VOL. 2 - naar nederlandse versie

Transcription

GUIDE DES SOURCES DE LA
PREMIÈRE GUERRE MONDIALE EN BELGIQUE
ARCHIEVENOVERZICHT BETREFFENDE DE
EERSTE WERELDOORLOG IN BELGIË
VOL. 2
ALGEMEEN RIJKSARCHIEF
ARCHIVES GÉNÉRALES DU ROYAUME
STUDIES OVER DE
EERSTE WERELDOORLOG
ÉTUDES SUR LA
PREMIÈRE GUERRE MONDIALE
17
Recherche effectuée grâce à un financement accordé par le SPP Politique scientifique
dans le cadre des Actions de recherche dans les établissements scientifiques fédéraux
(MO/32/015)
Onderzoek gefinancierd door de POD Wetenschapsbeleid in het kader van de Actie
tot stimulering van het onderzoek in de federale wetenschappelijke instellingen
(MO/32/015)
ISBN : 978 90 5746 283 2
Algemeen Rijksarchief – Archives générales du Royaume
D/2010/531/073
Bestelnummer – Numéro de commande: Publ. 4921
Algemeen Rijksarchief – Archives générales du Royaume
Ruisbroekstraat 2 rue de Ruysbroeck
1000 Brussel – Bruxelles
De volledige lijst van onze publicaties kan u gratis bekomen op eenvoudig verzoek
(publicat@arch.be) of raadplegen op internet (http://arch.arch.be)
La liste complète de nos publications peut être obtenue gratuitement sur simple
demande (publicat@arch.be) et est également consultable sur notre page électronique
(http://arch.arch.be)
Guide des sources de la
Première Guerre Mondiale en Belgique
Archievenoverzicht betreffende de
Eerste Wereldoorlog in België
Hans Vanden Bosch, Michaël Amara
et/en
Vanessa D’Hooghe
sous la direction de/onder leiding van
Pierre-Alain Tallier
Bruxelles – Brussel
2010
Table des matières
TABLE DES MATIÈRES / INHOUDSOPGAVE
AVANT-PROPOS .............................................................................. 11
VOORWOORD .................................................................................. 15
INTRODUCTION .............................................................................. 19
Le projet de recherche................................................................. 19
But ..................................................................................................... 19
Délimitation du champ de recherche ................................................. 21
Méthodologie..................................................................................... 26
Structure des fiches............................................................................ 29
A la recherche des archives perdues ................................................. 32
Sources complémentaires .................................................................. 36
Bien plus qu’un guide …................................................................... 39
Retour rapide sur la Première Guerre mondiale (cadre de
référence) .................................................................................... 42
L’invasion allemande......................................................................... 42
Derrière l’Yser .................................................................................. 44
Sous la botte allemande ..................................................................... 47
Les canons se taisent.......................................................................... 53
L’immédiat après-guerre ................................................................... 54
INLEIDING ...................................................................................... 59
Het onderzoeksproject ................................................................ 59
Doelstelling........................................................................................ 59
De afbakening van het onderzoeksveld ............................................. 61
Methodologie..................................................................................... 65
De structuur van de fiches ................................................................. 68
De zoektocht naar verloren archieven................................................ 70
Complementaire bronnen................................................................... 74
Meer dan een gids….......................................................................... 77
De oorlogsgeschiedenis in vogelvlucht (referentiekader) ........... 80
De Duitse inval .................................................................................. 80
Achter den IJzer................................................................................. 82
Onder de Duitse laars......................................................................... 86
De kanonnen zwijgen ....................................................................... 92
De nasleep ......................................................................................... 94
REMERCIEMENTS.......................................................................... 97
DANKWOORD .................................................................................. 98
Inhoudstafel
1. BELGIQUE: PRODUCTEURS D’ARCHIVES DE DROIT
PUBLIC / BELGIË: PUBLIEKRECHTERLIJKE ARCHIEFVORMERS................................................................................... 101
1.1. Maison royale / Koningshuis....................................................... 101
1.2. Parlement .................................................................................... 109
1.3. Conseil des Ministres / Ministerraad........................................... 111
1.4. Ministères et Institutions publiques / Ministeries en overheidsinstellingen ................................................................................ 112
1.4.1. Ministère de la Guerre / Ministerie van Oorlog.......... 112
1.4.1.1 Services centraux / Centrale diensten............................... 112
1.4.1.2 État major / Generale Staf ................................................ 119
1.4.1.3 Armée de terre / Landleger............................................... 122
1.4.1.4 Marine .............................................................................. 133
1.4.1.5 Services spécifiques / Specifieke diensten ....................... 134
1.4.2.
Ministère des Affaires étrangères / Ministerie van
Buitenlandse Zaken .................................................... 144
1.4.2.1 Services centraux / Centrale Diensten.............................. 144
1.4.2.2 Ambassades et consulats / Ambassades en Consulaten.... 151
1.4.3.
1.4.4.
Ministère des Colonies / Ministerie van Koloniën ..... 165
Ministère des Sciences et des Arts / Ministerie van
Wetenschappen en Kunst............................................ 173
1.4.4.2 Institutions culturelles / Culturele instellingen................. 177
1.4.5.
1.4.6.
Ministère des Finances / Minsterie van Financiën ..... 188
Ministère de l’Intérieur / Ministerie van Binnenlandse
Zaken .......................................................................... 194
1.4.6.2 Services temporaires / Tijdelijke diensten........................ 197
1.4.7.
Ministère de la Justice / Ministerie van Justitie.......... 201
1.4.7.2 Services temporaires / Tijdelijke diensten........................ 207
1.4.8.
Ministère de l’Agriculture et Travaux publics /
Ministerie van Landbouw en Openbare Werken ........ 212
1.4.9. Ministère de la Marine, des Postes et Télégraphes /
Ministerie van Scheepvaart, Posterijen en Telegrafie 219
1.4.10. Ministère des Affaires Économiques / Ministerie van
Economische Zaken ................................................... 221
Table des matières
1.4.11. Ministère de l’Industrie et du Travail / Ministerie van
Nijverheid en Arbeid .................................................. 226
1.5. Autres institutions publiques / Andere overheidsinstellingen..... 229
1.6. Cours et Tribunaux / Rechtbanken en Hoven ............................. 239
1.7. Parquets / Parketten ..................................................................... 255
1.8. Provinces / Provinciebesturen ..................................................... 259
1.9. Villes et communes / Stads- en gemeentebesturen ..................... 269
1.10. Hôpitaux / Ziekenhuizen ........................................................... 296
1.11. Gestion des Cantons de l’Est / Bestuur van de Oostkantons..... 300
2. BELGIQUE : PRODUCTEURS D’ARCHIVES DE DROIT
PRIVÉ / BELGIË : PRIVAATRECHTERLIJKE ARCHIEFVORMERS................................................................................... 303
2.1. Politique / Politiek ...................................................................... 303
2.1.1. Partis politiques / Politieke partijen............................ 303
2.1.2. Hommes politiques / Politici ...................................... 307
2.1.2.1 Ministres / Ministers ........................................................ 307
2.1.2.2 Autres hommes politiques / Andere politici..................... 320
2.2. Fonctionnaires / Ambtenaren ...................................................... 334
2.3. Militaires et membres de la Garde civique ou de la Force publique /
Militairen en leden van de Burgerwacht of van de Weermacht 353
2.4. Écrivains, journalistes et artistes / Schrijvers, journalisten en
kunstenaars ................................................................................ 397
2.5. Architectes / Architecten ............................................................. 411
2.6. Église catholique / Katholieke Kerk............................................ 420
2.6.1. Évêchés et Évêques / Bisdommen en bisschoppen..... 421
2.6.2. Doyennés et paroisses / Dekenijen en parochies ........ 429
2.6.3. Communautés religieuses / Religieuze ordes ............. 432
2.6.4. Membres du clergé / Religieuzen ............................... 441
2.7. Universités / Universiteiten ......................................................... 449
2.8. Acteurs économiques / Economische actoren ............................. 453
2.8.1. Entreprises séquestrées / Gesekwestreerde bedrijven. 453
2.8.1.1 Fonds généraux / Algemene bestanden ............................ 453
2.8.1.2 Fonds spécifiques / Specifieke bestanden ........................ 456
2.8.2.
2.8.3.
2.8.4.
Charbonnages / Steenkoolmijnen ............................... 494
Coopératives / Coöperatieven..................................... 505
Autres entreprises / Andere bedrijven ........................ 511
Inhoudstafel
2.9. Syndicats et mutuelles / Vakbonden en ziekenfondsen............... 527
2.10. Œuvres de secours et de bienfaisance / Liefdadigheidsorganisaties................................................................................ 534
2.10.1. Belgique occupée / In bezet België ............................ 534
2.10.1.1
2.10.1.2
Comité National de Secours et d’Alimentation et filiales
/ Nationaal Hulp- en Voedingscomité en filialen ....... 534
Autres comités de secours / Andere hulporganisaties 544
2.10.2. Étranger / In het buitenland ........................................ 555
2.10.2.1
2.10.2.2
2.10.2.3
2.10.2.4
2.10.2.5
2.10.2.6
2.10.2.7
2.10.2.8
2.10.2.9
2.10.2.10
Afrique du Sud / Zuid- Afrika.................................... 555
Allemagne / Duitsland................................................ 555
Argentine / Argentinië................................................ 572
Canada........................................................................ 573
États-Unis / Verenigde Staten .................................... 574
France / Frankrijk ....................................................... 574
Grande-Bretagne / Groot-Brittannië........................... 577
Pays-Bas / Nederland ................................................. 582
Scandinavie / Scandinavië.......................................... 587
Suisse / Zwitserland .................................................. 588
2.11. Associations
d’anciens
combattants
/
Oud-strijders
verenigingen .............................................................................. 597
2.12. Groupes de pression / Drukkingsgroepen ................................. 600
2.13. Acteurs du Mouvement Flamand / Personen actief in de Vlaamse
Beweging................................................................................... 605
2.14. Activisme et activistes / Activisme en activisten ...................... 610
2.14.1 Activisme ....................................................................... 611
2.14.2 Activistes ........................................................................ 613
2.15. Wallingants / Personen actief in de Waalse Beweging ............. 623
2.16. Résistants et réseaux de résistance / Verzetslui en -netwerken. 626
2.17. Familles et autres particuliers / Families en andere
particulieren............................................................................... 631
3. BELGIQUE: ARCHIVES D’OCCUPATION /
BELGIË: ARCHIEVEN M.B.T. DE BEZETTING .................... 661
4. BELGIQUE : COLLECTIONS /
BELGIË: VERZAMELINGEN .................................................... 663
4.1. Collections générales / Algemene verzamelingen .................... 663
Table des matières
4.2 Journaux et manuscrits de guerre / oorlogsdaboeken ............... 694
4.3. (Coupures de ) presse / Pers(knipsels) ...................................... 698
4.4. Photographies, cartes postales et caricatures / Foto’s,
prentbriefkaarten en karikaturen ............................................... 708
4.5. Sources audiovisuelles / Audiovisuele bronnen ....................... 715
Illustrations choisies / Afbeeldingen (partie I / deel I) .................. 721
[VOL. 2]
5. L’ÉTRANGER / BUITENLAND ................................................. 771
5.1. Allemagne / Duitsland................................................................. 771
5.1.1. Ministères et institutions publiques / Ministeries en
overheidsinstellingen .................................................. 771
5.1.2. Armée allemande / Duitse leger ................................. 780
5.1.2.1 État major et Armée de terre / Generale Staf en
Landleger ....................................................................... 780
5.1.2.2 Marine allemande / Duitse Marine................................. 785
5.1.2.3 Unités militaires des états fédérés / Militaire eenheden van
de deelstaten................................................................... 789
5.1.3.
5.1.4.
5.1.5.
5.1.6.
5.1.7.
5.1.8.
5.1.9.
Hommes politiques / Politici ...................................... 794
Militaires / Militairen.................................................. 796
Fonctionnaires / Ambtenaren...................................... 800
Comités de secours / Hulporganisaties ....................... 804
Entreprises / Bedrijven ............................................... 805
Groupes de pression / Drukkingsgroepen................... 806
Collections / Verzamelingen....................................... 807
5.2. France / Frankrijk ........................................................................ 811
5.2.3. Militaires / Militairen.................................................. 831
5.2.4. Fonctionnaires / Ambtenaren...................................... 834
5.2.5. Collections / Verzamelingen....................................... 836
5.2.6. Sources audiovisuelles / Audiovisuele bronnen ......... 841
Inhoudstafel
5.3. États-Unis / Verenigde Staten ..................................................... 846
5.3.4. CRB et collaborateurs / CRB en medewerkers........... 856
5.4. Grande-Bretagne / Groot-Brittannië............................................ 878
5.4.4. Comités de secours / Hulporganisaties ....................... 900
5.5. Pays-Bas / Nederland .................................................................. 907
5.5.1. Reine et Conseil des Ministres / Koningin en
Ministerraad................................................................ 907
5.5.2. Ministères, commissaires et institutions publiques /
Ministeries, commissarissen en overheidsinstellingen...
.................................................................................... 909
5.5.4. Autres particuliers / Andere particulieren................... 928
5.6. Suisse / Zwitserland .................................................................... 935
Illustrations choisies / Afbeeldingen (partie II / deel II) ............... 937
6. LISTE DES ABRÉVIATIONS / AFKORTINGENLIJST........... 971
7. LISTES DES CENTRES D’ARCHIVES CITÉS / LIJST VAN DE
OPGENOMEN ARCHIEFCENTRA ............................................ 975
8. INDEX
.................................................................................... 991
Allemagne : Ministères et Institutions publiques - 771
5.1
ALLEMAGNE / DUITSLAND
5.1.1
MINISTÈRES ET INSTITUTIONS PUBLIQUES / MINISTERIES EN
OVERHEIDSINSTELLINGEN
Reichskanzlei
1. Reichskanzlei
2. Bundesarchiv Berlijn
3. Reichskanzlei
4. 1862-1945
5. 255 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. vredesonderhandelingen - propaganda
9. Vrij raadpleegbaar
10. 11. Dit bestand omvat archieven i.v.m. spionage, economische maatregelen,
krijgsgevangenen, bevoorrading, pers en propaganda. Ook voorhanden zijn
Kriegsakten, dossiers over de vrijwillige arbeiders in Duitsland en verslagen
van de Verwaltungschef en het Grosses Hauptquartier Belgien. Verder is er
veel materiaal over allerhande vredesonderhandelingen en de wapenstilstand.
Tenslotte zijn er de nodige militaire nieuwsberichten en veel materiaal over
het bestuur door de Arbeiders- en Soldatenraden in Duitsland (1918-1919) en
de bezetting van het Rijnland.
12. HOLLMANN M., Reichskanzlei, Koblenz, 2004. (ook online) en
onuitgegeven inventaris.
Auswärtiges Amt
1. Auswärtiges Amt
2. Politisches Archiv des Auswärtiges Amtes Berlijn
3. Auswärtiges Amt
4. -
772 – Duitsland: Ministeries en Overheidsinstellingen
5. 6. Overheidsarchief
7. Papier / deels gemicrofilmd in opdracht van het FNRS en beschikbaar in
het Algemeen Rijksarchief, het SOMA en de universiteiten van Gent, Brussel
en Luik.
8. diplomatie - vredesonderhandelingen - herstelbetalingen - Vlaamse kwestie
- activisme - Congo - sekwester
10. Het Auswärtigen Amt was verantwoordelijk voor de buitenlandse
betrekkingen.
11. Collega Els Herrebout maakte een zeer gedetailleerd overzicht van de
bronnen over België bewaard in het archief van de ‘Wilhelmstrasse’. De
Duitse bezettingsautoriteiten (von Bissing, von der Lancken, von Sandt, von
Schröder) stuurden de nodige rapporten, memoranda en persknipsels naar
Berlijn i.v.m. het bestuur van het bezette gebied (o.a. over de houding van
Mercier, koning Albert I of de Belgische regering, het de zaak-Cavell,
Belgisch-Congo, de Vlaamse kwestie, de Raad van Vlaanderen, de Gentse
universiteit, Göttingen, het activisme, de arrestatie van Pirenne en Fredericq
en de vredespogingen (o.a. over de Törring-missie in Zwitserland)). Verder
zijn er nog rapporten en brieven van de militaire attaché in Brussel en
rapporten van de Politische Abteilung in Brussel (inmiddels uitgegeven door
dr. Amara). Ook in de archieven van het Gesantschafte in Bern en in het
Vaticaan vindt men de nodige informatie over de Belgische bezetting. Te
vermelden zijn ook de vooroorlogse dossiers i.v.m. de Belgische houding bij
een eventuele Duits/Franse oorlog. Veel dossiers dateren van na de
wapenstilstand. Zij behandelen in de eerste plaats de uitvoering en gevolgen
van het Verdrag van Versailles: het herstel van de oorlogsschade, de
overdracht van Eupen-Malmédy, de omwisseling der Marken, de
herstelbetalingen, de internering, de vervolging en uitwijzing van Duitsers in
België, de sekwestratie van Duitse goederen, de Duitse militaire
begraafplaatsen en monumenten, de Belgische bezettingstroepen in het
Rijnland en het Ruhrgebied. Ook de discussie over de oorlogsschuld, de
Duitse gruweldaden (de archieven van de parlementaire onderzoekscommissie
bleven hier deels bewaard) en het herstel van de politieke relaties komen aan
bod. Het archief van de Duitse delegatie op de vredesconferentie in Versailles
vormt een apart deelarchief.
12. HERREBOUT E., Quellen zur Geschichte Belgiens im politischen Archiv
des Auswärtigen Amtes in Berlin. Praktikumsbericht und Inventar, Brussel,
2008.
FONDS
NATIONAL
DE
LA
RECHERCHE
SCIENTIFIQUE
COMMISSION INTERUNIVERSITAIRE DU MICROFILM, Inventaire des
documents de la Wilhelmstrasse concernant l’histoire de Belgique (18671920), Brussel, 1979.
13. AMARA M. en ROLAND H., Gouverner en Belgique occupée. Oscar
von der Lancken-Wakenitz. Rapports d’activité 1915-1918. Brussel, 2004.
Auswartiges Amt (Nachtrichten- und Presseabteilung)
1. Auswärtiges Amt, teil: Nachrichten und Presseabteilung
3. Auswärtiges Amt, teil: Nachrichten und Presseabteilung
4. 1910-1945
7. Papier
8. pers - diplomatie - vredesonderhandelingen
10. Het betreft hier de archieven van de pers- en propaganda-afdeling van het
Duitse Ministerie van Buitenlandse Zaken.
11. Hier vinden we artikels uit de Belgische pers en berichten over België uit
de (na)oorlogsperiode. Verder zijn er veel persberichten over het militaire
verloop, de Kriegsschuldfrage, de behandeling van de krijgsgevangenen en
politieke gevangenen, de deportaties van Belgische arbeiders, de rol van de
Arbeiders- en Soldatenraden in de Duitse deelstaten onmiddellijk na de
oorlog, de stakingen, de wapenstilstand en de wapenstilstandskommissie in
Spa, de uitvoering van het Verdrag van Versailles en het protest (o.a. tegen de
Rijnlandbezetting), de ontruiming van België, de omwisseling der Marken, de
vredesonderhandelingen in Parijs en de Belgienpolitik. In het deel
Zentralstelle für Auslanddienst vinden we nog enkele Duitse propagandapublicaties waarin de gruweldaden in België ontkend of afgezwakt worden.
12. GOTTLICHER F., Auswärtiges Amt, Teil: Nachrichten und
Presseabteilung, Koblenz, 2008.
Auswartiges Amt (Rechtsabteilung)
1. Auswärtiges Amt: Rechtsabteilung
3. Auswärtiges Amt: Rechtsbteilung
4. 5. 6. Overheidsarchief
7. Microfilm/Papier
8. diplomatie - krijgsgevangenen - gruweldaden - gerecht - monumenten
10. Het betreft hier de archieven van de juridische afdeling van het Duitse
Ministerie van Buitenlandse Zaken.
11. In de archieven van de juridische afdeling treffen we dossiers over de
uitwisseling en/of internering van gevangengenomen medisch personeel en
gewonde of zieke krijgsgevangenen, de behandeling van de krijgsgevangenen
(met dossiers over de kampen in Adinkerke, Auvours, Avekapelle, Beverlo,
Brugge, Brussel, Diksmuide, Groenendaal, Leuven, Mechelen, Nieuwpoort en
Wulveringem waar op het einde/na de wapenstilstand Duitsers werden
opgevangen). Daarnaast zijn er stukken over de Duitse gruweldaden, de
schending van de neutraliteit, de Duitse maatregelen tegen Belgen die
verdacht werden van spionage (maar ook over de Duitsers die verdacht
werden van spionage), de Belgische en Duitse gijzelaars. Zeer interessant zijn
ook de dossiers over de organisatie van de rechtbanken in de bezette
gebieden, de vervolging van de Engelse kapitein Fryatt en de vele
genadeverzoeken voor landgenoten die veroordeeld waren door de Duitse
Krijgsraden (de namen De Geyter, Debakker, Goedhuys, Waerbecke, Van
Caeneghem, Bernard, Pagnier, Dubar, Scheven, De Ridder, Dubois, de
Radigues, Schneider, Colleaux, Legros en ‘het Antwerps spionageproces’
worden expliciet vermeld in de inventaris). Tenslotte zijn er nog naoorlogse
dossiers over de Duitse monumenten en begraafplaatsen in België.
