Regional plan for vassforvaltning for Sogn og

Høyringsutgåve
Regional plan for vassforvaltning
for Sogn og Fjordane vassregion
2016-2021
Høyringsperiode
1. oktober 2014
til 31. mars 2015
w w w.vannpor talen.no/sognog fjordane
Fråsegn sendast innan 1. april 2015 til:
Sogn og Fjordane fylkeskommune,
Askedalen 2, 6863 Leikanger
E-post til postmottak; postmottak.sentraladm@sfj.no
Nettside:
Dokument, fråsegn m.m. ligg på heimesidene til Sogn og Fjordane vassregion:
www.vannportalen.no/sognogfjordane
Eventuelle spørsmål kan rettast til:
Merete Farstad, prosjektleiar for Sogn og Fjordane vassregion, Sogn og Fjordane fylkeskommune, epost:
merete.farstad@sfj.no , tlf 57656267.
Bakgrunn:
Forskrift om rammer for vassforvaltninga (vassforskrifta) trådde i kraft 1. januar 2007 og innførte EUs
vassrammedirektiv i norsk forvaltning.
Vassforskrifta stiller nye og tydelege krav til vassforvaltning:
 all vassforvaltning skal samordnast på tvers av alle sektorar som forvaltar vatn
(økosystemtankegang).
 alt vatn skal forvaltast innan sitt nedslagsfelt.
 alt vatn skal minst ha god økologisk tilstand.
 alt vatn skal minst ha god kjemisk tilstand.
 samfunnsnytte skal vurderast kontinuerleg.
Det skal etter plan- og bygningslova utarbeidast regionale planar for forvaltning av vatn kvart 6. år
(forvaltningsplan). Hensikta med ein regional vassforvaltningsplan er å gje ei enkel og oversiktleg omtale av
korleis vi ønskjer å forvalte vassmiljøet og vassressursane i vassregionen på lang sikt og i alle sektorar, slik
at vi når målet med vassforskrifta. Alle berørte mynde er forplikta til å følgje opp ved å leggje planen til
grunn for si planlegging og verksemd.
Planen går ut på brei høyring frå 1. oktober 2014 til 1. april 2015. Høyringsperioden er fram til nyttår.
Planen skal til vedtak i dei vedkomande fylkestinga i løpet av 2015, og blir gjeldande for perioden 20162021. Innan utgangen av planperioden skal punkta ovanfor vere oppfylt.
Forsidefoto: Kirsti Horne
Forord
Det vil bli laga eit forord etter at forvaltningsplanen har vore på høyring, før planen vert endeleg vedteken.
Innhald
Samandrag ................................................................................................................... 4
Prioriteringar i vassregionen ........................................................................................... 7
Prioriterte tiltaksgrupper i første planfase ...................................................................... 7
1 Regional vassforvaltningsplan..................................................................................... 14
1.1 Formål med planen ............................................................................................. 14
1.2 Hovudinnhald ..................................................................................................... 15
1.3 Verknadar av planen ........................................................................................... 17
1.4 Anna regelverk og retningslinjer .......................................................................... 17
1.4.1 Forskrift for konsekvensutgreiing .................................................................... 18
1.4.2 Vurdering etter naturmangfaldlova .................................................................... 18
1.5 Nasjonale føringar ............................................................................................... 19
1.6 Regionale føringar ............................................................................................... 20
1.7 Sogn og Fjordane vassregion ................................................................................ 21
Nordfjord vassområde ............................................................................................ 23
Sunnfjord vassområde ........................................................................................... 23
Ytre Sogn vassområde ........................................................................................... 24
Indre Sogn vassområde ......................................................................................... 24
1.8 Kva oppnår vi med planen? .................................................................................. 25
1.9 Endringar sidan førre forvaltningsplan ................................................................... 28
2.1 Organiseringa av arbeidet .................................................................................... 28
2.2 Medverknad ....................................................................................................... 29
2.3 Trendanalyse ...................................................................................................... 32
2.3.1 Dei viktigaste påverknadane og drivkreftene i vassregionen ............................... 32
2.3.2 Framskrivingar av folkemengda ...................................................................... 32
2.3.2 Næringsutvikling og arealbruk ........................................................................ 33
2.3.3 Kommunale avløp ......................................................................................... 35
2.3.4 Energi .......................................................................................................... 35
2.4 Oppsummering av vesentlege vassforvaltningsspørsmål .......................................... 37
2.5 Prioriteringar i planarbeidet .................................................................................. 39
2.5.1 Frå tiltaksanalysar til tiltaksprogram ................................................................... 39
2.5.2 Miljømål - prioriteringar .................................................................................... 39
2.6 Handtering av usemje ......................................................................................... 40
3 Korleis står det til med vatnet vårt? ............................................................................ 41
3.1 Påverknadar ....................................................................................................... 41
Påverknadar i vassdraga våre ................................................................................. 43
Påverknadar på kystvatn ........................................................................................ 49
Påverknad på grunnvatnet ...................................................................................... 51
2
Påverknad – ukjent grad ........................................................................................ 52
3.1.1
Ureining ................................................................................................... 52
3.1.1.2
Ureining frå diffuse kjelder ................................................................... 54
3.1.1.3
Langtransportert ureining ..................................................................... 56
3.1.2
Biologiske påverknadar .............................................................................. 59
3.1.3.2 Framande artar ....................................................................................... 61
3.1.3
Fysiske påverknadar – Belastningar på den kvantitative tilstanden til vatnet... …64
Vandringshinder ................................................................................................. 64
Utretting og forbygging av elv .............................................................................. 65
Vasskraft og flaum ............................................................................................. 65
Vassuttak .......................................................................................................... 68
3.1.4
3.2
Analyse av andre verknadar av menneskeleg verksemd på tilstanden til vatnet 68
Miljøtilstand .................................................................................................... 69
3.3 Risiko for ikkje å oppnå miljømål .......................................................................... 82
3.3.1 Usemje om risikovurdering ................................................................................ 89
3.4 Klimaendringar og flaum ...................................................................................... 90
3.4.1
Klimaendringar og ureining ............................................................................ 91
3.4.2 Klimaendringar og biologisk mangfald ................................................................. 92
3.4.3
Venta utvikling av ferskvatn ....................................................................... 92
3.4.4
Venta utvikling i havet ............................................................................... 92
4 Miljømål, unnatak og tiltak ......................................................................................... 94
4.1. Miljømål ............................................................................................................ 94
4.2 Strengare miljømål enn vassforskrifta.................................................................... 95
4.2.1 Beskytta område ........................................................................................... 96
4.3 Sterkt modifiserte vassførekomstar ....................................................................... 99
4.4. Unnatak frå å nå miljømålet innan 2021 .............................................................. 102
4.4.1 Utsette fristar (§ 9) ...................................................................................... 102
4.4.2 Mindre strenge miljømål (§ 10) ...................................................................... 102
4.4.3 Mellombelse endringar (§ 11) ........................................................................ 103
4.4.4 Ny aktivitet eller nye inngrep (§12) ................................................................ 103
4.5 Tiltaksprogram (§25) ...................................................................................... 104
4.6 Overvakingsprogram .......................................................................................... 107
4.7 Omforente miljømål for planperioden ................................................................... 112
3
Samandrag
Regional plan for vassforvaltning gir ei oversiktleg framstilling av korleis vassregionen ønskjer
å forvalte vassresursane framover. Tre planperiodar, kvar på seks år, vil gje føringar for korleis
vi skal løfte vassmiljøa til å nå dei miljømåla vi har sett for vassresursane våre. Denne planen
er for den første planperioden og gjeld for 2016-2021.
Regional plan for vassforvaltning er ein av 11 regionale planar for vassforvaltning. Arbeidet
med regionale planar for vassforvaltning er utløyst av internasjonale plikter som Noreg har
teke på seg knytt til vassdirektivet til EU. Gjennom vassforskrifta har Noreg sett i verk
vassdirektivet frå EU. Vassforskrifta er heimla i forureiningslova, plan- og bygningslova og
vassressurslova.
Planen fastsett miljømål for elver, bekkar, innsjøar, grunnvatn og kystvatn. Planen er
sektorovergripande og skal medverke til å styre og samordne vassforvaltning og arealbruk på
tvers av kommune- og fylkesgrenser. Kommunar, regionale organ og statlege etatar er
gjennom planen plikta til å legge miljømåla til grunn for si planlegging og verksemd.
Tiltak for å nå miljømåla er omtala i tiltaksprogrammet. Det kan vere førebyggjande tiltak og
tiltak for å betre eller på nytt opprette miljøtilstanden der det er naudsynt. Tiltaksprogrammet
er summert opp i pkt. 4.5.
Planen er bygd opp av tre delar:
1. Forvaltningsplan
2. Tiltaksprogram
3. Handlingsprogram
Sogn og Fjordane vassregion grenser til vassregionane Hordaland, Vest-Viken, Glomma og
Møre og Romsdal. Dei ulike vassregiongrensene følgjer nedbørsgrensene og ikkje dei
administrative fylkesgrensene. Grensa for Sogn og Fjordane vassregion følgjer i hovudsak
fylkesgrensa for Sogn og Fjordane, men med unntak av nokre mindre område som ligg i
grenseområda mot nabofylka. Regionen er delt inn i vassområda Nordfjord, Sunnfjord, Ytre
Sogn og Indre Sogn.
Sogn og Fjordane har 58 % vassførekomstar plassert i gruppa risiko for ikkje å nå miljømålet
(prosent rekna utifrå tal vassførekomstar i risiko). For desse vassførekomstane er det skissert
tiltak slik at miljømålet kan bli nådd innan ein gitt tidsfrist.
Kunnskapsgrunnlaget
Kunnskapsgrunnlaget planen bygger på er samanstilt i den nasjonale databasen Vann-nett
(www.vann-nett.no/saksbehandler ). Fylkesmannen har hatt ansvaret med å vurdere den
samla tilstanden. Sektorstyresmakter har ansvaret for å vurdere påverknadane innanfor deira
ansvarsområde. Vurdering av miljøtilstand og risiko for ikkje å nå miljømålet er sett med
bakgrunn i datagrunnlaget i Vann-nett. Tilstanden er vurdert utifrå tilgjengelege
overvakingsdata og faglege vurderingar. Tilstanden er vurdert i om lag 2000 vassførekomstar.
Tabellar og figurar i planen er henta frå Vann-nett.
Kunnskapsgrunnlaget for å vurdere tilstanden i dei ulike vassførekomstane i regionen er
mange stader mangelfull. Fylkesmannen vurderer at berre nokre få vassførekomstar har høg
kvalitet på datagrunnlaget. I dei resterande vassførekomstane er datakvaliteten vurdert til å
vere middels eller låg (over 99 % av vassførekomstane). Kunnskapsgrunnlaget for sjøområda
er stort sett lågt.
Mange av tiltaka som er skissert er difor problemkartlegging. Ein vil då finne ut om den
aktuelle påverknaden til ein vassførekomst er så stor at det må gjennomføre tiltak for å nå
miljømålet om god tilstand i vassførekomsten. Når datagrunnlaget vert betre, kan det føre til
endring av risikovurderingane.
4
Miljøtilstanden i vassdrag og sjøområde
Tilstanden er anteke å vere god eller betre for omlag 54 % for elvane og innsjøane. I
vassdraga våre er det først og fremst sur nedbør og vassdragsreguleringar om er årsak til at
vassførekomstane ikkje har god tilstand. Det er først og fremst i den sørvestre delen av
vassregionen at påverknad frå sur nedbør er størst (Ytre Sogn og Sunnfjord).
Det er lita oversikt over påverknad frå særleg små avløpsanlegg (spreidde tilførslar) og
landbruk. Avrenning frå landbruk og avløp frå spreidd busetnad er difor sett til ukjent grad for
ein del vassførekomstar.
Påverknaden er sett til ukjent grad for alle vassførekomstar med mogleg påverknad frå
lakselus og rømt oppdrettsfisk.
Tilstanden for kysten og fjordane våre er anteke å vere god for 96 % av vassførekomstane
målt i areal. Kunnskapsgrunnlaget som vurderingane bygger på er lågt. Ureining er den største
påverknaden i kystvassførekomstane, særleg frå avløp/reinseanlegg og industri. Det er størst
konsentrasjon av miljøgifter der ein finn tungindustri /verftsindustri. I Sogn og Fjordane er det
registrert mindre mengder av miljøgifter utanom i nærområda til tungindustrien.
Det er lita oversikt over grunnvassresursane, både avgrensing og tilstand.
Den økologiske tilstanden i store deler av vassregionen er vurdert til å vere moderat, av og til
dårleg. Resten av vassførekomstane er vurdert til god tilstand, nokre stadar svært god
tilstand.
Utsette fristar og unntak frå å nå miljømålet
Vassregionen har svært mange vassførekomstar fremma som svært modifiserte
vassførekomstar. Eigne miljømål må utarbeidast for desse. Framlegg til miljømål for ein del av
vassførekomstane går fram av dokumentet.
Det er først og fremst tiltak i regulerte vassdrag som har fått utsett frist til å gjennomføre
tiltak til neste planperiode. Regulerte elver som inngår i takrenne utan minstevassføring er
sett opp med mindre strenge miljø mål jf. § 10 i vassforskrifta. Takrenne: tunnellar til
sideelver bora frå ein hovudtunnel inne i fjellet.
Vassførekomstar der einaste tiltak er problemkartlegging, får i praksis utsett frist til neste
planperiode med å gjennomføre tiltak for å betre miljøtilstanden.
Overvakingsprogram
Det er utarbeida eit overvakingsprogram for regionen. Programmet syner at det er svært stor
trong for problemkartlegging. Fylkesmannen i Sogn og Fjordane har utarbeidd utkast til
overvakingsprogrammet.
Kostnadar og kostnadseffektive tiltak
Kunnskapsgrunnlaget er ofte ikkje godt nok til å vurdere kostnadseffektive tiltak. Dette er stort
sett ein mangel i tiltaksprogrammet.
Utfordringar for ei berekraftig vassforvaltning
 Heve kunnskapsgrunnlaget
 Betre miljøvilkåra i regulerte vassdrag
 Redusere langtransportert ureining (regionen har ikkje desse verkemidla)
 Redusere ureining frå industri, avløp, landbruk
 Få oversikt over påverknadane frå lakselus og rømt oppdrettsfisk på laks og
sjøaurebestandane og å redusere påverknadane til eit minimum
 Klimaendringar
5
Trong for nye og betre verkemidel
Vassregion Sogn og Fjordane ønskjer å fremje trong for nye verkemidel knytt til følgjande
område:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Auka og heimel for opprydding av miljøgifter
Verkemiddel i landbruket
Forenkla innføring av standard naturforvaltningsvilkår for konsesjonar
Nasjonal satsingsplan på vassforvaltning
Verktøy for kost-nytte vurderingar
Sakshandsaming av ny aktivitet og mye inngrep
7. Avløp - tilskotsordningar
Grunnlag for prioriteringar
Datagrunnlaget i Vann-nett og dokumenta Vesentlege vassforvaltningsspørsmål og
Trendanalyse utgjer grunnlaget for prioriteringar i vassregionen
Prioriteringar i Sogn og Fjordane vassregion
Sogn og Fjordane vassregionutval prioriteringer følgjande tema for vidare oppfølging av
tiltak;
 Sur nedbør
 Vassdragsreguleringar
o Vassdragskonsesjonar som kan reviderast innan 2022
 Habitatforbetrande tiltak (betring av leveområda)
 Landbruk
 Avløp og leidningsnett
 Ureina sediment
 Eldre nedlagte avfallsdeponi
 Framande artar i ferskvatn og kystvatn
 Arealplanlegging
 Lakselus og rømt oppdrettsfisk
6
Prioriteringar i vassregionen
Prioriterte tiltaksgrupper i første planfase
Prioriteringar i Sogn og Fjordane vassregion (ikkje prioritert rekkefølgje)
1. Sur nedbør
Forsuring har stor påverknad i den søraustre delen av vassregionen. Situasjonen har betra seg
sidan 1980-talet, men det er likevel trong for å gjere tiltak slik at miljømåla kan bli nådd. Sogn
og Fjordane vassregion prioriterer (tabell 1);
Tabell 1 Prioritering av tiltak - sur nedbør
Langtransportert ureining – sur nedbør
Nasjonale tiltak
Regionale tiltak
Internasjonalt samarbeid om reduksjon av
langtransport ureining
Vassdragskalking som avbøtande tiltak.
Tilstrekkeleg med midlar må avsettast for å
gjennomføre Nasjonal kalkingsplan.
Oppfølging av nasjonale og lokale
kalkingsprosjekt. Nasjonale kalkingsprosjekt;
Flekke- og Guddalsvassdraget. Høyanger
vassdraget er prioritert i nasjonal kalkinsgplan,
men er ikkje iverksatt grunna manglande
løyvingar.
Ansvar: Klima- og miljødepartementet
Ansvar: Fylkesmannen og kommune
2. Vassdrag regulert til vasskraft
Vassdragsregulering påverkar svært mange vassdrag i stor grad. Vasskraftproduksjonen er
samfunnsnyttig samstundes som den gir store miljømessige utfordringar. Det er trong for å
bruke eksisterande regelverk meir aktivt og tilretteleggje lovverket betre. Det er og trong for å
samkøyre vassforskrifta med vassresurslova. Sogn og Fjordane vassregion prioriterer (tabell
2):
Tabell 2 Prioritering av tiltak - Vassdragsregulering
Vassdragsregulering
Nasjonale tiltak
Regionale tiltak
Tilrettelegge lovverket slik at ”standard
miljøvilkår” kan innførast for alle vasskraftverk
før dei kan reviderast
Ta i bruk §§ 28 og 66 i
Vassressursloven. Paragrafane gir heimel til
innkalling av kraftverk til
konsesjonshandsaming, når det lokalt
og regionalt blir foreslått tiltak som er i
konflikt med gjeldande konsesjon
Innkalling til konsesjonshandsaming etter § 66 av
7
Vassdragsregulering
Nasjonale tiltak
Regionale tiltak
kraftverk utan konsesjon.
Ta opp reviderbare konsesjonar til handsaming
når dei vert meldt inn, ikkje
Prioritere vassdrag for vilkårsrevisjon jf. tabell 4
berre etter ei nasjonal prioritert liste
Problemkartlegging, vurdere pålegg om
habitatforbetrande tiltak
Utgreiing av miljøtiltak inkludert
miljøbasert vassføring i regulerte
vassdrag. Vektleggje kost-nytte perspektivet.
Harmonisering av vassforskrifta og
vassressurslova, vassdragsreguleringslova.
Ansvar; OED, NVE, KLM
NVE
Prioriterte vassdragskonsesjonar som kan reviderast innan 2022
Klima- og miljødepartementet og olje- og energidepartementet har gitt føringar for korleis
miljømål i vassdrag med kraftproduksjon skal settast for planperioden 2015-2021 jf. brev av
24. jan 2014.
Tabell 4 viser kva for vassdrag i Sogn og Fjordane som er prioritert i NVE og Miljødirektoratet
sin rapport 49:2013 Vannkraftkonsesjoner som skal revideres innen 2022. Tabellen viser
nasjonale og regionale prioriteringar. Tabell 3 viser oversikt over prioriteringskriteria i rapport
49:2013.
Kraftutbygging av Førdevassdraget (Rev. ID 404) i Høyanger kommune inngår i
vasskraftutbygging i Matrevassdraget (Rev ID 403) i Hordaland. Matrevassdraget er prioritert
som 1.1 vassdrag. Førdevassdraget må sjåast i samanheng med Matrevassdraget og
Hauglandsvassdraget (Rev.ID 403 og 405). Førdevassdraget er kategorisert som 2.1.
Tabell 3 Oversikt over prioriteringskriteria nytta i rapport 49:2013 Vannkraftkonsesjoner som
skal revideres innen 2022.
Kategori
Prioritet
Forklaring
1.1
Høg prioritet
Vassdrag med stort potensiale for forbetring av
viktige miljøverdiar og med anteke lite eller
moderat krafttap i forhold til venta miljøgevinst
1.2
Lågare prioritet
Vassdrag med middels potensial for forbetring av
viktige miljøverdiar og med anteke større krafttap i
forhold til venta miljøgevinst
2.1
Ikkje prioritet
Vassdrag som i mindre grad vert omfatta av
prioriteringskriteria
2.2
Ikkje prioritet
Vassdrag med viktige miljøverdiar, men som har
avgrensa gjenståande miljøutfordringar, eller der
særskilte omsyn set grenser for kva for tiltak som i
praksis kan gjennomførast.
8
Tabell 4 Oversikt overvassdrag med kategori 1.1 og 1.2 i rapport frå NVE og Miljødirektoratet rapp nr 492013 Vannkraft som kan revideres innen 2022 (nasjonal prioritering). GØP = godt økologisk potensial,
MSM= mindre strenge miljømål. * Må vurderast i samband med Matreutbygginga i Hordaland. Regional
prioritering i vassregionutvalet.
Vass
-område
Rev.
ID
Vassdrag
Nasjonalt
laksevassdr
ag
Ytre
Sogn
501
X
Indre
Sogn
502
Arnafjord
og Viksvassdrage
t
Aurlandsvassdrage
t
Indre
Sogn
Ytre
Sogn
506
Jostedøla
508
Sunn
-fjord
511
Bøfjordvassdrage
t
Jølstra
Sunn
-fjord
517
Nordfjord
Indre
Sogn
518
Indre
Sogn
504
Lærdalsva
ssdraget
Ytre
Sogn
Nordfjord
507
Vetlefjord
elvi
Øksendals
-elva
Ytre
Sogn
404
503
519
Stongfjord
vassdrage
t
Åskoravas
sdraget
Årøyvassd
raget
År for
oppnåing
av
GØP/
MSM
år
GØP
2027
GØP
2027
GØP
2027
GØP
2027
GØP
2027
GØP
2027
X
X
Førdevassdrage
t*
MSM
2021
GØP2027
GØP
2027
GØP
2027
MSM
2021
(deler)
GØP
2027
Miljømål – GØP
Nasjona
l prioritering
Regional
prioriteri
ng
Levedyktig bestand
av laks/aure, sikre
habitatforhold for
gyting og oppvekst
Levedyktig bestand
av laks/aure, sikre
habitatforhold for
gyting og oppvekst
Fungerande
økosystem
Auka produksjon av
anadrom fisk.
1.1
1.1
1.1
1.1
1.1
1.1
1.1
1.1
Levedyktig bestand
av laks/aure, sikre
habitatforhold for
gyting og oppvekst
Fungerande
økosystem
1.1
1.1
1.1
1.1
1.1
1.1
1.2
1.2
1.2
1.2
1.2
1.2
1.2
1.2
2.1
2.1
Levedyktig bestand
av laks/aure, sikre
habitatforhold for
gyting og oppvekst
Levedyktig bestand
av laks/aure, sikre
habitatforhold for
gyting og oppvekst
Fungerande
økosystem
Fungerande
økosystem
3. Habitatforbetrande tiltak
Mange vassdrag er påverka av fysiske inngrep (vasskraftsreguleringar, landbruk, urbane
område, vegar osv). Det er trong for å gjennomføre tiltak for å betre tilhøva for fisk. Sogn og
Fjordane vassregion prioriterer (tabell 5):
9
Tabell 5 Prioritering av habitatforbetrande tiltak (betring av leveområde)
Habitatforbetrande tiltak
Nasjonale tiltak
Regionale tiltak
Vurdere og gjennomføre habitatforbetrande
tiltak
Opne lukka bekkar
Ta bort vandringshinder
Skape betre forhold for skjul, skugge, betre
levevilkpår (gyteplassar, kulpar etc)
Fysisk endring av elveløp slik at dei vert mindre
homogene
Ansvar: Fylkesmannen, Statens vegvesen, NVE,
Fylkeskommunen, kommunar m.fl.
4. Landbruk
Det er lita oversikt over påverknad frå landbruket på vassresursane. Problemkartlegging er
viktige tiltak i planfasen. Dette gjeld spesielt for påverknad frå landbruk. Sogn og Fjordane
vassregion prioriterer (tabell 6):
Tabell 6- Prioritering av tiltak - landbruk
Landbruket
Nasjonale tiltak
Auke kunnskapen om effekt av
landbrukstiltak
Auke økonomisk råme til støtteordningar til
frivillige tiltak i landbruket
Ansvar: Landbruks- og Matdepartementet
Regionale tiltak
Kartlegge omfang av ureining frå
landbruket
Frivillige tiltak i landbruket (RMP, SMIL,
mm)
Informasjons og motivasjonstiltak
Ansvar Kommune, Fylkesmannen
5. Avløp og leidningsnett
Kommunane har dårleg oversikt over avløp frå separate avløpsanlegg, både kor dei ligg,
kva for type anlegg, alder på anlegget og utslepp til vassdraget frå anlegga.
Tal frå Kostra tyder på at det er lita oversikt over alder på leidningsnettet. Ein stor del står
oppført med ukjend alder. Dersom desse er av eldre dato, er over halvparten av
leidningsnettet meir enn 50 år gamalt. Det er lita oversikt over mogleg lekkasje frå
leidningsnettet. Sogn og Fjordane vassregion prioriterer (tabell 7 og 8):
Tabell 7 Prioritering av tiltak - separate avløpsanlegg
Avløp frå separate avløpsanlegg
Nasjonale tiltak
Regionale tiltak
Støtteordningar til
Leggje til rette for
huseigarar for tilknyting
interkommunalt
til kommunalt avløpsnett, samarbeid. Etablere
og utbetring av eige
lokal/regional
avløpsanlegg
avløpsforskrift.
(septiktank,
Gebyrfinansierte stillingar
infiltrasjonsanlegg,
er ei aktuell løysing.
sandfiltergrøft)
Ansvar: Klima- og
Ansvar: Fylkesmannen,
miljødepartementet
Fylkeskommunen
Lokale tiltak
Få betre oversikt over spreidde
avløp, type anlegg, alder på
anlegg. Gjennomføre tiltak der
de er trong.
Ansvar: Kommunen
10
Tabell 8 Prioritering av tiltak - leidningsnett
Lekkasje frå leidningsnett
Nasjonale tiltak
Regionale tiltak
Auka midlar til
støtteordningar for
kommunane
Gi rettleiing til
kommunane om
dimensjonering av
leidningsnett i samsvar
med auka nedbør
(klimaendringa)
Ansvar: Klima- og
miljødepartementet
Lokale tiltak
Få betre oversikt over alder og
lekkasjar på leidningsnettet
Oppgradere gammalt
leidningsnett (vatn- og avløp)
Dimensjonere nytt leidningsnett
der det er trong mtp.
klimaendringar
Ansvar: kommunane
6. Ureina sediment
Ureina sediment er eit problem, spesielt i fjordområda rundt dei gamle industriplassane,
men også i hamneområde og i skipsverft. Kosthaldsråd er innført for sjømat i
Høyangsfjorden og Årdalsfjorden , samt generelt langs kysten for nokre artar. Nasjonale
styresmakter har prioritert høgt å få sett inn tiltak mot ureina sediment. Det er teknisk og
kostnadsmessig svært omfattande å gjennomføre tiltak i store fjordområde eller hamner.
Sogn og Fjordane vassregion prioriterer (tabell 9):
Tabell 9 prioritering av tiltak - ureining
Ureina sediment
Nasjonale tiltak
Auke tilskot til opprydding av ureina
grunn
Ansvar: Miljødirektoratet
Regionale/ lokale tiltak
Betre kartlegging og risikovurdering
av fjordområde
Pålegg om oppreinsking av ureina
sjøbotn ved skipsverft
Kartlegging av småbåthamner og
andre hamner
Kommunar, Fylkesmannen,
Kystverket
7. Eldre nedlagde avfallsdeponi
Regionen har fleire nedlagde avfallsdeponi. Det er trong for å undersøke nærare om det er
sig av miljøgifter o.l. frå deponia. Sogn og Fjordane vassregion prioriterer (tabell 10):
Tabell 10 Prioritering av tiltak - eldre nedlagde avfallsdeponi
Nedlagte avfallsdeponi
Nasjonale tiltak
Ansvar:
Regionale tiltak
Lokale tiltak
Problemkartlegging
Ansvar: kommunen
/Fylkesmannen
8. Framande artar i ferskvatn
Spreiing av framande skadelege artar i ferskvatn er eit problem nokre plassar. Dette gjeld
spesielt lakseparasitten Gyrodactylus salaris i Lærdalsvassdrag. Øyrekyt er registrert i
nokre få vassførekomstar. Regnbogeaure har vore registrert nokre plassar, men usikkert
om arten framleis oppheld seg eller reproduserer seg i vassdraga. Spreiing av framande
11
artar i sjø, kan potensielt vere eit stort problem. Det er trong for betre kunnskap og
nasjonale/regionale verkemidlar. Sogn og Fjordane vassregion prioriterer (tabell 11):
Tabell 11 Prioritering av tiltak - framande artar i ferskvatn
Sjukdomsframkallande framande artar
Nasjonale tiltak
Regionale tiltak
Friskmelde Lærdalsvassdraget om
Overvaking av vassdrag for å sjekke for
vassdraget er fri for gyrodacylus salaris
Gyrodacylus salaris
fram til 2017.
Desinfeksjonsstasjonar
Informasjons- og haldningsskapande
Informasjons- og haldningsskapande arbeid
arbeid
Ansvar: Mattilsynet
Mattilsynet
Framande (skadelege) artar
Nasjonale tiltak
Regionale tiltak
Uttak av ørekyt
Uttak av regnbogeaure
Kartleggje omfang av skadelege
framande artar i sjø
Ansvar
Miljødirektoratet/Fylkesman
nen
Fiskeridirektoratet
Fiskeridirektoratet/Miljødirek
toratet
Ansvar:
9. Arealplanlegging
Arbeidet etter vassforskrifta må samordnast hos alle sektorstyresmakter. Plan- og
bygningslova må nyttast aktivt til å inkludere vassmiljø i kommuneplanlegginga og i den
utøvande sakshandsaminga. Sogn og Fjordane vassregion prioriterer (tabell 12):
Tabell 12 prioritering av tiltak - arealplanlegging
Arealplanlegging
Nasjonale tiltak
God rettleiing til kommunane knytt
til lokal overvasshandtering
Ansvar:
departement/Miljødirektoratet
Regionale tiltak
Lokal overvasshandtering må leggje
prinsippa for all planlegging og
utbygging
Vassmiljøet må inn i
samfunnsplanlegginga til kommunane
Ved all sakshandsaming må vassmiljø
bli inkludert som tema i vurderingane
Kommunar , Fylkeskommune,
Fylkesmann
10. Lakselus og rømt oppdrettsfisk
Analyse av skjelprøve frå laks i mange vassdrag i regionen syner at ein del rømt oppdrettsfisk
sym opp i vassdraga våre. Både lakselus og rømt oppdrettsfisk kan verke vesentleg inn på
laks og sjøaurebestandane våre. Svært mange bestandar av laks og sjøaure i regionen står
oppført med påverknad av ukjent grad frå lakselus og rømt oppdrettsfisk. Det pågår no eit
arbeid for ferdigstille karakterisering av vassdrag med anadrom fisk på kort og lang sikt. Jf.
pkt 3.1.3.2. Det vil ta fleire år før arbeidet vert ferdigstilt.
Det er ei prioritert oppgåve å hindre at rømt oppdrettsfisk gyt i vassdraga våre. Det er sett i
verk førebyggande tiltak gjennom akvakulturregelverket, akvakulturtilsyn og tiltak på dei
einskilde oppdrettsanlegga. Før det kan vurderast om det skal settast i verk tiltak i einskilde
vassdrag må sentrale styresmakter ferdigstille karakterisering av vassdraga med påverknad
frå lakselus og rømt oppdrettsfisk.
12
Tabell 13 prioritering av tiltak - Lakselus og rømt oppdrettsfisk
Nasjonale tiltak
a) Avklare og ferdigstille korleis lakselus og
rømt oppdrettsfisk skal vurderast i
vassdrag der desse påverknadane er
registrert
Fase 1 – kort sikt
Fase 2 – lang sikt
b) Etablere berekraftsindikatorar for
oppdrettsnæringa
c) Ferdigstille arbeidet med modell for
spreiing av lakselus
Ansvar:
a) Klima og miljødirektoratet i samråd med
Fiskeridirektoratet og Mattilsynet.
b) Nærings- og Fiskeridepartementet
c) Mattilsynet
Regionale tiltak
Tilsyn med førebyggjande tiltak på anlegg.
Tilsynsarbeidet har auka fokus
på risikofylde arbeidsoperasjonar
og haldningar, samt formidling av ny
kunnskap til verksemdene.
Avbøtande tiltak i prioriterte vassdrag med
dokumentert genetisk interaksjon mellom
villfisk og rømt oppdrettsfisk.
Tiltak mot lakselus
Ansvar:
a) Fiskeridirektoratet
b) Fiskeridirektoratet
c) Mattilsynet
11.Grunnvatn
Tilstanden i grunnvatnet (karakterisering) er i stor grad ikkje vurdert. Dette er eit arbeid
som må styrast av nasjonale styresmakter. Det er lite kompetanse om grunnvatn på
regionalt nivå. Sogn og Fjordane vassregion prioriterer (tabell 14):
Tabell 14 Prioritering av tiltak - grunnvatn
Nasjonale tiltak
Karakterisere grunnvassførekomstar,
innhente naudsynt kunnskapsgrunnlag
Ansvar: NGU, NVE, Miljødirektoratet, m.fl ?
Regionale tiltak
Problemkartlegging
Aktuelle styresmakter med påverknad på
grunnvassførekomst
13
1 Regional vassforvaltningsplan
1.1 Formål med planen
Formålet med planen er å gi ei oversiktleg framstilling av korleis vassmiljøet og vassressursane
i vassregionen er ønskt forvalta i eit langsiktig perspektiv. Arbeidet med ein regional plan for
vassforvaltning er utløyst av internasjonale plikter som Noreg har teke på seg knytt til
vassdirektivet til EU. Gjennom vassforskrifta har Noreg sett i verk vassdirektivet frå EU.
Vassforskrifta er heimla i forureiningslova, plan- og bygningslova og vassressurslova.
Den regionale vassforvaltningsplanen vert vedteken som ein regional plan etter plan- og
bygningslova § 8-4 med dei særreglane som kjem av vassforskrifta. Dette har gjort at
følgjande føresegn i plan – og bygningslova er teken i bruk;
Kongen kan gi pålegg om å utarbeide regional plan for bestemte virksomhetsfelt, tema
eller geografiske områder og gjennom forskrift fastsette nærmere bestemmelser om
innhold, organisering og om planen skal godkjennes av Kongen.
Vassforskrifta er rekna som eit slikt pålegg mot relevante styresmakter. Ho set og nærare
avgrensing om innhald og organisering. For at sentrale styresmakter skal kunne sikre at Noreg
følgjer opp Noregs plikter etter vassdirektivet, skal dei regionale vassforvaltningsplanane
leggjast fram for Kongen til godkjenning.
Planen fastsett miljømål for elver, bekkar, innsjøar, grunnvatn og kystvatn. Planen er
sektorovergripande og skal medverke til å styre og samordne vassforvaltning og arealbruk på
tvers av kommune- og fylkesgrenser. Kommunar, regionale organ og statlege etatar er
gjennom planen forplikta til å legge miljømåla til grunn for si planlegging og verksemd.
For å nå miljømåla er det utarbeida eit regionalt tiltaksprogram med tiltak for å førebygge,
forbetre og/eller retta opp tilstanden der dette er naudsynt. Arbeidet med det regionale
tiltaksprogrammet har skjedd parallelt, og i samspel, med arbeidet med den regionale
vassforvaltningsplanen. Den regionale vassforvaltningsplanen inneheld ei oppsummering av
det regionale tiltaksprogrammet.
Den regionale vassforvaltningsplanen er eit oversiktsdokument på regionalt nivå. Han gir






oversikt over viktige vassforvaltingsspørsmål
ei kortfatta og oversiktlig oppsummering av kunnskapsgrunnlaget planen er bygd på
vurdering av tilstanden i vassførekomstane (karakterisering og klassifisering)
register over beskytta område
samandrag av regionalt overvakingsprogram
samandrag av regionalt tiltaksprogram,
Underlagsdokumenta finst som elektroniske vedlegg på den regionale sida til Sogn og Fjordane
på vassportalen.
Planen gjeld for perioden 2016-2021 og er den første av i alt tre planrundar. Planen skal
rullerast kvart sjette år fram til og med 2033.
Fylkestinga er regional planstyresmakt jf. pbl. § 3-4 fjerde ledd og skal vedta Regional
vassforvaltningsplan og regionalt tiltaksprogram som ein regional plan. I Sogn og Fjordane
vassregionen er dette fylkeskommunane i Sogn og Fjordane, Hordaland, Buskerud, Oppland og
Møre og Romsdal.
Vedteken regional vassforvaltningsplan vert sendt til Klima- og miljødepartementet for
godkjenning av Kongen i statsråd. Eventuell usemje om planen skal leggast fram for endelig
avgjersle i departementet. Den regionale vassforvaltningsplanen, vedtaka i dei respektive
fylkestinga og den kongelige resolusjonen dannar til saman den godkjente forvaltningsplanen.
Regionalt tiltaksprogram vert ikkje teken opp til godkjenning ved kongelig resolusjon dvs vert
vedteken av respektive Fylkesting.
14
Figur 1 viser oversikt over dei ulike planperiodane
1.2 Hovudinnhald
Planen er bygd opp av tre delar:
4. Forvaltningsplan
5. Tiltaksprogram
6. Handlingsprogram
15
Forvaltningsplanen skal :





Gi ei enkel og oversiktleg framstilling av korleis vassregionen ønskjer å
forvalte vassmiljøet og vassresursane i eit langsiktig perspektiv
Vere eit oversiktsdokument på regionalt nivå
Gi oversikt over kunnskapsgrunnlaget planen byggjer på
Vise miljømål for elver, innsjøar, kystvatn og grunnvatn. Miljømåla har ein i
fellesskap kome fram til. Aktuelle sektorstyresmakter er i planlegging og
verksemd plikta til å leggje desse til grunn.
Vedtak av forvaltningsplanen i aktuelle fylkesting, godkjenning gjennom
Kongeleg resolusjon.
Tiltaksprogrammet:






Gir ei oversikt over tiltak som trengs for å nå miljømålet for
vassførekomsten
o Førebyggjande tiltak
o Tiltak for å betre tilstanden
Gir ein oversikt over
o Hovudutfordringar
o Oppsummering av relevante tiltak
o Prioritering av tiltak
Tiltaka skal vere sett i gong innan 3 år etter vedteken forvaltningsplan og
tiltaksprogram
Status for gjennomføring av tiltak skal rapporterast årleg til
fylkeskommunen
Inngår som samandrag i forvaltningsplanen
Vedtak av tiltaksprogrammet i Fylkestinget
Handlingsprogram
I følgje plan- og bygningsloven (§ 8-1) skal det utarbeidast eit handlingsprogram
for alle regionale planer. Handlingsprogrammet følgjer stort sett dei aktivitetar som
forskrifta legg opp til i samband med oppfylging og rullering av planen.



