Krabat - Jekino

Film en educatie
MEESTER VAN DE
ZWARTE MOLEN
(KRABAT)
jekino
EDUCATIE
Film en
Educatie ...
... in het vertoningscircuit van Lessen in het Donker, in het kader van Filmfestival Open Doek, een workshop verzorgd door Jekino, een film in de
klas...
Film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scholen en wij zorgen graag voor een goede programmatie en pedagogische omkadering.
We maken jaarlijks een pittige selectie van een 30-tal films uit het afgelopen
seizoen, organiseren op heel wat plaatsen vertoningen en zorgen voor kant
en klare lesmappen voor een boeiende verwerking in de klas. Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikkelingsdoelen.
In elke lesmap wordt aandacht besteed aan een filmtechnische en inhoudelijke benadering van de film en leggen we de focus op één filmterm. We
stimuleren jullie graag om de film met een frisse blik te bekijken.
jekino
EDUCATIE
www.opendoek.be
www.jekino.be
www.lesseninhetdonker.be
Doelgroep MEESTER VAN DE ZWARTE MOLEN
(KRABAT): Vanaf 10 jaar
Inhoudsopgave
FILMFICHE.................................................................................. 4
Synopsis
Technische kaart
Voor je naar de film vertrekt
WIE DE FILM MAAKTE.............................................................. 6
Regisseur: Marco Kreuzpaintner
De acteurs
Auteur Otfried Preußler
NA DE FILM: EERSTE REACTIES.............................................. 12
HET VERHAAL: VAN BOEK NAAR FILM................................... 14
Heb je het verhaal goed begrepen?
Vragen aan de leerlingen
INHOUDELIJKE THEMA’S & VERHAALACHTERGRONDEN.... 20
Thema 1: Macht & machtsmisbruik
Thema 2: Magie
Vragen aan de leerlingen
PERSONAGES............................................................................ 28
Vragen voor de leerlingen
Verwerkingsopdrachten
FOCUS OP HET PRODUCTIEPROCES...................................... 32
Preproductie
Productie
Postproductie
FICHE VOOR DE LEERLINGEN.................................................. 42
OPDRACHTEN
EN SPELEN....................................................... 44
BRONNENLIJST......................................................................... 49
BIJLAGE...................................................................................... 50
Online filmfiche!
Surf naar www.filmfiches.be en laat je (sterren)mening achter bij de film
die je zag. De fiches zijn een digitale, meer visuele uitdieping van deze lesmap met trailers, foto’s en interessante achtergrondinfo.
2
3
Filmfiche
Synopsis
Oorlog en pest zaaien dood en vernieling en maken van
Krabat een 14-jarige wees. Vluchtend belandt de jongen
bij een molenaar die hem onderdak en een baan aanbiedt.
Dan ontdekt Krabat een vreselijk geheim: de molenaar
is een meester in de zwarte magie. Ook Krabat wordt
ingewijd in de duivelskunsten, maar daarvoor moeten hij
en zijn makkers een hoge prijs betalen. Ontsnappen aan de
duistere kracht van de Meester lijkt onmogelijk. De jongen
komt in opstand en gaat – gesterkt door de liefde – de strijd
aan met zijn onoverwinnelijke Meester.
Grandioos in beeld gebracht epos over duistere tijden en
duistere machten, in een schitterend decor.
Technische kaart
MEESTER VAN DE ZWARTE MOLEN (KRABAT)
Originele titel: Krabat
Duitsland, 2008, 120 minuten
Regie: Marco Kreuzpaintner
Scenario: Michael Gutmann & Marco Kreuzpaintner,
gebaseerd op een boek van Otfried Preußler
Met o.a.
David Kross...................Krabat
Daniel Brühl...................Tonda
Christian Redl................De Meester
Robert Stadlober...........Lyschko
Originele Duitse versie met Nederlandstalige ondertitels
Distributie: Jekino Distributie
Winnaar van de Best Children and Youth Film Bavarian Film
Awards 2008
4
Voor je naar
de film vertrekt
Krabat, een uitgehongerde 14-jarige weesjongen komt
terecht in de zwarte molen. Hij krijgt er onderdak, eten en
een baan als molenaarsknecht. Het geluk lijkt aan zijn zijde.
Maar schijn bedriegt. Er gebeuren mysterieuze zaken op de
molen en niets is er wat het lijkt. De molen en zijn bewoners
zijn in de ban van zwarte magie. Wanneer er slachtoffers
vallen, wordt het Krabat duidelijk dat hij moet ingrijpen.
Op de koop toe wordt hij verliefd... een onmogelijke liefde.
Toch zal Krabat vechten voor zijn vrienden en zijn geliefde.
Er staat veel op het spel. Kan hij de strijd aan?
Het verhaal is gebaseerd op een oude legende; het ‘sprookje’
van de zwarte molen werd generaties lang doorverteld, tot
auteur Otfried Preußler het neerschreef in een jeugdroman.
Het boek werd een klassieker die wereldwijd gelezen werd
en nu tot een speelfilm werd bewerkt.
MEESTER VAN DE ZWARTE MOLEN (KRABAT) is eerst en
vooral een avonturenverhaal in de schemerzone tussen
realiteit en fantasie. Er komt een heleboel magie en
tovenarij aan te pas. En wie magische krachten bezit, komt
al gauw in de verleiding om die te misbruiken. Daarom is
MEESTER VAN DE ZWARTE MOLEN méér dan zomaar een
spannend avontuur. Het is ook een verhaal over macht,
machtsmisbruik, egoïsme en solidariteit. Oude sprookjes
kunnen ook vandaag nog relevant zijn...
MEESTER VAN DE ZWARTE MOLEN is een duistere film.
In de oude molen – waar veel scènes zich afspelen – is er
weinig licht. Trouwens... sommige dingen kunnen beter
geen daglicht zien! Daardoor hangt er een ietwat enge,
griezelige sfeer over de film. Maar dat wordt goedgemaakt
door de prachtige locaties waar de film werd opgenomen:
ruwe bergtoppen, sneeuw en ijs, sprookjesachtige
wouden. In deze lesmap lees je hoe de opnames niet van
een leien dakje liepen: regen, modder en koude maakten
het de filmmakers niet makkelijk. Voor de begrafenisscène
trok men zelfs met de acteurs (paarden incluis) naar een
gletsjer in het hooggebergte. Maar het resultaat is een
indrukwekkend spektakel dat voor de verandering niet in
Hollywood maar in Europa werd gemaakt. MEESTER VAN
DE ZWARTE MOLEN is een Duitse film die grotendeels in
Roemenië werd opgenomen.
5
Wie de film
maakte
Regisseur:
Marco Kreuzpaintner
Kreuzpaintner (° 1977) is een
autodidactisch filmmaker met
ervaring in reclame en muziekvideo’s. Zijn eerste kortfilms
trokken de aandacht: ENTERING
REALITY oogstte succes op allerlei filmfestivals en DER ATEMKUNSTLER werd in 2001 genomineerd voor de “Jong Duits
Talent Award”.
In 2003 maakte Marco Kreuzpaintner met BREAKING LOOSE
zijn speelfilmdebuut. Nadien volgden het coming of age
drama SUMMER STORM (2004) en TRADE, een grote productie met een bescheiden sterrencast. De film vertelt
over kinderhandel, gedwongen prostitutie en moderne
slavernij langs de grens tussen Mexico en de VS.
