NOWA HUTA

Götz Diergarten
Nowa Huta
Götz Diergarten
Nowa Huta
FARBEn UND FORMen, Formy I Kolory, COLORs AND FORMs
Götz Diergarten –
Nowa Huta: Farben und Formen
Ausstellung im Wyspiański-Pavillon, Krakau
Die Wahrnehmung Krakaus ist stark durch touristische
­anderen Augen zu sehen und das Image dieser »Stadt
Fotografien malerischer Fassaden und Kunstdenkmäler
in der Stadt« aufzubrechen.« Götz Diergarten
in der Altstadt sowie dem einstigen jüdischen Viertel
Die Ausstellung und diese Publikation sind das Ergebnis
­Kazimierz geprägt, aber auch durch die Abbildung der
eines Projekts des Goethe-Instituts, das Götz Diergarten
absolutistisch-stalinistischen Architektur Nowa Hutas in
zu einer Künstlerresidenz nach Krakau eingeladen hat.
Panorama-Perspektiven. Götz Diergartens fotografische
Die Ausstellung findet im Rahmen zweier deutsch-pol­
Ästhetik der Details und überraschender Symmetrien
nischer Kulturereignisse statt, dem 20-jährigen Jubiläum
schafft neue Sichtweisen auf das vermeintlich Bekannte.
der Städtepartnerschaft von Frankfurt am Main und
»Ich beschränke mich überwiegend auf Motive, an denen
­Krakau und dem deutsch-polnischen Festival moderner
man achtlos vorübergeht, die aber, einmal als Bild wahr-
Nachbarschaft »Nachbarn 2.0«.
genommen, dazu beitragen können, Nowa Huta mit
Dr. Roland Goll, Goethe-Institut Krakau
Götz Diergarten –
Nowa Huta: Formy i kolory
Wystawa w Pawilonie Wyspiańskiego w Krakowie
Kraków w fotografii to przede wszystkim atrakcyjne tury-
mieście’, przełamując stereotypy dotyczące Nowej Huty.«
stycznie malownicze fasady budynków, pomniki, dzieła
Götz Diergarten
sztuki w sercu Starego Miasta oraz na Kazimierzu, w
Wystawa oraz niniejsza publikacja powstały w wyniku
dawnej dzielnicy żydowskiej, jak również panoramiczne
­realizacji projektu artystycznego w ramach programu re-
ujęcia absolutystyczno-stalinowskich obiektów architek-
zydencyjnego Goethe-Institut. Ekspozycja odbywa się z
tonicznych Nowej Huty. Estetyka Götza Diergartena bazuje
okazji obchodów 20-lecia partnerstwa miast: Frankfurtu
na szczegółach, zaskakuje symetrią, dając tym samym
nad Menem i Krakowa, jest też częścią Polsko-Niemiec-
absolutnie nowe spojrzenie na rzeczy rzekomo znane.
kiego Festiwalu Nowoczesnego Sąsiedztwa »Sąsiedzi-
»Ograniczę się głównie do motywów, które mijane obo-
Nachbarn-2.0«.
jętnie, umykają naszej uwadze, jednak raz uwiecznione,
Dr. Roland Goll, Goethe-Institut Krakau
ukazują z innej perspektywy wizerunek tego ‘miasta w
Götz Diergarten –
Nowa Huta: Colors and Forms
Exhibition in the Wyspiański-Pavilion, Krakow
Our perception of Krakow is heavily influenced by tour-
an image, could help to see Nowa Huta with new eyes,
ists’ photographs of picturesque facades, artful monu-
to dissolve the notion of a ‘city in the city’.” Götz Diergarten
ments in the old city center and in the former Jewish quar-
The exhibition and this publication are the product of a
ter Kazimierz, or by the representation of Nowa Huta’s
project by the Goethe Institute, who invited Diergarten
absolutist-Stalinist architecture in sweeping panoramas.
to Krakow for an artist’s residence. The exhibition marks
Götz Diergarten’s photographic aesthetic – one of details
the twentieth anniversary of the partnership between
and surprising symmetries – affords us new ways of
Frankfurt and Krakow as well as of the German-Polish
seeing what we thought we knew.
Festival of Modern Neighbors (deutsch-polnisches Festival
“My focus is primarily on subjects that one would other-
moderner Nachbarschaft) Nachbarn 2.0.
wise heedlessly overlook but that, once perceived as
Dr. Roland Goll, Goethe-Institut Krakau
Nowa Huta
KurzportrÄt
Nowa Huta, der östlichste Stadtteil Krakaus, wurde
die städtebaulichen Elemente Nowa Hutas auf die
­ursprünglich als eigenständige Wohnstadt für die Mitar-
­barocke Stadtplanung. Strahlenförmig führen die Haupt-
beiter des damals größten Stahlwerks in Polen geplant
straßen vom zentralen Platz aus der Stadt; zwischen
und hat heute etwa 250.000 Einwohner. Der Plan eine
den Hauptstraßen errichtete man sozialrealistische Sied-
solche Stadt zu bauen, war bereits 1947 im Zusammen-
lungen für die Arbeiter. Alle Kunst und Ästhetik wurde
hang mit dem Industrialisierungsprogramm des Landes
im Ostblock zu dieser Zeit, zur Zeit Josef Stalins, vom
im Rahmen des Sechsjahresplans (1950 – 1955) entstan-
Sozialrealismus bestimmt.
den. Im Jahr 1949 wurde Nowa Huta gegründet, ein Jahr
Das Gesicht der Stadt ist geprägt von Mehrfamilien­
darauf erfolgte die Grundsteinlegung für das nach dem
häusern mit bis zu sieben Stockwerken, deren Fassaden
Führer der russischen Revolution benannte Lenin-Stahl-
mit klassizistischen Verzierungen versehen sind und
werk, dessen Ausbau bis in die 1970er Jahre dauerte.
auch Einflüsse der Renaissance erkennen lassen. Als
In Spitzenzeiten wurden hier jährlich mehr als 6,5 Millio-
Kernelement der Raumaufteilung in Nowa Huta dient
nen Tonnen Stahl produziert und mehr als 40.000 Arbei-
eine Kompositionsachse, die sich vom zentralen Platz
ter beschäftigt.
nach Norden erstreckt und so zwei symmetrische Stadt-
Nowa Huta war vor allem ein wirtschaftliches, aber auch
teile schafft. Der städteplanerische Höhepunkt Nowa
ein politisches Projekt: Im Zuge der Industrialisierung
Hutas ist die Aleja Róż (Rosenallee), auf der bis zum
der Nachkriegszeit zogen die Menschen in Strömen vom
Jahr 1990 stolz eine Lenin-Statue verharrte. Ursprüng-
Land in die Stadt. Eine neue soziale Schicht sollten sie
lich gab es Pläne, auf dieser Achse ein Rathaus und das
bilden, die die neue Ideologie anerkennt und auf die sich
Kulturhaus zu bauen. Im Zuge der politischen Verände-
das neue System stützen konnte.
rungen nach Stalins Tod wurde dieses Vorhaben jedoch
Der Stadtkern Nowa Hutas wurde für etwa 100.000 Be-
aufgegeben. Nach 1956 spielte der Sozialrealismus als
wohner geplant und entstand in zehnjähriger Bauzeit.
Gestaltungsform in Architektur und Kunst keine Rolle
Unter der Leitung von Tadeusz Ptaszycki wurde das Pro-
mehr. In den 1960er und 1970er Jahren begann in Nowa
jekt von den Architekten und Stadtplanern des Krakauer
Huta schließlich die Zeit der späten Moderne, als überall
Büros »Miastoprojekt« (Stadtprojekt) entwickelt und
am Rande der ursprünglichen Bebauung Plattenbauten
­umgesetzt. In Form eines Fächers angelegt, verweisen
entstanden.
Nowa Huta
Sylwetka w skrócie
Nowa Huta
Brief Description
Nowa Huta to dzielnica Krakowa położona po wschodniej
ce się aleje, wybiegające z położonego po południowej
Originally planned as an independent, residential town
built between these main roads. Socialist realism was
stronie miasta, zamieszkiwana przez ok. 250 tys. osób.
stronie założenia placu centralnego. Pomiędzy nimi za-
for the employees of what was once Poland’s largest
the defining aesthetic and style of art in the Eastern Bloc
Wzniesiona jako osobne miasto będące zapleczem naj-
planowano kilka samodzielny zespołów mieszkaniowych,
steel mill, Nowa Huta, the easternmost district of Krakow,
during the Stalinist era. The city’s structure was domi-
większego w chwili powstania kombinatu metalurgiczne-
których architektura wyraża zasady socrealizmu, naczel-
is home to some 250,000 residents today. The idea to
nated by multi-family, seven-story housing, whose facades’
go w Polsce. Idea budowy Nowej Huty zrodziła się w 1947
nej doktryny artystycznej bloku wschodniego czasów
build such a city was developed in 1947 in conjunction
trimmings obviously reference classicist forms and
r. i związana była z programem industrializacji państwa
­Józefa Stalina. W zabudowie dzielnicy przewa­żają wielo-
with the planned industrialization of the country as out-
­manifest renaissance influences. The compositional axis,
podjętym po drugiej wojnie światowej w ramach planu
rodzinne budynki mieszkaniowe o wysokości do siedmiu
lined in its Six Year Plan (1950–1955), and the first stone
which stretches north from the central square and thus
sześcioletniego (1950–1955). Budowę miasta rozpoczęto
kondygnacji, które zdobi bogata dekoracja nawiązująca
was laid in 1949. Construction on the Lenin Steel Mill,
creates two symmetric areas, defines Nowa Huta’s layout;
w 1949 r., a kombinatu w 1950 r. Rozbudowę huty, którą
do form historycznych, głównie epoki renesansu i klasy-
named after the leader of the Russian revolution, began
Aleja Róż avenue, over which a statue of Vladimir Lenin
nazwano imieniem Lenina kontynuowano do końca lat
cyzmu. Najważniejszym elementem przestrzennym Huty
in 1950 and lasted into the 1970s. At the height of pro-
presided until 1990, represents the apex of the urban
siedemdziesiątych. W szczytowym okresie rozwoju za-
jest oś kompozycyjna biegnąca na północ od Placu Cen-
duction it employed over 40,000 workers and produced
plan. A new city hall and cultural arts center were also
trudniała 40 tysięcy pracowników i produkowała ponad
tralnego i dzieląca zespół na dwie symetryczne części.
over 6.5 million tons of steel annually.
planned for this main thoroughfare but succumbed to
6,5 miliona ton stali rocznie.
reprezentacyjny fragment osi stanowi Aleja Róż, przy
Nowa Huta was above all an economic, but also a politi-
the political shift following Stalin’s death. The socialist-
Nowa Huta była zarówno projektem gospodarczym, jak
której do 1990 r. stał posąg Włodzimierza Lenina.
cal project. The postwar period of industrialization drew
realist style was abandoned in art and architecture after
i politycznym. Powojenna industrializacja oraz związana
Początkowo, w biegu osi planowano budowę ratusza oraz
scores of people from the countryside into the city. These
1956. The 1960s and 1970s escorted in an era of Late
z nią masowa migracja ludności wiejskiej do miast miały
domu kultury. Projekt nie został jednak zrealizowany w
were to found the basis of a new social class who were
Modernism in Nowa Huta; prefab Plattenbau buildings
stworzyć socjalistyczne społeczeństwo popierającego
całości. Po zmianach politycznych 1956 r. i krytyce stali-
expected to accept the new ideology and support the
sprung up everywhere along the borders of the original
nową ideologię i system. Zasadniczy rdzeń zabudowy,
nizmu, nastąpiło odejście od socrealizmu w polskiej
new system.
city center.