12. Onuitgegeven inventarissen.
Reichsministerium des Innern
1. Reichsministerium des Innern
3. Reichsministerium des Innern
4. 1815-1951
7. Papier
8. Vlaamse kwestie - vredesonderhandelingen - katholieke kerk - activisme economie - Congo
10. Het Duitse Ministerie van Binnenlandse zaken had tijdens de oorlog een
aparte afdeling ‘Okkupationsangelegenheiten’.
11. Hier vinden we rijk materiaal over de bezetting en de Duitse administratie
in België. De volgende onderwerpen komen aan bod: de economische
plundering (met statistieken), de werving van Belgische arbeiders voor de
Duitse industrie, het bankwezen (met verslagen over de belangrijkste banken),
Congo, de vredesonderhandelingen, de bestuurlijke scheiding, de spoorwegen,
de CRB, de pers, de Vlaamse kwestie, de kunst, het onderwijs, de rol van de
katholieke kerk, de wederopbouw, de Flamenpolitik, de Vlaamse Hogeschool,
het Scheidsgerecht voor Schadeloosstelling van Duitse onderdanen en de
inrichting van Duitse rechtbanken in 1918. Van na de oorlog dateren dossiers
over het wapenstilstandsverdrag, de restituties, de opvang van activistische
vluchtelingen in Bad-Salzuflen en de steun aan collaborateurs. Natuurlijk
vinden we hier ook de nodige stukken over het Duits bestuur in België samen
met overzichten van de Duitse ambtenaren en de nodige krantenknipsels.
Expliciet te vermelden zijn de Verwaltungsberichte der Verwaltungschefs, de
Tätigkeitsberichte van de Bankabteilung en de Tätigkeitsberichte van de
Politische Abteilung.
12. Reichsministerium des Innern, deel 6 en 13 (onuitgegeven).
13. GOTOVITCH J., « Quelques sources d’histoire de Belgique pendant la
Première Guerre mondiale à Potsdam et Merseburg », Handelingen van de
Koninklijke Commissie voor Geschiedenis, 1967(13), LXXVII-LXXXX.
Kriegsministerium
1. Kriegsministerium
2. Bundesarchiv-Militärarchiv Freiburg
3. Kriegsministerium
4. 1867-1919
5. 30 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. krijgsverloop
10. Het Duitse Ministerie van Oorlog coördineerde de militaire verrichtingen.
11. Hier zijn slechts enkele dossiers over de Belgische neutraliteit, de invoer
van Belgisch schroot, de inval in België en twee nota’s over ‘de opstand’ in
Leuven en Aarschot.
12. JANSSENS R., Kriegministerium, Koblenz, 2006.
Reichswirtschaftsministerium
1. Reichswirtschaftsministerium
3. Reichswirtschaftsministerium
4. 1917-1945
5. 424 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. economie
10. Het Duitse Ministerie van Economie hield ook een oogje in het zeil opdat
de Belgische economie zo efficiënt mogelijk ingeschakeld werd in de Duitse
oorlogseconomie.
11. Hier vinden we materiaal over de economische betrekkingen met het
bezette België samen met dossiers over het Kempisch steenkoolbekken,
douane-aangelegenheden, het bankwezen en de Belgische aanwezigheid in
China.
12. LORENZ C., Reichswirtschaftsministerium, Koblenz, 2006. (ook online)
13. HUBATSCH W., Entstehung und Entwicklung des Reichwirtschaftsministeriums 1880-1933, Berlijn, 1978.
Reichspostministerium
1. Reichspostministerium
3. Reichspostministerium
4. 1867-1945
5. 650 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. 9. Vrij raadpleegbaar
10. Het equivalent van de Belgische post.
11. Hier treffen we slechts één interessant archiefnummer: de
Verwaltungsberichte van de Verwaltungschef bij de Generaal-Gouverneur in
Brussel blijken hier bewaard.
12. Reichspostministerium, Berlijn, 2008. (ook online)
Reichsministerium für Wiederaufbau
1. Reichsministerium für Wiederaufbau
3. Reichsministerium für Wiederaufbau
4. 1919-1924
5. 35 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. wederopbouw - herstelbetalingen
10. Dit Ministerie stond in voor de uitvoering van het Verdrag van Versailles
en het economisch herstel.
11. In dit archief berusten dossiers i.v.m. de Commissie voor
Herstelbetalingen en andere internationale commissies, de restitutie van
geroofde goederen en bezittingen, de levering van machines, schepen en
steenkolen aan België. Eveneens voorhanden zijn krantenartikels over de
wederopbouw in België (schandalen), statistieken en overzichten van Duitse
leveringen. Ook te vermelden zijn de dossiers over de vele gelieerde
internationale conferenties, de bezetting van het Ruhrgebied en de
Interalliierten Rheinlandkommission. Tenslotte zijn er nog twee dossiers over
de leveringen aan de Leuvense universiteitsbibliotheek en de teruggave van de
schilderijen van de gebroeders Van Eyck en van Dirk Bouts.
12. LORENZ C., Reichsministerium für Wiederaufbau, Koblenz, 2004. (ook
online)
Reichsministerium für die besetzten Gebiete
1. Reichsministerium für die besetzten Gebiete
3. Reichsministerium für die besetzten Gebiete
4. 1919-1932
7. Papier
8. diplomatie
10. 11. Dit bestand bevat enkel archieven over het bestuur en de
Rijnlandbezetting (propaganda, politiek, Eupen-Malmédy, justitie en
internationale conferenties).
12. Voorlopige lijst en steekkaartensysteem.
13. Dokumente zur Besetzung der Rheinlande, 3 dln., 1925.
Zentraleinkaufsgesellschaft mbh für Belgien
1. Zentraleinkaufsgesellschaft mbH für Belgien
3. Zentraleinkaufsgesellschaft mbH für Belgien
4. 1915-1920
5. 20 nrs.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. economie
10. Deze organisatie stond in voor de bevoorrading van de Duitse metaalsector vanuit België.
11. Hier treft men dossiers over de aankoop en/of inbeslagname van metaal
bij Belgische bedrijven, statistieken en briefwisseling met de Metallsammelstellen en de Haushalt-Küpfer-Sammelstellen.
12. Een steekkaartensysteem dient als toegang.
Zentralnachweiseamt für Kriegerverluste und Kriegergräber
1. Zentralnachweiseamt für Kriegerverlüste und Kriegergräber
3. Zentralnachweiseamt für Kriegerverlüste und Kriegergräber
4. 1920-1945
7. Papier
8. begraafplaatsen
10. Deze overheidsinstantie was verantwoordelijk voor de oprichting en het
onderhoud van de Duitse monumenten en de militaire begraafplaatsen.
11. België wordt niet expliciet vermeld in de inventaris, maar vermoedelijk
bevat dit bestand ook informatie over de Duitse oorlogsbegraafplaatsen in ons
land.
12. EGGERT K.-H., Inventaris Zentralnachweiseamt für Kriegerverlüste und
Kriegergräber, Koblenz, 2006 (ook online).
Waffenstillstandkommission
1. Waffenstilstandkommission
3. Waffenstilstandkommission
4. 1918-1920
5. 14 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. diplomatie
10. Om de bepalingen van het wapenstilstandsverdrag in de praktijk uit te
voeren, werd een internationale wapenstilstandscommissie samengesteld.
Vertegenwoordigers van de geallieerden en van het Deutsche Reich werkten
hiervoor nauw samen in Spa en Berlijn.
11. Dit bestand omvat informatie over de ontruiming van België, het
sekwester, de uitwijzing van Duitse inwoners uit België, de omwisseling der
Marken, Eupen-Malmédy, de Rijnlandbezetting, de krijgsgevangenen en de
Duitse restitutieleveringen. Verder zijn er veel documenten met betrekking tot
de interne organisatie: notulen, nota’s, persberichten, enz.
12. GOTTLICHER F., Waffenstilstandkommission, Koblenz, 2006. (ook
online)
13. VON HAMMERSTEIN H. e.a., Der Waffenstilstand 1918-1919. Das
Dokumenten-material der Waffenstillstands-Verhandlungen von Compiègne,
Spa, Trier und Brüssel, Berlijn, 1940.
Kriegsmetall AG
1. Kriegsmetall AG
3. Kriegsmetall AG
4. 1914-1925
5. 1034 nrs.
6. Privé-archief
7. Papier
8. economie
10. Deze organisatie stond in voor de bevoorrading en de inschakeling in de
oorlogseconomie van de Duitse metaalsector.
11. Het archief bevat ook wat informatie over de Belgische metaalindustrie en
de steenkoolmijnen (aankoop en inbeslagname van grondstoffen door de
Zentraleinkaufsgesellschaft mbH für Belgien o.a. bij de Compagnie des
métaux d’Overpelt-Lommel).
Restverwaltung für Reichsaufgaben
1. Restverwaltung für Reichsaufgaben
3. Restverwaltung für Reichsaufgaben
4. 1914-1953
5. 26 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. krijgsgevangenen - diplomatie
10. Deze administratie stond (mede) in voor de uitvoering van het Verdrag
van Versailles.
11. Hier vindt men informatie over de restituties, de krijgsgevangenen, de
teruggave van waardepapieren en de uitvoering van het Verdrag van
Versailles.
5.1.2
5.1.2.1
ARMÉE ALLEMANDE / DUITSE LEGER
État major et Armée de terre / Generale Staf en Landleger
Generalstab
1. Generalstab
3. Generalstab
4. 1867-1919
5. 37 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. krijgsverloop
10. De Duitse generale staf besefte het belang van een degelijke informatieverzameling.
11. Dit archiefbestand bevat zeer interessante dossiers die vergaard werden
door de ‘Nachtrichtenoffizieren’ bij 2., 3., 4. en 5. AOK (spionageberichten
over geallieerde troepenbewegingen, politieke berichten, rapporten over het
gebruik van gifgas, persknipsels, informatie uit verhoren van krijgsgevangenen, schetsen van het front, kaarten van de Belgische opleidingskampen en van de ligging van de Belgische artillerie en een overzicht van de
gecensureerde kranten en tijdschriften.
12. Onuitgegeven inventaris.
Oberkommando
1. Oberkommando
3. Oberkommando
7. Papier
8. krijgsverloop
10. 11. Hier vinden we een aantal stukken i.v.m. de Heeresgruppe Herzog
Albrecht von Württemberg en de Heeresgruppe Kronprinz Rupprecht von
Bayern, het 4. Armee en het 6. Armee (bevelen, troepenverplaatsingen,
kaarten, luchtfoto’s, stellingbouw,…).
Divisionen
1. Divisionen
3. Divisionen
7. Papier
8. krijgsverloop
10. 11. Hier vinden we de bevelen en Kriegstagebücher van de verschillende
divisies (voor meer details raadpleeg de ARGUS-database op internet).
Gouvernements, festungen, kommandanturen
1. Gouvernements, Festungen, Kommandanturen
3. Gouvernements, Festungen, Kommandanturen
4. 1867-1918
5. 2,9 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. krijgsverloop
10. 11. Helaas bevat dit bestand weinig archieven over België nl. slechts één
nummer over het Kaiserliches Gouvernement der Festung Antwerpen (met
fotoalbum), de Gouvernementsbefehle Gouvernement Luik, garnizoensbevelen
van de Kommandantur Brussel en bevelen van Kommandantur Luik.
Generaal-Gouvernement Belgien
1. Generaal-Gouvernement Belgien
3. Generaal-Gouvernement Belgien
4. 3,9 m.
5. 1914-1918
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. Alle trefwoorden
10. Het Generaal-Gouvernement was verantwoordelijk voor het bestuur van
het grootste gedeelte van het bezette België.
11. In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, vinden we hier geen
militaire archieven, maar wel een deel archieven van de Politische Abteilung
en de Zivilverwaltung. Dit archief werd aangevuld met wat privé-archieven
van Schwertfeger, Spannagel en Doren die samen het archief van het Belgisch
Ministerie van Buitenlandse Zaken plunderden. Desalniettemin is het archief
inhoudelijk erg rijk. Men vindt er de Tätigkeitsberichte van de
Archivabteilung en van de Deutsche Vermittlungstelle C.N. en de notulen van
de Wirtschaftskommission. Daarnaast is er documentatie over de Belgische
neutraliteit en de mobilisatie, de vrijschutters, een overzicht van de
sluikpers/pamfletten én de eerste dertig nummers van La Libre Belgique.
Nota’s en brochures van de hand van Spannagel, Matzke, Doren,
Schwertfeger en Guizetti uitgegeven op basis van in beslag genomen
Belgische diplomatieke stukken (Doren onderzocht vooral de Belgische
expansie in China, Congo, Rusland, Mexico,…) vervolledigen het archief.
Daarnaast zijn er veel afschriften van circulaires en rapporten van de
Belgische gezanten in Berlijn (1831-1914), Wenen, Parijs, Londen,… Ter
volledigheid vermelden we ook de documentatie ter voorbereiding van een
studie over de Belgische generaal Ducarne.
In de archieven van de Zivilverwaltung vinden we de notulen van de
vergaderingen van Zivilverwaltung o.l.v. von Sandt (we kunnen de volgende
onderwerpen citeren: oorlogsbelastingen, NHVC, protest van Mercier,
moratorium, controle van het briefverkeer, Belgische economie, invoer en
uitvoer, rol van Antwerpen, banken, financiering NHVC en proces van de
Niederfullbacher Stiftung). Te vermelden zijn ook de dossiers die von Lumm
aanlegde over een aantal strategische ondernemingen (Compagnie générale
des conduites d’eau (Luik), SA John Cockerill (Seraing), SA Société
financière des transports et d’entreprises industrielles (Brussel), Cristalleries
du Val St-Lambert (Seraing), SA de glaces nationales belges (Auvelais), SA
des laminoirs, haut-fourneaux, forges, fonderies et usines La Providence, SA
des haut-fourneaux, forges et acieries de Thy-le-Château et Marcinelles, SA
d’Athus-Grivegné, Société franco-belge de matériel de chemins de fer (Parijs),
The belgian-canadian pulp and paper company (Brussel), SA des Glaces
d’Auvelais, SA Banque de Bruxelles, La Brugeoise et Nicaise et Deluve
(Brussel), SA La Lainerie (Verviers)). Bovendien is er ook een overzicht van
alle bedrijven die door de bezetter onder sekwester geplaatst werden.
Tenslotte vermelden we de dossiers over de oprichting van het GeneraalGouvernement (met overzichten van de structuur en het personeel), de
bevelen van de Generaal-Gouverneur en de Kommandant (1914-17),
verordeningen (1914-18), aanplakbrieven, een nota over de beschieting van de
forten rond Luik, Namen, Antwerpen en Maubeuge en de ‘Verzeichnis der
Gefechte im Generaal-Gouvernement Belgien (1914-16)’.
12. Onuitgegeven inventarissen, 2 dln.
13. GOTOVITCH J., « Quelques sources d’histoire de Belgique pendant la
première guerre mondiale à Potsdam et Merseburg », Handelingen van de
Koninklijke Commissie voor Geschiedenis, 1967 (13), LXXVII-LXXXX.
VON KOHLER L., Die Staatsverwaltung der besetzten Gebiete. Erster Band:
Belgien, Stuttgart, 1927.
Chef der Heeresarchive
1. Chef der Heeresarchive
3. Chef der Heeresarchive
4. 1979-1945
5. 61 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. krijgsverloop
10. De Chef der Heeresarchive was verantwoordelijk voor de bewaring van
de archieven. Vele militaire archieven gingen echter verloren door de
geallieerde bombardementen op Potsdam tijdens de Tweede Wereldoorlog.
11. Hier berusten enkele archiefstukken afkomstig van het GeneraalGouvernement, de Verwaltungschef Flandern, de Verwaltungschef
Wallonien, de Zentral-Ernte-Kommission en de provinziale-ErnteKommission Limburg.
12. SCHULZ S., Chef der Heeresarchive, Koblenz, 2008. (ook online)
Kriegsgeschichtliche Forschungsanstalt des Heeres
1. Kriegsgeschichtliche Forschungsanstalt des Heeres
3. Kriegsgeschichtliche Forschungsanstalt des Heeres
4. 1904-1947
5. 2315 nrs.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. krijgsverloop
10. Deze afdeling van het Duitse leger was verantwoordelijk voor het
redigeren van de officiële geschiedenis van de oorlog.
11. In het kader van haar werkzaamheden verzamelde deze afdeling de nodige
documentatie. Ook de manuscripten van de publicaties bleven bewaard. Men
vroeg na de oorlog aan de belangrijkste militaire leiders om hun ervaringen op
papier te zetten (von Falkenhausen, Oszwald, Albrecht von Württemberg,
Ludendorff enz). Op deze manier bleef zeer interessant materiaal bewaard
over de inval en het verdere krijgsverloop in België. Onderzoekers doen er
echter goed aan eerst het naslagwerk Der Weltkrieg 1914-1918 te lezen.
Tussen haakjes vermelden we dat een deel van dit archief nog in Moskou zou
berusten.
12. SCHULZ S., Kriegsgeschichtliche Forschungsanstalt des Heeres,
Koblenz, 2008 (ook online)
13. Der Weltkrieg 1914 bis 1918, 14 dln., Berlijn, 1925-1944.
POHLMANN M., Kriegsgeschichte und Geschichtspolitik. Der erste
Weltkrieg. Die amtliche deutsche Militärgeschichtsschreibung, Paderborn,
2002.
5.1.2.2
Marine allemande / Duitse Marine
Kaiserliches Marinekabinett
1. Kaiserliches Marinekabinett
3. Kaiserliches Marinekabinett
4. 1889-1919
5. 79 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. krijgsverloop
10. 11. Dit bestand behelst vooral administratieve documenten i.v.m. het
personeel, de aankoop van materiaal, de oefeningen en de militaire operaties.
We vinden ook wat informatie over het Marinekorps, de kustverdediging, de
zaak-Fryatt en de terechtstelling van de Duitser Paul Erhardt wegens
spionage.
12. FLEICHERS H., Kaiserliches Marinekabinett, Koblenz, 1987. (ook
online)
Reichsmarineamt
1. Reichsmarineamt
3. Reichsmarineamt
4. 1889-1919
5. 593 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. krijgsverloop
10. 11. Hier bleven heel wat archieven i.v.m. het Marinekorps Flandern bewaard
nl. bevelen, Korps-Verordnungsblatt, Gefechtsberichte, Tätigkeitsberichte van
het U-Bootflotille Flandern en van het Torpedobootflotille Flandern (19161917), dossiers over de scheepswerven in Brugge en Oostende en de
kustverdediging.
12. NAUJOKS M., Reichsmarineamt, 5 dln., Koblenz, 1995. (ook online)
Admiralsstab der Marine
1. Admiralstab der Marine
3. Admiralstab der Marine
4. 1890-1919
5. 350 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. krijgsverloop
10. De generale staf van de marine stond in voor de bevelvoering over de
Duitse marine.
11. Dit bestand bevat Kriegstagebücher, de nodige bevelen (van de
Marinedivision en het Marinekorps), inlichtingenrapporten, dossiers over de
duikbotenoorlog, de kustverdediging, de duikbootbasis in Brugge, het
personeel en het materiaal in België. Verder zijn er nog Tagesmitteilungen
van het Marinekorps en Tätigkeitsmeldugen der Flandernboote. Te vermelden
zijn ook de dossiers over de Britse aanval op Zeebrugge en Oostende en de
vele kaarten.
12. GRANIER G., Admiralstab der Marine, Koblenz, 2006. (ook online)
U-Bootsamt
1. U-Bootsamt
3. U-Bootsamt
7. Papier
8. krijgsverloop
10. Deze administratie was verantwoordelijk voor de inzet van Duitse
duikboten.
11. Hier treffen we interessante bronnen zoals de Tagesmitteilungen über den
Seekrieg in Flandern, Tätigkeitsberichte der U-Bootflotille Flandern,
Tätigkeitsberichte und U-Bootserfolge der U-Bootsflotille Flandern archieven
i.v.m. de keizerlijke werf in Brugge en de Kriegstagebucher van o.a het
Torpedobootflotille Flandern.
Marinewerften, Arsenale und Depots der kaiserlichen Marine
1. Marinewerften, Arsenale und Depots der kaiserlichen Marine
3. Marinewerften, Arsenale und Depots der kaiserlichen Marine
4. 1908-1945
5. 27,4 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. krijgsverloop
10. 11. Hier zijn de archieven van de Kaiserlichen Werft Brugge bewaard:
Tagesmitteillungen, Geheimakten, Tätigkeitsberichte en kaarten die in de
eerste plaats handelen om de duikbotenoorlog. Verder zijn er nog een paar
archiefstukken afkomstig van de marinewerven in Antwerpen en Oostende.
Generaalkommado des Marinekorps
1. Generaalkommando des Marinekorps
3. Generaalkommando des Marinekorps
4. 1914-1918.
5. 23,1 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. krijgsverloop
10. Het Marinekorps werd in 1914-18 aan de Vlaamse kust ingezet.
11. In dit archiefbestand bevindt zich een schat aan informatie over de
duikbotenoorlog en de kustverdediging. Expliciet te vermelden zijn de
rapporten, nota’s en bevelen van admiraal von Schröder en de
Tagesmitteilungen über den Seekrieg Flandern. Zeer interessant zijn de
Kriegtagebücher van het Marinekorps (1916-18), van de verschillende
artillerieregimenten, marinebrigaden, matrozenregimenten, van de
Kommandantur Middelkerke, de Ortskomandantur Oudenburg en de
Hafeneinfahrtskommandant Oostende. Tenslotte zijn er nog brievenboeken
van het Marinekorps, kaarten en een dossier over de Britse aanval op
Oostende en Zeebrugge.