Filmografie Marco Kreuzpaintner
2008
2007
2004
2003
2001
2000
1998
MEESTER VAN DE ZWARTE MOLEN (KRABAT)
TRADE
SUMMER STORM
BREAKING LOOSE
REC – Kassettenmädchen / Kassettenjungs (televisie)
DER ATEMKÜNSTLER (Kortfilm)
ENTERING REALITY (Kortfilm)
Director’s Statement
Dit is wat de regisseur zelf beweert over zijn film:
‘Krabat’ bewerken voor het witte doek was een droom die
werkelijkheid werd. Ik ben niet bang van special effects
en ben heel gevoelig voor de verwachtingen van fans en
lezers. Het is een donker maar universeel verhaal – diepgaand maar ook heel onderhoudend – dat vraagt om visueel krachtige beelden. Voor een filmmaker is het een
buitenkans om zulk rijk materiaal in handen te krijgen. Bovendien is het boek een klassieker die op talrijke lezers een
blijvende indruk heeft gemaakt.
KRABAT is ook een parabel over fascisme, over de verlokking van macht, over het vergaren van macht zonder de
gevolgen te beseffen. Daarom is dit verhaal volgens mij
even relevant als ooit voorheen.
In 2008 draaide hij MEESTER VAN DE ZWARTE MOLEN
(KRABAT).
Momenteel werkt hij aan de Braziliaanse coproductie THE
8TH DAY, een romantische komedie over een Londense
vrouw die verliefd wordt op een man uit Rio De Janeiro.
6
7
De acteurs
David Kross: Krabat
David Kross debuteerde in 2001 op
11-jarige leeftijd in de komedie HILFE, ICH BIN EIN JUNGE! en heeft
sindsdien zijn plaats ingenomen in
de galerij van gerespecteerde, jonge
Duitse acteurs.
Na MEESTER VAN DE ZWARTE MOLEN zette David Kross zijn tanden in
THE READER (Stephen Daldry), zijn
eerste Engelstalige rol. De film deed
stof opwaaien omdat Kross de rol
vertolkt van Michael, een 15-jarige
jongen die verliefd wordt op een 36-jarige vrouw. David
Kross wordt in THE READER omringd door een all-star
cast met o.a. Kate Winslet en Ralph Fiennes.
Christian Redl (De Meester)
Christian Redl, één van Duitslands
meest gereputeerde karakteracteurs, werd onlangs 60 en vertolkte
doorheen z’n carrière de meest uiteenlopende personages. Zijn grootste succes had Redl in 2004 met
zijn rol als Generaal Alfred Jodl,
een vertrouweling van Adolf Hitler
in Oliver Hirschbiegls DER UNTERGANG.
Daniel Brühl: Tonda
De carrière van Daniel Brühl, zoon
van een tv-regisseur, is een succesverhaal. Hij debuteerde in PARADISE MALL (1999, Friedemann
Fromm), een film over 7 tieners die
zich laten opsluiten in een shopping
mall en het aan de stok krijgen met
de beveiligingsdiensten.
Na een reeks Duitse films kreeg Daniel Brühl internationale aandacht
dankzij GOOD BYE LENIN (2003),
waarvoor hij de “European Film Academy Award” voor
Beste Acteur won. Sindsdien bewees Brühl zijn veelzijdigheid in talloze producties zoals THE EDUKATORS (Hans
Weingartner, 2004), 2 DAYS IN PARIS (Julie Delphy, 2007),
THE BOURNE ULTIMATUM (Paul Greengrass, 2007) en INGLORIOUS BASTERDS (Quentin Tarantino, 2009).
8
Marco Kreuzpaintner: “Ik wil ten allen prijze een ensemble van mooie filmacteurs met gladde snoetjes vermijden.
Ruwe, geschonden gelaatstrekken leken me toepasselijk
voor een verhaal dat zich in de 17de eeuw afspeelt. Daarom
moesten sommige acteurs uren lang in de schminkstoel
zitten. Bij MEESTER VAN DE ZWARTE MOLEN is de innerlijke schoonheid belangrijker dan de uiterlijke; daarom was
het belangrijk om een echte karakteracteur in de hoofdrol
te hebben.”
9
Auteur
Otfried PreuSSler
Otfried Preußler werd
in 1923 geboren in
het Duitstalige Bohemen (tegenwoordig
Tsjechië). In zijn jeugd
luisterde hij graag
naar oude verhalen
en sprookjes. Hij ging
in dienst in het Duitse
leger en werd in 1944
in Rusland krijgsgevangen gemaakt. Pas vijf jaar later kwam hij vrij. Hij werd
onderwijzer. In zijn vrije tijd schreef hij hoorspelen en
op school las hij sprookjes voor die hij zelf had bedacht.
In 1970 hield hij op met lesgeven om fulltime te kunnen
schrijven. Otfried Preußler was elf jaar oud
toen hij het verhaal van Krabat voor
het eerst onder ogen kreeg. In de
bibliotheek van zijn vader, een leraar en historicus, ontdekte hij een
verzameling lokale volksverhalen en
legenden. Het verhaal over Krabat
liet hem niet meer los. “Het maakte
een enorme indruk op mij – vooral
vanwege die mysterieus klinkende
naam ‘Krabat’. Het dreigende lot dat
de jonge molenaarsleerlingen elk
jaar te wachten staat, greep me erg
aan.” In 1970, bijna 25 jaar later, besloot Preußler om van
Krabat het onderwerp van z’n nieuwe boek te maken.
Met ‘Krabat’ (Nederlandse titel: ‘Meester van de Zwarte
Molen’) verwerft hij internationale faam en rijgt hij de bekroningen aan elkaar. Het boek werd in 30 talen vertaald
en was in die jaren ook bij ons een heel populaire jeugdroman. In 1972 werd Preußler voorgedragen voor de Hans
Christian Andersen Prijs.
10
Andere bekende boeken van Otfried Preußler zijn o.a.
‘De Kleine Waterman’, ‘De Kleine Heks’, Het Spookje’ en
‘Sterke Wanja’. Zijn werk werd in ons taalgebied uitgegeven door Lemniscaat en is nog verkrijgbaar via Uitgeverij
Libridis.
Otfried Preußlers roman ‘Krabat’ werd in 1977 al door de
Tsjechische regisseur Karel Zeman bewerkt tot een prachtige animatiefilm.
“Krabat, de animatiefilm uit 1977”
11
Na de film:
eerste reacties
Vlak na de vertoning wil het publiek vaak z’n eerste indrukken kwijt; men heeft nood aan een ontladingsmoment.
Het is niet aangewezen om veel dieper in te gaan op de
bedenkingen van het publiek, maar men moet hen wel de
kans geven om ‘stoom af te laten’. Daarbij kunnen enkele
eenvoudige vragen helpen:
•
•
•
•
•
•
•
•
12
Vond je het een goede film? Waarom (niet)?
Hoe kan je de film volgens jou het best omschrijven?
Leuk / saai / meeslepend / griezelig / grappig / origineel
/ spannend / langdradig / …?
Welk moment uit de film is je het meest bijgebleven?
Welke scène zal het langst in je herinnering blijven?
Zou je de film aanraden aan je vrienden? Aan je ouders?
Met welk gevoel bleef je achter in je bioscoopzetel?
Wat vond je van het einde?
MEESTER VAN DE ZWARTE MOLEN is een Duitse film.
Kan je hem vergelijken met de films uit Hollywood die
we meestal in de zalen te zien krijgen?
Wat vond je van de special effects? Waren ze goed gedaan of niet?
13
Het verhaal:
van boek naar film
Heb je het verhaal goed
begrepen?
Filmmakers zoeken wel vaker inspiratie in boeken: ze vertellen een verhaal dat eerder al in een boek werd neergeschreven. Soms gaat het om heel bekende boeken (zoals
de ‘Harry Potter’ reeks of ‘Kruistocht in Spijkerbroek’); veel
kijkers komen naar de bioscoop om te zien hoe dat boek er
op het witte doek zal uitzien. Soms zijn ze teleurgesteld: in
hun verbeelding zag het verhaal er heel anders uit.
In het boek overspant
het verhaal drie jaren.