który zaprojektowano z myślą o 100 tys. mieszkańców
sztuce i architekturze. W Nowej Hucie zaczęto od tego
The city’s main section was planned for 100,000 resi-
powstał w ciągu niespełna dziesięciu lat. Projekt został
czasu wznosić budynki utrzymane w estetyce późnego
dents and was completed within ten years. The project
przygotowany przez zespół architektów i urbanistów pra-
modernizmu, głównie wielorodzinne bloki mieszkaniowe
was developed by the architects and urban planners
cujących w krakowskim Miastoprojekcie pod kierownic-
realizowane z żelbetowych prefabrykatów. Tego typu za-
of Krakow’s Miastoprojekt (urban project) office under
twem Tadeusza Ptaszyckiego.
budowa wypełnia osiedla wznoszone w latach sześćdzie-
the direction of Tadeusz Ptaszycki. Nowa Huta’s fan-
Układ przestrzenny Nowej Huty przypomina swoją struk-
siątych i siedemdziesiątych na zewnątrz pierwotnego
shaped layout recalls certain Baroque urban planning
turą wachlarz i odwołuje się do tradycji urbanistyki baro-
rdzenia dzielnicy.
schemes. Main boulevards radiate away from the central
ku. Dominującym akcentem są promieniście rozchodzą-
and main square, and socialist-realist colonies were
WOHNGEBIET, Dzielnica mieszkaniowa, RESIDENTIAL AREA
Sławomir Shuty
Nowa Huta. Orangen zum Anschauen
... Nowa Huta war damals von Feldern, Wäldern und Wei-
Rathauses in die Höhe ragen, von wo aus sich ein
den umgeben. In jenen Tagen war es noch kein Stadtteil
panorama­artiger Blick auf das alte, konservative und re-
von Krakau, sondern eine eigenständige Arbeiterstadt,
aktionäre Krakau erstrecken würde. Leider kamen diese
die die kommunistischen Machthaber zur Bezwingung
und weitere wahrlich erlesene Pläne aus einem recht
der bürgerlichen Intelligenz gebaut hatten. Man muss
prosaischen Grunde nicht zustande: In einem bestimm-
zugeben, dass die Baumeister und Architekten von Nowa
ten Moment des hurra-optimistischen sozialistischen
Huta große, glanzvolle Pläne hatten, welche ein scharf-
Aufbruchs fehlte es an Geld. Alle erhabenen Ideen wur-
sinniger Beobachter noch heute unter den mit grauer
den verworfen; der Notwendigkeit, schnell und themen-
Patina überzogenen Gebäuden erkennen wird. Breite
los zu bauen, wurde Folge geleistet. In der Nähe des
Straßen und weitläufige Promenaden nach Pariser Vor-
pracht­vollen Zentrums von Nowa Huta wuchsen düstere,
bild, das allgegenwärtige Grün der Parks, Grünanlagen
graue Siedlungen im Plattenbaustil.
und künstlichen Seen, komfortable, hohe, geräumige
In einem Wohnviertel, das mit allem ausgestattet war,
Wohnungen nach dem Vorbild alter Mietshäuser, klassi-
was ein nach sozialistischer Art zivilisierter Mensch
zistische Wohnkomplexe, welche die Funktionen von
braucht – Kinderkrippe, Kindergarten, Grundschule, Bau-
­Lebensraum und Festung in sich vereinen (aus Furcht
fachschule, Lebensmittelgeschäft, Gemüsehändler,
vor einer Invasion der NATO-Armeen waren die Gebäude
­Apotheke, Kulturhaus, Reinigung, Schneider, Schuster,
mit Flanken und neuzeitlichen Schießscharten ausge-
zwei Sportplätze, Park- und Spielplätze – ließ sich unsere
stattet), überdies eine Reihe von Denkmälern, Theatern,
fünfköpfige Familie in einem der tristen Blocks nieder.
Kinos, ein eigenes Rathaus und auf dem Marktplatz
In diesem Wohnviertel, und im Prinzip nur dort, verbrachte
überall Blumen. Die Pläne konnten jedoch nur zum Teil
ich fünfzehn lange Jahre. Die Zeiten waren nicht einfach:
realisiert werden: Der zentrale Platz, der nach dem
Die Läden waren meistens leer, es fehlte notorisch an
­Entwurf eines antiken Theaters gebaut wurde und das
Waren wie Zucker und Fleisch, Bedarfsgüter unterlagen
Herz von Nowa Huta bildet, sollte mit einem der drama-
der ständigen Reglementierung. (…)
tischen Kunst gewidmeten Bau gekrönt werden. Auf
In jenen Tagen war Kriegspielen modern. Im Prinzip
der gegenüberliegenden Seite sollte stolz die Spitze des
­befand sich ganz Nowa Huta in permanentem Kriegs­
Sławomir Shuty
Nowa Huta. Pomarańcze do oglądania
zustand, Wohnviertel kämpften gegen Wohnviertel, Blocks
Die beiden wunderbaren Kinos »Świt« (»Morgendämme-
gegen Blocks, Treppenhäuser gegen Treppenhäuser,
rung«) und »Światowid« (»Weltspiegel«) haben der Kon-
Stockwerke gegen Stockwerke. Die Konflikte wurden
kurrenz mit den neuen, modernen Freizeitkomplexen in
mithilfe verschiedenartigster Artefakte ausgetragen: Glas-
der Nähe nicht standgehalten. Heute sind sie Spiel­salon
röhrchen mit Knetgeschossen, Schleudern, die mit
und Umschlagplatz für aus dem Ausland eingeführte
­Metallhaken trafen, Flaschendeckel, die mit Schwefel und
­gebrauchte Möbel. In gutem Glauben durchgeführte Iso-
Salpeter gefüllt waren, von oben runtergeworfene Wasser-
lierungs- und Renovierungsarbeiten führen oftmals dazu,
... Nowa Huta otoczona była wówczas polami, lasami i
Zarzucono wszelakie szczytne pomysły, do głosu doszła
beutel. Oftmals jedoch fanden jene städtischen Zwistig-
dass die historischen Blocks mit den kunstvollen klassi-
pastwiskami, za tamtych dni nie była jeszcze dzielnicą
potrzeba budowania szybko i nie na temat. Pod bokiem
keiten auch in fußballerischen Gefechten ein Ventil. (…)
zistischen Fassaden ihren Charakter einbüßen und zu
Krakowa, była odrębnym robotniczym miasteczkiem zbu-
wspaniałej nowohuckiej starówki wyrosły ponure, budo-
Wenn man sich an diese Auseinandersetzungen erinnert,
gewöhnlichen Klötzen werden, von denen es an den Stadt-
dowanym przez komunistyczną władzę na pohybel
wane metodą wielkiej płyty szare blokowiska.
dann muss man sagen, dass Nowa Huta von Beginn an
rändern nur so wimmelt. Die Erd­geschosse der realsozia-
mieszczańskiej inteligencji. Trzeba przyznać, że budow-
Pomiędzy posępnymi blokami, na osiedlu, które wyposa-
ein unruhiger Ort war, der von den Bewohnern Krakaus
listischen Mietshäuser nehmen heute Banken, Pizzerien,
niczowie i architekci Nowej Huty, mieli bardzo górnolotne
żone było we wszystko, czego cywilizowanemu na socja-
als Brutstätte von Krankhaftem, von Verbrechen und
Fastfood-Bars, Haushaltsgeräteläden und Kebab-Imbisse
i piękne założenia, których pokryte patyną szarości reali-
listyczną modłę człowiekowi potrzeba: żłobek, przed-
­Alkoholismus wahrgenommen wurde. (…)
ein. Nowa Huta verliert den Charakter einer reinen Arbei-
zacje wnikliwy obserwator dostrzeże i dziś. Szerokie na
szkole, szkołę podstawową, technikum budowlane, sklep
Paradoxerweise keimte genau hier, in einer Stadt, die
terstadt, es wird zu einer weiteren Schlafstadt von Krakau.
wzór paryskich ulice, rozległe deptaki, wszechobecna
spożywczy, warzywniak, aptekę, dom kultury, magiel,
für die Bedürfnisse des Proletariats geschaffen worden
Auch die Wahrnehmung Nowa Hutas ändert sich: Hatte
zieleń, skwery, parki, sztuczne jeziorka, wygodne, wyso-
krawca, szewca, dwa boiska, parkingi i place ­zabaw, za-
war – für die von den Machthabern verwöhnte arbeitende
vor einiger Zeit noch niemand Lust, sich in diesen Stadt-
kie, przestronne mieszkania, klasycystyczne kompleksy
gnieździła się nasza pięcioosobowa rodzina. Na tym
Masse – die Unruhe auf, die zum Sturz des Kommunis-
teil vorzuwagen, so erlebt er heute eine Renaissance, er
osiedlowe łączące w sobie funkcje siedliska i fortecy
osiedlu, w zasadzie tylko na nim, spędziłem piętnaście
mus führte. (…)
wird zu einem Szene-Ort. Es ist wunderbar, sagen zu kön-
(z obawy przed inwazją wojsk NATO budowle wyposażane
długich lat. Czasy nie był lekkie, w sklepach notorycznie
Nowa Huta unterliegt wie jeder andere polnische Ort
nen, dass man hier wohnt. Immer mehr junge Leute
byłe we flanki i pozycje strzelnicze), ponadto szereg po-
brakowało towaru, cukier, mięso, artykuły pierwszej po-
nach dem Jahr 1989, in dem die ersten freien Wahlen ab-
­zeigen schöpferische Initiative, indem sie hier ihr Leben
mników, teatry, kina, własny ratusz i wypełniony kwiata-
trzeby podlegały trwałej reglamentacji. (…)
gehalten wurden und als Ergebnis derer das Lager der
aufbauen und sich verwirklichen. Neue Theater und kleine
mi rynek. Założenie udało się zrealizować tylko częścio-
W owe dni popularna była zabawa w wojnę. W zasadzie
Solidarność an die Macht kam, ständigen Umwandlun-
Klubkinos entstehen; die namhaftesten Maler der jünge-
wo: plac Centralny, zbudowany na planie teatru
cała dzielnica Nowa Huta stała w stanie permanentnej
gen. Heute erinnern die bröckelnden klassizistischen
ren polnischen Generation haben hier ihre Ateliers.
antycznego i stanowiący serce Nowej Huty, miał być
wojny, osiedla walczyły z osiedlami, bloki z blokami, klatki
Fassaden der Wohnhäuser, die architektonischen Details
Ein neuer Geist fließt durch Huta, der die völlige Aufgabe
uwieńczony gmachem poświęconym sztuce dramatycz-
schodowe z klatkami, piętra z piętrami. Konflikty były
voller Pathos an seinen früheren Glanz, alte Leuchtrek-
der architektonischen und historischen Tradition nicht
nej; po przeciwnej stronie miała prężyć się dumnie iglica
rozstrzygane za pomocą przeróżnych artefaktów: szkla-
lamen, die an die bewegte Vergangenheit erinnernden
zulassen wird. Und doch gehen mir, der ich in Huta auf-
ratusza, z której rozpościerałaby się panorama na stary,
nych lufek z plastelinowymi pociskami, proc, które raziły
Restaurants »Jubilatka« (»die Jubilarin«) und »Stylowa«
gewachsen bin und hier meine ersten künstlerischen
konserwatywny i wsteczny Kraków. Niestety owe szla-
metalowymi haczykami, wypełnionych siarką i saletrą
(»die Stilvolle«) und schließlich das monströse, an eine
Sporen verdient habe, andere Dinge durch den Kopf. Ich
chetne realizacje z nie doszły do skutku z bardzo proza-
nakrętek po butelkach, zrzucanych z wysokości worków z
Cyberpunk-Stadt der Zukunft erinnernde Eisenhütten-
träume von einer in der ländlichen Abgeschiedenheit
icznego powodu. W pewnym momencie hurraoptymi-
wodą. Częstokroć jednak owe miejskie waśnie znajdywały
kombinat und seine Umgebung.
vergrabenen Hütte, weit, weit entfernt von jedweder Stadt.
stycznego socjalistycznego zrywu zabrakło pieniędzy.