Vil liggje føre som eit eige årleg dokument
Krav om årleg rapportering på tiltaksprogrammet som følgjer planen
Vedtak av Handlingsprogrammet i Fylkestinget saman med
forvaltningsplanen og tiltaksprogrammet
Ei årleg rapportering følgjer ikkje av forskrifta, men er sett på som viktig for å
kunne følgje opp sektormyndigheitene som har ansvar for å gjennomføre tiltak.
16
Følgjande dokument ligg føre som eige dokument;
 Overvakingsprogram
Sogn og Fjordane vassregionutval slutta seg til overvakingsprogrammet 20.august 2014.
Overvakingsprogrammet;
 Gir ei oversikt over kva for overvaking som bør settast i verk i vassregionen for å gi
tilstrekkeleg kunnskap om tilstanden i elver, innsjøar, kystvatn og grunnvatn.
 Gir ei oversikt på regionnivå over;
o Basisovervaking
o Tiltaksovervaking
o Problemkartlegging
 Legge grunnlag for samarbeid mellom ulike styresmakter om overvaking gjennom t.d.
spleiselag for overvakingsprosjekt
 Inngår som samandrag i forvaltningsplanen
 Forankring /vedtak av dokumentet i vassregionutvalet/arbeidsutvalet
 Vil bli revidert i løpet av fyrste planfase
 Operative overvakingsstasjonar skal rapporterast til ESA
1.3 Verknadar av planen
Miljømåla for vassførekomstane vert fastsett i dei godkjende regionale
vassforvaltningsplanane. Planane skal leggast til grunn for aktiviteten i regionale organ, for
kommunal og statleg planlegging og for generell verksemd i vassregionen følgje vassforskrifta
§ 29.
Forvaltningsplanen gir klare regionale og statlege føringar til kommunane i vassregionen og
skal medverke til å samordne og gi retningslinjer for arealbruken på tvers av kommune- og
fylkesgrensene. Om ei kommune ikkje rettar seg etter retningslinjene, vil dette gi grunnlag for
motsegn til planane i kommunen.
Dei ansvarlege sektormyndigheitene skal treffe vedtak om gjennomføring av tiltak i
tiltaksprogrammet etter gjeldande lovgiving. Den godkjente regionale planen vil vere ein del
av grunnlaget for sakshandsaminga til sektormyndene. I sakshandsaminga til
sektormyndigene vil det verte gjort fleire presiseringar og konkrete vurderingar av fordelar og
ulemper ved dei enkelte tiltaka, før endelig avgjersle om gjennomføring vert teke. Her vil også
andre omsyn enn dei som er nemnde i planen verte vektlagde. Sektormyndene har moglegheit
til å fatte vedtak som ikkje er i samsvar med planen.
Om det i oppfylgingsarbeidet vert aktuelt å sjå vekk frå føresetnadane i den godkjende planen,
skal vassregionsmyndigheitene verte informert. Grunnen må omtalast gjennom ein rapport om
tiltaksgjennomføringa ved neste revisjon av planen. Om saka gjeld miljøøydelegging av ein
vassførekomst, kan handsaming etter § 12 i vassforskrifta verte brukt.
Tiltak skal vere sett i verk innan 3 år etter at planen er godkjend.
1.4 Anna regelverk og retningslinjer
Det skal vere samanheng i plansystemet. Arbeidet med forvaltningsplanen skal sjåast i
samanheng med anna regional planlegging for å sikre naudsynte koplingar og at synergiar vert
utnytta. Dette gjeld ikkje berre for planar etter plan- og bygningslova, men også andre
relevante vedtak som til dømes vernevedtak etter naturvernlova og kulturminnelova. Det er
viktig at den regionale vassforvaltingsplanen ikkje er i konflikt med andre nasjonale- og
17
regionale rammer. Målet er at det skal vere ei heilskapleg regional planlegging for å få flest
moglege synergiar.
1.4.1 Forskrift for konsekvensutgreiing
Alle regionale planer med retningslinjer eller rammer for framtidig utbygging skal gi ei særskilt
vurdering og omtale (konsekvensutgreiing) av påverknadane til planen for miljø og samfunn
(jf. plan- og bygningslova).
Regional plan for Vassregion Sogn og Fjordane har ikkje retningslinjer eller rammer for
utbygging, vi ser det difor ikkje som naudsynt med konsekvensutgreiing.
1.4.2 Vurdering etter naturmangfaldlova
I samsvar til naturmangfaldlova Kapittel II. Alminnelige bestemmelser om bærekraftig bruk
skal planar vurderast etter forvaltningsmål for naturtypar og artar i Noreg og «prinsipper for
offentlig beslutningstaking» (jf. §§ 4-5 og 8-12). Vurderinga skal kome fram i avgjersla.
Regional vassforvaltingsplan for vassregion Sogn og Fjordane fastsett miljømål for alle
vassførekomstane i vassregionen. Planen legg opp til ein berekraftig bruk av vassførekomstane
med ein god balanse mellom bruk og vern. Fylkeskommunen vurderer det difor slik at den
regionale planen ikkje er til hinder for å nå forvaltningsmåla for naturtypar og artar i Noreg.
Planen er i tråd med prinsippa i naturmangfaldlova §§ 8 til 12, dermed er kapittel II i
naturmangfaldlova om bærekraftig bruk ivareteke.
Grunngjevinga for denne vurderinga er nærare forklart under.
Meir om dei enkelte prinsippa
Fylkeskommunen vurderer det slik at §§ 11 til 12 i naturmangfaldlova ikkje er relevante i
denne saka, då vi går ut frå at dette vert ivareteke på lågare plannivå og i den vidare
sakshandsaminga i sektoren. Fylkeskommunen forstår det slik at kostnadane ved enkelttiltak
vert dekka av tiltakshavar, jf. nml § 11, og at miljøforsvarlige teknikkar og driftsmetodar vert
brukt ved gjennomføring av tiltak, jf. nml § 12. Dette er i samsvar med forskrift om rammer
for vassforvaltninga (vassforskrifta).
Kunnskapsgrunnlag § 8
Det kjem av § 8 første ledd i naturmangfaldlova at avgjersler som verkar inn på
naturmangfaldet skal byggast på vitskapeleg kunnskap så langt som det er rimelig. Desse skal
innehalde bestandssituasjonen til artane, den økologiske tilstanden og utbreiing til naturtypen,
samt effekt av påverknader. Kravet til kunnskapsgrunnlaget i saka skal stå i eit rimeleg forhold
til karakteren og risikoen for skade på naturmangfaldet.
Kunnskapsgrunnlaget for Regional vassforvaltningsplan for vassregion Sogn og Fjordane er
basert på ei omfattande kunnskapsinnhenting. Kunnskapen om vassførekomstane er samla i
Vann-nett og gjort tilgjengeleg for alle. Vassforskrifta legg opp til ei systematisk forbetring av
kunnskapsgrunnlaget. Men for at dette skal verte så optimalt som mogleg er det avhengig av
ei rekke forhold.
Sett i samband med det overordna nivået til planen, vurderer fylkeskommunen det slik at
kunnskapsgrunnlaget er tilfredsstillande nok til å fatte vedtak i saka.
Føre-var-prinsippet § 9
Føre-var prinsippet seier at når ei avgjer vert teken utan tilstrekkeleg kunnskap om verknadar
den kan ha for naturmiljøet, skal det takast sikte på å unngå mogeleg vesentleg skade på
naturmangfaldet. Naturmangfaldlova presiserer vidare at om det ligg føre ein risiko for alvorleg
eller irreversibel skade på naturmangfaldet, skal ikkje mangel på kunnskap brukast som
grunngjeving for ikkje å treffe ei avgjersle.
18
Som skildra ovanfor, finn Sogn og Fjordane fylkeskommune kunnskapsgrunnlaget
tilfredsstillande til å fatte vedtak i saka. Planen omfattar ikkje konkret arealbruk, men fastset
miljømål som skal leggast til grunn for verksemda til regionale organ og for kommunal og
statleg planlegging og verksemd i vassregionen. Desse skal bygge på eit godt nok
kunnskapsgrunnlag. Forvaltningsplanen gir klare regionale og statlege føringar til kommunane
i vassregionen og skal samordne og gi retningslinjer for arealbruken på tvers av kommune- og
fylkesgrensene. Etter vår vurdering gir ikkje innhaldet til planen risiko for vesentleg skade på
naturmangfaldet. Sogn og Fjordane fylkeskommune meiner difor at planforslaget tek i vare
føre-var-prinsippet.
Fylkeskommunen vil understreke at for arealplanlegging på eit lågare plannivå (arealdelen til
kommuneplanen, reguleringsplanar, konsesjonssaker og liknande) må dette vurderast nærare
og supplerast.
Økosystemtilpassing og samla belasting § 10
Naturmangfaldlova seier at verknaden på eit økosystem skal vurderast ut frå det samla presset
som økosystemet er eller vil verte utsett for. Det betyr at fylkeskommunen har vurdert
konsekvensane av planen når det gjeld økosystemtilpassing og samla press i forhold til
miljømåla i planen. Regional vassforvaltningsplan for vassregion Sogn og Fjordane fastsett
miljømål som legg til rette for berekraftig bruk av vassførekomstane basert på ein
økosystemtankegang.
Fylkeskommunen vurderer det slik at planen sikrar at nye tiltak skjer innanfor ei berekraftig
ramme. Dermed er omsynet til økosystemtilpassing og samla press, på eit overordna nivå
ivareteke.
Fylkeskommunen vil understreke at for arealplanlegging på eit lågare plannivå
(kommuneplanens arealdel, reguleringsplanar, konsesjonssaker og liknande) må dette
vurderas nærare og supplerast.
1.5 Nasjonale føringar
Planen og tiltaka som er skissert må ta omsyn til følgjande nasjonale føringar;









Nasjonale forventningar til regional og kommunal planlegging
Statlege retningslinjer for differenisert forvaltning av strandsona langs sjøen
Verna vassdrag – Rikspolitiske retningslinjer for verna vassdrag (RPRVV)
Kongeleg resolusjon av 10. juni 2010 – Godkjenning av forvaltningsplan for Vestlandet
Verna område (register over beskytta område i regionen står omtalt i pkt. 4.2.1)
Nasjonale laksevassdrag. Miljødirektoratet har føreslege strengare miljømål for alle
nasjonale laksevassdrag; «Svært god økologisk tilstand for anadrom fisk».
Nasjonale føringar for regulerte vassdrag (brev frå KLM og OED Vannforvaltningsplaner
i vassdrag med kraftproduksjon – nasjonale føringer. Føringane står nærare omtala
under.
Nasjonale føringar for vurdering av påverknad frå fiskeoppdrett: brev frå klima – og
miljødepartementet 23.1.2014 om karakterisering med påverknad frå lakselus og rømt
oppdrettsfisk. Førebels er desse påverknadane lagt inn med ukjent påverknadsgrad,
noko som gir udefinert risiko.
Nasjonale handlingsplanar
o Handlingsplan mot Gyrodactylus salaris
o Handlingsplan for elvemusling
Vassdrag med kraftproduksjon – brev frå KLM og OED 24. jan 2014
For å sikre balansen mellom miljøforbetring og kraftproduksjon har Klima- og
miljødepartementet og olje- og energidepartementet gitt føringar for korleis miljømål i
19
vassdrag med kraftproduksjon skal settast for planperioden 2015-2021 jf. brev av 24. jan
2014. Dei viser til NVE og Miljødirektoratet sin rapport 49:2013 Vannkraftkonsesjoner som
skal revideres innen 2022. Nasjonale føringar for fastsetting av miljømål er:





Miljømålet «godt økologisk potensial» (GØP) skal settast basert på realistiske miljøtiltak
(positiv kost- nytt)
«Mindre strenge miljømål» skal settjast for vassførekomstar som er tørrlagde heile eller
deler av året og GØP ikkje kan nåast jf. § 10 i vassforskrifta. Korleis dette arbeidet skal
utførast er omtalt i rettleiaren for svært modifiserte vassførekomstar (SMVF)
Vasslepp / magasinrestriksjonar vert knytt opp mot dei prioriterte vassdraga (kategori
1.1 I rapport 49:2013.), fordi samfunnsnytta vil vere størst vurdert opp mot
kostnadane i form av redusert kraftproduksjon og regulerbarheit. Tiltak som
vasslepp/magasinrestriksjonar vert difor i utgangspunkt berre lagt til grunn for miljømål
i dei høgt prioriterte vassdraga .
Vassdraga i kategori 1.2 har eit lågare potensial for forbetringar av viktige miljøverdiar
enn vassdraga i kategori 1.1. sett opp mot kostnadane. Skilje mellom 1.1 og 1.2
representerer ei overordna nasjonal kost-nytte vurdering for planperioden. Dersom
vassregionmynda likevel meiner at vassdraga i kategori 1.2 eller andre vassdrag bør
prioriterast for vasslepp, skal dette grunngjevast i forvaltningsplanen
Vassregionmynda skal og vurdere andre verkemidel enn revisjon av konsesjonar for å
betre miljøtilstanden der det er naudsynt.
Lakselus og rømt oppdrettsfisk – brev frå klima – og miljødepartementet 23.1.2014
Klima- og miljødepartementet, viser i brev av 23.01.2014, til at karakteriseringa for vassdrag
med anadrom fisk ikkje er ferdigstilt.
Årsaken er at det har vore uklart korleis tilstanden i vassdrag med anadrom fisk skulle bli
vurdert. Departementet ser det føremålstenleg at karakteriseringsarbeidet blir ferdigstilt av
sentrale styresmakter. Vidare ønskjer departementet at dette arbeidet skal skje over to
tidsperiodar (planperiodane 2016-2021 og 2022 – 2027). På kort sikt skal miljøtilstand
(klassifisering) og påverknad fastsettast, samt skal det gjerast ei risikovurdering i tråd med
vassforskrifta, basert på den kunnskapen som finns i dag. Dette skal leiast av Klima og
miljødepartementet.
Arbeidet er delt i fleire deloppdrag. Det skal utarbeidast påverknadsanalyse. Arbeidet skal skje
i samarbeid mellom Miljødirektoratet, Mattilsynet (lakselus) og Fiskeridirektoratet (rømt
oppdrettsfisk).
Etter den andre tidsperioden skal resultata frå klassifiseringa som skjer etter kvalitetsnorma
for villaks til å oppdatere klassifiseringa som skjer etter vassforskrifta. Departementet opplyser
at dette er eit langsiktig prosjekt.
Berekraft-indikatorar for lakselus og rømming skal kunne bli brukt som eit verkty i denne
vurderinga om eit til to år.
1.6 Regionale føringar
Det er utarbeida regionale føringar gjennom fylkesplanar og regionale temaplanar.
Regional planstrategi
Fylkestinget vedtok 16.10.13 Regional planstrategi for Sogn og Fjordane for 2012-2016. Den
regionale vassforvaltningsplanen er ikkje omtala i regional planstrategi for Sogn og Fjordane.
Tematiske planar på region nivå
Under følgjer ei oversikt over tematiske planar for Sogn og Fjordane

Skulebruksplan for vidaregåande opplæring i Sogn og Fjordane 2013 – 2024. Vedteken
i fylkestinget 11.06.2013
20














Regional plan for fysisk aktivitet, idrett og friluftsliv 2014 – 2017, vedteken i
fylkestinget 10.12.13
Regional transportplan 2014 – 2023. Vedteken i fylkestinget 10.12.13
Fylkeskommunal handlingsplan for trafikktrygging. Vedteken i fylkestinget 10.12.13
Regional planstrategi. Vedteken i fylkestinget 16.10.2012.
Regional plan for Nordfjella. Styringsgruppa avslutta sitt arbeid 6. januar 2014 og er
oversendt fylkesting og fylkesutval for politisk handsaming.
Regional plan for Ottadalsområdet. Fylkesutvala i dei tre fylka har i november vedteke å
leggje planen ut til 2. gongs offentlege ettersyn, med frist for innspel 1. februar 2014
Regional plan for folkehelse. Planprogrammet vert lagt ut til høyring med frist
20.05.2014
Fylkesdelplan for arealbruk vart vedteken i fylkestinget 18.10.00
Fylkesdelplan for klima og miljø. Vedteken i fylkestinget mars 2009.
Handlingsprogrammet revidert med vedtak i fylkestinget 15.10.2013
Fylkesdelplan for landbruk. Vedteken i fylkestinget 10.12.2002
Regional plan for vasskraft. Vedteken i fylkestinget 11.12.2012
Regional plan for vindkraft vart vedteken av fylkestinget 8. juni 2011
Fylkesdelplan for Naustdal/Gjengedalsfjella. Vedteke av fylkestinget i 13.12.2000 og
godkjent av Kongen i statsråd 16.6.2009.
Regional verdiskapingsplan. På høyring fram til 11. 04.2014
1.7 Sogn og Fjordane vassregion
Sogn og Fjordane vassregion grenser til vassregionane Hordaland, Vest-Viken, Glomma og
Møre og Romsdal. Dei ulike vassregiongrensene følgjer nedbørsgrensene og ikkje dei
administrative fylkesgrensene. Grensa for vassregion Sogn og Fjordane følgjer i hovudsak
fylkesgrensa for Sogn og Fjordane, men med unntak av nokre mindre område som ligg i
grenseområda mot nabofylka jf. kart (figur 2).
Planområdet er samanfallande med plan- og bygningslova § 1-2. Det omfattar alt landområde
inkludert vassdraga, grunnvatn og kystvatn ut til ei nautisk mil utafor grunnlina.
Figur 2 Kart over vassregion Sogn og Fjordane, med vassområda Nordfjord, Sunnfjord, Ytre Sogn og
Indre Sogn teikna inn.
Vassregionen har fleire større verneområde, med Jostedalsbreen nasjonalpark som det største
verneområdet. Jostedalsbreen er ein stor platåbre med mange brearmar og er den største
21
breen på fastlandet i Europa. Mange vassdrag i indre strøk av vassregionen er påverka av
smeltevatn frå bre.
Sogn og Fjordane har (kjelde Miljøstatus);




10 nasjonale laksevassdrag og 4 nasjonale laksefjordar
36 vassdrag er verna mot kraftutbygging (verneplan for vassdrag I, II, III, IV).
56 vassdrag med laks
o 31 vassdrag har eller har hatt eigen laksebestand
o 25 vassdrag produserer litt laksesmolt eller har sporadisk oppgang av laks.
125 vassdrag med sjøaure
Geologi verkar inn på vasskvaliteten. Område med mykje tungt forvitrelege bergartar og lite
lausmassar er vare for forsuring. Område med mykje lausmassar eller som ligg under marin
grense er meir robust mot forsuring. Opplysningar om vasstype og kvar einskild vassførekomst
finn de i databasen Vann-Nett.
Vassregion Sogn og Fjordane er delt inn i vassområda Nordfjord, Sunnfjord, Ytre Sogn og
Indre Sogn (Fig. 2). Det er valt ein vertskommune for kvart vassområde. Oversikt over
vertskommunar og kontaktpersonar finn du på www.vannportalen.no/sognogfjordane under
vassområder.
Tabell 15 Oversikt over tal vassførekomstar og areal av innsjøar, kystvatn, grunnvatn og lengde på elver
i Sogn og Fjordane vassregion og for vassområda Nordfjord, Sunnfjord, Ytre Sogn og Indre Sogn (kjelde
Vann-Nett, 15.05.14).
Sogn og Fjordane Nordfjord
Sunnfjord
Ytre Sogn
Indre Sogn
Type
vassførekomst
Tal
Tal Storleik
Tal Storleik
Tal Storleik
Elvar og
bekkefelt:
1399 26072,66
Km
Innsjøar:
468 669,05 Km² 82 169,7 Km²
124 171,48 Km² 120 69,75 Km²
142 258,11 Km²
Kystvatn:
131 4941,97
Km²
37 1320,02
Km²
30 1385,56
Km²
50 1974,28
Km²
14 262,12 Km²
Brakkvatn::
0
0 Km²
0
0
0 Km²
0
0 Km²
0
Grunnvatn:
59
138,87 Km² 26 49,69 Km²
4
9,92 Km²
8
11,01 Km²
21 68,24 Km²
Tall
2057
vassførekomstar/
Storleik
Tal Storleik
284 5637,01 Km 389 5375,29 Km 390 4350,36 Km 335 10437,31
Km
429
0 Km²
547
568
0 Km²
512
Sum areal
Eit vassområde er ei avgrensa del av ein vassregion med eit eller fleire vassdrag med
tilhøyrande grunnvatn og fjordområde/ kystvatn. Formålet med å dele inn i vassområde, er å
etablere formålstenlege einingar på lokalt nivå for å gje faglege innspel til arbeidet på
regionnivå (tiltaksvurderingar m. v.).
22
Nordfjord vassområde
Vassområdet har ein hovudfjord, Nordfjord, og ein mindre fjord /sjøområde kalla Frøysjøen.
Alle vassdrag som renn ut i Nordfjord og Frøysjøen høyrer med til vassområdet Nordfjord.
Kystområdet er avgrensa av Bremangerlandet / Kalvåg i sørvest og Stadtlandet i nord.
Sjøområda i ytre del er avgrensa ut til ei nautisk mil utanfor grunnlina. Vassområdet grenser
mot vassregion Møre og Romsdal i nord, Glomma i aust og vassområda Sunnfjord og Indre
Sogn.
Indre del av vassområde Nordfjord har høge fjell og brepåverka vassdrag med avrenning frå
Jostedalsbreen. Utover i Nordfjord er nokre vassdrag påverka av Ålfotbreen i Bremanger. Dei
ytre kyststrøka har mindre vassdrag. Nordfjord har 429 vassførekomstar (tabell 15)
Indre del av Nordfjord har status som nasjonal laksefjord, grensa går ved Lote - Anda.
Nasjonale laksevassdrag i vassområdet er Eidselva, Stryneelva og Oldenelva.
Vassområdeutvalet har utarbeid ei oversikt over viktige utfordringar i vassområdet.
Dokumentet Innspel til vesentlege spørsmål om vassforvaltning frå vassområde Nordfjord er
lagt ut på nettsida til vassområde Nordfjord. Innspel til dokumentet er gjort direkte til
vassområdet.
Gloppen kommune er vertskommune for vassområde Nordfjord. Meir informasjon om
vassområdet finn du på http://www.vannportalen.no/nordfjord.
Figur 3 Hornindalsvatnet i Nordfjord er den djupaste innsjøen i Nord Europa med maks djupne på 514 meter. Utsikt mot Grodås
(foto Kurt Skagen).
Sunnfjord vassområde
Vassområde Sunnfjord strekkjer seg frå havet/kysten i vest til høgfjell på 1808 m.o.h. med
delar av Jostedalsbreen nasjonalpark i aust. Vassområdet dekkjer i hovudsak 7 kommunar;
Flora, Askvoll, Fjaler, Gaular, Førde, Naustdal og Jølster. I tillegg er delar av Hyllestad,
Høyanger, Gloppen og Bremanger innanfor vassområdet. Det er mange små og store øyer
langs kysten av vassområdet.
Dei største fjordane er Dalsfjorden, Førdefjorden, Eikefjorden, Høydalsfjorden, og
Nordalsfjorden. Alle vassdrag som renn inn i desse fjordsystema høyrer med til vassområde
Sunnfjord. Kystområdet vert avgrensa i nord mellom Hovden og Frøysjøen. Området grensar
mot vassområda Nordfjord, Ytre Sogn og Indre Sogn. Sjøområda i ytre del er avgrensa ut til ei
nautisk mil utanfor grunnlina. Vassområdet har 547 vassførekomstar (tabell 15).
23
Delar av Dalsfjorden og Førdefjorden er nasjonale laksefjordar, og Gaula og Nausta er
nasjonale laksevassdrag.
Vassområdeutvalet har utarbeid ei oversikt over viktige utfordringar i vassområdet.
Dokumentet Innspel til vesentlege spørsmål om vassforvaltning frå vassområde Sunnfjord er
lagt ut på nettsida til vassområde Sunnfjord. Innspel til dokumentet er gjort direkte til
vassområdet.
Førde kommune er vertskommune for vassområde Sunnfjord.
vassområdet finn du på http://www.vannportalen.no/sunnfjord.
Meir
informasjon
om
Ytre Sogn vassområde
Ytre del av Sognefjordsystemet høyrer med til vassområde Ytre Sogn. Åfjorden, Sognesjøen og
Sognefjorden inn t.o.m. kommunane Vik og Balestrand er dei viktigaste sjøområda. Alle
vassdrag som renn ut i desse sjøområda høyrer med til vassområdet. Området grenser mot
vassregion Hordaland i sør ved Fensfjorden, vassområde Indre Sogn og Sunnfjord. Sjøområda
i ytre del er avgrensa ut til ei nautisk mil utanfor grunnlina. Vassområdet har 568
vassførekomstar (tabell 15)
Dei ytre delane av vassområdet er prega av mange mindre vassdrag. Vassdraga vert større og
ofte meir regulerte innover i Sognefjorden.
Sognefjorden er ein nasjonal laksefjord. Yttergrensa for laksefjorden går mellom Ortnevik og
litt sør for Høyanger sentrum. Vikja er eit nasjonalt laksevassdrag.
Vassområdeutvalet har utarbeid ei oversikt over viktige utfordringar i vassområdet.
Dokumentet Innspel til vesentlege spørsmål om vassforvaltning frå vassområde Ytre Sogn er
lagt ut på nettsida til vassområde Ytre Sogn. Innspel til dokumentet er gjort direkte til
vassområdet.
Høyanger kommune er vertskommune for vassområde Ytre Sogn. Meir informasjon om
vassområdet finn du på http://www.vannportalen.no/ytresogn.
Indre Sogn vassområde
Indre del av Sognefjordsystemet høyrer til vassområde Indre Sogn. Leikanger, Aurland og
kommunane innanfor høyrer med til Indre Sogn. Sognefjorden greiner seg ut i dette området
og inneheld følgjande fjordarmar; Fjærlandsfjorden, Sogndalsfjorden, Lustrafjorden,
Årdalsfjorden, Nærøyfjorden og Aurlandsfjorden. Vassområdet grensar mot vassområda Ytre
Sogn, Sunnfjord, Nordfjord og vassregionane Hordaland, Vest – Viken og Glomma.
Vassområdet har 512 vassførekomstar (tabell 15).
Mange av vassdraga, spesielt på nordsida av Sognefjorden, er brepåverka med avrenning frå
Jostedalsbreen. Området har mange mellomstore vassdrag.
Heile fjordsystemet i vassområdet ligg innanfor grensa til den nasjonal laksefjorden
Sognefjorden. Nasjonale laksevassdrag er Flåmselvi, Årøydalselvi, Lærdalselvi og
Nærøydalselvi.
Vassområdeutvalet har utarbeidd ei oversikt over viktige utfordringar i vassområdet.
Dokumentet Innspel til vesentlege spørsmål om vassforvaltning frå vassområde Indre Sogn er
lagt ut på nettsida til vassområde Ytre Sogn. Innspel til dokumentet er gjort direkte til
vassområdet.
Aurland kommune er vertskommune for vassområde Indre Sogn. Meir informasjon om
vassområdet finn du på http://www.vannportalen.no/indresogn.
24
1.8 Kva oppnår vi med planen?
Hovudmålet vårt er å verne om og ha ein berekraftig bruk av vatnet vårt. Målet er at
tilstanden i vassførekomstane ikkje skal bli dårlegare enn i dag. Der den i dag vert vurdert til å
vere for dårleg, skal det skisserast tiltak for å betre miljøtilstanden. Tilstanden er rekna for å
vere for dårleg når han er dårlegare enn god (standard miljømål) eller dårlegare enn fastsatt
miljømål for vassførekomsten. Tilgjengelege og relevante opplysningar om vassførekomsten
(påverknadar, miljøforhold, m.a.) er nytta for å vurdere miljøtilstanden.
Dersom artane som naturleg høyrer heime i eit vassdrag skrantar, må ein finne ut kvifor. For
mykje algar eller for lite fisk viser at det ein påverknad som verkar inn på mangfaldet i elva,
innsjøen, fjorden og havet. Det er då trong for å utarbeide ein tiltaksanalyse for området. Han
vil skissere tiltak som bør gjennomførast for å få tilbake god tilstand i vassførekomsten.
Miljømålet er å få god miljøtilstand innan 2021. Av og til kan dette målet vere vanskeleg å nå.
Det kan vere at datagrunnlaget er for mangelfullt til å skissere tiltak, tiltaket treng nærare
utgreiing, at problemstillingane er svært komplekse, eller kostandane vert for høge over kort
tid m.m. Alle tiltak som treng å få unntak om å nå miljømålet god tilstand innan 2021, må
grunngjevast jf. vassforskrifta (§§ 9-12). Det er mogleg å få tidsutsetting for å gjennomføre
tiltaket i 2 planperiodar dvs. 12 år. Førebyggjande tiltak må gjennomførast for å hindre at
tilstanden vert dårlegare.
Informasjon om inndeling i dei ulike klassene står omtala i rettleiaren om klassifisering av
vassførekomstar. Rettleiaren for karakterisering omtalar korleis miljøtilstanden kan bli burdert
når tilgangen på data er avgrensa.
Overvakingsprogrammet vil gi ei oversikt over kor datagrunnlaget bør supplerast for å få eit
naudsynt kunnskapsgrunnlag til å ta ei avgjer om det bør gjennomførast tiltak eller kva for
tiltak som bør gjennomførast. Målet er å prioritere dei kostnadseffektive tiltaka for å nå god
miljøtilstand.
Kven er ansvarleg for å gjere noko med påverknadane som gir for dårleg
miljøtilstand?
Vassforvaltninga i Noreg er svært fragmentert. Svært mange sektorstyresmakter er involvert
for å sikre god tilstand i alle vassdraga våre, i grunnvatn og i kystvatnet. Figur 4 viser kva for
styresmakter og tiltakshavarar som kan verte involvert når tiltak skal settast i verk for å
redusere påverknadar som gir dårleg miljøtilstand. Ofte er det fleire påverknadar som samla
gir for dårleg tilstand i vassførekomsten. Fleire aktørar må då på bana for å betre tilstanden i
vassførekomsten. Figuren er berre ein illustrasjon og på ingen måte komplett.
Det er trong for meir samarbeid mellom ulike aktørar for å sikre god miljøtilstand og ein
kostnadseffektiv utnytting av resursane. Arbeidet med å betre tilstanden i vatn gjennom arbeid
i vassområda og på regionnivå etter vassforskrifta vil betre samarbeidet mellom etatane.
25
Regulantar
NVE
Vasskraftre
gulering
Miljødir
(ferskv
atn)