Het eerste jaar wordt
Krabat leerling op de
molen, waar hij stap
na stap ontdekt dat zijn
makkelijke leventje minder veilig is dan hij aanvankelijk vermoedt. Op
het einde van het eerste jaar sterft Tonda. Hiermee verliest
Krabat een echte vriend. Steeds meer gaat hij de situatie
op de molen wantrouwen. Hij begint zich fanatiek te oefenen in de zwarte kunst en verlangt steeds meer naar zijn
meisje, die hij ‘Kantorka’ (de voorzanger) noemt.
Ook MEESTER VAN DE ZWARTE MOLEN (KRABAT) is gebaseerd op een boek. Marco Kreuzpaintner: “Natuurlijk
heeft elke lezer van het boek een eigen film in zijn hoofd.
Maar je moet aanvaarden dat de filmmaker zijn eigen ideeën gevolgd heeft en je kan je afvragen waarom hij ervoor
heeft gekozen om het verhaal op deze manier te vertellen.
We wijken enkel van het boek af wanneer dat goed was
voor de dramaturgie van de film. De grootste aanpassing
is dat ons verhaal zich niet uitstrekt over drie maar over
twee jaren. Wanneer je op het witte doek iets drie maal
herhaalt, wordt het vervelend. Ook het einde werd aangepast. Maar 95 % van de film is op het boek georiënteerd.”
Opdracht:
Laat de jongeren het verhaal beknopt navertellen. Hebben
ze alle verhaalelementen goed begrepen? Kunnen ze de
hoofd- van de bijzaken onderscheiden?
Enkele inhoudelijke elementen verklaard
De vorderingen van Krabat zijn Juro noch de Meester
ontgaan. Krabat wordt door Juro benaderd, die meer in
zijn mars heeft dan hij laat uitschijnen. Samen met Krabat
smeedt Juro een plan om de Meester ten val te brengen.
De Koraktor, het spreukenboek waaruit de Meester onderwijst, beschrijft een manier waarop Krabat zijn meisje
voor zich kan winnen en de molengezellen de vrijheid kan
schenken. De Meester verdenkt Krabat van verraad en wil
hem kost wat kost voor zich winnen, in de hoop dat zijn
beste leerling ooit zijn positie kan overnemen. Ook Juro
heeft zijn hoop gevestigd op Krabat. Misschien is hij sterk
genoeg om de macht van de Meester te breken.
De film geeft soms beknopte informatie die in het
boek meer uitgebreid aan bod komt. Daarom zijn
bepaalde elementen uit het verhaal misschien
niet volledig duidelijk. Volgende informatie uit het
boek kan eventueel meer duidelijkheid brengen.
14
15
- Wie is de man met de zwarte koets? Wat zit er in de zakken?
De mysterieuze man op de koets staat voor ‘de Dood’.
De Dertigjarige Oorlog is volop aan de gang en de pest
eist vele slachtoffers. Bij volle maan levert de Dood op
zijn koets – getrokken door pekzwarte paarden – een lading zakken. Daarin zitten skeletten, die gemalen worden. Zou het kunnen dat zij op één of andere manier
de Meester moeten voeden met nieuwe levenskracht?
- Wat gebeurt er op het einde van elk jaar en waarom?
Eén van de leerlingen sterft telkens op oudjaar. Dat is nodig om de Meester in leven te houden. De Meester wordt
telkens oud en grijs naarmate het jaar ten einde loopt. Hij
heeft nieuwe levenskracht nodig.
- Wat is de Koraktor?
In het boek Koraktor staat eeuwenoude kennis genoteerd
over zwarte magie. Regelmatig leest de Meester aan
zijn leerlingen spreuken voor die zij moeten instuderen.
Extra: de verwijderde scènes
Hier vind je enkele hoofdstukken die niet
verfilmd werden. Een leuke aanvulling op de
film om ze eens in de klas voor te lezen. Kies
maar uit...
◊
◊
◊
◊
Krabat en Tonda als veehandelaar: p 51 t/m 57
De leerlingen worden soldaat: p 58 t/m 66
Krabat en de Meester alleen op pad: p 90 t/m 96
Het verhaal van + de ontmoeting met Hobbezak: p 104 t/m 110 + p 127 t/m 133
◊ Hoe de Meester zijn beste vriend doodde: p 189
t/m 196
- Waarom houdt Juro zich van de domme?
Juro gedraagt zich als een domme jongen, enkel goed
als huishoudelijk hulpje. Hierdoor kan hij stiekem in de
Koraktor lezen. Zo raakt hij bedreven in de zwarte kunst.
Hij ontdekt dat er in de Koraktor een proef beschreven
staat die de Meester ten val kan brengen en de leerlingen kan bevrijden. Daarvoor heeft hij een geschikte persoon nodig, iemand die sterk genoeg én verliefd is. Nadat Tonda faalde, ziet hij in Krabat een nieuwe kandidaat.
- Waarom wordt Krabat op het einde bij de Meester geroepen?
Waarom wilt de Meester per se dat Krabat zijn hand schudt?
De Meester ziet in Krabat een mogelijke opvolger. Maar
hij moet Krabat volledig voor zich kunnen winnen.
Hij probeert een deal met hem te sluiten en gebruikt
zwarte magie (wormen) om Krabats geest te manipuleren. Doordat Krabat vaak met Juro getraind heeft, lukt
het hem om te weerstaan aan de wil van de Meester.
16
17
Vragen aan de
leerlingen
•
•
•
•
•
•
18
Heb jij al wel eens een film gezien waarvan je eerst het
boek had gelezen? Was je tevreden over het resultaat?
Leek de film op ‘de film in jouw hoofd’ tijdens het lezen van het boek?
Heb je alle elementen uit het verhaal begrepen? Waren bepaalde zaken onduidelijk? Ga eventueel samen
op zoek naar een antwoord op je vragen.
Wie is volgens jou de man op de zwarte koets en wat
is zijn rol in het verhaal?
“De eeuwige kringloop van de molen. Eén van ons
wordt geofferd aan de Dood, de Meester keert verjongd terug en een nieuwe knecht vervangt de oude.”
Wat betekent dit citaat? Op welke manier verandert
deze informatie het leven van Krabat op de molen?
Beschrijf de rol van Juro in dit verhaal.
Waarom wil Krabat de ware naam van Kantorka niet
weten? Wat zouden daarvan de gevolgen kunnen zijn?
19
Inhoudelijke thema’s
& Verhaalachtergronden
Thema 1:
Macht & machtsmisbruik
Volgens Otfried Preußler is zijn boek méér dan zomaar
een spannend avontuur uit een ver verleden. De beschreven situatie is ook relevant voor mensen in de 21ste eeuw.
“’Krabat’ is het verhaal van een jongeman die zich met
fascinerende krachten inlaat, tot hij beseft waarin hij verzeild is geraakt. Het is ook mijn verhaal, het verhaal van
mijn generatie, en het verhaal van alle jonge mensen die
in aanraking komen met macht en de verleiding van rijkdom en eeuwig leven. ‘Krabat’ is ook een parabel over fascisme, over het verwerven van macht zonder de gevolgen
te overwegen. Daarom is dit verhaal volgens mij even relevant als ooit voorheen.
Voor hen die verstrikt raken in de verlokkingen van de
macht is er maar één uitweg: de wil om zich te bevrijden
met de hulp van goede vrienden en alle kracht die je kan
putten uit de liefde. De liefde is sterker dan het kwade en
sterker dan alle verlokkingen in deze wereld.”
Iedereen begrijpt dat een jongen zonder dak boven z’n
hoofd en zonder eten blij is met z’n nieuwe onderdak. Marco Kreuzpaintner: “Maar dan stelt zich de vraag die ons allen aanbelangt: wat wil ik daarvoor opofferen? In hoeverre
sta ik toe dat andere mensen bepalen wie ik moet zijn en
hoe ik moet leven? Die vraag kan je net zo goed stellen bij
de rol van politiek en religie in de hedendaagse samenleving.”