ujście w potyczkach futbolowych (…)
Sławomir Shuty
Nowa Huta. Oranges Just for Looking At
Wspominając o waśniach należy powiedzieć, że Nowa-
­robotniczego, staje się kolejną sypialnią Krakowa. Zmie-
Huta od początku swojego istnienia była miejscem nie-
nia się także postrzeganie tego miejsca: jeżeli ­jakiś czas
spokojnym, postrzeganym przez mieszkańców Krakowa
temu nikt nie miał ochoty zapuszczać się w ­nowohuckie
jako siedlisko patologii, zbrodni i alkoholizmu. (…)
rejony to dzisiaj dzielnica przeżywa drugą młodość, staje
Paradoksalnie właśnie tutaj, w mieście stworzonym
się miejscem modnym i dobrze jest ­powiedzieć, że tutaj
na potrzeby proletariatu – hołubionej przez władzę masy
się mieszka. Coraz więcej ludzi młodych przejawia inicja-
pracującej – narodził się ferment, który w końcowym
tywę twórczą realizując się właśnie tu. Powstają nowe
... Back then, Nowa Huta was surrounded by fields, for-
not realized for one very prosaic reason. In Socialism’s
efekcie doprowadził do obalenia komunizmu. (…)
teatry, małe klubowe kina, swoje pracownie mają najzna-
ests, and meadows. In those days it was not yet a district
optimistic “Hurrah!” moment, there wasn’t enough
Nowa Huta jak w zasadzie każde miejsce w Polsce po
mienitsi malarze młodego pokolenia, jest szansa, że
of Krakow; it was an independent industrial town, one
­money. All of the grand ideas were discarded, and the
roku osiemdziesiątym dziewiątym, kiedy przeprowadzono
­popłynie tędy nowa krew, ­która nie dopuści do całkowite-
the Communist powers had built to squelch the bour-
necessity to build quickly and pragmatically stole the
pierwsze wolne wybory, w wyniku których do władzy do-
go zaniechania tradycji architektonicznej i historycznej.
geois intelligentsia. One must admit that Nowa Huta’s
show. Just within range of Nowa Huta’s elegant old cen-
szedł obóz Solidarności, ulega nieustannym przeobraże-
Mnie człowiekowi z Huty, który wytaczał tutaj pierwszą
master builders and architects had grandiose and very
ter, dismal prefab Plattenbau settlements coalesced
niom. O dawnej jej świetności przypominają odwołujące
­artystyczną posokę, chodzą po głowie nieco inne rzeczy.
beautiful plans, which an astute observer today will still
into a gray colony.
się do tradycji klasycznej zapuszczone fasady budynków
Śni mi się wiejska chata zaszyta w głuszy, daleko, daleko
notice ­beneath the gray patina that was the final result.
In one such cheerless block, in a residential neighbor-
mieszkalnych, pełne architektonicznego patosu detale,
od jakiegokolwiek miasta.
Wide streets after the Parisian paragon; sweeping
hood equipped with everything a civic Soviet-bred person
zabytkowe neony, pamiętające burzliwą przeszłość re-
promenades; ubiquitous green in the open space, parks,
could need – nursery, kindergarten, elementary school,
stauracje Jubilatka i Stylowa, czy wreszcie przypomina-
and artificial lakes; tall, comfortable, roomy apartments
building academy, grocery, greengrocer, pharmacy, cul-
jący cyberpunkowe miasto przyszłości monstrualny
modeled after old residential buildings, classicist resi-
tural arts center, dry cleaner’s, tailor, cobbler, two ath-
­kombinat metalurgiczny i jego otoczenie.
dential complexes that united the functions of a living
letic fields, parking lots, and playgrounds – our family of
Konkurencji z usytuowanymi opodal nowoczesnymi kom-
space with those of a fortress (the buildings were outfit-
five had made a nest for itself. In this, and in principle
pleksami rozrywki nie wytrzymały dwa przepiękne kina
ted with flanks and crenels for fear of a NATO army
only this neighborhood, did I spend 15 long years. The
„Świt” i „Światowid”, które przekształcono w salon bingo
­attack); and to top it all off a number of monuments,
times weren’t easy; stores were notoriously out of stock
i punkt handlu sprowadzanymi z zagranicy używanymi
­theaters, cinemas, its own city hall and a market square
of ­provisions such as sugar and meat; basic commodi-
meblami. Ocieplanie i prace remontowe przeprowadzane
brimming with flowers. The plans were only partially
ties were invariably regimented. (...)
w dobrej wierze częstokroć prowadzą do tego, że zabyt-
­realized. The central square, modeled on the design of
In those days, playing war was the thing to do. The entire
kowe bloki o misternych klasycystycznych frontonach
an ancient theater and the heart of Nowa Huta, was to
district of Nowa Huta was essentially in a permanent
tracą swój charakter, stając się zwykłymi klockami,
be crowned by a building dedicated to the dramatic arts;
state of war: neighborhood versus neighborhood, block
­jakich pełno na obrzeżach miasta. Partery socrealistycz-
opposite that, the pinnacle of city hall was to protrude
versus block, stairwell versus stairwell, floor versus
nych kamienic zajmują banki, pizzerie, bary szybkiej
proudly into the sky, providing a panoramic view of the
floor. The conflicts were carried out with the help of com-
­obsługi, sprzedawcy sprzętu AGD, punkty z kebabami.
old, conservative, and reactionary Krakow. Unfortunately
pletely miscellaneous artifacts: glass tubes stuffed with
Nowa Huta traci swój charakter miasta wyłącznie
these and any number of other exquisite schemes were
dough for ammunition, catapults slung with metal
hooks, bottle caps filled with sulfur and saltpeter, water
swarming on the city’s edge. The ground floors of the
balloons launched from above. Often, however, these
­socialist-realist apartment houses now harbor banks,
­urban rivalries were also vented on the soccer field. (...)
pizzerias, fast food joints, household appliance stores,
Looking back on these altercations, one would have to
kebab kiosks. Nowa Huta lost its character of an exclu-
say that Nowa Huta had been a turbulent place from the
sively working-class town to become just another suburb
very beginning of its existence, perceived by Krakow’s
of Krakow. And the perception of Nowa Huta has changed,
residents as the breeding ground for disease, crime, and
too. Not long ago no one wanted to go there, and yet now
alcoholism. (...)
it is enjoying its second youth, is becoming a trendy
Paradoxically it was here – in the city created to suit the
place. It’s great to be able to say that you live here. More
needs of the proletariat, the working masses spoiled by
and more young people have shown creative initiative
those in power – that a turmoil was born into the world
just by choosing to live their lives here. New theaters and
that would, in the end, lead to the fall of communism.
small art-house cinemas are opening; the up-and-com-
Like almost every other Polish city post 1989, the year
ing generation of well-known painters have their ateliers
when the first free elections escorted the Solidarność
here. There’s a real possibility that the new blood flowing
camp into power, Nowa Huta also succumbed to con-
here won’t allow the architectural and historical tradition
stant transformation. The neglected facades of apartment
to be forgotten. But as someone from Huta, someone
buildings, harkening classic traditions, are a reminder
who found his own first artistic seeds here, I have other
of former glory, as are the details full of architectural
things on my mind. I dream of the solitude of a forgotten
pathos, vintage illuminated advertising, restaurants that
country cottage, far away from any city.
exhort the eventful past – Jubilatka (“The Birthday Girl”)
and Stylowa (“The Stylish Girl”) – and finally the monstrous steel mill that seems to symbolize a cyberpunk
city of the future.
Neither of the beautiful cinemas Świt (“Dawn”) or
Światowid (“World Mirror”) could survive the competition
with the not-so-distant modern recreational facilities
and have now been transformed into a gambling parlor
and a hub for imported used furniture. Insulation and
renovation work done in good faith often leads historical
blocks to sacrifice the charm of their artfully classicist
fronts in order to become ordinary hulks like all those
Geschäfte, sklepy, Shops
Interview mit Götz Diergarten
»Das Individuelle im Uniformen«
Ihre fotografische Arbeit ist in hohem Maße Typologien
Bilder« – Bilder im malerischen Sinne, im Sinne einer
gewidmet: Bilder, die Sie nach bestimmten Charak­
unbewusst bewusst gestalteten Komposition von Farb-
teristika zusammenstellen, seien es architektonische
klängen und Farbfeldern.
­Details, Fassaden, farbige Oberflächen, Muster und
Rhythmen, oder auch Innenräume und Hütten in Schre-
Typologien haben eine lange Tradition in der deutschen
bergärten. Vom Menschen unbewusst geschaffene
Fotografie. Sie haben bei Bernd Becher an der Kunst-
­abstrakte Figuren werden sichtbar. Warum sind Ihnen
akademie Düsseldorf studiert, die »Düsseldorfer Foto-
Typologien so wichtig? Ist es eher das Verlangen zu
schule« absolviert. Was kann uns die Typologie, diese
­katalogisieren oder eine Suche nach Mustern und Re-
präzise und systematische Methode, heute darüber ver-
gelmäßigkeit im Chaos?
mitteln, wie wir unsere Umwelt, die Welt, in der wir
Diergarten : In nahezu allen meinen Serien geht es
­leben, darstellen, ja zum Ausdruck bringen?
um das Individuelle im vermeintlich Uniformen. Die
Diergarten : Das Durchdeklinieren von leicht voneinan-
­Arbeit in Serien – oder genauer Typologien – ermöglicht
der abweichenden Grundformen verlangsamt und schärft
es mir, die kleinen Unterschiede und Verschiebungen
gleichzeitig die Wahrnehmung: Permanent vergleicht man
­innerhalb ein und desselben Sujets hervorzuheben.
unterschiedliche Typen und kommt so jedem einzelnen
Im Gegensatz zu Bernd und Hilla Becher geht es mir
Bild, seinem Inhalt und seinen Besonderheiten, näher.
nicht um die Katalogisierung und damit auch Archivie-
In meiner aktuellen Serie, METROpolis, gehe ich sogar
rung bzw. Konservierung vergänglicher Industrieanlagen.
noch einen Schritt weiter: Die Diptychen, also zweiteilige
Ihr unbeschreiblicher Drang, die vergängliche Industrie-
Arbeiten, erscheinen auf den ersten Blick wie ein ge-
kultur vor dem Abriss – zumindest in Form ihrer Bilder –
spiegeltes Einzelbild. Bei näherer Betrachtung aber stellt
zu bewahren und zu anonymen Skulpturen zu erheben,
man fest, dass die Bilder in Details voneinander abwei-
steht meinem Interesse an einer gewissen Alltagsästhetik,
chen und die Zusammensetzung verschiedener Perspek-
an der malerischen Qualität meist flächig aufgefasster
tiven ein und desselben architektonischen Phänomens
Architektur gegenüber. Für mich sind die Fassaden,
künstlich Räume schafft, die wir in Wirklichkeit gar nicht
­Ferienhäuser oder auch U-Bahnstationen »Träger für
erfahren können. Wir sind umgeben von Bildern, die
wir im Zuge der Digitalisierung und Entwicklung zur
und 60er Jahren zogen die neuen Bewohner nach
Hutas in kommunistischer Akkordarbeit ihre eigenen
und wieder vorbeifahrenden Trabbis, den sog. »Commu-
­Mediengesellschaft nicht mehr wahrnehmen.
