Pietrowice Wielkie

w w w. p i e t r o w i c e w i e l k i e . p l
Gmina
Pietrowice
Wielkie
Wczoraj i dziś
Powiat Raciborski
Pięknie i zadbane wsie, niepowtarzalne zabytki, wyjątkowe krajobrazy
kształtowane przez dorzecze rzeki Cyny
oraz pagórkowaty teren przedsionka Bramy Morawskiej, wreszcie żyzne
i zagospodarowane w pełni gleby - to
najlepsza wizytówka gminy Pietrowice
Wielkie, wysuniętego najdalej na zachód
przyczółka województwa śląskiego i powiatu raciborskiego. Od południa gmina
graniczy z Republiką Czeską, stanowiąc
obszar wielowiekowego wzajemnego
oddziaływania kultur: polskiej, czeskiej
(morawskiej) oraz niemieckiej. Przez setki lat Cyna była granicą dwóch wielkich
metropolii kościelnych - wrocławskiej
i ołomunieckiej.
Obszar gminy zajmuje 6,8 tys. ha
z czego aż 5,2 tys. ha to grunty orne.
Mieszka tu blisko 7,2 tys. osób w jedenastu sołectwach: Amandów, Cyprzanów,
Gródczanki, Kornice, Krowiarki, Lekartów, Maków, Pawłów, Pietrowice Wielkie,
Samborowice i Żerdziny. Te malowniczo
położone wsie stwarzają idealne warunki
do życia dla tych, którzy stronią od zgiełku dużych miast, chcą odpocząć w otoczeniu przyrody i przyjaznych sąsiadów,
mając do dyspozycji piękne trasy spacerowe i rowerowe, nowoczesne szkoły, obiekty sportowe (boiska, sale sportowe i halę
widowiskową w Pietrowicach Wielkich)
a także funkcjonalne place zabaw. Poza
rolnictwem w gminie rozwija się przedsiębiorczość. Działają tu znani producenci
i wykonawcy usług.
2
fot. WAW
Gmina
Pietrowice
Wielkie
Centrum rekreacji w Pawłowie / Erholugszentrum in Pawlau
W drugi dzień Świąt Wielkanocy
gmina gości tysiące osób zafascynowanych
tradycyjną procesją konną. Corocznie
w maju gmina organizuje w Pietrowicach
Wielkich Eko-Wystawę „Ciepło przyjazne
środowisku”, jedną z największych na
Śląsku imprez targowych branży budowlanej, ogrodniczej, wyposażenia wnętrz
i systemów cieplnych. Każda edycja gromadzi setki wystawców i około 60 tys.
zwiedzających. Wrzesień to czas tradycyjnych barwnych dożynek, w listopadzie
procesji ku czci św. Marcina, w grudniu bożonarodzeniowych kiermaszów,
a w styczniu-lutym gali miejscowego biznesu, na której goszczą znakomite osobistości ze świata polityki i rozrywki.
A������ W�������� – W��� G����
Urząd Gminy
ul. Szkolna 5
47-480 Pietrowice Wielkie
tel.: 032 419 80 75
fax: 032 419 84 07
www.pietrowicewielkie.pl
fot. Bolesław Stachow
Pietrowice wczoraj i dziś – Gross Peterwitz einst und jetzt
3
Schöne und gepflegte Dörfer, einzigartige Denkmäler, malerische Landschaft,
die durch das Stromgebiet des Flusses Zina
wie auch durch das hügelige Vorfeld des
Mährischen Tors geformt wurde, zudem
noch fruchtbare und gänzlich bewirtschaftete Felder – dies alles ist die beste Visitenkarte der Gemeinde Groß Peterwitz, dem
am weitesten westlich gelegenen Teil der
Woiwodschaft Schlesien und des Kreises
Ratibor. Vom Süden grenzt die Gemeinde
mit der Tschechischen Republik und bildet ein Gebiet jahrhundertlanger gegenseitigen Einwirkung mehrerer Kulturen: polnischer, tschechischer
(mährischer) und deutscher.
Hunderte von Jahren war Zinna
die Grenze zweier großen kirchlichen Metropolen – Breslauer
und Olmützer.