20
De Dertigjarige Oorlog
“In het jaar 1646 waren de Duitse landen verwikkeld in
een reeks oorlogen die bekend staat als ‘De Dertigjarige
Oorlog’. Het resultaat: de verwoesting van Europa en honderdduizenden doden. Wie gespaard bleef van oorlog en
hongerdood moest vechten tegen een andere, onzichtbare vijand: de pest.”
De Dertigjarige Oorlog duurde van 1618 tot 1648. Oorspronkelijk een conflict tussen protestanten en katholieken
werd dit al gauw een machtsoorlog tussen verschillende
Europese staten. Het conflict begon toen de katholieke
Ferdinand koning werd van het protestantse Bohemen. De
vrijheid van de protestanten werd beknot en zij kwamen
in opstand. Toen in Praag twee katholieke adviseurs uit
het raam werden gegooid (Tweede Praagse Defenestratie)
was het hek van de dam. De volgende dertig jaren namen
allerlei landen en coalities de wapens tegen elkaar op. Na
vele veldslagen, verwoestingen, hongersnood en jaren
lang onderhandelen werd een overeenkomst bereikt: de
Vrede van Westfalen (11 vredesverdragen) betekende het
einde van de Dertigjarige Oorlog. Maar aan hongersnood,
armoede en ziekte kwam voorlopig nog geen einde.
Thema 2: Magie
“Op veel vragen die mijn verhaal oproept, weet ik ook
geen zinnig antwoord. Veel van wat ik zie en beleef – de
dingen waarover ik vertel – blijven voor mij ook een raadsel.” (Otfried Preußler op www.preussler.de)
Onder magie kunnen we vele dingen
verstaan: voorspellingen, astrologie,
bezweringen, alchemie, tovenarij,
alternatieve geneeswijzen,… Etymologisch stamt het woord af van het
Griekse ‘magikē’, refererend aan de
Magoi (priesters die astrologische
voorspellingen deden). De mensheid heeft altijd geprobeerd om een
verklaring te vinden voor onverklaarbare dingen. Daarom
komt magie (net zoals religie) voor in alle tijden en alle
culturen.
21
Vele filosofen en magiërs maakten een onderscheid tussen vier verschillende werelden (ook wel ‘de vier lagen
van het bewustzijn’ genoemd):
1. de fysieke wereld: de alledaagse, materiële wereld
waarin wij leven. Deze is vatbaar en tastbaar via onze
zintuigen.
2. de etherwereld: de wereld waarin onze levenskracht
een rol speelt. Hier heersen energieën en krachten die
al het materiële samenhouden. Deze wereld is niet
tastbaar.
3. de astrale wereld: de wereld der gedachten en gevoelens, die tot uiting komen in ons aura.
4. de spirituele wereld: deze staat het verst van ons vandaan. Al het onverklaarbare wordt toegewezen aan
deze wereld, die de hele kosmos omvat. Men gelooft
dat enkel via het diepste onderbewustzijn contact kan
worden gemaakt met deze wereld.
Een andere indeling die vaak terugkeert in religies of filosofieën herleidt de wereld tot vier oerelementen: water,
aarde, lucht en vuur. (In de Chinese astrologie worden vijf
elementen gebruikt: hout, aarde, vuur, water en metaal.)
Via magie kan je één van deze werelden of oerelementen
beïnvloeden. Magie in de ware betekenis van het woord
impliceert dat er invloed wordt uitgeoefend op de materie
in de wereld.
Witte en zwarte magie
Magie op zich is zwart noch wit. Magie is een universele
kosmische kracht waarvan iedereen gebruik kan maken.
Daarom is magie an sich neutraal; ze wordt goed (witte
magie) of slecht (zwarte magie) naargelang de bedoelingen van de gebruiker.
Otfried Preußler: “Of ik persoonlijk in toverij geloof? Er
zijn zeker en vast krachten aan het werk die wij met ons
verstand niet kunnen verklaren. In mijn leven werd ik enkele malen met zulke krachten geconfronteerd. Het zijn de
krachten van het hart en van de ziel, die onmeetbaar zijn
en die niet passen in de categorieën van de moderne we-
22
tenschap. Dat betekent niet dat ze niet zouden bestaan. De
menselijke ziel kan een energie ontwikkelen die moeilijk te
begrijpen is: haat en liefde, afgunst en medeleven zijn daar
aspecten van. Die kan je ten goede of ten kwade aanwenden, of zoals dat vroeger werd genoemd: witte of zwarte
magie. Zwarte magie is gebaseerd op haat, witte magie op
de kracht van de liefde. Ik hoop dat dit in het boek ‘Krabat’
duidelijk tot uitdrukking komt.” (www.preussler.de)
Magische elementen
* Het pentagram
In de film tekenen Tonda en Krabat tijdens de paasnacht
een pentagram op elkanders hoofd. Zo wordt benadrukt
dat zij zich met zwarte magie inlaten. Maar dit symbool
werd al vaak foutief geïnterpreteerd.
Het pentagram – een vijfpuntige ster – is één van de oudste symbolen ter wereld en ontleent haar naam aan het
Griekse woord ‘pentagrammon’, wat letterlijk ‘vijf lijnen’
betekent. De vijf punten van het pentagram stonden ook
symbool voor de vijf elementen of vijf zintuigen. Het symbool werd later gretig geadopteerd door de aanhangers
van Wicca (een vorm van natuurreligie). Omdat Wicca
heidens was en zelfs wiskunde ooit werd beschouwd als
een ‘verboden wetenschap’, kreeg het pentagram een negatieve connotatie. Het werd als een teken van de duivel
beschouwd.
Maar eigenlijk is het pentagram een positief teken dat uitblinkt door zijn volmaaktheid; het pentagram is van een
mathematische perfectie. De punt die naar boven wijst,
zou de hemel aanduiden. En omgedraaid met de punt naar
beneden werd het een teken van de duivel, wijzend naar
de hel. Dit werd het symbool van het Satanisme. In de hedendaagse popcultuur zie je dit teken vaak bij subgenres
van de metalmuziek (zoals death en black metal).
Uitdaging:
Lukt het jou om in één lijntrek een pentagram te tekenen?
Je mag je pen dus niet van het blad opheffen. Probeer
maar eens!
23
* De raven
Raven staan vaak symbool voor het duistere. Omdat raven en kraaien bijna menselijke klanken kunnen uitstoten,
werden ze in oude culturen soms beschouwd als boodschappers van de goden of gezanten uit het hiernamaals.
Voor elke dood van een wezen of voorwerp, wordt er een
ander wezen in de plaats geboren; daardoor reizen de raven heen en weer tussen onze wereld en de onderwereld.
* 12
De Meester heeft 12 leerlingen. Het getal 12 staat voor
volledigheid, perfectie en eenheid. Er zijn 12 apostelen, 12
Griekse goden, 12 maanden, 12 tekens in de dierenriem,…
12 is een magisch getal.
Opdracht
Magie is niet enkel een zaak voor grote tovenaars. Ook jij
kan zonder opleiding in de magie enkele magische trucs
onder de knie krijgen.
* Truc met de elastiek
Strek je wijs- en middenvinger. Bind een elastiek dubbel
rond die twee vingers. Maak een vuist (zonder de duim)
en trek de elastiek ook over je vier nagels. Blijf een vuist
maken. Toon je vuist aan iemand (zorg dat ze je nagels
niet kunnen zien). Als je nu je vier vingers tegelijk strekt,
verspringt de elastiek naar de twee overige vingers.
* Het verdwenen water
Neem een droge spons en prop ze in een grote beker.
Vul een glas met 1/3 water. Giet het glas leeg in de beker. Cirkel met je hand boven de beker en spreek enkele
toverspreuken uit. Om te bewijzen dat je het water hebt
weggetoverd, giet je de beker terug uit in het glas… maar
er zal geen water meer uitkomen. Dat werd immers opgeslorpt door de spons. Zorg dat niemand de verborgen
spons ontdekt.