Nowa Huta: meist Arbeiter im Stahlwerk, die das Land
Häuser, Wohnblocks und Wohnungen bauten und dafür
nism Tours«, sehen. Je weniger Beachtung einem Ort,
gegen die Stadt tauschten. Ihre ländlichen Traditionen
z. T. ein (vergünstigtes) Wohnrecht auf Lebenszeit er­
einem architektonischen Objekt oder Architekturdetail
Bernd und Hilla Becher wurden durch ihre Fotografien
haben sie mit nach Nowa Huta gebracht, die seit jeher
hielten, unterstützt aber so etwas wie eine besondere
zukommt, desto spannender ist dieser bzw. dieses für
vom Aussterben bedrohter Industriebauten und -an­lagen
im ­Gegensatz zu den strengen Mustern der totalitären
Identifikation mit dem Ort. Dass genau hier politische
mich. Ich bin nicht daran interessiert, besondere Leis-
bekannt. Sie haben in Nowa Huta gearbeitet, das heute
­städtebaulichen Ordnung stehen. Haben Sie diesen
Um­wälzungen begannen, hat sicherlich mit dem gerade
tungen von Architekten oder Designern zu dokumentie-
ein Stadtteil von Krakau ist, in den 1950er Jahren aber
Kontrast zwischen totalitärer Architektur und der post-
bei der Landbevölkerung stark ausgeprägten Freiheits-
ren. Mir geht es vielmehr darum, im vermeintlich All­
als Arbeiterstadt errichtet wurde, die unmittelbar an
ruralen Kultur der Bewohner Nowa Hutas wahrgenom-
drang, dem Wunsch nach Selbstbestimmung, zu tun.
täglichen, dem bisher (noch) kein Interesse geschenkt
ein gigantisches Stahlwerk grenzt. Aus welchem Grund
men? War dieser Gegensatz wichtig für Ihre ­Arbeit in
spiegeln Ihre fotografischen Arbeiten diesen industriel-
Nowa Huta?
Heute gilt Nowa Huta als post-kommunistische Touris-
und diese in meinen Arbeiten künstlerisch auszubauen.
len Charakter Nowa Hutas nicht wider?
Diergarten : Auch wenn ich polnische Wurzeln habe,
tenattraktion, ein Höhepunkt der »Ostalgie«. Haben Sie
Ich bin froh, dass Nowa Huta bislang soweit unbekannt
Diergarten : Das Eisenhüttenkombinat, die Arbeits­
spreche ich leider kein Polnisch, was eine direkte Kom-
sich in Ihrer Arbeit auch dieser Frage gewidmet? Worin
ist, dass jeder für sich noch Neues entdecken kann.
bedingungen und -umgebung sind uns hinlänglich be-
munikation mit den Bewohnern Nowa Hutas unmöglich
unterscheidet sich Ihre Wahrnehmung des Ortes visuell
kannt. Mir ist nicht daran gelegen, ein bereits vorhande-
machte. So kann ich nur ganz allgemeine Beobachtun-
von Ihren früheren Arbeiten?
In Ihren Typologien zeigen Sie die Banalität des Alltags:
nes Klischee von Schlacke abgießenden, in Schutz­kleidung
gen beschreiben: der Baustil, der trotz der Vereinheit­
Diergarten : Bei meinem ersten Besuch in Krakau
Ihre Fotografien von U-Bahnstationen bringen eine Art
steckenden und dennoch verschmutzten Arbeitern in
lichung etwas sehr großzügiges hat, nicht nur den soge-
bin ich, lediglich mit einer kleinen Kamera ausgestattet,
der »Massenverzierung« durch die moderne ­Gesellschaft
spektakulärem »Setting« zu bedienen. Mir ging es darum
nannten sozialistischen Realismus widerspiegelt,
quer durch Nowa Huta gelaufen und habe dieses archi-
zum Ausdruck. Ihre Bilder von Nowa Huta stellen reale
zu zeigen, wo diese Arbeiter leben und wo sie ihre Frei-
sondern auch feudale Züge zeigt; die breit angelegten
tektonische wie auch sozio-kulturelle Phänomen auf mich
Artefakte eines politischen Systems als abstrakte For-
zeit verbringen: ihre durch architektonische und politisch-
Alleen, Parks und Grünanlagen sowie die vermeintlich
wirken lassen. Ich war tief beeindruckt von der Authen­
men dar. Ist die Kameralinse »unschuldig« in ihren Raum-
ideologische Vorgaben vereinheitlichten Wohnungen und
großen Wohnungen in Häusern, zum Teil mit Säulen und
tizität, von der so deutlich spürbaren Geschichte, die
beobachtungen? Betrachten Sie die Orte in Ihrer Arbeit
ihre im Gegensatz dazu individuell gestalteten und oft
anderen Schmuckelementen ausgestattet – all das hat
auch die Gegenwart noch zu bestimmen scheint: die we-
politisch ideologisch oder geht es Ihnen um die darin
liebevoll gepflegten, zwischen Wohn- und Arbeitsstätte
wenig mit ländlichen Wohnformen in kleinen Dörfern ge-
nigen Veränderungen und Sanierungs- oder Renovie-
verborgenen sozialen und wirtschaftlichen Aspekte?
liegenden Schrebergärten und Hütten. Darüber hinaus
mein. Die Schrebergärten, deren Pflege und Ertrag sind
rungsmaßnahmen haben diesen ganz speziellen »grau
Diergarten : Tatsächlich ist Nowa Huta für mich etwas
noch die Arbeitsstätten zu zeigen wäre mir zu didaktisch,
ganz bestimmt kein Alleinstellungsmerkmal für die Be-
in grau-Eindruck« – visuell wie auch stimmungsmäßig –
Neues: es erscheint mir wie ein Konzentrat jüngster
zu sehr eine sozial-dokumentarische Reportage, die ich
dürfnisse (und Träume) einer ehemaligen Landbevölke-
bisher nicht geändert.
­Geschichte gepaart mit einer spannenden und hohen
bewusst nicht im Sinn hatte.
rung. Aber was ich dort und in den Parks beim sonntäg-
Klischees aufzubrechen, mit einer unvoreingenomme-
­architektonischen Qualität. Da ich die geschichtliche wie
lichen Kartenspiel beobachten konnte, erklärt z. T. den
nen Sichtweise das Besondere im Alltäglichen hervorzu-
­politisch-ideologische Bedeutungsebene unweigerlich
Nowa Huta gilt als einzigartiges sozialrealistisches
ländlichen Ursprung der Bevölkerung, die sich in dem
heben und damit die Wahrnehmung im Allgemeinen zu
weder beim Fotografieren noch in der Zusammenstel-
­urbanes Ensemble, voller Symmetrie und glanzvollen
politisch-ideologisch wie auch schlicht räumlich ein-
schärfen, zu sensibilisieren, das ist meine Aufgabe als
lung bzw. Auswahl meiner Bilder außer Betracht lassen
Verzierungen, ein zu Zeiten des Kommunismus Wirk-
schränkenden bzw. fremdbestimmten Umfeld nicht gleich
Künstler. Dass eine gewisse »Sensibilisierung« für Nowa
kann, stellt diese eine zweite Ebene dar, die in meiner
lichkeit gewordenes soziales Experiment. In den 1950er
heimisch gefühlt haben mag. Dass die Bewohner Nowa
Huta bereits stattfindet, das kann man u. a. an den hin-
bisherigen Arbeit zwar enthalten war, aber nicht
wurde, eine gewisse Abstraktionsqualität zu entdecken
­an­nähernd eine so eine große Rolle spielte. Rein formal-
Diergarten : Der Fokus auf das Individuelle im Unifor-
Diergarten : Ich gebe zu, dass mich die Gartenhütten
im malerischen Sinne. Das kann damit zu tun haben,
ästhetisch vorzugehen ist hier weder möglich noch
men spielte, wie bereits erwähnt, in meinen bisherigen
von Anfang an gereizt haben. Ich war fast schon soweit,
dass gerade nur bestimmte Farben zur Verfügung stehen
­sinnvoll. Viel reizvoller ist es für mich, in uns allen vor-
Serien stets eine große Rolle. Aufgrund der oben be-
mich auf die Hütten allein zu konzentrieren – sozusagen
oder gebrauchte Baumaterialien aus reiner Zweck­
handene Vorstellungen bzw. Stereotypen vom Leben
schriebenen doppelten (Be-)Deutungsebene von Nowa
als eine Art Soziogramm dieser »form- und farbgewor-
mäßigkeit zum erneuten Einsatz kommen und so un­
im Kommunismus mit der heute erfahrbaren Realität,
Huta empfahl sich diese rigorose Arbeitsweise hier
denen Zeitzeugnisse«. Sicherlich liegen die Vergleiche
gewöhnliche, einzigartige Form- und Farbkompositionen
mit all den starken Sozialismus-Reminiszenzen abzu-
nicht – sie wäre zu einseitig. In Nowa Huta stehen sich
mit den Strandhüttenserien wie »Gouville« nahe. Die
entstehen. Das soll nicht heißen, dass die Besitzer
gleichen.
»Uniformierung und Individualisierung« ganz ohne mein
Hütten in den Schrebergärten Nowa Hutas aber zeigen
der Hütten willkürlich drauflosbauen oder malen. Viel-
Trotz meines vermeintlich dokumentarisch-beschreiben-
­Dazutun gegenüber: in den Plattenbauten und Wohn­
deutlich stärkere Ausdifferenzierungen. Vor allem das
mehr führt Ihre ästhetisch-visuelle Unbekümmertheit
den fotografischen Stils gehe ich bei der Bildauswahl und
blöcken auf der einen Seite und den im Grüngürtel
Eingebettetsein in die Landschaft, in dieses satte Grün –
zu diesen Ergebnissen, die ich beim Editieren bewusst
-zusammenstellung sehr subjektiv vor und lege damit
­zwischen Arbeitsstätten und Wohngebieten durch die
wohlgemerkt zwischen Stahlwerk und tristen Wohn­
in ein bestimmtes Verhältnis zueinander stelle, somit zu
eine gewisse Lesart fest. Im vorliegenden Buch werden
Gestaltung und Individualisierung der Gartenhütten der
blöcken – stellt eine »Variation zum Thema«, wenn nicht
einer Typologie, einer eigenen konzeptionellen Arbeit
meine verschiedenen ­Arbeitsansätze parallel vorgeführt:
Bewohner Nowa Hutas geschaffenen kleinen, ganz per-
gar etwas gänzlich Neues in meiner Arbeitsweise dar.
entwickele.
Mit den Fassaden(ausschnitten) komme ich sowohl
sönlichen Paradiese auf der anderen Seite. Was Nowa
Je mehr wir uns in der Kunst, in der Fotografie bilden und
Auch das arbeitserleichternde Überstreichen von Vor-
­meinen früheren Serien (Fassaden und ­Typografie) als
Huta für mich so besonders macht, ist dieses Aufeinan-
bewegen, je größer das künstlerische Werk wird, desto
hängeschlössern an Fassadenelementen in der Wohn­
auch meiner aktuelle Serie METROpolis sehr nah, ebenso
derprallen zweier so unterschiedlicher architektonischer
augenfälliger werden die Referenzen, die Annäherungen
gegend ist ein »unbewusst bewusster« Prozess: es ent-
wie auch die Schrebergartenhütten mit meinen Ferien-
Phänomene, die von denselben Menschen genutzt wer-
und Abgrenzungen zu bereits Bestehendem. Dieser wie-
stehen so monochrome Flächen und Bilder, die weder
hausprojekten korrespondieren. Dafür zeige ich in meiner
den – geprägt durch die im Kommunismus propagierte
dererkennbare aber auch eine Weiterentwicklung dar-
geplant noch wahrgenommen wurden bzw. werden.
Arbeit zu Nowa Huta erstmals auch Interieurs von Friseur-
»ideale« Form des Zusammenlebens und des Bildes vom
stellende rote Faden ist – insbesondere für einen jungen
und Kosmetikläden, die eine eher organische Formen-
Idealmenschen, aber auch durch den zutiefst mensch­
Künstler und seine Arbeit – sehr wichtig.
und Farbvielfalt zeigen, und so dem Stil nach dokumen-
lichen Wunsch nach größtmöglicher Freiheit.
Farbe und Licht sind wichtige Elemente in Ihrer Arbeit.
