League wedstrijden was dat afgelopen seizoen 2.177 uur.
●●
CIV
Verder bepaald de aard en omvang van buitenlandse supportersgroepen die bij
de Nederlandse clubs op bezoek komen in sterke mate de politie-inzet (zie ook
12
kader top 5 politie-inzet internationale competities).
●●
De forse toename van politie-inzet bij het Nederlands elftal wordt voornamelijk veroorzaakt door de wedstrijd Nederland – Turkije waarbij veel politie op
de been was; een inzet van 4023 uur.
●●
De oefen- en vriendschappelijke wedstrijden vergde afgelopen seizoen relatief
veel inzet; 55,3% meer dan vorig seizoen. Deze toename heeft vooral te maken
met de forse politie-inzet bij de vriendschappelijke interland Nederland –
Duitsland van 14 november 2012.
●●
Hoewel het aandeel van de Dienst Spoorweg Politie relatief klein is ten
opzichte van de totale politie-inzet, zien we wel een stevige stijging van het
aantal uren inzet van dit politie-onderdeel. Dit heeft onder meer te maken met
de relatief grote inzetten van spoorwegpolitie bij een aantal druk bezochte
Champions / Europa League wedstrijden in Nederland waarbij veel buitenlandse supporters met de trein reizen vanaf de luchthavens. Tevens is de inzet
van de spoorwegpolitie toegenomen wegens (het voorkomen van) confrontaties tussen kruisende supportersgroepen op treinstations.
●●
De relatief sterke afname van de incidentele inzet afgelopen seizoen ten
opzichte van vorig seizoen heeft vooral te maken met het uitblijven van
Top 5 politie-inzet bij wedstrijden uit nationale competities
Thuisclub
Bezoekende
club
Datum
wedstrijd
Competitie
Uren
politie-inzet
AZ
PSV
9-5-2013
Beker
3662
Feyenoord
Ado Den Haag
16-12-2012
Eredivisie
2244
PSV
Ajax
14-4-2013
Eredivisie
2220
FC Utrecht
Ajax
23-12-2012
Eredivisie
2046
Ado Den Haag
Feyenoord
5-5-2013
Eredivisie
1973
Top 5 politie-inzet bij wedstrijden uit internationale competities
Thuisclub
Bezoekende
club
Datum
wedstrijd
Competitie
Uren
politie-inzet
Benfica
Chelsea
15-5-2013
Europa
League
7504
Ajax
Borussia
Dortmund
21-11-2012
Champions
League
5515
Ajax
Manchester
City
24-10-2012
Champions
League
5074
PSV
AIK Solna
25-10-2012
Europa
League
3626
FC Twente
Hannover 96
20-9-2012
Europa
League
2431
grootschalige voetbalgerelateerde gebeurtenissen zoals we die in seizoen 2011
/ 2012 kenden. Onder meer hadden we toen te maken met de begrafenis van
een prominent harde kern lid van Ajax, de officieuze viering van het kampioenschap van Ajax, het behalen van de voorrondes Champions League door
Feyenoord en de onderschepping van een bus Ado Den Haag supporters.
●●
Wanneer we naar de afgelopen vier seizoenen kijken, dan zien we een continu
dalende lijn voor de inzet van politie bij het betaald voetbal in Nederland.
Werd er in seizoen 2009 / 2010 nog 331.164 uur ingezet, vier seizoenen later is
dat nog maar 281.552 uur; een procentuele afname van 15%.
●●
Noot: de totale politie-inzet in het seizoen 2010 / 2011 bedroeg 306.177 uur en
niet 284.607 zoals in voorgaande jaarverslagen vermeld. De inzet van de Dienst
Spoorweg Politie is toen wel vermeld maar nog niet meegeteld.
13
CIV
CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013
Kerntaken politie
De kern van politiewerk betreft het handhaven van de openbare orde en het
opsporen van strafbare feiten. De totale voetbalgerelateerde politie-inzet wordt
daarom in het volgende diagram verdeeld naar beide kerntaken.
Totale politie-inzet naar kerntaken
2009 -2010
2010 -2011
2011-2012
2012-2013
12.442
12.383
OPSPOR I NG
24.204
12.466
OPE NBA RE ORDE
318.722
Totaal
331.164 uren
281.778
Totaal
294.161 uren
272.159
Totaal
296.363 uren
269.086
Totaal
281.552 uren
Toelichting
CIV
14
●●
Afgelopen seizoen is een halvering te zien van het aantal uren opsporing ten
aanzien van vorig seizoen. Dit in navolging van de afname van het aantal aangehouden verdachten (zie verderop). Bovendien bleven relatief grootschalige
voetbalrellen uit afgelopen seizoen waardoor ook geen grote opsporingsonderzoeken hoefden te worden gestart, die over het algemeen veel opsporingscapaciteit kosten.
●●
De inzet op de kerntaak handhaven openbare orde is afgelopen seizoen licht
gedaald met 3.073 uur. Deze dalende tendens zien we overigens ook over de
afgelopen vier seizoenen.
●●
Hierbij dient nog wel opgemerkt te worden dat een aantal specialistische politiediensten op het gebied van inlichtingen & opsporing voetbalgerelateerde
activiteiten uitvoeren die niet in het Voetbal Volg Systeem worden geregistreerd en dus niet in het jaaroverzicht zijn opgenomen.
RISICO-INSCHATTING
Voor elke wedstrijd dienen de gemeente, politie en betaald voetbal organisatie
gezamenlijk een gedegen risicoanalyse te maken waarin de veiligheidsrisico’s,
die gepaard gaan met de organisatie van grootschalige evenementen, gewogen
worden. Op basis van deze analyse wordt elke wedstrijd vooraf gecategoriseerd,
waaraan navenant risicobeperkende maatregelen worden getroffen.
PREDICAAT RISICOWEDSTRIJD
De mate van risico bij een wedstrijd wordt voornamelijk ingegeven door de
mogelijke aanwezigheid van supporters waarvan bekend is dat zij gewelddadig zijn en de dreiging van confrontaties tussen rivaliserende supportersgroepen. Daarbij worden in het kader voor beleid Voetbal en Veiligheid
(2011) nog genoemd:
l
het negeren van verplichte vervoerscombi’s;
l
het competitiebelang en de aard van de wedstrijd (nationaal /
internationaal);
l
een geringe geografische afstand en grote rivaliteit tussen de betrokken
clubs (derby);
l
specifieke politie-informatie over voetbalordeverstoorders;
l
het tijdstip van de wedstrijd;
l
controle op kaartverkoop en toegang;
l
kruisende supportersbewegingen tussen verschillende wedstrijden op
dezelfde dag;
l
ongewenste samenloop met andere lokale en regionale evenementen;
l
kwaliteit en kwantiteit van de veiligheidsorganisatie;
15
Er wordt gewerkt met drie categorieën, te weten:
Categorie C risicowedstrijd waaraan een verhoogd risico is verbonden voor
de openbare orde en veiligheid. Bij een categorie C wedstrijd
hoort een uitgebreid en stringent maatregelenpakket.
Categorie B middelmatig risico zodat maatwerk aan maatregelen kan worden toegepast.
Categorie A laag risico; vrij los regime qua maatregelen.
Op grond van de categorisering worden bepaalde mate van toleranties
gesteld ten aanzien van onder meer wel of geen alcoholconsumptie in en
rond het stadion, toelaten van sfeeracties en spandoeken, de kaartverkoop,
het verplicht stellen van combireizen van uitsupporters en het verbieden van
de toegang tot het stadion en –omgeving.
CIV
CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013
In de volgende grafiek wordt het aantal A, B en C wedstrijden van de afgelopen
vier seizoenen in beeld gebracht voor de Ere- en Eerste divisie.
Ontwikkeling risicoclassificatie wedstrijden Ere- en Eerste divisie in
absolute aantallen
2009 -2010
A- CATEGOR IE
B - CATEGOR IE
310
295
307
289
31
C - CATEGOR IE
2010 -2011
27
2011-2012
2012-2013
297
291
292
279
23
20
CIV
16
Wanneer we terugkijken op de afgelopen vier seizoenen, dan zien we dat het
gros van de wedstrijden in de Ere- en Eerste divisie als laag dan wel middel risicovol wordt bestempeld. Dat betekent dat er relatief weinig beperkende maatregelen voor het publiek worden opgelegd dan wel dat er maatwerk wordt toegepast
bij een wedstrijd om deze zo veilig en beheersbaar mogelijk te laten verlopen. Het
aantal hoog risicowedstrijden van de C-categorie daalt gestaag over de afgelopen
4 seizoenen.
In vergelijking tot vorig seizoen lijkt op het eerste gezicht vooral het aantal
middelrisico (B) wedstrijden in het betaald voetbal te zijn afgenomen, maar dat
heeft (statistisch) ook te maken met het gegeven dat er minder wedstrijden zijn
gespeeld in de Eerste divisie. Na deze correctie en relatief bekeken, dan ziet het
beeld er als volgt uit:
Risico categorisering relatief Ere- en Eerste divisie
Percentage van het totaal aantal gespeelde wedstrijden
2011-2012
2012-2013
49,5%
A- CATEGOR IE
48%
B - CATEGOR IE
48%
C - CATEGOR IE
47%
4%
3,5%
Relatief gezien blijken de classificaties niet veel af te wijken van vorig seizoen.