Das Gebiet der Gemeinde
beträgt sechstausendachthundert
Hektar, wovon fünftausendzweihundert Hektar dem Ackerland zufalllen. Hier wohnen circa siebentausendzweihundert Menschen,
die elf Dorfgemeinden angehören:
Amandhof (Amandów), Janowitz
(Cyprzanów), Ratsch (Gródczanki), Kornitz (Kornice), Preußisch
Krawarn (Krowiarki), Lekartow
(Lekartów), Makau (Maków), Pawlau (Pawłów), Groß Peterwitz (Pietrowice
Wielkie), Schammerwitz (Samborowice)
und Schardzin (Żerdziny). Die malerisch
gelegenen Dörfer bieten ideale Lebensbe-
4
dingungen für diejenigen, die den Lärm der
Großstadt meiden und sich, umgeben von
der Natur und den netten Nachbarn, ausruhen wollen. Ihnen stehen zur Verfügung
schöne Spazier- und Fahrradwege, moderne
Schulen, Sportobjekte (Sportplätze, Sporthallen, eine Veranstaltungshalle in Groß
Peterwitz) wie auch funktional gestaltete,
kindergerechte Spielplätze. Außer Landwirtschaft entwickeln sich in der Gemeinde auch viele Unternehmen und Betriebe.
Hier agieren viele bekannte Hersteller und
Dienstleistungsbetriebe.
Am zweiten Osterfeiertag beherbergt
die Gemeinde Tausende Personen, die von
der traditionellen Pferdeprozession fasziniert sind. Alljährlich, im Monat Mai, organisiert die Gemeinde in Groß Peterwitz
fot. WAW
Gemeinde
Groß
Peterwitz
Arboretum w Pietrowicach Wielkich / Arboretum in Gross Peterwitz
eine Eko-Austellung „Umweltfreundliche
Wärme“ („Ciepło przyjazne środwisku“),
die eine der größten Handelsveranstaltungen Schlesiens in den Branchen: Bau,
fot. arch. UG Pietrowice Wlk.
Zygmunt Chajzer prowadzący pietrowickie Eko Targi / Zygmunt Chajzer der die EKO-Messe moderiert
Garten, Innenausstattung und Wärmesysteme ist. Jedes Mal zieht sie Hunderttausende Aussteller und circa sechzigtausend
Besucher an. September ist die Zeit des
bunten Erntedankfestes, November die
Zeit des St. Martin-Zuges, Dezember die
Zeit der Weihnachtsmärkte und JanuarFebruar die Zeit der Gala der hiesigen
Firmen, der bekannte Persönlichkeiten aus
der Politik und Unterhaltung beiwohnen.
Urząd Gminy
ul. Szkolna 5
47-480 Pietrowice Wielkie
tel.: +48 32 419 80 75
fax: +48 32 419 84 07
www.pietrowicewielkie.pl
fot. arch. UG Pietrowice Wlk.
A������ W�������� – B������������
5
Fenomen
św. Krzyża
Częste spożywanie miodu, cudownej
- wedle tradycji - wody ze źródełka przy
Św. Krzyżu, pobożność i rzetelna praca,
to miejscowa recepta na długowieczność.
W gminie Pietrowice Wielkie liczne grono mieszkańców dożywa 90 a nawet stu
lat. Trudno inaczej wyjaśnić ten fenomen,
jak specyfiką miejsca. Na skraju Pietrowic
Wielkich, przy drodze do Gródczanek,
znajduje się jedyny w Raciborskiem drewniany kościółek św. Krzyża, wzniesiony
w 1667 r. na dnie jaru, a poszerzony do
obecnych kształtów w połowie XVIII w.
Od setek lat Św. Krzyż to znane na Śląsku
miejsce pielgrzymkowe, a to za sprawą łaskami słynącego barokowego malowidła
z początku XVIII w. ze sceną ukrzyżowania Jezusa, przedstawioną na tle za-
6
chmurzonej Jerozolimy. Wielu wiernych
doznało tu łask uzdrowienia, bądź dostąpiło odpustów zupełnych udzielanych
z woli papieskiej. W 1899 r. tuż przy kościółku wzniesiono neogotycką kapliczkę,
w której znajduje się źródlane ujęcie wody.
Miejscowi wierzą, że jej spożywanie w połączeniu z gorliwą modlitwą w pobliskiej
świątyni działa jak lekarstwo i zapewnia
długie zdrowie. Dziś w św. Krzyżu można
spotkać nie tylko rozmodlonych pątników,
ale i nowożeńców chcących w tym wyjątkowym miejscu ślubować sobie wierność.
Wokół kościółka i kapliczki, staraniem
miejscowego samorządu, urządzono mały
ogród botaniczny z miejscem do weekendowego wypoczynku, oczkiem wodnym
i małym mostkiem.
Das Phänomen
der Hl.
Kreuzkirche
Pilger, sondern auch Brautpaare, die sich
an dieser außergewöhnlichen Stelle das
„Ja-Wort“ geben wollen, treffen. Dank den
Bemühungen der Ortsverwaltung errichtete
man rund um die Kirche und Kapelle einen
kleinen botanischen Garten mit einer Stelle
für die Wochenend-Erholung, einem Teich
und einer Brücke.
fot. Bolesław Stachow
Häufiges Verzehren von Honig und,
wie es die Tradition so will, von wunderbarem Wasser aus der Quelle an der Hl.