24
25
Vragen aan de
leerlingen
•
•
•
•
•
•
•
•
•
26
MEESTER VAN DE ZWARTE MOLEN vertelt een verhaal over macht en machtsmisbruik. Op welke manier? “‘Krabat’ is een parabel over fascisme, over het
verwerven van macht zonder de gevolgen te overwegen. Daarom is dit verhaal volgens mij even relevant
als ooit voorheen.” Wat bedoelt de schrijver met die
uitspraak?
Welk middel kan Krabat stellen tegenover de macht
der magie?
“De liefde is sterker dan het kwade en sterker dan alle
verlokkingen in deze wereld.” Is dat zo in MEESTER
VAN DE ZWARTE MOLEN? Is dat in werkelijkheid ook
zo?
MEESTER VAN DE ZWARTE MOLEN gaat ook over keuzes maken in het leven. Krabat kiest aanvankelijk voor
eten en een veilig onderdak. Is dat te begrijpen? Wat
moet hij opgeven in ruil voor die zekerheid? Zou jij bereid zijn om alles op te geven in ruil voor zekerheid en
welstand?
Wat is het verschil tussen witte en zwarte magie?
Geloof jij dat er in onze wereld krachten aan het werk
zijn die we niet kunnen verklaren?
Welke magische elementen komen er voor in MEESTER VAN DE ZWARTE MOLEN?
Wat is een pentagram? Hoe staat het pentagram op de
hoofden van de leerlingen getekend? Welke betekenis
heeft dit?
Als jij magische krachten bezat, hoe zou je die dan
aanwenden? Hoe groot zou de verlokking zijn om
naast witte ook zwarte magie te gebruiken? Kunnen
mensen weerstaan aan de verleiding van wraak, haat
en jaloezie?
27
Personages
Alle belangrijke personages wonen en leven op de molen.
Hier vinden we de Meester, zijn jonge leerling Krabat en
alle molenaarsgezellen. De dynamiek in die groep jongens
houdt de film boeiend en boordevol leven.
* De Meester is een oude man.
Hij heeft een vals oog, gaat altijd in het zwart gekleed en hij
lijkt alles te weten. Hij beheerst
de kunst van de zwarte magie
en kan erg streng zijn voor zijn
leerlingen. Gehuld in een waas
van mysterie blijft zijn doen en
laten erg raadselachtig.
* Krabat is een moedige weesjongen. Naïef en kinderlijk belandt hij op de molen waar hem
een veilig en geborgen leven
wacht. Hij is er gelukkig. Maar
met de jaren wordt hij wijzer.
Door de dood van Tonda verliest hij zijn zorgeloze onschuld
en gaan rebellie en opstandigheid in hem broeien.
* Tonda is de zorgzame meesterknecht. Zijn wil is wet voor
de andere leerjongens, maar hij
toont zich erg bezorgd en hij beschermt Krabat. Hij draagt een
groot geheim mee dat de Meester zeker niet mag ontdekken.
28
* Juro is een simpele ziel, enkel geschikt voor het huishoudelijke werk. Ook in de kunst
der zwarte magie toont hij zich
weinig bedreven. Maar schijn
bedriegt. Juro is veel vaardiger
en slimmer dan hij laat uitschijnen
* Lyschko lijkt voor geen haar
te vertrouwen. Hij is een verrader, maar komt later tot inkeer.
* Een meisje uit het naburige
dorp, wordt verliefd op Krabat.
Hij noemt haar ‘Kantorka’; haar
echte naam mag hij niet te weten komen. Als hij die zou verraden aan de Meester, zouden
de gevolgen vreselijk zijn.
* Niet alle molenaarsleerlingen krijgen een even belangrijke rol in het verhaal. Bij de aankomst van Krabat worden ze allemaal vluchtig voorgesteld, en de rest van de
film zorgen ze voor drukte en kabaal op de molen. Sommigen leren we vluchtig kennen: Hanzo lijkt koel en onvriendelijk maar wordt later de nieuwe meesterknecht,
Merten is een gevoelige jongen die met iedereen rekening wil houden, zijn neef Michal is een brave loebas die
sukkelt met zijn rug, handige Staschko maakt plannen
om de molen te perfectioneren en Andrusch is een grof
en onbehouden heerschap. Over anderen (zoals Petar,
Kito en Kubo) komen we hoegenaamd niets te weten.
De groep wordt later aangevuld met nieuweling Lobosch.
Ooit was hij een van de kompanen waarmee Krabat uit bedelen ging. Die beschouwt hem nog steeds als zijn kleine
broer.
29
Vragen voor de leerlingen
•
•
•
Omschrijf kort de hoofdpersonages (Krabat, de Meester, Tonda, Juro,...). Wie zijn ze? Hoe gedragen ze zich?
Wat is hun streven? En hoe evolueren ze doorheen de
film?
Beschrijf de manier waarop de jongens met elkaar
omgaan.
In de film wordt beweerd: “Er was geen samenhorigheid tussen de 12 gezellen.” Is dat werkelijk zo? Verandert dat doorheen het verhaal? Hoe komt dat?
Verwerkingsopdrachten
Verwerkingsopdracht rond de hoofdpersonages:
Maak een aantal personagekaarten met daarop de volgende namen: Krabat, Tonda, de Meester, Kantorka,
Juro en Lyschko. Eventueel kunnen er bij een grote
groep nog namen worden toegevoegd. Maak ook enkele kaarten met daarop een situatieomschrijving.
Enkele voorbeelden:
1. De Meester is in slaap gevallen in zijn werkkamer. De
deur is niet op slot en het spreukenboek ligt open en
bloot op zijn werktafel. Wat zal er gebeuren?
2. Het is zondag. Enkele leerlingen mogen de molen verlaten en maken een uitstap naar Schwarzkollm waar
volop kermis gevierd wordt. Hoe verloopt de dag?
3. Volle maan. De man met de zwarte koets komt
een lading afleveren aan de molen. Krabat zit net
met Juro en Kantorka een plan te smeden achter de molen. De Meester heeft nog niets in de gaten, maar dat zal niet lang duren. Hoe loopt dit af?
Deel de personagekaarten uit aan enkele deelnemers, de
anderen mogen niet weten wie welke kaart heeft. Wie
een kaart heeft, komt naar voor. De begeleider neemt
een willekeurige situatiekaart en geeft die aan de groep
personages. De jongeren proberen zich in hun rol in te
leven en gedragen zich alsof ze zich echt in die situatie
bevinden. Ze mogen elkaar niet met de personagenaam
aanspreken. Laat ze enkele minuten acteren. De overige
deelnemers mogen daarna onder moderatie van de begeleider vragen stellen. De bedoeling is dat er wordt
geraden wie welk personage uitbeeldt. Als er juist geraden wordt, bespreek je met de groep hoe ze de identiteit
van dit personage hebben achterhaald. Op die manier
worden bepaalde karaktereigenschappen van de personages duidelijk afgelijnd. Herhaal deze oefening zo vaak
als je wilt met andere jongeren die naar voren komen
Als het acteren vlot verloopt, kan je een extra moeilijkheidselement inbrengen. De begeleider roept af en toe
‘stop’; dan worden de rollen onderling verwisseld.
Verwerkingsopdracht rond verhaal
De film eindigt met een krachtmeting: een proef die een
meisje in staat stelt om aan de Meester de vrijheid van
haar geliefde leerling te vragen. Kunnen de jongeren een
ander einde bedenken?
Laat
de
jongeren
een
blad
papier
nemen
en
een
alternatief
einde
verzinnen.
Met een digitaal fototoestel, webcamera of videocamera
kan dit eventueel verfilmd worden.
De begeleider of jongeren kunnen eventueel zelf nog meer
situaties verzinnen.