Binnen de twee verschillende competities zien we wel significante verschuivingen,
zoals uit de cijfers hierna valt op te maken.
17
Risicoclassificatie wedstrijden Eredivisie in absolute aantallen
2009 -2010
18 clubs
2010 -2011
18 clubs
A- CATEGOR IE
100
104
B - CATEGOR IE
185
182
2011-2012
18 clubs
124
2012-2013
18 clubs
114
174
165
C - CATEGOR IE
21
20
17
18
In de Eredivisie zien we afgelopen seizoen de beweging dat een aantal wedstrijden een hogere risicokwalificatie hebben gekregen dan voorgaand seizoen; van
laag naar midden risico. Daarbij werden in de Eredivisie vijf hoog risicowedstrijden
(C) zonder uit-publiek gespeeld; vier keer op last van de Burgemeester, één keer
op initatief van een club zelf.
CIV
CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013
Risicoclassificatie wedstrijden Eerste divisie in absolute aantallen
2009 -2010
19 clubs
A- CATEGOR IE
2010 -2011
18 clubs
2011-2012
18 clubs
210
191
173
B - CATEGOR IE
10
177
127
122
107
C - CATEGOR IE
2012-2013
18 clubs
(later 16)
7
105
6
2
Door het wegvallen van twee clubs in deze competitie, kijken we ook nog naar
het relatieve beeld hiervan:
Risicocategorisering relatief Eerste divisie
CIV
18
Percentage van het totaal aantal gespeelde wedstrijden
2011-2012
2012-2013
62%
A- CATEGOR IE
57%
B - CATEGOR IE
41%
C - CATEGOR IE
2%
37%
1%
In de Eerste divisie zien we afgelopen seizoen juist de beweging dat meer wedstrijden als minder risicovol worden bestempeld dan vorig seizoen.
Verder zijn alle 22 wedstrijden in de Play-offs gecategoriseerd op middel risiconiveau (B). Wedstrijden voor de KNVB-beker waren 18x ingeschaald op laag-risicovol, 21x ingeschaald op middel en 3x op hoog risicovol.
COMBIREGELING VERVOER
Binnen het betaald voetbal kennen we de zogenaamde combiregelingen.
Supporters die meereizen met hun club bij uitwedstrijden kunnen tot een
bepaalde vorm van georganiseerd vervoer worden verplicht. De verplichte combi
is een belangrijke maatregel om bezoekende supporters beheersbaar en gepland
in (en uit) te laten stromen bij het stadion. Zowel voor de betaald voetbal organisatie als voor de politie voorkomt deze manier van vervoer veel ‘verrassingen’
en verminderd het de benodigde politiecapaciteit. Afgelopen seizoenen zijn de
volgende aantallen combiregelingen opgelegd:
Verplichte combi-regelingen
2009 -2010
A A NTAL
357
2010 -2011
2011-2012
2012-2013
354
349
330
19
Het overzicht van de verplichte combiregeling heeft betrekking op alle wedstrijden in het betaald voetbal die zijn gespeeld in de nationale competities. In de
internationale context kennen we deze maatregel tenslotte niet. Voor 330 wedstrijden gold dit seizoen een verplichte auto, bus en/of trein combiregeling.
In de afgelopen vier seizoenen zien we een dalende inzet van de maatregel
verplichte combiregeling, conform doelstelling uit het Kader voor Beleid – Voetbal
en Veiligheid. In het seizoen 2012 / 2013 was bijna bij de helft van de wedstrijden
(gespeeld in nationale competities) sprake van een combiregeling; 330 van de 653
geregistreerde wedstrijden in het VVS.
INCIDENTEN EN AANHOUDINGEN
Hierna wordt ingegaan op de voetbalgerelateerde incidenten die hebben geleid
tot verstoring van de veiligheid en/of de openbare orde. Ook wordt een overzicht
gepresenteerd van de strafbare feiten die zich afgelopen seizoen hebben voorgedaan en de (al dan niet strafrechtelijke) afdoening van de feiten. De incidentgegevens komen uit het Voetbal Volg Systeem (VVS) die zijn ingevoerd door de politie.
De cijfers rond de afdoening van misdrijven zijn aangereikt door het Openbaar
Ministerie en de gegevens rond uitgereikte civiele stadionverboden zijn afkomstig
van de KNVB. Overigens wordt in de jaarlijkse veiligheidsmonitor van de KNVB
CIV
CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013
EEN AAN VOETBAL GERELATEERD STRAFBAAR FEIT:
a)ieder strafbaar feit dat wordt gepleegd bij gelegenheid van een in
Nederland of het buitenland gehouden voetbalwedstrijd, waaraan tenminste één vereniging uit het betaalde voetbal of een vertegenwoordigend
voetbalelftal deelneemt, op de dag van de wedstrijd, in en rond het stadion
dan wel gepleegd tijdens het gaan naar en van deze wedstrijden;
b)ieder strafbaar feit dat wordt gepleegd op een ander moment dan in de
vorige volzin genoemd, voor zover de Officier van Justitie heeft beslist
dat dit feit is aan te merken als een aan voetbal gerelateerd strafbaar feit
omdat er een relatie bestaat tussen het plegen enerzijds en de verbondenheid, affiniteit, identificatie of andere relatie met een vereniging uit het
betaalde voetbalclub dan wel een lokale of landelijke voetbalmanifestatie
anderzijds.
Bron: aanwijzing bestrijding voetbalvandalisme en -geweld van het OM.
ook gerapporteerd over wanordelijkheden en incidenten. Echter betreft het hier
de incidenten die door de aanklager van de KNVB in onderzoek zijn genomen.
Incidenten zowel binnen als buiten het stadion
CIV
20
Wangedrag van individuen en groepen supporters die aanleiding zijn voor verstoringen van de openbare orde, veiligheid en het plegen van strafbare feiten vindt
zowel binnen als buiten het stadion plaats. Het is de (voetbal)Officier van Justitie
die de relatie bepaalt tot het voetbal, indien een strafbaar feit gepleegd wordt
buiten het stadion.
Het onderscheid tussen binnen en buiten het stadion heeft onder meer te
maken met de verantwoordelijke voor het bewaren en herstellen van de orde
en veiligheid rond voetbalwedstrijden. In eerste aanleg is de organisator van de
voetbalwedstrijd/-evenement (betaald voetbal organisatie en/of KNVB) zelf verantwoordelijk voor een goed verloop en de veiligheid van het evenement zowel
op het terrein als in de directe stadionomgeving. De politie is verantwoordelijk
voor de openbare orde in het publieke domein.
De grafiek hierna geeft het aantal soorten incidenten weer die in de afgelopen
vier seizoenen hebben plaatsgevonden tijdens wedstrijden gespeeld in zowel
de Ere- en Eerste divisie, als in de bekerwedstrijden, nacompetitie, interlands,
oefenwedstrijden en Champions / Europa League. Daarbij is tevens onderscheid
gemaakt tussen incidentsoorten die hebben plaatsgevonden binnen en buiten het
voetbalstadion.
Voor de interpretatie van deze cijfers is het goed om te realiseren dat in VVS
termen wordt gesproken over “incidentsoorten” ofwel categorieën incidenten.
Zodoende is het mogelijk dat er bij één wedstrijd meer soorten incidenten kunnen
plaatsvinden. Tevens kan één registratie van een incidentsoort bestaan uit meerdere onderliggende incidenten uit de betreffende categorie. Bijvoorbeeld incidentsoort “vuurwerk” kan bij een wedstrijd maar één keer worden geregistreerd
in het Voetbal Volg Systeem, terwijl er op meerdere momenten voor, tijdens en na
de wedstrijd vuurwerk is afgestoken. Komend seizoen zal worden gekeken of we
deze incidentsoortregistratie kunnen aanpassen naar concrete aantallen incidenten, waarbij ook getracht zal worden om meer rekening te houden met de aard,
ernst en impact van een incident (licht/zwaar).
Aantal incidentsoorten per seizoen
2009 -2010
BI NNE N
381
2010 -2011
385
2011-2012
2012-2013
394
381
345
BUITE N
288
21
281
268
739
TOTA AL
669
653
662
De politie heeft het afgelopen seizoen 662 soorten incidenten geregistreerd die
gerelateerd zijn aan het betaald voetbal in Nederland; 381 vonden binnen, en 281
buiten het stadion plaats. Het aantal geregistreerde incidentsoorten is daarmee
met 10% gedaald ten opzichte van het vorige seizoen en terug op het niveau
van seizoen 2009 / 2010 en 2010 / 2011. Met name het aantal incidentensoorten
buiten het stadion zijn afgenomen. Zo hebben afgelopen seizoen weinig tot geen
grootschalige ongeregeldheden buiten het stadion en in de openbare ruimte
plaatsgevonden.
CIV
CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013
Wanneer we inzoomen op de veelvoorkomende soorten incidenten, dan ontstaat
het volgende beeld.
Tabel veelvoorkomende voetbalgerelateerde incidentsoorten
CIV
22
Binnen stadion
09/10 10/11 11/12 12/13
Buiten stadion
09/10 10/11 11/12
12/13
Bedreiging
12
16
13
11
7
4
10
6
Brandstichting
8
3
7
4
2
1
2
2
Mishandeling
27
24
26
22
18
10
15
17
Spreekkoor
61
61
50
46
11
16
13
17
Vechtpartij
33
26
33
29
36
33
47
36
Vernieling
39
32
35
25
33
25
31
21
Vuurwerk
113
124
114
110
70
85
102
94
Bekogeling
4
33
51
61
11
25
38
27
Anders
84
66
65
73
100
69
87
61
Totaal
381
385
394
381
288
268
345
281
Toelichting
●●
Er is over de gehele linie van incidentsoorten een afname te constateren, met
uitzondering van bekogeling en “anders” binnen het stadion en mishandeling
en spreekkoor buiten het stadion.