13. RYHEUL J., Marinekorps Flandern, Hamburg, 1997.
Landstreitkrafte der kaiserlichen Marine
1. Landstreitkräfte der kaiserlichen Marine
3. Landstreitkräfte der kaiserlichen Marine
4. 1884-1918
5. 28 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. krijgsverloop
10. 11. In dit rijke bestand vinden we de Tagesmitteillungen über der Seekrieg
Flandern, de Kriegtagebücher van de Flakgruppen aan de kust en vooral de
archieven van de marinedivisies, -brigades en -regimenten die in Vlaanderen
gelegerd waren.
13. RYHEUL J., Marinekorps Flandern, Hamburg, 1997.
Kriegswissenschaftliche Abteilung der Marine
1. Kriegswissenschaftliche Abteilung der Marine
3. Kriegswissenschaftliche Abteilung der Marine
4. 1916-1945
5. 43 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. krijgsverloop
10. Het zogenaamde Marinearchiv verzamelde archieven, documentatie en
studies over de zeeoorlog. Na de oorlog redigeerde deze afdeling het
naslagwerk Der Krieg zur See 1914-1918.
11. Hier berusten bronnen over het Marinekorps, de kustverdediging, de
mijnenoorlog in de Noordzee, de Britse aanval op Zeebrugge en Oostende en
meer algemeen de duikbotenoorlog gevoerd vanuit Brugge.
5.1.2.3
Unités militaires des états fédérés / Militaire eenheden van de
deelstaten
Badische eenheden
1. Badische eenheden
2. Generaallandsarchiv Karlsruhe
3. Badische eenheden
4. 1914-1919
7. Papier
8. krijgsverloop
10. Veel Duitse bezettingstroepen waren afkomstig uit Baden.
11. Hier treffen we de archieven van de regimenten, bataljons en
infanteriebrigades en Nachrichten-formationen uit Baden (o.a. de Kriegstagebücher), samen met de archieven van het Badische Kriegsministerium. Te
vermelden zijn ook de archieven de Etappenkommandanturen van Virton en
Aarlen.
12. Voorlopige plaatsingslijsten.
13. Die Schlachten und Gefechte des Grossen Krieges 1914-1918.
Quellenwerk nach der amtlichen Bezeichnungen, Berlijn, 1919.
CRON H., Geschichte des deutschen Heeres im Weltkrieg 1914-1918, Berlijn,
1937.
History of two hunderd and fifty-one divisions of the German Army which
participated in the war (1914-1918). Compiled from records of the
Intelligence section of the general staff American Expeditionary Forces
General-Head-quarter, Chaumont, 1919.
Der Weltkrieg 1914 bis 1918, Berlijn, 15 dln., 1925-1930.
Beierse eenheden
1. Beierse eenheden
2. Bayerisches Hauptstaatsarchiv München
3. Beierse eenheden
4. 1914-1919
7. Papier
8. krijgsverloop
10. 11. Dit bestand bevat ook de archieven van de Beierse regimenten en divisies
die vochten o.l.v. Kronprinz Rupprecht von Bayern (Kriegtagebücher,
rapporten, brieven, kaarten en plannen, foto’s, prentbriefkaarten enz.).
1937.
Saksische eenheden
1. Saksische eenheden
2. Hauptstaatsarchiv Dresden
3. Saksische eenheden
4. 1914-1919
5. 6. Privé-archief
7. Papier
8. krijgsverloop
10. Een groot deel van het archief werd vernietigd door de bombardementen
op Potsdam in 1945.
11. Hier vinden we de archieven van het Sachisches Kriegsministerium en van
het Generallkommando van het XII. Armeekorps (kaarten, plannen, foto’s,
Kriegstagebücher enz.).
1937.
Württembergse eenheden
1. Württembergse eenheden
2. Hauptstaatsarchiv Stuttgart
3. Württembergse eenheden
4. 1914-1919
7. Papier
8. krijgsverloop
10. De archieven van het 4. AOK, dat in Vlaanderen vocht, bleven hier
bewaard (serie M).
11. Dit bestand bevat archieven van het Kriegsministerium, de Heeresgruppe
Herzog Albrecht, het Generallkommando van het XIII. Armeekorps en van de
Wurttembergse
divisies,
brigades,
regimenten,
formaties
(o.a.
Kriegstagebücher). Aan de hand van de gevechtskalender van de
Wurttembergse troepen kan men achterhalen wie precies waar vocht (M 735).
In de Plakatsammlung treffen we aanplakbrieven van de GeneraalGouverneur, de Etappenkommandanturen en de provinziale ErnteKommission. Het Hauptstaatsarchiv in Stuttgart beschikt eveneens over een
rijke fotocollectie.
12. FISCHER J., Übersicht über die bestände des Hauptstaatsarchiv
Stuttgart, Stuttgart, 1983.
13. VON MOSER, Die Württembergers im Weltkrieg, Stuttgart, 1928.
Kriegsgefangenenlager Göttingen
1. Kriegsgefangenenlager Göttingen
2. Stadsarchief Göttingen
3. Kriegsgefangenenlager Göttingen
4. 1915-1918
5. 208 nrs.
6. Privé-archief
7. Papier/microfilm
8. krijgsgevangenen - activisme
10. In de krijgsgevangenkamp te Göttingen zaten vooral Vlaamse soldaten
gevangen. In het kader van de Flamenpolitik genoten zij een voorkeursbehandeling met als achterliggende bedoeling een Vlaamse, Duitsgezinde
elite te kweken. De Göttingse theologieprofessor Carl Stange was
verantwoordelijk voor de propaganda, het onderwijs, de ontspanning en de
lectuurvoorziening. In het kampblaadje Onze Taal werd de eis tot Vlaams
zelfbestuur gepromoot. Hoofdredacteur Godfried Rooms werd door de Raad
van Vlaanderen zelfs terug naar huis gehaald om de propaganda te verzorgen.
Activistische leiders zoals Borms en De Clercq bezochten het kamp
meermaals.
11. Het betreft hier in de eerste plaats archieven van Carl Stange. Er is de
nodige briefwisseling, verslagen over de Vlaamse Beweging in de kampen,
lijsten van vrijgelaten gevangenen, tewerkgestelde gevangenen en van in
Zwitserland geïnterneerde gevangenen. Verder zijn er dossiers over het
onderwijs, de medische zorg, de voeding, de godsdienst, concerten,
toneelopvoeringen, kunsttentoonstellingen, voordrachten, de bibliotheek en
de uitgave van Le camp de Göttingen. Te vermelden zijn ook de verslagen van
‘Flamenofficier’ Miltenberg, dossiers over de bezoeken van activistische
voormannen, propagandamateriaal, boekhouding, foto’s, een verslag over de
reizen van Stange naar Vlaanderen, manuscripten van romans geschreven
door Vlaamse gevangenen, brieven en prentbriefkaarten van gevangenen en
verslagen van de ‘Flamenofficier’ in Altengrabow en Hannover.
Cfr. Raad van Vlaanderen, Belgisch Hulpcomité in het krijgsgevangenkamp
van Göttingen en de dossiers ‘Göttingen’ en ‘Rousseeu’ in het AMVCLetterenhuis.
12. De inventaris is raadpleegbaar op de website van het stadsarchief.
13. Almanak voor de Vlaamsche krijgsgevangenen: uitgegeven door het
Vlaamsch bestuur van het kamp te Göttingen, Göttingen, 1918.
DOLDERER W., Deutscher Imperialismus und belgischer Nationalitätenkonflikt, Kassel, 1989.
Gids voor het kamp Göttingen, s.l., 1918.
Le camp de Göttingen, Göttingen, 1915-1917.
Onze Taal: weekbladje voor de vlaamssprekende krijgsgevangenen,
Göttingen, 1915-1918.
PÖPPINGHEGE R., “Belgian life behind German Barbed wire”, in: Une
guerre totale? Brussel, 2005, 207-220.
PÖPPINGHEGE R., “Das Kriegsgefangenenlager Ebertal als Zentrum
flamischer Propaganda im Ersten Weltkrieg”, in: Geschichtsverein fur
Göttingen und Umgebung, Göttingen, 2003, 49-60.
STANGE C., Het gevangenenkamp te Göttingen, Göttingen, z.d.
794 – Duitsland: Politici
5.1.3
HOMMES POLITIQUES / POLITICI
Mumm Reinhard
1. Mumm Reinhard
3. Mumm Reinhard
4. 1905-1932
5. 20,4 m.
6. Privé-archief
7. Papier
8. activisme
10. Mumm was politicus en lid van de Reichstag.
11. Hier vinden we wat krantenartikels over de oorlog, de Duitse politiek en
een dossier over het activisme en de Flamenpolitik (met hierin wat brieven
van Domela Nieuwenhuis Nyegaard).
von Hertling Georg
1. von Hertling Georg (graaf)
2. Bundesarchiv Koblenz
3. von Hertling Georg
4. 1862-1920
5. 0,5 m.
6. Privé-archief
7. Papier
8. Vlaamse kwestie
10. Von Hertling was in 1917 Rijkskanselier.
11. Hier berusten dossiers over de Belgische Frage, de Flamenpolitik en het
protest van Mercier tegen de inbeslagname van de kerkklokken.
12. VON VIETSCH E., Nachlass Georg Graf von Hertling, Koblenz, 2008.
(ook online)
Stellvertreter der Reichskanzlers Friedrich Von Payer
1. Stellvertreter des Reichskanzlers Friedrich von Payer
3. Stellvertreter des Reichskanzlers Friedrich von Payer
4. 1917-1918
Allemagne : Hommes politiques - 795
5. 2 m.
6. privé-archief
7. Papier
8. vredesonderhandelingen - krijgsgevangenen
9. Vrij raadpleegbaar.
10. Von Payer was de plaatsvervanger van de kanselier.
11. Hier vinden we dossiers en persberichten over de vredesonderhandelingen, de Duitse oorlogseconomie, de bevoorrading en een
rapport over de behandeling van de Duitse krijgsgevangenen in
Congo. Tenslotte bleven enkele publicaties over het toekomstig lot van België
(o.a. van Pius Dirr) en over het Kempisch steenkoolbekken bewaard.
12. GOTTLICHER F., Stellvertreter des Reichskanzlers Friedrich von Payer,
Koblenz, 2005. (ook online)
796 – Duitsland: Militairen
5.1.4
MILITAIRES / MILITAIREN
Groener Wilhelm
1. Groener Wilhelm
3. Groener Wilhelm
4. 1987-1939
5. 4,7 m.
6. Privé-archief
7. Papier
8. krijgsverloop
10. Groener was een Duits generaal en werd later politicus.
11. Het dagboek, de Lebenserinnerungen en wat briefwisseling met Albrecht
von Württemberg verdienen vermelding.
12. GIESSLER K., Nachlass Wilhelm Groener, Koblenz, 1986. (ook online)
von Bayern Rupprecht
1. von Bayern Rupprecht
3. von Bayern Rupprecht
4. 1869-1955
5. 12,2 m.
6. Privé-archief
7. Papier
8. krijgsverloop
10. Kroonprins Rupprecht von Bayern was opperbevelhebber van de
Heeresgruppe Kronprinz Rupprecht.
11. Dit bestand bevat ook archieven i.v.m. de Eerste Wereldoorlog.
12. Onuitgegeven lijst.
von Bissing
1. von Bissing (familie)
2. Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz Berlijn
3. von Bissing (familie)
4. 1500-1954
5. 2,9 m.
6. Privé-archief
Allemagne : Militaires - 797
7. Papier
8. 9. Raadpleegbaar met toestemming van de familie.
10. Freiherr Moritz von Bissing was tussen 1914 en 1917 GeneraalGouverneur in het bezette België.
11. Het familiearchief von Bissing zou ook wat papieren van de GeneraalGouverneur bevatten.
von Falkenhausen Ludwig
1. von Falkenhausen Ludwig
3. von Falkenhausen Ludwig
4. 1914-1923
5. 0,1 m.
6. Privé-archief
7. Papier
8. krijgsverloop
9. Raadpleegbaar met toestemming van de familie.
10. Generaal von Falkenhausen was achtereenvolgens bevelhebber van de
kustverdediging, van het Zesde Leger en vanaf april 1917 GeneraalGouverneur van België.
11. Zijn driedelige Erinnerungen aus den Weltkrieg bleven bewaard. Hier
wordt veel aandacht besteed aan het bezette België. Het grootste deel van zijn
archief ging echter in de vlammen op door de luchtbombardementen op
Potsdam in 1945. Het SOMA beschikt over een kopie op microfilm.
von Gallwitz Max
1. von Gallwitz Max
3. von Gallwitz Max
4. 1870-1937
5. 1,5 m.
6. Privé-archief
7. Papier
8. krijgsverloop
798 – Duitsland: Militairen
10. Generaal von Gallwitz was bevelhebber van de Duitse troepen die de
forten rond Namen aanvielen in 1914. Na de oorlog werd hij lid van de
Reichstag.
11. De dagboeken van Gallwitz bleven bewaard, samen met archieven over de
verovering van de forten rond Namen en de vrijschutters in Andenne.
von Hurt Friedrich
1. von Hurt Friedrich (ridder)
3. von Hurt Friedrich
4. 1914-1919
5. 0,4 m.
6. Privé-archief
7. Papier
8. krijgsverloop
10. Generaal von Hurt was lange tijd Militär-Gouverneur in Brussel en
Brabant.
11. Dit bestand bevat ook archieven over zijn activiteiten tijdens de Eerste
Wereldoorlog.
12. Voorlopige plaatsingslijst.
von Tirpitz Alfred
1. von Tirpitz Alfred
3. von Tirpitz Alfred
4. 1866-1928
5. 8,8 m.
6. Privé-archief
7. Papier
8. krijgsverloop - Congo
10. Tirpitz was groot-admiraal van de Duitse marine.
11. Zijn archief omvat de nodige militaire documenten, briefwisseling met
militairen en politici, dossiers over de Belgienpolitik, de duikbootoorlog, de
vlootbouw, de militaire rol van de Belgische havens en kust en de strategische
rol van de Belgisch-Congo.
12. VOLKER GIESSLER K., Nachlass Alfred von Tirpitz, Koblenz, 1998.
Allemagne : Militaires - 799
13. VON TIRPITZ A., Erinnerungen, Leipzig, 1919.
VON TIRPITZ A., Mémoires du grand-amiral von Tirpitz, Parijs, 1922.
800 – Duitsland: Ambtenaren
5.1.5
FONCTIONNAIRES / AMBTENAREN
Asmis Rudolf
1. Asmis Rudolf
2. Politisches Archiv des Auswärtigen Amtes Berlijn
3. Asmis Rudolf
4. 1879-1945
5. 3 m.
6. Privé-archief
7. Papier
8. Congo
10. Asmis was de Duitse konsul in Boma bij het uitbreken van de oorlog.
Later werd hij overgeplaatst naar de Zivilverwaltung in Brussel en speelde een
belangrijke rol bij de uitwerking van de Flamenpolitik. Na de wapenstilstand
bouwde hij een diplomatieke carrière uit.
11. We treffen verslag over de gebeurtenissen in Belgisch-Congo bij het
uitbreken van de oorlog aan samen met wat stukken over de Belgienpolitik.
12. Beyerle Konrad
1. Beyerle Konrad
3. Beyerle Konrad
4. 1910-1929
5. 1,9 m.
6. Privé-archief
7. Papier
8. Vlaamse kwestie - activisme - krijgsgevangenen
10. Beyerle was professor in de rechten aan de universiteit van Göttingen. Hij
gaf ook cursussen in het krijgsgevangenkamp aldaar. Om het onafhankelijkheidsstreven van de Vlaamse katholieken aan te wakkeren, werd hij begin
1917 benoemd tot medewerker van de Politische Abteilung van het Generaal
Gouvernement en later tot referent bij de Verwaltungschef Flandern. Na de
oorlog was hij lid van de Reichstag.
11. Dit bestand bevat informatie over de Flamenpolitik in het kamp van
Göttingen (o.a. briefwisseling met Vlaamse krijgsgevangenen en met von
Bissing), Jong-Vlaanderen, Volksopbeuring, Raad van Vlaanderen, de
vernederlandsing van de Gentse universiteit en de houding van Mercier en
Allemagne : Fonctionnaires - 801
Van Cauwelaert. Verder zijn er persartikels geschreven door Beyerle en
exemplaren van De Eendracht, Het Vlaamsche Nieuws, Gazet van Brussel,
Ons Land, De Gazet van Leuven en De Vlaming. Tenslotte zijn stukken over
de Vlaamse Beweging na 1918 en de ondersteuning van activistische
bannelingen na de oorlog.
Cfr. Kriegsgefangenenlager Göttingen en Raad van Vlaanderen.
13. DOLDERER W., “Beyerle K. ”, NEVB, dl.1, Tielt, 1998, 493-494.
DOSFEL L. en BEYERLE K., Katholische Verteidigungsschrift des
Flämische Aktivismus, Paderborn, 1918.
Gerstein Karl
1. Gerstein Karl
2. Stiftung Westfälisches Wirtschaftsarchiv Dortmund
3. Gerstein Karl
4. 1915-1920
5. 3 m.
6. Privé-archief
7. Papier
10. Gerstein was een tijdje Zivilgouverneur in België.
11. Het bestand bevat een aantal archieven i.v.m. zijn activiteiten als
Zivilgouverneur.
Schwertfeger Bernhard
1. Schwertfeger Bernhard
3. Schwertfeger Bernhard
4. 1886-1953
5. 12,3 m.
6. Privé-archief
7. Papier
8. propaganda - diplomatie
10. De Duitse historicus Schwertfeger werkte op de afdeling archieven van de
Politische Abteilung van het Generaal-Gouvernement. Samen met een aantal
kompanen pluisde hij het archief van het Belgische Ministerie van
802 – Duitsland: Ambtenaren
Buitenlandse Zaken uit. Na de oorlog werd hij professor aan de universiteit
van Göttingen.
11. Hier vinden we briefwisseling (o.a. met Dirr), kaarten, nota’s, brochures
over het lot van België in de oorlog. Verder zijn er dossiers over de uitgave
van de ‘Belgische Aktenstücke’ (op basis van archieven van het Belgische
Ministerie van Buitenlandse Zaken) en de polemiek over de schending van de
Belgische neutraliteit. Vermeldenswaard zijn ook de persknipsels, publicaties
en documentatie over de ‘Kriegschuldfrage’ en de naoorlogse polemieken
waartoe Schwertfeger zijn steentje bijdroeg met lezingen, publicaties,
krantenartikels, enz. Tenslotte vermelden we nog een dossier over de
teruggave van de Belgische archieven.
12. GRANIER G., Nachlass Bernhard Schwertfeger, Koblenz, 1990.
Von Le Suire Günther
1. Von Le Suire Günther
3. Von Le Suire Günther
4. 1905-1921
5. 2,1 m.
6. Privé-archief
7. Papier
10. Von Le Suire was hoofd van de Zivilverwaltung in de provincie
Henegouwen.
11. Het bestand bevat enkele archiefstukken over zijn activiteiten in
Henegouwen.
12. Voorlopige plaatsingslijst.
von Lumm Carl
1. von Lumm Carl
3. von Lumm Carl
4. 1885-1919
5. 3 m.
6. Privé-archief
7. Papier
8. economie - vredesonderhandelingen - bevoorrading
Allemagne : Fonctionnaires - 803
10. Von Lumm was Generalkommissar voor de Belgische banken tijdens de
bezetting.
11. Het archief bevat heel wat informatie over de Belgische banken en
ondernemingen tijdens de bezetting: briefwisseling (o.a. met von Bissing),
Tätigkeitsberichte, nota’s over de Nationale Bank, het moratorium, de Duitse
Marken, de eventuele oprichting van een Duits-Belgische bank, de
vredesonderhandelingen, het NHVC, de economische controle, de opeisingen,
de Belgische beurs, de oorlogsbelastingen, het Emissiedepartement van de
Société Générale. Te vermelden zijn ook de brochures geschreven door von
Lumm, het officiële rapport van de Bankabteilung en de dossiers die
aangelegd werden over de belangrijkste Belgische bedrijven in de bank-,
metaal-, steenkool-, glas-, papieren katoensector.
804 – Duitsland: Hulporganisaties
5.1.6
COMITÉS DE SECOURS / HULPORGANISATIES
Ausschusses für deutsche Kriegsgefangene des Frankfurter
Vereins vom Roten Kreuz
1. Ausschusses für deutsche Kriegsgefangene des Frankfurter Vereins vom
Roten Kreuz
3. Ausschusses für deutsche Kriegsgefangene des Frankfurter Vereins vom
Roten Kreuz
4. 1914-1921
5. 2001 akten
6. Privé-archief
7. Papier
8. krijgsgevangenen
10. Het Rode Kruis richtte een aparte organisatie op om inlichtingen over de
krijgsgevangenen te verzamelen en hulp te bieden. Naast de archieven van
deze organisatie is ook een boel documentatie, verzameld door Rudolf
Lismann, bewaard over de krijgsgevangenen, de hulporganisaties, de
vermisten, de burgerlijke gevangenen, de gijzelaars enz.
11. In het archief van de Frankfurtse afdeling vinden we briefwisseling,
rapporten over de toestand in de kampen in België (eind 1918-1919),
Frankrijk en Groot-Brittannië, de zoektocht naar vermiste Duitsers en
buitenlanders, de Duitse kampen, de pers en de Duitse geïnterneerden in
Zwitserland.
12. Een steekkaartensysteem fungeert als toegang.
Allemagne : Entreprises - 805
5.1.7
ENTREPRISES / BEDRIJVEN
Deutsche Bank
1. Deutsche Bank
3. Deutsche Bank
4. 1870-1946
5. 11.562 akten
6. Privé-archief
7. Microfilm (de originelen worden bewaard in het Historisches Institut der
Deutsche Bank in Frankfurt am Main)
10. Deutsche Bank was de grootste Duitse bank en bezat ook een filiaal in
Brussel.