Kreuzkirche, Frömmigkeit und ehrliche
Arbeit, dies alles ist ein hiesiges Rezept für
die Langlebigkeit. In der Gemeinde Groß
Peterwitz (Pietrowice Wielkie) erreicht ein
großer Kreis von Einwohnern das Alter von
90 und sogar 100 Jahren. Dieses Phanomen
lasst sich also nicht anders erklaren als
nur mit der Eigenart des Ortes. Am Rande
von Groß Peterwitz, auf dem Weg Richtung Gródczanki, befindet sich die einzige
im Ratiborer Land Schrottholzkirche – die
Hl. Kreuzkirche. Sie ist im Jahre 1667 auf
einer Hohlwegsohle erbaut, und Mitte des
18. Jahrhunderts bis zur heutigen Form erweitert worden. Seit hunderten von Jahren
gilt die Hl. Kreuzkirche als ein bekannter
Wallfahrtsort. Man bewundert dort das
barocke, für seine Wunderkraft berühmte
Gemälde aus dem frühen 18. Jahrhundert.
Auf dem Bild wurde die Szene der Kreuzigung Christi, mit finsterem Jerusalem im
Hintergrund, dargestellt. Viele Gläubige
erhielten hier die Gnade der Heilung, oder
ihnen wurde aus päpstlichem Willen vollkommener Ablass gewährt. 1899 errichtete man nah der Schrottholzkirche eine
neogotische Kapelle, in der sich Fassung
der Quelle befindet. Die Einheimischen
glauben, dass das Trinken des Wassers, mit
eifrigem Gebet in der nahen Kirche verbunden, wie ein Medikament wirkt und
ein langes Leben sichert. Heute kann man
in der Hl. Kreuzkirche nicht nur betende
7
8
9
procesja
konna
fot. WAW
W całej Polsce słyną Pietrowice Wielkie z wielkanocnej procesji konnej, zwanej
Osterreiten, urządzanej tu, jak chce tradycja, od prawieków. Ponoć datuje się je już
od czasów Karola Wielkiego, a na Górny
Śląsk zwyczaj te przywiedli osadnicy z Zachodu zasiedlający te ziemie w XII/XIII w.
Obrzęd odbywa się zawsze w drugi dzień
Świąt Wielkanocy, a intencją jeźdźców
okrążających miejscowe pola jest wybłaganie łask urodzaju i wszelkiej pomyślności.
Jeźdźcy gromadzą się w południe przed
późnogotyckim, XVI-wiecznym kościołem
parafialnym p.w. świętych Wita, Modesta
i Krescencji, by stąd, w liczącej ponad sto
koni procesji, przejechać do Św. Krzyża, gdzie odprawiane jest nabożeństwo.
Następnie odbywa się objazd pól (zawsze
ze wschodu na zachód), a na koniec wyścigi. Współcześnie po Osterreiten gmina
organizuje festyn konny z pokazami rycerskimi, ujeżdżania i woltyżerki. Goszczą
na nim najlepsi okoliczni hodowcy, w tym
z uznanych stadnin w Czechach.
Zabytkowa figura procesji konnej / Antike Figur, die beim Osterreiten benutzt wird
10
Dodajmy, że Pietrowice Wielkie były
kilka razy areną tragicznych wydarzeń.
W 1890 r., podczas objazdu, spotkały się
w polu procesje z Langowa (dziś wschodnie rubieże Kietrza) i Pietrowic. Jedni nie
chcieli ustąpić drugim. Miało dojść do
szarpaniny, podczas której jakiś młody
rolnik zabrał kietrzanom figurę Chrystusa
Zmartwychwstałego po czym pędził z nią
galopem do zagrody Wollników. Niestety,
oglądając się za goniącymi go kietrzanami,
wjeżdżając w obręb posesji nie zauważył
belki nad bramą, uderzył w nią głową
i zginął na miejscu. Figurka cudem ocalała. Tyle jedna wersja wydarzeń. Kolejna
mówi, że zuchwalec uszedł cało z zawieruchy, dowiózł figurę do pietrowickiego
kościoła, gdzie chwilę potem miejscowi
gospodarze bronili wejścia kietrzanom.
Spór załagodzono, bo parafianie z Pietrowic obiecali urządzać procesje i zapraszać
wiernych z Kietrza, pozostawiając jednak
u siebie rzeczoną figurkę, którą obiecali
zwrócić jeśli choć raz ze ślubów się nie wywiążą. Kiedy jednak o fakcie tym dowiedział się pietrowicki proboszcz, kazał
natychmiast oddać rzeźbę.