●●
Op grond van de VVS cijfers constateren we dat het aantal incidenten met
vuurwerk ook afgelopen seizoen weer de meest voorkomende soort was,
zowel binnen als buiten het stadion. Wel zien we een lichte daling van dit
soort incidenten ten opzichte van vorig seizoen.
●●
Het aantal voetbalgerelateerde mishandelingen binnen het stadion en vechtpartijen zowel binnen als buiten het stadion, geregistreerd in het Voetbal Volg
Systeem, is in het afgelopen seizoen afgenomen. Daarbij wordt met een mishandeling bedoeld het opzettelijk toebrengen van lichamelijk letsel tegen een
individu, terwijl een vechtpartij meer duidt op een groepsgericht handgemeen.
●●
Het aantal vernielingen is zowel binnen als buiten het stadion substantieel
afgenomen met zo’n 30% ten opzichte van vorig seizoen.
●●
Aangezien sinds 26 februari 2010 ook het incidentsoort ‘bekogeling’ geregistreerd kan worden in het Voetbal Volg Systeem, zien we dat deze veelvuldig voorkomt. Ook dit seizoen zien we een stijging van dit soort incidenten
binnen het stadion. Buiten het stadion nemen we een daling waar van de
bekogelingen.
Geregistreerde strafbare feiten & aangehouden verdachten
Het aanhouden van supporters ten tijde van of na het plegen van een strafbaar
feit is primair de taak van de politie. Maar ook stewards en beveiligers (burgers)
mogen verdachten aanhouden als zij zien dat iemand op heterdaad een strafbaar
feit pleegt. Die verdachte wordt dan zo spoedig mogelijk overgedragen aan de
politie. Meestal worden personen individueel aangehouden. In een enkel geval
gaat de politie over tot het aanhouden van een hele groep.
Hierna volgt het aantal gepleegde strafbare feiten in grafiekvorm, vanaf het
seizoen 2009 / 2010.
Ontwikkeling strafbare feiten bij het voetbal
2009 -2010
A A NTAL
2010 -2011
2011-2012
2012-2013
952
908
652
675
23
Afgelopen seizoen zijn 675 voetbalgerelateerde strafbare feiten geregistreerd
door politie, waarbij 642 verdachten daadwerkelijk zijn aangehouden. Een forse
afname ten opzichte van vorig seizoen; procentueel 25%. Deels een logisch gevolg
van de afname van het aantal grootschalige voetbalgerelateerde incidenten ten
opzichte van vorig seizoen waarbij we te maken hadden met onder meer de
bestorming van het Maasgebouw, rellen bij de wedstrijd FC Utrecht – FC Twente
en grote groepsaanhoudingen bij bijvoorbeeld de wedstrijd Ajax – Manchester
United.
Na een aanhouding wordt een groot aantal gegevens van de betreffende supporter geregistreerd, waaronder de leeftijd van de verdachte. Hierna wordt in
relatieve zin bekeken wat de leeftijdsverdeling is van aangehouden supporters die
zich schuldig maken aan voetbalvandalisme en –criminaliteit in de afgelopen vijf
seizoenen.
CIV
CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013
Relatieve verdeling naar leeftijd aangehouden supporter
2009 -2010
12-18 JA A R
19 -24 JA A R
25 -30 JA A R
20%
2010 -2011
2011-2012
15%
15%
38%
37%
22%
22%
26%
> 30 JA A R
20%
100 %
●●
100 %
39%
22%
2012-2013
12%
34%
23%
31%
23%
100 %
100 %
Ook dit seizoen lag de leeftijd van de meeste aangehouden supporters tussen
de 19 en 24 jaar.
CIV
24
●●
Opmerkelijk is de stijging van het aantal aangehouden verdachten boven de 30
jaar naar 31%, terwijl het aantal jonge aangehouden verdachten in de leeftijd
van 12 – 18 jaar de afgelopen vier seizoenen is afgenomen van 20% naar 12%.
●●
Veruit de meeste supporters worden aangehouden voor overtredingen betreffende de openbare orde en misdrijven betreffende openlijke geweldpleging.
FIRST (FOOTBALL) ARRESTED
Een interessant gegeven is het aantal supporters die voor het eerst, in de context
van het voetbal, met politie / justitie in aanraking komt, de zogenaamde ‘first
offender’. Hierbij wordt nog wel expliciet benadrukt dat (vooralsnog) niet-voetbalgerelateerde misdragingen van supporters buiten beschouwing zijn gelaten.
Bovendien is voetbalvandalisme bij uitstek een vorm van groepscriminaliteit met
een hoge mate van individuele anonimiteit waardoor de individuele pakkans relatief klein is. Hierdoor kan het gemakkelijk zo zijn dat supporters wel betrokken
zijn geweest bij voetbalgerelateerde overlast en criminaliteit, maar niet in officiële registraties van politie en/of justitie voorkomen. We spreken daarom liever
over “first (football) arrested” verdachten. Hierna wordt de verdeling gepresenteerd van de voetbalgerelateerde first arrested versus recidivisten.
Verhouding First (football) arrested – Recidivisten
2009 -2010
RECIDI V ISTE N
FI RST- OFFE NDE RS
2010 -2011
2011-2012
212
196
740
128
712
143
547
509
Totaal
952
Totaal
908
Totaal
652
●●
2012-2013
Totaal
715
Ook afgelopen seizoen zien we dat het grootste gedeelte van de aangehouden
supporters ‘first football arrested’ zijn. Dit percentage ligt al jaren rond de
driekwart.
SANCTIES: VERVOLGING EN STRAFFEN
Hierna wordt een overzicht gegeven van de afdoening van de gepleegde feiten
over het seizoen 2012 / 2013. Het betreffen sancties opgelegd door zowel politie
(bron VVS) als de rechterlijke macht (bron OM). Niet alleen de (strafrechtelijke)
overheid legt sancties op tegen personen die zich misdragen bij voetbalwedstrijden, maar ook de bestuurlijke overheid en civiele partijen. Hier wordt in het bijzonder gedoeld op gemeenten, de KNVB en de betaald voetbal organisaties zelf.
Voor het eerst presenteren zowel het Openbaar Ministerie als de KNVB zelf hun
cijfers mét toelichting in het Jaaroverzicht veiligheid en openbare ordebeheersing
rondom het Nederlands betaald voetbal.
AFDOENING POLITIE
Onderstaand overzicht is een momentopname. Op de peildatum wordt naar de
stand van zaken op dat moment gekeken. Er is sprake van een momentopname
omdat het werk van politie en rechtelijke macht elkaar opvolgt in de strafrechtketen. Voor dit jaaroverzicht is de peildatum eind juni 2013 geweest.
2009-2010
2010-2011
2011-2012
2012-2013
Politie
Politie
Politie
Politie
In behandeling
272
36
51
16
Sepot
106
41
37
28
Proces verbaal (politie)
441
365
670
607
Transactie
131
208
144
19
Taak/werkstraf
Totalen
Bron VVS
2
2
6
5
952
652
908
675
25
CIV
CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013
Toelichting:
●●
Aangezien het aantal aangehouden supporters afgelopen seizoen is afgenomen zijn de absolute aantallen sancties navenant.
●●
Op de peildatum (30 juni 2013) heeft de politie nog een relatief zeer beperkt
aantal zaken in behandeling.
●●
Van de 675 gepleegde feiten heeft de politie 607 keer proces-verbaal opgemaakt voor misdrijven en overtredingen in het seizoen 2012 / 2013. Het
merendeel van de veelvoorkomende overtredingen en eenvoudige misdrijven
gerelateerd aan het voetbal worden middels het zogenaamde ZSM (zie kader
“hoe werkt ZSM”: Zo samen, snel, slim, selectief, simpel en samenlevingsgericht
mogelijk ) afgedaan; bij voetbalzaken vaak een transactie.
●●
De trend van het relatief minder seponeren door de politie zet zich ook afgelopen seizoen voort.
HOE WERKT ZSM?
Alle aangehouden verdachten worden direct na aanhouding aangemeld
bij het zogenaamde Selectie- en Coördinatiecentrum (SCC) van ZSM.
Politiemedewerkers geven informatie over de aanhouding (verdachte, feit,
omstandigheden) door aan de informatiemedewerker. Deze vult de informaCIV
26
tie aan uit de systemen en maakt een kort persoonsdossier op. In het SCC
werken een politiemedewerker, een officier van justitie, een OM-beoordelaar,
een ketenprocescoördinator en een administratief medewerker. In het SCC
bespreken het OM en de politie de zaak eerst voor, op basis van het persoonsdossier en de informatie van de hulp officier van justitie. Er wordt
gekeken of de zaak ZSM kan worden afgehandeld of dat hij thuishoort in het
reguliere proces, bijvoorbeeld in geval van een zware mishandeling. Als er
gekozen is voor ZSM-afhandeling, wordt de zaak voorbereid voor de volgende stap: de selectietafel. De politiemedewerker van het SCC bespreekt
de uit te voeren afhandeling met de behandelaar/zaakscoördinator. Deze
afhandeling kan variëren van een boete tot het doen van verder onderzoek (opsporing en/of ketenpartners). Mocht er uit het onderzoek nieuwe
informatie naar voren komen wordt het SCC hierover direct geïnformeerd.