11. Hier vinden we wat documenten over de financiële gevolgen van het
Verdrag van Versailles, de vrijgave van Duitse vermogens in België en
informatie over enkele Belgische bedrijven.
Cfr. Deutsche Bank.
12. Onuitgegeven Findbuch (7 dln.).
806 – Duitsland: Drukkingsgroepen
5.1.8
GROUPES DE PRESSION / DRUKKINGSGROEPEN
Alldeutscher Verband
1. Alldeutscher Verband
3. Alldeutscher Verband
4. 1891-1939
5. 9,2 m.
6. Privé-archief
7. Papier
10. Deze nationalistische organisatie streefde naar een groter Duitsland. Het
Alldeutscher Verband werd opgeheven in 1939 nadat de doelen gerealiseerd
waren door de aansluiting van Oostenrijk en het Sudetenland.
11. In dit bestand slechts één dossier i.v.m. België uit de oorlogsperiode nl.
over de Kriegszielbewegung.
12. WOLF E., Alldeutscher Verband, Koblenz, 2005. (ook online)
13. Alldeutsche Blätter, Berlijn, 1894-1939.
Allemagne : Collections - 807
5.1.9
COLLECTIONS / VERZAMELINGEN
Plakatsammlung
1. Plakatsammlung
3. Plakatsammlung
7. Papier
10. 11. Hier treffen we 215 aanplakbrieven met officiële bekendmakingen in het
bezette België.
Sammlung Benker
1. Sammlung Benker
3. Sammlung Benker
4. 1897-1955
7. Papier
10. Ambtenaar Wilhelm Benker was afkomstig uit Nidrum (in de buurt van
Malmédy) en kantte zich hevig tegen de aanhechting van de Oostkantons bij
België. Wegens zijn verzet werd hij opgesloten in de gevangenis. Na zijn
vrijlating verhuisde hij naar Aken waar hij ijverig vlugschriften en
protestbrochures tegen de annexatie publiceerde. Benker verzamelde in dit
kader een rijke documentatie.
11. Men vindt hier documentatie, uitgaven, krantenknipsels en manuscripten
over de volksraadpleging, de rol van een aantal pro-Duitse verenigingen, de
verkiezingen, de verspreiding van de Duitse taal in België enz. Te vermelden
zijn ook de persoonlijke herinneringen van Benker over de gebeurtenissen in
augustus 1914 en november 1918.
808 – Duitsland: Verzamelingen
Sammlung Geschaftsberichte
1. Sammlung Geschäftsberichte
3. Sammlung Geschäftsberichte
4. 1890-1945
5. 14 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. economie
10. De Duitse overheid verzamelde jaarverslagen van grote internationale
ondernemingen, onder meer uit België.
11. Uit de oorlogsperiode treffen we jaarverslagen van de Banque belge pour
l’étranger (Brussel), Banque centrale Anversoise, Banque de Commerce
(Antwerpen), Banque de Verviers, Nationale Bank van België, Caisse
générale de Reports et de Dépôts (Brussel), Centrales Électriques (Brussel),
Charbonnages de Prokhorow (Brussel), Compagnie commerciale belge
anciennement H. Albert de Bary (Antwerpen), Compagnie des Chemins de fer
du Congo (Brussel), Compagnie du Katanga (Brussel), Compagnie du
Lomami (Brussel), Compagnie générale pour l’Éclairage et le Chauffage par
le Gaz (Brussel), Compagnie mutuelle de Tramways (Brussel), Comptoir
d’Escompte (Brussel), Crédit Anversois (Antwerpen-Brussel), Crédit foncier
Belgo-Suisse du Mexique (Antwerpen) en van de Union Minière (Brussel).
12. Sammlung Geschäftsberichte, Berlijn, 2008. (ook online)
Verzameling Wochenschauen en Dokumentarfilms
1. Verzameling Wochenschauen en Dokumentarfilmen
2. Bundesarchiv-Filmarchiv Berlijn
3. Verzameling Wochenschauen en Dokumentarfilmen
7. Papier
8. film
10. Het Filmarchiv in Berlijn bewaart een imposante collectie films en
documentaires.
11. Een aantal titels bevatten ook beeldmateriaal over de Duitse troepen in
België: ‚Seekrieg’ (aflevering over ‚Marinefliegers an der Küste Flandern’),
Allemagne : Collections - 809
‚Stellungskrieg’, ‚Weltkrieg 14-18’ (beelden van Antwerpen, Zeebrugge en
Oostende), ‚EIKO-Woche’ (aflevering over het bezoek van keizer Wilhelm II
aan Brugge), ‘Bilder aus den Ersten Weltkrieg’ (o.a. beelden van een
Marktplatz im Brüssel), ‘Deutsch-Ostafrika’, ‘Deutsche Marine im Ersten
Weltkrieg’ (U-Boote), ‘Deutsche U-Boote auf Kaperfahrt’, ‘Ein Kampftag an
der Westfront’ en ‘Sarajewo’.
12. BUCHER P., Wochenschauen und Dokumentarfilmen 1895-1950 im
Bundesarchiv-Filmarchiv, Koblenz, 1984.
810 – Duitsland: Verzamelingen
France : Ministères et Institutions publiques - 811
5.2.
FRANCE / FRANKRIJK
5.2.1
Administration centrale du Ministère des Affaires étrangères.
Correspondance politique et commerciale. Guerre 1914-1918.
1. Administration centrale du Ministère des Affaires étrangères
2. Archives des Affaires étrangères
3. Administration centrale. Affaires politiques. Correspondance politique et
commerciale. Guerre 1914-1918.
4. 1914-1918
5. 1721 volumes ou dossiers
6. Archives publiques
7. Papier
8. diplomatie – Congo – atrocités
9. Consultable avec autorisation
10. Classement spécifique relatif à la Première Guerre mondiale. Il comporte
deux parties : l’une formée des dossiers par pays, l’autre de dossiers politiques
internationaux et de dossiers généraux économiques.
11. Les dossiers relatifs à la Belgique portent sur les thèmes suivants : affaires
générales, ravitaillement, ravitaillement de la Belgique libre (410-468) et
Congo belge (1553). Les dossiers relatifs au droit de la guerre sur terre
contiennent des archives relatives à la violation du droit des gens en Belgique
(1121-1122). L’attitude et l’activité des partis socialistes des états européens
(belligérants et neutres) peuvent être rencontrées dans les dossiers relatifs au
sionisme et au socialisme (1202-1208) tandis que les dossiers relatifs aux
affaires financières des états étrangers renseignent notamment sur les avances
faites à la Belgique, les billets de banque belges et la Société Générale (14211500). Il existe également plusieurs dossiers relatif à l’Entente économique
interalliée (1216-1222). Pour une vue plus complète, il convient de consulter
aussi les dossiers consacrés à la Belgique dans le fonds de la correspondance
politique et commerciale dite « Nouvelle Série », duquel a été extrait le fonds
« Guerre 14-18 » mais qui comporte encore bon nombre de dossiers relatifs à
la période.
12. DUVAL M.V. et PEQUIN F., État numérique des fonds de la
correspondance politique et commerciale (1897-1918), Paris, 1973, 203-282.
13. TALLIER P.-A., Rapport sur l’état de l’ouverture à la recherche des
archives relatives à la Première Guerre mondiale conservées aux Archives
812 – Frankrijk: Ministeries en Overheidsinstellingen
Nationales, à Vincennes et au Ministère des Affaires étrangères, Bruxelles,
2001.
Administration centrale du Ministère des Affaires étrangère.
Affaires politiques 1914-1944. Série A-Paix
3. Administration centrale. Affaires politiques 1914-1944. Série A-Paix
4. 1914-1920
5. 6. Archives publiques
7. Papier
8. propositions de paix - diplomatie
10. La série A-Paix (1914-1920) est consacrée aux affaires relatives à la paix,
à sa préparation en pleine guerre, aux diverses tentatives qui ont échoué, puis
aux traités de paix.
11. La situation de la Belgique transparaît en filigranes dans de nombreux
dossiers : représentation aux congrès de la paix (28), étude des conditions de
paix, clauses concernant la Belgique (60), paix avec la Belgique (porte
notamment sur les conditions politiques de la paix, la question de l’Escaut et
la révision des traités de 1839) (189-197).
12. DUVAL M.V. et PEQUIN F., État numérique du fonds de la
Correspondance politique et commerciale 1814-1940, tome I. Paris, 1993.
2001.
Administration centrale du Ministère des Affaires étrangères.
Affaires politiques 1914-1944. Série Z-Europe
3. Administration centrale. Affaires politiques 1914-1944. Série Z-Europe
4. 1918-1944
5. 6. Archives publiques
7. Papier
8. diplomatie
10. La série Z-Europe contient les archives de la sous-direction Europe
chargée, au sein de la direction des Affaires politiques et commerciales, des
relations politiques avec les pays européens. Ses dossiers, classés par pays ou
par zones géographiques, abordent les différents aspects de la vie politique,
culturelle, sociale et économique de chaque puissance, de sa politique
étrangère et de ses relations avec la France.
11. Il convient de consulter les dossiers relatifs à la Belgique conservés dans
cette série en complément de ceux du fonds spécifique « Guerre 14-18 » et de
la série « Y. Internationale ». En effet, la série Z-Europe, commençant en
1918, comprend de nombreux dossiers en rapport avec des questions typiques
de l’immédiat après-guerre telles que : les décorations, les monuments et
sépultures militaires, les manifestations et cérémonies franco-belges, la
question flamande, la question d’Eupen-Malmédy, la situation économique et
politique, le ravitaillement, etc.
12. DUVAL M.V. et PEQUIN F., État numérique du fonds de la
Correspondance politique et commerciale, 1914 à 1940, Paris, 1993, 207643.
2001.
Cabinet du Ministre de la Guerre
1. Série N 5. Cabinet du Ministre
2. SHAT
3. Série N 5. Cabinet du Ministre
4. 1872-1940
5. 569 cartons
7. Papier
8. opérations militaires - ravitaillement
9. Librement consultable
10. La sous-série 5 N est réservée aux documents versés par les cabinets des
ministres de la Guerre (Millerand, Galliéni, Roques, Lyautey, Painlevé et
Clemenceau) et les organismes qui lui sont rattachés.
11. On y trouve les télégrammes et des dossiers militaires, économiques et
diplomatiques, classés par théâtres d’opérations ou par pays, des rapports sur
les opérations, les effectifs et la censure. Pour la Belgique, on peut mentionner
les traductions de télégrammes chiffrés concernant les opérations et les
évènements en août-septembre 1914, les télégrammes (classés
méthodiquement et parfois augmentés de rapports) concernant les opérations,
l’état d’esprit, l’occupation allemande, les réfugiés et la coopération
interalliée. Dans les archives de la section économique on trouve des dossiers
concernant le ravitaillement de la Belgique et du Nord de la France (rapports
et documents divers de la CRB). Nous y trouvons aussi des notes relatives aux
contacts franco-belges et alliés en vue de l’après-guerre, à propos de la
question africaine ou du rôle d’Anvers.
12. DEVOS J.C. et NICOT J., Inventaire sommaire des archives de la guerre.
Série N, tome II, Vincennes, 1974. (consultable en ligne)
13. CHABLAT-BLEYOT A. et SABLON DU CORAIL A., Guide des
sources conservées par le Service historique de la défense relatives à la
Première Guerre mondiale, Vincennes, 2006.
Ministère de l’Armement
1. Ministère de l’Armement
2. SHAT
3. Série N 10. Ministère de l’Armement
4. 1915-1918
5. 161 cartons
7. Papier
8.
10. En 1915 est créé le sous-secrétariat d’État chargé de l’artillerie et des
munitions auquel succède le ministère de l’armement (12 décembre 1916-26
novembre 1918). Les dossiers conservés en 10 N 1-129 analysent les besoins
et la production française mais traitent aussi de la coopération internationale.
D’autres dossiers portent sur le Conseil interallié de l’armement et des
munitions, créé en juin 1918.
11. Ce fonds renferme des données intéressantes sur les livraisons de matériel
et de munitions à l’armée belge et sur les établissements d’artillerie.
TALLIER P.-A., Rapport sur l’état de l’ouverture à la recherche des archives
relatives à la Première Guerre mondiale conservées aux Archives Nationales,
à Vincennes et au Ministère des Affaires étrangères, Bruxelles, 2001.
Commerce et industrie
1. Commerce et industrie
2. Archives nationales à Paris
3. Série F 12. Commerce et industrie
4. fin XVII – XXe siècle
5. 1539 m.l.
7. Papier
8. économie
9. Ouvert à la recherche
10. Archives de l’organisation interne du ministère autonome ou de la
division du ministère de l’intérieur en charge du commerce. Outre les archives
des services « fonctionnels » généraux (cabinet, secrétariat, personnel,
comptabilité), on y trouve les documents liés au commerce intérieur, extérieur
et à l’industrie.
11. Ce fonds donne des renseignements sur les services créés pendant les
hostilités (1914-1918) et contient les archives des services techniques, du
Comité exécutif des importations, du Service français à l’étranger. Cette série
concerne aussi l’interdiction de commerce avec l’ennemi, les blocus, le
commerce extérieur de la France, la situation économique des pays
belligérants ou neutres, le Service d’action économique créé par le ministère
de la Guerre.
12. Rép. num. détaillé dact., par C. Schmidt, P. Marichal et P. Du Verdier,
1921 vers 1962, 3 vol.
2001.
Grand Quartier Général
1. Série N 16. Grand Quartier Général
2. SHAT
3. Série N 16. Grand Quartier Général
4. 1914-1919
5. 3.278 cartons
7. Papier
8. opérations militaires
10. Archives du G.Q.G. français formées à la mobilisation et composées de
trois bureaux et d’une direction de l’arrière.
11. De nombreux dossiers concernent la Belgique : cession de matériel aux
Alliés et à la Belgique (215), pertes armées en Belgique et dans le Nord de la
France (532), renseignements sur les organisations ennemies en Belgique
(1135-36), administration allemande dans les pays envahis, occupation en
Belgique (1183), toutes sortes de renseignements militaires sur la Belgique,
des renseignements tirés du contrôle postal relatifs aux pays neutres (1375) ou
relatifs à l’exploitation allemande de la Belgique pendant le premier semestre
1918.
12. NICOT J., Inventaire sommaire des archives de la guerre. Série N, tome
III, Vincennes, 1974. (consultable en ligne)
Grand Quartier Général des armées alliées
1. Série N 15. Grand Quartier Général des armées alliées
2. SHAT
3. Série N 15. Grand Quartier Général des armées alliées
4. 1914-1919
5. 95 cartons
7. Papier
10. Le GQGA est depuis 1918 l’organe de commandement interallié qui
coordonne l’action des armées alliées en France.
11. Quelques dossiers concernent la Belgique : situation de l’armée belge,
effectifs et pertes, instructions, organisation, opérations, mission française,...
État-major de l’armée
1. Série N 7. État-major de l’armée
2. SHAT
3. Série N 7. État-major de l’armée
4. 1872-1940
5. 1.659 cartons
7. Papier
10. Archives de l’État-major de l’Armée française et de ses différents
bureaux.
11. Ce fonds renferme des archives concernant les conférences interalliées et
conférences de la paix. Les archives du premier bureau contiennent plusieurs
dossiers sur le ravitaillement des régions envahies. Les archives du deuxième
bureau sont particulièrement riches pour l’histoire belge : bulletins
d’information de quinzaine ou quotidiens, situations générales, notes et
études, etc. Signalons aussi la revue de presse et une série de périodiques
datant de la période de guerre.
Groupes d’armées et armées
1. Série N 18-20. Groupes d’armées et armées
2. SHAT
3. Série N 18-20. Groupes d’armées et armées
4. 1914-1918
5. 3.529 cartons
7. Papier
10. Les groupes d’armées ont été créés au cours de la guerre. Ils
correspondaient à des zones du front. Leurs états-majors, disposant d’une
artillerie lourde, d’escadrilles aériennes et d’une direction des étapes, ont
préparé et coordonné les opérations des armées.
11. La sous-série N18 contient les archives du Groupe d’Armées des
Flandres, sous le commandement du roi Albert. Ces archives sont très
incomplètes. Elles portent sur la préparation des offensives, l’engagement
français dans la deuxième bataille de Belgique, la bataille des crêtes de
Flandres, la bataille de Roulers, la progression jusqu’à la ligne Mencin, la
bataille de la Lys et de l’Escaut et la dissolution du Groupe. Ce fonds contient
les ordres et instructions expédiés, les comptes rendus des opérations des
différentes armées et les mouvements de troupes après l’Armistice.
Corps d’armée, divisions, brigades et régiments
1. Série N 21-26. Corps d’armée, divisions, brigades et régiments
2. SHAT
3. Série N 21-26. Corps d’armée, divisions, brigades et régiments
4. 1914-1919
5. 8.260
7. Papier
10. Archives des différents corps d’armées, divisions, brigades et régiments
français.
11. On y trouve les archives de tous les corps d’armes qui se sont battus en
Belgique, les archives des opérations des différentes divisions sur le territoire
belge (4-5, 16-17, 26-27, 96, 101-102, 212-213, 222-223,…), les archives des
différents régiments (assez lacunaires) et surtout les journaux de marche et
opérations. Dans le but de servir à la rédaction d’un historique d’ensemble, y
était consignée journellement la succession des évènements, accompagnée
d’un dossier d’annexes et pièces justificatives, tenus tant par les grandes
unités que par les corps de troupe. On y trouve par exemple le journal de
l’armée française de Belgique et du Détachement d’armée de Belgique. La
totalité des journaux est consultable en ligne, accompagné d’une présentation
détaillée, sur le site www.memoiredeshommes.sga.defense.gouv.fr.
IV et V, Vincennes, 1974. (consultable en ligne)
Attachés militaires
1. Série N 7. Attachés militaires
2. SHAT
3. Série N 7. Attachés militaires
4. 1872-1919
5. 630 cartons
7. Papier
10. Ce fonds contient les archives, particulièrement riches, de l’attaché
militaire français (Eugène Génie, puis Jean Rouquerol) auprès de l’Armée
belge.
11. Un inventaire très détaillé des cartons concernant la Belgique a été publié
par Albert Duchesne en 1962. Ils traitent de sujets très divers tels que la
réforme militaire, la défense de la neutralité, l’espionnage, la valeur de
l’Armée belge, l’opinion belge, le rôle du roi Albert, la politique étrangère, les
revendications territoriales, le recrutement, les fêtes nationales, les
négociations de paix, la question flamande, etc.
DUCHESNE A., Les archives de la guerre et de la marine à Paris et
l’histoire de Belgique, Bruxelles, 1962.
DUCHESNE A., « L’armée et la politique militaire belge de 1871 à 1920
jugées par les attachés militaires de France à Bruxelles », RBPH, 1961, 391430 ; 1039-1126 et 1962, 372-384 ; 1189-1219.
Missions militaires
1. Série N 17. Missions militaires
2. SHAT
3. Série N 17. Missions militaires
4. 1914-1923
5. 737 cartons (54 cartons sur l’armée belge)
7. Papier
10. La sous-série 17N concerne les ‘missions militaires françaises’ –
distinctes des attachés militaires – envoyées dès 1914 auprès des armées
alliées. Le but de ces missions: rassembler des renseignements, coordonner
l’effort militaire ainsi que l’assistance stratégique ou matérielle.
11. Les cotes 242 à 294 concernent la mission militaire française près l’Armée
belge entre 1914 et 1920. On y trouve la correspondance avec les attachés
militaires à Bruxelles et Anvers, avec la légation de France en Belgique puis
au Havre. Divers sujets sont abordés dont l’invasion allemande de la
Belgique, la retraite belge de Liège à Anvers, l’attitude de la Hollande au
début de la guerre et la collaboration franco-belge. On y trouve également de
la correspondance, des bulletins d’informations, des ordres provenant de
l’Armée belge, des renseignements concernant l’activité ennemie sur le front
belge et l’organisation de l’armée allemande,…
Armée de l’Air
1. Armée de l’Air
2. SHAT
3. Série A : Aéronautique militaire de la Première Guerre mondiale
4. 5. 6. Archives publiques
7. Papier
10. La série A rassemble essentiellement des documents produits ou reçus par
le service aéronautique au GQG. Créé par Joffre fin 1914, ce service est
principalement chargé de conseiller le commandant en chef en matière
d’emploi de l’aviation, d’affecter le personnel et le matériel dans les
différentes unités de l’aéronautique. Cette série comprend également des
archives des armées et unités aériennes.
11. On y trouve des documents issus du service de renseignement anglais
(rapports d’aviations, etc.) concernant la Belgique (A 149), des
renseignements adressés au G.Q.G par les unités relatifs entre autres à la
Belgique (A 151), des objectifs de bombardement avec croquis, cartes et plans
(liste des localités, emplacement des voies ferrées, etc.) (A 168-170, 173), des
registres de communiqués de presse, entre autres belges (A 178), diverses
pièces relatives aux relations avec la Belgique (aviation militaire, relève des
troupes françaises par l’armée belge, personnel français et belge,…) (A 180,
192), des états du personnel de l’armée française de Belgique (A 212) ainsi
qu’une série de photographies de la Belgique, notamment d’Ostende,
Hooglede, Vosselaar, Houthulst et Charleroi (A 334).
12. 13. TALLIER P.-A., Rapport sur l’état de l’ouverture à la recherche des
2001.
Police générale
1. Police générale
3. Série F 7. Police générale
4. 1789-1985
5. 1860 m.l.
7. Papier
8. 9. Ouvert à la recherche
10. La sous-série F7, traditionnellement appelée Police générale, renferme les
dossiers des diverses autorités chargées de la police au niveau national, depuis
la Révolution française.