Przywiązanie do trofeum
okazało się jednak na tyle
mocne, że jeden z gospodarzy wziął ją do swojego
domu (istnieje nadal we
wnęce elewacji zagrody
przy ul. 1 Maja 45), zaś do
objazdów do dziś wykorzystuje się kopię.
11
fot. arch. UG Pietrowice Wlk.
fot. arch. UG Pietrowice Wlk.
fot. arch. UG Pietrowice Wlk.
fot. arch. UG Pietrowice Wlk.
Osterreiten
fot. arch. UG Pietrowice Wlk.
In ganz Polen ist Groß Peterwitz
für die Pferdeprozession (Osterreiten genannt) bekannt, die laut der Tradition seit
Urzeiten veranstaltet wird. Man datiert sie
schon seit der Zeit Karl des Großen. Nach
Oberschlesien wurde dieser Brauch von
den Siedlern aus Westen, die diese Gebiete
um die Jahrhundertwende 12./13. besiedelten, gebracht. Der Brauch findet immer
am zweiten Osterfeiertag statt. Die Reiter,
die die hiesigen Felder umkreisen, hoffen,
die Gnade der guten Ernte und des Glücks
und Segens zu erflehen. Die Reiter versammeln sich am Mittag vor der spätgotischen
(16. Jahrhundert) St. Vitus Pfarrkirche, um
von hier in der über Hundert Pferde zählender Prozession zum Hl. Kreuz zu reiten,
wo eine Andacht gefeiert wird. Dann folgt
das Umkreisen der Felder (immer vom Osten nach Westen), und zum Schluss gibt
es ein Pferderennen. Heutzutage organisiert die Gemeinde nach dem Osterreiten
ein Pferdefest mit Ritter- und Reit- Vorführungen, wie auch mit Vorführungen
im Bereiten und Voltigieren. An dieser
Veranstaltung nehmen die besten Züchter
12
aus der Umgebung, darunter auch aus den
anerkannten tschechischen Gestüten, teil.
Man sollte nicht vergessen, dass Groß
Peterwitz einige Male Schauplatz tragischer
Ereignisse war. 1890 trafen sich während
des Umkreisens der Felder zwei Pferdeprozessionen – aus Langow (Langów) (heute
östliche Grenze Katschers) und aus Groß
Peterwitz. Die einen wollten den anderen
nicht aus dem Weg gehen. Angeblich gab
es ein Gezerre, während dessen ein junger
Landwirt den Bauern aus Katscher die Figur des Auferstandenen Christus wegnahm
und Richtung Wollniks Hof galoppierte. Als
er sich umdrehte, um nach den ihm nachsetzenden Bauern zu sehen, stieß er, bei
der Einfahrt, mit dem Kopf gegen den über
dem Tor hängenden Balken und war auf
der Stelle tot. Die Figur blieb wie durch ein
Wunder ganz. So viel besagt eine Version
des Geschehens. Der Anderen nach, ist es
glimpflich für den dreisten Kerl ausgegangen. Der junge Kerl brachte dann die Figur
zur Peterwitzer Kirche, wo die örtlichen
Bauern den Katscherbewohnern den Eingang versperrten. Der Streit wurde beigelegt, nachdem die Pfarrmitglieder aus Groß
Peterwitz versprachen, Pferdeprozessionen
zu veranstalten und die Gläubigen aus Katscher einzuladen. Sie beschlossen, die Figur
zu behalten und sie erst dann abzugeben,
wenn sie auch nur einmal ihr Versprechen
nicht halten sollten. Als jedoch der Peterwitzer Pfarrer von der Sache erfuhr, befahl
er, die Skulptur sofort abzugeben. Die Anhänglichkeit an die Trophäe war aber so
groß, dass einer der Bauern die Figur zu sich
nach Hause nahm (es gibt sie bis jetzt in der
Fassadennische des Bauernhofes in der 1.Maistraße Nr.45). Bis heute benutzt man
für die Pferdeprozession eine Kopie.
13
fot. WAW
Zła hrabina
i krowiarski
pałac
Ogromny zamek w Krowiarkach
kryje wiele tajemnic i mrocznych opowieści. Mieszkała tu niegdyś zła hrabina.
Niewiele górnośląskich szlachcianek doczekało się tylu niepochlebnych wątków
podaniowych na swój temat. Pewnego
razu hrabia Gaszyn został poproszony
przez cesarza o przyjęcie i zakwaterowanie
w krowiarskim pałacu oddziału żołnierzy.
Za namową złej żony odmówił monarsze.
Ta bowiem stwierdziła, że woli mieć na
utrzymaniu dwieście psów niż pruskich
żołdaków. Cesarz wpadł w furię. Kazał
hrabinie kupić psy, na co ta przystała
z ochotą. Odtąd, budząc strach ludności, galopowała na białym koniu ze swoją sforą po okolicznych lasach, polując
zawzięcie i bezlitośnie tępiąc zwierzynę.