Aan de selectietafel zitten ook de ketenpartners. Naar aanleiding van het
aanvullende onderzoek en inzichten van ketenpartners bepaalt de officier
van justitie de definitieve afdoening of routering. Doordat alle ketenpartners
dicht bij elkaar zitten, is afstemming snel en eenvoudig. Een straf of sanctie
wordt direct ten uitvoer gebracht; een boete/schadevergoeding kan direct
worden betaald, een taakstraf wordt direct ingepland en een dagvaarding
direct uitgereikt.
AFDOENING RECHTERLIJKE MACHT
(cijfers en de toelichting: bron OM)
De beslissing van het Openbaar Ministerie bij binnenkomst van een dossier wordt
gebaseerd op een proces-verbaal van de politie.
2012 / 2013 Afdoening rechterlijke macht
OM
Rechter
dagvaarding
112
OM transactie
41
OM sepot
34
in behandeling
27
vrijspraak
9
schuldig zonder straf
3
strafoplegging
74
Bron Openbaar Ministerie
●●
In het seizoen 2012 / 2013 zijn 187 voetbalsupporters, verdacht van één of meer
misdrijven bij het Openbaar Ministerie binnengekomen.
●●
Van de 187 verdachten zijn er 112 gedagvaard, 41 met een transactie afgedaan
en 34 verdachten werden geseponeerd.
●●
Supporters die zijn aangehouden voor openlijk geweld (141 Sr.) worden door
het Openbaar Ministerie zwaarder bestraft wat veelal leidt tot de hoogste
strafoplegging.
●●
27 voetbalgerelateerde zaken zijn nog in behandeling. De datum waarop
zaken door de rechter worden afgehandeld ligt voor een beperkt aantal zaken
in een seizoen later dan de daadwerkelijke aanhouding.
●●
Er werden 9 vrijspraken en 3 schuldig verklaring zonder oplegging van straf
uitgesproken door de rechter.
●●
Voor 74 verdachten was er een strafoplegging (zie ook kader); 35 verdachten
hiervan werden tot een gevangenisstraf met werkstraf veroordeeld, waarvan
25 tevens een bijzondere voorwaarde kregen opgelegd. Vanuit deze bijzondere voorwaarden werden 12 stadionverboden opgelegd door de rechter.
●●
Tenslotte zijn 26 verdachten van voetbalgerelateerde feiten met een werkstraf
en 12 verdachten met een geldboete afgedaan door de rechterlijke macht.
27
CIV
CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013
Feiten waarvoor verdachten zijn veroordeeld in seizoen 2012 - 2013
Aantal
Openlijk geweld
46
Wet Wapens en Munitie
10
Belediging / discriminatie
10
Vuurwerk
3
Verzet tegen politie
3
Huisvredebreuk
2
Bron Openbaar Ministerie
STADIONVERBODEN
(cijfers en de toelichting: bron KNVB).
Gronden stadionverbod
De KNVB kan een civielrechtelijk stadionverbod opleggen op basis van een melding van het Openbaar Ministerie of van een betaald voetbal organisatie (bvo).
CIV
28
Dit kan op grond van de standaardvoorwaarden of op basis van de volmachten
die de bvo’s aan de KNVB hebben gegeven.
Standaardvoorwaarden
Een stadionverbod op grond van de standaardvoorwaarden kan alleen worden
opgelegd als het een overtreding betreft op een wedstrijddag in of in de directe
omgeving van het stadion door iemand die in het bezit is van een toegangs- of
seizoenskaart. Wie een seizoens- of toegangskaart koopt committeert zich namelijk aan de standaardvoorwaarden van de KNVB. Bij overtreding van de voorwaarden kan de KNVB een stadionverbod opleggen. Meldingen voor een stadionverbod op basis van de standaardvoorwaarden kunnen zowel door de betaald
voetbal organisatie als door het Openbaar Ministerie (OM) worden gedaan.
Volmacht
Een stadionverbod kan ook worden opgelegd op basis van de volmachten die de
betaald voetbal organisaties op grond van hun huisrecht aan de KNVB hebben
gegeven. Kort gezegd houdt een stadionverbod op basis van de volmacht in dat
iemand die zich (ver) buiten het stadion schuldig maakt aan voetbalgerelateerd
wangedrag niet welkom is in het stadion van alle bvo’s. Het in het bezit hebben
van een toegangs- of een seizoenskaart is hiervoor niet noodzakelijk. Meldingen
voor een stadionverbod op basis van de volmacht worden veelal door het OM aan
de KNVB gedaan.
Aantallen
In het volgende schema is het aantal landelijke stadionverboden te zien dat door
de KNVB per seizoen is opgelegd tot en met de peildatum van 1 juli van het
betreffende seizoen. In totaal zijn er 662 civielrechtelijke stadionverboden opgelegd in het seizoen 2012 / 2013. Dit aantal is ongeveer het gemiddelde van de
afgelopen tien jaar. Zo nu en dan is er een uitschieter naar beneden (333 in 2010 /
2011) of naar boven (741 in 2008/’09), te zien.
Te zien is dat het aantal stadionverboden voor een feit waar een termijn van langer dan een jaar voor staat, wederom is toegenomen.
Schema: opgelegde landelijke stadionverboden door KNVB (bron KNVB)
2008/2009
741
2009/2010
662
641
2010/2011
2011/2012
601
29
2012 / 2013
449
457
407
373
333
217
228
210
199
223
167
72
190
146
137
68
26
SV opgelegd
SV met feit(en)
> 1 jaar
Aantal zaken
voor commissie
stadionverboden
Handhaving SV
door commissie
stadionverboden
43
15
19
4
Vrijwillige meldingsovereenkomst
In het volgende schema zijn de landelijk opgelegde stadionverboden gespecificeerd op basis van degene die de melding heeft gedaan (bvo of OM) en grondslag
(standaardvoorwaarden of volmacht).
CIV
CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013
Schema: Specificatie landelijke stadionverboden (bron KNVB)
662
641
2009/2010
601
2010/2011
2011/2012
534
508
2012 / 2013
507
432
380
370
333
286
271
221
209
181
152
155
154
67
47
32
14 10
CIV
30
Opgelegde
landelijke SV’s
SV’s op basis van
clubmelding
Sv’s op basis
van OM (politie
melding)
SV’s op basis
van standaardvoorwaarden
SV’s op basis
van volmacht
12
Opgelegde
strafrechtelijke
SV’s
Het aantal meldingen door het OM, met name op basis van de volmacht, is fors
gestegen. In totaal zijn er 508 stadionverboden door het OM gemeld. Hierbij valt
op dat vooral het aantal stadionverboden op basis van de volmacht (vrij vertaald:
dat wat ver buiten het stadion gebeurt) bijna is verdriedubbeld, ten opzichte van
de seizoenen 2010 / 2011 en 2011 / 2012. Dit betekent dat de overige 353 stadionverboden via het OM zijn gemeld op basis van delicten die hebben plaatsgevonden in of in de directe omgeving van de stadions.
Door de verbeterde infrastructuur van de stadions en de professionele veiligheidsorganisaties van de clubs vinden de meeste grotere, door de aanklager onderzochte incidenten al jaren plaats buiten de stadionhekken. Om deze reden is het
ook een ‘normaal’ beeld dat er procentueel meer stadionverboden opgelegd worden op basis van een OM melding. Schema 7. geeft de verhouding weer tussen de
stadionverboden op basis van een club- en een OM melding.
Schema Stadionverboden: Verhouding club ~ OM meldingen (bron KNVB)
Landelijke SV’s
Percentage
clubmeldingen
Percentage OM/
politie meldingen
2009/2010
641
32,6%
67,4%
2010/2011
333
45,6%
54,4%
2011/2012
601
36,8%
63,2%
2012/2013
662
23,3%
76,7%
In het afgelopen seizoen is er procentueel een sterke daling te zien van het aantal
stadionverboden op basis van een clubmelding. Omdat het aantal incidenten in
de stadions is gedaald, is het een logisch gevolg dat ook het aantal clubmeldingen afneemt. Echter, dit lijkt de scherpe daling van het aantal clubmeldingen niet
helemaal te kunnen verklaren.
Wanneer er op individueel clubniveau ingezoomd wordt zien wij dat onder
andere bij Ajax, FC Utrecht, FC Twente, Vitesse, een constante balans is tussen meldingen vanuit de clubs of vanuit het OM. Bij een aantal clubs ziet de KNVB deze
balans niet, de KNVB zal met deze clubs in contact treden om een nadere analyse
te maken van deze verhouding.
Er zijn slechts 12 stadionverboden op basis van het strafrecht opgelegd. Dit is een
forse daling t.o.v. van het seizoen 2011 / 2012 waar er 32 strafrechtelijke verboden
werden opgelegd. Gezien de grootste incidenten (Maasgebouw, FC Utrecht – FC
Twente en N.E.C. – Vitesse) in dat seizoen is een daling enigszins logisch. Echter,
gezien de brede maatschappelijke verontwaardiging over hooliganisme, is 12
strafrechtelijke stadionverboden, zeker in verhouding tot de 662 civielrechtelijke
(KNVB) stadionverboden, bijzonder laag.