Fiskerid
ir (sjø) 
Oppdret
tsnærin
ga
Mattilsy
net
Oppdret
tsnærin
ga
Fiskerid
irektora
tet
Framande
artar
- Øyrekyt
- pukkellaks
-marine
artar
Lakselus
Andre
sjukdomar
Biologi
ske
påverk
nadar
Påverknad
hovudgruppe
Kommune
SVV
FK
Kommu
nen
NVE
NVE
Endring
Uttak av
Vandrin
av
drikkevatn
gshinde
elveløp
r
Fysiske påverknadar
Rømt
oppdrettsfisk
Kystverke
t
Kommun
en?
Hamner
moloar
Ureining
Avløp
(næringssto
ff)
Landbruk
(næringss
toff)
Miljøgifter
Kommunen
Kommun
en, FM
(landbruk
)
Kommun
en,
bønder
Kommune
Kystverket
Miljødir/FM
Kommunen
Hushaldnin
gar,
næringsmid
delindustri
Økologisk
tilstand dårleg
Bønder
Kommun
e
SVV
NVE
FK
NVE
Påverknad
Industri
Skipsfart
Styresmakt
ansvarleg for å
gjere noko med
påverknaden verkemiddel
Ureining
uspesifis
ert
(avfallsp
lassar),
akutt
ureining
FM
kystverk
et
Sur
nedbør
Kommu
nen
Mange
fleir..
Internasj
onale
avtalar
Klima- og
miljødepa
rtement
Tiltakshavar –
finansierer og
gjennomfører
tiltaket
Figur 4 illustrerer nokre påverknadar som verkar negativt inn på fisk og andre vasslevande organismar i
ein vassførekomst. Raudt felt illustrerer ein vassførekomst med dårleg tilstand, t.d. fisk og anna
biologisk mangfald er negativt påverka. Gult og oransjefarga viser ulike påverknadar som kan gi dårleg
økologisk tilstand i vassførekomsten. Grøn og blå farge viser kven som er ansvarleg for å gjere noko med
påverknaden; kva for styresmakter som har verkemiddel til å gjere noko med påverknaden og kven som
til sist vert tiltakshavar for å gjennomføre tiltak for å betre tilstanden slik at miljømålet vert nådd.
Figuren er ikkje fullstendig, men er meir ein illustrasjon på kor mange aktørar som må samarbeide for å
skape eit godt nok livsmiljø for ein art i ein vassførekomst.
26
Kva oppnår vi med planen?
Arbeidet med dei regionale vassforvaltningsplanane føregår parallelt over heile landet, og er en
kombinasjon av:






samordne verksemda til eksisterande styresmakter knytt til vassforvaltning gjennom
samarbeid på vassregion- og vassområde nivå.
innsamling, tilrettelegging, ajourføring av vasstilknytta data i
http://vannmiljo.miljodirektoratet.no .
Oversikt og vurdering av miljøtilstand, miljømål, tiltak og overvaking for alle
vassførekomstar synleggjort i www.vann-nett.no
innføring av eit målbart og etterprøvbart system for å sette- og følgje opp miljømål for
vassførekomstane
bruk av prosesskrava i plan- og bygningsloven (med nokre tilpassingar) for å få utarbeida
og politisk vedtekne langsiktige og forpliktande forvaltningsplanar for vatn
ein fastsett framdriftsplan på til saman tre 6-års tiltaksfasar (2016-2021, 2022-2027,
2028-2033)
Oversikt over gangen i ein 6-årssyklus er illustrert i figur 5.
Miljøtilstand
• Notilstand (klassifisering)
• Risikovurdering (karakterisering)
Overvaking
• Verkar tiltaka?
Rullerast
kvart
6. år
Forvaltingsplanar
med
tiltaksprogram
Miljøtiltak
Gjennomføring
Figur 5 Planhjulet for ein regional plan for vassforvaltningsplan. Arbeidet vil vere kontinuerleg
og vil bli revidert kvart 6. år. Etter at miljøtilstanden er vurdert for alle vassførekomstane, vert
Forvaltningsplanen og Tiltaksprogram utarbeida. Miljøtilstanden er grunnlaget i planarbeidet.
Datagrunnlaget er lagra i databasane Vann-nett og Vannmiljo. Etter at miljøtiltak er
gjennomført for å nå miljømålet, vil overvaking av vassførekomstane gi oversikt over ny
miljøtilstand og om miljømålet er nådd. Ein plansyklus er gjennomført og forvaltningsplan og
tiltaksprogram vil bli revidert kvart 6. år. Tilsaman er det 3 plansyklusar.
Vi har kome i gang! Men det er viktig å peike på at vi må jobbe systematisk vidare for å kome
framover.
Kva oppnår vi gjennom denne regionalplanen? Her er nokre stikkord:

Meir kunnskap om vatn i Sogn og Fjordane
 Samling og synleggjering av kunnskap gjennom ein felles nasjonal kartdatabase
(Vann-nett)
 Brei semje om å sette i verk tiltak og overvaking
 Oppdatert og meir tilgjengelig kunnskapsgrunnlag til bruk i alle former for
sakshandsaming

Eit overvakingsprogram for å sette i verk systematisk innhenting av kunnskap
 Basisovervaking
 Problemkartlegging
 Tiltaksovervaking
Betre samarbeid og betre effekt av vassforvaltninga
 Etablering av nye samarbeidsfora
 Betre samordning av vassforvaltningsarbeidet gjennom ei interkommunal og
tverrsektoriell tilnærming
 Synleggjering av rolla til fylkeskommunen som regional utviklingsaktør – altså som
prosessleiar og samordnar for vassarbeidet

27
1.9 Endringar sidan førre forvaltningsplan
Stryn vassområdeutval var med i pilotfasen i perioden 2007-2009 og inngår i
forvaltningsplanen for Vassregion Vestlandet. Planen vart vedteke ved kongeleg resolusjon i
10. juni 2010. Forvaltningsplanen for Vestlandet dekket to mindre vassområde, eit i Stryn og
eit i Bergen.
Vassregion Vestlandet vart delt i to frå 1.1.2010 i høvesvis Sogn og Fjordane og Hordaland.
Den delen av forvaltningsplanen som tok føre seg Stryn er no revidert og inngår i
forvaltningsplanen og tiltaksprogrammet for vassregion Sogn og Fjordane. Tiltaka frå den
første forvaltningsplanen skulle ha vore operative innan utgangen av 2012.
Stryn vassområde inngår no som ein mindre del av Nordfjord vassområde.
Fleire av tiltaka er endra. Tabell 16 under viser oversikt over tiltak der det er nytta unntak for
å nå miljømålet i samsvar med § 9-12 i vassforskrifta.
Tabell b) Bruk av unnatak i pilotplanane
Tabell 16 oversikt over tiltak der det er nytta unntak for å nå miljømålet i Stryn frå pilotfasen.
§§ 9 - 12
Vassførekomst
§ 9 Utsette frister
088-10-R Erdalselva
088-24-R Høgalmelva
§ 10 Mindre strenge
miljømål
088-40-R Loenelva nedre del
088-3-R Oldenelva
088-24-R Høgalmelva
088-2-R Dalelva
088-13-R Stryneelva
088-25-R Ytreeidselva
088-1802-L Strynevatnet
0282012100-3-C Lobukta
0282012100-2-C Strynebukta
088-11-G Stryn grunnvassførekomst
Det er ikkje gjennomført overvaking av vassresursane så langt i planperioden. Det er soleis
ikkje grunnlag for å vurdere om miljømåla er nådd for vassførekomstane i pilotfasen.
2 Korleis vi har jobba og prioritert
2.1 Organiseringa av arbeidet
Vassregionmyndigheita har i samarbeid med arbeidsutvalet og vassregionutvalet utarbeidd eit
utkast til ein regional vassforvaltningsplan, jf. § 26 i vassforskrifta.
Vassregionutvalet er samansett av representantar frå Fylkeskommunen, Fylkesmannen, NVE,
Statens vegvesen, Fiskeridirektoratet, Mattilsynet
og Kystverket, og alle
kommunane.
Vassregionmyndigheita leiar vassregionutvalet og har ansvar for å koordinere arbeidet med å
gjennomføre oppgåvene i samsvar med fristar, definert i vassforskrifta. Vassregionutvalet er
den viktigaste arenaen for regional samordning, og sikrar samarbeid med andre
sektormyndigheiter.
Eit arbeidsutval for Vassregionutvalet er etablert. Utvalet har vore samansett av
representantar frå alle statlege sektorstyresmakter, fylkeskommunen og vertskommunane for
vassområdeutvala. Vertskommunane har vore representert ved prosjektleiar for vassområda
og ein politisk representant. Arbeidsutvalet er leia av leiaren for vassregioutvalet.
På vassområdenivå er
arbeidet organisert gjennom eit vassområdeutval. Her deltek
kommunar og
sektormyndigheiter. Kommunane og sektorstyresmakter har delteke i
28
varierande grad. Nokon har fylgt opp arbeidt svært godt, medan andre har vore lite til stades
eller heilt fråverande.
Ei regional referansegruppe er etablert med representantar for ulike rettshavarar, private og
allmenne brukarinteresser. Ein stor del av møta for referansegruppa på regionnivå har vore
felles med vassregionutvalet. Etter avslutta fellesdel, har begge gruppene hatt separate møte.
Oversikt
over
møteverksemd
og
referat
frå
møta
ligg
på
www.vannportalen.no/sognogfjordane.
I fleire av vassområda har møte i vassområdeutvala vore opne, slik at ulike interessentar, lag
og organisasjonar har hatt høve til å delta på møta. Lokale referansegrupper er etablerte for
vassområda. Nærare omtale av prosess og medverknad står i dei ulike tiltaksanalysane. Tabell
17 viser oversikt over medverknad i vassområda.
Tabell 17 Oversikt over medverknad i vassområda
Vassområde
Nordfjord
Lokal
referansegruppe
etablert
Ja
Sunnfjord
Ytre Sogn
Ja
Ja
Indre Sogn
Ja
Felles møte mellom
referansegruppe og
vassområdeutvalet
Ja
Om lag 50 % av møta har
vore fellesmøte
Ja
Synfaringar
Seminar
3
synfaringar i
2013
nei
For ei detaljert oversikt over representantar og møtereferat frå
referansegruppa
og
vassområdeutvala
for
Sogn
og
fjordane
www.vannportalen.no/sognogfjordane.
Landbruk og
avløp feb.
2014
vassregionutvalet,
vassregion,
sjå
2.2 Medverknad
Forskrift om rammer for vassforvaltning (vassforskrifta) og Plan- og bygningslova (PBL) legg
føringar for deltaking i regionale vassforvaltningsplanar. Vassregionmyndigheita har i
samarbeid med vassregionutvalet ansvar for å skal legge til rette for at alle interesserte skal få
høve til å delta i arbeidet (§ 27 i vassforskrifta).
Vassforvaltningsplanar skal utarbeidast som regionale planar etter kapittel 8 i Plan- og
bygningslova, som også legg føringar for deltaking. I § 8.3 i PBL står det at regional
planmyndigheit skal samarbeide med andre offentlege myndigheiter og organisasjonar. Vidare
står det at statlige organ og kommunar har rett og plikt til å delta i planlegginga når den kjem
inn på deira verkeområde eller eigne planar og vedtak.
Det skal leggast til rette for at alle som er interesserte skal få høve til å innhente informasjon,
delta i planprosessen og i oppdatering av forvaltningsplanar og tiltaksprogram.
Tiltak som skal gjerast må bygge på best mogeleg informasjon om tilstand og bruk av
vassførekomstane. Difor er det viktig med deltaking og dialog med påverka partar og
interesserte partar.
Deltaking har som mål å bidra til:






å
å
å
å
å
å
utnytte kunnskap, erfaring og initiativ frå dei som vassforskrifta påverkar
auke motivasjonen for å gjennomføre gode planar og tiltak
ansvarlegjere knytt til planar og tiltak
identifisere uønska effektar av vassforskrifta
oppnå tillit, eigarskap og støtte i prosessane rundt avgjersler
gi eit kvalitativt betre resultat
29
Private og allmenne interesser og rettshavarar har delteke på ulike måtar ved å:




delta på annonserte møte om vassforvaltinga i vassområda/vassregionen
delteke på ulike temaseminar
ta kontakt med vassregionmyndigheitene, fylkeskommunane og vassområda
gi skriftleg innspel i samband med dei tre høyringsrundane
Den viktigaste arenaen for deltaking er på vassområdenivå. Vassområdeutvalet er ansvarleg
for å leggje til rette for lokal deltaking og at informasjon om arbeidet vert gjort offentleg
tilgjengeleg, gjerne på internett. På regionalt nivå vil det som oftast innebere at aktørane vert
informert.
Medverknad i Sogn og Fjordane vassregion
Vassregionutvalet og regional referansegruppe vart etablert 18. januar 2011 og arbeidsutvalet
29.3.11.
Oversikt
over
møteverksemd,
referat
og
logg
over
møta
ligg
på
http://www.vannportalen.no/hovedEnkel.aspx?m=68177 .
Oversikt over møta i vassområdeutvalet og lokal referansegruppe er gitt i tiltaksanalysane.
Oversikt over høyringsdokument i planperioden kjem fram i tabell 18.
Tabell 18 Oversikt over høyringsdokument i planperioden
Planprogrammet
Vesentlege
vassforvaltningsspørsmål
Forvaltningsplan
Tiltaksprogram
Handlingsprogram
Høyringsperiode
Vedteke dato
15.2.11 – 15.8.11
2.7.12-31.12.12
26.11.11
25.4.13
Min. 6 veker
Vedteke av/ vil bli
vedteke av
Fylkesutvalet
Vassregionutvalet
Fylkestinget med
godkjenning frå
Kongen i statsråd
Fylkestinget
Fylkestinget
Seminar og konferansar
Under arbeidet med forvaltningsplanen er det arrangert 3 tema seminar (tabell 24). I
høyringsperioden for forvaltningsplanen, hausten 2014 er det planlagd eit seminar om
vasskraftsreguleringar.
Tabell 19 Temaseminar halde i vassregionen 2012-2014 under arbeidet med tiltaksanalyser og
forvaltningsplanen.
Seminar
Dato
Informasjon om seminaret
Scenariokonfe
ranse
9.5.12
Landbruk og
spreidde
avløp
28-29.
11.13
Målet for scenariokonferansen var å få fram dei viktigaste
trendar og vesentlege vassforvaltningsspørsmål i
vassregionen før arbeidet med tiltaksanalysane og
forvaltningsplanen tok til. Trendar, utfordringar og
brukarinteresser for regionen og vassområda vart drøfta.
Konferansen var open.
Meir informasjon
Under arbeidet med tiltaksanalysane kom det fram at
grunnlaget for å vurdere påverknad frå landbruk og avløp
er mangelfullt. Eit 2 dagars seminar kalla reint vatn i
område med landbruk og spreidde avløp – er samarbeid
vegen å gå, vart av den grunn arrangert 28-29 november
2013. Hovudmålgruppe; kommunane i vassregionen.
Vassregionutvalet og regional referansegruppe var invitert
til seminaret. Under gruppearbeidet på seminaret kom det
Tal deltakarar
58
45
30
Seminar
Påverknad frå
akvakultur –
lakselus og
rømt
oppdrettfisk
Dato
24.1.1
4
Informasjon om seminaret
fram at kommunane har til dels svært mangelfull oversikt
over spreidde avløp, både når det gjeld type anlegg, kor
dei ligg og kor gamle dei er. Mange kommunar har òg liten
kapasiteten/prioritert lågt å følgje opp anlegga. Haldninga
var òg at det er trong for interkommunalt samarbeid om
tilsynsløysingar. Det er og trong for ei
kommunal/interkommunal avløpsforskrift. Det er venta
store kostandar ved utbetring av avløpsnettet.
Påverknad frå lakselus og rømt oppdrettsfisk på laks og
sjøaure er førebels ikkje utført/ferdig. Nye system for
korleis vurdere påverknad frå lakselus og rømt
oppdrettsfisk er under utvikling. Påverknadsgraden er difor
sett til «ukjent» og miljøtilstanden og risikovurderinga sett
til «udefinert» i Vann-nett. Seminaret påverknad frå
akvakultur på laks og sjøaure – rømt oppdrettsfisk og
lakselus vart arrangert for å gi;
ein kunnskapsstatus – kva veit vi og kva manglar vi
kunnskap om – påverknad frå rømt fisk og lakselus
overvaking i dag og i framtida (dei nærmaste åra)
Kva tiltak gir god effekt mot lakselus og rømt oppdrettsfisk
over tid? Tiltak i dag og planlagde tiltak fram mot 2021.
Høg deltaking vitna om stor interesse for temaet.
Tal deltakarar
80
31
2.3 Trendanalyse - samandrag
Dette kapittelet er ein samanstilling av dokumentet Trendanalyse for Sogn og Fjordane
vassregion. Analysen ligg som vedlegg til dokumentet Vesentlege vassforvaltningsspørsmål for
Sogn og Fjordane vassregion. Dokumentet peikar på utviklingstrekk fram i tid som kan
påverke vassførekomstane. For nokre påverknadar er det vanskeleg å å avgrense
utviklingstrekk til planperioden t.d. klima. Det vert her peika på meir langsiktige
utviklingstrekk. Under følgjer eit resyme av trendanalysen inkludert oppdatert informasjon om
befolkningsutvikling og avløp. Avsnittet om klima er utvida og er omtalt i kap. 3.4.
Føremål til trendanalysen er å vurdere samfunnsutvikling og påverknadstrendar i åra fram mot
2021. Det er vanskeleg å seie noko om korleis framtida vil sjå ut. Ved hjelp av analyser kan vi
finne fram til mogelege utviklingstrekk fram mot 2021. Dette gjerast med bakgrunn i forsking,
regresjonsanalysar og prognosar.
Analysen har først teke føre seg overordna og nasjonale drivkrefter som befolkningsutvikling
og klimaeffektar. Deretter er regionale trendar om energi, arealbruk, næringsutvikling og avløp
frå befolkninga blitt vurdert for å gje eit oversyn over moglege utviklingstrekk (viktige trendar)
i regionen.
Analysen skal gi
Påverknadane på
næringsverksemd
kan over tid føre
havnivå.
eit grunnlag for å vurdere risiko for ikkje å nå miljømåla innan 2021.
vassmiljøet kan endre seg dersom t.d. innbyggartal, busetjingsmønster,
og arealbruk endrar seg. Endra ytre påverknad saman med klimaendringar
til endringar som gjeld for større område m.a. temperatur, nedbør, flaum,
2.3.1 Dei viktigaste påverknadane og drivkreftene i vassregionen
Dei viktigaste påverknadane og drivkreftene i vassområde er identifisert med utgangspunkt i
dei mest sentrale utviklingstrekka som er observert og forventa (tabell 19). Vi har teke
utgangspunkt i dei drivkreftene som er mest relevante for Sogn og Fjordane. Desse vala er
tekne på grunnlag av endringsmønstera som er særskilte for vassregionen
Tabell 20 Påverknader og drivkrefter i Sogn og Fjordane
Drivkraft
Ansvarleg sektormyndigheit
Befolkningsutvikling
Sentral påverknad for
vassmiljø
Ureining
Arealbruk
Fysiske inngrep, ureining
Næringsutvikling
Fysiske inngrep, ureining,
biologisk påverknad
Ureining, eutrofiering
(nærinsgpåverknad)
Biologisk påverknad, Ureining
Kommune med innspel frå statlege og
regionale mynde
Kommune, statlege verkemiddel
Avløp
Klimaendring
Energiproduksjon
Fysiske inngrep, påverknad på
biomangfald,
Kommune
Kommune, Fylkesmann
Miljødirektoratet, kommunen
Norges vassdrags- og
energienergidirektorat
2.3.2 Framskrivingar av folkemengda
Det er ei positiv folketalsutvikling i Sogn og Fjordane i perioden 1950 og fram til 2013 (fig. 6).
Ho er mest markant langs RV 5 med forgreiningar mot Eid og Stryn. Det er intern
sentralisering i kommunane og ein sentralisering på fylkesnivået. Seks kommunar Flora, Førde,
Jølster, Sogndal, Eid og Stryn har hatt folketalsvekst.
Folketalsutviklinga i fylket som heilskap er prega av at fylket ikkje har nokon stor eller
mellomstor by. Ein stor del av innbyggarane bur i typiske distriktskommunar med ei flytte- og
folketalsutvikling som i stor grad følgjer mønstra for periferikommunane i landet elles med
svak folketalsutvikling. Også fylket som heilskap har dei same hovudtrekka. Dei regionale
sentra er både små og distriktsprega.
32
120000
Folkemengda i Sogn og Fjordane
1950 - 2012. Prognose 2013 - 2021
115000
110000
105000
100000
95000
90000
85000
1950
1953
1956
1959
1962
1965
1968
1971
1974
1977
1980
1983
1986
1989
1992
1995
1998
2001
2004
2007
2010
2013
2016
2019
80000
Figur 6 Folkemengd og venta folketalsauke i Sogn og Fjordane fylke 1950-2021. Datagrunnlag frå SSB
Fylkeskommunen ventar at det i 2021 vil vere 113 400 innbyggjarar i Sogn og Fjordane. Dette
er 4400 fleire enn ved utgangen av 2013. Ved utgangen av 2015 vil det bu om lag 110 000
personar i fylket. Folketalsveksten i fylket fram mot 2021 kjem i aldersgruppene over 60 år. I
2021 vil det vera trong for 2650 fleire bustadeiningar i fylket enn i dag. Den viktigaste
enkeltfaktoren som bidreg til folkeauke er innvandring frå utlandet.
2.3.2 Næringsutvikling og arealbruk
Det er forventa at folketalet i Sogn og Fjordane vil ha ein moderat vekst. Veksten vil kome i
regionsentra og i dei fleste kommunesentra. Her vil vi derfor få meir utbygging av
næringsverksemd, bustader, og infrastruktur som vil føre til auka transporttrong.
Næringsutvikling
Fram mot 2021 er det ei forventning om størst vekst i kompetansebaserte næringar. Veksten i
Sogn og Fjordane vil truleg skje innafor det offentlege og innafor naturressursbaserte næringar
som energi, marine og maritime næringar samt næringar knytt til petroleum og
mineralutvinning.
Næringar som jordbruk, skogbruk, akvakultur, marine næringar og industri kan påverke
vassmiljøet. Det er intensiteten i drifta av dei ulike næringane som verkar inn på vassmiljøet.
Tabell 20 viser korleis vi ventar oss at næringar som påverkar /kan påverke vassmiljøet vil
utvikle seg mot 2021
Tabell 21 syner korleis vi ventar oss at næringar som påverkar /kan påverke vassmiljøet vil
utvikle seg mot 2021.* usikkerheit om planane vert sett i verk i planperioden ev i det heile
vert sett i verk.** Løyve er førebels ikkje gjeve.
Næringar i vekst
Næringar –
uendra eller
minkande vekst
Nye næringar / utvidingar/planlagd ny
aktivitet*
Akvakultur
Tradisjonelt fiske
Lutelandet Offshore AS held, Fjaler
kommune. Aktuelle industrielle aktivitetar;
mottaksanlegg for offshore
oljeinstallasjonar, vedlikehald og
modifikasjonar av skip og andre flytande
innretningar for sjø, steinuttak og knusing
av stein og biologisk avfallsbehandling.
33
Delar av avfallet som skal handterast kan
vere kontaminert av naturleg lågradioaktivt
stoff.
Transport
Landbasert industri
som tek i mot og
bearbeidar landa
fangst.
Planar om utviding av Fjordbase i Florø med
mottak, lagring og behandling av avfall med
opphav i offshoreverksemd.
Skipsfart
Jordbruk og
skogbruk
Planar om utvinning av rutil ved Engebø i
Førdefjorden. Det er planer om å deponere
store massar i midtre delar av Førdefjorden.
Det er ikkje teke avgjerd om det vert gitt
løyver til utvinning av rutil Engebøsaka.**
Fiskeri
Ev. satsing på fornybar energi til havs
Landbruk
Landbruket er også i stor endring med nedlegging av bruk og gjengroing av både innmark og
utmark (figur 7).
 Jordbruket i Sogn og Fjordane er dominert av grovfôrbasert husdyrhald og fleirårig
graseng
 Strukturutviklinga går mot færre husdyr og mindre jordbruksareal i drift. Tal sau på
beite har ein klår nedgang sidan byrjinga av 2000 - talet.
 Det har vorte vesentleg fleire husdyr og meir areal per bruk, og husdyrgjødsel har
såleis vorte meir konsentrert rundt kvart bruk i drift. Fleire bruk kan få problem med
gjødsellagerkapasitet. Meir av gjødsla kan då verte spreidd på dårlege tidspunkt i høve
til vekstsesong, vêr- og klimatilhøve.
 Klimaendringar med meir nedbør kan gi større utfordringar for grasproduksjon og
gjødselspreiing. Dårleg drenering vil føre til auka avrenning av gjødsel og næringsstoff
til vatn.
 Plantetilgjengeleg fosfor i jorda er generelt høg i Sogn og Fjordane. Ein del stader vil
vedvarande fosfor-gjødsling medføre auka av renning av næringsstoffet
 Flatehogst og drenering av myr p.g.a. av vegbygging gjer at vatnet renn raskare med
fare for meir flaum og jordavrenning i nokre vassdrag.
 Innafor skogbruket er det omfattande planar for å ruste opp vegnettet som ledd i
arbeidet med meir rasjonell skogsdrift.
Sum jordbruksareal
Gjennomsnitt bruk
500 000
450 000
400 000
350 000
300 000
250 000
200 000
150 000
100 000
50 000
0
160
140
120
100
80
60
40
20
0
1999
2001
2003
2005
2007
2009
Figur 7 Jordbruksareal i Sogn og Fjordane (kjelde fylkesmannen, landbruksavdelinga). Aksane
er dekar jordbruksareal total (venstre akse) og jordbruksareal pr. bruk(høgre akse) og årstal.
34
2.3.3 Kommunale avløp
Kommunane har utfordringar på avløpssida. Det er mellom anna eit generelt etterslep på
fornying av avløpsnettet i heile landet, og aukande problem med å handtere overvatn. Dette
gjeld også for kommunar i Sogn og Fjordane. Aukande nedbørsmengder vil i tillegg gje meir
belastning på avløpsanlegga. Dette vil gje større utfordringar i område som allereie slit med
kapasiteten. Noko av dette reknar vi med vil bli utbetra innan 2021.
2.3.4 Energi
Vasskraftproduksjon
Bruk av vassressursar til energiproduksjon har
lange tradisjonar, og er viktig for busetting,
sysselsetting og verdiskaping både lokalt og
regionalt.
Om lag halvparten av den årlege produksjonen i
fylket vert brukt lokalt (kraftintensiv industri og
alminneleg forsyning). Den andre halvparten vert
transportert ut av fylket, vesentleg austover frå
kraftverk i Indre Sogn, m.a. eigd av andre
fylke/kommunar (tabell 21 og 22)
Sogn og Fjordane
Bidreg med om lag 12 % av
totalproduksjonen av vasskraft i
Noreg.
Større kraftverk bidreg med 13,4
TWh, medan 1,3 TWh kjem frå
småkraftverk.
Vel 6 TWh av totalpotensialet på
27 TWh i fylket er verna mot
kraftutbygging
Tabell 22 Oversikt over vasskraftproduksjon i Sogn og Fjordane og Noreg samla. Alle tal er midlere
årsproduksjon oppgitt i GWh og basert på perioden 1970-99. Status per 1.1.2011. Talgrunnlaget er
oppgitt av NVE
Sum
Sogn og 28
Fjordane 492
Heile
213
landet
831
Utbygd
Under
Gitt
Konsesjon Førehandsbygging løyve søkt
meldt
Rest
Verna/
Avslege
15 626
15
1 040
1 498
170
3 402
6 742
131 377
1 478
3 602
6 619
1 106
18 709
50 940
Tabell 23 Vasskraft i Sogn og Fjordane. Kjelde NVE
Vassregion
Sogn og
Elvekraftverk
Fjordane
Magasinkraftv
erk
Totalt i landet
Små kraftverk
MW
GWh/år
Lik eller større enn 10 MW
MW
GWh/år
Totalt
MW
GWh/år
310
224
86
1 313
922
391
3 613
278
3 335
13 397
1 260
12 137
3 923
502
3 421
14 710
2 181
12 529
1 907
8 016
28 230
117 667
30 137
125 683
Drivkrefter og trendar
Sentrale styresmakter har sett mål om auka energiproduksjonen. Fornybardirektivet og grøne
sertifikat fungerer som nasjonale drivkrefter for auka energiproduksjon.
NVE si ressurskartlegging i 2004 var med på å sette fart i interessene for å utnytte vassdraga i
fylket til småkraftproduksjon. Drivkreftene for denne typen vasskraftproduksjon er dei same
som for større kraftverk, nemleg å få fram prosjekt som kan bidra til gode økonomiske
resultat. Lokalt og regionalt er det ikkje trong for ny kraft, i og med at fylket «eksporterer» om
lag halvparten av kraftproduksjonen på over 14 TWh. Det drøftast no om meir utveksling av
energi med utlandet. Dette kan føre til større press på nye utbyggingar generelt.
Pumpekraftverk med store lagringsmagasin har fått auka merksemd. Oversikt over drivkreftar
i vasskraftproduksjonen er gitt i tabell 23.
35
Tabell 24 Drivkreftar for auka vasskraftproduksjon
Grøne sertifikat
Frå 2012 har interessa for å bygge ut vasskraft auka ytterlegare i samanheng
med opprettinga av grøne sertifikat. Elsertifikatmarknaden er eitt
virkemiddel for å nå det ambisiøse målet om auka fornybardel i 2020. Under
elsertifikatordninga skal det byggast ut til saman 26,4 TWh ny fornybar
elektrisitetsproduksjon i Noreg og Sverige sett under eitt innan 2020. 26,4
TWh svarar til om lag 1/5 av dagens årsproduksjon i Noreg. Det enkelte
kraftverket må vere ferdig utbygd innan utgangen av 2020 for å få inntekter
frå ordninga. Sertifikatet vil vere gjeldande i 15 år.
Fornybardirektivet
I april 2009 vedtok EU fornybardirektivet. Direktivet legg opp til at 20 % av
EUs energibruk (elektrisitet, varme, kjøling, transport) skal være basert på
fornybar energi innan 2020. Direktivet inneber bindande mål for auka andel
fornybar energi for kvart einskild medlemsland.
Fornybardirektivet vart innlemma i EØS-avtalen 19.12.2011. Direktivet
trådde i kraft 20.12.2011 i Noreg. Noregs mål i fornybardirektivet er ein del
på 67,5 % fornybar energi i 2020, altså ein auke på 9,5 % i høve dagens nivå.
NVE har rekna dette ut til å bli om lag 13 TWh. Noreg har utarbeidd ein
handlingsplan for korleis Noreg skal nå måla, og denne vart oversendt til
ESA, jfr. 2009/28/EC, 26.juni 2012. Handlingsplanen legg vekt på at
Regjeringa har auka omfanget av tiltak og verkemiddelbruk knytt til
utbygging av fornybar energi og energieffektivisering. Innsatsen vil verte
ytterlegare styrkt.
Effektkøyring
Effektkøyring av kraftverk er mogleg der ein har moglegheit for
magasinering av vatn. Effektkøyring inneber raskare start/stopp enn
naturlege hydrologiske prosessar, og såleis hyppigare endringar i
vassføring og/eller vasstand enn naturleg.
Drivkreftene er sal av kraft ved høg/gunstig pris, og balansering av nettet.
Effektkjøring kan bidra til betre utnytting av vasskraftresursen, men kan ha
negative konsekvensar for miljøet m.a. på auka erosjon og for fisk. I dei
seinare åra har ein sett ein auke i bruk av effektkjøring.
Vindkraft til sjøs
Det forventast auka utbygging av fornybar energi også til havs fram mot 2021. Vindmøller til
havs kan bli aktuelt. Eventuell påverknad av vasskvaliteten i vassområda vil spesielt vere knytt
til anleggsperioden for desse utbyggingane.
36
2.4 Oppsummering av Vesentlege vassforvaltningsspørsmål
Ei samanstilling av Dokumentet Vesentlege vassforvaltningsspørsmål for Sogn og Fjordane
vassregion er gitt under. Dokumnetet vart godkjent av Sogn og Fjordane vassregionutval 25.
april 2013.
Sur nedbør og fysiske inngrep er dei viktigaste påverknadane i vassdraga. I kystvatn er
ureining frå industri den største påverknaden i kystvassførekomstane. Påverknaden er størst
for punktutslepp frå avløp og industri. Det er ikkje semje om korleis ein skal vurdere
påverknad frå lakselus og rømt oppdrettsfisk på laks og sjøaure. Påverknadsgraden frå rømt
oppdrettsfisk og lakselus på aktuelle vassførekomstar er difor satt til «ukjent» og miljøtilstand
og risikovurdering sett til «udefinert» i Vann-Nett. jf. nasjonale styringssignal.
Sur nedbør og vassdragsreguleringar er viktigaste årsak til vassførekomstane i ferskvatn er
sett i gruppa risiko. I kystvatn er ein del vassførekomstar plassert i risiko pga. påverknad frå
ureining frå industri, hamner, avløp og landbruk.
Vassregionutvalet for Sogn og Fjordane har i 2013 identifisert åtte tema som dekker aktuelle
hovudutfordringar for vassmiljøet i Sogn og Fjordane. Utfordringane er ikkje nemnde i
prioritert rekkefølgje.
Manglande kunnskapsgrunnlag
Vurderingane som er gjort av påverknadane på vassførekomstane og risiko er gjort på eit
manglande kunnskapsgrunnlag. Det er ei utfordring å få gode nok data til å kunne vurdere
tilstanden i vassførekomstane på ein påliteleg måte. Det krev mykje ressursar å få høg kvalitet
på tilstandsvurderingane.
Finansiering
Det er manglande resursar til å gjennomføre arbeidet etter vassforskrifta. Arbeidet er
underfinansiert. Dette gjeld både finansiering av arbeidet på vassområde og vassregionnivå.
Det krev mykje innsats og resursar for å auke kunnskapsgrunnlaget. Det er eit grunnleggande
prinsipp om at «ureinar betalar». Dette gjeld både for gjennomføring av tiltak og for
overvaking. Dette prinsippet er ikkje alltid like lett å styre etter. Døme på dette er; diffus
avrenning frå landbruket, «gamle synder» der problemeigaren som var opphavet til ureininga
ikkje finst lenger. Gjennomføring av mange tiltak og overvaking av mange vassførekomstar fell
på kommunane. Det kan vere ei utfordring for mange kommunar å setje av tilstrekkeleg med
resursar til å følgje opp forvaltningsplan, tiltaksprogram og overvakingsprogram.
Sur nedbør – langtransportert ureining
Den sure nedbøren som kjem til vassregionen er hovudsakleg langtransportert frå andre land i
Europa. Forsuring skapar framleis problem for forsuringsfølsame artar, spesielt i den
sørvestlege delen av vassregionen. Kalking av vassdrag er eit mottiltak mot forsuring som gjer
vatnet leveleg for artar som ikkje toler surt vatn. Vassdirektivet sett ikkje krav om å gjere
tiltak i vassførekomstar som ikkje har god økologisk status grunna langtransportert
forureining. Vassregion Sogn og Fjordane sit ikkje med verkemidlane til å redusere utsleppa i
Europa. Slik sett er det å redusere forsurande stoff i nedbøren ikkje ei utfordring for
vassregionen. Det er derimot ei utfordring for sentrale styresmakter å få til internasjonale
avtalar som sikrar tilstrekkeleg reduserte tilføring av forsurande stoff.
Vasskraft
Svært mange vassførekomstar i Sogn og Fjordane er påverka av vasskraftutbygging. Både
innlandsfisk, laks- og sjøaurebestandane og anna biologisk mangfald er negativt påverka av
vassdragsutbygging. Fleire bestandar av fisk er dauda ut eller er kritisk truga pga.
vasskraftsutbygging. På grunnlag av fysiske kriterium er svært mange vassførekomstar
førebels skilt ut som kandidatar til svært modifiserte vassførekomstar (kSMVF) (forklaring på
uttrykka kSMVF og SMVF står omtalt i punkt4.3) .
Det er ei utfordring å få tilstrekkeleg kunnskap til å vurdere økologisk tilstand i alle desse
vassførekomstane. Dersom ein slik vassførekomst har god økologisk status, vil den ikkje få
status som ein svært modifisert vassførekomst (SMVF).
Det er og ei utfordring å definere godt økologisk potensial for alle vassførekomstane som
kvalifiserer til SMVF. Om lag 450 vassførekomstar er førebels satt som kSMVF, dei aller fleste
av desse på grunn av vasskraftsutbygging.
37
Sur nedbør og vasskraftutbygging er vurdert til å vere dei største påverknadane på vassmiljøet
i Sogn og Fjordane. Bilete til venstre er eit kalka vassdrag i Sunnfjord, Flekke- og
Guddalsvassdraget (foto Mona E. Steinsland). Bilete til høgre; røyrgate (foto NVE arkiv)
Miljøgifter
Det er kosthaldsråd i Årdalsfjorden og Høyangsfjorden. Desse fjordarmane høyrer til
Sognefjordsystemet. Det kan vere ei svært stor utfordring å finne tiltak som gjer at
kosthaldsråda kan opphøyra i desse fjordane.
Miljøgifter er særleg ei utfordring i vassførekomstane rundt industristadane Årdal, Høyanger,
Svelgen og Sløvåg. Andre døme på punktkjelder som gir eller kan gi ei utfordring er
kommunale avløp, gamle og nye avfallsfyllingar, skipsverft, båthamner, notvaskeri og gruver.
Miljøgifter vert også transportert til oss via luft og havstraumar frå andre land. Det er ei
utfordring å få oversikt over miljøgiftene.
Akvakultur
Innblanding av rømt oppdrettsfisk i bestandar av villaks kan vere ei vesentleg utfordring i ein
del vassdrag i vassregionen. Innslaget av rømt oppdrettfisk i vassdraga varierer mellom år og
mellom vassdrag. Det er mangelfull kunnskap om i kva grad innblanding av oppdrettsfisk på
gyteplassane fører til genetisk endring av villaksbestandane. Det er likeeins mangelfull
kunnskap om dei biologiske konsekvensane av genetiske endringar. Fleire prosjekt ser no m.a.
på;