30
31
Focus op het
productieproces
de storyboards en moodboards. Een storyboard dient om
het verloop van de actie duidelijk te maken en geeft aanwijzingen over het ritme en het tempo van de film. Moodboards geven vooral de sfeer weer en het uitzicht van de
sets. Die moodboards worden door onze designers grondig bestudeerd en heel gedetailleerd in kleur uitgetekend.
Het lijken wel kleine stripverhaaltjes.”
Wat wij in de bioscoop
te zien krijgen is het afgewerkte product: de
film die op het witte
doek wordt vertoond.
Iedereen weet dat er
enorm veel werk aan
dat eindproduct vooraf gaat. MEESTER
VAN DE ZWARTE MOLEN is een geschikte
film om te ontdekken hoe veelomvattend dat werk wel is.
Regisseur Marco Kreuzpaintner en zijn crew hielden immers nauwgezet een blog bij die het publiek informeerde over hun vorderingen (zie http://www.krabat-blog.de/
blog/). In dit internetdagboek zie je duidelijk hoe het maken van een film verloopt in drie delen, de drie fases van
het productieproces: preproductie, productie en postproductie. De belangrijkste fases even op een rijtje gezet…
Preproductie
Een film maken is een gigantisch project dat heel nauwgezet wordt voorbereid. Nog voor het filmen kan beginnen,
moeten een boel zaken worden doorgepraat en knopen
worden doorgehakt over hoe de film er zal uitzien. Maar
alles begint natuurlijk met…
* Het verhaal
“Voorbeelden van moodboards”
Marco Kreuzpaintner: “Eerst heb je een idee, dan schrijf je
een scenario en dan moet je die film-in-wording zo goed
mogelijk trachten te visualiseren. Voor elk lid van de crew
wordt een draaiboek opgesteld. We gebruiken zogenaam-
32
33
* Kostuumontwerp
Op basis van de
moodboards
gaat
de
kostuumafdeling aan het werk.
Ontwerpster Anke
Winckler: “Tijdens
de
voorbereiding
hebben
we
ons
grondig
geïnformeerd over de historische klederdracht
in Sorbia, waar de
legende van Krabat
zich oorspronkelijk
afspeelde. We bekeken beeldbanden,
snuisterden
rond
in bibliotheken en
musea en bestudeerden oude schilderijen. Op basis daarvan maakten we
tekeningen en ontwerpen en we combineren stoffen, kleuren en texturen. Eerst ontwerpen we de kostuums voor de
hoofdrollen. Dat is meestal een lang proces van overleggen en aanpassen, tot we een akkoord bereiken met de
regisseur.”
Kostuumontwerpers kunnen twee kanten uit: ze kunnen zich exact houden aan de historische modellen of ze
kunnen iets nieuws bedenken. “Voor MEESTER VAN DE
ZWARTE MOLEN wilden we absoluut de mysterieuze sfeer
op de molen en de typische tinten van de film behouden
in de kostuums. Daarom gunden we onszelf een beetje
vrijheid. We moesten wel oude stoffen of kledij op de kop
tikken. Vroeger bezaten de mensen weinig kledingstukken:
ze werden vaak overgeërfd en waren compleet ‘afgedragen’. Daarom lieten we stoffen verkleuren of afbleken om
een authentiek effect te bekomen.”
34
“Voorbeelden van een kostuumontwerp”
* Locaties & sets
De film opnemen op de
oorspronkelijke locatie
in Bohemen was uitgesloten; de ongerepte
natuur is er compleet
verdwenen. Maar in de
Roemeense
Karpaten
vond men precies wat
men zocht: een streek
met weiden, wouden en
hoge bergkammen. Door
het ontbreken van elke
infrastructuur zorgde die
locatie wel voor logistieke problemen.
“Filmlocatie in de Roemeense
Karpaten”
35
Verder moesten er ook een dorp en molen gebouwd worden. Een heksentoer! Maar iedereen was razend enthousiast over het geleverde werk van de setontwerper.
Sorbia
Sorbia (ook ‘Lusatia’ genoemd) is een landstreek langs de
rivier Elbe en strekt zich uit via Duitsland (Saksen, Brandenburg) en Polen tot over de Tsjechische grens. Sorbia
was een sprookjesachtig gebied vol groene wouden. Die
bossen vormden lang geleden een natuurlijke verdediging
tegen indringers en veroveraars, maar maakten van Sorbia ook een geïsoleerd gebied. Het was voor handelaars
en reizigers niet makkelijk om in deze streek door te dringen. Een ideaal decor voor legenden en verhalen zoals
‘Krabat’.
Het Sorbische erfgoed wordt in stand gehouden: vele
mensen beheersen nog de oorspronkelijke taal (het Wendish), die ook op de lagere scholen wordt onderwezen.
Vele wegwijzers zijn tweetalig, er is een Sorbische krant
en op lokale radio- en tv-zenders zijn er uitzendingen in
het Wendish. Veel Sorben bouwen nog hun huizen en richten ze in op de traditionele manier. In het Sorbisch Museum in Bautzen kan je de oude klederdracht bewonderen.
Maar de droom van een onafhankelijk Sorbia werd al lang
geleden begraven.
Productie
* De opnames
De opnames begonnen in oktober 2006 in Roemenië. De
weersomstandigheden tijdens die eerste 3 draaimaanden
waren extreem: stortregens en sneeuwvlagen! Een hele
uitdaging voor de crew. Productieteam en opnameleiders
moesten zich dagelijks op nieuwe verrassingen voorbereiden en vaak werd de planning op het laatste moment
omgegooid. Op het juiste moment wou de onontbeerlijke sneeuw niet vallen en enorme hoeveelheden kunstsneeuw werden aangevoerd. Stortregens veranderden de
set in een modderzee. Rubber laarzen waren zeer populair, tot de vrieskou z’n intrede deed.
36
“De molen wordt langzaam opgebouwd”
37
Marco Kreuzpaintner: “Voor zo’n historische film werk je
met een grote crew. Op sommige draaidagen was er 180
man op de set, die allemaal gecoördineerd moesten worden. Het moeilijkste vond ik het lange wachten. Meestal
reageer ik spontaan op ideeën en situaties en durf ik kort
voor de opnames nog te improviseren. Dat was bij MEESTER VAN DE ZWARTE MOLEN onmogelijk.”
Omdat de geschikte winterbeelden van sneeuwlandschappen nog ontbraken, waagde men zich bij het begin van
de lente hoog op een gletsjer in Oostenrijk. Pas boven de
3.000 meter werden de gepaste locaties gevonden. Gletsjerspleten moesten afgedekt worden, de wegen mochten
niet verlaten worden, de crew reed met rupsvoertuigen
tot op de set. Ook het paardenspan van de Meester werd
naar boven gebracht, nadat de dieren aan een grondige
gezondheidstest waren onderworpen.
“Freilichtmuseum in Neuhausen”
De laatste opnames gebeurden in het Zwarte Woud in de
zomer van 2007. “We werkten tijdens de heetste week van
het jaar. Muggenalarm! Lange broeken zijn onmisbaar.”
* Kleur & licht
Er werd ook gedraaid in het Freilichtmuseum in Neuhausen. In dit museumdorp worden historische gebouwen
vanuit allerlei plaatsen aangevoerd en in originele vorm
heropgebouwd, net zoals in het Vlaamse Bokrijk. Tussen
de oude huisjes, een kerk, een school, een gemeentehuis,
een smidse, enz. werd in een oude paardenstal het treffen
tussen Tonda en de Meester opgenomen.
38
Met de cameraman en de technische crew wordt gediscussieerd over de kleur, de belichting en de sfeer van de
film. Marco Kreuzpaintner: “Hoewel de film vrij duister
oogt, is er in elk beeld een lichtpuntje waar je heengezogen wordt. Dat effect bekom je door zoveel mogelijk elektrisch licht te weren op de set en bestaande lichtbronnen
zoals haardvuur en kaarsen te gebruiken. We lieten ons
inspireren door oude meesters van de schilderkunst zoals
Rembrandt en Breughel. Bepaalde tinten werden volledig
geweerd. Zo was blauw bijvoorbeeld een kostbare kleur
die ten tijde van de Dertigjarige Oorlog enkel aan de adel
was voorbehouden.”