Lopende uitsluitingen
Op 12 september 2013 zijn in totaal 1382 lopende (civiele) uitsluitingen. Lopende
uitsluitingen hebben betrekking op de stadionverboden die op de peildatum
actief zijn; dus ‘recent’ uitgereikt plus stadionverboden met langere looptijd.
31
CIV
CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013
DEEL 2: KWALITATIEF OVERZICHT
SEIZOEN 2012 / 2013
In de hierna volgende pagina’s zijn een aantal opmerkelijke gebeurtenissen uitgelicht waarbij voetbalvandalen betrokken waren in de periode juli 2012 tot eind
juni 2013. Hiermee wordt beoogd om wat meer beeld en inzicht te geven in het
fenomeen voetbalvandalisme en –geweld en zo de cijfers uit het eerste deel wat
meer tot leven te laten komen.
4 augustus 2012 NAC - MVV
CIV
32
Voorafgaand aan de oefenwedstrijd NAC Breda-MVV heeft er in de binnenstad
van Breda een confrontatie plaatsgevonden tussen ongeveer 50 supporters
van beide supportersgroepen. Over en weer werd er met glazen, flessen en
terrasmeubilair gegooid. Naar aanleiding van deze confrontatie werd er een
rechercheonderzoek opgestart. 17 supporters van MVV en 10 supporters van
NAC Breda werden aangehouden.
15 augustus 2012 België - Nederland
Tijdens de vriendschappelijke interland tussen België en Nederland zijn 22
Nederlanders aangehouden wegens het verstoren van de openbare orde en
het overtreden van de voetbalwet. Ook in het stadion werden vier supporters
aangehouden die betrokken waren bij een vechtpartij waarbij twee agenten
licht gewond raakten.
23 augustus 2012 Feyenoord - Sparta Praag
Voorafgaand aan de wedstrijd Feyenoord-Sparta Praag vond er een “20 tegen
20” confrontatie plaats tussen beide supportersgroepen op het Breeplein in
Rotterdam. Bij deze confrontatie werd gebruik gemaakt van steekwapens.
Nadat de Mobiele Eenheid ter plaatse kwam, verspreidde de deelnemers zich in
de nabij gelegen wijken en kwam er een eind aan deze confrontatie.
30 augustus 2012 Sparta Praag - Feyenoord
Op de avond / nacht voor de wedstrijd wordt het café waar de
Feyenoordsupporters verzameld hadden in het centrum van Praag tot twee
maal toe ‘aangevallen’ door Sparta-Praag supporters.
Verder waren bij een bus met Feyenoord-supporters op de heenreis vernielingen gepleegd en is de chauffeur bedreigd. Hierop is door de chauffeur
besloten om deze groep supporters niet meer terug naar Nederland te vervoeren. Een week na de wedstrijd werd er brand gesticht in het bedrijfspand van
het bedrijf die de betreffende reis naar Praag had uitgevoerd en anderhalve
maand later werd ook de enige touringcar van het bedrijf in brand gestoken.
Na een intensief opsporingsonderzoek werden vijf supporters van Feyenoord
aangehouden. De rechter veroordeelde één verdachte tot 2,5 jaar celstraf,
waarvan 10 maanden voorwaardelijk. Ook legde de rechter hem verplicht contact met de reclassering op, kreeg de man een locatie- en contactverbod en het
verplicht volgen van een agressietraining. De vier andere verdachten werden
vrijgesproken.
11 augustus 2012 RKC Waalwijk - PSV
Na de wedstrijd RKC Waalwijk-PSV heeft er een korte confrontatie plaatsgevonden tussen supporters van PSV en FC Den Bosch. Tijdens deze confrontatie
werd er met stoelen gegooid en broeksriemen geslagen. De ME (Mobiele
Eenheid) kon snel ingrijpen en de groepen scheiden. 8 PSV-supporters werden
aangehouden.
21 september 2012 Almere City FC - De Graafschap
Na de verloren uitwedstrijd tegen Almere City FC werd de spelersbus van De
Graafschap bij terugkomst bij het stadion De Vijverberg bekogeld met stenen.
Ongeveer 50 supporters van De Graafschap kwamen verhaal halen na de
slechte prestaties van het team. De Graafschap deed aangifte bij de politie. Na
onderzoek werd er één persoon aangehouden.
33
CIV
CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013
21 september 2012 FC Volendam - FC Oss
Na afloop van de wedstrijd FC Volendam-FC Oss vond er in het horecagebied
een vechtpartij plaats tussen beide supportersgroepen. Tijdens deze vechtpartij
werd een politieagent geslagen door een supporter van FC Oss. De dader van
deze mishandeling kon ontkomen.
22 september 2012 NEC - Willem II
Voorafgaand aan de wedstrijd NEC-Willem II zochten supporters van beide supportersgroepen elkaar op in de binnenstad van Nijmegen. Hierbij werd er over
en weer gegooid met bierflesjes en glazen. Één supporter van Willem II werd
later herkend als gooier van een fles en werd aangehouden.
26 september 2012 Utrecht - Ajax Beker
CIV
34
Voor aanvang van deze wedstrijd verzamelde een groep van 200 FC Utrechtsupporters in het centrum van Utrecht. Deze groep maakte zich schuldig aan
kwetsende spreekkoren en er werd veel vuurwerk afgestoken. Binnen het
stadion vond geregeld provocatie plaats richting het uitvak en heeft men ook
daadwerkelijk getracht door te breken naar de meegereisde supporters van
Ajax. Tijdens de wedstrijd werd er veel vuurwerk op het veld gegooid. Na de
wedstrijd werden de bussen van de Ajax-supporters opgewacht door ongeveer
60 FC Utrecht-supporters. Confrontatie werd door de politie voorkomen echter
werd de politie hierbij met stenen bekogeld. Uiteindelijk werden er negen
aanhoudingen verricht voor o.a. openlijke geweldpleging, vuurwerk en baldadigheid. De KNVB heeft FC Utrecht gesanctioneerd met een geldboete en een
voorwaardelijke wedstrijd zonder publiek.
19 oktober 2012 AGOVV - FC Emmen
Supporters van FC Emmen hebben voorafgaand aan de wedstrijd AGOVV-FC
Emmen een cafe in de binnenstad van Apeldoorn bestormd en hierbij met
asbakken, tafels en stoelen in de richting van een aantal aanwezige AGOVVsupporters gegooid. Na onderzoek werden er zeven supporters van FC Emmen
aangehouden.
28 oktober 2012 Ajax - Manchester City
Aan de vooravond van de wedstrijd tussen Ajax en Manchester City vonden
er diverse ongeregeldheden plaats in het Wallengebied tussen supporters
van Ajax, Manchester City en AIK Solna (Zweden). Diverse charges van de ME
maakten een einde aan deze rellen. Ook op de wedstrijddag bleef het onrustig
in het centrum van Amsterdam. In totaal werden er rond deze wedstrijd 39
aanhoudingen verricht.
31 oktober 2012 ONS Sneek - Ajax
Op weg naar de bekerwedstrijd ONS Sneek-Ajax plundert een grote groep
Ajax-supporters een tankstation aan de A7. 21 personen werden aangehouden
voor deze plundering. In de betreffende in beslag genomen voertuigen troffen
agenten ook nitraatbommen, noodseinbuizen en ander zwaar vuurwerk aan.
2 december 2012 Buitenboys B1 - Nieuw Sloten B1
Na de amateurwedstrijd tussen Buitenboys B1 en Nieuw Sloten B1 in Almere
werd grensrechter Richard Nieuwenhuizen mishandeld door een aantal jeugdspelers van Nieuw Sloten. Op 3 december 2012 overleed Richard
Nieuwenhuizen aan zijn verwondingen. Enkele dagen later namen rond de
12.000 mensen deel aan de stille tocht in Almere om Nieuwenhuizen te gedenken. De voetbalbond gelastte dat weekend alle amateurvoetbalwedstrijden af
en ook bij de wedstrijden in het betaald voetbal werd uitgebreid stilgestaan bij
dit geweldsincident. De gewelddadige dood is zowel nationaal als internationaal onderwerp van gesprek in de voetbalwereld. Uiteindelijk werden zes voetballers en één voetbalvader veroordeeld voor de dood van Nieuwenhuizen.
23 december 2012 Feyenoord - FC Groningen
Uit binnengekomen informatie bij de politie bleek dat er een afspraak was
gemaakt tussen de harde kernen van Feyenoord en FC Groningen om elkaar
te treffen voor een confrontatie. De groep Feyenoord-supporters werd in
en rondom Rotterdam aangetroffen. Bij inbeslagname van de auto’s van de
Feyenoord-supporters werden o.a. hard- en softdrugs, gezichtsbedekking,
zwaar vuurwerk en diverse wapens aangetroffen. De harde kern van FC
Groningen werd niet aangetroffen.
Twintig supporters van Feyenoord werden aangehouden op verdenking van
voorbereidingshandelingen ten behoeve van openlijke geweldpleging.