11. Les dossiers F7. 12930-12943 portent sur les Affaires internationales
1880-1925 (les dossiers couvrant la guerre 1914-1918 et qui peuvent
intéresser la Belgique sont les suivants : F7. 12934-12939). Les dossiers F7.
13416 – 13423 concernent les relations internationales pour la période 19161945 et peuvent intéresser la Belgique. Ils traitent des débuts de la SDN et du
Bureau international du Travail. Les dossiers F7. 14823-14828. Réfugiés
(1914-1940) contiennent divers documents relatifs à la présence belge en
France. Enfin, un dossier est consacré aux réfugiés belges en 14-18 (12845).
12. Rép. num. détaillé dact., par R.H. Bautier, R. Mathieu, M. Claudel et Cl.
Pris, 1952.
2001.
Préfecture du Nord
1. Préfecture du Nord
2. Archives départementales du Nord
3. Série R. Affaires militaires. Sous-série 9R, Guerre 1914-1918.
4. 1914-1918
5. 29 m.
7. Papier
8. réfugiés – ravitaillement
10. Les archives composant cette sous-série sont issues de la Préfecture du
Nord. La sous-série contient également des archives issues du Comité de
Ravitaillement du Nord de la France, de l’Office de Liquidation des Comités
de Ravitaillement des Régions Libérées et du Comité des réfugiés.
11. Nous trouvons dans l’ensemble de cette sous-série de nombreuses
archives relatives à l’évacuation forcée de populations vers la Belgique, aux
réfugiés belges en France ainsi qu’au ravitaillement, notamment via le Comité
d’Alimentation du Nord de la France, placé sous le patronage de la CRB et du
CNSA. Signalons toutefois plus particulièrement le sous-fonds d’archives du
Comité du district de Lille, riche de documents sur les contacts entre ce
district et les autres districts de Belgique occupée et avec la CRB, le CANF et
le CNSA à Bruxelles. Concernant le Nord occupé, soulignons divers dossiers
concernant les relations entre la préfecture du Nord et la Société Générale
concernant les contributions de guerre ou encore sur les mobilisables belges
dans le département du Nord. Dans les archives issues des services allemands
sont conservés des documents concernant les mobilisables français évacués en
Belgique ainsi qu’une série de journaux et affiches. Sur le Nord non occupé,
nous retrouvons des documents relatifs aux relations entre la Belgique et
diverses personnalités françaises ainsi que des informations concernant le
ravitaillement (notamment, des documents de la CRB), les évacuations et les
réfugiés belges. Concernant le Nord libéré, sont conservées des archives
relatives au rapatriement des réfugiés ou à l’emplacement des sépultures
militaires belges. Signalons enfin, dans le fonds du Comité des réfugiés, six
listes de réfugiés franco-belges en résidence dans le département des AlpesMaritimes et la Principauté de Monaco.
12. Répertoire numérique de la série R. Affaires militaires, 1800-1940, Lille,
1990.
13. Guide des sources de la guerre 1914-1918 dans le Nord, Villeneuve
d’Ascq, 2009.
Commission interalliée des réparations
1. Commission interalliée des réparations
2. Archives Nationales à Paris
3. AJ6. Commission interalliée des réparations
4. 1919-1930
5. 4353 articles et 33 boîtes de fiches
7. Papier
8. réparations - diplomatie
9. La communication de ce fonds est soumise à une autorisation spéciale.
10. Fonctionnant entre 1920 et 1929, cette Commission fut chargée du
règlement des réparations imposées par les traités de paix.
11. Les numéros 3091-3350 concernent les diverses contestations survenues
entre les gouvernements belge et allemand.
12. Rép. num. dact., rédigé par les bureaux de la Commission vers 1930 et
complété par P. Marichal en 1935, 2 tomes et 4 volumes.
Commission instituée en vue de constater les actes commis par
l’ennemi en violation du droit des gens
1. Commission instituée en vue de constater les actes commis par l’ennemi en
violation du droit des gens
3. Série AJ 4. Commission instituée en vue de constater les actes commis par
l’ennemi en violation du droit des gens
4. 1914 –1918
5. 52 articles
7. Papier
8. atrocités
10. Cette Commission a été constituée par décret du 23 septembre 1914 en
vue de collecter les témoignages relatifs aux atrocités commises par les
troupes allemandes.
11. On y retrouve une série d’originaux des témoignages.
12. Rép. num. dact., par A. Guillemain et J-P. Hubert, 1962.
13. Documents relatifs à la guerre, 1914-1918. Rapports et procès-verbaux
d’enquête de la Commission instituée en vue de constater les actes commis
par l’ennemi en violation du droit des gens, Paris, 1915-1919, 12 fascicules.
Délégation française à la Commission des Réparations
1. Délégation française à la Commission des Réparations
3. AJ5. Délégation française à la Commission des Réparations
4. 1920-1929
5. 575 articles
7. Papier
8. diplomatie – dommages de guerre
10. Ces archives ont été constituées par les délégués français rattachés à la
Commission des Réparations.
11. AJ5. 103-112. Dommages de guerre à l’étranger : Belgique, GrandeBretagne, Italie, autres puissances. 1920-1921 ; AJ5. 253. Dommages de
guerre à l’étranger : Belgique, affaires de Pologne, commission des affaires
financières russes et roumaines, Japon, États balkaniques, 1919-1930. AJ5
349-419. Application du plan Dawes, Dette belge,...1919-1930.
12. AJ5. 1 à 280. Rép. num. ms, par G. Bourgin, 1926. AJ5. 281 à 577. rép.
num. dact, par E. Guillemot, 1942. AJ5. 578 et sq. Rép. num, par C.
Debbasch.
Haute Commission interalliée des territoires rhénans
1. Haute Commission interalliée des territoires rhénans (Papiers Tirard)
3. AJ9. Haute Commission interalliée des territoires rhénans (Papiers Tirard)
4. 1919-1930
5. 6513 articles et 70 boîtes de fiches
7. Papier
8. -
10. Ces archives ont été produites par la Haute Commission, la plus haute
autorité d’occupation constituée par la France, la Grande-Bretagne, la
Belgique et les États-Unis sur base du traité de Versailles et de l’arrangement
rhénan.
11. Tant les archives de la Haute Commission que celles émanant du HautCommissariat de la République française dans les provinces du Rhin
permettent de mieux cerner le rôle de la Belgique dans l’occupation de la
Ruhr.
12. Rép. num. détaillé dact., 1933-1934. (un nouveau inventaire est en
préparation).
826 – Frankrijk: Politici
5.2.2
Fonds Particuliers
1. Série N 6. Fonds Particuliers
2. SHAT
3. Série N 6. Fonds Particuliers
4. 1872-1940
5. 296 cartons
6. Archives privées
7. Papier
8. 9. 10. 11. La Série 6N est complémentaire à la série 5N. Elle constitue un
complément aux archives provenant du ministère (Poincaré, Millerand,
Galliéni et surtout Clemenceau). Dans le fonds Buat (32 cartons), nous
trouvons une correspondance et des télégrammes échangés avec des agents
diplomatiques, attachés militaires et le ministre des affaires étrangères
concernant les opérations, la coopération alliée, le transfert du gouvernement
belge à Anvers, les fournitures à l’armée belge et divers documents relatifs à
la visite du roi Albert sur le front français en août 1915. Dans le fonds
Clemenceau (241 cartons) nous trouvons sous le numéro 127 des
renseignements militaires sur les atrocités, pillages et démolitions occasionnés
par les Allemands en Belgique mais aussi des télégrammes et rapports portant
notamment sur l’occupation allemande, la situation intérieure, l’opinion,
l’armée, les relations extérieures (France, Pays-Bas, Luxembourg), l’accord
militaire franco-belge et la question flamande (1918-1921).
II, Vincennes, 1974. (consultable en ligne)
Briand Aristide
1. Briand Aristide
2. Archives nationales Paris
3. Aristide Briand (598 AP)
4. 1897-1917
5. 0,17 m.
France : Hommes politiques - 827
7. Papier
8. diplomatie
10. Ministre de la Justice de juillet 1914 à octobre 1915, puis Ministre des
Affaires étrangères.
11. On y retrouve une série de lettres émanant de particuliers reçues par
Aristide Briand, Président du Conseil, relative à la guerre. Ce fonds sera
utilement complété par les archives du Ministère des Affaires étrangères
(fonds PA 335).
12. État somm. dact. (598 AP 1), par C. Sibille, 2000.
13. DE GIVET J.S., Aristide Briand, Paris, 1930.
VICTOR M., Aristide Briand, Paris, 1932.
Clemenceau Georges
1. Clemenceau Georges
3. Georges Clemenceau (503 AP)
4. 1904-1919
5. 0,06 m.
7. Papier
10. Appelé à la tête du gouvernement en 1917 par Raymond Poincaré,
Président de la République, il restaure la confiance, combat le défaitisme et
obtient que le commandement unique soit confié à Foch.
11. Ce fonds renferme de la correspondance et des manuscrits autographes de
discours politiques et d’éditoriaux. Ce fonds sera utilement complété par les
archives du Ministère des Affaires étrangères (papiers privés PA 198), le
‘fonds particuliers’ du SHAT, les documents conservés au musée Georges
Clemenceau et à la BNF.
12. Rép. num. dact., par M.-F. Limon, 1992.
13. CLEMENCEAU G., La France devant l’Allemagne, Paris, 1918.
CLEMENCEAU G., Grandeur et misères d’une victoire, Paris, 1930.
SUAREZ G., La vie orgueilleuse de Clemenceau, Paris, 1930.
de Greffulhe Henry
1. de Greffulhe Henry
2. Archives Nationales Paris
3. Fonds Greffulhe (101 AP II)
4. 1566-1961
5. 29 m.
7. Papier
8. 9. Sur autorisation
10. Henry de Greffulhe (1848-1932), propriétaire foncier et député de la
Seine-et-Marne, président de la société « Le Sport de France », il épouse en
1878 Elisabeth de Caraman-Chimay. Cette dernière régna sur le Tout-Paris
artistique, scientifique, politique et mondain.
11. Ce fonds contient quelques dossiers sur l’Union de France pour la
Belgique et les pays alliés (165-189) rassemblés par la Comtesse Henri de
Greffulhe, née Elisabeth de Caraman-Chimay (1883-1961).
12. Rép. num. dact., 1991.
Lyautey Hubert
1. Lyautey Hubert
2. Archives Nationales Paris
3. Hubert Lyautey (475 AP)
4. XVIIIe – XXe siècles
5. 41 m.
7. Papier
8.9. Ouvert à la recherche
10. Lyautey fut ministre de la Guerre de décembre 1916 à avril 1917.
11. Ce fonds contient peu d’archives concernant ses activités en tant que
ministre de la Guerre, sa correspondance privée est par contre bien
représentée.
12. HILDESHEIM F., Papiers Lyautey 475 AP: répertoire numérique, Paris,
1990. + suppl. dact. (475 AP 321), par F.Aujogue, 2002, 1 p. +
correspondance de Lyautey (475 AP 259-314), inv. analyt. dact., par A.
Machado, 2005.
13. LE REVEREND A., Lyautey, Paris, 1983.
France : Hommes politiques - 829
Painlevé Paul
1. Painlevé Paul
3. Painlevé (313 AP)
4. 1889-1940
5. 56,5 m.
7. Papier
10. Ministre de l’Instruction publique, des Beaux-Arts et des inventions
intéressant la Défense nationale de 1915 à 1916 puis Ministre de la Guerre
(1917).
11. Outre les nombreux papiers personnels de Paul Painlevé (agendas,
correspondance, articles et discours, ouvrages, coupures de presse,
photographies) divers documents concernent la Belgique. Dans la série
« rapports de la France avec ses alliés », nous trouvons des lettres et rapports
adressés à Painlevé par le lieutenant colonel Génie, attaché militaire, une note
sur l’utilisation de l’armée belge, des lettres de soldats flamands au roi Albert
et une notre manuscrite sur le problème des soldats flamands. Dans la série
« rapports de la France avec ses alliés à propos de l’ennemi », se trouve le
rapport de la mission accomplie en Russie de mai à juillet 1917 par
Vandervelde, de Brouckère et de Man.
12. Rép. num. dact. par M.-Th. Chabord, 1994.
13. PAINLEVE P., Comment j’ai nommé Foch et Pétain. La politique de
guerre de 1917 ; le commandement unique interallié, Paris, 1924.
Ribot Alexandre
1. Ribot Alexandre
3. Alexandre Ribot (563 AP)
4. 1848-1955
5. 7,1 m.
7. Papier
8. 9. Sur autorisation jusqu’au 6 juillet 2014
10. Ministre des Finances dans le Cabinet Viviani (août 1914- octobre 1915)
puis dans les deux Cabinets Briand (octobre 1915- mars 1917), il redevient
Président du Conseil et Ministre des Affaires étrangères le 20 mars 1917.
11. Les numéros 14-19 concernent la Première Guerre mondiale (19141920) : 14. Politique étrangère. 1915-1917 ; 15-16. Négociations financières.
Financement de l’effort de guerre. 1914-1918 ; 17-19. Ministère Ribot. 19161920).
12. Rép. num. détaillé dact., par B. Joly, 1996.
13. RIBOT A., Lettres à un ami : souvenirs de ma vie politique, Paris, 1924.
RIBOT A., Journal d’Alexandre Ribot et correspondance inédites 1914-1922,
2 vol., Paris, 1931.
Thomas Albert
1. Thomas- Albert
3. Papiers Albert Thomas (94AP)
4. 1879-1948
5. 86,2 m.
7. Papier
8.
10. Ce fonds contient essentiellement les archives d’Albert Thomas (18781932) en tant que sous-secrétaire d’Etat à l’artillerie et à l’équipement
militaire (mai 1915 à décembre 1916) puis ministre de l’armement et des
fabrications de guerre (décembre 1916 à septembre 1917).
11. Outre les pièces relatives à ses activités ministérielles, on notera la
présence d’archives concernant sa présence en Russie (174-203), la politique
internationale pendant la guerre et la conférence de la Paix (204-234) ou la
création du Bureau international du Travail (232). Ces archives seront
utilement complétées par le microfilm de documents relatifs aux relations
d’Albert Thomas avec Lloyd George (102 Mi 1, dossier 1 et 2) conservé par
le Centre historique des Archives nationales.
12. Rép. num. dact. et ms., par G. Bourgin, P. Du Verdier, R. Gourmelon et
D. Bectarte.
France : Militaires - 831
5.2.3
Boëlle Victor
1. Boëlle Victor
2. SHAT
3. Boëlle Victor
4. 1914-1917
5. 2 cartons
7. Papier
10. Le général Boëlle (1850-1942) commanda le 4e corps d’armée jusqu’en
mai 1915.
11. Ce fonds renferme des comptes-rendus détaillées des batailles d’Ethe et de
Virton (21-23 août 1914).
12. Non inventorié.
Foch Ferdinand (I)
1. Foch Fernand
3. Fernand Foch (414 AP)
4. XIXe – XXe siècles
5. 1,5 m.
7. Papier
10. Le général Foch commande le 20e corps d’armée en août 1914. En
octobre il devient commandant du groupe des armées du Nord. En mai 1917,
il remplace Pétain à la tête de l’état-major général de l’armée. Il devient
général en chef des armées alliées en France en 1918. Il signe l’Armistice en
novembre 1918.
11. Ce fonds renferme notamment une partie de sa correspondance de guerre,
divers écrits, dont ses Mémoires, ainsi que divers albums de photographies.
832 – Frankrijk: Militairen
12. Rép. num. dact., par N. Gastaldi, 1989, 5 p. ; inv. anal. ms. par H.
Fournier-Foch et N. Gastaldi, s.d., 125 p. ; catal. ms. des 7 albums
photographies (414 AP 14-17), par H. Fournier-Foch, 1982.
13. FOCH F., Mémoires pour servir à l’histoire de la guerre 1914-1918, 2
vol., Paris, 1931.
LIDDEL HART B.H., Foch, the man of Orléans, 2 vol., Londres, 1931.
TOURNES R., Foch et la victoire des alliés, Paris, 1936.
WEYGAND M., Foch, Paris, 1947.
Foch Ferdinand (II)
1. Foch Fernand
2. SHAT
3. Fernand Foch
4. 1891-1929
5. 13 cartons
7. Papier
10. Le général Foch commande le 20e corps d’armée en août 1914. En octobre
il devient commandant du groupe des armées du Nord. En mai 1917, il
remplace Pétain à la tête de l’état-major général de l’armée. Il devient général
en chef des armées alliées en France en 1918.
11. Ce fonds renferme des dossiers d’état-major, correspondance avec des
généraux français et anglais et une copie des ‘carnets de guerre’ de Foch.
II, Vincennes, 1974. (consultable en ligne) + inventaire dactylographié.
Weygand Maxime
1. Weygand Maxime
2. SHAT
3. Weygand Maxime
4. 1872-1990
5. 26 cartons
7. Papier
France : Militaires - 833
9. Ouvert à la recherche (les carnets sont soumis à l’autorisation préalable du
chef du SHAT).
10. Maxime Weygand (1867-1965) devient chef d’état-major de Foch en
1914, à la 9e armée, puis au groupe d’armées du Nord. Il fut un des principaux
bras droit de Foch durant la guerre.
11. Ce fonds renferme des documents officiels, études, mémoires, manuscrits,
témoignages et lettres. Il contient en outre des carnets avec des notes de
Weygand depuis 1915 jusqu’en 1942.
12. Inventaire dactylographié.
WEYGAND M., Mémoires, 3 vol., Paris, 1950.
834 – Frankrijk: Ambtenaren
5.2.4
FONCTIONNAIRES / AMBTENAREN
Jacques J.
1. Jacques J.
2. Archives départementales du Nord
3. Série J. Documents entrés par voie extraordinaires. Mémoires de J. Jacques
4. 1917-1919
5. 6. Archives privées
7. Papier
8. réfugiés - ravitaillement
10. J. Jacques fut impliqué dans divers services chargés de venir en aide aux
populations évacuées.
11. Les mémoires de J. Jacques sont intitulées « L’évacuation des populations
du Nord de la France et des régions flamandes voisines du front ». Elles
comprennent des notes sur l’action du CNSA en faveur des populations
françaises évacuées en Belgique, des tableaux des localités belges où se
trouvaient des évacués français et de leurs communes d’origine, un règlement
sur le rapatriement et une note sur le service médico-pharmaceutique des
évacués.
Cfr. CNSA.
12. 13. Guide des sources de la guerre 1914-1918 dans le Nord, Villeneuve
d’Ascq, 2009.
Trépont Félix
1. Trépont Félix
3. Papiers Trépont (96AP)
4. 1914-1915
5. 0,26 m.
7. Papier
8. carnet de guerre
10. Préfet du Nord à partir de 1909, il est pris en otage, avec l’évêque et le
maire de Lille. Incarcéré en 1915 pour reproduction et diffusion d’articles et
France : Fonctionnaires - 835
de journaux français, il est déporté en Allemagne. Rapatrié en janvier 1916, il
retrouve ses fonctions en résidence à Dunkerque.
11. Le fonds contient son journal de guerre et divers documents relatifs à ses
activités en tant que préfet durant l’occupation allemande.
12. Rép. num. détaillé dact., par S. d’Huart, 1951.
13. Guide des sources de la guerre 1914-1918 dans le Nord, Villeneuve
d’Ascq, 2009.
836 – Frankrijk: Verzamelingen
5.2.5
Académie de Lille
1. Académie de Lille
2. Bibliothèque de documentation internationale contemporaine (BDIC)
3. La Guerre dans le ressort de l’Académie de Lille
4. 1914-1920
5. 11 cartons
7. Papier
10. Après la guerre, l’Académie de Lille envoie un questionnaire aux écoles
des communes des cinq départements de son ressort (Aisne, Ardennes, Nord,
Pas-de-Calais, Somme) concernant l’occupation allemande.
11. Il s’agit d’un fonds très riche composé non seulement des réponses aux
questionnaires mais aussi de documents envoyés par les écoles afin d’étoffer
les collections de la bibliothèque de la guerre. On y retrouve aussi plusieurs
recueils d’avis et ordonnances des autorités allemandes, qui touchent à tous
les aspects de l’occupation en France et en Belgique.
12. BATTAGLIA A., La Guerre dans le ressort de l’Académie de Lille,
BDIC, Nanterre, 2002. (consultable en ligne)
13. BATTAGLIA A., Archives de la Grande Guerre: inventaire des sources
de la Première Guerre mondiale conservées à la BDIC, Nanterre, 2010.
Collection de photographies de l’ECPAD
1. Collection de photographies
2. ECPAD - Médiathèque de la Défense
3. Collection de photographies
7. Photographies
8. photographies
9. Consultation libre. Reproduction sur autorisation.
10. L’ECPAD conserve et collecte depuis 1915 les archives audiovisuelles et
photographiques de la défense.
11. L’ECPAD conserve les riches collections de photographies de la Section
photographique des Armées.
France : Collections - 837
12. Base de données en ligne.
Collection de documentation de guerre de la BDIC
1. Collection de documentation de guerre de la BDIC
3. Collection de documentation de guerre de la BDIC
4. 1914-1918
5. 6. Archives privées
7. Papier
8. photographies - iconographie
10. La BDIC est due à l’initiative d’un couple d’industriels parisiens, Henri et
Louise Leblanc, qui dès le début de la guerre, collectent tous les documents
sur le conflit et ses causes. En 1917, ils font don de leurs collections à l’état
français qui les dépose au château de Vincennes en 1925, sous le nom de
Bibliothèque et musée de guerre.