39
Postproductie
* Beeldbewerking & Special Effects
Na het afronden van de buitenopnames trok men de studio in. Green en blue screens werden gebruikt om digitale
sneeuwtoppen te creëren en de scènes met de raven op
te nemen. Gehuld in dikke mist liet men tennisballen vliegen over de set, die later met behulp van computers in het
beeld werden vervangen door raven.
“Wie dacht dat de Duitse cinema in grootschalige historische spektakels niet met Hollywood kon concurreren,
moet na MEESTER VAN DE ZWARTE MOLEN zijn mening
herzien. Natuurlijk kan je van een productie van € 11 miljoen niet verwachten dat ze qua special effects een spektakel zoals HARRY POTTER of NARNIA naar de kroon steekt.
Maar de beeldbewerking in MEESTER VAN DE ZWARTE
MOLEN (elke 5de instelling werd door de computer bewerkt)
is prima vakwerk. De trucages zijn geen paradepaardjes
maar staan altijd ten dienste van het verhaal.” (Reinhard
Kleber in ‘Kinder & Jugend Film Korrespondenz’).
* Montage
In de montage worden alle opnames in de juiste volgorde
gezet zodat ze een samenhangend geheel vormen. De manier waarop een film gemonteerd wordt, bepaalt de manier waarop het verhaal wordt verteld. De montage zorgt
er niet enkel voor dat je het verhaal kan begrijpen, maar
drukt ook z’n stempel op het tempo en de sfeer. Vergelijk het met een mop die door verschillende mensen op
een andere manier verteld wordt. De manier waarop je de
grap vertelt, de woorden die je kiest en het tempo van de
verteller, bepalen hoe hard er gelachen wordt.
* Muziek en geluid
Componiste Annette Focks
trok met een heus orkest de
studio in. Over de muziek werd
op voorhand druk overlegd
met de regisseur. “De muzikale
ondersteuning is meestal heel
subtiel. Als de muziek plotseling op de voorgrond zou
komen, wordt de kijker uit z’n
fantasiewereld weggerukt. Bovendien werden alle klanken
en stemmen vervormd: deuren
knarsen bij ons harder dan in
werkelijkheid, het krassen van
de kraaien klinkt scheller. Elk
geluid in de film werd speciaal
voor MEESTER VAN DE ZWARTE MOLEN aangemaakt.”
“De geluidsman neemt
o.a. de dialogen op de
filmset op. Deze worden in de studio dan
gemixt met de muziek”
* Promotie
“De special effects werden in deze studio gemaakt”
40
Intussen begint ook de promotiemachine op volle toeren
te draaien om het publiek te verlekkeren op de komst van
de langverwachte film. Er zijn veel mensen en grote budgetten nodig om zo’n goed geoliede machine op gang te
krijgen.
41
Lesbrief voor
de leerlingen
Filmmakers zoeken wel vaker inspiratie in boeken: ze
vertellen een verhaal dat eerder al in een boek werd
neergeschreven. Soms gaat het om heel bekende boeken (zoals de ‘Harry Potter’ reeks of ‘Kruistocht in Spijkerbroek’); veel kijkers komen naar de bioscoop om
te zien hoe dat boek er op het witte doek zal uitzien.
Soms zijn ze teleurgesteld: in hun verbeelding zag het
verhaal er heel anders uit.
Oorlog en pest zaaien dood en vernieling en maken van Krabat
een 14-jarige wees. Vluchtend belandt de jongen bij een molenaar die hem onderdak en een baan aanbiedt. Dan ontdekt Krabat een vreselijk geheim: de molenaar is een meester in de zwarte
magie. Ook Krabat wordt ingewijd in de duivelskunsten, maar
daarvoor moeten hij en zijn makkers een hoge prijs betalen. Ontsnappen aan de duistere kracht van de Meester lijkt onmogelijk.
De jongen komt in opstand en gaat – gesterkt door de liefde – de
strijd aan met zijn onoverwinnelijke Meester.
Otfried Preußler was elf jaar oud toen hij
het verhaal van Krabat ontdekte in de bibliotheek van zijn vader. Het boek liet hem niet
meer los “vanwege die mysterieus klinkende
naam ‘Krabat’. Het dreigende lot dat de molenaarsleerlingen elk jaar te wachten staat,
greep me erg aan.” Bijna 25 jaar later besloot
hij van Krabat het onderwerp van een boek
te maken.
Online filmfiche!
Surf naar www.filmfiches.be en
laat je (sterren)mening achter
bij de film die je zag. Je vindt er
ook You Tube-fragmenten, extra
beeldmateriaal en weetjes over
de film op terug.
Het verhaal van Krabat is een oude legende, een
sprookje dat door auteur Otfried Preußler werd
opgetekend in zijn bekende jeugdroman. Oude
legenden kunnen vandaag nog heel actueel zijn.
Dit is immers een verhaal over macht, machtsmisbruik, egoïsme en solidariteit.
MEESTER VAN DE ZWARTE MOLEN (KRABAT) is een duistere film,
en soms ook een beetje griezelig. Veel scènes spelen zich af in de
donkere molen waar dingen gebeuren die geen daglicht verdragen.
Regisseur Marco Kreuzpaintner en zijn crew hielden tijdens het filmwerk een blog bij. Daarin lees je alles over
hun avonturen tijdens de opnames (http://www.krabatblog.de/blog/).
De film werd opgenomen in een bergachtig gebied in Roemenië. De weersomstandigheden waren extreem: stortregens en
sneeuwvlagen! De filmset veranderde in een modderzee en iedereen liep rond op rubber laarzen.
De begrafenisscène werd zelfs gefilmd op een gletsjer op 3.000
meter hoogte. De crew reed met rupsvoertuigen tot op de set.
Ook de paarden van de Meester werden naar boven gebracht
Om de beelden van de vliegende raven op te nemen, liet men – gehuld
in dikke mist – tennisballen over de
set vliegen, die later met behulp van
computers in het beeld werden vervangen door raven.
De Meester is een oude man. Hij heeft een vals oog,
gaat altijd in het zwart gekleed en hij lijkt alles te weten.
Hij beheerst de kunst van de zwarte magie en kan erg
streng zijn voor zijn leerlingen. Gehuld in een waas van
mysterie blijft zijn doen en laten erg raadselachtig.
Opdrachten
en spelen
De zwarte molen – kringspel
Opdracht: Een watermolen
bouwen (voor basisonderwijs)
Doel van het spel:
In dit spel strijden de zwarte magiërs tegen de leerlingen
van de zwarte molen. Elk jaar zal er een leerling sterven
tot de Meester wordt tegengehouden. De Meester en de
Dood zullen samen liegen en bedriegen om hun identiteit
verborgen te houden. Daarom moeten de leerlingen alle
illusies doorbreken en samenwerken om hen te ontmaskeren. Speel het spel tactisch door te liegen, te bedriegen
of net door de waarheid te spreken.
Je kan ook zelf een watermolen bouwen.
Daarvoor heb je nodig:
• plastic beker
• tape
• punaises
• satéprikkers
• plastic koffielepeltjes
• een kurk
• een schuimblok
Aan de slag
1. Breek de steeltjes van de lepeltjes, zodat alleen de
schepjes overblijven. Dat worden straks de schoepen
van het molenrad.
2. Prik met een saté-prikker een gaatje in de onderkant
van de beker. Daar komt straks het water uit. Plak
met kleefband twee saté-prikkers aan de beker vast
en steek de prikkers vast in het schuimblok.
3. Breek een saté-prikker doormidden en steek de stukken daarna in de boven- en onderkant van de kurk.
4. Prik een punaise in het schepje van de lepel. Doe dat
ook bij de twee andere schepjes. Prik de punaises
hierna vast in de kurk.