metodeutvikling for å sjå på genetisk innblanding i villaksbestandar
overvakingsstrategi for å vurdere innblanding av rømt oppdrettsfisk i villfiskbestandane
biologiske effektar av genetisk innblanding i villaksbestandane
Lakselus kan vere ei utfordring for bestandar av laks og sjøaure. Infeksjon av lakselus på
sjøaure og villaks varierer mellom år. Det er uklart kor stor bestandseffekt infeksjonane med
lakselus har på villaks og sjøaure. Det bør utviklast betre metodar for å vurdere dette. Det kan
vere ei utfordring for næringa få ned det samla talet for lakselus i oppdrettsanlegga.
Det er ei utfordring at styresmakter ikkje er einige om korleis dei vil vurdere påverknad av
rømt oppdrettsfisk og lakselus på laks og sjøaure.
Kommunale avløp
Spreidde avløp kan vere ei utfordring for ein del vassførekomstar.
Sjødeponi
Det ligg føre planar om utvinning av rutil ved Engebø i Førdefjorden. Massane frå utvinninga
skal deponerast i midtre delen av fjorden. Havforskingsinstituttet har vurdert den negative
verknaden på det marine miljø som høg. Norsk institutt for vannforskning vurderar ikkje den
negative påverknaden like høgt. Sjødeponiet vil eller kan vere ei utfordring for livet i fjorden.
Det er ei utfordring at kunnskapsgrunnlaget er for dårleg til å kunne vurdere konsekvensane
av ei slik stor mineralutvinning. Miljøverndepartementet konkluderte 13.3.13 med at det ikkje
ligg tilstrekkeleg grunnlag til å treffe avgjerd i Engebøsaka. Dei har difor ikkje godkjent
reguleringsplanen eller gitt løyve etter forurensingslova til å utvinne rutil frå Engebøfjelelt.
38
2.5 Prioriteringar i planarbeidet
2.5.1 Frå tiltaksanalysar til tiltaksprogram
Tiltaksanalysane frå vassområda er grunnlagsdokument til forvaltningsplanen og tiltaksprogrammet.
Dei lokale tiltaksanalysane drøfter påverknad, miljømål og tiltak i vassførekomstar med risiko.
Rapportane består av eit tekstdokument og ein tiltakstabell.
Kommunane har vurdert tiltak innan eige sektoransvar. Dei har også teke opp viktige
utfordringar for vassmiljøet i eigen kommune og gjennom prosessen vurdert aktuelle spørsmål
som er viktige. Nokre kommunar har ikkje delteke i arbeidet.
Tildels svært seine innspel frå fleire statlege sektorstyresmakter har forsinka arbeidet med
tiltaksanalysane. Dette har igjen ført til forsinka tiltaksanalysar frå vassområda.
Vassregionmynda har slik sett fått svært kort tid til rådvelde til å utarbeide tiltaksprogrammet
på grunnlag av tiltaksanalysane. Tiltaka i tiltaksanalysane er i stor grad ført vidare i
høringsframlegget til tiltaksprogrammet.
NVE, Fylkesmannen og Miljødirektoratet kom og svært seint med sine innspel til miljømål og
tiltak i regulerte vassdrag (medio februar 2014). Det betyr i praksis at det ikkje har vore tid for
noko vidare drøfting av desse problemstillingane i vassområdeutvala. Tiltaka er likevel no
summert opp i tiltaksanalysane, men det har ikkje vore rom for prioriteringar i samsvar med
nasjonale føringar eller å balansere dei opp mot lokale interesser.
For å nå miljømåla for vassførekomstane er det i hovudsak slik at alle føreslegne tiltak i
tiltaksprogrammet skal gjennomførast. Det har i liten grad vore grunnlag for å velje eller
prioritere nokre tiltak framfor andre eller å vurdere kva for tiltakspakke som er best å
gjennomføre i eit vassdrag eller for eit sjøområdet. Datagrunnlaget og føreslegne tiltak har
vore for spinkle eller få til å gjere denne type vurderingar. Prioriteringane som er gjort går
difor meir på prioriteringar innan kvar sektor og rekkefølgje på gjennomføring.
2.5.2 Miljømål - prioriteringar
Strengare miljømål
Det er i liten grad kome framlegg om strengare miljømål. Å få fram kva for vassførekomstar
som bør få strengare miljømål har vore lågt prioritert i første planfase. Miljødirektoratet har
kome med framlegg om strenagre miljømål for alle nasjonale laksevassdrag.
Bruk av unnatak
Miljømålet godt økologisk potensial (GØP) skal i følgje nasjonale føringar settast fast basert på
realistiske tiltak (positiv kost/nytte). Rettleiaren for korleis vi skal handtere arbeidet med
svært modifiserte vassførekomstar kom først i slutten av februar 2014. Det har ikkje vore tid
til å ta denne rettleiaren noko vidare i bruk. Det er sett framlegg til eigne miljømål for SMVF
for ein del vassførekomstar, men desse er sett som eit generelt miljømål og i liten grad basert
på samfunnsnytte. For mange vassførekomstar trengst det meir kartlegging for å finne fram
til slike tiltak for vassdraget. For vassdraga kategorisert som 1.1 (sjå tabell 42) er miljømålet
satt ut i frå ei vurdering av positiv kost/nytte. For den første planfasen er det prioritert å finne
fram til tiltak basert på kostnadar og nytteverdi i regulerte vassdrag. Svært mange
vassførekomstar er av den grunn sett opp med utsett frist.
I det store bilete har NVE fremma miljømål for vassførekomstar i regulerte vassdrag der
GØP 2021 - tiltak som stort sett er avhengig av standard naturforvaltningsvilkår
GØP 2027 – tiltak som er avhengig av vilkårsrevisjon for å kunne gjennomførast.
Det er berre høve å få utsett og gjennomføre tiltak i maksimalt 2 planperiodar på 6 år (12 år
tilsaman). Alle miljømål for svært modifiserte vassførekomstar skal setjast individuelt for kvar
enkelt vassførekomst.
Det er først og fremst tiltak i regulerte vassdrag som har fått utsatt frist til å gjennomføre
tiltak til neste planperiode. Saksgang for ein revisjon tek fort 4-5 år. NVE meiner vassdrag der
det vert fremma revisjon av miljøvilkåra, først kan nå miljømålet i 2027. Kvar utsetting for å
nå miljømålet, må grunngjevast i samsvar med § 9 i vassforskrifta.
39
Mindre strenge miljømål
Det er først og fremst regulerte elver som inngår i takrenne utan minstevassføring som er sett
opp med mindre strenge miljø jf. § 10 i vassforskrifta.
Brukarinteresser
Brukarinteresser er skisserte i tiltaksanalysane i vassområda. Førebels har ikkje / i liten grad
brukarinteresser ført til strengare miljømål for vassførekomstane.
Kunnskapsgrunnlaget
Dokumentet Vesentlege vassforvaltningsspørsmål har lista opp kunnskapsmangel og
manglande resursar som ei utfordring for vassregionen . Ei viktig prioritering for kommande
planfase er å auke kunnskapsgrunnlaget slik at tilstanden i vassførekomstane kan settas med
bakgrunn i godt nok datagrunnlag. Det er trong for å klargjere om det er trong for å gjere
noko med påverknadane eller ikkje, og kva for type tiltak som er dei mest kostnadseffektive
for å nå miljømålet. Sjå avsnitt om problemkartlegging.
Det er trong for mykje problemkartlegging spesielt innanfor påverknadar frå landbruk og
avløp. Det betyr i praksis at gjennomføring av tiltak vert utsett til neste planperiode for dei
aktuelle områda.
2.6 Handtering av usemje
Akvakultur
I Sogn og Fjordane vassregion har nokre problemstillingar vore uavklarte. Dette gjeld
verknadane frå havbruk (lakselus og rømd oppdrettsfisk) på vill anadrom fisk. Karakteriseringa
av vassførekomstar med verknadane frå lakselus og rømt oppdrettsfisk vart tidlegare sett på
vent av di ei kvalitetsnorm for villaks og berekraftsindikatorar til sjømatmeldinga er under
utvikling, jamfør Klima- og miljødepartementets brev av 6. juli 2012 og 15. juli 2013. Klimaog miljødepartementet har i samråd med Nærings- og fiskeridepartementet sendt ut eit brev
(datert 23. januar 2014) for å orientere om framdrifta i saka. Innhaldet av brevet er omtalt
under nasjonale føringar
Karakteriseringsarbeid av verknadane av lakselus og rømt fisk er forventa å ta tid. Det er ikkje
gitt eit definert tidsløp og ein frist for ferdigstilling, men karakteriseringa vil gradvis kome på
plass ettersom eksisterande og ny kunnskap hentas inn og analyserast. Arbeidet skal utførast
av Miljødirektoratet med full involvering av Mattilsynet og Fiskeridirektoratet. Mattilsynet og
Fiskeridirektoratet har ansvar for å vurdere påverknaden frå høvesvis lakselus og rømt fisk.
Klima- og miljødepartementet har ansvaret for å sette miljøtilstanden for vassførekomstane.
Nærmare omtale av dette arbeidet står i kap. 3.1.3.2 Lakselus og rømt oppdrettsfisk.
Påverknad frå lakselus og rømt oppdrettsfisk frå havbruksnæringa inngår av den grunn ikkje i
høyringsframlegget til forvaltningsplan og tiltaksprogram.
Det har vore ei viss usemje om risikovurdering av to vassførekomstar mellom Fylkesmannen
og Fiskeridirektoratet. Dette er nærmare omtalt i punkt 3.3.1. Usemje om risikovurdering.
40
3 Korleis står det til med vatnet vårt?
Tilstanden i vatn er vurdert utifrå tilgjengelege overvakingsdata om økologiske, vasskjemiske
og fysiske tilhøve i vatn. Der overvakingsdata manglar, er tilstanden vurdert utifrå lokal
kunnskap om påverknadane, kunnskap om nærliggjande samanliknbare område
(referanseområde) og miljøfaglege ekspertvurderingar/ skjønn.
Miljøvernavdelinga hos Fylkesmannen har hatt ansvar for;





miljøfaglege koordinering mellom sektorstyresmakter
datainnsamling frå respektive etatar
å vurdere miljøtilstanden i vassførekomstane (karakterisere, klassifisere)
å leggje vurderingane inn i Vann-nett.
kvalitetssikra opplysningane i Vann-nett.
Sektorstyresmakter har hatt ansvar for å vurdere påverknadar innanfor sine ansvarsområde.
Kommunane har bidrege med viktig lokalkunnskap om påverknadar om miljøtilstanden.
Karakterisering av grunnvatn er utført på nasjonalt nivå av ei ekspertgruppe der Norges
geologiske undersøkelser (NGU) har delteke.
Dei fleste kart og figurar er laga ut i frå datagrunnlaget i databasen Vann-nett eller henta
utifrå http://vann-nett.nve.no/portal/.
3.1 Påverknadar
Nokre påverknadar er i hovudsak reversible som for mykje tilførslar av næringsstoff frå t.d.
landbruk, avløp, akvakultur. Andre påverknadar er meir irreversible som t.d. nokre fysiske
inngrep, miljøgifter det er svært vanskeleg å i verksette tiltak mot og genetiske effektar av
rømt oppdrettsfisk på villfiskbestanden.
Vesentlege påverknadar:
Vesentlege påverknadsfaktorar er dei faktorane
som gir påverknadsgraden middels til svært
stor
effekt
på
miljøtilstanden
for
ein
vassførekomst. Grada (konsekvensen) av ein
påverknad er vurdert på ein skala frå
uvesentleg – liten – middels- stor – svært stor.
Fleire påverknadar kan kvar for seg bety lite,
men i sum kan dei likevel føre til at ein
vassførekomst vert sett i risiko for ikkje å nå
miljømålet.
Elver, innsjøar, grunnvatn og kystområde er
delt opp i vassførekomstar. Storleiken på
vassførekomstane varierer mykje, frå nokre
hundre meter i elver/bekkefelt til store
sjøområde. Tal vassførekomstar er ikkje
samanliknbare og treng ikkje å seie noko om
areal, volum eller lengde på områda som er
påverka.
I figurar og tabellar er påverka areal oppgitt i
 tal og prosent vassførekomstar
 km2 for innsjøar og kystvann
 lengde (km) for elver
Svært stor effekt:
Denne påverknaden åleine fører til at tilstanden for minst
eit kvalitetselement er vurdert til dårlegare enn moderat
vassmiljøtilstand.
Stor effekt:
Denne påverknaden åleine fører til at tilstanden for minst
eit kvalitetselement er vurdert til dårlegare enn god
vassmiljøtilstand.
Middels effekt:
Denne påverknaden åleine fører til at tilstanden for minst
eit kvalitetselement er vurdert til dårlegare enn svært god
vassmiljøtilstand, eller påverknaden kan i kombinasjon med
effekten av andre påverknader føre til dårlegare enn god
vassmiljøtilstand.
Ikkje vesentlige påverknadar:
Liten effekt:
Denne påverknaden åleine fører ikkje til at dagens
tilstandsklasse i dag er forverra, men kan bidra til å forverre
vassmiljøet i kombinasjon med andre påverknader.
Uvesentlig effekt:
Det er venta at denne påverknaden ikkje vil påverke dagens
tilstandklasse for nokon av kvalitets-elementa, men kan
eventuelt påverke andre miljømål for vassførekomsten,
eller det er venta at ein effekt vil koma.
Oversikt over dei påverknader i vassregionen
er gitt i tabell 25.
41
Tabell 25 viser oversikt over påverknadar, årsak til påverknadane, omfang og effekt av påverknadane i
Sogn og Fjordane
Påverknad
Punktutslepp;
Avløpsanlegg
industri
Ureining
Diffuse kjelder;
Landbruk
Separate
avløpsanlegg
Tettstadar/tette
flater
Fiskeoppdrett
Gruver
Båttrafikk/hamner
Langtransportert
ureining;
Sur nedbør
Årsak
Utslepp frå;
Reinseanlegg
Kommunale
avløpsvatn
utan reinsing
Omfang
Industri
Rundt dei tunge
industriområde
i Årdal, Gulen,
Høyanger,
Svelgen
Mangelfull
oversikt over
omfang av
fleire
påverknadar,
spesielt
landbruk og
spreidde avløp
Avrenning
frå:
Landbruk
Hus/hytter
By/tettstadar
Fiskeoppdret
t
Gruver
Skip/
Fritidsbåtar
Utslepp frå;
Industri
Transport
….
Effekt av påverknadane
Auka næringstilførsel;
Algeoppblomstring
Oksygenmangel p.g.a. auka
nedbryting
Færre artar/endring av
artsmangfaldet
Avrenning av miljøgifter
Opptak av miljøgifter i dyr og
planter
Auka næringstilførslar:
Algeoppblomstring
Oksygenmangel p.g.a. auka
nedbryting
Færre artar/endring av
artsmangfaldet
Avrenning av miljøgifter
Opptak av miljøgifter i dyr og
planter
Sørvestre delen
av
vassregionen;
vassområde
Ytre Sogn og
store delar av
Sunnfjord.
Gjer vasskvaliteten surare
Fiskedaude / reduserte
fiskestammar
Forsuringsfølsame artar
minkar/forsvinn
Forsuringstolerante artar vil
dominere
Biologiske påverknadar
Lakselus
Fiskeoppdret
t
Lakselus
usikker kor stor
effekt på
bestandane av
laks og sjøaure.
Lakselus; Svekka laks og
sjøaurebestandar
Rømt oppdrettsfisk
Fiskeoppdret
t
Genetiske og økologiske
effektar på laks og sjøaure
t.d. dårlegare tilpassa avkom,
oppgraving av gytegroper
Framande artar
ferskvatn
Øyrekyt
Gyrodactylus
salaris
Regnbogeaure
Fiske
Kultiveringsa
nlegg
Grad av
genetisk
innblanding på
bestand av laks
er ukjent.
Usikkert
økologisk
påverknad på
fiskebestandar
Førekjem i
nokre få
vassførekomsta
r
Øyrekyt – kan redusere
aurebestandar
Gyrodactylus salaris utryddar
laksebestanden
42
Fysiske inngrep
Framande artar sjø,
aktuelle artar,
Regnbogeaure
Japansk drivtang
Japansk sjølyng
Spøkelseskreps
Krokbærar /raudklo
Pollpryd
Hydromorfologisk
Ferskvatn
Endring av
vassføring,
vassgjennomstrøy
ming og vasstand
Vasskraftsdam
Overføringar
mellom vatn
Hydromorfologisk
Kystvatn
Endra
vassgjenomstrøymi
ng
Straumstyrke
Bølgjeeksponering
salthaldigheit
Morfologisk
Ferskvatn
Bekkelukking
Dumping/utfylling
av massar
Fysisk endring av
elveløp
Infrastruktur på
land
Landbrukstiltak
Reinsking/ mudring
Tersklar i
elv/fisketiltak
Vandringshindre for
fisk (kunstige)
Morfologisk
Kystvatn
Hamner
Moloar
Vegfylling
Mudring
utfylling
Skipstrafikk
(ballastvatn,
på skrog)
Marine
framande artar
er lite kartlagd
og ikkje
registrert i
vann-nett
Mogleg påverknad
/fortrenging av andre artar
Vasskraft
Uttak av
vatn til ulike
formål
(vassforsyni
ng, settefisk,
industri)
Store deler av
vassregionen er
påverka av
vasskraftsregul
ering.
Vasskraft
I liten grad
/ikkje registrert
Låg/manglande vassføring i
elvar.
Låg/varierande vasstand i
reguleringsmagasin
Vandringshindre
Reduserte/ øydelagde gyteog oppvekstområde
Temperaturendring
Påverkar vasskvaliteten
Endring av tilførsel frå
ferskvatn til sjøvatn gjennom
året – usikker effekt på
økologisk tilstand i sjø
Landbruk
Vegbygging
Flaum
Infrastruktur
Urbanisering
Vasskraft
Spreidd over
heile
vassregionen
Vegbygging
Flaum
Skips/båttraf
ikk
Leveområda vert dårlegare
for fisk og andre artar t.d.
laks, aure og elvemusling
Hindrar fiskevandring
Påverkar vasskvaliteten
Påverkar vasskvaliteten
Påverknadar i vassdraga våre
Dominerande påverknad i vassdraga våre er
 Sur nedbør (langtransportert ureining)
 Fysiske inngrep, særleg frå vasskraftsanlegg
Oversikt over påverknadane i vassdraga er gitt i figurane 8-10.
43
Langtransportert ureining er i all hovudsak sur nedbør. Det er først og fremst i den sørvestre
delen av vassregionen at påverknad frå sur nedbør er størst (Ytre Sogn og Sunnfjord). Ser ein
bort frå påverknad frå sur nedbør, er det først og fremst påverknad frå vasskraftanlegg som er
den dominerande påverknaden i vassdraga.
Dei fleste vassførekomstane er registrert med middels påverknadsgrad frå sur nedbør (elv og
innsjøar) og vasskraftreguleringar (elv). Over 100 av innsjøvassførekomstane er registrert
med stor eller svært stor påverknadsgrad av vasskraftreguleringar.
Mange vassførekomstar er påverka av flaumverk og forbygging. Andre fysiske inngrep er fysisk
endring av elveløp og vandringshinder.
Nokre vassførekomstar er påverka av avrenning frå landbruk og avløp. Datagrunnlaget frå
påverknad frå landbruk og avløp er svært mangelfullt.
Påverknad frå rømt oppdrettsfisk og lakselus på laks og sjøaure er sett til ukjent (sjå omtale i
kap. 3.1.3.1). Framande artar er ørekyt og Gyrodactylus salaris. Regnbogeaure er registrert i
nokre få vassførekomstar.
44
45
Figur 8 viser dei viktigaste påverknadane i elver og innsjøar oppgjeve i tal vassførekomstar og lengde
elv (kilometer), areal innsjø (kvadratkilometer). Tala er og oppgitt i prosent . «Langtransporterte»
påverknadar er i praksis sur nedbør. Hydromorfologiske påverknadar er i hovudsak påverknad frå
vasskraftsregulering. Diffus påverknad er ureining frå t.d. landbruk og spreidde avløp. Påverknad som er
satt til «ukjent grad» inngår ikkje i figurane. Dette gjeld i hovudsak påverknad frå lakselus og rømt
oppdrettsfisk på laks og sjøaure, landbruk og i noko grad avløp og inngrep i elv. Kjelde vann-nett 2. mai
2014.
46
Figur 9 viser oversikt over påverknadar for elveførekomstar frå "ukjend grad" til svært stor grad. Størst påverknad
på elvevassførekomstane kjem frå sur nedbør og vasskraftregulering. Kjelde Vann-nett 6. april 2014.
Ukjent
Uvesentlig
Liten
Middels
Stor
Svært stor
47
Figur 10 viser oversikt over påverknadar for innsjøførekomstar frå "ukjend grad" til svært
stor grad. Størst påverknad i innsjøane kjem frå sur nedbør og vasskraftregulering. Kjelde
Vann-nett 6. april 2014
Ukjent
Uvesentlig
Liten
Middels
Stor
Svært stor
48
Påverknadar på kystvatn
Ureining er den største påverknaden i kystvassførekomstane (Figur 11-12). Påverknaden er
størst frå punktutslepp frå avløp/reinseanlegg og industri. I nokre få vassførekomstar er det
registrert påverknad frå fiskeoppdrett, søppelfyllingar og landbruk. Nokre vassførekomstar er
påverka av fysiske inngrep som hamner, utfyllingar til veg og overføring av vatn mellom
vassdrag.
Det er størst konsentrasjon av miljøgifter der ein finn tungindustri /verftsindustri. I Sogn og
Fjordane er det registrert beskjedne mengder av miljøgifter utanom nærområda til
tungindustrien. Tabell 26 viser kosthaldsråd i regionen.
Utslepp over lang tid har ført til at sjøbotnen utanfor hamneområde og skipsverft ofte har høge
konsentrasjonar av miljøgifter. Slik ureining skadar miljøet lokalt og legg avgrensingar for bruk
av nokre områder til fiske og oppdrettsverksemd, og krev varsemd og opprydding ved nye
utbyggingsprosjekt.
Tabell 26 viser kosthaldsråd i kystvatn dvs. Mattilsynet si fråråding frå å eta bestemt type mat utifrå
for høgt innhald av miljøgifter. Det er også påvist noko ureining av kadmium i brosme
(djupvassfisk) i Høyangsfjorden / Sognefjorden, men målingane ligg under grenseverdien for å
innføre kosthaldsråd.
Område
For høge verdiar av
miljøgifter
Kosthaldsråd mot å
eta
Høyangsfjorden
Kadmium, bly i skjel
og brun krabbemat
Kadmium, bly og PAH
i skjel
Dioksinar, PCB
Skjel
Brun krabbemat
Skjel (innført i 2002)
Årdalsfjorden
Norskekysten innafor
grunnlina
Sist
undersøkt
i
2011 og
2012
Lever frå torsk
Brun krabbemat for
gravide og ammande
Nyre frå O-skjel
Lever frå kamskjel
49
Figur 11Påverknadar i kystvatn oppgitt i tal vassførekomstar, kvadratkilometer og prosent. Kjelde Vann-nett 2. mai 2014
50
Figur 12 viser oversikt over påverknadar for innsjøførekomstar frå "ukjend grad" til svært stor grad.
Størst påverknad på kystvatn kjem frå punktutslepp frå industri og reinseanlegg. Kjelde Vann-nett 6.
april 2014.
Ukjent
Uvesentlig
Liten
Middels
Stor
Svært stor
Påverknad på grunnvatnet
Grunnvatnet er det vatnet som fyller porene og sprekkene i grunnen under oss. Overflata til
grunnvatnet heiter grunnvasspeilet. Under grunnvasspeilet, i grunnvassona, er alle holroma
heilt fylt med vatn. Sona vert ofte omtala som metta sone. Mellom grunnvasspeilet og
overflata;- i markvassona, er holroma delvis fylt med luft. Derfor vert markvassona kalt for
umetta sone. Nydanning eller «mating» av grunnvatnet skjer ved at nedbør og smeltevann
51
renner ned i bakken og ned til grunnvasspeilet. Den umetta sona sine eigenskapar avgjer kor
godt beskytta grunnvatnet er.
Til forskjell frå overflatevatn, er grunnvatnet ein skjult ressurs som det er utfordrande og
kostnadskrevjande å kartlegge. Det er gjennomgåande lita merksemd og kunnskap om
grunnvatn i samfunnet generelt, noko som leiar til at grunnvann ofte vert oversett eller
nedprioritert i samfunnsplanlegginga. Dette trass i at grunnvatnet kan utgjere ei hygienisk
sikker og kostnadseffektiv drikkevassforsyning, jordbruksvatning i tørkeperiodar, prosessvatn
til akvakulturnæringa i tillegg til at grunnvatnet er ein viktig energibærar ved utnytting av
grunnvarme.
Utveljing og inndeling av grunnvatn i grunnvassførekomstar i Noreg ble første gang gjort
gjennom grovkarakteriseringsarbeidet i regi av NGU (Norges geografiske undersøkelser) og
NVE (Norges vassdrags- og energidirektorat) i 2004/2005. Det var da mest fokus på å legge
inn i databasane grunnvassførekomstar som fanst i breelvavsetningar og som har potensiale
som drikkevasskjelde. Utval og avgrensing av grunnvassførekomstar var hovudsakleg basert
på informasjon frå lausmassekart samt lokal kunnskap der dette fans.
Grunnvassførekomstar som ikkje har potensiale som drikkevasskjelde er derfor førebels lite
kartlagt og karakterisert. Det gjeld mellom anna ein del mindre grunnvassførekomstar som
påverkar overflatevatn eller som myrer og våtmarker er avhengige av. Fylkesmennene som
har karakterisert grunnvassførekomstane, har gått utifrå statlege tilrådingar gitt i rettleiar 3:
2013: Grunnvann. http://www.vannportalen.no/oversikt.aspx?m=42591.
Noen steder er det i tillegg gjort lokale vurderinger.
Påverknad – ukjent grad
Ein del påverknadar er sett til ukjent grad. Datagrunnlaget er då for dårleg til å kunne vurdere
kor stor påverknaden er. Når datagrunnlaget vert betre, vert desse påverknadane gruppert frå
liten til svært stor påverknad på vassførekomsten. Med andre ord vert nokre vassførekomstar
sett til risiko for ikkje å nå miljømålet medan andre vert sett i gruppa ingen risiko.
Spesielt for elver er ein del påverknadar sett til ukjent grad (fig 9). Dette gjeld spesielt for
rømt oppdrettsfisk og lakselus der alle påverknadar er sett til ukjent grad. Når det gjeld
påverknad frå lakselus og rømd oppdrettsfisk på laks og sjøaure er det bestemt at desse
påverknadane skal leggjast på elveførekomstane. Laks og sjøaure nyttar elvane som gyte- og
oppvekstområde.
Ein del avrenning frå landbruk og ulike fysiske inngrep i elv er sett til ukjent grad. Avløp frå
spreidd busetnad er sett til ukjend grad. Kommunane har dårleg oversikt over spreidde avløp.
Det er grunn til å tru at ikkje alle påverknadane er registrert i Vann-nett. Sur nedbør er sett til
ukjent grad for nokre vassførekomstar.
Påverknadar i innsjø er i mindre grad sett til ukjent grad for innsjøar. Nokre vassførekomstar
er sett til ukjent grad for påverknad frå sur nedbør og landbruk.
For kyst vatn er påverknad med ukjent grad satt for først og fremst for landbruk, men og for
nokre punktutslepp frå reinseanlegg, fysiske inngrep, punktutslepp frå industri, fiskeoppdrett
og andre punktkjelder.
3.1.1 Ureining
Type ureining og kjeldene til ureining av vassdraga og sjøområde kan delast inn i;