11. La BDIC conserve une collection très riche de photographies, cartes
postales, affiches, dessins, estampes, peintures, objets, etc. sur la Première
Guerre mondiale. La collection de Henri et Louise Leblanc est intégrée dans
cette collection. Le catalogue est en cours d’informatisation. Les données
placées sur internet livrent déjà un aperçu de la richesse des collections. Il y a
plusieurs photographies du front des Flandres, ses batailles, ses ruines et ses
destructions, dont beaucoup sont issues du Service photographique de
l’Armée belge. On trouve aussi une importante série de recueils de croquis du
dessinateur et peintre français Jean-Louis Lefort représentant diverses scènes
du front belge, principalement la vie quotidienne des poilus mais aussi des
vues de champs de batailles et de villes, l’évacuation de villages belges, etc.
Sont également conservés deux dessins de Théophile-Alexandre Steinlen, l’un
intitulé « L’exode belge », datant de 1915 et l’autre « Au mur comme en
Belgique ». Il y a encore une belle peinture de André Leveillé représentant
l’arrivée des réfugiés belges à la gare du Nord à Paris en août 1914. Outre
quelques lithographies couleur, comme celle de l’œuvre du soldat belge, on
peut signaler plusieurs recueils d’affiches concernant la Belgique, en français,
allemand et néerlandais, relatives à l’invasion allemande ou à l’occupation, à
la fin de la guerre, à l’organisation de la paix, aux commémorations ou
l’occupation belge en Allemagne.
12. Voir base Archives et Images en ligne.
LEBLANC H. et CAIN G., La grande guerre : iconographie, bibliographie,
documents divers, 7 vol., Paris, 1916.
Collection de documentation de guerre de l’Historial de la grande
guerre
1. Collection de documentation de guerre de l’Historial de la grande guerre
2. Historial de la grande guerre
3. Collection de documentation de guerre de l’Historial de la grande guerre
4. 5. 6. Archives privées
7. Photographies - films
8. photographies - film
10. 11. Le centre de documentation du musée conserve une collection très riche
d’affiches, lithographies, photographies, cartes postales, archives et films sur
la Première Guerre mondiale.
12. Base de données accessible dans le centre de documentation.
13. 14-18 : Aujourd’hui, Today, Heute, Paris, 1998-.
Les collections de l’Historial de la grande guerre, Péronne, 2008.
Fonds dit des « cartons verts »
1. Fonds dit des « cartons verts »
3. Base Images et Archives
4. 1916-1920
5. près de 2000 cartons verts
7. Papier
8. presse
10. Fonds du Bureau d’étude de la presse étrangère déposé par le Ministère
des Affaires étrangères. Ce fonds contient essentiellement des informations
sur les conférences de paix.
11. Des informations concernant la Belgique sont à trouver dans les dossiers
« Italie » qui contiennent divers extraits de périodiques dont certains traitant
du sort de la Belgique envahie, la visite de la Reine en Italie et la polémique
autour du manque de solidarité des nationalistes italiens avec la Belgique.
France : Collections - 839
Dans les dossiers « États-Unis », il y a des documents concernant l’emprunt
belge et l’aide des États-Unis en terme d’armement et d’aide humanitaire.
Dans les dossiers « Grande-Bretagne » : des documents concernant les
déportations et le travail forcé en Belgique. Dans les dossiers « Russie » : des
documents concernant les vœux de la chambre belge à la Douma et la visite
de Vandervelde en Russie en juin 1917. Les dossiers « Allemagne »
contiennent des documents relatifs aux Allemands en pays occupés, aux
rapports de l’Allemagne avec les neutres, aux dommages de guerre, à la
reconstruction des pays dévastés, aux relations commerciales avec la
Belgique, etc. Dans les dossiers « Suisse », on retrouve une série
d’informations issues de la presse locale sur la Belgique occupée, les atrocités
allemandes et les déportations. Les recueils « conférence de paix. Procès
verbaux et résolutions » contiennent des données sur la violation de la
neutralité belge, les revendications belges sur l’Est Africain allemand, la
révision des Traités de 1839, les restitutions artistiques autrichiennes, la non
restitution et la publication par l’Allemagne de documents soustraits au
Ministère des Affaires étrangères belge et les revendications territoriales
belges.
12. ABARZUA F. et CARROZZA G., Les conférences internationales de la
paix (juin-novembre 1919) d’après les documents du ministère des affaires
étrangères dans le fonds « Cartons verts » de la BDIC, Paris, 1991. (en ligne)
Ligue des droits de l’homme
1. Ligue des droits de l’homme (LDH)
3. Fonds de la Ligue des droits de l’Homme
4. 1898-1940
5. 659 cartons
7. Papier
10. La LDH a été créée en 1898 à l'occasion de l'affaire Dreyfus. Elle a pour
but la défense de tout citoyen victime d'une injustice ou d'une atteinte à ses
droits. Au lendemain de la Première Guerre mondiale, dans une optique de
maintien de la paix, elle crée avec la Ligue allemande et la Ligue belge la
Fédération internationale des Ligues des droits de l'Homme (FIDH).
11. Ce fonds renferme des dossiers sur les liens avec la Ligue belge, un
dossier sur les réfractaires belges arrêtés en France et extradés et de dossiers
de requêtes individuelles du temps de guerre.
12. CINGAL G., Ligue des droits de l’homme. Inventaire, BDIC, Nanterre,
2001. (consultable en ligne)
Recueil France 1914-1918
1. Recueil France 1914-1918
3. Recueil France 1914-1918 : Comités de secours, œuvres de bienfaisance
4. 1914-1924
5. 2 dossiers – 150 pièces
7. Papier
8. aide internationale
10. Ensemble de documents relatifs à diverses œuvres de bienfaisance, pour la
plupart, basées en France.
11. On y trouve des appels, bulletins, coupons, souscriptions,… relatifs, entre
autres, au Comité central franco-belge, à la Société belge de bienfaisance et à
l’Union française pour la Belgique ainsi que des documents sur divers
comités de secours en Flandre orientale (1916-1917).
12. Voir Base Archives et images.
France : Sources audiovisuelles - 841
5.2.6
SOURCES AUDIOVISUELLES / AUDIOVISUELE BRONNEN
Collection Albert Kahn ‘Les archives de la planète’
1. Collection Albert Kahn ‘Les archives de la planète’
2. Musée départemental Albert Kahn
3. Collection Albert Kahn ‘Les archives de la planète’
4. 5. 6. Archives privées
7. Film - photographies
8. film - photographies
10. Le banquier Albert Kahn (1860-1940) a consacré sa vie et sa fortune à un
projet pacifiste de dialogue entre les peuples. Il a financé notamment des
bourses de voyage, des fondations et des campagnes de prises de vue dans 60
pays à partir de 1909. La crise économique des années 1930 mit fin à ses
activités bancaires et de mécénat.
11. Le musée conserve une énorme collection de photographies et de films.
12. Inventaire numérique consultable dans le centre de documentation du
musée.
Collection de films de l’ECPAD
1. Collection de films
2. ECPAD- Médiathèque de la Défense
3. Collection de films
7. Film
8. film
10. L’ECPAD conserve et collecte depuis 1915 les archives audiovisuelles et
photographiques de la défense.
11. L’ECPAD conserve les films de la Section cinématographique des
Armées comme par exemple la série des ‘Annales de la guerre’.
842 – Frankrijk: Audiovisuele bronnen
Gaumont (I)
1. Gaumont
2. Gaumont Pathé Archives
3. Collection Gaumont Actualités
4. 1900-1990
5. 700 heures
7. Films
8. film
9. Ouvert à la recherche – voir modalités d’inscription
10. En 1910, Gaumont lance son journal cinématographique hebdomadaire, le
« Gaumont Actualités ». Lors de la Première Guerre mondiale, Pierre Perrin
est envoyé sur le front en qualité d’opérateur au sein de la Section
Cinématographique des Armées.
11. Cette collection contient plus d’une trentaine de films concernant la
Belgique. La plupart durent moins d’une minute. Ils concernent des sujets très
divers : les cérémonies officielles (« Au camp d’Auvours, M. Carton de Wiart,
ministre de la justice de Belgique, remet un drapeau à un régiment belge »
(1915), « Angleterre : la Princesse Clémentine Napoléon inaugure
l’ambulance offerte à la Belgique par les habitants de Croydon » (1915), « Le
corps du poète Emile Verhaeren est conduit en Belgique pour être inhumé »
(1916), les évènements sur le front belge (« Manœuvres militaires sur la côte
belge » (1915), « Les troupes coloniales anglaises et les lanciers belges se
dirigeant vers les tranchées » (1915), « Sur le front belge, un pont détruit sur
l’Yser » (1916), les œuvres de bienfaisance, « Bruxelles, l’œuvre de
bienfaisance du jardin de Jenny » (1914), « Le foyer du soldat belge » (1918)
mais aussi un film sur le départ des réfugiés belges : « Ostende, des milliers
de Belges voient partir le dernier bateau » (1914).
Gaumont (II)
1. Gaumont
3. Série Enseignement
4. Années 20
5. 150 heures
7. Films
8. film
10. Série de films conçus par des professeurs, chercheurs et savants dans un
but pédagogique.
11. Est conservée une suite de trois films pédagogiques de plusieurs minutes
sur l’histoire de l’armée datant de 1920. Ils se basent principalement sur des
images de la Première Guerre mondiale et nous pouvons y voir le front belge,
l’armée belge et plusieurs villages belges. Il existe également un film « A la
gloire des armées alliées », datant de 1920.
12. Base de donnée en ligne.
Gaumont (III)
1. Gaumont
3. Série Rouge, D et E
4. 1900-1946
5. 145h
7. Films
8. film
10. La série rouge est composée de grands reportages (300 sujets). Les séries
D et E sont composées de sujets liés à un évènement sportif ou culturel et
témoignent de l’entre-deux-guerres et de l’amorce de la reconstruction.
11. Nous y trouvons diverses vues du front belge : « Belgique : l’Yser sous la
neige » (1915) « Sur le front belge » (1920) « Sur le front belge, les
aérostiers » (1920). On y trouve également un film présentant quelques
épisodes de la vie du cardinal Mercier (1920).
Gaumont Pathé
1. Gaumont Pathé
3. Série Portrait
4. 1910-1930
5. 40h
7. Films
8. film
844 – Frankrijk: Audiovisuele bronnen
10. Série composée de près de 3500 sujets. Portraits d’hommes politiques
français et étrangers, de sportifs, d’artistes, etc.
11. A noter la présence d’un portrait de Paul Hymans, Ministre des Affaires
étrangères belge, datant de 1919.
12. Base de donnée en ligne.
Pathé (I)
1. Pathé
3. Collection Pathé Journal
4. 1896-1981
5. 650 heures
7. Films
8. film
10. Sujets d’actualités tournés sur le vif ou reconstitués par Pathé depuis 1896
qui constitueront, à partir de 1909 le Pathé Journal.
11. On y trouve une dizaine de films portant sur des sujets aussi divers que :
« Les Allemands en Belgique » (1915) et plus précisément dans la ville de
Tielt, « La conférence des alliées » (1917) sujet dans lequel on aperçoit de
Broqueville, « Le Président Wilson en Belgique » (1919) qui visite
notamment les ruines de la ville d’Ypres. Plusieurs films montrent les
souverains belges dans diverses situations (« Les souverains belges sur le
front » (1917) et « Vers la victoire » (1918)).
Pathé (II)
1. Pathé
3. Collection Ruines et visions de guerre
4. 1911-1918
5. 4 heures
7. Films
8. film
10. La collection « Visions de Guerre » renferme 200 sujets, principalement
tournés sur les fronts de la Première Guerre mondiale. Comme leur nom
l’indique, les « Ruines de Guerre » sont des documents sur les villes
dévastées au cours du premier conflit mondial.
11. Cette collection comprend un film de 42 secondes sur les troupes
allemandes à Anvers et l’évacuation de la ville datant de 1914, un autre sur les
fusiliers marins à Nieuport, 1914, et enfin, un dernier sur les troupes
allemandes dans des villages belges en ruines, datant de 1914 et durant 30
secondes.
846 – Verenigde Staten: Ministeries en overheidsinstellingen
5.3
ÉTATS-UNIS / VERENIGDE STATEN
5.3.1
American Battle Monuments Commission
1. American Battle Monuments Commission
2. National Archives (Washington)
3. American Battle Monuments Commission records
4. 1918-1993
7. Papier
8. herdenkingen - monumenten - begraafplaatsen
10. Na de oorlog (1921) werd een aparte commissie verantwoordelijk gesteld
voor de oprichting en het onderhoud van de Amerikaanse militaire begraafplaatsen en memorials in het buitenland. De ABMC gaf zelf een aantal
reisgidsen naar de Europese slagvelden uit.
11. Dit bestand omvat vergadernotulen, jaarverslagen, dossiers i.v.m. de
begraafplaatsen en memorials (met plattegronden en briefwisseling met
buitenlandse regeringen), lijsten van Amerikaanse gesneuvelden en vermisten,
dossiers i.v.m. het onderhoud van de kerkhoven, foto’s van de slagvelden,
begraafplaatsen en herdenkingsplechtigheden en kaarten met de dagelijkse
positie van de Amerikaanse troepen.
12. Geen inventaris beschikbaar.
13. A guide to American battlefields in Europe, 1937.
Summary of operations in the world war, 28 delen, 1944.
American commission to negotiate peace
1. American Commission to negotiate peace
3. American Commission to negotiate peace records
4. 1914-1931
5. 258 feet
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. vredesonderhandelingen
États-Unis : Ministères et institutions publiques - 847
10. Een werkgroep, bijgenaamd ‘the inquiry’, o.l.v. kolonel House onderzocht
vanaf 1917 de politieke, geografische, etnische en economische problemen in
Europa. De Commission to negotiate peace adviseerde president Wilson
tijdens de vredesonderhandelingen in Parijs.
11. De briefwisseling, dossiers, rapporten, studies, krantenknipsels,
verklaringen en voorstellen, statistieken en vooral de vergadernotulen van
allerhande commissies en comités die zetelden tijdens de vredesconferentie
bleven bewaard. Verder zijn er nog een aantal kaarten beschikbaar.
12. RANGEL S., Records of the American Commission to negotiate peace,
Washington, 1974.
American Expeditionary Forces
1. American Expeditionary Forces
3. Records of the American Expeditionary Forces
4. 1917-1925
5. 26.016 cu feet
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. krijgsverloop - frontleven - foto’s - vredesonderhandelingen
10. Na de oorlogsverklaring aan Duitsland werd op 26 mei 1917 de American
Expeditionary Forces opgericht o.l.v. generaal Pershing. Dit korps vocht in
Europa en Rusland en bezette Duitsland na de wapenstilstand. Het AEF
bestond uit 3 legers, 9 legergroepen en 43 divisies. Het hoofdkwartier was
gevestigd in Parijs en verschoof later naar Chaumont.
11. Dit rijke bestand bevat vooral administratieve dossiers en briefwisseling
maar ook frontkaarten, rapporten, ‘war diaries’, overzichten van de
troepenbewegingen en tuchtdossiers. Interessant zijn ook de ‘intelligence
dossiers’, de vele frontkaarten en luchtfoto’s van het frontgebied, dossiers
over de krijgsgevangenen (bureau of prisoners of war, prisoners of war
division, prisoner of war labor companies), administratieve stukken i.v.m. de
medische diensten (casualty-reports, venereal disease reports, enz). Van elke
divisie bleven de nodige archieven en kaarten bewaard (de 27e, 30ste, 37ste en
91ste divisie vochten in Vlaanderen). Ook de archieven van de Amerikaanse
militaire missie bij het Britse, Franse en Italiaanse hoofdkwartier en van de
Amerikaanse delegatie van de internationale wapenstilstandscommissie
(waaronder vergadernotulen en briefwisseling met de Belgische delegatie)
bleven bewaard. De militaire kaarten m.b.t. het Belgisch front (een 500-tal)
848 – Verenigde Staten: Ministeries en overheidsinstellingen
werden apart beschreven door Franklin Burch. Tenslotte zijn er foto’s van ‘oil
storage facilities in Belgium’ (50 foto’s), ‘areas in Belgium and France
occupied by American troops’ (2.262 foto’s) en glasnegatieven van de ‘interallied marksmanship competition’ ergens in België in 1919 (42 beelden).
12. BROADWATER A. e.a., Preliminary inventory of the textual records of
the American Expeditionary Forces, 1917-1923, 2 delen, Washington, 1968.
BURCH F.W., Preliminary inventory of the cartographic records of the
American Expeditionary Forces, 1917-1921, Washington, 1966.
Committee on public information
1. Committee on public information
3. Committee on public information records
4. 1917-1921
5. 152 cu. feet
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. propaganda - foto’s - film
10. Onmiddellijk na de intrede van de Verenigde Staten op het oorlogstoneel
werd een Committee on public information opgericht om de burgers en vooral
de pers voor te lichten over de operaties van de Amerikaanse troepen.
11. In dit archiefbestand treffen we briefwisseling en rapporten aan over de
verspreiding van informatie/propaganda (o.a. Official Bulletin en Four minute
men news), rapporten over het moreel van de geallieerden en over de
censuurdiensten. Tenslotte zijn er de nodige krantenknipsels, foto’s en films.
12. Classification scheme: records of the committee on public information,
1917-1919, Washington, 1938.
WEINERT J., Preliminary inventory of the records of the committee on public
information, Washington, 1962.
MATCHETTE R. e.a., Guide to federal records in the national archives of
the United States, 3 delen, Washington, 1995.
Department of State
1. Department of State
3. Department of State records
4. 5. -
États-Unis : Ministères et institutions publiques - 849
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. diplomatie
10. 11. Het archief van het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken bevat
de belangrijkste ambtelijke papieren van de ‘secretaries of state’ tijdens de
Eerste Wereldoorlog nl. William Jennings (1913-1915) en Robert Lansing
(1915-1918). Het archief omvat tevens de nodige foto’s. De archieven van de
Amerikaanse ambassade in Brussel (1832-1954) en van de Amerikaanse
consulaten in België worden in een apart bestand bewaard. N.B. ook de
archieven van de Amerikaanse ambassades in Den Haag en Londen bevatten
interessante informatie over België (o.a. over de bevoorrading).
12. Inventory of the general records of the Department of State, 1789-1949,
Washington, 1992.
ECKHOO M. en MAVRO A., List of foreign service posts of the Department
of State, Washington, 1967.
US Grain Corporation
1. US Grain Corporation
3. US Grain Corporation Records
4. 1917-1920
7. Papier
8. bevoorrading
10. Deze Amerikaanse overheidsinstelling, opgericht door ‘Food
Administrator’ Herbert Hoover in 1917, stond in voor de aankoop, opslag en
verkoop van graan en graanproducten. De Grain Corporation werkte ook
samen met de CRB.
11. Hier vinden we briefwisseling, dossiers en kaarten van hongersnoodgebieden in Europa (1918-1919).
12. WARD P.R. en FAGEN C.K., Preliminary inventory of the records of the
US Grain Corporation, Washington, 1966.
850 – Verenigde Staten: Politici
5.3.2
Lansing Robert
1. Lansing Robert
2. Library of Congress (manuscript division)
3. Papers of Robert Lansing
4. 1914-1935
5. 17 feet of 83 dozen
6. Privé-archief
7. Papier (gedeeltelijk beschikbaar op microfilm)
8. diplomatie - vredesonderhandelingen
9. Raadpleegbaar met toestemming
10. Lansing was ‘secretary of state’ gedurende de oorlog en lid van de
Amerikaanse delegatie tijdens de vredesonderhandelingen in Parijs.
11. Het archief-Lansing omvat briefwisseling, rapporten, toespraken,
krantenknipsels, foto’s en de deels uitgegeven memoires van Lansing.
12. Finding aid available in the manuscript reading room.
13. LANSING R., Mémoires de Robert Lansing, Parijs, 1925.
LANSING R., The peace negociations: a personal narrative, Londen, 1921.
Wilson Woodrow (I)
1. Wilson Woodrow
2. Princeton en Library of Congress (manuscript division)
3. Woodrow Wilson collection
4. 1856-1924
5. 1160 dozen (542 microfilms)
6. Privé-archief
7. Papier
8. diplomatie
10. 11. De eigen archieven van president Wilson berusten in de Library of
Congress. Men vindt er de briefwisseling met Hoover, House en Lansing,
dagboeken, toespraken, krantenknipsels en documenten i.v.m. de vredesonderhandelingen in Parijs. De schaduwarchieven bijeengebracht door het
‘Woodrow Wilson project’, een 69-delige bronnenuitgave over Wilson,
werden overgedragen aan de bibliotheek van de prestigieuze Princetonuniversiteit.
12. BAKER R. en DODD W., Papers of Woodrow Wilson, 1927.
États-Unis : Hommes politiques- 851
WILSON W., President Wilson’s state papers and addresses, New York,
1918.
Wilson Woodrow (II)
1. Wilson Woodrow
3. Brieven van Belgische kinderen aan president Wilson
4. 10 m.
5. 1915-1918
6. Privé-archief
7. Papier
8. iconografie - foto’s
10. 11. Hier treffen we 8.400 fraai versierde brieven aan in het Nederlands, het
Frans en het Engels van Belgische schoolkinderen -vooral uit het Gentse-, uit
dankbaarheid gezonden naar de Amerikaanse president, soms met foto’s
(1915, geordend per klas).
12. FEMIA K.L. en MONAGLE J., Belgian children’s letters to president
Woodrow Wilson, Washington, 2007. (toegang online)
13. WILSON W., President Wilson’s state papers and addresses, New York,
1918.