Razu pewnego odstrzeliła sobie dwa palce.
Na jej zlecenie rychło wykonano dwie zło-
te protezy. Jeszcze dziksza – jak głosi podanie – znów goniła zwierzynę w kniejach.
Kiedy zmarła, nie zaznała spokoju. Miejscowi twierdzą, że nocą ukazywał im się
duch hrabiny na białym koniu. Poznawali
ją po błyszczących w lunarnej poświacie
złotych palcach. Kiedy pojawiał się duch
szlachcianki, we wsi słychać było wycie
psów. Z podaniem coś jest na rzeczy, skoro
we wspomnianym pątniczym kościółku
Św. Krzyża zachowało się wotum hrabiny
złożone pod cudownym wizerunkiem Jezusa. Piszący na początku XX w. historię
tej świątyni ks. Jan Jureczka, zwany też Peregrinem, wspomina, iż był to żyrandol ze
szlifowanymi kryształami w kształcie graniastosłupów, zawieszony w prezbiterium
jako dowód łaski nawrócenia na czynienie
dobra, jakiej doznała zła i zgorzkniała
szlachcianka po modlitwach. Peregrin
fot. arch. Par. Krowiarki
Kardynał Joseph Ratzinger (obecnie Benedykt XVI) w Krowiarkach / Kardinal Joseph Ratzinger (heute Benedikt XVI.) in Preußisch Krawarn
14
fot. Bolesław Stachow
pisze, iż Gaszynowa miała na sumieniu
śmierć swojej służącej, za co nosiła na ręce
bransoletę symbolizującą kajdany. Jako
osoba wyższego stanu, choć winna śmierci
służki, uniknęła świeckiej kary.
Pałac w Krowiarkach zbudowano
około 1800 r. Należał do Strachwiztów,
Gaszynów oraz znanych górnośląskich
przemysłowców Donnersmarcków. W II
połowie XIX w. zyskał neorenesansowy
i neobarokowy wygląd. Jadalnia była dekorowana dębową boazerią ujmującą rzeźbione kredensy. Złocone stiuki, rzeźby
i obramowane malowidła zdobiły utrzymaną w jasnej tonacji barokowo-rokokową
salę balową. Misternie cyzelowane arabskie motywy ornamentalne ma zachowana do dziś sala mauretańska, poprzedzona
trzema podkowiastymi arkadami. Fasada
frontowa nawiązywała do północno-europejskiego manieryzmu, włoskiego renesansu i późnego baroku. Kiedy w 1892 r.
spłonęło północne drewniane skrzydło, na
jej miejsce wzniesiono nowe dwupiętrowe
skrzydło w stylu secesyjnym.
Dziś odnawiany krowiarki pałac otacza piękny park ze starodrzewiem, kryjący
też mauzoleum rodowe Donnersmarcków.
Żądni wrażeń turyści powinni zajrzeć
do pobliskiego neogotyckiego kościoła
p.w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny.
Pałac w Krowiarkach / Schloss Preußisch Krawarn
15
16
fot. WAW
Böse Gräfin
und Schloss
Preußisch
Krawarn
fot. WAW
Das riesige Schloss in Preußisch Krawarn (Krowiarki) verbirgt viele Geheimnisse
und dunkle Geschichten. Einst wohnte hier
eine böse Gräfin. Nicht viele oberschlesische
Gräfinnen können sich mit so zahlreichen
schlechten Fabeln über sich selbst brüsten.
Einmal richtete der Kaiser eine Bitte an den
Grafen Gaschin, er möge in seinem Schloss
in Krawarn eine Einheit Soldaten aufnehmen
und einquartieren. Auf die böse Ehefrau hörend, wies der Graf die Bitte des Monarchen
ab. Die Gräfin machte die Feststellung, sie
wolle lieber zweihundert Hunde verpflegen
als für die preußischen Soldaten zu sorgen.