Næringsstoff, organisk materiale og bakteriar – kjem hovudsakleg frå avløp og
landbruk, oppdrettsnæringa og næringsmiddelindustri
Langtransportert ureining – kjem hovudsakleg frå andre land
Miljøgifter og tungmetall – kjem hovudsakleg frå industri, avfallsplassar, byar og
tettstadar, gruver, oppdrettsanlegg, transport
Salt og liknande – kjem hovudsakleg frå samferdsle/vegar
Ureining er delt inn i ureining frå punktkjelder og ureining frå diffuse kjelder i Vann-nett. Ei
vurdering av dei einskilde påverknadane er gitt i avsnitta under.
52
3.1.1.1
Ureining frå punktkjelder
Dei fleste påverknadar i elv og innsjø står oppført med påverknad med ukjend grad frå
reinseanlegg, anna punktkjelde og utslepp frå industri. Total sett er det ikkje så mange
vassførekomstar som er eller kan vere påverka av ureining frå punkutslepp. Tabell 27 viser kor
mange vassførekomstar som er registrert med middels til svært stor påverknad frå
punktkjelder i Vann-nett.
Tabell 27 Middels til svært stor påverknad frå punktkjelder i elver, innsjøar og kystvatn for Sogn og
Fjordane vassregion. Påverknadsgrad «ukjent grad» i parantes. Kjelde Vann-Nett, 23.04.2014.
Punktkjelder
Påvirkningstype
Tal
elv
Lengde
elvestr
ekning
(km)
Tal
innsj
ø
Areal
innsjø
(km2)
Tal
kystvan
n
Areal
kyst
(km2)
Problem
-eier
Renseanlegg 2000 PE
3 (4)
24,97
(16,90)
0 (1)
0
(10,50)
10 (2)
86,42
(7,52)
Kommune
Utslipp fra annen
punktkilde
(4)
(19,46)
0
0
0 (1)
0
(46,14)
Ulike
Utslipp fra industri
(ikke-IPPC)
1 (3)
3,23
(30,00)
0 (1)
0
(0,07)
12 (1)
43,20
(9,94)
Industriei
gar
Utslipp fra industri
(IPPC)
1
2,69
0
0
4
40,96
Industriei
gar
TOTAL UTSLIPP FRA
PUNKTKILDER
5
(11)
30,89
(66,36)
(2)
(10,57)
26 (4)
170,58
(63,60)
Kommunale utslepp – avløp
Kommunale utslepp kan føre til overgjødsling av vassdrag og
fjordar. Sogn og Fjordane har mange små utslepp (mindre
enn 50 personeiningar). Desse har inga eller enkel reinsing.
Vi har om lag 200 større utslepp (meir enn 50 personeiningar).
Dei fleste av desse har mekanisk reinsing, men nokre få
tettstader har store utslepp med strengare krav til reinsinga.
Dette gjeld Florø og Førde med utslepp til sjø, og Byrkjelo med
utslepp til ferskvatn. Meir informasjon om tilførsel frå
kommunale avløp ligg på Miljøstatus.
Avløpsanlegg
Ved utgangen av 2012 var det i
alt 192 avløpsanlegg med minst
50 tilkopla personar i Sogn og
Fjordane.
Av desse var 168 kommunalt eigde.
65 611 personar var kopla til dei
192 avløpsanlegga, dvs. 60,4
prosent av innbyggjarane i fylket.
4 671 personar (4,3 prosent av
folkemengda) var kopla til anlegg
med ureinsa utslepp. (kjelde
KOSTRA)
Akvakultur
Settefiskanlegga i fylket er for ein stor del lokaliserte i indre del av kystområdet. Ein del har utslipp til indre
del av terskelfjordar med redusert vassutskifting. Utslepp frå settefiskanlegg inneheld næringssalt og
organisk materiale. Dei største anlegga har krav om reinsing av utslepp. Dei er og pålagt overvaking av
miljøtilhøve i resipienten.
Industri
Lokale kjelder til store miljøgiftutslepp har vore metallindustri og skipsverft i vårt fylke. No viser tal frå
nettstaden Norske Utslepp at det vert sloppe ut mindre dioksin, PAH, tungmetall og fluor frå metallverka i
Høyanger, Årdal og Svelgen enn tidlegare.
53
Industri er ein stor påverknad i fjordane i Årdal, Høyanger, Hyllestad, Gulen og Bremanger. Det er få reelle
tiltak ein kan sette inn mot utslepp frå industri som er innanfor utsleppsløyva i dag, og det er lita oversikt
over tiltak som kan være aktuelle ovanfor “gamle synder” i dei påverka fjordarmane.
3.1.1.2
Ureining frå diffuse kjelder
Dei fleste påverknadar i elv og innsjø frå diffuse kjelder står oppført med ukjend grad. Dette
gjeld i stor grad avrenning frå landbruk og spreidde avløp, men og frå avrenning frå
søppelfyllingar m.m. Tabell 28 viser kor mange vassførekomstar som er registrert med middels
til svært stor påverknad frå diffuse kjelder i Vann-nett, påverknader med ukjent grad står i
parentes. Dei fleste påverknadane er satt til middels grad, fire påverknadar er satt til stor
grad.
Tabell 28 viser oversikt over ureining med påverknad frå diffuse kjelder. Påverknadsgrad «ukjent grad» står i parantes. Kjelde VannNett, 23.04.2014.
Areal
innsjø
(km2)
Tal
kystv
ann
Areal
sjø
km2
Problemeig
er
0
0
0
0
Ulike
(148,63)
0
0
0
0
Kommune/Ei
gar
1 (29)
5,26
(1285,61)
0
(2)
0
(7,88)
0
0
Kommune
0
0
0
0
1
1,28
Forskjellig
13
(80)
2
(8)
0
(2)
0
3,67
(5,17)
0
(0,21)
0
1 (4)
0,06
(6,11)
Landbruksverksemd
1
0,89
Ukjent
(3)
106,22
(1921,83)
12,23
(3,13)
0 (260)
0
Eigar
0
0
0
0
1 (1)
0
1,57
(8,47)
1 (6)
3,00
(45,59)
0
(1)
0
(10,5)
0
0
Eigar
1
2,71
0
0
2 (1)
36,34
(1,47)
(3)
(81,16)
0
0
1
1,56
0
0
0
0
2
12,02
Konsesjonsh
avar
Fylkesmann
en,
kommunar
Eigar
24
(127)
148
(3759,91)
2
(13)
3,67
(23,76)
9 (6)
12,02
(16,05)
Tal
elv
Anna diffus forureining
4 (3)
Avløp frå annen kjelde
(1)
Avløp frå spreidd
busetjing
Avrenning frå anna
diffus kjelde
Avrenning frå anna
landbrukskjelde
Avrenning frå
byar/tettstedar
Avrenning frå gruver
Avrenning frå nedlagt
industriområde
Avrenning frå
søppelfyllingar
Avrenning og utslepp
frå fiskeoppdrett
Avrenning og utslepp
frå
transport/infrastruktur
Søppelfyllingar
TOTAL UTSLIPP FRÅ
DIFFUSE KJELDAR
Lengde
elvestrek
ning
(km)
18,58
(13,96)
Tal
inns
jø
Diffuse kjeldar
Påvirkningstype
4 (2)
Eigar
Landbruk
Ureining frå jordbruket skuldast som regel punktutslepp frå utette lager for husdyrgjødsel eller silopressaft,
eller diffus avrenning av jord og gjødsel frå dyrka mark. Bakterieinnhaldet i husdyrgjødsla kan gå ut over
den hygieniske tilstand til vatnet og kvalitetar som drikke- og badevatn. Næringsstoffa i avrenninga kan
medføre algevekst og tilgroing som gjev redusert miljøkvalitet i vassdrag og fjordar. Påverknaden vil som
regel vere størst i mindre elver og innestengde pollar med nedbørfelt med intensivt husdyrhald.
Det er registrert påverknad frå jordbruket i ein del vassførekomstar, men datagrunnlaget for å vurdere
påverknaden er mange stadar mangelfull. Påverknaden kan såleis vere både under- og overestimert, og det
er trong for meir prøvetaking og problemkartlegging før ein kan slå fast kva vassførekomstar som bør vere
med i tiltaksprogrammet. Ut i frå gjeldande datagrunnlag har jordbruket middels påverknad i nokre
54
vassdrag i alle vassområda. I område der kjelda til ureining ikkje er kjent, treng påverknaden ikkje vere
representativ for heile vassførekomsten. I tillegg kan det vere diffus avrenning som gjeld delar av
vassførekomstane.
For alle vassførekomstar der målingar tydar på at jordbruket har ein negativ effekt på miljøtilstanden, bør
det gjennomførast ei problemkartlegging, til dømes slik det går fram av Bioforsk rapport 107 frå 2012 for
Vikja og Hopra i Vik kommune. Der ein finn punktkjelder til ureining, til dømes utette lager for
husdyrgjødsel og silopressaft, har kommunen dei naudsynte verkemidla til å påleggje tiltak. Her er
gjødselvareforskrifta og forureiningslova aktuelle regelverk. I tillegg kan manglande oppfølging av miljøkrav
eller pålegg få konsekvensar for produksjonstilskotet til bonden. Kommunane kan også prioritere SMILmidlar til særskilde tiltak som går ut over det ein kan forvente gjennom ordinær jordbruksdrift.
Ved ureining frå diffuse kjelder vil det ofte vere uklare samanhengar mellom mange faktorar som gjer det
vanskeleg å peike ut kven som er ureinaren. For slike vassførekomstar bør det lagast ein tiltaksplan som
peiker på konkrete områdetiltak. Dei viktigaste tiltaka, til dømes endra gjødslingspraksis, betre drenering og
utvida vegetasjonssoner, vil ofte måtte baserast på friviljug medverknad, stimulert gjennom økonomiske
støtteordningar. Her vil Fylkesmannen vurdere å målrette tilskotsordningane til vassførekomstar der det er
størst trong for tiltak og størst vilje til gjennomføring av tiltaksplanar. Ein tiltaksplan må også omfatte
naudsynte tiltak innan andre sektorar, til dømes vatn- og avløp. Ved utarbeiding av tiltaksplan, bør det
leggjast vekt på lokal organisering og lokalt engasjement der dei som til slutt skal gjennomføre tiltaka, får
høve til å ta del i prosessen. Rapport frå Asplan Viak frå 2006 for Myklebustdalen Bekkelag og prosjektet
«Frivillige tiltak i landbruket» ved Rogaland landbruksselskap viser døme på ulike tiltak og lokal
organisering.
Det finst lite data om avrenning frå skogbruket i Sogn og Fjordane. På generelt grunnlag er skogbruksareala
vurdert til å ikkje ha vesentleg påverknad på vasskvaliteten.
Avløp frå spreidd busetnad
Kloakkutslepp frå spreidd busetnad kan føre ureining av vassdraga. Særleg til elvar som har lita vassføring.
Det er i dag inga fullgod oversikt over kva for konsekvensar spreidd avløp har på biologisk mangfald i
vassdraga.
Kommunane har ikkje samla oversikt over den reelle tilstanden til private separate avløpsanlegg (type
anlegg, alder, tilstand). Mange stader vil det vere trong for utbetring eller utskifting av eldre septiktankar,
infiltrasjonsanlegg og sandfiltergrøfter. Kunnskapen om påverknad på vassførekomstane frå spreidde avløp
er mangelfull.
Det er aktuelt for kommunane å samarbeide om problemkartlegging og tilsyn, med påfølgjande pålegg om
utbetring, til dømes utskifting av tankar, filter- og infiltrasjonsmasser. Samarbeidet kan gjerast gjennom ei
felles forskrift om avløp for å få sett i gang kartlegging, tilsyn og påfølgjande pålegg om utbetring (t.d.
utskifting av tankar, filter- og infiltrasjonsmasse).
Leidningsnett - avløp
Om lag 8 prosent av avløpsnettet i kommunane er lagt etter år 2000, medan 9 prosent av nettet er lagt før
1960 (tabell 29). Heile 38 % av leidningsnettet står oppført med ukjend alder. Frå gamalt leidningsnett er
det fare for lekkasjar ut i vassdraga
55
Tabell 29 Lengde på det kommunale avløpsnettet i Sogn og Fjordane. Fordelt etter alder. Utgangen av 2012.
Kjelde Kostra.
I prosent
av nett
med kjend
Meter
I prosent
alder
Lengde leidningsnett med ukjend alder
291102
38 %
Lengde leidningsnett etter 2000
64151
8%
13 %
Lengde leidningsnett 1980-99
162669
21 %
34 %
Lengde leidningsnett 1960-79
185422
24 %
39 %
Lengde leidningsnett 1940-59
43429
6%
9%
Lengde leidningsnett før 1940
24606
3%
5%
Total lengde på leidningsnett
771379
100 %
Akvakultur
Dei største utsleppa av næringsstoff og organisk materiale kjem frå matfiskanlegg i sjø. Oppdrettsanlegga i
Sogn og Fjordane ligg stort sett i område som toler belastninga av auka tilførsel til vassførekomsten.
Vanlegvis er den målbare påverknaden avgrensa til nærområdet ved anlegget, men i enkelte høve er det
også sett effektar med større utstrekning, spesielt i mindre resipientar med dårleg utskifting av vatn ved
botnen. Det er viktig å vurdere den samla belastninga av anlegg i ein vassførekomst. Dette er spesielt viktig
når det vert gitt nye konsesjonar.
3.1.1.3
Langtransportert ureining
Langtransportert ureining er dekker det største samanhengande geografiske området i
vassregionen. Sur nedbør er langtransporterte tilførslar av svovel – og nitrogensambinding.
Forsuring av vassdrag og jordsmonn påverkar plante- og dyrelivet. Den største negative
påverknaden av sur nedbør var på 1970- og 1980- talet. Frå 1980- talet er tilførslar av sur
nedbør betydeleg redusert fram til 2000 talet. Utrekningar frå 2012 viser at tilførslane av
luftureining framleis har minka, men ikkje like mykje som før.
Størst påverknad finn ein i den sørvestlege delen av regionen og på grensa mellom Gaular og
Balestrand. Ytre Sogn og Sunnfjord har hatt dei største problema med forsuring. Berggrunnen
i store delar av området er «harde og sure».
Dette gjeld spesielt i fjellområda, der
motstandsevna mot sur nedbør (bufferkapasiteten) er svært låg. Forsuring er truleg ein
medverkande årsak til at nokre laksebestandar har døydd ut i den sørvestlege delen av
vassregionen. Tabell 30 og figur 13-14 viser over vassførekomstar med påverknad frå sur
nedbør.
Tabell 30 Påverknadsgruppe langtransportert ureining i Sogn og Fjordane
Langtransporttert
ureining
Påverknadstype
Sur nedbør
Tal
elv
496
Lengde
elvestre
kning
(km)
5424,51
Tal
inns
jø
183
Areal
innsjø
(km2)
127,79
Tal
kystv
ann
0
Areal
sjø
km2
Problemeiger
0
Klima- og
miljødeparteme
ntet
(internasjonale
avtalar).
Miljødirektorate
t/FM (kalking;
av vassdrag)
56
Figur 13 Økologisk tilstand med sur nedbør og framande artar markert med eigne fargar. LT er
langtransportert ureining, i praksis sur nedbør. FA er framande artar.
57
58
3.1.2 Biologiske påverknadar
Med biologisk påverknad meinast;
-
påverknad frå fiskeoppdrett (lakselus og rømt oppdrettsfisk).
framande artar i ferskvatn og kystvatn
Andre biologiske påverknadar er i liten grad registrert i Vann-nett.
3.1.3.1 Lakselus og rømt oppdrettsfisk
Klima og miljødepartementet og Nærings- og fiskeridepartementet arbeider med å få på plass
eit system for korleis vurdere påverknad av lakselus og rømt oppdrettsfisk på laks og sjøaure.
Førebels er påverknadane frå lakselus og rømd oppdrettsfisk sett til ukjend grad for alle
bestandane av laks og sjøaure og miljøtilstand og risikovurdering sett til «udefinert» i VannNett jf. tabell 31.
Tabell 31 Påverknadsgruppe Fiskeoppdrett. Alle påverknadane frå lakselus og rømt oppdrettsfisk er satt til ukjent grad (tal oppgitt i
parantes).Tal elv/innsjø/kystvatn er oppgitt i tal vassførekomstar. Kjelde Vann-Nett, 23.04.2014.
Fiskeoppdrett
Påverknadstype
Tal
elv
Lakselus
(97)
Rømt oppdrettsfisk
(41)
Lengde
elvestre
kning
(km)
(1084,3
2)
(257,65)
Tal
inns
jø
Areal
innsjø
(km2)
Tal
kystva
nn
Are
al
sjø
km2
Problemeigar
0
(1)
0
(0,51)
-
-
Mattilsynet
0
0
-
-
Fiskeridirektoratet
Lakselus
Tal oppdrettsfisk er langt høgare enn tal vill laksefisk. Det er difor rekna med at oppdrettsfisk
er den dominerande bidragsytaren til smittepress på lakselus langs kysten. Smittepresset av
lakselus er oftast høgt i oppdrettsintensive områder. Lakselus som vert spreidd frå anlegga i
fjordane kan vere ei utfordring for overleving av vill laks og sjøaure. Havforskingsinstituttet
koordinerer overvaking av lakselus på villfisk.
Sogn og Fjordane har tidvis høgt påslag av lakselus, men variasjonen er stor. Laksesmolten i
vassregionen går nokre år klar av massive angrep frå lakselus, medan andre år kan han verte
hardt råka. Infeksjonar av lakselus kan ha hatt ein negativ innverknad på vekst og overleving
av laksesmolt og sjøaure, særleg enkelte år. Infeksjonspresset på vill laksefisk synes å ha vore
høgt i ytre delar av Sognefjorden i 2011 og 2012 på både utvandrande laksesmolt og sjøaure.
I 2012 hadde 27 % av laksesmolten meir enn 10 lus (P.A. Bjørn m. fl. 2012) , noko som er
rekna for å vere dødeleg dose for laksesmolten. Våren 2014 vurderer Havforskingsinstituttet
smittepresset frå lakselus som svært høgt over store kystområde på Vestlandet. Kor stor
påverknad lakselusangrepa har på den enkelte bestand er pr. i dag usikkert.
Det er ikkje godt nok kunnskapsgrunnlag til å ferdigstille karakteriseringa av påverknad frå
lakselus på laks og sjøaure i vassførekomstane. Det vil bli gjennomført utvida studiar av villfisk
for å få denne kunnskapen på plass. Mattilsynet arbeidar med dette. Det vert m.a. arbeida
med å etablere ein varslingsindikator for lakselus ved å modellera kor mykje lakselus
oppdrettsanlegga slepp ut.
Rømt oppdrettsfisk
Ville laksebestandar er lokalt tilpassa vassdraga dei er vaksen opp i. Rømt oppdrettsfisk kan
påverke den genetiske samansetninga av villfiskbestandane. Ein del av den rømte
oppdrettsfisken som finn vegen opp i vassdraga gyt saman med villfisken. I sterke
villfiskbestandar har truleg den rømde oppdrettsfisken dårleg gytesuksess. Den rømde
oppdrettsfisken vil ha større suksess i vassdrag der dei ville bestandane er svekka av andre
påverknadar t.d. dårleg vasskvalitet, vassdragsinngrep, lakselus eller andre sjukdomar og
liknande.
59
For høgt innslag av rømt oppdrettsfisk i vassdraga vil;
-
truge den genetiske eigenart til den enkelte bestanden
redusere genetisk variasjonar innan og mellom bestandar
redusere tilpassingsdugleik i høve miljøendringar
redusere produksjonen i vassdraga
All påverknad frå rømt oppdrettsfisk på villaks er førebels sett til ukjent påverknad.
På bakgrunn av nasjonal bærekraftstrategi for norsk fiskeoppdrett gjennomfører
Havforskingsinstituttet (HI) på oppdrag frå Nærings- og Fiskeridepartementet,
kunnskapsinnhenting og risikovurdering av miljøpåverknad frå norsk fiskeoppdrett. I rapporten
Risikovurdering norsk fiskeoppdrett 2013 frå Havforskingsinstituttet Tabell 6.6.1 er det gitt
ein karakteristikk og ei bestandsvurdering i 43 elver med haustundersøking i minimum 2 år for
perioden 2010 – 2012 (Fiske 2013), eller genetiske undersøkingar (Glover m.fl. 2013).
Risikovurderinga tek utgangspunkt i gjennomsnittlig årsprosent i perioden, beregnet ut frå
haustundersøkingar og etter omforente grenseverdiar for varsling av risiko.
6 elver i Sogn og Fjordane inngår i vurderinga (tabell 32);
Tabell 32 Oversikt over 6 elver som inngår i HI rapport Risikovurdering norsk fiskeoppdrett
2013
Elv
Flekkeelva
Årøyelva
Vikja
Gaularvassdraget
Eidselva
Lærdalselvi
Risiko for genetisk påverknad basert på innblanding av rømt
fisk i haustundersøkingane siste tre år og vurdering av andre
datakjelder.
Prøver frå haustundersøking indikerer lav risiko for genetisk
påverknad. Årsprosent basert på prøver frå sportsfiske indikerer
moderat risiko.
Prøver frå haustundersøking indikerer moderat risiko for genetisk
påverknad. Årsprosent basert på prøver frå sportsfiske indikerer
høg risiko.
Prøver frå hausttundersøking indikerer moderat risiko for genetisk
påverknad. Årsprosent baser t på prøver frå sportsfiske indikerer
høg risiko.
Prøver frå haustundersøking indikerer moderat risiko for genetisk
påvirkning. Årsprosent basert på prøver frå sportsfiske indikerer
høg risiko. Moderat grad av innkryssing estimert.
Årsprosent basert på prøver fra sportsfiske indikerer moderat risiko
for genetisk påverknad.
Moderat grad av innkryssing estimert.
I fem av 20 undersøkte populasjonar er det funne genetiske endringar. Av disse er 4 i
Hordaland og 1 i Finnmark. Gaulavassdraget og Lærdalselva inngår i denne analysen.
Arbeidet med å samordne overvakinga av rømt oppdrettsfisk vart initiert i 2013, og vil bli
vidareført i 2014 av Fiskeridirektoratet og Havforskningsinstituttet i samarbeid med NINA og
andre aktører.
Fiskeridirektoratet og Miljødirektoratet skal i samarbeid har utarbeide påverknadsanalyser for
rømt oppdrettsfisk. Når dette ligg føre vil Nærings- og Fiskeridepartementet definere bærekraft
indikatorar i høve innblanding av rømt oppdrettsfisk i vassdraga. Når desse er på plass, vil
Fiskeridirektoratet kunne gå inn i konkrete utfordringar knytt til dei einskilde vassdraga.
Prøver frå skjelprøver av laks teken på sportsfiske, stamfiske eller overvakingsfiske er samla
frå mange vassdrag over mange år. Der dette datagrunnlaget er godt nok saman med anna
materiale, vil det bli brukt til å vurdere påverknaden frå rømt fisk på kort sikt (sjå omtale
under).
60
Vidare arbeid med å vurdere påverknad frå lakselus og rømt oppdrettsfisk
Det står igjen å karakterisere vassdrag ev. vassdragsavsnitt med laks og sjøaure (anadrom
fisk). Det har til no vore uklart korleis tilstanden i vassdrag med anadrom fisk skal vurderast.
Arbeidet med å vurdere påverknaden frå lakselus og rømt oppdrettsfisk og fullføre
karakterisering av vassdraga vil bli ferdigstilt av Klima- og miljødirektoratet. Fiskeridirektoratet
og Mattilsynet har ansvar for å vurdere graden av påverknad frå høvesvis rømt oppdrettsfisk
og lakselus. Arbeidet vil bli utført etter to tidsløp.
1. På kort sikt fastsette miljøtilstanden og påverknad og gjere risikovurdering basert på
2.
kunnskapen vi har i dag.
På lang sikt bruke resultata frå klassifiseringa i henhald til kvalitetsnorma for villaks
(venta ferdigstilt i slutten av planperioden)
For vassdrag der datagrunnlaget er for dårleg til å vurdere påverknaden av rømt oppdrettsfisk
og lakselus for anadrom fisk er tilstanden sett til udefinert.
Meir informasjon om arbeidet med å vurdere påverknad frå lakselus og rømt oppdrettsfisk står
omtalt i dokumentet Vesentlege vassforvaltningsspørsmål for Sogn og Fjordane vassregion,
Stortingsmelding 22 (2012-2013), Kvalitetsnorm for laksefisk, brev frå KLD datert 23.1.14
Arbeid etter vannforskriften Gjenstående karakterisering i vassdrag med anadrom fisk og
forholdet til påvirkning fra lakselus og rømt oppdrettsfisk , brev frå KLD datert 23.1.14
Oppdrag om karakterisering av vannforekomster med anadrom fisk.
3.1.3.2 Framande artar
Framande arter er ein stor trussel mot tap av biologisk
Ein fremmande art er ein art som
mangfald. Dei ulike framande artane har ulik
er blitt introdusert utanfor sitt
innverknad på økosystema. Dei vert
naturlege utbreiingsområde ved
næringskonkurrentar for stadeigne artar som dermed
hjelp av menneskeleg aktivitet.
får dårlegare vilkår. Framande artar kan og vere rovdyr
som et opp mindre fisk eller andre artar. Dette kan i
verste tilfelle føre til at dei lokale artane vert utkonkurrert. T.d. kan øyrekyta ta over deler av
matfatet til auren.
Med framande artar kan sjukdomar og parasittar som følgjer med dei framande artane spreie
seg i nye områder.
Framande artar i ferskvatn er registrert i nokre få elver og innsjøar (tabell 33).
Tabell 33 Påverknadsgruppe Framande artar i ferskvatn (framande artar i kystvatn er ikkje registrert i Vann-nett). Påverknadsgrad
«ukjent grad» i parantes. Kjelde Vann-Nett, 23.04.2014
Framande artar
Påvirkningstype
Tal
elv
Lengd
e
elvestr
ekning
(km)
Gyrodactylus salaris
4
62,72
Øyrekyt
2
42,98
Regnbogeaure
0
0
0
0
3
40,46
0
0
6
105,70
4
(3)
40,65
(2,35)
0
0
Andre introduserte
artar
TOTAL Framande
artar
Tal
inns
jø
Areal
innsjø
(km2)
Tal
kystva
nn
Are
al
sjø
km2
0
0
0
0
1
(2)
0
(1)
0,19
(2,15)
0
(0,20)
0
0
0
0
Problemeigar
Miljødirektorate
t
Miljødirektorate
t/FM
Fiskeridirektora
tet
Miljødirektorate
t
61
Artar i ferskvatn
Øyrekyt vert rekna som spesielt uheldig å få inn i nye vassdrag, fordi fiskearten kan vere ein
sterk konkurrent til laks- og aureyngelen. Øyrekyt er registrert i Årdalsvassdraget,
Lærdalsvassdraget og i Jølstravatnet. Kartet i figur 14 viser oversikt over vassførekomstar der
framande artar utgjer ein risiko for ikkje å nå miljømålet.
Gyrodactylus salaris er ein utvendig parasitt på laksen i ferskvassfasen. Den kan føre til om lag
85 % reduksjon i tettleik av lakseungar og fangst av laks (kjelde Artsdatabanken).
Gyrodactylus salaris vart påvist i Lærdalsvassdraget i 1996. Vassdraget har vore behandla mot
parasitten fleire gonger. Den siste behandlinga vart utført i 2012. Det er vanleg å friskmelde
vassdrag 5 år etter siste behandling, såframt ikkje parasitten igjen vert påvist i vassdraget.
Etter dette vil Lærdalsvassdraget bli friskmeld i 2017, så fremt ikkje Gyrodactylus salaris igjen
vert påvist i vassdraget.
Marine artar
Framande marine artar er lite kartlagt i Sogn og Fjordane. Ingen framande artar i kystvatn er
førebels registrert i Vann-nett.
Menneskeleg aktivitet som skipsfart, akvakultur og handel med levande sjømat medfører risiko
for «blindpassasjerar» som i verste fall kan etablere og spreie seg og utkonkurrere lokale
bestandar av marine organismar. Framande marine artar som er påvist eller anteke etablert i
større eller mindre grad langs vestlandskysten inkluderer organismar som spenner frå
plankton, tang, manetar, makk, skjel, sniglar, krepsdyr til fisk. Døme på framande artar i
kystvatn er japansk drivtang (brunalge) og japansk sjølyng (raudalge), spøkelseskreps,
krokbærar/raudlo (raudalge) og pollpryd (grønalge).
Rømt regnbogeaure har etablert små reproduserande bestandar fleire stader i landet, men det
er hittil ikkje dokumentert sikre bestandar i fylket vårt. Amerikansk hummar er funne både sør
og nord for fylket vårt, men er ikkje dokumentert etablert her enno.
62
Figur 14 Kartet viser vassførekomstar der framande artar er ein risiko for ikkje å nå miljømålet.
63
3.1.3 Fysiske påverknadar – Belastningar på den kvantitative
tilstanden til vatnet
Vassregionen har svært mange påverknadar frå
fysiske inngrep i vassdrag. Dette gjeld særleg frå
vasskraftsanlegg. Mange vassførekomstar er og
påverka av flaumverk og forbygging. Elveløp er
blitt fysisk endra av t.d. utretting av løpet i
samband med landbruk, urbanisering, vegbygging
o.l. Vandringshinder for fisk er registrert nokre
stadar.
Fysiske påverknadar er delt inn i 3
påverknadsgrupper i Vann-nett; morfologisk,
hydromorfologisk og vassdragsreguleringar.
Oversikt over påverknadane går fram av tabell 34
til 36 og figur 15. Ein del påverknadar i elv er sett
med ukjend grad av påverknad.
Morfologiske påverknadar er
påverknadar som endrar dei fysiske
tilhøve i vatn, døme; endre elveløpet; i
botnen av elva eller utretting av
elveløpet, endre kantvegetasjonen,
variasjon i innsjødjupne eller endring i
nedbørsfeltet (urbanisering, grøfting )
m.m.
Hydromorfologiske egenskaper:
Straumingsmønster til vatnet,
temperatur, samt form og eigenart til
botnen og bredda.
Tabell 34 viser oversikt over morfologiske påverknadar. Påverknadsgrad «ukjent grad» i satt i parentes. Kjelde Vann-Nett,
23.04.2014
Morfologisk
Påverknadstype
Tal
elv
Fiskevandringshinder
11
(3)
Fysisk endring av
elveløp
24
(6)
Bekkelukking
2 (1)
Dumping / fylling av
massar
6 (1)
Fisketiltak/tersklar
2 (1)
Infrastruktur på land
5 (1)
Landbrukstiltak
3
Rensking/ mudring
1
(35)
TOTAL morfologisk
påverknad
54
(48)
Lengd
e
elvestr
ekning
(km)
124,31
(39,95)
431,28
(285,7
8)
15,13
(29,47)
62,71
(0,62)
27,44
(6,34)
18,35
(17,90)
14,82
0,58
(2135,
19)
694,62
(2515,
25)
Tal
inns
jø
Areal
innsjø
(km2)
Tal
kystv
ann
Are
al
sjø
km2
6
(1)
43,03
(0,01)
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
4
(1)
38,46
(1,37)
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0,54
0
0
0
0
0
0
11
(2)
82,03
(1,38)
0
0
Problemeigar
NVE
Fylkeskommun
en
Statens
vegvesen
NVE
NVE
NVE
NVE
NVE
NVE
NVE
Vandringshinder
Det er registrert fleire vandringshinder for fisk i regionen i samband med veg. Dette gjeld i
hovudsak mindre sjøaurevassdrag. Vasskraftutbygging og setjefiskanlegg utgjer også
64
vandringshinder i fleire vassdrag. Dette gjeld både på grunn av vassuttaket og fordi det vert
bygd fysiske hindringar med inntaksdammar og vandringssperrer.
Utretting og forbygging av elv
Forbygging eller erososjonssikring av elv kan øydelegge den varierte elvekanten. Sideløp og
flaumløp kan verte avstengte. Sideløpa kan vere viktige oppvekstområde for fisk.
I samband med landbruk, vasskraftutbygging og anna aktivitet er mange elver vorte retta ut
(kanalisert). Elvestrengar vert kortare. Kanalisering fører til endra hydrologisk regime med
m.a. raskare gjennomstrøyming av vatnet. Ofte vert kanalen meir homogen og fisken får færre
plassar til å skjule seg. Kulpar for større fisk forsvinn. Sogn og Fjordane har svært mykje
førebygde og kanaliserte elvestrekningar (tabell 34, 35).
Vasskraft og flaum
Tabell 35 viser oversikt over påverknadar i gruppa kalla hydromorfologisk
Tal
inns
jø
Areal
innsj
ø
(km2
)
Tal
kystva
nn
Are
al
sjø
km2
813,48
(175,93)
1
22,97
0
0
2
0,47
59
0
0
6
88,78
3
0
0
99
(8)
902,73
(175,93)
63
0
0
Tal
elv
Lengde
elvestre
kning
(km)
Flaumverk og
forbygging
91
(8)
Kraftverksdam
Overføring av vatn
TOTAL
hydromorfologisk
påverknad
Hydromorfologisk
Påverknadstype
144,3
1
0,36
167,6
4
Problemeigar
Tabell 36 Påverknadsgruppe - vassføringsregulering Kjelde Vann-Nett, 23.04.2014. Påverknadsgrad «ukjent grad» står i parantes.
Vassføringsreguleri
ng
Påverknadstype
Tal
elv
Anna regulering
272
(3)
35
(4)
17
TOTAL påverknad frå
vassføringsregulering
324
(7)
Utan minstevassføring
Med minstevassføring
Lengd
e
elvestr
ekning
(km)
858,65
(28,83)
183,88
(13,35)
38,17
1080,7
0
(42,18)
Tal
inns
jø
Areal
innsjø
(km2)
Tal
kystva
nn
Are
al
sjø
km2
Problemeigar
0
0
0
0
NVE
0
0
0
0
NVE
0
0
0
0
NVE
0
0
0
0
Svært mange vassførekomstar er påverka av vassføringsregulering (tabell 36). Dette gjeld
spesielt vassdragsregulering utan minstevassføring. Mange av vassførekomstane er registrert
med svært høg grad av påverknad frå manglande minstevassføring jf. fig 15.
65
Figur 15 Oversikt over signifikante hydromorfologiske påverknadar for elvevasssførekomstar. Gul = middels påverknad, oransje =
stor påverknad, Raud = svært stor påverknad. Kjelde vann-nett april 2014.
Produksjon av vasskraft
Bruk av vassressursar til energiproduksjon har lange
tradisjonar i regionen. Sogn og Fjordane bidreg med
om lag 12-13 % av totalproduksjonen av vasskraft i
Noreg. Dette utgjer 15 535 GWh/år (midlare
årsproduksjon 1981-2010).
Vasskraft er Noregs viktigaste kjelde til
straum og stod for 94,8 prosent av
elektrisitetsproduksjonen i Noreg i
2010. Årsvariasjonen i produksjon
varierer med 25 %.
Vasskraft og vasskraftutbygging påverkar vassmiljøet på fleire felt. Vassdragsutbygging
påverkar innsjøar, reduserer vassføring/tørrlegging av elver /bekkar og endrar
ferskvasstilførsel til fjordar. Dei seinare år har det vore større fokus retta mot utbygging av
mikro-, mini- og småkraftverk (MMS) enn på store vasskraftutbyggingar.
Produksjon i Sogn og Fjordane kjem hovudsakleg frå større vasskraftanlegg. Totalt utgjer
installert effekt frå større kraftverk 92 % av produksjonen (tabell 2.4). Småkraftverk (mikro-,
mini- og småkraftverk) utgjer 8 % av totalproduksjonen av kraft i fylket.
66
I Indre Sogn og Ytre Sogn vassområde kjem produksjonen hovudsakleg frå større
vasskraftanlegg. I Sunnfjord og Nordfjord bidreg småkraftverk til ein større del av
produksjonen enn i Sogn. I Sunnfjord kjem 40 % av produksjonen frå småkraftverk. Oversikt
over produksjonen i dei ulike vassområda kjem fram i tabell 37.
Tabell 37 Fordeling av vasskraftproduksjon i dei forskjellige vassområda. Kraftverka er inndelt i Større kraftverk (over 10 MW) og
småkraftverk (mindre enn 10 MW). Tal frå NVE 2012.
Installert
effekt
[MW]
%
Midlare
årsproduskjon
[GWh/år]
%
Indre Sogn
2 918
9 854
Over 10 MW
2 852
98
9 604
97
Små kraftverk
66
2
250
3
Nordfjord
386
Over 10 MW
279
72
1 474
76
Små kraftverk
107
28
466
24
Sunnfjord
210
Over 10 MW
127
60
447
58
Små kraftverk
83
40
327
42
Ytre Sogn
409
Over 10 MW
356
87
1 872
87
Små kraftverk
53
13
270
13
I vassregionen er det
gitt om lag 100
konsesjonar inkludert
småkraftverk og 155
konsesjonsfrie mini- og
mikrokraftverk.
1 940
773
2 143
8
Totalt
3 923
Over 10 MW
Små
kraftverk
3 614
309
14 710
92
8
13 397
1 313
91
9
Om lag halvparten av den årlege produksjonen i fylket vert brukt lokalt (kraftintensiv industri
og alminneleg forsyning). Den andre halvparten vert transportert ut av fylket, vesentleg
austover frå kraftverk i Indre Sogn, m.a. eigd av andre fylke/kommunar. Dei fleste større
vasskraftutbyggingane i Sogn og Fjordane skjedde mellom 1950 og 1990. Bygging av mikro,
mini- og småkraftverk har vorte vanleg utover 2000- talet.
Vasskraftutbygging har ført til mindre produksjon av innlandsfisk, laks og sjøaure i mange
vassdrag. Nokre fiskebestandar er kritisk truga eller utdøydd pga. av vasskraftutbygging.
Tabell 38 gir ein oversikt over regulerte vassdrag i Sogn og Fjordane.
Effekt av vasskraftproduksjon
Vasskraftsutbygging kan gi store hydrologiske endringar i vassdraga og store fysiske inngrep,
t.d.;
 Vassføringa vert endra gjennom året, flaumar kan utebli eller bli svært reduserte. Dette
kan føre til meir sedimentering av finpartiklar i vassdraget
 Har innverknad på temperatur og vasskvaliteten t.d. mindre vatn på elvestrekningane
kan føre til auka temperatur og ureiningsproblem pga. manglande fortynningseffekt
 Lagar erosjonssoner pga. vasstanden i innsjøar eller reguleringsmagasin går opp og ned
 Tapping frå djupvatnet i reguleringsmagasina fører til lågare temperatur. Noko som kan
gi lågare sommartemperatur og høgare vintertemperatur. Dette kan igjen føre til lågare
produksjon av fisk og andre vasslevande organismar.
 Overføring av vatn mellom vassdrag kan gi dårlegare vasskvalitet
 Endra vassføring kan påverke fjordsystemet lokalt. Både saltholdigheit, temperatur og
straummønster kan bli påverka. Endringar i slike fysiske tilhøve, kan igjen føre til
endring av leveområda for ulike artar.
67
Biologiske konsekvensar av vasskraftsutbygging kan vere mange;
 Fiskebestandane i vassdraget vert redusert og av og til døyr dei ut.
o Gytebekkar vert øydelagde eller vert avgrensa av mindre vatn i kritiske tider på
året.
 Utvandring av smolt frå vassdraga om våren og oppvandring av gytefisk kan verte
påverka av manglande flaumar.
 Hurtige reguleringar av vasstanden (effektkjøring) opp og ned i vassdrag kan mellom
anna føre til stranding av fisk.
 Lågare produksjon av fisk og andre artar pga. av kaldare vatn og/ eller auka ureining
 Overføring av artar mellom vassdrag
 Nedslamming av gyteområde reduserer produksjonen
Aktuelle tiltak er fleire, mellom anna;
 Utsetting av fiskeungar
 Betre dei fysiske tilhøva ved å legge ut nytt gytesubstrat
 Endre vassføringa i kritiske periodar etc.
Vasskraftproduksjon påverkar liv både i og ved vassdragsstrengen, slik som fugl, rein, lav,
mosar mv.
Tabell 38 Regulerte laksevassdrag i Sogn og Fjordane i 2006 (www.lakseregisteret.no)
Region
Tal
Tal
Regulerte
elver Regulerte elver
sjøaureelver
med lakseelver med
laks
sjøaure
Sogn
23
12
54
24
Sunnfjord 13
5
28
7
Nordfjord 18
2
38
6
Vassuttak
Uttak av vatn til ulike formål er i liten grad registrert i Vann-nett (tabell 39), t.d. er berre eit
vassuttak til vasskraftverk registrert .
Tabell 39 Påverknadsgruppe vassuttak (ukjent påverknadsgrad står i parantes). Kjelde Vann-Nett,
23.04.2014
Påvirkningstype
Vassuttak til
fiskeoppdrett
Vassuttak til
drikkevassforsyning
Vassuttak til industri
Vassuttak til
vasskraftverk
Total påverknad av
vassuttak
Tal
elv
Lengde
elvestre
kning
(km)
8,74
(28,76)
Tal
inns
jø
Areal
innsjø
(km2)
2,11
(0,49)
0,76
(0,19)
0
Tal
kystva
nn
Are
al
sjø
km2
Problemeigar
0
0
NVE
0
0
Kommune/NVE
0
0
0 (2)
0 (3,68)
0
0
1
(3)
1
(1)
0
0 (1)
0 (3,82)
0
0
0
0
5
(5)
8,74
(36,26)
2
(4)
2,87
(0,68)
0
0
5 (2)
3.1.4 Analyse av andre verknadar av menneskeleg verksemd på
tilstanden til vatnet
Andre påverknadar inkluderer følgjande påverknadar registrert i Vann-nett: Fiske,
fritidsaktivitet, grøfting av landområder, klimaendringar, slamdumping, anna påverknad.
Berre påverknadar frå grøfting av landområde ligg inne som signifikant påverknad for
elvevassførekomstar (tabell 40).
68
Tabell 40 Påverknadsgruppe grøfting av landområde (ukjent påverknadsgrad står i parantes)
Påvirkningstype
Tal
elv
Grøfting av
landområde
6 (9)
Lengde
elvestre
kning
(km)
27,92
(437,21)
Tal