852 – Verenigde Staten: Militairen en Ambtenaren
5.3.3
MILITAIRES ET FONCTIONNAIRES / MILITAIREN EN AMBTENAREN
Adair Fred Lyman
1. Adair Fred Lyman
2. Hoover Institution on War, Peace and Revolution
3. Fred Lyman Adair Papers
4. 1918-1942
5. 9 dozen
6. Privé-archief
7. Papier
10. De Amerikaanse arts Adair werkte in een Rode Kruishospitaal.
11. In dit archiefbestand treffen we wat archiefmateriaal aan over de
activiteiten van het Amerikaanse Rode Kruis in België (1918-1919).
12. Toegang online.
Colbert John William
1. Colbert John William
3. Colbert papers
4. 1903-1944
5. 2 feet
6. Privé-archief
7. Papier
8. dagboek
10. Deze arts verbleef met het Amerikaanse leger aan het Belgisch front.
11. Colbert bewaarde zijn dagboeken, nota’s en wat briefwisseling.
12. GERNAND B.E., John W. Colbert: a register of his papers in the Library
of Congress, Washington, 2008.
Gibson Hugh
1. Gibson Hugh
2. Hoover Institution on War, Revolution and Peace
3. Archief van Hugh Gibson
4. 1900-1957
5. 152 dozen
États-Unis : Militaires et Fonctionnaires - 853
6. Privé-archief
7. Papier
8. diplomatie - internationale hulpverlening - dagboek
9. Vrij raadpleegbaar (de dagboeken zijn ook beschikbaar op microfilm)
10. Hugh Gibson werkte als secretaris op de Amerikaanse ambassade in
Brussel tijdens de oorlog. In 1916 werkte hij in Londen als verbindingsman
tussen Hoover en de Belgische regering. Na de oorlog was hij 8 jaar
ambassadeur in België.
11. Hoewel dit archief vooral documenten bevat uit het interbellum en de
periode van de Tweede Wereldoorlog treffen we hier toch interessante
briefwisseling van Gibson met von Bissing, Herbert en mrs. Hoover, Vernon
en Charlotte Kellogg, Lansing, d’Oultremont, Rodrigo de Villalobar en Brand
Whitlock aan. Ook het dagboek dat Gibson in 1918 bijhield, bleef bewaard.
Verder zijn er enkele teksten van toespraken, enkele artikels over de CRB en
documentatiedossiers (het dossier ‘Belgium’ bevat info over de Duitse
gruweldaden en de CRB).
12. Inventaris online.
13. GALPIN P.C., Hugh Gibson, 1883-1954, New York, 1956.
GIBSON H., A journal from our legation in Belgium, New York, 1917.
House Edward Mandell
1. House Edward Mandell
2. Yale University Library
3. Edward Mandell House papers
4. 1885-1938
5. 200 feet
6. Privé-archief
7. Papier (enkele stukken werden gemicrofilmd)
10. Kolonel House was de rechterhand van president Wilson voor buitenlands
beleid. Hij speelde een belangrijke rol tijdens de vredesonderhandelingen.
11. Het archief-House bevat briefwisseling, dagboeken, nota’s en foto’s.
12. Er is een onuitgegeven plaatsingslijst voorhanden.
13. HOUSE E.M., Ce qui se passa réellement à Paris en 1918-1919. Histoire
de la conférence de la paix par les délégués américains, Parijs, 1923.
SEYMOUR C., The intimate papers of colonel House, 4 dln., Londen, 19261928.
854 – Verenigde Staten: Militairen en Ambtenaren
Pershing John
1. Pershing John
3. Papers of John J. Pershing
4. 1904-1948
5. 439 dozen
6. Privé-archief
7. Papier (de belangrijkste stukken werden gemicrofilmd)
8. krijgsverloop
10. Pershing was de opperbevelhebber van de American Expeditionary
Forces.
11. In het archief van generaal Pershing vinden we briefwisseling, dagboeken,
bevelen, krantenknipsels, documentatie en manuscripten.
12. Toegang beschikbaar.
13. PERSHING J., Mes souvenirs de guerre, 2 dln., Parijs, 1931.
Whitlock Brand (I)
1. Whitlock Brand
3. Brand Whitlock papers
4. 1893-1934
5. 168 dozen (65 m)
6. Privé-archief
7. Papier (gedeeltelijk beschikbaar op microfilm)
8. diplomatie - dagboek - internationale hulpverlening
10. Brand Whitlock was de Amerikaanse ambassadeur in Brussel in de
periode 1913-1922.
11. In dit deel van het archief-Whitlock treffen we de briefwisseling met
Hoover en House, krantenknipsels, literair werk en dagboeken aan (waaronder
het dagboek van het bezoek van Belgische vorstenpaar aan de Verenigde
Staten in 1919).
12. Toegang beschikbaar in de leeszaal van de manuscript reading room.
13. CRUNDEN R.M., A hero in spite of himself. Brand Whitlock in art,
politics and war, New York, 1969.
WHITLOCK B., Belgium under the German occupation: a personal
narrative, 2 dln., Londen, 1919
États-Unis : Militaires et Fonctionnaires - 855
WHITLOCK B., La Belgique sous l’occupation allemande: mémoires du
ministre d’Amérique à Bruxelles, Parijs, 1922.
WHITLOCK B., The letters and journal of Brand Whitlock, New York, 1936.
Whitlock Brand (II)
1. Whitlock Brand
2. Hoover Institution on War, Peace and Revolution (Stanford)
3. Brand Whitlock papers
4. 1913-1934
5. 9 dozen
6. Privé-archief
7. Papier
8. dagboek - diplomatie - internationale hulpverlening
10. Brand Whitlock was de Amerikaanse ambassadeur in Brussel in de
periode 1913-1922.
11. Dit archiefbestand bevat nota’s, dagboeken, brochures en foto’s over de
Amerikaans-Belgische relaties, de CRB en literair werk van Whitlock.
12. Geen toegang online.
13. CRUNDEN R.M., A hero in spite of himself. Brand Whitlock in art,
politics and war, New York, 1969.
WHITLOCK B., La Belgique sous l’occupation allemande: mémoires du
ministre d’Amérique à Bruxelles, Parijs, 1922.
WHITLOCK B., The letters and journal of Brand Whitlock, New York, 1936.
856 – Verenigde Staten: CRB en medewerkers
5.3.4 CRB ET COLLABORATEURS / CRB EN MEDEWERKERS
Commission for Relief in Belgium
1. Commission for Relief in Belgium
3. Archief van de Commission for Relief in Belgium
4. 1914-1930
5. 640 dozen
6. Privé-archief
7. Papier
8. internationale hulpverlening - bevoorrading
9. Vrij raadpleegbaar, ook beschikbaar op microfilm (600-tal) in het Leuvense
universiteitsarchief (behalve de foto’s en films).
10. De Commission for Relief werd in oktober 1914 door de veertigjarige,
schatrijke Amerikaanse industrieel Herbert Hoover opgericht om hulp te
bieden aan de uitgehongerde bevolking in het door de Duitsers bezette België.
Deze privé-organisatie zamelde in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië
geld in en zond massaal voedsel naar België. De Belgische, Franse en
Amerikaanse regeringen kwamen over de brug met subsidies. Gezien de
omvang van dit ‘relief work’ werd spoedig een heuse administratie op poten
gezet. Circa 9 miljoen Belgen en Fransen werden van de hongersnood gered.
Een vijftigtal jonge Amerikaanse studenten controleerde ter plaatse of alle
goederen wel correct verdeeld werden. In het bezette België werd een
uitgebreid netwerk van vrijwilligers opgezet door het NHVC. Hoover
onderhandelde persoonlijk met alle mogelijke regeringsleiders (van alle
partijen) om de voedselvoorraden in België te mogen invoeren. Toen de
Verenigde Staten in 1917 de oorlog verklaarden aan Duitsland werd de
controletaak van de CRB overgenomen door het Spaans-Nederlands Comité
en werd Hoover prompt aangesteld tot hoofd van de US Food Administration.
11. Hier treffen we de briefwisseling van de CRB met o.a. de Broqueville, von
Bissing, Cartier, Delacroix, de Sadeleer, Francqui, Gibson, von der Golz,
Gray, House, von Jagow, Vernon en mrs. Kellogg, von der Lancken, Van De
Vyvere, Wilson, Cambon, koning Albert I, Lansing, Lloyd George,
Moncheur, Merry Del Val en Carton de Wiart.
Belangrijk zijn ook de rapporten en vergaderverslagen van voorzitter Hoover
(over de relaties met het NHVC, de onderhandelingen met Britse en Duitse
overheden en de relatie met markies de Villalobar). Daarnaast zijn er dossiers
en briefwisseling i.v.m. de CRB-kantoren in New York en Londen
(chronologisch en alfabetisch: zeer rijke Belgische dossiers en ook in de
Duitse dossiers is veel informatie over het bezette België te rapen). Zeer
États-Unis : CRB et collaborateurs - 857
interessant is de briefwisseling met het NHVC, de rapporten, verslagen van
vergaderingen, financiële stukken van het NHVC (chronologisch), publicaties
(jaarverslagen, brochures, reglementen, uitgegeven notulen van
vergaderingen, verslagen van de provinciale comités) en andere
bekendmakingen van het NHVC. We wijzen ook op de briefwisseling met het
Spaans-Nederlands Comité voor de bevoorrading (1917-1919) en op de
verslagen van deze organisatie (met o.a. statistieken).
Van het CRB-kantoor in Brussel bleven briefwisseling, lijsten, nota’s en
verslagen bewaard (over de controle van de distributie door het NHVC, de
inbeslagname van voedsel door de bezetter, de levensomstandigheden van de
Belgische bevolking, de organisatie van het Brussels kantoor, de contacten
met de provinciale comités). Van het CRB-kantoor in Rijsel zijn er
statistieken, briefwisseling, verslagen, lijsten en mortaliteitstabellen
voorhanden. Van het CRB-kantoor in Londen is er briefwisseling,
statistieken, dossiers (o.a. een rapport van P. Pratt over de sociaaleconomische toestand van 27 Luikse arbeidersfamilies). Ook van het
Londense ‘lace departement’ bleven archieven bewaard betreffende steun aan
Belgische kantbewerksters en kantverkoop.
Het kantoor in New York bewaarde dossiers i.v.m. de organisatie van een
grote tentoonstelling (‘allied bazaar’) ter plaatse om fondsen in te zamelen
(plannen, organisatie, lijst tentoongestelde stukken, programma, enz),
‘Belgian kiddies’ dossiers over een fundraising programma ten voordele van
Belgische kinderen), ‘belgian tag day’ over de verkoop van kleine Belgische
vlaggetjes. Verder is er de nodige briefwisseling (chronologisch o.a. met de
kantoren in Brussel en Antwerpen en met de Belgian Lace Cooperative).
Vermeldenswaard zijn ook twee onuitgegeven manuscripten over de
geschiedenis van de CRB en het bronnenmateriaal verzameld om de officiële
geschiedenis van de organisatie te schrijven. Verder zijn er nog persberichten
en documenten i.v.m. de opslag en het verschepen van de hulpgoederen
(1 dossier per schip). Ook van de kantoren in Rotterdam en Washington
bleven vergelijkbare documenten bewaard. De lokale afdelingen nl. New York
State Committee, Indiana Committee, Pennsylvania Committee en
Stanford/Palo Alto Committee droegen hun administratieve stukken eveneens
over aan het Hoover-instituut (briefwisseling, donatieregisters, boekhouding,
ledenlijsten en promotiemateriaal voor fundraisingsacties). Te vermelden zijn
ook de documentatie over ons land (met een aantal zeldzame boeken,
tijdschriften, krantenartikels, kaarten en brochures) en de vele eigen uitgaven
van de CRB (boeken, verslagen, brochures, bulletins, newsletters, weekly
reports, kaarten enz.).
Zeer leuk zijn de knutselwerkjes, boeken, brieven en postkaarten die door de
Belgische burgers (ouderen en jongeren; soms met foto’s) uit dankbaarheid
naar de CRB gezonden werden. Verder zijn er rantsoeneringskaarten en
coupons van diverse Belgische gemeenten beschikbaar. Foto’s van het
personeel, van diverse personaliteiten en van de werkzaamheden (uitladen
schepen, burelen, opslagplaatsen, uitdeling aan de Belgische kinderen,
vluchtelingen, scholen, relief ships) en prentbriefkaarten van kantbewerksters
ronden het geheel af.
Cfr. Nationaal Hulp- en Voedingscomite en CRB bewaard in het Algemeen
Rijksarchief.
12. DANIELSON E.S., Commission for Relief in Belgium (1914-1930): a
register of its records in the Hoover institution archives, Stanford, 1996. (ook
online)
13. COMMISSION FOR RELIEF IN BELGIUM, Annual reports, New York,
1915-1917.
GAY G. en FISCHER H.H., Public relations of the Commission for Relief in
Belgium: documents, Stanford, 1929.
GAY G., Statistical review of relief operations, Stanford, z.d.
NASH G., The life of Henry Hoover. The humanitarian 1914-17, New York,
1988.
CRB Educational Foundation
1. CRB Educational Foundation
3. CRB Educational Foundation records
4. 1920-1964
7. Papier (ook beschikbaar op microfilm)
8. 9. Raadpleegbaar met toestemming
10. Met de resterende financiële middelen van de CRB werd in 1920
ondermeer de CRB Educational Foundation opgericht (sinds 1938 herdoopt
tot Belgian-American Educational Foundation- BAEF). Deze prestigieuze
stichting sponsorde de Belgisch-Amerikaanse uitwisseling van wetenschappelijke onderzoekers en droeg bij tot het verbeteren van de culturele
relaties.
11. Dit archief bevat in de eerste plaats de briefwisseling, notulen, uitgaven,
jaarverslagen en krantenknipsels van de Educational Foundation. Toch
treffen we ook wat documentatie aan over de Duitse bezetting en over de
wederopbouw van de Leuvense universiteitsbibliotheek. Verder zijn er enkele
foto’s van de werkzaamheden van de CRB voorradig.
12. Toegang online.
Allen Benjamin S.
1. Allen Benjamin S.
3. Benjamin Shannon Allen papers
4. 1910-1967
5. 6 dozen
6. Privé-archief
7. Papier
8. internationale hulpverlening - bevooorrading
10. Benjamin Allen was medewerker van de CRB.
11. Hier enkel wat briefwisseling (o.a. met Hoover), een versierde meelzak,
foto’s en twee zeldzame brochures: Myrop, The imprisonment of the Ghent
professors (1917) en de brochure over de herdenkingsplechtigheid van het
NHVC in 1958.
Arrowsmith Robert
1. Arrowsmith Robert
3. Robert Arrowsmith papers
4. 1914-1912
5. 2 dozen
6. Privé-archief
7. Papier
10. 11. In het archief van Arrowsmith vinden we briefwisseling, krantenknipsels
en foto’s over zijn activiteiten als lid van de CRB in België.
Chadbourn Philip H.
1. Chadbourn Philip H.
3. Philip H. Chadbourn papers
4. 1915-1929
5. 2 dozen
6. Privé-archief
7. Papier
10. 11. Dit archief bevat briefwisseling, rapporten, pamfletten, foto’s,
krantenknipsels en memorabilia in verband met de CRB.
12. Toegang online.
Chatfield Frederick H.
1. Chatfield Frederick H.
3. Frederick H. Chatfield papers
4. 1915-1919
5. 1,3 feet
6. Privé-archief
7. Papier
10. 11. Dit archief bevat brochures, foto’s en memorabilia in verband met de
CRB.
12. Toegang online.
Crosby Oscar Terry
1. Crosby Oscar Terry
3. Oscar Terry Crosby papers
4. 1900-1938
5. 3,5 feet
6. Privé-archief
7. Papier
10. Crosby was directeur van de CRB en reisde hiervoor naar België.
11. Het bestand omvat briefwisseling, dagboeken, krantenknipsels, toespraken
en uitgegeven rapporten.
12. KRUSTEN M., Oscar Terry Crosby: A register of his papers in the
Library of Congress, Washington, 2005.
Eloesser Nina Franstead
1. Eloesser Nina Franstead
3. Nina Franstead Eloesser papers
4. 1915-1932
5. 2 dozen
6. Privé-archief
7. Papier
10. 11. Dit archief bevat brochures, foto’s en medailles in verband met de CRB en
Hoover.
12. Toegang online.
Gregory Warren
1. Gregory Warren
3. Warren Gregory miscellany
4. 1915-1920
5. 3 dozen
6. Privé-archief
7. Papier
10. 11. Dit archief bevat foto’s, memorabilia, tekeningen en kantwerk in verband
met de CRB.
12. Toegang online.
Green Joseph Coy
1. Green Joseph Coy
3. Joseph Coy Green papers
4. 1914-1957
5. 21 dozen
6. Privé-archief
7. Papier
8. dagboek - internationale hulpverlening - bevoorrading
10. Green was één van de medewerkers van de CRB in België.
11. In dit archief bevindt zich de briefwisseling van Green, een aantal
pamfletten, enkele verslagen van de Nationale en Provinciale Hulp- en
Voedingscomités, verslagen van de CRB en ledenlijsten. Daarnaast is er
documentatie over de oorlog, de Duitse gruweldaden en deportaties.
Vermeldenswaard is ook Green’s dagboek (1915-1917) en een artikelenreeks
over zijn belevenissen in bezet België (1917?).
12. Toegang online.
Gugenheim Alice Aron
1. Gugenheim Alice Aron
3. Alice Aron Gugenheim papers
4. 1914-1916
5. 1 doos
6. Privé-archief
7. Papier
10. 11. Dit archief bevat dagboeknotities, foto’s, briefkaarten, krantenknipsels en
memorabilia in verband met de CRB.
12. Toegang online.
Hall William Chapman
1. Hall William Chapman
3. William Chapman Hall papers
4. 1917
5. 1 doos
6. Privé-archief
7. Papier
10. -
11. Dit archief bevat briefwisseling, een notaboekje en memorabilia in
verband met de CRB en het vertrek van de Amerikaanse inspecteurs uit België
in 1917.
12. Toegang online.
Hoover Herbert
1. Hoover Herbert
2. Herbert Hoover Presidential Library and Museum
3. Herbert Hoover papers
4. 5. 6. Privé-archief
7. Papier
10. De schatrijke zakenman Herbert Hoover richtte in 1914 de CRB op. In
1917 werd hij hoofd van de United States Food Administration. Van 1929 tot
1933 was hij de 31ste president van de Verenigde Staten.
11. Ondanks het feit dat de belangrijkste archieven uit de oorlogsperiode in
het Hoover Institution berusten, vinden we wat briefwisseling met Wilson,
Pershing en Harding, enkele interessante documentatiedossiers (Cavell),
persknipsels over de CRB (microfilms), dossiers inzake de naoorlogse
bezoeken van Hoover aan België, Hoover’s agenda’s uit de jaren 1901-1917
en de manuscripten van zijn memoires en andere boeken terug.
12. Toegang online (momenteel niet beschikbaar).
13. HOOVER H., An American epic, introduction: the relief in Belgium and
Northern France 1914-1930, Chicago, 1959.
NASH G., The life of Herbert Hoover- the humanitairian 1914-1917, New
York, 1988.
PALM C. G. en REED D., Guide to the Hoover Institution archives, Stanford,
1980.
Seminar on the humanitarian work and legacy of Herbert Hoover, Brussel,
2006.
Hoover Lou Henry (I)
1. Hoover Lou Henry
2. Hoover Presidential Library
3. Lou Henry Hoover papers
4. 141 m.
7. Papier
8. internationale hulpverlening
10. Lou Henry was de echtgenote van Herbert Hoover.
11. Dit bestand bevat archiefmateriaal over de rol van Lou Henry Hoover als
voorzitster van het American Women’s War Relief Fund en over de
organisatie van de fundraising voor de CRB. Verder treffen we een verslag
van haar reis naar België om de voedselverdeling te controleren, documenten
betreffende de hulp aan de kantbewerksters, briefwisseling met haar
echtgenoot, een dankbrief van koningin Elisabeth en een verslag van haar
bezoek aan de slagvelden in 1919 aan.
12. Toegang online.
13. YOUNG N.B., Lou Henry Hoover: activist first lady, Lawrence, 2005.
Hoover Lou Henry (II)
1. Hoover Lou Henry
3. Lou Henry Hoover collection
7. Papier
8. internationale hulpverlening
10. De echtgenote van Henry Hoover maakte zich eveneens verdienstelijk
voor het ‘relief work in Belgium’.
11. Hier vinden we enkel een aantal erediploma’s en wat kantwerk uit
erkentelijkheid geschonken door de Belgische bevolking.
12. Online toegang.
13. YOUNG N.B., Lou Henry Hoover: activist first lady, Lawrence, 2005.
Jackson Robert A.
1. Jackson Robert A.
3. Robert A. Jackson papers
4. 1915-1918
5. 1 doos
6. Privé-archief
7. Papier
10. 11. Dit archief bevat dagboeknotities, nota’s en krantenknipsels in verband
met de CRB.
12. Toegang online.
Kellogg Vernon
1. Kellogg Vernon
3. Archief van Vernon Kellogg
4. 1914-1921
5. 2 dozen
6. Privé-archief
7. Papier
10. 11. Dit archiefbestand bevat documenten i.v.m. zijn werk voor de CRB in
België.
13. KELLOGG V., Mes soirées au grand quartier: mes conversations et
aventures aux quartiers généraux de l’armée allemande en France et en
Belgique, Parijs, 1919.
KELLOGG C., Les femmes belges pendant la guerre, Brussel, z.d.
KELLOGG V., Fighting starvation in Belgium, New York, 1918.