Sie nehmen Ihre Bilder in mildem Tageslicht auf und
Schaufenster, U-Bahnstationen oder auch Ferien­
verzichten auf starke Kontraste. Ich habe diese Ver-
Wenn ich Ihre Fotografien der Schrebergartenhütten
häuser sind Ihrer Meinung nach oft »unbewusst be-
wendung von Farbigkeit in Ihren Fotografien als ein die
Ihre früheren Arbeiten, wie die Fotografien der
Nowa Hutas betrachte, erkenne ich eine Kontinuität
wusst« gestaltet. Ihre Bilder bestechen durch Farbe
Ästhetik der Banalität betonendes Instrument empfun-
­U-Bahnstationen oder die Bilder von Strandhütten,
­Ihrer früheren Arbeiten, wie etwa bei den Bildern der
und Form und gleichzeitig durch eine konsistente
den. Aus welchem Grund haben Sie sich für die Arbeit
sind sehr streng, geradezu rigoros in ihrer Präsentation
Strandhütten. Diesmal untersuchen Sie die Ähnlich­
aber unbeabsichtigte Bedeutungsebene. Was empfin-
mit dieser bestimmten Art von Licht entschieden?
sich wiederholender architektonischer Formen.
keiten zwischen architektonischen Formen und kontras-
den Sie als »unbewusst bewusste Gestaltung« in
­Inwiefern hat diese Technik und Arbeitsweise dazu bei-
­Dieser Aspekt der Muster fehlt in Ihrer Arbeit zu Nowa
tieren Sie gleichzeitig mit deren saftig grünen künst­
Nowa Huta?
getragen, Nowa Huta zu erkunden?
Huta. Formen lassen sowohl Ähnlichkeiten als auch
lichen Umgebung. Die schäbige Bescheidenheit der
Diergarten : Laienarchitektonische Leistungen wie
Diergarten : Seit Anfang der 1990er Jahre habe ich
Unterschiede erkennen, wie etwa in den Bildern der
gezeigten Formen scheint ein Gefühl der Angst und der
etwa die Garten- oder Strandhütte unterliegen oft gänz-
in meiner Arbeit in nur einer einzigen Serie mit kontrast-
Schrebergartenhütten. Haben Sie diese Ästhetik be-
Sorge auszudrücken. Standen die Bilder der Schreber-
lich anderen Bedingungen und führen häufig zu ein-
reichem Sonnenlicht gearbeitet. Diese Art von Licht
wusst gewählt oder entsprang sie eher dem Charakter
gartenhütten von Nowa Huta im Dialog mit Ihren
drucksvollen ästhetischen Zufallsprodukten, zu Bildern
­erzeugt starke Schlagschatten und zerstört die weichen
des Ortes an sich, sozusagen dem Genius Loci?
­früheren Arbeiten?
tarischer sind.
Pastelltöne und deren Übergänge. Dabei geht auch
die malerische Wirkung, die ich in meinen »Fotobildern«
­suche, verloren. Das Bild wird vielmehr zum fotogra­
Wywiad z Götzem Diergartenem
»Indywidualność ubrana w uniformy«
fischen Dokument und bleibt weit weniger abstrakt. Ich
bevorzuge in meinen Arbeiten ein möglichst neutrales
Licht und eine zurückhaltende Perspektive (Frontal­
perspektive), die es dem Betrachter erlauben, meine
Twoja twórczość jest ściśle powiązana z typologią,
czeni przez obrazy, których w toku digitalizacji i rozwoju
­Bilder unvoreingenommen und offen anzuschauen und
stworzoną w oparciu o obrazy pogrupowane według
społeczeństwa informacyjnego już nie percypujemy.
gegebenenfalls zu interpretieren.
­kilku wybranych kategorii, jak detal architektoniczny,
fasady, płaszczyzny kolorystyczne, wzory, rytmy,
Typologia jest silnie zakorzeniona w tradycji niemieckiej
­wnętrza stacji metra lub budki plażowe. Przypominają
fotografii. Ty także, będąc uczniem Kunstakademie
one abstrakcyjne formy stworzone przez człowieka
Düsseldorf oraz Bernda i Hilli Becher jesteś związany
bez świadomej intencji. Intryguje mnie dlaczego
z tą tradycją. Pamiętając o Twoich artystycznych korze-
­typologia jest tak bardzo ważnym elementem Twojej
niach ciekawi mnie, co ta precyzyjna, systematyczna
twórczości? Czy to jest wyniki obsesji katalogowania czy
i konsekwentna metoda tworzenia obrazów wciąż może
też raczej sposób poszukiwania wzoru zapisanego
powiedzieć nam o wyrażaniu i opisywaniu środowiska
w chaosie?
w którym żyjemy?
Diergarten : Uwzględnianie wszystkich, nawet nie-
Diergarten : W prawie wszystkich moich seriach cho-
znacznie różniących się do siebie form podstawowych
dzi o indywidualność ubraną w rzekome uniformy. Praca
spowalnia i wyostrza percepcję. Stale porównujemy ze
z seriami lub dokładnymi typologiami umożliwia mi pod-
sobą rozmaite typy, zbliżając się w ten sposób do każdego
kreślanie małych różnic i przesunięć w obrębie jednego
z pojedynczych obrazów, jego »treści« i jego cech szcze-
i tego samego sjużetu.
gólnych. W mojej najnowszej serii, METROpolis, posu-
W przeciwieństwie do Bernda i Hilli Becherów chodzi
wam się nawet o krok dalej, produkując dyptyki, a więc
mi nie tyle o katalogowanie, a przez to też archiwizowa-
prace dwuczęściowe, których części wyglądają na pierw-
nie względnie konserwowanie znikających obiektów prze-
szy rzut oka jak swoje zwierciadlane odbicia. Przygląda-
mysłowych. Ich bezgraniczna potrzeba zachowywania,
jąc się im bliżej, stwierdza się jednak, że o
­ brazy różnią
przynajmniej w formie obrazów, odchodzącej w przeszłość
się od siebie pod względem szczegółów oraz że nałoże-
kultury przemysłowej, zanim ulegnie ona zniszczeniu, a
nie różnych perspektyw na jeden i ten sam fenomen
także podnoszenia jej do rangi anonimowych rzeźb, pozo-
­architektoniczny tworzy sztuczne przestrzenie, które w
staje w konflikcie z moim zainteresowaniem swoistą es-
rzeczywistości nie zostałyby zauważone. Jesteśmy oto-
tetyką codzienności, malarską jakością ujmowanej najczę-
ściej płaszczyznowo architektury… Dla mnie fasady, domki
teryzuje się podporządkowaniem osi symetrii oraz bom-
określanym z zewnątrz otoczeniu. Dzięki temu, że
Przełamywanie stereotypów, akcentowanie wyjątkowości
letnie, ale też stacje metra są »nośnikami obrazów«, ob-
bastycznymi dekoracjami, a także stanowi społeczny
mieszkańcy Nowej Huty budowali własne bloki, domy i
codzienności przy pomocy wolnego od uprzedzeń sposo-
razów w sensie malarskim, w sensie nieświadomie świa-
eksperyment epoki komunizmu. To miejsce zostało za-
mieszkania pracując na akord, częściowo za to otrzymali
bu postrzegania rzeczywistości oraz wyostrzanie w ten
domie stworzonych kompozycji barwnych dźwięków i form.
siedlone w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX
(na korzystnych warunkach) prawo do dożywotniego
sposób percepcji, uwrażliwianie – oto moje zadania jako
w. przez nowych mieszkańców, którzy pochodzili głów-
mieszkania, w ten sposób wsparto jednak również wy-
twórcy. To, że mamy już dziś do czynienia z pewnym
Bernd i Hilla Becher stali się sławni dzięki fotografiom
nie z regionów wiejskich i przyjechali tutaj aby podjąć
kształcenie się czegoś takiego jak szczególna identyfika-
»uwrażliwieniem« na Nową Hutę, widać między innymi
pokazującym przestrzenie przemysłowe. Pracując w
pracę w fabryce. Do Nowej Huty przywieźli oni swoją ory-
cja z miejscem. I to, że akurat tutaj rozpoczęły się poli-
w kursujących tam i z powrotem trabantach, wycieczkach
Krakowie odwiedziłeś Nową Hutę, osiedle mieszkanio-
ginalną ludową kulturę, która była odległa od rygory-
tyczne niepokoje, miało z pewnością wiele wspólnego z
spod znaku »Communism Tour«. Im mniej jednak poświę-
we powstałe w latach pięćdziesiątych nieopodal wciąż
stycznego układu totalitarnej przestrzeni. Czy podczas
silnie wykształconym akurat u ludności wiejskiej dąże-
ca się uwagi danemu miejscu, danemu obiektowi lub de-
czynnej ogromnej huty stali. Zastanawia mnie dlaczego
pracy w tym miejscu zauważyłeś kontrast ­pomiędzy tota-
niem do wolności, pragnieniem do samostanowienia…
talowi architektonicznemu, tym jest on dla mnie ciekawszy.
przemysłowy charakter tego miejsca nie został od-
litarną architekturą a post-wiejską kulturą mieszkańców
zwierciedlony w Twoich pracach?
Nowej Huty? Czy był to istotny czynnik Twojego projektu?
Współcześnie obszar Nowej Huty bywa postrzegany
szczególnych osiągnięć architektów i projektantów, ile
Diergarten : Kombinat, warunki i środowisko pracy
Diergarten : Nawet jeśli mam polskie korzenie, nie
jako postkomunistyczna atrakcja turystyczna. To miej-
odkrywaniem w rzekomej codzienności, której jak dotąd
są nam dostatecznie dobrze znane. Nie zależało mi na
mówię niestety po polsku, co wykluczało bezpośrednią
sce często występuje w reklamach jako symbol »Ostal-
(jeszcze) nie darzyło się zainteresowaniem, pewnych abs-
odlewaniu z żużla już istniejących stereotypów, »obsługi-
komunikację z mieszkańcami Nowej Huty. Mogę więc
gii«, nostalgii po komunistycznym Wschodzie, która
trakcyjnych jakości i przekształcania ich w duchu mojej
wania« ubranych w odzież ochronną, a mimo to ubrudzo-
opisać moje bardzo ogólne spostrzeżenia. Styl architek-
obecna jest w większość państw dawnego bloku. Ciekawi
sztuki. Cieszę się, że Nowa Huta nie jest jeszcze słynna i
nych pracowników w spektakularnej scenerii, lecz na
toniczny, który mimo ujednoliceń, odzwierciedla coś sze-
mnie, czy pracując w Nowej Hucie zmierzyłeś się z tym
znana do tego stopnia, żeby nie można tu już było nicze-
­pokazaniu ich terenów mieszkaniowych i wypoczynkowych,
roko zakrojonego, mającego pod względem stylistycznym
problemem? Zastanowiło mnie również jaki był Twój od-
go nowego odkryć.
ich, że tak powiem, zunifikowanych przy pomocy usta-
nie tylko cechy tak zwanego realizmu socjalistycznego,
biór miejsca, które jest wizualnie odmienne od Twoich
wień architektonicznych i polityczno-ideologicznych do-
lecz także feudalizmu. Szerokie aleje, parki i tereny zielo-
wcześniejszych prac, Huta nie składa się przecież z po-
Podczas badania typologii prezentujesz zwyczajność
mów. Z drugiej zaś strony też ich bardzo indywidualnie
ne, jak również rzekomo duże mieszkania w budynkach
wtarzalnych form, musiałeś ich tutaj dopiero poszukać?
i banalność naszej codzienności. Twoje zdjęcia stacji
wyposażonych i często pieczołowicie pielęgnowanych, le-
częściowo wzbogaconych o kolumny i inne elementy zdob-
Diergarten : W czasie mojego pierwszego pobytu w
metra wyrażają kształt »masowego ornamentu«, który
żących między mieszkaniami a miejscami pracy ogród-
nicze, mające niewiele wspólnego z wiejskimi formami
Krakowie zaopatrzony jedynie w mały aparat przemierza-
tworzy swoją aktywnością nowoczesne społeczeństwo.
ków działkowych i wzniesionych na nich domków. Ponadto
budownictwa mieszkaniowego. Ogródki działkowe, któ-
łem wzdłuż i wszerz Nową Hutę, poddając się oddziały-
Obrazy Nowej Huty przedstawiają realne pozostałości
pokazywanie miast robotniczych byłoby, jak dla mnie,
rych pielęgnacja i plony z których z pewnością nie były
waniu tego architektonicznego i socjokulturowego feno-
i symbole systemu politycznego jako abstrakcyjne for-
nieco za bardzo moralizatorskie, miałoby zbyt wiele cech
jedynymi wyznacznikami potrzeb (i marzeń) byłych miesz-
menu. Byłem pod silnym wrażeniem autentyczności oraz
my. Zastanawia mnie czy według Ciebie obiektyw kamery
reportażu społeczno-dokumentalnym, którego świado-
kańców wsi. Ale też to, co mogłem zaobserwować w par-
dającej się wyraźnie odczuć historii, która częściowo wy-
fotograficznej może pozostać »niewinny« podczas
mie nie brałem pod uwagę.
kach w czasie niedzielnych sesji gry w karty, wyjaśnia
daje się wciąż jeszcze określać teraźniejszość – niewiel-
­obserwowania przestrzeni? Czy zdarza Ci się analizować
częściowo pochodzenie warstwy ­społecznej, która może
kie zmiany takie jak remontowanie i odnawianie jak do-
miejsce badan i pracy w kategoriach ideologii, albo
Nowa Huta jest najczęściej postrzegana jako unikalne
nie czuć się od razu swojsko w polityczno-ideologicznie
tąd nie zmieniły pod względem wyglądu jak i atmosfery
­społecznego i ekonomicznego systemu, który się za
socrealistyczne założenie urbanistyczne, które charak-
jak i po prostu przestrzennie ograniczonym względnie
tego całkowicie specjalnego »efektu szarości-w-szarości«.
nim kryje?