27 januari 2013 FC Utrecht - Willem II
In de binnenstad van Utrecht werden voorafgaand aan de wedstrijd tussen
FC Utrecht en Willem II 50 supporters van Willem II aangetroffen die voornemens waren de confrontatie aan te gaan met FC Utrecht-supporters en/of de
Utrechtse politie. Inzet van de Mobiele Eenheid heeft deze confrontatie voorkomen. 42 supporters van Willem II werden aangehouden op verdenking van
het verstoren van de Openbare Orde in de binnenstad van Utrecht.
35
CIV
CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013
29 januari 2013 FC Den Bosch - AZ
Tijdens de wedstrijd FC Den Bosch-AZ werden er meerdere keren “oerwoudgeluiden” gemaakt richting AZ-speler Jozy Altidore door Den Bosch supporters
en werden er voorwerpen gegooid richting de grensrechter. Hierop werd door
de scheidsrechter besloten de wedstrijd tien minuten te staken. Na de hervatting keerde de rust terug in het stadion en kon de wedstrijd zonder problemen
worden uitgespeeld.
9 februari 2013 SC Heerenveen - VVV
Na de wedstrijd SC Heerenveen-VVV werd getracht een supporterscafe van
SC Heerenveen te bestormen door ongeveer 20 supporters van Cambuur
Leeuwarden. Door tijdig ingrijpen van de Mobiele Eenheid kon een daadwerkelijke confrontatie worden voorkomen. Negen supporters van Cambuur
Leeuwarden werden aangehouden.
7 maart 2013 Herdenkingsmemorial Theo Bos
CIV
36
Na de herdenkingsbijeenkomst in verband met het overlijden van oud-speler
en trainer van Vitesse, Theo Bos, ontstond er voor het supportershome van
Vitesse een opstootje tussen een steward en een supporter. Een aldaar aanwezige politieman in burger tracht dit opstootje te sussen echter wordt hij
hierbij naar de grond gebracht en meerdere keren tegen zijn gezicht en op zijn
achterhoofd geschopt. De politieman raakte hierdoor bewusteloos en verloor
tevens een aantal tanden. De dader van deze zware mishandeling werd aangehouden en heeft 12 maanden gevangenisstraf en een stadionverbod van 10
jaar opgelegd gekregen.
14 april 2013 PSV - Ajax
Na de wedstrijd tussen PSV en Ajax is het tot een gewelddadig treffen gekomen tussen een groep van ongeveer 80 PSV-supporters en de Mobiele Eenheid.
Door de groep werden stoeptegels, bakstenen en terrasmeubilair in stukken
gegooid om massaal de Mobiele Eenheid te bekogelen. Door de Mobiele
Eenheid zijn verschillende charges uitgevoerd. Uiteindelijk zijn er 16 arrestaties
verricht.
28 april 2013 Vitesse - Willem II
Willem II kwam met 1200 supporters, in 24 bussen, naar Arnhem. Het laatste
cluster bussen gaf problemen doordat supporters in het busvak massaal uit
de bussen kwamen. Enkele supporters werden door Vitesse-stewards aangesproken op het gedrag dat zij vertoonden (o.a. wildplassen tegen het stadion)
waarop er vechtpartijen ontstonden. Supportersbegeleiders en aanhoudingseenheden van politie moesten hierbij optreden om de orde te herstellen.
Gedurende de wedstrijd tussen Vitesse en Willem II was het erg onrustig in
het bezoekersdeel van het stadion. In het vak van Willem II werden verschillende fakkels en rookpotten afgestoken. Er vonden diverse vechtpartijen op de
tribune plaats en een groep Willem II-supporters brak een toegangshek open
en stormde de promenade op. Uiteindelijk zijn meerdere Willem II-supporters
aangehouden ter zake mishandeling en openlijke geweldpleging.
5 mei 2013 Huldiging Ajax
Nabij de Amsterdam Arena en op het Leidseplein werd het kampioenschap van
Ajax gevierd door ongeveer 50.000 supporters. Deze huldiging verliep feestelijk en gemoedelijk zonder noemenswaardige incidenten. In totaal werden er
30 mensen aangehouden. Deze aanhoudingen vonden voornamelijk plaats in
verband met kleine vechtpartijen en het afsteken van vuurwerk.
9 mei 2013 Bekerfinale AZ - PSV
Voorafgaand aan de bekerfinale tussen AZ en PSV vonden er diverse vechtpartijen plaats tussen beide supportersgroepen. Tijdens één van die vechtpartijen
werd één politieman tegen zijn gezicht geslagen en moest deze voor onderzoek worden afgevoerd naar het ziekenhuis. Gedurende en na afloop van de
wedstrijd verliep alles relatief rustig. Uiteindelijk werden er rondom de bekerfinale 46 supporters aangehouden.
15 mei 2013 Benfica - Chelsea
De Europa League-finale tussen Benfica en Chelsea is relatief rustig verlopen.
Beide clubs hadden ieder 10.000 kaarten verkocht. Aan de vooravond van
de finale bevonden zich ongeveer 1000 Benfica-supporters en 2000 Chelseasupporters in het centrum van Amsterdam. Op enkele vechtpartijen na vonden
er geen grootschalige incidenten plaats. Ook op de wedstrijddag vonden er
enkele vechtpartijen plaats echter door snel optreden van de Amsterdamse
politie werd escalatie van deze incidenten voorkomen. Diverse Benfica- en
Chelsea-supporters werden aangehouden rondom de Europa League finale
terzake mishandeling, openlijke geweldpleging, openbare dronkenschap en
illegale verkoop van vlaggen, petjes e.d.
37
CIV
CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013
DEEL 3: ONTWIKKELINGEN
IN VOETBAL & VEILIGHEID
In dit derde deel van het jaaroverzicht worden kort de belangrijkste ontwikkelingen weergegeven die van invloed (zullen) zijn op het domein van Voetbal &
Veiligheid.
UITBREIDING EERSTE DIVISIE
Om de Eerste divisie (Jupiler League) te revitaliseren en de zogenaamde “voetbalpiramide” te doorbreken wil de KNVB amateurclubs toe laten treden tot de Eerste
divisie van het betaald voetbal. Vooralsnog gaat het om een tweejarige pilot,
vooruitlopend op het verplicht promoveren van topklasse clubs met ingang van
2015 / 2016. Voor de komende twee seizoenen zullen de belofteteams van Ajax,
Twente en PSV en de amateurclub Achilles ’29 toetreden. Er is nog niet eerder in
een dergelijke samenstelling in de Eerste divisie gespeeld en dus is het lastig om
de consequenties op het gebied van veiligheid en openbare orde beheersing te
CIV
38
bepalen. Een eerste inschatting van de politie samen met de veiligheidspartners
is dat er sprake zal zijn van een aantal wedstrijden met mogelijk extra risico’s.
Sowieso zal met deze uitbreiding van de Eerste divisie naar 20 teams meer
politie-inzet gemoeid zijn. Een zogenaamde ‘monitoringscommissie’ van diverse
veiligheidspartners zal de ontwikkeling van de uitbreiding nauwlettend volgen en
evalueren wat eventueel kan leiden tot advies en bijsturing waar nodig.
VERBETERING KWALITEIT VEILIGHEIDSORGANISATIE
Alle betaald voetbal organisaties hebben in het afgelopen voetbalseizoen
geïnvesteerd in de kwaliteit van de stewardorganisatie. De door UEFA verzorgde
– en door KNVB aangeboden – vernieuwde stewardopleiding is in oktober 2012
van start gegaan. Deze opleiding voorziet ook in een gezamenlijke training van
politiecommandanten en veiligheidsmanagement van de clubs. Voorts is door
het internationale opleidingscentrum van politie, CEPOL, een 5-daagse training
verzorgd in Potugal en binnenkort in Roemenië voor zowel “matchcommanders,
spotters and information-officers” uit heel Europa om de kwaliteit en samenwerking te verhogen bij internationale voetbalwedstrijden.
VOORTZETTING UITVOER LANDELIJK ACTIEPLAN
VOETBAL & VEILIGHEID
Vorig seizoen, op 8 februari 2012 heeft de minister van Veiligheid en Justitie
zich samen met de burgemeesters van gemeenten met een betaald voetbalorganisatie (bvo), de Koninklijke Nederlandse Voetbalbond (KNVB), het Openbaar
Ministerie (OM), de politie en het Auditteam Voetbal en Veiligheid verbonden
aan de uitvoering van het Landelijk actieplan Voetbal en Veiligheid. Het plan is
tot stand gekomen naar aanleiding van een aantal grootschalige incidenten rond
het betaald voetbal. Het Landelijk actieplan bevat concrete acties voor de korte
en middellange termijn, die moeten leiden tot het terugdringen van crimineel
gedrag, overlast en onveiligheid rondom het betaald voetbal. Hiermee geeft het
plan mede uitvoering aan het Kader voor beleid Voetbal en Veiligheid, dat de
kaders en ambitie schetst voor normalisatie binnen het betaald voetbal.
39
EUROPESE WEDSTRIJDEN IN NEDERLAND ONDER DE LOEP
De aanpak van Europese wedstrijden blijkt voor gemeenten met een betaald
voetbal organisatie die deelnemen aan internationale competities regelmatig een
knelpunt. Er gaat veel capaciteit zitten in politie-inzet en andere maatregelen.
Combiregelingen opleggen kan niet. Fanzones zijn een aardig alternatief, maar
alleen voor personen met een toegangskaartje. De groep ‘supporters’ zonder
toegangskaartje (en de eigen achterban) is vaak het grootste probleem. Komend
seizoen zal daarom door het Auditteam Voetbal & Veiligheid onderzocht worden
of het handelingsrepertoire van betrokken partijen uitgebreid kan worden en of
er op Europees (UEFA) niveau afspraken mogelijk zijn.