Der Kaiser ist rasend geworden. Er befahl
der Gräfin den Kauf von Hunden, was sie
mit Vergnügen befolgte. Seit diesem Ereignis
galoppierte sie, Angst unter den Dorfbewohnern hervorrufend, auf einem weißen Pferd
in Begleitung einer Hundekoppel durch die
umliegenden Wälder. Sie jagte hartnäckig
und rottete gnadenlos das Wild aus. Eines
Tages schoss sie sich zwei Finger ab. Auf
ihre Anordnung wurden schnell Prothesen
angefertigt. Noch wilder geworden – laut
der Sage – jagte sie im Walddickicht schon
wieder nach dem Wild. Als sie starb, fand sie
keine Ruhe. Die Einheimischen behaupten,
sie hätten nachts die Gestalt der auf weißem
Pferd sitzenden Gräfin gesehen. Sie wurde
an den im Mondschein glänzenden Fingern
erkannt. Immer wenn der Geist der Adeligen
im Dorf auftauchte, hörte man das Heulen
der Hunde. Da muss etwas dahinter stecken,
wenn es doch in dem schon erwähnten
Wallfahrt-Kirchlein zum Hl. Kreuz eine Votivgabe der Gräfin gibt. Das Weihgeschenk
wurde unter dem wunderbaren Jesusbildnis
niedergelegt. Pfarrer Jan Jureczka, Peregrin
genannt, der am Anfang des 20. Jahrhunderts die Geschichte des Kirchleins geschrieben hatte, erwähnt, dass es ein Kronleuchter
mit prismatisch geschliffenen Kristallen war,
der im Presbyterium als Dank für die erhaltene Gnade der Umkehrung zum Guten, die
die böse und verbitterte Adelige nach Gebeten vom Gott erhielt, gehängt wurde. Peregrin schreibt, dass die Gräfin ihre Bedienstete
getötet hatte, wofür sie auf ihrem Arm ein
Armband in Form von Handschellen trug.
Doch als eine Person von Stand, entkam sie,
trotz ihrer Schuld, der weltlichen Strafe.
Das Schloss Preußisch Krawarn wurde 1800 erbaut. Es gehörte den Adelsgeschlechtern: Strachwitz, Gaschin und den
bekannten oberschlesischen Industriellen
– der Familie Donnersmack. In der zweiten Hälfte des 19. Jahrhunderts erhielt es
Züge des Neurenaissance- und Neubarockstils. Der Speisesaal war mit Eichenholztäfelung, die geschnitzte Anrichteschränke
umfasste, dekoriert. Vergoldete Stucks,
Zielone centrum Krowiarek / Das Grüne Zentrum in Preußisch Krawarn
17
fot. WAW
Dożynki w Krowiarkach / Erntedankfest in Preußisch Krawarn
Dawne Krowiarki / Das alte Preußisch Krawarn
18
Skulpturen und umrahmte Gemälde
verzierten den in heller Farbtönung errichteten Barock-Rokoko Ballsaal. Der
bis heute erhaltene s. g. Mauretanischer
Saal, dem drei hufeisenförmige Arkaden
vorangehen, ist mit kunstvoll ziselierten
arabischen ornamentalen Motiven versehen. Die Form der Frontalfassade knüpfte
an nordeuropäischen Manierismus, italienische Renaissance und späten Barock. Als
1892 der nördliche Holzflügel verbrannte,
erbaute man an seiner Stelle einen neuen
zweistöckigen Flügel im Jugendstil.
Das zurzeit renovierte Schloss in
Preußisch Krawarn (Krowiarki) ist vom
schönen Park mit Altholz umgeben. Auf
seinem Gelände befindet sich auch ein
Mausoleum, die Familiengruft Donnersmarcks. Eindrucksdurstige Touristen
sollten sich auch die neogotische Kirche
zur Maria Geburt anschauen.
19
fot. WAW Kościół w Samborowicach
Gmina
w historii
i zabytkach
pów. Zagrodę tworzą dwa sąsiadujące ze
sobą równolegle budynki, między którymi
znajduje się dziedziniec zamknięty od drogi bramą wjazdową z półkolistą nadbudową oraz furtą.
Gródczanki Klasycystyczny dwór
z przeł. XVIII/XIX w., kamienny krzyż
z 1880 r., najstarszy w parafii Pietrowice
Wielkie.
Kornice Wieś wzmiankowana w
1283 r. Kaplica św. Jana Nepomucena
z końca XVIII w., w 1868 r. odrestaurowana i ponownie poświęcona, wewnątrz
figura św. Jana Nepomucena oraz dwa
barokowo-ludowe krucyfiksy procesyjne
(XVIII/XIX w.). Zabudowania dawnego
folwarku, w tym dwa budynki mieszkalne
z 1889 r. oraz murowany dwukondygnacyjny spichlerz dworski z przeł. XVIII/XIX
w. , dawny park z okazami starodrzewu –
fot. WAW
Amandów Mała osada założona
w 1866 r. przy folwarku dla upamiętnienia
zmarłego Amanda von Gaschin. Zachowane pozostałości dawnego gospodarstwa.