Jestem nie tyle zainteresowany ­dokumentowaniem
Diergarten : Rzeczywiście Nowa Huta jest dla mnie
Twoje wcześniejsze prace jak zdjęcia stacji metra lub-
Oglądając Twoje obrazy altan działkowych w Nowej
Opisując swoją pracę posługujesz się terminem «nie-
czymś nowym. Wydaje mi się być koncentratem najnow-
budek plażowych są pełne rygoru widocznego w sposo-
­Hucie odnalazłem kontynuację Twoich wcześniejszych
świadomie świadomy«, aby nazwać charakter pokazy-
szej historii skojarzonym z pasjonującą, wysokiej jakości
bie pokazywania form architektonicznych, które zostały
prac przedstawiających budki plażowe. Tym razem
wanych form, np. okien sklepowych, stacji metra albo bu-
architekturą. Ponieważ w sposób nieunikniony nie
zreprodukowane w wielu egzemplarzach. W twoich zdję-
­analizowałeś architektoniczne formy, które są podobne
dek plażowych. Twoje obrazy są pełne kolorów, form i
mogę nie brać pod uwagę, zarówno fotografując jak i ze-
ciach z Nowej Huty, to wrażenie porządku i wzoru częścio-
do siebie, ale równocześnie sztuczne w swoim bujnym,
znaczeń, które zostały przypisane do miejsca bez uprzed-
stawiając / wybierając zdjęcia, historycznej jak i politycz-
wo znikło. Występują tutaj formy, które są podobne, ale
zielonym otoczeniu. Oglądając równocześnie chaos i
niego powodu. Zastanawiam mnie co takiego »nieświa-
no-ideologicznej warstwy znaczeniowej, stanowi ona
są także takie, które się do siebie znacząco różnią, jak jest
skromność pokazywanych form odnalazłem także pe-
domie świadomego« odnalazłeś w Nowej Hucie? Co ta-
­drugą ­warstwę. Była już wprawdzie w moich dotychcza-
w przypadku zdjęć pokazujących altany działkowe. Czy to
wien przejaw niepokoju, który tkwi w tej sprzeczności.
kiego chciałeś wydobyć do świadomości z podświado-
sowych pracach reprezentowana, ale jak dotąd nie grała
był zamierzony zabieg, czy też to wyniknęło z obserwa-
Zastanawia mnie czy te obrazy nowohuckich altan
mości codziennego przechodnia, mieszkańca, turysty?
nawet w przybliżeniu tak istotnej roli. Postępowanie w
cji charakteru miejsca, jego specyficznego genius loci?
działkowych zostały pomyślane jako dialog, z Twoja
Diergarten : Osiągnięcia architektów-laików takie jak
czysto formalno-estetyczny sposób jest tu tak niemożliwe
Diergarten : Skupianie się na indywidualności ubranej
wcześniejszą pracą?
domki na działkach czy domki na plaży podlegają często
jak i bezsensowne. Dużo bardziej kuszące jest dla mnie
w uniformy odgrywa, jak już wspomniałem wcześniej,
Diergarten : Przyznaję, że domki na działkach od
całkowicie innym warunkom, stanowią często pełne wy-
­bilansowanie obecnych w nas wszystkich wyobrażeń /
w moich dotychczasowych seriach istotną rolę. Z uwagi
­początku bardzo mnie stymulowały. Byłem niemal gotów,
razu estetyczne produkty przypadkowe, obrazy w sensie
stereotypów na temat życia w okresie komunizmu z do-
na opisaną powyżej podwójną warstwę znaczeniową /
skoncentrować się wyłącznie na nich, jako na, że tak po-
malarskim. Może to mieć związek z faktem, iż do dyspo-
świadczaną obecnie rzeczywistością, z wszystkimi inten-
­interpretacyjną Nowej Huty, nie można skłaniać się ku
wiem, pewnym rodzaju socjogramu ale i »uzupełnionego
zycji były akurat tylko określone kolory lub iż z czystej
sywnymi socjalistycznymi reminiscencjami. Mimo
rygorystycznemu sposobowi pracy. To byłoby zbyt jedno-
o kształty i kolory świadectwa czasów«. Z pewnością na
gospodarności użyto materiały budowlane z odzysku, w
­mojego rzekomo dokumentalno-opisowego stylu foto-
stronne. Do tego miejsce to bez mojego udziału oferuje
myśl przychodzą tu porównania z serią domków na plaży
ten zaś sposób powstają niespotykane, jedyne w swoim
grafowania postępuję przy wybieraniu i zestawianiu ze
bardzo przejrzyste i dobitne przeciwstawienie »uniformi-
taką jak Gouville. Jednak znacznie silniejsze zróżnicowa-
rodzaju kompozycje kształtów i braw. Nie oznacza to, że
sobą zdjęć bardzo subiektywnie i określam w ten sposób
zacji i indywidualizacji«. Z jednej strony w formie wcze-
nie i przede wszystkim także dobrze zaznaczone między
właściciele domków coś dowolnie wznoszą lub powlekają
pewien »kierunek interpretacji«. W tej książce moje
snego budownictwa wielkopłytowego i bloków mieszkal-
kombinatem a smutnymi blokami mieszkalnymi, osadze-
farbą. O wiele częściej ich estetyczno-wizualna beztro-
­różne prace zostały zaprezentowane równolegle. Dzięki
nych, a z drugiej w obrębie pasów zieleni pomiędzy
nie w krajobrazie, w soczystej zieleni, stanowią co naj-
ska prowadzi do wyników, które w czasie edytowania
­fasadom ­(wycinkom fasad) pozostaję jednocześnie blisko
miejscami pracy a mieszkaniami, gdzie nowohucianie
mniej »wariację na temat«, jeśli nie coś całkiem nowego
ustawiam świadomie w określonych relacjach względem
moich wcześniejszych serii (Fasad czy Typografii), jak
mogą tworzyć swoje małe, osobiste raje, urządzając i in-
w moim sposobie pracy. Im bardziej kształcimy się i po-
siebie i które stają się w ten sposób niezależnymi pracami.
również mojej najnowszej serii MERTOpolis, a dzięki
dywidualizując swoje domki na działkach…
ruszamy w obszarze sztuki i fotografii, im obszerniejszy
Także wynikające z chęci ułatwienia sobie pracy zamalo-
ogródkom działkowym – moim projektom domków let-
Czymś wyjątkowym jest dla mnie zderzanie się ze sobą
staje się nasz dorobek artystyczny, tym widoczniejsze
wywanie kłódek na częściach fasad na `zamieszkałych
nich. Pokazuję za to po raz pierwszy także wnętrza skle-
tych dwóch tak różnych pod względem architektonicznym
stają się odniesienia, bliskość i odgraniczenir od tego, co
jest procesem »świadomo-nieświadomym«. W ten spo-
pu z artykułami fryzjerskimi czy kosmetycznymi, które
fenomenów wykorzystywanych przez jednych i tych sa-
już istnieje. Ten rozpoznawalny ale i wyobrażający dalszy
sób powstają monochromatyczne powierzchnie i obrazy,
odznaczają się ­raczej organiczną różnorodnością form i
mych ludzi, na których swe piętno odcisnęła lansowana
rozwój motyw jest tym, co, akurat dla młodego twórcy i
które nie zostały, względnie nie są, ani zaplanowane ani
kolorów, a jednak zgodnie ze stylistyką mają też walory
w okresie komunizmu »doskonała« forma współżycia i
jego prac, jest niezwykle ważne.
zauważane.
dokumentalne.
obraz człowieka doskonałego, ale i na wskroś ludzkie
pragnienie maksymalnej wolności.
Ważnym elementem Twojej pracy są kolor i światło.
Twoje obrazy zostały wykonane w delikatnym dziennym
świetle, w którym nie znajdziemy silnego kontrastu.
Interview With Götz Diergarten
“Individuality in the Uniform”
­Zauważyłem, że sposób w jaki wykorzystujesz kolor w
swoich pracach stanowi narzędzie, które pomaga podkreślić estetykę banalności i zwyczajności pokazywanych miejsc. Intryguje mnie dlaczego wybrałeś ten kon-
Your photographic work is highly dedicated to typolo-
Typology is deeply rooted in the tradition of German
kretny rodzaj światła i jak to pomogło w obserwowaniu
gies, images grouped by selected features such as
photography. In regards to your education at the Kunst­
Nowej Huty?
­architectural details, facades, colored surfaces, pat-
akademie Düsseldorf – Düsseldorf school of photo­
Diergarten : Pełne kontrastów światło słoneczne moż-
terns and rhythms, interiors and cabins. The results
graphy – under Bernd Becher, I am interested in what
na znaleźć w jednej jedynej serii moich prac z początków
are abstract figures created unconsciously by man.
this precise and systematic method can still teach us
lat dziewięćdziesiątych. Wywołało ono silny efekt cienia i
Why is typology so important to you? Is it a kind of
about expressing the environment in which we live.
zniszczyło miękkie pastelowe odcienie oraz przejścia
­cataloging obsession or rather the search for patterns
Examining basic forms that vary only little from one
między nimi. Przy tym znika efekt malarski, którego po-
in chaos?
to the next slows and sharpens ones sense of percep-
szukuję w moich »obrazów fotograficznych«. Obraz staje
Diergarten : Almost all of my series deal with individual-
tion. In constantly comparing different types, we get
się raczej dokumentem fotograficznym i pozostaje dużo
ity in the allegedly uniform. Working in series or, more
closer to an individual image, its content, and what
mniej abstrakcyjny. Preferuję możliwie neutralne światło
specifically, in typologies allows me to emphasize the
makes it special.
jak i zdystansowaną perspektywę (perspektywę frontal-
small discrepancies and shifts within one and the same
Diergarten : In my current series, METROpolis, I even
ną), która umożliwia możliwie wolną od uprzedzeń,
subject.
go one step further in creating diptychs – two-piece
otwartą obserwację, a w razie potrzeby i interpretację.
Unlike Bernd and Hilla Becher, I am not interested in
works – that at first glance look as though made of one
­cataloging and therefore archiving or conserving now
flipped image. A closer look reveals that the images dif-
ephemeral industrial sites. Their indescribable drive to
fer from one another in the details, that the combination
save the fleeting industrial culture from demolition – at
of different angles on one and the same architectural
least in the body of their work – and to elevate the struc-
phenomenon artificially creates spaces that cannot actu-
tures to anonymous sculptures contrasts my interest in a
ally be experienced in reality. We are surrounded by im-
certain aesthetic of the everyday, my interest in a painterly
ages we no longer perceive in the course of digitalization
quality of architecture interpreted primarily two-dimen-
and the development of the media society.
sionally. To me, the facades, vacation homes, and metro
stations are the “carriers of images” – images in a paint-
Bernd and Hilla Becher rose to fame through their
erly sense, in the sense of an “unconsciously consciously”
­images of industrial sites. You visited Krakow’s Nowa
arranged composition of tones and certain color-fields.