inns
jø
Areal
innsjø
(km2)
Tal
kystva
nn
Are
al
sjø
km2
Problemeigar
0
(2)
0
(3,38)
0
0
NVE
Akutte utslepp i Sogn og Fjordane er som regel knytt til transport av kjemikaliar, olje og
drivstoff på vegnettet, eller via båtar og skip.
Avrenning av salt og tungmetall frå veg kan påverke livet i vatn. Undersøkingar av fire innsjøar
i Sogn og Fjordane viser at salting ikkje påverkar vassmiljøet her. Med relativt korte vassdrag
med stor vassutskifting er det liten fare for påverknad av salting i vår vassregion. Det er
likevel manglar i kunnskapen om salt og tungmetall frå veg.
3.2 Miljøtilstand
Alt overflatevatn skal vurderast etter kjemisk og økologisk tilstand. Økologisk tilstand er basert
på biologiske indikatorar. Økologisk tilstand er delt inn i fem klasser frå svært god til svært
dårleg (fig. 16). For vassførekomstar med økologisk miljøtilstand «moderat», «dårlig» og
«svært dårlig», dvs under den raude linja, må tiltak gjennomførast for å nå miljøtilstand «god»
eller «svært god». For vassførekomstar med miljøtilstand «god» eller «svært god» må trong
for førebyggande tiltak verte vurdert for å unngå forverring av miljøtilstanden.
Kjemisk tilstand er delt inn i god eller ikkje god. Kjemisk tilstand er i liten grad kjent for vatnet
vårt.
Tilgjengelege og relevante opplysningar om vassførekomsten er nytta for å vurdere
miljøtilstanden. Det er laga kriterium for å gruppere vassførekomstane i svært god til svært
dårleg tilstand.
Kjemisk miljøtilstand har to klassegrenser, «god» og «ikkje god». Om kjemisk miljøtilstand i
ein vassførekomst er «ikkje god», er det trong for å vurdere tiltak. For å oppnå god kjemisk
tilstand i vatn skal ein ikkje gå over grenseverdiar for miljøgifter i vatn, sedimenter eller i
biota.
Figur 16 Framstilling av dei fem tilstandsklassene knytt til økologisk miljøtilstand for overflatevatn. Figuren
illustrerer kva som må gjerast dersom tilstanden ligg under berekraftig bruk.
Tilstandsvurdering for Sogn og Fjordane
69
Den økologiske tilstanden i store deler av vassregionen er vurdert til å vere moderat, av og til
dårleg (fig.18 og 19). Resten av vassførekomstane er vurdert til god tilstand, nokre stadar
svært god tilstand. Figur 17 og tabell 41-50 viser økologisk tilstand i elv, innsjø og
kystførekomstar samla for heile vassregionen. Dårleg kunnskapsgrunnlag gjer at tilstanden for
mange vassførekomstar er anteke og ikkje basert på godt dataggrunnlag.
Eit viktig grunnlag for å identifisere kva som gir moderat eller dårlegare tilstand i
vassførekomstane er å identifisere påverknadsfaktorane. Alle påverknadar som kan ha eller
kan kome til å ha effekt på vassmiljøet skal identifiserast. Vurdering av påverknadsfaktorane
inngår som ein del av grunnlaget for å vurdere risiko for ikkje å nå miljømåla.
Økologisk tilstand – Overflatevatn
Økologisk tilstand kystvatn
Økologisk tilstand – elv
Økologisk tilstand – innsjø
Økologisk tilstand med sur nedbør
markert – elv -
Økologisk tilstand med sur nedbør
markert – innsjø –
70
71
Udefinert Svært God Moderat Dårlig Svært
god
dårlig
Sur
Sur
Sur
Sur
Sur
Sur
nedbør nedbør nedbør nedbør nedbør nedbør
Figur 17
Figur 17 Økologisk tilstand for elvar, innsjøar, kystvatn og samla for alle vassførekomstane oppgitt i tal
vassførekomstar. Svak farge viser at tilstanden er anteke dvs. datagrunnlaget for å vurdere tilstanden er
mangelfull. På dei to nedste figurane er sur nedbør markert, anteken tilstand er ikkje markert på dei to
figurane. Kjelde vann-nett april 2014. Kjelde vann-nett 6. mai 2014.
72
Figur 18 Kart over økologisk tilstand for Sogn og Fjordane vassregion.
73
Tabell 41 viser oversikt over tilstanden eller anteken tilstand for innsjø, elv og kystvatn for Sogn og
Fjordane vassregion
Tilstand
Svært god
Innsjø
Elv
Kyst
Antall Prosent Km²
Antall Prosent Km
Antall Prosent Km²
0
0
0
0
0
0
1
0,8
3,12
Antatt svært
11
god
2,4
23,14
10
0,7
890,23
1
0,8
2,57
God
1
0,2
1,59
1
0,1
23,9
0
0
0
Antatt god
148
31,6
575,77 520
37,2
31922,44 105
80,8
9338,29
Moderat
2
0,4
12,49
0
0
0
0
Antatt
moderat
253
54,1
640,02 558
39,9
14181,34 18
13,8
234,08
Dårlig
1
0,2
1,95
0
0
0
0
0
0
Antatt dårlig 46
9,8
79,11
150
10,7
2858,21
5
3,8
49,91
Svært dårlig
0
0
2
0,1
3,17
0
0
0
Antatt svært
3
dårlig
0,6
3,02
137
9,8
627,36
0
0
0
Udefinert
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Uklassifisert
3
0,6
1,02
20
1,4
887,82
0
0
0
Sum
468
0
0
1398
0
130
(Kjelde: Vann-Nett.no, 25.04.2014.)
Tabell 42 viser oversikt over kjemisk tilstand for vassførekomstane i Sogn og Fjordane vassregion. Kjelde
Vann-nett 25.04.2014.
Kjemisk
tilstand
Elv
Innsjø
Kyst
Anta Prosen
ll
t
Lengde Antal
(km)
l
Prose
nt
Areal
Oppnår god
33
2,4
1676,1
6
35
7,5
37,19
Oppnår ikke
god
1
0,1
37,14
0
0
Ukjent
136
4
97,6
49681,
16
433
92,5
Antall
Prose
nt
Areal
3
2,3
1408,
44
0
6
4,6
94,37
1300,92
121
93,1
8125,
15
(km2)
(km2)
Nordfjord vassområde
Tabell 43 viser oversikt over tilstanden eller anteke tilstand for innsjø, elv og kystvatn for Nordfjord
vassområde. Kjelde Vann-nett, 25.04.2014.
Innsjø
Elv
Kyst
74
Tilstand
Svært god
Antall Prosent Km²
Antall Prosent Km
Antall Prosent Km²
0
0
0
0
0
0
1
2,7
3,12
Antatt svært
2
god
2,4
0,68
1
0,4
13,02
1
2,7
2,57
God
1
1,2
1,59
0
0
0
0
0
0
Antatt god
41
50
284,99 159
56
8774,61 28
75,7
2577,94
Moderat
0
0
0
0
0
0
0
0
Antatt
moderat
30
36,6
38,56
73
25,7
1526,14 7
18,9
56,41
Dårlig
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Antatt dårlig 7
8,5
13,16
26
9,2
245,61
0
0
0
Svært dårlig
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Antatt svært
0
dårlig
0
0
15
5,3
42
0
0
0
Udefinert
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Uklassifisert
1
1,2
0,42
10
3,5
648,25
0
0
0
0
(Kjelde: Vann-Nett.no, 25.04.2014.)
Tabell 44 viser oversikt over kjemisk tilstand for vassførekomstane i Nordfjord vassområde. Kjelde Vannnett 25.04.2014
Kjemisk tilstand
Elv
Antall
Innsjø
Kyst
Prosent Lengde
(km)
Antall Prosent
Areal
Antall Prosent
(km2)
Areal
(km2)
Oppnår god
2
0,7
19,69
1
1,2
1,21
1
2,7
3,12
Oppnår ikke god
0
0
0
0
0
0
2
5,4
24,65
Ukjent
282
99,3
11229,94
81
98,8
338,2
34
91,9
2612,27
Grunnvatn
Grunnvann
Antall
Prosent
Areal (km2)
God kjemisk tilstand
Svært dårlig kjemisk
tilstand
Ukjent
God kvantitativ tilstand
75
Svært dårlig kvantitativ
tilstand
Ukjent
Sunnfjord vassområde
Tabell 45 viser oversikt over tilstanden eller anteke tilstand for innsjø, elv og kystvatn for Sunnfjord
vassområde. Kjelde Vann-nett 25.04.14
Innsjø
Elv
Kyst
Antall Prosent Km²
Antall Prosent Km
Antall Prosent Km²
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Antatt svært
0
god
0
0
1
0,3
26,47
0
0
0
God
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Antatt god
32
25,8
106,22 127
32,6
4201
22
73,3
2641,85
Moderat
0
0
0
0
0
0
0
0
Antatt
moderat
78
62,9
199,53 201
51,7
5008,63 6
20
120,76
Dårlig
1
0,8
1,95
0
0
0
0
0
Antatt dårlig 13
10,5
35,27
37
9,5
1257,84 2
6,7
8,5
Svært dårlig
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Antatt svært
0
dårlig
0
0
14
3,6
37,55
0
0
0
Udefinert
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Uklassifisert
0
0
0
9
2,3
219,08
0
0
0
Tilstand
Svært god
0
0
Tabell 46 viser oversikt over kjemisk tilstand for vassførekomstane i Sunnfjord vassområde. Kjelde Vannnett 25.04.2014
Kjemisk tilstand
Elv
Innsjø
Kyst
Antal
l
Prosen
t
Lengde
(km)
Anta Prosen
ll
t
Areal
Anta Prosent
ll
Areal
Oppnår god
20
5,1
837,44
23
18,5
30,62
0
0
0
Oppnår ikke god
1
0,3
37,14
0
0
0
1
3,3
4,63
Ukjent
368
94,6
9876
101
81,5
312,35
29
96,7
2766,4
8
(km2)
(km2)
(Kjelde: Vann-Nett.no, 25.04.2014.)
76
Ytre Sogn vassområde
Tabell 47 viser oversikt over tilstanden eller anteke tilstand for innsjø, elv og kystvatn for Ytre Sogn
vassområde. Kjelde Vann-nett 25.04.14
Innsjø
Elv
Kyst
Antall Prosent Km²
Antall Prosent Km
Antall Prosent Km²
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Antatt svært
0
god
0
0
0
0
0
0
0
0
God
0
0
0
1
0,3
23,9
0
0
0
Antatt god
5
4,2
9,58
58
14,9
1903,03 46
92
3669,3
Moderat
2
1,7
12,49
0
0
0
0
0
0
Antatt
moderat
90
75
99,95
234
60
5742,92 4
8
279,26
Dårlig
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Antatt dårlig 21
17,5
16,9
57
14,6
883,36
0
0
0
Svært dårlig
0
0
0
1
0,3
1,99
0
0
0
Antatt svært
0
dårlig
0
0
38
9,7
125,02
0
0
0
Udefinert
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Uklassifisert
2
1,7
0,6
1
0,3
20,49
0
0
0
Tilstand
Svært god
Tabell 48 viser oversikt over kjemisk tilstand for vassførekomstane i Ytre Sogn vassområde. Kjelde Vannnett 25.04.2014
Kjemisk tilstand
Elv
Innsjø
Kyst
Antal
l
Prosen
t
Lengde
(km)
Anta Prosen
ll
t
Areal
Anta Prosent
ll
Areal
Oppnår god
9
2,3
337,26
11
9,2
5,36
1
2
1394,3
9
Oppnår ikke god
0
0
0
0
0
0
2
4
40,7
Ukjent
381
97,7
8363,45
109
90,8
134,14
47
94
2513,4
7
(km2)
(km2)
(Kjelde: Vann-Nett.no, 25.04.2014.)
77
Indre Sogn vassområde
Tabell 49 viser oversikt over tilstanden eller anteke tilstand for innsjø, elv og kystvatn for Indre Sogn
vassområde. Kjelde Vann-nett 25.04.14
Tilstand
Svært god
Innsjø
Elv
Kyst
Antall Prosent Km²
Antall Prosent Km
Antall Prosent Km²
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Antatt svært
9
god
6,3
22,46
8
2,4
850,75
0
0
0
God
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Antatt god
70
49,3
174,98 175
52,2
16993,44 9
64,3
449,2
Moderat
0
0
0
0
0
0
0
0
Antatt
moderat
55
38,7
301,98 51
15,2
2135,07
2
14,3
33,63
Dårlig
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Antatt dårlig 5
3,5
13,79
30
9
471,41
3
21,4
41,41
Svært dårlig
0
0
1
0,3
1,18
0
0
0
Antatt svært
3
dårlig
2,1
3,02
70
20,9
422,78
0
0
0
Udefinert
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Uklassifisert
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
(Kjelde: Vann-Nett.no, 25.04.2014.)
Tabell 50 viser oversikt over kjemisk tilstand for vassførekomstane i Indre Sogn vassområde. Kjelde
Vann-nett 25.04.2014
Kjemisk tilstand
Elv
Innsjø
Kyst
Antal
l
Prosen
t
Lengde
(km)
Anta Prosen
ll
t
Areal
Anta Prosent
ll
Areal
Oppnår god
2
0,6
481,77
0
0
0
1
7,1
10,93
Oppnår ikke god
0
0
0
0
0
0
1
7,1
24,38
Ukjent
333
99,4
20392,8
5
142
100
516,23
12
85,7
488,92
(km2)
(km2)
78
Figur 19 Kartet viser kjemisk tilstand i vatn. Grå farge illustrerer at kjemisk farge er i liten grad er
vurdert/datagrunnlaget manglar.
Kunnskapsgrunnlaget
Datagrunnlaget for å vurdere påverknadar er henta frå databasen Vann-nett. Miljøtilstanden er
vurdert utifrå tilgjengelege overvakingsdata. Tilstanden er vurdert i om lag 2000
vassførekomstar.
Etter vassforskrifta
tillegg er det krav
(frekvens). Det er
mange tilfelle er
vassførekomstar er
skal det dårlegaste biologiske parameteret vere førande for vurderinga. I
til korleis prøvene vert tekne (metode) og kor ofte prøvene skal takast
få vassførekomstar der det ligg føre data for alle biologiske prameter. I
det berre ei enkeltmåling av ein parameter. Tilstanden i ein del
også sett på bakgrunn av vasskjemiske målingar.
79
Fylkesmannen vurderer at berre nokre få vassførekomstar har høg kvalitet på datagrunnlaget.
I dei resterande vassførekomstane er datakvaliteten vurdert til å vere middels eller låg (over
99 % av vassførekomstane) (fig. 20-21). Pålitelegheitsnivået i vurderingane er rekna for å
vere middels. For kystvatn er pålitelegheitsnivået stort sett lågt. Tilstanden vert difor ofte sett
til «antatt god tilstand», «antatt dårlig tilstand» etc. Miljøtilstanden er antatt god eller betre i
42 % av vassførekomstane.
Figur 20 viser pålitelighetsnivå på datagrunnlaget for elv (øvst til venstre) innsjø (øvst til høgre) og
kystvatn. Kunnskapsgrunnlaget er gruppert i lågt, middels, høgt og ingen informasjon. Fargane
markerer tilstanden i vassførekomsten; blå – svært god, grøn- god, gult- moderat, orangedårleg, grå - udefinert (grå).
Kunnskapsgrunnlaget i grunnvatn
I regional og lokal forvaltning er det stort sett lite kunnskap om grunnvatn.
Planarbeidet har vist at det er trong for meir kartlegging, undersøking, overvaking, samt
utvikling og oppbygging av kompetanse om grunnvatn. Sjølv om det generelt ikkje er brei
80
kunnskap om grunnvatn i Noreg, er det god kompetanse på direktoratsnivå, i nokre
universitets - og høgskulemiljø og til dels i konsulentbransjen.
Figur 21 viser pålitelegheitsnivå på datagrunnlaget i Vann-nett for elv, innsjøkyst og grunnvatn.
Kunnskapsgrunnlaget er gruppert i lågt (blå), middels ()raudt), ingen informasjon (grå). Kjelde Vannnett 5. mai 2014.
81
3.3 Risiko for ikkje å oppnå miljømål
Risiko for ikkje å nå standard miljøtilstand – altså god miljøtilstand – innan 2021 vert forklart
under og illustrert i fig. 25 .
A. Risiko for ikkje å nå miljøtilstand dersom det ikkje vert satt i verk tiltak
B. Risiko for ikkje å oppretthalde god miljøtilstand om det ikkje vert sett i verk
førebyggjande tiltak.
Figur 22 Illustrasjon av kva for løp ein vassførekomst i risiko i 2015 skal følgje for å nå god
tilstand i 2021 (ingen risiko)
Målet for forvaltningsplanen er å få god tilstand innan utløpet av planperioden. Med andre ord
skal all risiko for ikkje å nå miljømålet vere fjerna innan 2021.
Risiko er definert slik:
Ein vassførekomst vert sette til risiko i 2021 dersom eit av følgjande kriterium er til stade:
1. Det er venta at tilstanden til eit kjemisk eller biologisk kvalitetselement vert dårlegare
enn god i 2021
2. Økologisk tilstand som i dag er svært god er venta å verte dårlegare til 2021
3. Vassførekomsten er kandidat til SMVF
4. Det er venta at minst ein påverknad vil ha stor effekt i 2021
5. Det er venta at fleire påverknader vil ha middels effekt i 2021, noko som truleg
fører til at miljømål ikkje vert nådd.
Ingen risiko er definert slik:
Ein vassførekomst vert sett til ingen risiko i 2021 dersom eit av følgjande kriterium er til
stade:
1. Det er venta at den økologiske tilstanden vil vere svært god, og den kjemiske tilstanden
god i 2021
2. Økologisk tilstand er og venta å bli verande god, og ein ventar god kjemisk tilstand i
2021
3. Vassførekomsten er venta å vere lite påverka i 2021
4. Ingen påverknad er venta å ha stor effekt i 2021
5. Berre få påverknader er venta å ha middels effekt i 2021, noko som tilseier at miljømål
vert nådd.
Ved vurdering av risiko for å nå miljømåla innan 2021 vil ein m.a. vurdere
- trendar som går nedover
- auka påverknadar
- effekt av pågåande tiltak
- effekt av nye tiltak
82
jf. tabell 9-2 i rettleiaren for karakterisering og analyse.
Alle svært modifiserte vassførekomstar (SMVF) er automatisk plassert i risiko for ikkje å nå
miljømålet. Dersom t.d. eit reguleringsmagasin er vurdert til å ha god tilstand, vert ikkje
vassførekomsten ein SMVF. For nærmare forklaring på ein SMVF, sjå kap. 4.
Figur 23 syner oversikt over kor mange vassførekomstar som er sett i risiko for ikkje å nå
miljømålet innan 2021(Vann-nett.no)
Figur 23-28 viser oversikt over risikovurderingane som er gjort for heile vassregionen. Tabell
52 viser oversikt over risikovurdering for regionen samla og dei ulike vassområda. Om lag 58
% av alle vassførekomstar er sett i risiko for ikkje å nå miljømålet. Karta i figur 24 og 25 viser
geografisk oversikt over område sett i risiko; kart med sur nedbør (fig. 24) og kart utan sur
nedbør (fig. 25). Om lag 40 % av alle vassførekomstar har god tilstand.
I vassregionen er om lag 58 % av elvane og 66 % av innsjøane sett i risiko. I sjø er om lag 18
% av vassførekomstane sett i risiko.
Vurdering av risiko for ikkje å nå miljømåla for grunnvatn er basert på påverknadsanalyse
etter metodikk som er lik for heile landet (Rettleiar 3:2013). I vår vassregion er 19
vassførekomstar vurdert som mogleg risiko og 3 vassførekomstar vurdert til å være i risiko for
ikkje å nå god miljøtilstand i 2021 (tabell 51). Vassførekomstane skal vere gruppert i klassa
ikkje risiko eller risiko. Dette arbeidet for grunnvatn er ikkje fullført for Sogn og Fjordane og
fleire vassførekomstar ligg enno i klassa mogleg risiko. Fylkesmannen er ansvarleg for å
fullføre arbeidet.
Tabell 51 oversikt over risikovurdering for grunnvatn
Nordfjord
Sunnfjord
Ytre Sogn
Indre Sogn
Samla Sogn og
Fjordane
Ingen
risiko
18
3
5
11
37
Mogleg
risiko
8
0
2
9
19
Risiko
1
1
1
3
Påverknad av ureining frå industri, hamner, avløp og landbruk er årsak til plassering i risiko av
ein del vassførekomstar.
Den største delen av vassførekomstane i ferskvatn er sett i risiko pga. påverknad frå sur
nedbør og vasskraftutbygging.
Risiko for å ikkje nå miljømålet for påverknad frå lakselus og rømt oppdrettsfisk er ikkje
vurdert og tilstanden er sett som udefinert der ingen andre påverknadar tilseier at
vassførekomsten skal stå i risiko.
83
Figur 24 kartet syner oversikt over geografisk fordeling av risiko i vassførekomstane
84
Figur 25 kartet syner oversikt over risikovurdering der berre landtransportert ureining LT (sur
nedbør) og framande artar FA er markert
85
Udefinert
Ingen
Udefinert sur
risiko
nedbør
Ingen
risiko sur
nedbør
Risiko
Risiko sur
nedbør
Figur 26 syner risikofordeling av elvevassførekomstane delt på tal vassførekomstar, areal og
prosentfordeling. Til høgre er tal vassførekomstar satt i risiko pga. av sur nedbør markert.
86
Udefinert
Ingen
Udefinert sur
risiko
nedbør
Ingen
risiko sur
nedbør
Risiko
Risiko sur
nedbør
Figur 27 syner risikofordeling av innsjøvassførekomstane delt på tal vassførekomstar, areal og
prosentfordeling. Til høgre er tal vassførekomstar sett i risiko pga. av sur nedbør markert. Kjelde Vannnett 5. mai 2014
87
Udefinert
Ingen
Udefinert sur
risiko
nedbør
Risiko
Figur 28 syner risikofordeling av kystvassførekomstane delt på tal vassførekomstar, areal og
prosentfordeling. Kjelde Vann-nett 5. mai 2014
Risiko, Sogn og Fjordane
Tabell 52 viser oversikt over vassførekomstar i risiko for ikkje å nå miljømålet eller ingen risiko. Grunnlaget er oppgitt i tal eller
prosent. Øvst viser oversikt over heile vassregionen
Elv
Innsjø
Kystvatn
Tilstand
Antal Prosent Antal
Prosent Antal
Prosent
Risiko
815
58,3
309
66
24
18,5
Ingen risiko
527
37,7
159
34
106
81,5
4,1
0
0
0
0
Risiko udefinert 57
Risiko, Nordfjord
Elv
Innsjø
Kystvatn
Tilstand
Antal Prosent Antal
Prosent Antal
Prosent
Risiko
106
37,2
40
48,8
8
21,6
Ingen risiko
153
53,7
42
51,2
29
78,4
9,1
0
0
0
0
Risiko udefinert 26
Sunnfjord
Elv
Innsjø
Kystvatn
Tilstand
Antal Prosent Antal
Prosent Antal
Prosent
Risiko
248
63,8
92
74,2
5
16,7
Ingen risiko
129
33,2
32
25,8
25
83,3
3,1
0
0
0
0
Risiko udefinert 12
88
Ytre Sogn
Elv
Innsjø
Kystvatn
Tilstand
Antal Prosent Antal
Prosent Antal
Prosent
Risiko
315
80,8
114
95
8
16
Ingen risiko
59
15,1
6
5
42
84
4,1
0
0
0
0
Risiko udefinert 16
Indre Sogn
Elv
Innsjø
Kystvatn
Tilstand
Antal Prosent Antal
Prosent Antal
Prosent
Risiko
147
43,9
63
44,4
4
28,6
Ingen risiko
185
55,2
79
55,6
10
71,4
0,9
0
0
0
0
Risiko udefinert 3
3.3.1 Usemje om risikovurdering
Det er ei viss usemje mellom Fylkesmannen i Sogn og Fjordane og Fiskeridirektoratet region
Vest om karakterisering av påverknad frå akvakultur i to kystvassførekomstar. Det gjeld
Indrefjorden i Arnafjord i Vik, og Botnavika/Indre Eikefjorden i Flora.
For Indrefjorden har Fylkesmannen sett risikovurderinga mht. måloppnåing innan 2021 til
risiko, på bakgrunn av manglande data om miljøtilstand og urovekkjande meldingar om
negativ endra tilstand. Miljøundersøking er gjennomført i 2012. Denne vil truleg gje sikrare
kunnskap om miljøtilstanden i fjorden, men resultata er enno ikkje rapportert.
I Eikefjorden har Fylkesmannen delt frå den inste delen av fjorden i ein eigen vassførekomst
pga. ulik påverknad og miljøtilstand innanfor ein terskel samanlikna med resten av fjorden.
Denne vassførekomsten er også sett i risiko, med bakgrunn i at tidlegare sagbruksdrift har gitt
redusert miljøtilstand med tidvis oksygensvikt ved botn, og at miljøgranskingar utført som
overvaking av utslepp frå settefiskproduksjon stadfestar at miljøtilstanden er stabilt moderat.
Effekten av sagflis vil vare ved i lang tid, men oppryddingstiltak er ikkje funne turvande per i
dag.
Fiskeridirektoratet støttar ikkje deling av vassførekomstar ut over Fjordkatalogen, og ber om
at innlegga som er gjort i Vann-nett vert endra til ingen risiko. Deira tilnærming er at næringa
skal vere berekraftig. Dersom det skulle vise seg at forholda er for dårleg i ein vassførekomst,
vil regelverket og rutinar sørgje for at tiltak vert satt i verk og tilstanden vil bli god nok innan
2021. Dokument om saka er utlagd på
http://www.vannportalen.no/hoved.aspx?m=60403&amid=3570736.
89
3.4 Klimaendringar og flaum
Det internasjonale klimapanelet sin 5. rapport frå 2013 forsterka den vitskaplege bodskapen at
menneskeskapte klimautslepp er årsaka til klimaendringane. Noverande utsleppstrend gjer at
det vert veldig vanskeleg å hindre ei oppvarming på meir enn 2oC, og ei auke over dette er
truleg. Høgaste CO2-scenarier gjev globalt mellom 5 og 8 grader varmare klima i 2100.
Klimaendringar kjem, uavhengig av nye internasjonale avtalar, på grunn av utsleppa som
allereie er i atmosfæren. Dette inneber systematiske endringar i temperatur og nedbør som
igjen fører til meir avrenning, flaum, skred og tørke, gjerne på stader der ein ikkje tidlegare
har opplevd desse vêrfenomena i særleg grad. Samfunnet må tilpasse seg eit nytt klima.
Sogn og Fjordane har store variasjonar i temperatur‐, vind‐, regn‐ og snøtilhøve frå kyst til
innland og frå fjord til fjell. Ei oppvarming på 2oC vil føre til at havet på Vestlandet kan stige
med opp til 0,75 m fram til år 2100, og nivå for stormflo kan stige opp mot 240 cm i dei mest
utsette kommunane.
Det er stor uvisse om framtidig utvikling i ekstremvind. Globalt reknar ein med at dei kraftige
stormane vil verte hyppigare. I Noreg er det berre venta beskjeden auke i maksimal vindstyrke
langs kysten og i Langfjella.
Nedbøren i Sogn og Fjordane har auka med 20% dei siste 30 åra og talet nedbørsdagar har
auka med om lag 40 dagar. Klimamodellane viser meir nedbør (om lag 20-30% meir i 2100) i
regionen. Meir intens og auka nedbørsmengd og vesentleg auke i avrenning gjev meir flaum i
vassdraga, spesielt haust og vinter, og flaummønsteret vil endrast. Særleg aukar risikoen for
regnflaum. Det er venta fleire tilfelle av steinsprang og steinskred, jordskred, flaumskred og
sørpeskred. Meir nedbør aukar faren for skred både i utsette område og i område som ikkje
tidlegare har vore utsett. Skredfaren aukar mest langs kysten. Flaumsesongen vert endra og
utvida, også i fjellområda.
Figur 29 og tabellane 53 til 55 gir prognoser av nedbør og temperatur fram mot 2050 og /
2100 for Vestlandet, effektar av auka nedbør og venta landheving og havstigning for
kommunane.
Figur 29 Framskriving av nedbør i Noreg (kjelde NOU – Klima i Norge 2100). Kart frå
http://www.miljodirektoratet.no/no/Klimatilpasning_Norge/Temperatur--og-nedborendringer-2050-og2100/. Kartet syner framtidige nedbørendringar i Noreg i 2050 og 2100. Tala viser temperatur- og
nedbørendringar med høg, middels og låg framskriving samanlikna med perioden 1961-90
(normalperioden). Framskrivingane kjem frå rapporten “Klima i Norge 2100”. Framskrivingane er basert
på klimamodeller og er difor usikre.
90
Tabell 53 Prognose for nedbør og temperatur ved låg, middels og høg framskriving 2050 (kjelde
www.klimtilpasning.no)
Heile året
Vinter
Nedbør – Sogn og Fjordane og Nordhordaland
Låg
+ 1,5
+ 3,6
Middels
+ 12
+ 12,1
Høg
+ 19,6
+ 21,9
Temperatur Vestlandet
Låg
+ 1,0
+ 1,2
Middels
+ 1,7
+2,1
Høg
+ 2,3
+2,9
Vår
sommar
haust
+ 4,7
+ 14,1
+ 24,8
- 5,8
+ 5,6
+ 14,2
+ 0,4
+ 15,4
+ 24,1
+ 1,0
+1,7
+ 2,3
+ 0,7
+ 1,3
+ 1,9
+ 1,2
+ 1,7
+ 2,3
Tabell 54 Effekt av endra nedbørsregime i Sogn og Fjordane og Nordhordaland. (kjelde
www.klimtilpasning.no)
Heile året
Meir nedbør kan
føre til auka
belastning på
infrastruktur og
bygningar
Auka nedbør
kan gi større
kraftproduksjon,
men avhengig
av om nedbøren
fell i område
med regulerte
vassdrag
Meir nedbør kan
gi skred i
område som
tidlegare ikkje
har vore utsett
Vinter
Gjennomsnittleg
maksimal
snødjupne i
høgfjellet vil
med sannsyn
auke fram mot
2050, men vert
deretter
redusert
Regn kombinert
med frost i
bakken kan gi
overfløyming
Vår
Kraftig nedbør
om våren kan
forstyrre såinga
og forårsake
råte og
soppangrep
Sommar
Ekstremnedbør
og flaum kan
føre til ureining
og bakteriar i
drikkevatn
Haust
Ekstremnedbør
og flaum kan
føre til ureining
og bakteriar i
drikkevatn
Regn kombinert
med frost i
bakken kan gi
overfløyming
Fleire
regnflaumar
som følgje av
meir ekstrem
kortidsnedbør
Fleire tilfelle av
kraftig slagregn
kan auke
belastninga på
bygningar
Meir ekstrem
korttidsnedbør
kan føre til
flaumar i små
bekkar og elver
Kraftig nedbør
om hausten kan
forstyrre
innhausting, og
forårsake råte
og soppangrep
3.4.1 Klimaendringar og ureining
Klimaendringane kan påverke naturmiljøet indirekte gjennom effektar av ureining. Spesielt
vil auka nedbør, som kan føre til meir avrenning og erosjon, kunne resultere i at miljøgifter
vert frigitt.
Klimaendringar vil ha konsekvensar for ureining og kan forsterke ureining på land og i havet.
Utvasking av miljøgifter som er bunde opp i miljøet, vil skje raskare på grunn av auka nedbør.
Auka avrenning og erosjon er venta å auke tilførselen av ureining av næringsstoff frå jordbruk
og partiklar til både vassdraga og havet og gi auka nedslamming av veksestadar for viktige
artar. Auka erosjon og utvasking kan og medverke til at meir miljøgifter lek ut t.d. kvikksølv
frå grunnen til elver, sjøar og fjordar. Høgare frekvens av intense nedbørsperiodar kan auke
faren for overløpsutslepp frå avløpssystem og redusere effekten av reinseanlegg eller setje dei
ut av spel.
Høgare temperatur i ferskvatn, kyst og havområde vil påverke transport, omsetjing og effekt
av både næringssalt og miljøgifter. Klimaendringane vil og truleg påverke konsentrasjonen og
spreiing av luftureining.
Auka nedbør og høgare temperatur kan føre til ureina sigevatn frå avfallsdeponi. Dei
eksisterande, regulerte deponia held høg standard og gjer det mogleg å kontrollere innhaldet i
91
sigevatnet. Klimaendringar kan forsterke faren for ureining frå nedlagte avfallsdeponi 6.
3.4.2 Klimaendringar og biologisk mangfald
Klimaendringane utgjer ein trussel mot mange norske, stadeigne artar. Samstundes kan
artsrikdommen samla sett auke i Noreg som resultat av klimaendringar fordi nye arter kjem til.
Andre artar kan forsvinne ut eller bli fortrengt.
3.4.3 Venta utvikling av ferskvatn
Klimaendringane kan endre vassføringsmønsteret gjennom året. Sjølv små endringar av
temperaturen vil verke inn på om nedbøren kjem som snø eller regn. Nedbørsforhold og
temperatur vil avgjere om breane veks eller minkar. Dei siste åra har mange brear/brearmar
minka og trekt seg tilbake. Dette fører igjen til endra avrenningsmønster til vassdraga våre.
Algeproduksjonen i elver og vatn er avhengig av lys. Tidlegare isavgang vil føre til lengre
vekstsesong. Varmare klima og lenger vekstsesong gjev auka risiko for algeoppblomstring og
auka næringstilførsel i innsjøar og elvar. Vatn som ligg nær tolegrensa i dag, kan
klimaendringar vippe over i ei negativ utvikling, mellom anna ved hyppigare
masseoppblomstring av giftige blågrønalgar.
Hyppigare flaumar vil føre med seg humusstoff, partiklar og næringsstoff nedover i vassdraga
og ut i fjordar eller langs kysten. Eit varmare klima vil gi endra vasstemperatur og
oksygenregime.
Meir nedbør særleg kombinert med sterk vind kan føre til sure episodar i vassdraga med
negative konsekvensar for livet i vatn.
Klimaendringar verkar inn på bestandar og økosystem både direkte og indirekte. Endra
vassføring, høgare temperatur og meir næring får økologiske konsekvensar for innsjøar og
elver. Klimaendringane vil og føre til endra geokjemiske prosesser i jordsmonnet, noko som vil
endre den kjemiske samansetnaden til vatnet.
Det er venta at aukande temperatur og næringstilgang kan gje tidlegare kjønnsmodning og
mindre storleik på laks og andre vekselvarme dyr (B. Jonsson, N. Jonssen og A. Finstad 2013).
I eit varmare klima kan laksen kjønnsmodne tidlegare, noko som kan gi eit kortare livsløp.
3.4.4 Venta utvikling i havet
Artssamansetning i havet er langt på veg avhengig av dei fysiske og kjemiske forholda i
vassmassane. Havet har absorbert rundt 25% av alle menneskeskapte CO2-uslepp frå fossile
brensel. Dette har gjort at pH-nivået i havet har falle med 0,1. Havet har blitt 26 % surare
sidan 17507. Klimapanelet sin rapport viser at havforsuringa framleis vil auke utover dette
århunderet i takt med aukande konsentrasjon av kabondioksyd i atmosfæren. Havet vert no
forsura ti gonger raskare enn nokon gong tidlegare i løpet av dei siste 55 millionar år. Det er
venta ein gjennomsnittleg nedgang på 0,5 pH-einingar innan 2100. 1 Dette kan få store
konsekvensar for økosystema i havet.
Dette får følgjer for organismar som dannar kalkskal. Dette gjeld enkelte planteplankton,
dyreplankton, skjell, korallar og skaldyr som hummar, krabbe, krill og hoppekreps. Fleire av
desse dyra er viktige i næringskjeda i havet. Studiar gjort i dypvasstankar, kor vatnet er
naturleg surna av CO2, viser at 30 prosent av artane i havet, inkludert korallar, kan gå tapt
rundt år 2100 om utviklinga held fram2.
Temperaturen i havet er venta å stige om lag 2oC fram mot 2100. Dette er ei stor endring i
havet som økosystem.
Meir nedbør vil gje auka tilførsel av ferskvatn til fjordane våre. Dette gjev lågare saltinnhald,
sterkare lagdeling, endring i straum og partikkeltransport og dårlegare sikt (mørkare vatn).
1
Fiskeri- og Kystdepartementet (2013): Klimastrategi for Fiskeri- og kystdepartementet.
IGBP, IOC, SCOR (2013). Ocean Acidification Summary for Policymakers – Third
Symposium on the Ocean in a High-CO2 World. International Geosphere-Biosphere
Programme, Stockholm, Sweden
2
92
Den økologiske effekta av mørkare vatn er mindre planteplankton og dårlegare beitehøve for
fisken. Sterkare lagdeling gjev endra sesongsyklus med endra mengde og samansetting av
dyreplankton.
Endringar i artssamansettinga i havet som følgje av endra fysiske og kjemiske forhold kan på
sikt ha stor innverknad på fiskerinæringa. Raudåte er viktige næringsdyr for fiskebestandane.
Høgare temperatur gjev skifte frå kaldvass-hoppekreps (C. finmarchicus) til varmekjær
hoppekreps (C. helgolandicus). Konsekvensen er mindre mat til fisk og til feil tidspunkt.
Små endringar i havtemperatur er kritisk for gyting hos fisk, og konsekvensane kan bli store
for fiskerinæringa. Artar som til no har vore lite utbreidde på våre kantar kan overta for artar
som ikkje lenger er like godt tilpassa eit endra klima. Fiskeribestandar i norske farvatn kan
vandre til andre land sine økonomiske soner og omvendt. I Nordsjøen ventar vi mindre av
nordlege artar som makrell, sild, sei, torsk og hyse, og ei auke i sørlege tempererte artar som
ansjos, sardin og lysing. Langs kysten vil sørlege artar som havabbor auke. Samanlikna med
resultat frå 50-talet i Hardangerfjorden ser vi at småhai, leppefisk, varmekjær fisk og krabbe
aukar, medan torsk og skatearter har minka3.
Nye miljøkrav for fiskerinæringa og eventuelle krav om klimamerking av mat kan gje endringar
i kor og korleis vi fiskar.
Den store utfordringa på sikt er om havforsuringa trugar næringstilgangen for fisken vi fiskar.
Tabell 55 Berekna landheving og havstigning i Sogn og Fjordane år 2050. År 2050 relativt år 2000
Kjelde: Direktoratet for sikkerhet og beredskap/Bjerknessenteret
Kommune
Selje
Vågsøy
Eid
Stryn
Bremanger
Gloppen
Flora
Naustdal
Luster
Askvoll
Førde
Fjaler
Gaular
Balestrand
Leikanger
Sogndal
Årdal
Solund
Hyllestad
Høyanger
Vik
Aurland
Lærdal
Gulen
3
Landheving (cm)
9
9
9
10
10
11
10
12
13
10
12
10
12
11
12
12
14
9
10
12
11
12
13
9
Berekna havstigning i cm (usikkerheit)
22 (14-36)
22 (14-36)
22 (14-36)
21 (13-35)
21 (13-35)
20 (12-34)
21 (13-35)
19 (11-33)
18 (10-32)
21 (13-35)
19 (11-36)
21 (13-35)
19 (11-33)
20 (12-34)
19 (11-33)
19 (11-31)
17 (9-31)
22 (14-36)
21 (13-35)
19 (11-33)
20 (12-34)
19 (11-33)
18 (10-32)
22 (14-36)
Myksvoll, Mari (2013): Pesentasjon på HFKs arbeidsseminar om klimatilpassing, 16-9-2013
93
4 Miljømål, unnatak og tiltak
4.1. Miljømål
Miljømåla i vassforskrifta er fastsett ved bruk av grenseverdiar for økologisk og kjemisk
tilstand. Forvaltningsplanen sett miljømål for alle vassførekomstar. For vassførekomstar kor
risikoen for at miljømåla ikkje vert nådd, må det gjennomførast tiltak. Førebyggande tiltak for
å unngå forverring av miljømåla kan og vere aktuelt å gjennomføre.
I utgangspunktet er det «standard miljømål» som skal nåast for dei ulike vasstypane (fig 30).
Miljømåla kan i kortform summerast opp til at alle vassførekomstar skal ha minst god tilstand.
Hovudgruppene av vasstypar er kystvatn, overflatevatn og grunnvatn. Hovudgruppene er
igjen inndelt i undergrupper. Miljømålstandarden er fastsett for dei ulike undertypane av
vasstypar.
Miljømålet for grunnvassførekomstane er god kjemisk og kvantitativ tilstand.
Når det kjem til kjemisk miljøtilstand har vassforskrifta eigne miljømål for prioriterte stoff.
Dvs. miljøgifter som europeiske og nasjonale myndigheiter arbeider for å redusere utslepp.
Der andre miljømål enn standard miljømål er sett er dette gjort med bakgrunn i grunngjevne
innspel frå sektormyndigheitene eller innspel frå andre interessentar. I samband med
planprosessen, har ei rekke interessentar kome med oppdatert kunnskap, faglege synspunkt
og innspel både til tilrådde miljømål og til aktuelle tiltak.
Figur 30. Syner klassegrenser for økologisk miljøtilstand.
Grøn pil syner trong for å gjennomføre tiltak om miljøtilstanden er «moderat» eller dårligare.
Raud pil syner at der miljøtilstanden er «god» eller «svært god», må forverring verte unngått.
Figur 30 Miljømål etter vassforskrifta (standard miljømål) i planperioden.
Miljømåla skal i utgangspunktet bli nådd innan 2021. Om det føreligg dokumentert trong for å
avvike frå standard miljømål og/eller tidsfristane til vassforskrifta, kan fyljande miljømål
nyttast:
- Tidsutsetting
- Mindre strenge miljømål («varig unnatak»)
- Miljømål for Sterkt modifiserte vassførekomstar
For å avvike frå «Standard miljømål» må det ligge føre grunngjeving i samsvar med
vassforskrifta. Ein eigen rettleiar for korleis vurdere unnatak frå miljømåla er utarbeida.
Fastsetting av miljømåla er eit omfattande arbeid, og nasjonale myndigheiter har utarbeida ei
rekke rettleiarar som er nytta i arbeidet med å fastsette miljømåla for dei enkelte
vassførekomstane. Rettleiarane er tilgjengelige på www.vannportalen.no
I tillegg til standard miljømål kan ein setje eigne brukarmål for vassførekomstane. Døme på
slike brukarmål kan vere:
94