Cyprzanów Wieś powstała z połączenia w 1928 r. dwóch średniowiecznych
osad Cyprzanowa (około 1430) i Janowic
(wzmiankowane w 1339 r.). Kościół parafialny p.w. Trójcy Świętej, neogotycki, zbudowany w l. 1865-1868, w prezbiterium
drewniany ołtarz z pracowni Winklera we
Wrocławiu, z obrazem Trójcy Św. oraz relikwiami św. Wiktora i Fortunata. Przed kościołem figury Najświętszej Maryi Panny
i św. Jana Nepomucena z firmy Rosenberg
z Münster. Przy ul. Janowskiej kapliczka
z poł. XIX w. z figurą św. Jana Nepomucena
z XIX w. Liczne zagrody typu frankońskiego, na Śląsku popularne pod koniec XVIII
i w XIX w., świadczące o zamożności chło-
Pałacyk w Samborowicach / Schloss Schammerwitz
20
fot. WAW
Kościół p.w. św. Jana Chrzciciela wzmiankowany już w 1223 r. Obecny późnobarokowy, zbudowany w l. 1777-1788 przez
mistrza Franciszka Bolika z Raciborza.
Na cmentarzu przykościelnym figura św.
Jana Nepomucena na murowanym cokole z przełomu XVIII i XIX w., wykonana
w oparciu o tradycje barokowe. Plebania
z 1900 r. Przy ul. Raciborskiej zabudowa
frankońska – jedna z najstarszych we wsi.
Pawłów Wieś wzmiankowana w
1300 r. Kościół parafialny p.w. św. Michała Archanioła, neogotycki, zbudowany
pozostałość po założeniu pałacowym.
Krowiarki Wieś wzmiankowana
w 1223 r. Kościół parafialny p.w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, neogotycki,
zbudowany w l. 1909-1910. Przy ul. Wyzwolenia barokowa kamienna figura św.
Jana Nepomucena z XVIII w., barokowa.
Na skraju wsi przy drodze do Pawłowa
kamienny krzyż z 1854 r., ufundowany
przez właścicieli miejscowego zamku rodzinę von Gaschin, na postumencie herb
rodu i inskrypcja poświęcona Amandowi,
Fanny, Wandzie, Pameli i Mikołajowi von
Gaschin
Lekartów Wieś wzmiankowana
w 1445 r. Średniowieczny kamienny krzyż
pokutny z piaskowca w typie maltańskim,
zwany „cyrylikiem”, postawiony jako kara
za dokonaną zbrodnię, miejscowa tradycja
wspomina o bójce w tym miejscu dwóch
braci, dawniej na krzyżu widoczna była
kosa – narzędzie zbrodni. Obok kapliczka domkowa z 1820 r., w szczycie wnęka
z barokową rzeźbą św. Jana Chrzciciela
(XVIII w.).
Maków Wieś wymieniana w 1221 r.,
dawniej w posiadaniu zakonu joannitów.
fot. WAW
Kościół w Cyprzanowie / Kirche in Cyprzanow
Sołectwo Żerdziny na dożynkach / Schardzin beim Erntedankfest
w l. 1907-1908, nad wejściem nisza z figurą
patrona. Przy ul. Bocznej kapliczka z XIX w.
Samborowice Wieś wzmiankowana w 1288 r. Neobarokowy kościół parafialny p.w. Świętej Rodziny, zbudowany
w l. 1931-1933. Pałacyk dworski wzniesiony pod koniec XIX w. przez firmę Georg
Lüthge na miejscu wzmiankowanego
w 1610 r. zamku z kaplicą, widoczne cechy neobaroku, obok zabudowania folwarku (oficyna, stodoła, mur z bramą) oraz
relikty założenia parkowego.
Żerdziny Wieś wzmiankowana
w 1383 r. Kapliczka domkowa św. Jana Nepomucena z sygnaturką, z 1868 r.
21
Gemeinde in Geschichte
und Sehenswürdigkeiten
Amandhof (Amandów). Kleine Siedlung, 1866 am Gutshof zum Gedenken
des verstorbenen Amand von Gaschin
errichtet.
Janowitz (Cyprzanów). Das Dorf
entstand 1928 als Verbindung zweier mittelalterlichen Siedlungen Cyprzanów (ca.
1430) und Janowic (erwähnt 1339). Pfarrkirche zur Hl. Dreifaltigkeit, neogotisch,
erbaut in den Jahren 1865-1868, im Presbyterium hölzerner Altar aus der Breslauer
Werkstatt Winklers mit dem Bild der Hl.
Dreifaltigkeit wie auch mit Reliquien der
heiligen Viktor und Fortunat. Vor der Kirche – Statue der Jungfrau Maria und des
hl. Johann Nepomuk, beide aus der Firma
Rosenberg zu Münster. Kapelle (Mitte des
19. Jahrhunderts) mit der Figur des hl.
Nepomuk (19. Jahrhundert) an der Straße
- Janowska. Zahlreiche Bauernhöfe nach
fränkischer Art, sehr populär in Schlesien
an der Jahrhundertwende 18./19. und
vom Wohlstand der Bauern zeugend. Den
Bauernhof bilden zwei benachbarte diagonal gelegene Gebäude. Zwischen ihnen
befindet sich ein Hof, der von der Straßenseite mit einem Einfahrtstor, das mit einer
halbkreisförmigen Aufstockung, wie auch
mit einer Pforte versehen ist, abgeschlossen wird.