Huta, the industrial town built in the 1950s adjacent
to a giant, active steel mill. Why is the industrial char-
describe my very general observations: the architectural
sorbed the architectural and socio-cultural phenomenon.
me – it strikes me as a concentration of modern history
acter of the place not reflected in your work?
style that, despite its standardization, has a certain lav-
I was deeply impressed by the authenticity, by the explicitly
paired with an exciting architectural atmosphere. Since
Diergarten : The steel mill, working conditions, and
ishness to it, a style that doesn’t only reflect socialist re-
palpable history that seems still to charge the present.
I inevitably could not disregard the historical and the polit-
environment are all sufficiently well known. My goal was
alism but also reveals feudal elements; the wide boule-
The few changes that have been made, the restorations
ical-ideological layers of meaning either while photo-
not to employ a well-worn cliché of slag-pouring work-
vards, parks, and green spaces as well as the supposedly
and renovations, have yet to change that very special im-
graphing or while combining and selecting images, this
ers, covered in dirt despite their protective clothing, in a
large apartments in buildings partly augmented with col-
pression, both literal and metaphorical, of “gray-in-gray.”
is a second level that has indeed been embedded in my
spectacular “setting,” but rather to show where these
umns and other elements of decoration, which have little
Challenging clichés, emphasizing the special in the
work to date but has never before played as significant a
workers live and spend their free time: their homes, uni-
in common with how people live in the country and in
­quotidian with an impartial eye and thus sharpening our
role as here. To proceed strictly formally or aesthetically
fied by a predetermined architectural and political-ideo-
small villages; the Schrebergärten, the care for and yield
perception generally, sensitizing our perception – that
would be neither possible nor sensible. To me, it is much
logical framework, and their very individually decorated
of which is surely not unique to the post-rural population’s
is my task as an artist. That a certain “sensitization” to
more interesting to contrast the images and stereotypes
and often lovingly cared for Schrebergärten, small pri-
needs (and dreams). But what I noticed there and in the
Nowa Huta is already happening is manifested by the
we all hold of life under communism with today’s experi-
vate garden plots, and cabins situated between their res-
parks, where people were playing a Sunday game of cards,
“Trabbis”, the “Communism Tours,” zipping to and fro.
ential reality, with all of the strong reminiscences of
idences and their work. Furthermore, depicting indus-
explains in part the origins of a group of people who
The less attention a place, an architectural object, or an
­socialism. Despite my allegedly documentary and descrip-
trial sites would have been too didactic, would smack too
couldn’t have felt at home in the political-ideological and
architectural detail is given, the more exciting it is to
tive photographic style, I selected and combined the
much of a social-documentary reportage, which was
spatially constricted, heteronomous environment. On
me. I am not interested in documenting architects’ or
­images quite subjectively and thus established a certain
not at all my aim.
the other hand, the residents of Nowa Huta helped build
designers’ outstanding achievements but rather in dis-
“way of reading.” My various conceptual approaches are
their own houses, blocks, and apartments in accordance
covering a certain quality of abstraction, as of yet been
presented in this book: the (cropped) facades resemble
Nowa Huta is understood primarily as a unique social-
with communist piecework and thus in part received
disregarded, in the putative quotidian and building this
both my earlier series (facades and typographies) as well
ist-realist urban ensemble, full of symmetry and bom-
(more affordable) life-long right of abode, which must have
abstraction artistically into my works. I’m glad that Nowa
the current series METROpolis, while the Schrebergärten
bastic decoration, and the embodiment of a social ex-
engendered some resemblance of identification with the
Huta is still little enough known that everyone can still
cabins correspond with my vacation home project. At the
periment in the communist period. It was populated in
place. That political agitation began here surely had to
discover something new on his or her own.
same time, Nowa Huta shows the interiors of hairdresser
the 1950s and 1960s by new residents, mainly steel mill
do with the rural community’s strongly ingrained desire
workers who came to the city from the countryside. They
for freedom, its need for self-determination.
brought to Nowa Huta their original rural culture, which
and beauty salons, which manifest a more organic
Your typologies expose the banality of everyday life.
­diversity of forms and colors and yet follow a more docu-
The metro station photographs show how “mass deco-
mentary style.
was at odds with the strict patterns of totalitarian urban
Today the Nowa Huta district tends to be treated as
ration” is carried out by modern society. The Nowa
order. Could you sense the contrast between totalitarian
a post-communist tourist attraction, a pinnacle of
Huta images depict the real artifacts of a political
Your previous work, such as the metro station photo-
architecture and the post-rural culture of Nowa Huta’s
­“Ostalgia.” Did you address this issue? And what, in
­system as abstract forms. Is the camera lens “inno-
graphs and beach hut images, are very strict and rigor-
tenants? Was it an important factor in your project?
your perception of the location, made it visually
cent” in its observations of space? Are you examining
ous in their presentation of repetitious architectural
Diergarten : Though I have Polish roots, I unfortunately
­different from your previous works?
the hidden ideological or social and cultural aspects
forms. The same sense of pattern is somewhat absent
don’t speak the language, which precluded any direct
Diergarten : On my first visit to Krakow I merely walked
of the places in your work?
in your work on Nowa Huta. Shapes reveal both their
contact with the residents of Nowa Huta. So I can only
through Nowa Huta with a small camera and just ab-
Diergarten : Nowa Huta is indeed something new for
similarities and their differences, as in the pictures of
Schrebergärten cabins. Was this aesthetic intentional
Diergarten : I admit that the garden cabins interested
reused out of necessity, creating an unusual, unique
or did it emerge from the character of the site itself,
me from the very beginning. I was almost prepared to
composition of forms and colors. That doesn’t mean that
a kind of genius loci?
concentrate solely on these – as a kind of sociogram and
the owners of the cabins simply build or paint haphaz-
Diergarten : The focus on individuality in uniformity,
as witnesses to history transformed into colors and
ardly. It is their aesthetic-visual insouciance that leads to
as I already mentioned, plays a large role in my series to
forms. Of course, the comparison to the beach huts such
these results; through my editing process, consciously
date. Given the aforementioned double layer of meaning
as Gouville is obvious. The little houses in Nowa Huta,
placing these in specific relation to one another, they de-
of Nowa Huta, this rigorous method didn’t lend itself
however, differ considerably more; above all their em-
velop to form a typology, to become conceptional artwork.
well – it would have been too one-sided. Furthermore,
beddedness in the landscape, in the lush green – mind
As an example: their simplifying the necessary work by
the place itself offers a very clear and stark contrast of
you, between the steel factory and baleful apartment
painting over the padlocks on the facade is part of the
uniformity and individuality without my having to demon-
blocks – represents a “variation on the theme” if not
area’s “unconsciously conscious” process. It creates
strate it: the former embodied in the early prefab Platten-
something entirely new in my method. The more we edu-
monochrome surfaces and images that were neither
bau and residential blocks, the latter manifested in how
cate ourselves and deal with art, with photography, the
planned nor noticed.
Nowa Huta’s residents could, in the greenbelt between
bigger the artistic work becomes, the more obvious the
their work and home, create their own small, personal
references to, the convergences with, and delimitations
An important element of your work is color and light.
paradises through the design and individualization of their
to what came before. This recognizable red thread, which
Your photos were taken in mild daylight without strong
garden cabins. What I found so significant is the clash
also represents a further development, is very important,
contrasts. I have found the use of color in your images a
of these two completely different architectural phenom-
particularly for a younger artist and his work.
tool to help emphasize the aesthetics of banality. Why
did you choose this particular type of light, and how did
ena used by one and the same people – molded by the
communist-propagated ideal of civic life and the image
Storefront windows, metro stations, and vacation
it help you investigate Nowa Huta?
of the ideal person but also by the supremely human
homes are, in your opinion, often “unconsciously con-
Diergarten : The contrasts of strong sunlight can be
­desire for freedom.
sciously” designed. The colors and forms in your
found in exactly one series of my work since the early
­im­ages are captivating because of a consistent yet
1990s. It creates strongly cast shadows and destroys soft
Observing your photos of Nowa Huta’s Schrebergärten
­simultaneously unintentional layer of meaning. What
pastel tones and their transitions. The painterly effect
cabins, I see a continuation of your previous works of
elements of “unconsciously conscious design” did
I’m looking for in my “photo images” is lost with too
the beach huts. This time you examine the similarities
you find in Nowa Huta?
much contrast; rather the image becomes a photographic
between architectural forms and at the same time con-
Diergarten : Laymen’s architectural efforts, such as
document and remains less abstract. I prefer as neutral
trast them with their succulently green, artificial envi-
the garden cabins or even the beach huts, often belie
a light as possible as well as a straightforward angle
ronment. Looking at the shabby modesty of the forms
completely different conditions and often lead to impres-
(frontal perspective), one that allows my image to be ob-
on display, I also sense a notion of anxiety. Were the im-
sive, accidental aesthetic products, to images in a paint-
served and, as the case may be, interpreted as
ages of Nowa Huta’s Schrebergärten cabins conceived
erly sense. It might be that only certain colors of paint
­impartially as possible.
as a dialogue with your previous work?
were available or that recycled building materials were
Gartenhütten, DZIAŁKOWE ALTANY, garden Cabins
Biografien
Götz Diergarten (*1972) wurde in Mannheim geboren
Michał Wiśniewski (*1976) studierte Kunstgeschichte
Sławomir Shuty (*1973) stammt aus Nowa Huta und
und studierte von 1993 – 1998 Freie Kunst / künstler­ische
und Architektur, im Jahr 2010 schloss er seine Promotion
ist Absolvent der Wirtschaftsuniversität Krakau. Er
Fotografie bei Professor Bernd Becher an der Kunstaka-
ab. Er ist wissenschaftlicher Mitarbeiter an der Wirt-
­arbeitet als Schriftsteller, Fotograf, Regisseur und Autor;
demie Düsseldorf und an der Hochschule für Gestaltung
schaftsuniversität Krakau und Studienleiter der Academy
ist Veranstalter und Hauptdarsteller des Happening-­
Zürich. Zu sehen waren seine Arbeiten bisher in Einzel-
of Heritage (Akademie des Kulturerbes) am Internatio-
Zyklus »Der Zirkus aus Huta«. Zu seinen schriftstelle­
ausstellungen im Edith Stein Haus in Breslau (2011), im
nalen Kulturzentrum Krakau. Der ehemalige Fulbright-
rischen Arbeiten gehören die Erzählbände »Neuer wun-
Museum Weserburg Bremen (2010), im Goethe-Institut
Stipendiat arbeitet hauptsächlich zum Thema moderne
derbarer Geschmack« (1999) und »Zuckerspiegel normal«
London (2008) und im Kunstverein Heidelberg (2005)
Architektur und deren politische und ideologische Aspekte.
(2002) sowie der Roman »Stottern« (2001). Für seinen
­sowie in Galerien in Berlin, Paris, Zürich, Prag, Wien,
2003 erschien seine Monografie des Krakauer Architek-
im Jahr 2004 veröffentlichten Roman »Haufen« wurde
Luxemburg, Santa Monica und Seoul. Darüber ­hinaus
ten und Restaurators Ludwik Wojtyczko, der in der ersten
Sławomir Shuty für »literarisches Gehör, Leidenschaft
war er an diversen Gruppenausstellungen beteiligt, u. a.