5. Steek twee saté-prikkers gekruist in het schuimblok.
Doe dat ook aan de andere kant.
Leg de kurk op de twee gekruiste saté-prikkers.
Je bent klaar. Neem je watermolen mee naar buiten en
doe water in de beker. Het water loopt aan de onderkant
uit de beker en de lepeltjes gaan draaien door de kracht
van het stromende water.
44
(gebaseerd op Die Werwölfe von Düsterwald)
Max. 16 spelers (inclusief 1 spelleider)
Tijd: +/- 50 minuten (afhankelijk van het aantal spelers)
Voor dit spel heb je de speelkaarten in bijlage nodig. Plak
telkens de voor- en achterkant op elkaar en lamineer ze.
Voorbereiding:
Eerst moet er een spelleider worden aangeduid. Deze leidt
en omkadert het spel. Door wat ‘show te verkopen’ en te
acteren wordt het spel enkel leuker. De spelers gaan in een
kring zitten en de spelleider verdeelt de kaarten zonder
dat iemand de kaart van een andere speler kan zien. De
spelers onthouden hun kaart en leggen die dan toegedekt
voor zich neer waar de spelleider er gemakkelijk aan kan.
Overzicht speelkaarten:
- Goedaardige karakters zonder speciale eigenschappen:
Hanzo, Michal, Merten, Staschko, Andrusch, Petar, Kito,
Kubo.
- Goedaardige karakters met speciale eigenschap:
Juro: mag eenmalig een kaart van een speler zien.
Tonda: hij is de meesterknecht, dus zijn stem telt eenmalig
dubbel bij de stemronde. De speler kiest zelf wanneer hij
die dubbele stem laat gelden.
Krabat: mag bij zijn eigen dood onmiddellijk iemand anders doden.
Lyschko: mag tijdens de zwarte magiërsronde spieken.
Maar als hij betrapt wordt, sterft hij in de plaats van een
ander slachtoffer.
Kantorka: mag eenmalig twee geliefden aanduiden. Hun
lot is vanaf dan verbonden. Sterft de ene, dan sterft de
andere ook.
45
- Zwarte magiërs:
De Meester: zijn stem telt eenmalig dubbel bij de stemronde. De speler kiest zelf wanneer hij die dubbele stem
laat gelden.
De Dood: mag eenmalig iemand tot leven wekken tijdens
de magiërsronde.
Het spel gaat als volgt:
1. Voorbereidingsronde
1a. De spelleider vertelt dat het jaar op de zwarte molen weldra om is. Het is oudjaar en iedereen gaat
slapen. De spelers sluiten de ogen. De spelleider
roept nu één voor één bepaalde personages op.
Als je geroepen wordt, mag je de ogen openen en
een handeling uitvoeren. Daarna sluit die speler
terug de ogen.
1b. De spelleider roept Kantorka. Deze speler mag in
stilte twee geliefden aanwijzen. De speleider loopt
eerst even rond de cirkel alvorens de geliefden
op te roepen door een tikje op hun schouder. Nu
mogen deze de ogen openen en elkaar aankijken.
Vanaf nu is hun lot verbonden. Als de ene sterft,
sterft automatisch ook de andere. Iedereen gaat
weer slapen.
1c. Juro mag wakker worden en mag eenmalig iemand aanwijzen. De spelleider laat de kaart van
die persoon zien aan Juro. Tip: neem hier en daar
wat andere kaarten zonder ze te tonen aan Juro.
Zo kan de spelleider niet verraden wie Juro is en
wiens kaart bekeken werd. Juro gaat terug slapen.
2. Normale spelfase
Nu kan het spel beginnen. De spelleider vertelt verder
over oudjaar. Iedereen slaapt diep, bang voor de volgende
ochtend. De spelleider roept de zwarte magiërs op: de
Meester en de Dood mogen nu ontwaken. In stilte wijzen
zij samen, na onderling stilzwijgend overleg, een slachtoffer aan. (Vergeet niet dat de Dood eenmalig iemand terug tot leven mag brengen door deze aan te wijzen. Deze
speler kan best de spelleider een signaal geven wanneer
hij die eigenschap wil gebruiken). Na het kiezen van een
slachtoffer gaan ze weer slapen.
46
De spelleider vertelt dat het nieuwe jaar begonnen is en
dat de zwarte molen ontwaakt… behalve “naam van het
slachtoffer”. Deze toont zijn kaart (indien Krabat mag hij
nog zijn speciale eigenschap uitvoeren). Deze speler doet
niet meer mee en houdt zich uit respect voor de andere
spelers tijdens het verdere spelverloop doodstil. Wanneer
iemand weer tot leven wordt gewekt, noemt de spelleider
deze persoon ook bij naam. Die persoon mag dan terug
meespelen.
3. De stemmingsronde
Alle spelers discussiëren en stemmen uiteindelijk wie gedood zal worden. De bedoeling is dat de goedaardige karakters alle zwarte magiërs doden. Maar de zwarte magiërs gedragen zich als goedaardige karakters en proberen
de anderen te misleiden. De spelleider laat iedereen discussiëren tot wanneer het gesprek vastzit of te lang duurt.
Hij telt dan tot drie en op drie duidt iedereen één speler
aan. Er wordt dan door de spelleider gevraagd of Tonda of
de Meester hun speciale gave willen gebruiken; hun stem
weegt immers zwaarder. Willen zij dit niet, dan blijven ze
zwijgen. De speler met de meeste stemmen sterft en toont
zijn kaart. Hij doet niet meer mee. Bij een stemmingsronde
met ex aequo wordt er opnieuw gestemd.
Stap 2 en 3 worden vanaf nu steeds herhaald tot:
1. Er enkele zwarte magiërs overblijven
2. Enkel goedaardige karakters overblijven
3. Enkel de geliefden overblijven
Vergeet de speciale eigenschappen tijdens het spel niet!
• Als één van de geliefden sterft, dan sterft de andere
automatisch door liefdesverdriet.
• Lyschko mag spieken tijdens de ronde van de zwarte
magiërs. Maar als hij betrapt wordt, sterft hij in plaats
van het aangeduide slachtoffer.
• Wanneer Krabat sterft, mag hij onmiddellijk iemand
aanduiden die samen met hem sterft.
• Tonda en de Meester mogen eenmalig een extra stem
uitbrengen tijdens de stemmingsronde. Hiermee verraden zij natuurlijk wel hun identiteit.
• De Dood mag tijdens de zwarte magiërsronde eenmalig iemand tot leven wekken als hij dit wenst.
47
Tips voor de spelleider:
• Concentreer je en maak geen fouten. Zorg dat je geen
kostbare informatie van de spelers prijsgeeft (bijvoorbeeld: “Zij mag nu… euh, ik bedoel hij mag nu…” of
“De zwarte magiër mag nu…”)..
• Loop altijd rond de cirkel. Zoniet kan je verraden tegen
wie je praat tijdens een bepaalde spelronde.
• Wanneer de ‘ziener’ iemand aanduidt, neem dan verschillende kaarten vast om onduidelijkheid te scheppen.
Bronnenlijst
Internet:
•
•
•
•
•
•
•
ht tp://w w w.geschiedenis.nl/index.
php?go=content.dossier&dossierID=106
http://w w w.jekino.be/distributie/films/krabat.
html (Persmap)
http://www.krabat-blog.de/blog/
http://www.preussler.de
http://www.stiftunglesen.de/krabat/Default.aspx
(Duitstalige lesmap)
http://www.wikipedia.org
http://www.youtube.com/krabatblog
Literatuur:
•
•
48
Kleber, R., Krabat, Kinder & Jugend Film Korrespondenz, nr. 116, jaargang 4, p. 9-11, 2008.
Preußler, Otfried, Meester van de zwarte molen,
Rotterdam 2007
49


Bijlage