Ratsch (Gródczanki). Klassizistischer
Gutshof (Jahrhundertwende 18./19.), steinernes Kreuz aus dem Jahr 1880, das Älteste in der Gemeinde Groß Peterwitz.
Kornitz (Kornice). 1283 erwähntes
Dorf. Kapelle des hl. Nepomuk (Ende des
18. Jahrhunderts), 1886 erneuert und
22
nochmalig geweiht, drinnen die Figur des
hl. Nepomuk wie auch zwei barocke Prozession–Kreuzfixe (18./19. Jahrhundert).
Baulichkeiten des alten Gutshofs, darunter zwei Wohngebäude aus dem Jahr 1889
wie auch ein gemauerter zweistöckiger
Gutsspeicher (18./19. Jahrhundert), alter
Park mit Altholzexemplaren – Restbestand
der Schlossanlage.
Preußisch Krawarn (Krowiarki). 1223
erwähntes Dorf. Neogotische Pfarrkirche
Maria Geburt, in den Jahren 1909-1910
erbaut. Straße – Wyzwolenia - barocke steinerne Figur des hl. Nepomuk (18. Jahrhundert). Am Rande des Dorfes, an dem Weg
nach Pawlau – steinernes Kreuz aus dem
Jahr 1854, gestiftet von den Besitzern des
hiesigen Schlosses, Familie von Gaschin,
auf dem Postament mit Familienwappen
und einer Inskription zum Andenken von
Amand, Fanny, Wanda, Pamela und Nikolaus von Gaschin versehen.
Lekartow (Mettich, Lekartów). 1445
erwähntes Dorf. Mittelalterliches steinernes Bußkreuz aus Sandstein im Malteserstil, „cyrylik“ genannt, hingestellt als
Strafe für begangenen Mord. Laut hiesiger
Tradition gab es hier eine Schlägerei zweier Brüder. Einst war am Kreuz eine Sense
– die Tatwaffe - zu sehen. Daneben eine
Häuschen- Kapelle aus dem Jahr 1820, Nische im Giebel mit barocker Figur des hl.
Johannes des Täufers (18. Jahrhundert).
Makau (Maków). 1221 erwähntes
Dorf, einst im Besitz des Johanniterordens. Kirche zum hl. Johannes der Täufer erwähnt schon im Jahr 1223. Heutige
fot. UG Pietrowice Wlk.
Spätbarocke in den Jahren 1777-1788 vom
Meister Franz Bolik aus Ratibor erbaut.
Auf dem Kirchhof Figur des hl. Nepomuk
auf gemauerten Sockel (18./19. Jahrhundert), erstellt nach barocker Tradition.
Pfarrhaus aus dem Jahr 1900. An der Straße – Boczna fränkische Bebauung, eine der
ältesten im Dorf.
Pawlau (Pawłów). 1300 erwähntes
Dorf. Pfarrkirche zum hl. Erzengel Michael, neogotisch, in den Jahren 1907-1908
erbaut, über dem Eingang Nische mit Figur des Patrons. An der Straße – Boczna
Kapelle aus dem 19. Jahrhundert.
Schammerwitz (Samborowice). 1288
erwähntes Dorf. Pfarrkirche der hl. Familie
im Neubarockstil, in den Jahren 1931-33
erbaut. Gutsschloss Ende des 19. Jahrhunderts anstelle des erwähnten Schlosses
Dożynki w Amandowie / Erntedankfest in Amandhof
mit Kapelle durch die Firma Georg Lüthge
errichtet, mit sichtbaren neubarocken Elementen, daneben Gutsgebäude (Hinterhaus, Scheune, Mauer mit Tor) wie auch
Relikte einer Parkanlage.
Schardzin (Żerdziny). 1383 erwähntes Dorf. Häuschen-Kapelle des hl.
Nepomuk aus dem Jahr 1868 mit Signatur.
Dawny Pawłów / Altes Pawlau
23
Kościół w Makowie
Kościół w Cyprzanowie
w w w. p i e t r o w i c e w i e l k i e . p l
Miss Polonia 2005 Malwina Ratajczak
oraz Janusz Korwin-Mikke
na Gali Biznesu w Pietrowicach Wlk.
Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW Grzegorz Wawoczny
ul. Opawska 4/6, 47-400 Racibórz, tel. 032 755 15 06, tel. kom. 605 685 485
e-mail: ziemia.raciborska@wp.pl, www.wawoczny.pl
Tłumaczenia na j. niemiecki Renata Sput
ISBN 978-83-89802-49-1