Badevasskvalitet
Eigna for sjømatnæring
At ein kan ete fisken
Vasskvalitet for næringsmiddelindustri
Jordbruksvatning
Eigna for rekreasjon
Energiproduksjon
Vassforskrifta set ikkje krav om brukarmål for ein vassførekomst. Brukarmål kan føre til
strengare krav til vasstilstanden.
4.2 Strengare miljømål enn vassforskrifta
Miljømåla i vassforskrifta er definerte som minimumskrav. Det kan vere sett strengare
miljømål i sektorregelverket, til dømes drikkevassforskrifta, eller på grunn av viktige
brukarmål, til dømes mål om badevasskvalitet. Tabell 56, gir oversikt over vassførekomstar
med strengare miljømål enn dei som kjem av vassforskrifta.
Strengare miljømål for vassførekomstane er i liten grad vurdert utifrå brukarinteresser. Det er
ikkje fremma strengare miljømål for drikkevasskjelder, naturreservat, badevatn og liknande.
Miljødirektoratet har kome med eit generelt innspel om strengare miljømål for alle nasjonale
laksevassdrag dvs. at dei skal oppnå svært god økologisk tilstand. Tre av desse vassdraga er
fremma som svært modifiserte vassførekomstar. Dette gjeld Vikja, Lærdalselvi og Årøyelvi. Ein
svært modifisert vassførekomst har eit lågare miljømål enn god økologisk status. Eit godt
økologisk potensiale skal setjast for vassførekomstar som får status som svært modifiserte
vassførekomstar. Miljømålet for desse tre vassdraga vert difor lågare enn svært god økologisk
status. Grundigare vurderingar av viktige samfunnsinteresser (energi kost/nytte) bør ligge til
grunn når miljømål skal settast for desse vassdraga. Det er ikkje realistisk å nå svært god
tilstand for desse 3 vassdraga innanfor planperioden.
Konkret og oppdatert informasjon om måla for kvar enkelt vassførekomst finn de dette på
www.vann-nett.no/saksbehandler
Tabell 56 Syner oversikt over vassførekomstar i Vassregionen med strengare miljømål enn dei som kjem av vassforskrifta.
Namn på
vassførekomsten
og id. Nr til
vassførekomsten
Hornindalsvassdraget
Vassområd
e
Komm
une(r)
Nordfjord
Eid
Strynevassdraget
Nordfjord
Stryn
Oldenvassdraget
Nordfjord
Stryn
Gaularvassdraget
Sunnfjord
Gaular
Nausta
Sunnfjord
Naustd
al
Flåmselvi
Indre Sogn
Aurland
Omtale
av
miljømål
et
Svært god
økologisk
tilstand
Svært god
økologisk
tilstand
Svært god
økologisk
tilstand
Svært god
økologisk
tilstand
Svært god
økologisk
tilstand
Svært god
økologisk
tilstand
Årsak til
strengare
miljømål
Nasjonalt
laksevassdrag
Ansvarleg
myndigheit
for å følgje
opp målet:
Miljødirektorat
et m.fl.
Nasjonalt
laksevassdrag
Miljødirektorat
et m.fl.
Nasjonalt
laksevassdrag
Miljødirektorat
et m.fl.
Nasjonalt
laksevassdrag
Miljødirektorat
et m.fl.
Nasjonalt
laksevassdrag
Miljødirektorat
et m.fl.
Nasjonalt
laksevassdrag
Miljødirektorat
et m.fl.
95
Nærøyelvi
Indre Sogn
Aurland
Svært god
økologisk
tilstand
Nasjonalt
laksevassdrag
Miljødirektorat
et m.fl.
4.2.1 Beskytta område
Planen med tiltaksprogram er anteke å betre miljøtilstanden i vatn i vassregionen og
ha positiv effekt også på verna område.
Miljødirektoratet som nasjonalt koordinerande direktorat for vassforskrifta arbeidar med å få
på plass eit register over beskytta område, jamfør § 16 i vassforskrift og vedlegg IV. Dette
skal opprettast som eit sentralt register i Vann-Nett. Dette er ikkje på plass og ei mellombels
kartløysing som inneheld dei utpeikte områda ligg føre. Kartløysinga og retningsliner for bruk
av denne er tilgjengelege på Vannportalen.
Kva inneber det at vassforskrifta definerer eit område som beskytta?
 Det sikrar at miljømål underlagt andre føresegner / andre former for vern enn
vassforskrifta vert ivareteke
 At eit område er beskytta kan få konsekvensar for korleis vi deler inn vatnet, det vil si
inndeling/avgrensing av vassførekomstar
 Overvaking i beskytta område må koordineras med anna overvaking. Overvaking av
beskytta område er også nemnt i naturmangfaldlova. Blant anna kan dette påverke
lokalisering av overvakingsstasjonar
 Forringing frå svært god tilstand vert ikkje godteke i beskytta område
 Beskytta område kan vere spesielt utsette ved klimaendringar
Verna område etter naturmangfaldslova
Fire nasjonalparkar dekker store eller mindre delar av Sogn og Fjordane. Oversikt over verna
område er gitt i tabell 58.
Tabell 57 Oversikt over område verna etter naturmangfaldslova i Sogn og Fjordane. I tillegg er ei rekkje naturreservat og
naturminne oppretta. Kjelde Miljøstatus.
Nasjonalparkar
Jostedalsbreen
Jotunheimen
Breheimen
Hallingskarvet
Lanskapsvernområde
Bleia – Storebotnen
Mørkridsdalen
Nærøyfjorden
Vigdalen
Hestad
Naustdal - Gjengedal
Stølsheimen
Vingen
Utladalen
Ålfotbreen
Fuglefredingsområde
Aksevatnet
Bukta
Hafslovatnet
Heggjadalsvatnet,
holme
Nærøyane
Vassdrag som er verna mot vasskraftutbygging går fram av figur 31 (verneplan I- IV og
supplerande verneplan).
Nasjonale laksevassdrag og nasjonale laksefjordar
Nasjonale laksefjordar og nasjonale laksevassdrag vart oppretta 15. mai 2007 for å ta vare på
dei viktigaste bestandane av villaks. I Sogn og Fjordane er det 10 nasjonale laksevassdrag og
4 nasjonale laksefjordar.
96
Tabell 58 Oversikt over nasjonale laksevassdrag, nasjonale laksefjordar og vassdrag verna mot
kraftutbygging i Sogn og Fjordane. (Romartal I-IV refererer til Verneplan for vassdrag , S refererer til
supplering av verneplanen)
Nasjonale laksevassdrag og vassdrag verna mot kraftutbygging
Vassområde Kommune Elv/vassdrag
Nasjonal Verna mot
lakseelv kraftutbygging
i verneplan .
Nordfjord
Eid
Hornindalsvassdraget X
I
Nordfjord
Stryn
Strynsevassdraget
X
IV
Nordfjord
Stryn
Oldenvassdraget
X
I
Sunnfjord
Gaular
Gaularvassdraget
X
IV
Sunnfjord
Naustdal
Nausta
X
S
Ytre Sogn
Vik
Vikja
X
Indre Sogn
Aurland
Flåmselvi
X
III
Indre Sogn
Aurland
Nærøyelvi
X
S
Indre Sogn
Lærdal
Lærdalvassdraget
X
I
Indre Sogn
Luster,
Årøyvassdraget
X
Sogndal
Nasjonale laksefjordar
Vassområde Nasjonale laksefjordar
Nasjonale
laksevassdrag
i fjorden
Nordfjord
Deler av Nordfjord
Eidselva,
Eidsfjorden, grense Stårhamn – Hamnes
Oldenelva,
Nordfjord innafor Finnvika-Åseneset, like
Stryneelva
innanfor Anda-Lote.
Sunnfjord
Førdefjorden, indre del. Grense ved
Nausta
Sunnfjord
Dalsfjorden, grense ved
Gaula
Ytre Sogn
Sognefjorden- indre del,grense ved
Vikja,
Indre Sogn
Flåmselvi,
Nærøyelvi
Lærdalselvi
Årøyelvi
97
Figur 31 kart over vassdrag som inngår i verneplan ar for vassdrag-IV og supplerande verneplan
Eventuelle særskilde miljømål for vassførekomstar i verna områder skal greiast ut på grunnlag
av verneforskriftene. Under dette kjem verneformål og verneavgjersler, og eventuelle
forvaltningsplanar for områder, der det eksisterar.
Registeret skal innehalde fem kategoriar på verna område:
1. Drikkevatn
2. Økonomisk viktige akvatiske artar
3. Rekreasjonsområde (badevatn)
4. Områder vare for næringsstoff
5. Områder utpeikt til vern av habitatar og arter
Kartet i fig. 32 er ein skjermdump frå registeret over beskytta område hos Miljødirektoratet.
Badevatn er ikkje inkludert i kartet i denne planperioden. Oversikt over badevatn går fram av
tiltaksanalysane for vassområda. Utifrå kartet å døme, ser det ikkje ut til at Sogn og Fjordane
har område følsame for næringsstoff i nedbørfelt og i kystvatn.
98
Figur 32 oversyn over beskytta område i Sogn og Fjordane (skjermdump frå Vann-nett 5. mai
2014)
4.3 Sterkt modifiserte vassførekomstar
Vassforskrifta har ein eigen kategori av vassførekomstar som vert kalla for svært modifiserte
vassførekomstar (SMVF). Dette er vassførekomstar som har gjennomgått sterk fysisk endring
for samfunnsnyttige formål som kraftproduksjon, drikkevatn, landbruk, skipsfart, flaumvern og
liknande. Dette kan vere elver, innsjøar og kystvatn.
Dersom dei fysiske inngrepa i vassførekomsten skal verte oppretthaldt ut frå
samfunnsnytte, er det lite føremålstenleg å ha god økologisk tilstand som miljømål for desse.
Desse vassførekomstane kan peikast ut som sterkt modifisert vassførekomstar (SMVF). Den
enkelte vassførekomsten får eigen omtale som vert kalla "godt økologisk potensiale" (GØP) og
ikkje god eller svært god økologisk tilstand som for naturlege vassførekomstar. Med andre ord
opnar det for reduserte krav til økologisk tilstand i desse vassførekomstane. Statusen vert
vurdert på nytt når vassforvaltingsplanen vert revidert.
Det skal definerast eigne tilpassa miljømål for vassførekomstar peika ut som SMVF. Desse
miljømåla skal settast basert på realistiske miljøtiltak. Tiltaksmetoden skal nyttast til å
fastsette desse miljømåla. Miljømålet vert då sett utifrå kva for avbøtande tiltak som er
realistisk å få gjennomført i kvar enkelt vassførekomst med tanke på positiv kost nytte.
Metoden står nærare omtalt i rettleiaren for Sterkt modifiserte vassførekomstar. Miljømålet
skal setjast konkret. Ved utløpet av planperioden skal ein kunne vurdere om miljømålet vert
oppfylt. Tiltaksmetoden er i liten grad/ ikkje nytta for fastsetting av miljømålet for
vassførekomstane. Rettleiaren for korleis utføre tiltaksmetoden kom for seint til at metoden
kunne nyttast.
Det er vassregionmyndigheita som i samarbeid med vassregionutvalet skal avgjere kva for
vassførekomstar som skal peikas ut som sterkt modifisert og som har ansvar for å utarbeide
miljømål for desse vassførekomstane, jfr. § 22 andre ledd og §24 første ledd i vassforskrifta.
99
Kraftutbygging
Utretting av elveløp
(Kanalisering)
Hamner
Drikkevatn
Bekkelukking
Anna
Flaumvern
Figur 33 Illustrasjon på kva for påverknadar som kan føre til ein svært modifisert vassførekomst
(SMVF)
Miljømålet «god kjemisk tilstand gjelder uavhengig av om vassførekomsten er sterkt modifisert
eller naturlig, sjå også SMVF-rettleiar, kapittel 4.4
Alle svært modifisert vassførekomst er plassert i risiko for ikkje å nå miljømålet om god
økologisk tilstand. Ein vassførekomst som vert definert som SMVF, skal likevel ha minst god
kjemisk tilstand. Vassførekomstar som har god økologisk tilstand, er ikkje kvalifisert til å vere
ein svært modifisert vassførekomst. Døme; dersom ei regulert elv vert vurdert til å ha god
økologisk tilstand, er ho ikkje ein svært modifisert vassførekomst.
Dei fleste kandidatane til svært modifiserte vassførekomstar (kSMVF) er knytt til regulerte
vassdrag (fig. 35). Nokre kandidatar er knytt til flaum og erososjonssikring.
Vasskraftproduksjonen påverkar og avrenningsmønsteret til fjordområda. Nokre fjordarmar er
av den grunn satt til kSMVF. Kunnskapen om konsekvensane av endra ferskvasstilførsel er
mangelfull. Nokre av kandidatane til svært modifiserte vassførekomstar er knytt til flaum og
erososjonssikring. Tabell 59-60 viser oversikt over førebels framlegg til SMVF. Oversikt over
dei einskilde kandidatane til svært modifiserte vassførekomstar går fram av vedlegg 1.
Tabell 59 Oversikt over tal registrert framlegg til sterkt modifiserte vassførekomstari (kSMVF) vann-nett pr. mai 2014.
Sogn og
Fjordane
Nordfjord Sunnfjord Ytre Sogn Indre Sogn
Elver og bekkefelt
334
69
34
95
136
Innsjøar
162
31
24
46
61
Kystvatn
8
3
3
2
0
SUM
504
103
61
143
197
100
Tabell 60 Oversikt over tal vassførekomstar fremma som Godt økologisk potensiale (GØP), Mindre
strenge miljømål (MSM), God økologisk tilstand (GØT). Kjelde vedleggstabell i tiltiltaksprogrammet
GØP 2021
GØP 2027
246
85
MSM
2021
194
MSM
2027
1
GØT
2021
230
GØT
2027
15
GØT
2033
4
Sogn og Fjordane har svært mange framlegg til svært modifiserte vassførekomstar. Det er
ikkje realistisk å få fastesett eigne tilpassa miljømål for alle vassførekomstane i denne
planperioden. Framlegg til miljømål for dei ulike vassførekomstane går fram av vedlegg 1 ,
GRUNNGJEVE MED .
Vi prioriterer å få satt fast eigne miljømål for alle vassførekomstar som er i dei prioriterte
vassdraga som har reviderbare vasskraftkonsesjonar innan 2022 (kat. 1.1). Oversikt over
desse vassdraga er gitt i tabell 4. Miljømåla for desse vassdraga er førebels satt etter skjøn og
ikkje utifrå tiltaksmetoden.
Mange vassførekomstar er skilt ut som svært modifiserte vassførekomstar utifrå fysiske
kriteria t.d. utretting av elveløp i samband med landbruk eller vasskraftproduksjon. Det er i
liten grad satt eigne miljømål for denne type vassførekomstar.
I forvaltningsplanen er det føreslege 2 hovudtypar miljømål for svært modifiserte
vassførekomstar (vedlegg 1).
 Levedyktig bestand av laks/aure og sikre habitatforhold for gyting og oppvekst
 Fungerande økosystem
Med fungerande økosystem er definisjonen i rettleiaren for Sterkt modifiserte vassførekomstar
lagt til grunn (figur 34).
A. Fungerende økosystem i elver og innsjøer
Vil miljøforholdene etter gjennomføring av realistiske tiltak medføre at det blir et fungerende
økosystem, sammenlignet med forholdene før de hydromorfologiske endringene?
 Alle kvalitetselementer (fisk, bunndyr, vannvegetasjon) som var til stede naturlig må
være representert, men:
o Artsinventaret kan være endret
o Enkeltarter eller genotyper kan være fraværende
o Vannvegetasjon kan forsvinne i reguleringsmagasin
 Sentrale økologiske funksjoner for livssyklus må opprettholdes:
o Et minimum av muligheter for naturlig rekruttering (gyting mv.) og oppvekst
o En vesentlig del av vannforekomsten har vanndekke gjennom året
o Tiltak (utsetting, rognplanting, biotopjusteringer) kan bidra til å nå
bestandsmålene for anadrom fisk
 Minstekrav til vandring og spredningsmuligheter for særlig viktig arter/verdifulle
bestander (deler av året). Enkelte av de naturlige vandrings og spredningsmuligheter
kan erstattes eller gjenopprettes med avbøtende tiltak (kunstige vandringsveger, flytting
av fisk)
B. Fungerende økosystem i kystvann
Vil gjennomføring av realistiske tiltak medføre at det blir et fungerende økosystem,
sammenlignet med forholdene før de hydromorfologiske endringene?
 Kvalitetselementene bunnfauna, ålegress og makroalger som var til stede naturlig
 (før de hydromorfologiske endringene) må være representert:
o Artsinventaret kan være endret
o Enkeltarter kan være fraværende
Figur 34 Omtale av fungerande økosystem i elv , innsjø og kystvatn slik det er definert i rettleiaren for
Sterkt modifiserte vassførekomstar: Utpeking, fastsetting av miljømål og bruk av unntak
101
Figur 35 Kart over vasskraftanlegg og svært modifiserte vassførekomstar
4.4. Unnatak frå å nå miljømålet innan 2021
4.4.1 Utsette fristar (§ 9)
Det kan i nokre tilfelle vere aktuelt å utsette tidsfristar om naturforhold, tekniske årsaker og
kostnader gjer det for krevjande å gjennomføre forbetringa innan fristen. Tekniske årsaker kan
vere forvaltningstekniske, som mangel på sakshandsamingskapasitet, budsjettmessige eller
juridiske forhold. Utsetting er og aktuelt der det vil ta tid før tiltaket vil ha den forventa effekt
(til dømes å reetablere ein fiskebestand) eller dersom det ikkje let seg gjere å avklare miljømål
og naudsynte tiltak, til dømes på grunn av manglande kunnskapsgrunnlag.
Tiltak for å nå måla om reduksjon eller utfasing av prioriterte miljøgifter skal settast i verk
utan opphald og seinast innan utgangen av 2020. Unnatak frå "standard miljømål" i
vassforskrifta skal knytast til vassforkrifta §§ 9-12.
Oversikt over vassførekomstar som er får utsett frist jf (§ 9) i planperioden går fram av
vedlegg 2
4.4.2 Mindre strenge miljømål (§ 10)
Mindre strenge miljømål kan vere aktuelle der vassførekomsten er så påverka at det er
umogleg eller urimeleg kostnadskrevjande å nå miljømåla. Vidare skal det verte vurdert om
dei miljømessige eller samfunnsmessige trong som påverknaden (verksemda) tener, kan
gjennomførast på andre måtar som er meir miljømessig gunstig.
Oversikt over vassførekomstar som får mindre strenge miljømål jf (§ 10) i planperioden går
fram av vedlegg 3.
102
4.4.3 Mellombelse endringar (§ 11)
Nokre gonger kan tilstanden i vassførekomstane forverrast på grunn av naturlege eller
mellombelse endringar som ikkje kan sjåast på førehand. I desse tilfella skal praktisk
gjennomførbare tiltak verte gjennomførde for å forhindre ytterligare forverring av tilstanden og
for å unngå forverring av tilstanden i andre vassførekomstar som ikkje er påverka av desse
tilhøva. Ingen vassførekomstar er fremma som kandidatar til mellombelse endringar.
4.4.4 Ny aktivitet eller nye inngrep (§12)
Forvaltningsplanen skal innehalde oversikt over bruk av § 12 i regionen sidan førre
forvaltningsplan. Det har lege eit utkast til ein rettleiar om bruk av § 12 hos regjeringa i lang
tid, men denne er ikkje godkjend endå. § 12 vil truleg bli langt meir aktivt brukt når denne
rettleiaren kjem.
Ny aktivitet eller nye inngrep i ein vassførekomst kan verte gjennomført sjølv om dette leier til
at miljømåla ikkje vert nådde eller at tilstanden forverrast dersom dette kjem av ny
berekraftig aktivitet. Det er derimot ein føresetnad at alle praktisk gjennomførbare tiltak
settast inn for å avgrense negativ utvikling i tilstand til vassførekomsten. Samfunnsnytta av
dei nye inngrepa eller aktivitetane skal vere større enn tapet av miljøkvalitet. Føremålet med
inngrepa eller aktivitetane kan på grunn av manglande teknisk gjennomføringsevne eller
urimeleg store kostnadar, som ikkje kan verte oppnådd med andre middel som miljømessig er
vesentleg betre.
Forvaltningsplan er vedteke for Stryn vassområde (inngår no i Nordfjord vassområde) i 2010.
Tabellen under syner ei oversikt over kva for vassførekomstar § 12 i vassforskrifta er nytta
sidan 2010. * Sjåast i samanheng med kapittel 1.4: siste kulepunkt
For Stryn vassområde er det sidan 2010 gjeve to konsesjonar (tabell 62). Begge er vurdert i
høve til vassdirektivet med standardformulering;
Tabell 61 Oversikt over vassførekomstar der § 12 har vore nytta sidan 2010 i Stryn vassområde (inngår
no i Nordfjord vassområde)
Vassdrag
Vassførekomst
namn
Vassførekomst Omtale av bruk av § 12
ID
088
Elver i
Oldenvassdraget
088-1-r
Sjå standardformulering
under
2012
088
Hoplandselva
081-21-R
Sjå standardformulering
under
2010
År
NVE sin standardformulering; Forholdet til EUs vanndirektiv i sektormyndighetens
konsesjonsbehandling
NVE har ved vurderingen av om konsesjon skal gis etter vannressursloven § 8 foretatt en vurdering av
kravene i vannforskriften (FOR 2006-12-15 nr. 1446) § 12 vedrørende ny aktivitet eller nye inngrep.
NVE har vurdert alle praktisk gjennomførbare tiltak som vil kunne redusere skadene og ulempene ved
tiltaket. NVE har satt vilkår i konsesjonen som anses egnet for å avbøte en negativ utvikling i
vannforekomsten, herunder krav om minstevannføring og standardvilkår som gir
vassdragsmyndighetene, herunder DN/Fylkesmannen etter vilkårenes post 5, anledning til å gi pålegg om
tiltak som senere kan bedre forholdene i det berørte vassdraget. NVE har vurdert samfunnsnytten av
inngrepet til å være større enn skadene og ulempene ved tiltaket. Videre har NVE vurdert at hensikten
med inngrepet i form av fomybar energiproduksjon ikke med rimelighet kan oppnås med andre midler
som miljømessig er vesentlig bedre. Både teknisk gjennomførbarhet og kostnader er vurdert.
103
4.5 Tiltaksprogram (§25)
Til vassforvaltningsplanane er det utarbeida eit sektorovergripande tiltaksprogram.
Programmet skal summere opp alle relevante tiltak som er føreslege for å oppfylle miljømålet.
Tiltaka må vere i samsvar med gjeldande lover og forskrifter. Tiltaksprogrammet er utarbeida
av vassregionmyndiga i samarbeid med vassregionutvalet.
Det regionale tiltaksprogrammet gir ei oversikt over tiltak som trengs for å oppnå god eller
svært god tilstand for alt vatn i ein vassregion. Tiltaksprogrammet er utarbeida saman med
Forvaltningsplan for Vassregion Sogn og Fjordane, og må sjåast i samanheng med denne.
Forvaltningsplanen fastsett miljømåla for vassførekomstane. Tiltaksprogrammet omtalar
korleis dei fastsette miljømåla kan verte nådde innan utgangen av 2021, eller på eit seinare
tidspunkt om utsett frist vert gitt.
Tiltaksprogrammet er basert på lokale tiltaksanalyser i vassområda. Sektormyndigheiter,
fylkeskommunar og kommunar har greia ut framlegg til tiltak innanfor sine ansvarsområde,
samt greidd ut premissane for fastsetting av miljømål.
Ansvaret for oppfølginga av vassforskrifta er lagt til ulike sektormynde. Dette inneber at det er
sektorane med sine verkemiddel som skal følgje opp forvaltningsplanen og tiltaksprogram.
Tiltaksprogrammet gir ei overordna prioritering som grunnlag for meir detaljert planlegging frå
dei einskilde tiltaksansvarlege.
Sogn og Fjordane vassregion følgjer i hovudsak fylkesgrensa for Sogn og Fjordane, men med
unnatak av nokre mindre område som ligg i grenseområda mot nabofylka. Sogn og Fjordane
vassregion er delt inn i vassområda Nordfjord, Sunnfjord, Ytre Sogn og Indre Sogn.
Klima
Investeringar og samfunnsplanlegging med tidshorisont på over 30 år bør ta omsyn til
klimaendringar. For investeringar med kortare tidshorisont er det nok å legge dagens klima til
grunn. Innan planperioden 2016 – 2021 vil vi sjå berre ein liten del av dei venta
klimaendringane og dei årlege variasjonane i veret vil framleis ha stor innverknad. Moglege
klimatilpassingar må difor sjåast i eit lengre perspektiv enn gjeldande og komande
planperiode. Det er estimert meir ekstremvèr og ein reknar med at det kjem meir nedbør i
regionen. Klimaendringar er i liten grad stilt opp mot føreslegne tiltak. Ved gjennomføring av
tiltak, må ein i større grad ta inn over seg klimaendringar som auka nedbør, auke i havnivå og
liknande.
Påverknadar i vassførekomstane
Dominerande påverknad i vassdraga våre er påverknad frå sur nedbør og
vasskraftreguleringar. Deretter kjem lokal ureining. I kystvatn er påverknaden størst frå
punktutslepp frå avløp/reinseanlegg og industri.
Påverknad frå lakselus og rømt oppdrettsfisk på lakse- og sjøaurebestandane er satt til ukjent
påverknadsgrad. Det er og dårleg oversikt over påverknad frå landbruk og avløp, særleg frå
dei mindre avløpsanlegga som ikkje er knytt til kommunalt leindningsnett.
Manglande kunnskapsgrunnlag
Kunnskapsgrunnlaget er ofte for mangelfullt til å sei om det er trong for å gjere tiltak eller kva
for type tiltak som bør gjennomførast i ein vassførekomst. Dette gjeld særleg innanfor
spreidde avløp og landbruk. Kunnskapsgrunnlaget er ofte heller ikkje godt nok til å skissere
tiltak for å betre dei fysiske tilhøva i vassdrag, det vere seg regulerte elver til vasskraft,
utretting av elveløp og liknande.
Problemkartlegging er i stor grad føreslege som tiltak i vassregionen. Det er i stor grad uklart
om påverknaden er så stor at tiltak må gjennomførast for å nå miljømåla. Det trengs og meir
kunnskap om kva for type påverknad som det er vesentleg å redusere for å nå miljømåla.
Mange vassførekomstar er sett med påverknad ukjent grad. Det er og trong for å få eit betre
grunnlag til å vurdere risiko for ikkje å nå miljømåla i vassførekomstane.
104
Fysiske inngrep
Størst utfordring på regionalt nivå er å handtere alle fysiske inngrep innanfor råmene til
vassdirektivet. Dette gjeld spesielt alle vassførekomstar påverka av vasskraftregulering.
Sogn og Fjordane har svært mange vassdragsreguleringskonsesjonar der vilkåra kan
reviderast innan år 2022. Sogn og Fjordan har sju vassdrag som er nasjonalt prioriterte. OED
og KLM har kome med ei nasjonal føring om at det i utgangspunktet berre er aktuelt med
(auka) vasslepp for å betre miljøvilkåra i dei nasjonalt prioriterte vassdraga (kategori 1.1
vassdrag).
Svært mange vassførekomstar er sortert ut som kandidatar til svært modifiserte
vassførekomstar. I følgje vassforskrifta og nasjonale rettleiarar, må alle desse få eigne
miljømål, dvs. eit lågare miljømål enn god tilstand. Miljømåla skal settast gjennom bruk av ein
eigen tiltaksmetode. Det er svært resurskrevjande å sette individuelle miljømål etter
tiltaksmetoden for så mange vassførekomstar. Det krevst både kunnskap og gode nok data om
vassførekomstane. Det må og setjast av tilstrekkeleg med personresursar til å gjennomføre
arbeidet. Når dette arbeidet er utført, vil tiltak i svært modifiserte vassførekomstar vere
skissert.
Viktigaste tiltak i regulerte vassdrag er å vurdere minstevassføring, miljøtilpassa
driftsvassføring og biotoptiltak. Tidspunkt for å gjennomføre tiltak i vassdrag med konsesjonar,
er avhengig av når vilkårsrevisjonane kan gjennomførast.
Sur nedbør
Sur nedbør råkar særleg den sørvestlege delen av vassregionen. Den sure nedbøren er for det
meste langtransportert ureining frå andre land sør og sør-vest for Noreg. Regionen har ikkje
verkemildar til å redusere landtransport ureining. Nasjonale styresmaktar må få ned kjeldene
til sur nedbør gjennom internasjonale avtalar om å redusere forsurande utslepp. Avbøtande
tiltak mot forsuring av vassdrag er kalking av innsjøar og elver. Reduserte utslepp sidan 19701980 har ført til mindre trong for å kalke innsjøar og elver i regionen. Kalking av innsjøar for
innlandsfisk er av den grunn mange plasser avvikla. Det er framleis trong for å kalke for laks
og anna biologisk mangfald i den sørvestre delen av regionen.
Ureining
Viktige tiltak innan landbruket er å utarbeide tiltaksplan mot overgjødsling og å redusere
påverknad frå utette lager for husdyrgjødsel, silopressaft etc. Problemkartlegging er fremma
som tiltak for å finne fram til kor stor påverknaden er og type tiltak som må gjennomførast.
Oversikt over spreidde avløp frå separate avløpsanlegg er mangelfull. Kartlegging av avløpa vil
peike på kor innsatsen må settast inn vidare.
Nokre tiltak mot utslepp frå industri er skissert. Også her er det trong for meir
kunnskapsinnhenting for å vurdere tiltak. Utanfor dei tunge industrområda i Høyanger og
Årdalsfjorden er det innført kosthaldsråd. Det er svært kostnadskrevjande å gjennomføre tiltak
for desse fjordområda.
Lakselus og rømt oppdrettsfisk
Det er trong for å fastsett påverknaden av lakselus og rømt oppdrettsfisk på bestandene av
laks og sjøaure. Klima og miljødepartementet og Nærings- og fiskeridepartementet er
ansvarleg for fullføre arbeidet. Fiskeridirektoratet har ingen avbøtande tiltak mot rømt
oppdrettsfisk å melde før indikatorane for berekraft for akvakulturverksemd er på plass.
Kostnadar
Grunnlaget for å vurdere kostnadane av tiltaka og dei totale kost nytte, er mangelfull og i liten
grad utført. Fylkesmanne for Sogn og Fjordane har gitt eit kostnadsoverslag for
problemkartlegging. Det er trong for 11 millionar kroner til problemkartlegging i vassdrag og
vel 3 millionar for kystvatn utover løyvingane som i dag er løyvd til overvaking.
Verkemiddel
Det er trong for nye verkemildar innanfor følgjande område:
105
Opprydding av miljøgifter
Verkemiddel i landbruket
Forenkla innføring av standard naturforvaltingsvilkår for konsesjonar
Nasjonal handlingsplan for vassforskriftsarbeid
Verktøy for kost nytte vurderingar
Sakshandsaming av ny aktivitet og nye inngrep
 Tilskotsordningar knytt til avløp