Hälfte des 20. Jahrhunderts seine Spuren in Krakau und
und Mut für sein Porträt der polnischen Realität« mit dem
»Zeitkurven der grafischen Künste im 20. Jahrhundert«
anderswo hinterließ. Wiśniewski ist zudem fester Autor
»Paszport Polityki«-Preis ausgezeichnet. 2008 erschien
im Rahmen der Internationalen Tage Ingelheim (2010),
bei der Zeitschrift »Autoportret« und veröffentlicht regel-
sein Buch »Bewegungen«. Shuty schreibt regelmäßig für
»Global Suburbia« im Abington Art Center in ­Jenkintown,
mäßig Artikel und Essays zu Architektur und Städtebau
»Raster«, »Lampa i Iskra Boża«, »BruLion«, ist festes
Pennsylvania (2008) und »La photographie allemande.
im 20. Jahrhundert.
Mitglied der »korporacja ha!art« und Initiator des ersten
Carte blanche à Kicken Berlin« im Théâtre de la photo-
polnischen Hypertextromans »Blok« (www.blok.art.pl).
graphie et de l’image in Nizza (2004). Seine Bilder werden
Als Regisseur gewann er 2006 mit seinem Film »Luna«
regelmäßig auf internationalen Kunstmessen wie der Art
den ersten Preis beim IV. Festival des unabhängigen
Basel, Art Basel Miami Beach, Paris Photo oder auf der
­Kinos des 2. Polnischen Fernsehens. Weitere filmische
TEFAF in Maastricht gezeigt.
Arbeiten Shutys sind die beiden aus dem Jahr 2009
Preise und Stipendien: Pfalzpreis für Bildende Kunst
stammenden Filme »Oblubienica« und »Panoptykon«
2010, Stipendium der DAD Photography Commissions,
sowie sein neuestes Werk »Pokój« von 2011. Sławomir
Dover (2007) und das Hasselblad-Stipendium der
Shuty lebt und arbeitet in Krakau.
­Hasselblad Foundation (2005). Götz Diergarten lebt und
arbeitet in Frankfurt am Main.
Biografie
Götz Diergarten urodził się w Mannheim, w roku 1972.
Michał Wiśniewski (ur. 1976) absolwent historii sztuki
Sławomir Shuty (ur. 1973), absolwent Akademii Ekono-
W latach 1993-1998 studiował sztuki piękne / artystyczną
i architektury, pracownik Międzynarodowego Centrum
micznej w Krakowie, pisarz, fotograf, autor filmów un-
fotografię w klasie profesora Bernda Bechera w Akade-
Kultury oraz Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.
dergroundowych, organizator i główny wykonawca cyklu
mii Sztuk Pięknych w Düsseldorfie oraz w Wyższej Szkole
Interesuje się architekturą nowoczesną, szczególnie w
happeningów »Cyrk z huty«. Autor tomu opowiadań
Dizajnu (Hochschule für Gestaltung) w Zurychu. Jego pra-
kontekście jej związków z polityką i ideologią. Autor mo-
»Nowy wspaniały smak« (1999) i »Cukier w normie«
ce były prezentowane podczas wystaw indywidualnych w
nografii Ludwika Wojtyczki, krakowskiego architekta i
(2002), powieści »Bełkot« (2001), a także pierwszej pol-
Domu Edyty Stein we Wrocławiu (2011), w Muzeum Weser-
konserwatora zabytków 1. poł. XX w. (2003), a także sze-
skiej powieści hipertekstowej »Blok« (http://www.blok.
burg w Bremie (2010), w Goethe-Institut w Londynie (2008)
regu artykułów i esejów nt. architektury i urbanistyki XX
art.pl/). W 2004 roku wydał powieść »Zwał«, nagrodzoną
oraz w Kunstverein w Heidelbergu (2005), jak również w
w. Stały współpracownik pisma »Autoportret«. Stypendy-
Paszportem »Polityki« za »literacki słuch, za pasję i od-
galeriach w Berlinie, Paryżu, Zurychu, Pradze, Wiedniu,
sta Fundacji Fulbrighta.
wagę w portretowaniu polskiej rzeczywistości«, a w roku
Luxemburgu, Santa Monica i Seulu. Oprócz tego brał udział
2008 ukazały się »Ruchy«. Publikował w »Rastrze«,
w wystawach zbiorowych, takich jak: »Zeitkurven der gra-
»Lampie i Iskrze Bożej«, »BruLionie«; stale współpracu-
fischen Künste im 20. Jahrhundert« w ramach Międzyna-
je z »Ha!artem«. Reżyserowany przez niego film »Luna«
rodowych Dni Ingelheim (2010), »Global Suburbia« w
zwyciężył w IV Festiwalu Kina Niezależnego TVP 2 w
Centrum Sztuki Abington Art Center in Jenkintown w
czerwcu 2006 roku. Oprócz tego wyreżyserował w roku
Pennsylwanii (2008) oraz »La photographie allemande.
2009 »Oblubienicę« i »Panoptykon« oraz »Pokój« w 2011.
Carte blanche à Kicken Berlin« w Théâtre de la photogra-
Sławomir Shuty pochodzi z Nowej Huty, mieszka w
phie et de l’image w Nicei (2004). Fotografie Diergartena
­Krakowie.
są stale pokazywane podczas targów sztuki: Art Basel,
Art Basel Miami Beach, Paris Photo i TEFAF w Maastricht.
W roku 2010 artysta został laureatem Nagrody Palatynatu w kategorii Sztuk Pięknych (Pfalzpreis für Bildende
Kunst), był także stypendystą DAD Photography Comissions, Dover w roku 2007, w roku 2005 otrzymał stypendium Hasselblad, przyznawane przez fundację Hasselblad Foundation. Götz Diergarten mieszka i pracuje we
Frankfurcie nad Menem.
Biographies
Götz Diergarten (*1972) was born in Mannheim, Germany
Michał Wiśniewski (*1976) studied art history and archi-
Sławomir Shuty (*1973), who graduated from Krakow’s
and from 1993 to 1998 studied fine arts/artistic photo­
tecture and finished his PhD in 2010. He is the head of
University of Economics, is a writer, photographer, author
graphy at the Kunstakademie Düsseldorf under Professor
the training center of the Academy of Heritage at Krakow’s
of underground films, and organizer of and lead actor
Bernd Becher as well as at Zurich’s University of the
International Cultural Center and an assistant professor
in the happening cycle The Circus from Huta. He has
Arts. Diergarten’s works have been shown in solo exhibi-
at the University of Economics in Krakow. His primary
penned in Polish the collections of stories Wonderful
tions at Edith Stein Haus in Wrocław (2011), Museum
­focus is modern architecture and its political and ideo-
New Taste (1999) and Normal Blood Sugar Level (2002)
Weserburg Bremen (2010), Goethe Institute London
logical aspects. In 2003, he published a monograph on
as well as the novel Stutter (2001) and is the initiator of
(2008), and Kunstverein Heidelberg (2005) as well as in
Ludwik Wojtyczko, architect and restorer in Krakow in
the first Polish hypertext novel Blok (www.blok.art.pl).
galleries in Berlin, Paris, Zurich, Prague, Vienna, Lux-
the first half of the twentieth century. He currently writes
In 2004, he published the novel Heaps, which was awarded
embourg, Santa Monica, and Seoul. His work has also
articles and essay on twentieth-century architecture and
the Paszport Polityki prize for its “literary ear, its pas-
been included in group exhibitions such as Zeitkurven
urban planning. Wiśniewski is on the staff of Autoportret
sion, and its courage in portraying Polish reality.” The
der grafischen Künste im 20. Jahrhundert (Development
magazine and has held a Fulbright fellowship.
book Movements was published in 2008. Shuty has pub-
of the Graphic Arts in the Twentieth Century) on the
lished pieces in Raster, Lampa I Iskra Boża, and BruLion
­occasion of the International Days Ingelheim (2010),
and is on the staff of Ha!art. The film Luna, which he
Global Suburbia at the Abington Art Center in Jenkintown,
­directed, won first place in Polish public television’s fourth
Pennsylvania (2008), and La photographie allemande.
independent film festival in June 2006. Shuty’s other
Carte blanche à Kicken Berlin (German Photography.
films include Oblubienica and Panoptykon (2009) and
Carte blanche at Kicken Berlin) at Théâtre de la photo­
Pokój (2011). Shuty was born in Nowa Huta and currently
graphie et de l’image in Nice (2004). His images are shown
lives in Krakow.
regularly at international art fairs such as Art Basel,
Art Basel Miami Beach, Paris Photo, and TEFAF in Maastricht. Diergarten’s awards and fellowships include the
Pfalzpreis für Bildende Kunst (Pfalz Prize for Fine Art)
2010, Dover, England’s DAD Photography Commissions
grant (2007), and a Hasselblad grant awarded by the
Hasselblad Foundation (2005). Diergarten lives and
works in Frankfurt am Main.
Impressum / Impressum / Imprint
Die Ausstellung und diese Publikation sind das Ergebnis eines Projekts des
Goethe-Instituts, das Götz Diergarten zu einer Künstlerresidenz nach Krakau eingeladen hat.
Wystawa oraz niniejsza publikacja powstały w wyniku realizacji projektu
artystycznego w ramach programu rezydencyjnego Goethe-Institut.
The exhibition and this publication are the product of a project by the Goethe Institute,
who invited Götz Diergarten to Krakow for an artist’s residence.
Verleger / Wydawca / Publisher: moser verlag GmbH München, Widenmayerstraße 16, D–80538 München, Germany
E-Mail: info@moser-verlag.com, www.moser-verlag.com
Art Director: Horst Moser
Layout und Reinzeichnung / Opracowanie graficzne / Layout and Prepress: Mathias Frisch
Projektmanagement und Koordination / Koordynacja projektu / Project Management and Coordination: Christa Krick
Vorwort / Słowo wstępne / Preface: Dr. Roland Goll
Text über Nowa Huta von Sławomir Shuty, mit Zustimmung des Autors gekürzt.
Quelle: »Büro Kopernikus Deutsch-Polnische Kulturprojekte«, www.buero-kopernikus.org
Tekst o Nowej Hucie napisał Sławomir Shuty. Skrótów dokonano za zgodą autora.
Źródło: »Büro Kopernikus Deutsch-Polnische Kulturprojekte«, www.buero-kopernikus.org
Article about Nowa Huta by Sławomir Shuty; shortened with the permission of the author.
Source: “Büro Kopernikus Deutsch-Polnische Kulturprojekte”, www.buero-kopernikus.org
Gespräch mit Götz Diergarten / Wywiad z Götzem Diergartenem / Interview with Götz Diergarten: Michał Wiśniewski
Kurzinformationen über Nowa Huta / Krótka informacja o Nowej Hucie / General Information about Nowa Huta: Michał Wiśniewski
Übersetzungen / Tłumaczenia / Translations: Julia Cornelius, Christina Marie Hauptmeier, Katarzyna Kwiecień,
Rachel Marks-Ritzenhoff, Izabela Michalczyk-Szaszkiewicz
Lektorat und Schlusskorrektur / Redakcja i korekta / Editing and Copyediting: Julia Cornelius
Litho / Litografia / Litho: DruckConcept, Christiane Rothe
Druck / Druk / Print: Skleniarz, Krakau
© 2011 moser verlag GmbH München
© Goethe-Institut Krakau, www.goethe.de/krakau
© Autoren / Autorzy tekstów / Authors: Dr. Roland Goll, Sławomir Shuty, Michał Wiśniewski
© Luftaufnahme / Zdjęcie z lotu ptaka / Aerial Photograph: Adam Golec, Agencja Gazeta
© Fotografien / Fotografie / Photographs: Götz Diergarten, www.diergarten.com
Courtesy Galerie Kicken Berlin, www.kicken-gallery.com
Dank an / Podziękowania dla / Thanks to: Goethe-Institut Krakau, Roland Goll + Team, moser verlag, Christa Krick, Oliver Leicht,
Sławomir, Michał, Charles, Peter, Andy, Silke
Götz Diergarten ist Mitglied von Piece of Cake (POC) / Götz Diergarten jest członkiem Piece of Cake (POC)
Götz Diergarten is a member of Piece of Cake (POC), www.pocproject.com
ISBN 978-3-9814177-2-2
9 783981 417722
ISBN 978-3-9814177-2-2
www.moser-verlag.com