CIV
CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013
AANSCHERPING WET MBVEO
Knelpunten die zijn gebleken uit de evaluatie van de huidige wet Maatregelen
Bestrijding Voetbalvandalisme en Ernstige Overlast (kortweg wet MBVEO) hebben geleid tot Wijziging van de Gemeentewet en het Wetboek van Strafrecht in
verband met de aanscherping van de aanpak van voetbalvandalisme en ernstige overlast. De wijzigingen beogen de mogelijkheden voor het opleggen van
gebiedsverboden, contactverboden en meldplichten te verruimen. Het doel van
het opleggen van dit type maatregelen is om overlast en strafbare feiten effectiever te voorkomen. Ook wordt voor het naleven van opgelegde meldplichten
momenteel geëxperimenteerd met technische hulpmiddelen
PERSOONSGERICHTE AANPAK OP HOOLIGANS DIE
IN BEELD ZIJN
Per betaald voetbal organisatie heeft de politie samen met haar veiligheidspartners de meest notoire overlastgevers bij het voetbal geselecteerd en opgenomen in de subdatabase “Hooligans in Beeld” van het Voetbal Volg Systeem.
Standaard dossieropbouw is gerealiseerd in alle eenheden door middel van een
landelijke format en informatiesystemen van politie zijn aan elkaar gekoppeld.
Op het merendeel van de 230 toonaangevende subjecten loopt inmiddels een
CIV
40
persoonsgerichte aanpak, gezamenlijk vormgegeven door diverse partners uit de
veiligheidsketen.
Voorts wordt in opdracht van het Ministerie van Veiligheid en Justitie onderzoek
gedaan naar de kenmerken en achtergronden van deze notoire ordeverstoorders
uit de database Hooligans in Beeld. Het optekenen van profielen geeft niet alleen
meer inzicht in de persoon van de notoire ordeverstoorder, maar kunnen ook
belangrijke indicaties geven voor een nog gerichtere aanpak.
GEORGANISEERDE CONFRONTATIES BREIDEN ZICH UIT
De laatste tijd verschijnen er diverse berichten op internet waaruit kan worden
opgemaakt dat groepen voetbalsupporters confrontaties organiseren. Dit wordt
door waarnemingen van de lokale politie bevestigd onder andere door het
aantreffen van voorwerpen bij een verstoorde confrontatie. Deze confrontaties
vinden veelal buiten de wedstrijd om plaats, op achteraf gelegen locaties. Daarbij
gelden een aantal spelregels zoals gelijke aantallen - 20 tegen 20 -, eenheid in
kleding per groep, geen gebruik van wapens en er wordt niet doorgetrapt op
jongens die op de grond liggen. Na afloop van deze kortstondige confrontaties
wordt op ‘sportieve’ wijze van elkaar afscheid genomen. Op internet wordt soms
achteraf verslag gedaan en/of filmpjes van de confrontatie geplaatst. Dergelijke
geplande vechtpartijen trekken vooral jongeren. Het CIV rapporteerde in haar
vorige jaaroverzicht al over een toename van het fenomeen georganiseerde confrontaties tussen supportersgroepen, vooral in de zuidelijke regio van Nederland.
Inmiddels wordt duidelijk dat het fenomeen zich verder uitbreidt over de rest van
ons land. Deze huidige vorm van gewelddadig treffen op afspraak is vooralsnog
“zeer beperkt zichtbaar” voor de politie op het moment dat deze plaatsvindt.
INTENSIVERING AANPAK JEUGDCRIMINALITEIT
Het kabinet zet in op de intensivering van opsporing en berechting van jeugdcriminaliteit en de aanpak van ingrijpende misdrijven waaronder geweldsdelicten.
Dit moet leiden tot een grotere pakkans van jeugdige criminelen. Daarnaast
maken de maatregelen in het adolescentenstrafrecht het mogelijk strenger te
straffen bij ernstige geweldsdelicten. Zo wordt de maximale duur van jeugddetentie verhoogd van twee naar vier jaar en kan een zwaar geweldsmisdrijf niet meer
enkel met een taakstraf worden bestraft. Verder wordt ingezet op een snellere
en effectievere strafrechtketen. Overal in de keten wordt op dit moment hard
gewerkt aan vereenvoudiging, stroomlijning en kwaliteitsverbetering, met als
doel strafzaken sneller, slimmer en transparanter af te wikkelen. De zogenaamde
ZSM-werkwijze, waarmee politie, OM, reclassering, slachtofferhulp en de raad
voor de kinderbescherming werken aan verbetering van de afdoening van veelvoorkomende criminaliteit, is in 2013 landelijk uitgerold. Het streven is om voor
elke verdachte, ook als het gaat om voetbalvandalen en hooligans, binnen korte
tijd te komen tot een op de persoon gerichte, betekenisvolle interventie.
ONDERZOEK NAAR MOGELIJKE MATCHFIXING IN
NEDERLAND
Opmerkelijk nieuws afgelopen seizoen had te maken met de integriteit binnen de
voetbalwereld. Op 4 februari 2013 komt Europol naar buiten met de resultaten
van een internationaal overzichtsstudie naar het zogenaamde ‘matchfixing’ (wedstrijdvervalsing) in het voetbal. Hieruit kwam naar voren dat er in Europa op grote
schaal matchfixing plaatsvond en vindt. Naar aanleiding van internationale incidenten op het gebied van matchfixing heeft de minister van Veiligheid en Justitie
in 2012 reeds opdracht gegeven om onderzoek te doen naar de aard en omvang
van matchfixing in Nederland. Om hier beter zicht op te krijgen is op 5 juni 2012
besloten een wetenschappelijk onderzoek te laten uitvoeren. Dit onderzoek is
uitgevoerd door onderzoekers van de Universiteit van Tilburg, de Vrije Universiteit
en Ernst & Young. In totaal zijn vijf sporten onderzocht: voetbal, tennis, drafen rensport, basketbal en boksen. Voor dit onderzoek is hoofdzakelijk gebruik
gemaakt van een literatuurstudie en interviews met sporters, officials en andere
41
CIV
CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013
sleutelpersonen. Daarnaast is een enquête gehouden en is een studie gemaakt
van de bij politie en Openbaar Ministerie beschikbare informatie. De onderzoekers kwamen tot de conclusie dat matchfixing ook in Nederland voorkomt, maar
er geen aanleiding is om te veronderstellen dat in ons land grote aantallen wedstrijden worden gemanipuleerd of hele competities corrupt zijn.
WK VOETBAL 2014
Van 12 juni tot en met 13 juli 2014 vindt in Brazilië het WK Voetbal plaats.
Inmiddels is bekend dat het Nederlands Elftal zeker is van plaatsing voor dit toernooi. Dat betekent voor de Nationale Politie dat we te maken gaan krijgen met
zowel een “Oranje Uit” als een “Oranje Thuis” situatie in deze periode. Vooral
de organisatie van dit grootschalige landelijk evenement vergt in Nederland
een gedegen voorbereiding. Voor de Oranjethuissituatie betekent dat afstemming van het politieoptreden binnen de verschillende politie-eenheden en met
veiligheidspartners over beleidsuitgangspunten, tolerantie-grenzen en het delen
van informatie. Vanaf de WK 2014 loting op 6 december 2013 zullen de eerste
vergunningaanvragen bij gemeente binnenkomen, zo leert de ervaring, waarbij
reeds alert gereageerd dient te worden op veiligheid- en openbare orde aspecten. Vertegenwoordigers van de (lokale) overheid en politie zouden hierbij de
CIV
42
ervaringen en geleerde lessen van voorgaande Oranjethuissituaties centraal
moeten stellen, maar ook de evaluaties uit ander grootschalig overheidsoptreden
(Troonswisseling 30 april 2013) en de aanbevelingen uit relevant evaluatie-onderzoek, zoals Project X Haren.
43
CIV
CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013
CONCLUSIE
AFNAME INCIDENTEN BIJ HET BETAALD VOETBAL
De ‘objectieve’ veiligheid bij het betaald voetbal heeft zich het afgelopen seizoen
positief ontwikkeld. Grootschalige ongeregeldheden bleven uit en de sportieve
prestaties van de clubs vormden weinig aanleiding voor wangedrag van supporters. De politie registreerde 662 incidentsoorten die gerelateerd zijn aan het
betaald voetbal in Nederland; 381 daarvan vonden binnen het stadion plaats, 281
daarbuiten. Het aantal geregistreerde incidenten is daarmee met 10% gedaald
ten opzichte van het voorgaande seizoen. Vooral het aantal incidentensoorten
buiten het stadion zijn afgenomen. Ook het aantal gepleegde stafbare feiten is
met een kwart afgenomen ten opzichte van het seizoen 2011 / 2012 naar 675.