106
4.6 Overvakingsprogram
Målet til det regionale overvakingsprogrammet er å gi ei heilskapleg overvaking av tilstanden i
vassførekomstane i vassregionen jf. § 18 i vassforskrifta. Programmet skal omfatte relevante
økologiske, kjemiske, kvantitative og fysiske parametrar i vassførekomstane i samsvar med
vedlegg II og V i vassforskrifta.
For område avsett til uttak av drikkevatn og verna naturtypar og artar som inngår i register for
beskytta områder etter § 16, krev § 18 overvaking basert på grunnlaget for vernet. Det
føreliggjande programmet vil i denne omgang ikkje skissere ei slik overvaking.
Noreg er forplikta å rapportere overvakingsprogramma med operative stasjonar til EFTA sitt
overvakingsorgan ESA. Med operative stasjonar meinast program som er finansiert, er komen
i gong eller er planlagt sett i gong. Fristen for at overvakinga skal vere operativ er 1. mai
2015. Frist for rapportering av overvakingsprogrammer til ESA er 1. august 2015.
Myndigheitspålagt overvaking skal vere inkludert i rapporteringa.
Overvakingsprogrammet skal også gi ein oversikt over framtidig trong for overvaking.
Informasjonen skal danne grunnlag for framtidig prioritering av overvaking i regionen.
Fylkesmannen har utarbeida framlegg til overvakingsprogram. Overvakingsprogrammet er
forankra i vassregionutvalet som eit eige dokument.
Vassforskrifta deler overvaking inn i ulike typar overvaking. Ein oversikt over dei ulike typar
overvaking er gitt i tabell 62.
Tabell 62 Oversikt over typar overvaking, formål med overvakinga og kven som har ansvar for
å gjennomføre og finansiere overvakinga
Type
overvaking
Basisovervaki
ng
-
eit
nettverk
av faste
overvaki
ngsstasj
onar
Tiltaksoriente
rt overvaking
-
vert
gjenno
mført
heilt til
vassføre
komsten
oppfylle
Hensikt
Ansvar
Finansiering
Skaffe data om den generelle
tilstanden i ferskvatn, kystvatn og
grunnvatn i Norge;
- Kunne fastslå den naturlege
tilstanden i norsk natur,
- Følgje dei naturlege
langsiktige endringane
- Skaffe fram grunnlagsdata
for å kunne vurdere effektar
av omfattande
menneskelege påverknadar
på vassførekomstane t.d.
klimaendringar, sur nedbør
- Å skaffe grunnlag for
vidareutvikling av dei
evaluerings- og
klassifiseringssystema som
blir brukt til å vurdere om
ein oppnår miljømål og til å
fastsette miljøtilstand.
Fastslå tilstanden til
vassførekomstar som ikkje
oppfyller miljømåla eller truleg er i
fare for ikkje å nå miljømåla.
Vurdere eventuelle endringar i
tilstanden til vassførekomstar som
følgje av gjennomførte tiltak i
tiltaksprogrammet
Nasjonalt
ansvar å
organisere,
gjennomføre
Nasjonalt ansvar
Sektoransvar
prinsippet om
«påverkar
betalar»,
- slik som
for
pålagte
overvakin
gsundersø
kingar
t.d. i
107
Type
overvaking
r
miljømål
et
- resultat
a skal
vere
samanli
knbare
med
resultat
a frå
basisove
rvakinga
Problemkartlegging
kortvarige
overvakingseller FoUundersøkingar
Hensikt
Ansvar
Finansiering
-
Vert gjennomført når det er trong
for å klarlegge årsak til og omfang
av eit miljøproblem i dei
vassførekomstane som ikkje
oppfyller eller står i fare for ikkje å
nå miljømåla
dersom årsaken til at tilstanden er
ukjent
dersom basisovervakinga tyder på
at miljømåla som er fastsatt for ein
vassførekomst ikkje vil bli oppfylt,
og tiltaksorientert overvaking ikkje
allereie er etablert med sikte på å
finne årsaka til at vassførekomsten
ikkje oppfyller miljømåla, eller
for å fastslå omfang og konsekvens
av ureiningsuhell
Fylkesmannen
Sektorstyresm
aktar
konsesjon
svilkår,
utsleppslø
yver
frivillige
ordningar
med t.d.
spleiselag
mellom
ulike
aktørar
kan vere
vanskeleg å
handheva
prinsippet om
«påverkar
betalar».
Større trong for
å finansiere
problemkartleggi
ng gjennom
offentlege
midlar.
Problemkartlegging må sjåast i samanheng med den tiltaksorienterte overvakinga og det vil
vere glidande overgangar mellom dei to typane overvaking, avhengig av kor klare
problemstillingane er.
Om overvakingsprogrammet for vassregion Sogn og Fjordane
Fylkesmannen har delt overvakingsprogrammet inn i to delar.
Del 1 gir ein oversikt over operative stasjonar som skal overvakast. Det er finansiering for å
gjennomføre del 1 av programmet om løyvingane til overvaking vert tilsvarande 2014
budsjettet.
Del 2 tek føre seg framtidige trong for overvaking. Det manglar i dag finansiering til å
gjennomføre del 2 av programmet. Tabell 64 gir oversikt over undersøkingar som er planlagd
i del 1 og del 2 av overvakingsprogrammet.
Til saman er det trong for om lag kr 14 252 000 kr til overvaking i 2015. Det er til saman
planlagd å bruke 1 230 000 kr til overvaking i 2014. Dette er pengar frå lokale styresmakter,
kommunar og forskjellige bedrifter og sektormynde.
Overvakingsprogrammet for vassregion Sogn og Fjordane skil ikkje mellom tiltaksovervaking
og problemkartlegging. Når endelege tiltak ligg føre i tiltaksprogrammet er det aktuelt å skilje
mellom problemkartlegging og tiltaksovervaking.
Overvakingsprogrammet skal følgje planperioden 2016-2021. Oversikten utarbeida av
fylkesmannen er for perioden 2013-2021. Etter at problemkartlegging er gjennomført for
108
2013-2015, vil eit betre kunnskapsgrunnlag gjere det lettare å kunne sortere ut kva for
vassførekomstar som bør flyttast til tiltaksovervaking og kva for vassførekomstar som kan gå
ut av overvakingsprogrammet. Det er trong for å revidere overvakingsprogrammet i løpet av
planperioden.
Dei aller fleste vassførekomstane i risiko i Sogn og Fjordane har fleire enn ein påverkar, og
sjølv om regulering og sur nedbør er hovudårsaka til risiko, er samla tilstand ofte uklar på
grunn av manglande data. Ettersom det er usikkert kor store dei forskjellige problema er, og
kva påverknad som påverkar mest, er det meste av overvakinga problemkartlegging. Dette
gjelder all overvaking som ikkje er basisovervaking, sjølv om det tidligare har vore tiltak. All
overvaking er vedlagt i ein oversiktstabell i excel.
Våren 2013sende Fylkesmannen ut ein førespurnad til alle som kan tenkast å ha overvaking i
Sogn og Fjordane. Tabellen med ferdig finansiert overvaking er ei samanstilling av all
tilbakemelding Fylkesmannen fekk på førespurnaden. Truleg finst de meir overvaking i
regionen som kan innkluderast i overvakinga.
Overvakingsprogrammet for Sogn og Fjordane inneheld vassførekomstar satt i risiko, samt
utvalte lokaliteter med manglande kunnskapsgrunnlag som ikkje er satt i risiko.
Oversikt over relevante konsesjonar og utsleppsløyver
Tiltaksorientert overvaking og til dels problemkartlegging skal finansierast etter prinsippet om
«påverkar betaler». Dersom det er gitt ein konsesjon eller løyve til påverknaden eller
inngrepet er det som regel gitt vilkår som gir heimel for å pålegge konsesjonær å betale for
overvaking eller miljøundersøkingar. Det finnast ulike registre hos dei ansvarlege
påleggsmyndane med oversikt over tildelte konsesjonar/løyver og gitte pålegg. Alle
utslippsløyver kan ein finne på http://www.norskeutslipp.no/no/Listesider/Virksomheter-medutslippstillatelse/?f=14&SectorID=90, og liste over vassdragskonsesjonar ligg på
http://www.NVE.no.
Annan overvaking
Fleire mynde har også ulike overvakingar som ikkje er inkludert i overvakingsprogrammet for
Sogn og Fjordane. Dette gjeld mellom anna, Mattilsynet, Fiskeridirektoratet , NVE.
Tabell 63 Oversikt over tal undersøkingar i overvakinsgprogrammet som er finanisert (del 1)
og som manglar finansiering (del 2) fordelt på vassområde og regionen samla oppgitt. P =
problemkartlegging,T = tiltaksovervaking, B= basisovervaking.
Indre
Sogn
Nordfjord
Sunnfjord
Ytre
Sogn
Sogn
og
Fjorda
ne
Finansiert
Manglar
finansiering
Finansiert
Manglar
finansiering
Finansiert
Manglar
finansiering
Finansiert
Elv
P
30
111
T
B
4
103
252
5
90
638
2
85
-
Manglar
finansiering
Finansiert
678
Manglar
finansiering
1679
308
Innsjø
P
T
18
4
16
B
4
36
38
4
44
108
2
30
-
128
277
T
B
3
20
13
9
-
4
7
-
10
-
58
4
10
26
7
-
51
4
Grunnvatn
P T B
-
7
81
115
11
Kyst
P
-
24
7
7
210
109
Overvaking i forsura vassførekomstar
Forsuring er eit stort miljøproblem i vassregion Sogn og Fjordane. Dette skuldast i all
hovudsak langtransportert ureining. Sektorstyresmakter i vassregionen har ikkje verkemidlar
til å redusere kjeldene til forsuring, det ligg på eit nasjonalt og internasjonalt nivå. I
vassregion Sogn og Fjordane er det om lag 216 innsjøar og 652 elver som er påverka av sur
nedbør. Vi veit i dag ein del om tilstanden i nokre av desse, då det har vore gjort ein god del
overvaking av dei forsura og kalka områda. Men kunnskapsgrunnlaget er mangelfult og er i
hovudsak basert på vasskjemi. Dei biologiske data som finst er som oftast meir enn 10 år
gamle. Det er difor både foreslått og planlagt overvaking av forsura vassførekomstar i
overvakingsprogrammet.
Frå overvakingsprogram til overvaking
Iverksetting
Det meste av overvakingsprogrammet for Del 1vert gjennomført i perioden 2013-2015. Del 2
av overvakingsprogrammet vert revidert etter kvart som tiltaksanalysane og
tiltaksprogrammet vert vedteke. Del 2 inneheld berre problemkartlegging. På sikt vert del 1
og 2 av overvakingsprogrammet slått saman til eit samla program med både tiltaksovervaking,
problemkartlegging og basisovervaking. Med ei slik integrert overvaking kan ein dra nytte av
samkøyring av overvakingspunkt for dei ulike typane med overvaking og vil då innehalde all
vedtatt overvaking i vassregionen.
Kostnadar, finansiering og prioritering
For alle typar overvaking kan det vere aktuelt med ulike typar av spleiselag mellom fleire
offentlige og private aktørar. Tabell 64 gir ei oversikt over faktiske og prosjekterte årlege
utgifter for problemkartlegging og tiltaksorientert overvaking for perioden 2014-2021.
Det er mange tilhøve som vil påverke kostnadane ved eit overvakingsprogram. For
overvakingsprogrammet del to må ein i hovudsak basere seg på tildelte midlar, og så prioritere
etter kva som er mogleg å få til for den gitte summen. For overvakingsprogram del to, vil
kostnadane vere avhengig av eit godt samarbeide med sektormynde og dei forskjellige
påverkarane. Alle summar som er foreslått i dei forskjellige overvakingsprogramma er basert
på tidligare anbod, men ettersom alle anbod er forskjellig, og storleik på prosjekta vil styre
prisen på anbodet, er overslaget berre rettleiande.
Overvakingsprogrammet
Under følgjer ei oversikt over overvaking i Sogn og Fjordane, med oversikt over kostnad. Dette
er berre ein estimert kostnad på bakgrunn av noverande satsar, og faktisk kostnad vil truleg
avvike noko.
Grunnvatn
Tilstanden til grunnvatn regnast som god i heile Noreg, sjølv om det er lite data på området.
Miljødirektoratet har i 2015 planlagd overvaking av 8 stasjonar i Sogn og Fjordane. I tillegg
vert det kontinuerleg overvaka 6 stasjonar i Fjaler kommune.
Elv
I Sogn og Fjordane er det 811 elvevassførekomstar i risiko, men berre 378 er i risiko på grunn
av sur nedbør, eutrofiering, industri, fiskevandringshinder og andre endringar av elveløp. I
overvakingsprogrammet er det berre foreslått overvaking i desse elvevassførekomstane. Dei
resterande vassførekomstane i risiko er i all hovudsak i risiko på grunn av vasskraftutbygging.
Vassdrag med påverknad frå lus og rømt laks står med ukjent grad av påverknad og usikker
risiko, og er heller ikkje med i overvakingsprogrammet. I 2014 er det i Sogn og Fjordane trong
for minimum 690 nye undersøkingsstasjonar i elv, med ein samla kostnad på ca 9 748 000 kr.
Med løyvingar på nivå med 2014, kan berre 184 stasjonar overvakast til ein samla kostnad på
970 000 kr.
Innsjø
I Sogn og Fjordane er det 311 innsjøar i risiko, men berre 210 er i risiko på grunn av sur
nedbør, eutrofiering, fiskevandringshinder og introduserte artar. I overvakingsprogrammet er
110
det berre foreslått overvaking i desse innsjøane. Dei resterande vassførekomstane i risiko er i
all hovudsak i risiko på grunn av vasskraftutbygging. I 2014 er det i Sogn og Fjordane trong
for minimum 237 nye undersøkingar i innsjø, med ein samla kostnad på ca. 1 364 000 kr. På
grunn av avgrensa midlar i 2014 er det derimot berre planlagt å undersøkje 38 stasjonar til ein
samla kostnad på 260 000 kr.
Kyst
I Sogn og Fjordane er det 24 kystområder i risiko, men det er veldig lite data og overvaking i
kyst. For å få ei betre oversikt over faktisk tilstand i sjøen er det i 2014 trong for minimum
203 nye undersøkingar i kystvatn, med ein samla kostnad på ca. 1 364 000 kr. Manglande
finansiering gjer at overvakingsprogrammet for kyst ikkje kan gjennomførast med midlar
tilsvarande 2014.
Tabell 64 Oversikt over den overvakinga i elv det er trong for, og den som skal er mogleg å
gjennomføre per år i perioden 2014-2021 med løyvingar tilsvarande 2014. Det er delt i kva
typar overvaking som bør/ skal gjennomførast, tal på kor mange elver som skal/ bør
overvakast og kva samla kostnad er. Basisovervaking er ikkje tatt med, då denne ikkje er
estimert kostnad på.
811 elver i risiko
Vasskjemi
Begroing
Botndyr
Fiskeundersøkingar
Trong – Del 2
Tal
137
145
200
208
Pris per år
548 000
2 320 000
4 800 000
2 080 000
SUM
690
9748000
311 innsjøar i risiko
Trong – Del 2
Tal
Pris per år
Vasskjemi
211
844 000
Fiskeundersøkingar 26
520 000
SUM
237
1 364 000
24 kystområder i risiko
Trong – Del 2
Tal
Pris per år
Vasskjemi
42
290 000,00
Begroing
42
1 215 000,00
Botndyr
40
1 155 000,00
Syntetiske
miljøgifter
39
235 000,00
Ikkje syntetiske
miljøgifter
40
245 000
SUM
203
3 140 000
Skal gjennomførast – Del 1
Tal
Pris per år
112
448 000
34
300 000
25
222 000
13
?
970000+
184
fiskeundersøkingar
Skal gjennomførast – Del 1
Tal
Pris per år
38
260 000
38
260 000
Skal gjennomførast – Del 1
Tal
Pris per år
-
-
-
-
111
4.7 Omforente miljømål for planperioden:
Tabell med omforente miljømål i vassregionen for 2016 – 2021
Tal vassførekomstar
Prosent
231
30
Strengare miljømål eller brukarmål
7
1
Miljømål kor unntak er nytta
542
69
329
42
195
25
18
2
Standard miljømål,
God eller svært god tilstand innan
2021
-
svært modifiserte
vassførekomstar
mindre strenge miljømål
Utsett frist
Unntak som følgje av manglande
verkemidlar eller avklaringar
112
Omgrep og definisjonar
EU sitt vannrammedirektiv: Europaparlament og råds direktiv 2000/60/EF om etablering av rammer for
en felles vannpolitikk i EU, er et av EUs viktigste og mest omfattende og ambisiøse
miljødirektiver. Vannrammedirektivet har som generelt mål at alle vannforekomster minst
skal opprettholde eller oppnå "god tilstand", jf. kriterier.
Vannregion: Ett eller flere tilstøtende nedbørfelt med tilhørende grunnvann og kystvann
som er satt sammen til en hensiktsmessig forvaltningsenhet. (Største forvaltningsenhet).
Vassområde: Del av vassregion som består av fleire, eit enkelt eller delar av nedbørfelt
med eller uten kystområde som er satt saman til ein forvaltningseining.
Vassførekomst: En avgrenset og betydelig mengde av overflatevann, som for eksempel
innsjø, magasin, elv, bekk, kanal, fjord eller kyststrekning, eller deler av disse.
Vassregionmyndigheit (VRM): Vannforskriften § 20 angir hvilke fylkeskommuner som
skal være vannregionmyndighet for den enkelte vannregion. Vannregionmyndigheten
skal, i nært samarbeid med vannregionutvalget, koordinere arbeidet med å gjennomføre
oppgavene som følger av vannforskriften ( § 21).
Vassregionutvalet (VRU): Eit samarbeidsorgan for Vassregionmyndigheiten i arbeidet
med vassforskrifta. VRU skal bestå av representanter fra berørte sektormynde,
fylkesmannenr, fylkeskommune og
kommunar, og er oppnevnt og leia av
vassregionmyndigheiten (vassforskrifta § 22).
Vann-Nett (www.vann-nett.no) er kunnskapsdatabasen for arbeidet med
vassforskrifta i Norge. Informasjon om miljøtilstand, påverknadsfaktorar og
risikovurderingar på landsbasis, regionalt og lokalt nivå.
Tiltaksanalyse: Ein opplisting og fagleg vurdering/rangering av relevante tiltak i eit
vassområde. Det vil normalt vere ein arbeidsgruppe som utarbeidar tiltaksanalysen, som
vil vere eit fagleg innspell til arbeidet på vassregionnivå med å settje saman eit
tiltaksprogram.
Tiltaksprogram: Eit sektorovergripande tiltaksprogram for kvar vassregion som skal
oppsummere alle relevante tiltak for å oppfylle miljømåla i forvaltningsplanen.
Tiltaksprogrammet lagast av vassegionmyndigheiten i samarbeid med vassregionutvalet.
Det skal oppdaterast kvart sjette år (vannforskriften § 25).
Sektormynde: Den myndigheit som forvaltar lovar, regelverk og andre verkemidlar for
tilsyn, kontroll og annen regulering av verksemd innanfor ein definert type aktivitet (sektor) i
samfunnet.
Påverknad: Kjente påvirkninger som vurderes å kunne påvirke miljøtilstanden i
vannforekomsten. Alle relevante påvirkninger som kan gi avvik fra naturtilstanden skal
registreres i Vann-Nett.
Andre ord og uttrykk sjå nettsida http://www.vannportalen.no/enkel.aspx?m=31142
113
Bakgrunnsdokument - kjelder
Dokument
B. Jonsson, N. Jonssen og A. Finstad 2013
Klima og laks
Brev frå KLD 23.1.14 Oppdrag om
karakterisering av vannforekomster med
anadrom fisk
Brev om Gjenstående karakterisering i
vassdrag med anadrom fisk og forholdet til
påverknad frå lakselus og rømt oppdrettsfisk
Brev om Nasjonale føringar for regulerte
vassdrag
Fiskeri- og Kystdepartementet (2013):
Klimastrategi for Fiskeri- og
kystdepartementet.
Fornybardirektivet
Link
http://www.vannportalen.no/enkel
.aspx?m=31769&amid=3645115
http://www.vannportalen.no/hoved.aspx?m=31139&
amid=3645331
http://www.regjeringen.no/nb/dokumentarkiv/stolten
berg-ii/oed/Nyheter-ogpressemeldinger/pressemeldinger/2011/fornybardirek
tivet-en-del-av-eos-avtalen.html?id=667482
http://www.vannportalen.no/enkel.aspx?m=64142
Forvaltningsplan for Vassregion Vestlandet
2010-2015
Havforskningsinstituttet rapport nr. 31-2012
Lakselusinfeksjon på vill laksefisk langs
norskekysten i 2012
IGBP, IOC, SCOR (2013). Ocean Acidification
Summary for Policymakers – Third
Symposium on the Ocean in a High-CO2
World. International Geosphere-Biosphere
Programme, Stockholm, Sweden
Klimatilpasning innen NVEs ansvarsområder Meld.St.15 (2011-2012). Hvordan leve med farene –
– Strategi 2010-2014. Rapport 15 –
om flom og skred.
2010.
•
Meld.St.33 (2012-2013) Klimatilpasning i Norge.
•
Lakseregisteret
Miljøstatus.no – miljøgifter
Minirettleiar i bruk av Vann-Nett
Myksvoll, Mari (2013):
Pesentasjon på HFKs
arbeidsseminar om
klimatilpassing, 16-92013
Nettsida til Sogn og Fjordane vassregion
NOU 2010: Tilpassing til eit klima i endring.
Planprogram for Sogn og Fjordane
vassregion
Rapportane frå Faggruppa for Nordsjøen og
Skagerrak – forvaltingsplan.
Vassdragshåndboka NVE 2010.)
http://www.dirnat.no/kart/lakseregisteret/
http://www.miljostatus.no/Tema/Hav-og%20kyst/Miljogifter_marint/Kostholdsrad/%20)hentet
%2022.11.13
http://www.vannportalen.no/Veileder_VannNett_JX4qK.pdf.file
www.vannportalen.no/sognogfjordane
http://www.vannportalen.no/hoved.aspx?m=64140&
amid=3606008
http://www.klif.no/no/Aktuelt/Nyheter/2012/Mai2012/Vi-ma-ta-vare-pa-Nordsjoen-ogSkagerrak/?cid=3292#kart
Regional plan for vassforvaltning for for
Sogn og Fjordane vassregion høyringsutgåve
114
Dokument
Sterkt modifiserte vannforekomster –
veileder 01:2014
Link
http://www.vannportalen.no/enkel.aspx?m=31151&a
mid=1657299
Tiltaksanalyser for vassområda nordfjord,
Sunnfjrod, Ytre Sogn, Indre Sogn
Vannkraftkonsesjoner som kan revideres
innen 2022 – Nasjonal gjennomgang og
forslag til prioritering. Rapport 49 – 2013
Vannportalen – nasjonal hovudside
Vassforskrifta
http://www.vannportalen.no/hoved.aspx?m=60403&
amid=3650949
Vesentlege vassforvaltningsspørsmål med
vedlegg av Analyse av trendar –
samfunnsutvikling og påverknad av
vassmiljø mot 2021 (Trendanalyse for
vassregion Sogn og Fjordane)
www.vannportalen.no
http://www.lovdata.no/cgi-wift/ldles?doc=/sf/sf/sf20061215-1446.html#4
http://www.vannportalen.no/hoved.aspx?m=64141&
amid=3642439
115