Tegen 607 voetbalsupporters is proces-verbaal opgemaakt door politie afgelopen
seizoen waarvan het merendeel overtredingen van de openbare orde betreft. Van
de misdrijven gepleegd in het seizoen 2012 / 2013 heeft het Openbaar Ministerie
112 verdachten gedagvaard. Het merendeel van de aangehouden supporters voor
CIV
44
overtredingen wordt afgedaan met een geldboete conform het zogenaamde
‘lik-op-stuk-beleid’. Voor 74 verdachten was er een strafoplegging door de rechter
waarvan 35 zijn veroordeeld tot een gevangenisstraf met werkstraf. De KNVB legde
662 (civiele) stadionverboden op waarvan het overgrote deel is aangemeld door het
Openbaar Ministerie en 154 door de betaald voetbal organisaties zelf. De strafrechter legde afgelopen seizoen 12 landelijke stadionverboden op als bijzondere
strafvoorwaarde.
POLITIE-INZET GEDAALD
Ook de politie-inzet ontwikkelde zich gunstig het afgelopen seizoen. De totaal in
het VVS geregistreerde politie-inzet bedroeg 281.552 uur; een daling van 5% ten
opzichte van vorig seizoen. Vooral bij wedstrijden in de Eredivisie is veel minder
politie ingezet; een afname van 14.487 uur ten opzichte van het seizoen daarvoor
wat neer komt op een procentuele daling van 9,3%. In de Eerste divisie (Jupiler
League) is ook een forse daling te zien van de politie-inzet. Werd er vorig seizoen
nog 42.642 uur ingezet in deze competitie, afgelopen seizoen was dat 35.727 uur.
Relatief zou dat uitkomen op een daling van 16% ten opzichte van vorig seizoen,
maar deze daling wordt mede veroorzaakt door het faillissement van AGOVV en
aan het einde van het seizoen ook nog BV Veendam. Hierdoor zijn 22 wedstrijden
in deze competitie minder gespeeld. Kijken we voor een vergelijk met het voorgaande seizoen naar de gemiddelde inzet per wedstrijd in de Eerste divisie, dan
zien we een (gecorrigeerde) daling van 9,4%.
Wedstrijden in internationaal verband vergden daarentegen relatief veel politieinzet in Nederland afgelopen seizoen. De 23 Champions / Europa League wedstrijden die in Nederland werden gespeeld vroegen meer politiecapaciteit dan
alle 284 wedstrijden in de Eerste divisie bij elkaar. Niet alleen de wedstrijden van
Nederlandse clubs die deelnamen aan de Champions en Europa League kwamen uit
op forse inzet van politie, ook de Europa League finale in de Amsterdam Arena tussen het Engelse Chelsea en het Portugese Benfica vergde zowel de dag voor, tijdens
als na de wedstrijd een totale inzet van ruim 7500 uur van de Amsterdamse politie.
Komend seizoen zijn wedstrijden in internationale competities die in Nederland
worden gespeeld dan ook onderwerp van onderzoek voor het Auditteam Voetbal
en Veiligheid.
ONTWIKKELING IS POSITIEF
Het uitblijven van massale ordeverstoringen en grootschalig openlijke geweldplegingen afgelopen seizoen duidt erop dat het veiligheidsbeleid, in kracht bijgezet door het Landelijk actieplan Voetbal & Veiligheid, haar vruchten afwerpt. In
de afgelopen jaren zijn politie, KNVB, voetbalclubs, gemeenten, OM en andere
partners er samen in geslaagd met doeltreffende maatregelen het veiligheidsniveau rondom het Nederlands betaald voetbal verder te verbeteren. Wanneer we
terugkijken dan zien we dat het aantal incidenten fors is gedaald, dat het aantal
hoog risico-wedstrijden gestaag afneemt en dat de politie-inzet over de afgelopen
vier seizoenen een continu dalende lijn laat zien. Werd er in seizoen 2009 / 2010
nog 331.164 uur politie ingezet, vier seizoenen later is dat nog 281.552 uur; een
procentuele daling van 15%. Ook het aantal wedstrijden waarbij een combiregeling vervoer van kracht was is de afgelopen seizoenen steeds verder afgenomen,
conform de doelstelling uit het Kader voor beleid Voetbal & Veiligheid.
45
CIV
CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013
AANBEVELINGEN
ALERTHEID BLIJFT GEBODEN
Terugkijkend op het seizoen 2012 / 2013 kan worden gesproken over een relatief
rustig verlopen seizoen in het betaald voetbal. De ambitie om te komen tot
meer normalisatie is wat dat betreft voortvarend opgepakt. Om echter nu en in
de toekomst het veiligheidsniveau te blijven waarborgen en tegelijkertijd van
voetbal een feest te maken, dienen de ketenpartners verantwoord om te blijven
gaan met normalisatie bij het betaald voetbal en alert te blijven op risicodragende ontwikkelingen in en tussen supportersgroepen. Aanbevolen wordt om te
blijven investeren in het voorkomen van wangedrag van voetbalvandalen en het
verhogen van de pakkans van relschoppers. De onderlinge vriendschappelijke en
vijandelijke banden tussen gewelddadige supportersgroepen zullen in de gaten
moeten worden gehouden en ook het op afspraak organiseren van vechtpartijen
buiten de wedstrijd om is een trend die door politiemedewerkers met zorg wordt
CIV
46
waargenomen. We bevelen dan ook aan om nog meer dan al gebeurd overlastgevende groepen verder in beeld te brengen en te houden, toonaangevende
figuren daarbinnen uit de anonimiteit te halen en de persoonsgerichte aanpak op
notoire ordeverstoorders nog meer samen met de diverse partners vorm te geven.
Het aanleggen van persoonsdossiers is hierbij evident, welke tevens voorwaardelijk zijn voor het toepassen van de ‘overlastwet’ MBVEO: Maatregelen Bestrijding
Voetbalvandalisme en Ernstige Overlast. Helemaal nu de wet op een aantal elementen wordt aangescherpt door de wetgever zal deze veel beter toe te passen
zijn op de ordeverstoorders bij het voetbal.
VOORTZETTING LANDELIJK ACTIEPLAN
Het Landelijk actieplan Voetbal en Veiligheid, op 8 februari 2012 opgesteld
door het Ministerie van Veiligheid en Justitie samen met de burgemeesters van
gemeenten met een betaald voetbalorganisatie (bvo), de Koninklijke Nederlandse
Voetbalbond (KNVB), het Openbaar Ministerie (OM), de politie en het Auditteam
Voetbal en Veiligheid, bevat concrete acties voor de korte en middellange termijn,
die moeten leiden tot het terugdringen van crimineel gedrag, overlast en onveiligheid rondom het betaald voetbal. Afgelopen seizoen is al veel energie gestoken
in het verder verbeteren van de veiligheid bij het voetbal door de verschillende
ketenpartners, met positieve resultaten tot gevolg. De bedoeling is daarbij wel
om deze positieve resultaten vast te houden en de actiepunten voor de middellange termijn ook tot uitvoer te brengen. Voorts zal ook het Auditteam Voetbal
en Veiligheid komend seizoen de voortgang monitoren van haar adviezen en
aanbevelingen naar aanleiding van de zogenaamde nul-metingen uitgevoerd bij
de betaald voetbalorganisaties van Nederland. Ook de toetreding van vier nieuwe
clubs tot de Eerste divisie zal door een commissie van veiligheidspartners worden
geëvalueerd wat eventueel kan leiden tot advies en/of bijsturing waar nodig.
Tenslotte is voor komend seizoen vanuit het Ministerie van Veiligheid en Justitie
een onderzoek aangekondigd waarbij de verschillende (beleids)maatregelen bij
het voetbal zullen worden geëvalueerd op effectiviteit en op de positieve en
negatieve bij-effecten ervan. Het is aan te bevelen om de uitkomsten en aanbevelingen van de diverse evaluaties, audits en onderzoeken te gebruiken voor de
vorming en operationalisering van het veiligheidsbeleid voor de toekomst.
47
CIV
CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013
LIJST VAN GEBRUIKTE AFKORTINGEN
APV
= Algemene Plaatselijke Verordening
BVO
= Betaald Voetbal Organisatie
CIV
= Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme
DSP
= Dienst Spoorwegpolitie
KNVB
= Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond
ME
= Mobiele Eenheid
OM
= Openbaar Ministerie
NFIP
= National Football Information Point (buitenlandse CIV’s)
NP
= Nationale Politie
NPT
= Nederlands Politieteam
SR
= Strafrecht
UEFA
= Europese Voetbalbond
(Union Des Associations Européennes de Football)
VNG = Vereniging Nederlandse Gemeenten
VVS
= Voetbal Volg Systeem
Wet MBVEO = Wet Maatregelen Bestrijding Voetbalvandalisme en
WK
CIV
48
Ernstige Overlast
= Wereld Kampioenschap
CONTACTGEGEVENS
Bezoekadres:
Kroonstraat 25
3511 RC Utrecht
Nederland
Postadres:
Postbus 8300
3503 RH Utrecht
Nederland
Telefoon:
088 1677222
E-mail:
civ@utrecht.politie.nl
Internet website:
www.civ-voetbal.com
COLOFON
Redactie:
Drs. ing. Werner Leenders - beleidsadviseur CIV
Walco Bakker - stafmedewerker CIV
Ingmar v/d Mark - stafmedewerker CIV
Danny ten Brink - stafmedewerker CIV
Vormgeving:
www.studiosnh.nl
Drukwerk:
Boereboom grafische bedrijven
Fotografie:
Diverse Politie korpsen
Marnix Schmidt
Harro Meijnen (politievakblad Blauw)
Ramon Mosterd
49
CIV
CIV • Jaaroverzicht seizoen 2012 / 2013
CIV
50