Kirby Gustavus
1. Kirby Gustavus
3. Gustavus T. Kirby papers
4. 1914-1941
5. 2 dozen
6. Privé-archief
7. Papier
10.11. Dit archief bevat enkele stukken met betrekking tot de CRB.
12. Toegang online.
Kittredge Tracy Barrett
1. Kittredge Tracy Barrett
3. Tracy Barrett Kittredge papers
4. 1910-1957
5. 51 dozen
6. Privé-archief
7. Papier
10. Kittredge was lid van de CRB en van de Amerikaanse delegatie in Parijs
in 1919 en werkte blijkbaar aan een boek over de CRB.
11. Hier treffen we een manuscript van de geschiedenis van de CRB aan
samen met het nodige bronnenmateriaal.
12. Toegang online.
Paradise Scott Hurt
1. Paradise Scott Hurt
3. Scott Hurt Paradise papers
4. 1914-1915
5. 1 doos
6. Privé-archief
7. Papier
10. 11. Dit archief bevat briefwisseling, foto’s en memorabilia in verband met de
CRB.
12. Toegang online.
Pate Maurice
1. Pate Maurice
2. Princeton University Library (department of rare books and special
collections)
3. Maurice Pate papers
4. 1904-1985
5. 10 m (24 dozen)
6. Privé-archief
7. Papier (de Hoover Presidential Library (West Branch, Iowa) bewaart een
versie op microfilm)
8. internationale hulpverlening - bevoorrading - dagboek
10. Pate was één van de medewerkers van de CRB. In 1916-1917 verbleef hij
in België om de voedselverdeling in de provincie Henegouwen te controleren.
In 1917 nam hij dienst in het Amerikaanse leger. Na de Tweede Wereldoorlog
werd hij de eerste directeur van UNICEF.
11. Interessant zijn vooral het dagboek van Pate over zijn verblijf in België,
zijn briefwisseling, de ‘CRB representatives manual’ en de uitgave ‘Typical
day for a CRB delegate’.
12. HANSON A., Maurice Pate papers, 1904-1985: finding aid, 2007. (ook
online)
Perrin C. Galpin
1. Perrin C. Galpin
3. Perrin C. Galpin papers
4. 1914-1957
5. 6 dozen
6. Privé-archief
7. Papier
10. Galpin was één van de medewerkers van de CRB in België.
11. Hier treffen we wat briefwisseling, nota’s en krantenartikels over de werkzaamheden van de CRB aan.
12. Toegang online.
Stockton Gilchrist B.
1. Stockton Gilchrist B.
3. Gilchrist Baker Stockton papers
4. 1911-1959
5. 11 dozen
6. Privé-archief
7. Papier
8. internationale hulpverlening - bevoorrading - dagboek
10. Stockton was medewerker van de CRB in 1915-1916. In 1917 werkte hij
op de Amerikaanse ambassade in Londen.
11. We vinden hier briefwisseling over de CRB-activiteiten, een dagboek
(1917) en een rapport over de arrestatie van Robert Warren in Essen (1915).
Strauss Lewis L.
1. Strauss Lewis L.
3. Lewis L. Strauss papers
4. 1914-1974
5. 220 m
6. Privé-archief
7. Papier
10. Strauss was de rechterhand van Hoover in de CRB.
11. Daar dit bestand nog ongeordend is, kunnen we geen informatie
verstrekken. Vermoedelijk zitten er wel documenten over de CRB in vervat.
12. Er is geen toegang beschikbaar.
Tuck William
1. Tuck William
3. William Tuck papers
4. 1914-1965
5. 3 m
6. Privé-archief
7. Papier
10. Tuck was lid van de CRB en werd na de oorlog ondervoorzitter van de
BAEF.
11. Hier treffen we enkele documenten aan over de CRB en over de
samenwerking met Hoover.
12. Toegang online.
870 – Verenigde Staten: Verzamelingen
5.3.5
Angell Frank
1. Angell Frank
3. Frank Angell papers
4. 1901-1918
5. 1,2 feet
6. Privé-archief
7. Papier
10. Frank Angell was een vooraanstaand Amerikaans psycholoog die
doceerde in Stanford.
11. Angell was auteur van het boek ‘The Belgians under the German
occupation’. Zijn documentatie bleef hier bewaard (vooral over de CRB en het
NHVC). Het boek zelf werd niet teruggevonden in de Belgische bibliotheken.
12. Toegang online.
Belgian subject collection
1. Belgian subject collection
3. Belgian subject collection
4. 1890-1973
5. 4 dozen
6. Privé-archief
7. Papier
8. pers
10. 11. In deze kunstmatig aangelegde verzameling bevinden zich archivalia en
documentatie over de verwoesting en wederopbouw van de Leuvense
universiteitsbibliotheek. Opmerking: de bibliotheek van het Hoover-instituut
bewaart zeer veel uitgegeven materiaal over de oorlogsperiode: een volledige
collectie van Belgische dagbladen: La Belgique (Brussel, 1914-1918), La
Belgique, journal des réfugiés: organe quotidien des réfugiés belges en
Hollande (Rotterdam en Leiden), Gazet van Brussel (Brussel, 1915-1918),
Belgischer Kurier, Brüsseler Tageszeitung (Brussel, 1915-1918), La Libre
Belgique
(Brussel,
1915-1918),
Militärverordnungsblatt
des
États-Unis : Collections - 871
Generalgouvernements
in
Belgien
(1915-1918),
Gesetzund
Verordnungsblatt für die okkupierten Gebiete Belgiens (1914-1917), L’Echo
belge, De Vlaamsche Stem en Vrij België. Verder is er overvloedig uitgegeven
materiaal van de Belgische delegatie op de vredesconferentie in Parijs en over
de Commissie voor Herstelbetalingen aanwezig. Affichemateriaal is op te
sporen via de online-databank (over de CRB, NHVC, Duitse verordeningen,
oorlogsleningen, naoorlogse herden-kingsplechtigheden, tentoonstellingen en
enkele propagandaposters ontworpen door Raemaekers). Verder zijn er ook
zeldzame pamfletten en brochures uit België te vinden.
12. Toegang online.
13. PERRY R., An annotated listing of clandestine publications issued in
Belgium during the German occupation 1914-1918, Berkley, 1939.
Collectie Duitse verordeningen
1. Collectie Duitse verordeningen
3. Collectie Duitse verordeningen
4. 1914-1918
5. 39 dozen
6. Privé-archief
7. Papier
8. iconografie
10. 11. Het betreft hier de originele verordeningen, aankondigingen en
bekendmakingen, uitgevaardigd door het Duits bestuur in Brussel, die
gebruikt werden voor het samenstellen van de brochures ‘Les avis,
proclamations et nouvelles de guerre allemandes affichés à Bruxelles pendant
l’occupation’.
13. Les avis, proclamation et nouvelles de guerre allemandes affichés à
Bruxelles pendant l’occupation, 36 dln., Brussel, 1914-1918.
Collectie interviews met oud-medewerkers van de CRB
1. Collectie interviews met oud-medewerkers van de CRB
2. Hoover presidential library
3. Collectie interviews met oud-medewerkers van de CRB
4. 5. -
6. Privé-archief
7. 8. internationale hulpverlening - bevoorrading
10. 11. In het kader van een ‘oral history project’ werden diverse oudmedewerkers van de CRB geïnterviewd over hun belevenissen. Van de
volgende personen zijn uitgeschreven interviews bewaard: Victoria Allen,
Elizabeth Brovha, Milton Brown, Dickie Kellogg, Joseph Green, James
Healy, Marguerite Hoyt, Charles Leach, Philip Platt, Gardner Richardson,
John Simpson, Gilchrist Stockton, Clare Torrey, Hilda Bunge (de dochter van
Edouard Bunge huwde na de oorlog met CRB-medewerker William Tuck),
Mr en Mrs Wellington, Francis Wickes, Mary Shockley en Suzanne
Silvercruys (deze Belgische beeldhouwster vervaardigde een buste van
Hoover).
12. Plaatsingslijst beschikbaar.
De Young Memorial Museum collection
1. De Young Memorial Museum verzameling
3. De Young Memorial Museum collection
4. 1914-1919
5. 3 dozen
6. Privé-archief
7. Papier
8. iconografie
10. 11. Deze verzameling bevat foto’s, kaarten, pamfletten en Duitse
verordeningen uit België (vooral uit 1914).
12. Toegang online.
Emile Deluc-verzameling
1. Emile Deluc-verzameling
3. Emile Deluc-verzameling
4. 1914-1915
5. 1 doos
6. Privé-verzameling
7. Papier
10. 11. Hier treffen we documentatie over de rol van de Brusselse ‘garde
bourgeoise’ tijdens de bezetting aan.
12. –
Herbert Hoover subject collection
1. Herbert Hoover subject collection
3. Herbert Hoover subject collection
4. 1895-1987
5. 185 m. (353 dozen ofte 278.000 stukken)
6. Privé-archief
7. Papier
10. De schatrijke zakenman Herbert Hoover richtte in 1914 de CRB op. In
1917 werd hij hoofd van de United States Food Administration. Van 1929 tot
1933 was hij de 31ste president van de Verenigde Staten.
11. In dit bestand treft men de persoonlijke briefwisseling van Hoover met
o.a. president Wilson (zeer rijk), Gibson, Kellogg, French, koning Albert I,
House, kardinaal Mercier, Villalobar, Brand Whitlock en Lansing. Verder zijn
er de nodige geschriften, krantenartikels en brochures over Hoover en de
CRB. Niet te versmaden zijn de persoonlijke agenda’s van Hoover uit de jaren
1917-1920. In het algemeen treffen we een zeer rijke documentatie aan over
de CRB (memorabilia, foto’s, films, erediploma’s en karikaturen).
Opmerking: de archieven van Hoover betreffende de Eerste Wereldoorlog
berusten in het Hoover Institution. De archieven uit zijn presidentiële periode
berusten in de Herbert Hoover Presidential Library in West Branch (Iowa).
12. DANIELSON E.S. en PALM C.G., Herbert Hoover, a register of his
papers in the Hoover Institution archives, Stanford, 1983. (toegang online)
13. HOOVER H., An American epic, introduction: the relief in Belgium and
Northern France 1914-1930, Chicago, 1959.
HOOVER H., The memoirs of Henry Hoover: years of adventure 1874-1920.
New York, 1957.
NASH G., The life of Henry Hoover. The humanitarian 1914-1917, New
York, 1988.
O’BRIEN F.W., The Hoover-Wilson wartime correspondance, Iowa, 1974.
O’BRIEN F.W., Two peacemakers in Paris: the Hoover-Wilson post
armistice letters, Texas, 1978.
PALM C. G. en REED D., Guide to the Hoover institution archives, Stanford,
1980.
Seminar on the humanitarian work and legacy of Herbert Hoover, Brussel,
2006.
TRACEY K., Herbert Hoover: a bibliography of his writings and addresses,
Stanford, 1977.
Jacobs-Pauwels Marguerite
1. Jacobs-Pauwels Marguerite
3. Marguerite Jacobs-Pauwels papers
4. 1914-1964
5. 5,6 feet
6. Privé-archief
7. Papier
8. oorlogswezen
10. Marguerite Pauwels was directrice van de Foyer des Orphelins in
Charleroi.
11. Dit archief bevat briefwisseling, foto’s en boekhoudkundige documenten
over de werking van de Foyer des Orphelins tijdens en na de oorlog.
12. Toegang online.
Jonkherr-verzameling
1. Jonkherr-verzameling
3. Jonkherr-verzameling
4. 1914-1918
5. 3 omslagen
6. Privé-archief
7. Papier
8. karikaturen
10. 11. Hier treffen we foto’s van karikaturen van de Belgische tekenaar Jonkherr
aan (o.a. portretten van de afgevaardigden van het NHVC, het Provinciaal
Hulp- en Voedingscomité van Limburg en diverse andere hulporganisaties).
Max Marawske collection
1. Max Marawske verzameling
3. Max Marawski collection
4. 1890-1918
5. 40 dozen
6. Privé-archief
7. Papier
8. pers
10. 11. Marawske knipte artikels over de oorlog uit Duitse kranten en
tijdschriften. Hier vindt men ook informatie over België, Neu-Moresnet,
Duitsland, het krijgsverloop en de Duitse keizers, prinsen en hertogen…
12. Toegang online.
Raemaekers Louis
1. Raemaekers Louis
2. Hoover Institution on War, Revolution and Peace (Stanford)
3. Archief van Louis Raemaekers
4. 1901-1941
5. 45 dozen
6. Privé-archief
7. Papier
8. iconografie - karikaturen - internationale hulpverlening - propaganda
10. Louis Raemaekers was een politiek tekenaar (1869-1956) die bekend
stond om zijn spotprenten. Tijdens de oorlog verschenen zijn fel anti-Duitse
tekeningen in het dagblad De Telegraaf. Zijn tekeningen werden op grote
schaal gereproduceerd in Groot-Brittannië en Frankrijk ter ondersteuning van
de geallieerde propaganda. In 1916 verhuisde Raemaekers naar GrootBrittannië om de geallieerde en neutrale publieke opinie/pers beter te kunnen
bewerken. Er werden talloze tentoonstellingen van zijn werk georganiseerd.
Van zijn tekeningen verschenen oorlogsalbums, briefkaarten en affiches.
Raemaekers bezocht het front in België en Frankrijk en reisde eind 1917 naar
de Verenigde Staten. In 1920 vestigde hij zich in Brussel en werkte hij voor
Le Soir en De Telegraaf
11. Het archiefbestand omvat circa 1.000 originele karikaturen (uit de Eerste
Wereldoorlog en het interbellum), briefwisseling van Raemaekers met allerlei
staatshoofden, ministers, overheidsdiensten, hulporganisaties en oudstrijdersverenigingen (o.a. koning Albert I, Asquith, Belgian Orphan Fund,
Belgian Relief Fund, Briand, diverse Rodekruisafdelingen, Cambon, Carton
de Wiart, Comité officiel belge pour l’Angleterre, lord Curzon, koningin
Elisabeth, Geyl, Gibson, Hymans, Lambotte, Lansing, Lloyd George, Loudon,
Œuvre nationale des invalides de guerre, Pétain, Poincaré, allerhande
uitgeverijen, Brand Whitlock en Wilson). Verder zijn er nog plakboeken
(scrapbooks) met krantenknipsels uit Amerikaanse, Nederlandse, Engelse en
Franse dagbladen en foto’s van zijn werk. Ook de uitnodigingen voor de
tentoonstellingen en gala’s bleven bewaard. Interessant zijn ook de
documentatiedossiers die Raemaekers samenstelde (o.a. over Cavell).
Cfr.Atlas van Stolk (Rotterdam).
12. Plaatsingslijst online.
13. America in the war, New York, 1918.
DE RANITZ A., Met een pen en een potlood als wapen: Louis Raemaekers
(1869-1956), schets van een politiek tekenaar, onuitgegeven doctoraatsverhandeling universiteit van Amsterdam, 1989.
DE RANITZ A., “Raemaekers Louis”, in: Biografisch Woordenboek van
Nederland, dl.3, Den Haag 1989.
Raemaekers’ cartoon history of the war, 3 delen, New York, 1918-1919.
The century edition de luxe of Raemaekers’war cartoons, 2 delen, New York,
1917.
The land & water edition of Raemaekers cartoons, 2 delen, Londen, 19161917.
Schetter Hans Otto
1. Schetter Hans Otto
3. Hans Otto Schetter diary
4. 1916-1919
5. 1 stuk
6. Privé-archief
7. Papier
8. dagboek - krijgsverloop
10. 11. Het (Duitse) dagboek van Schetter, die diende als militair in Frankrijk en
België, bleef bewaard. Ook een Engelse vertaling is beschikbaar.
12. Toegang online.
World War I pictorial collection
1. Fotocollectie Eerste Wereldoorlog
3. World War I pictorial collection
4. 1914-1920
7. 8. foto’s - karikaturen
10. 11. Deze collectie omvat foto’s, prentbriefkaarten en karikaturen (o.a. van
Raemaekers) van de militaire operaties en van de verwoestingen in België.
12. Toegang online.
878 – Groot-Brittannië: Ministeries en overheidsinstellingen
5.4
GRANDE-BRETAGNE / GROOT-BRITTANNIË
5.4.1
Cabinet Office
1. Cabinet Office
2. National Archives
3. Cabinet office
7. Papier /microfilm
8. vluchtelingen - krijgsverloop - bevoorrading - gruweldaden
10. Het gaat hier om de archieven van Britse Ministerraad.
11. Eerst en vooral treffen we hier de dossiers, besluiten, memoranda en
notulen van de ‘Cabinet Meetings’ in Downing Street. De ‘conlusions’ van de
Britse
Ministerraad
zijn
online
raadpleegbaar
op
www.nationalarchives.gov.uk. Ook de Belgische historici vinden hier rijk
materiaal. Om de oorlog tot een goed einde te brengen werden ontelbare
subcomités opgericht. Zo vinden we vergelijkbare stukken van het War
Cabinet, het Committee of Imperial Defence en de War Council (later War
Committee). In deze series zit belangrijke informatie over de oorlog in België
vervat. Daarnaast zijn er nog afzonderlijke dossiers over de schending van de
Belgische neutraliteit, de Duitse gruweldaden, de rol van het Belgische leger,
de militaire operaties (Slagen bij Mesen, Ieper, Bergen,...), de rol van de
Royal Marines in Antwerpen, de raids op Oostende en Zeebrugge, de zaakFryatt, de opvang van de Belgische vluchtelingen en de werking van het War
Refugees Committee, de CRB, de voedselbevoorrading, de blokkade, de
Belgische houding tegenover de Duitse vredesvoorstellen, de Belgische
financiën en de oorlogsleningen, de herstelbetalingen,... Interessant zijn ook
de stukken over de Historical Section die ermee gelast was de officiële
militaire geschiedenis te schrijven (o.a. over de Slagen bij Ieper).
12. PUBLIC RECORD OFFICE, The records of the Cabinet Office to 1922,
Londen, 1966. (online)
List of cabinet papers, 1915-1916.
13. EDMONDS J.E. e.a., Official history of the First World War. France and
Belgium, 14 dln., Londen, 1922-1947.
WILSON S.S., The Cabinet Office to 1945, Londen, 1975.
Grande-Bretagne : Ministères et institutions publiques- 879
Foreign Office
1. Foreign Office
3. Foreign office
7. Papier/microfilm
10. Het betreft hier de archieven van het Britse Ministerie van Buitenlandse
Zaken.
11. In het archief van het Foreign Office zit zeer rijk materiaal over de rol van
België tijdens de oorlog. In de serie ‘general correspondance’ vinden we de
algemene briefwisseling (o.a. met de Belgische regering, ambassadeurs en
andere vertegenwoordigers), rapporten en memoranda van de ambassadeurs.
De serie ‘politicial correspondance’ bevat nota’s, memoranda, minuten van
de politieke afdeling en de archieven van het ‘War Departement’. De
archieven van het War Trade Intelligence Department bevat informatie over
de blokkade en smokkelhandel. Te vermelden ook de krantenknipsels en
propagandamateriaal over België in de archieven van het News Department.
In de serie confidential prints vinden we documenten die voor intern gebruik
gedrukt werden. Verder zijn er dossiers over de smokkel, de
krijgsgevangenen, de belgian relief, de Vlaamse kwestie, de wederopbouw en
oorlogsschade, de wapenstilstand, de schending van de Belgische neutraliteit,
de zaak-Cavell en de Croÿ, Belgisch-Congo, enz. In dit bestand zitten ook een
aantal archieven van de ministers Balfour en Grey vervat. De archieven van
de Britse delegatie van de vredesconferentie in Versailles zijn zeer
volumineus en bevatten veel informatie over de Belgische eisen maar ook
over de sociale, economische, politieke situatie van ons land onmiddellijk na
de oorlog. Nauw verbonden hiermee zijn de archieven van de Britse delegatie
bij de Commissie voor Herstelbetalingen en van de Inter-Allied Rhineland
High Commission. Tenslotte zijn er nog de nodige militaire kaarten en
dossiers over de Britse militaire begraafplaatsen in België.
13. PUBLIC RECORDS OFFICE, The records of the Foreign Office, Kew,
1969.
ROPER M., The records of the Foreign Office, Kew, 2002.
War Office
1. War Office
3. War Office
7. Papier
8. krijgsverloop
10. Het gaat hier om het Britse Ministerie van oorlog.
11. Hier vinden we de -inhoudelijk zeer rijke- ‘war diaries’ van de
verschillende regimenten die in Vlaanderen vochten (WO 95, 154 en 957; een
aantal zijn online raadpeegbaar) en de ‘orders of battle’. Te vermelden zijn
ook de ‘intelligence series: Belgium’ (WO 33/613, 33/690 en 33/691) en
andere inlichtingenrapporten (WO 157 en 160). Veel stukken betreffen de
militaire bevelvoering (WO 158). Er zijn ook interessante rapporten over
militaire operaties en dossiers over de onderscheidingen door België
toegekend aan Britten (tijdens en na de oorlog WO 388/1) en vice versa.
Informatie over de toekenning van Britse onderscheidingen is overvloedig
aanwezig, met vermoedelijk ook informatie over gedecoreerde Belgische
militairen en inlichtingsagenten (WO 372 en 329). Zeer nuttig zijn ook de
vele militaire kaarten en plannen (dug-outs, inundaties, kustverdediging,
spoorwegen, loopgraven, kanalen vooral de streek rond Ieper (WO 153 en
297)) en foto’s (WO 316). Enkele dossiers behandelen de samenwerking met
de Belgische troepen in Congo en in Duits Oost-Afrika en meer in het
bijzonder de militaire operaties in Tabora en Dar-es-Salam (WO 32 en 106,
war diaries in WO 154/288 en trenchmaps in WO 300). We vermelden nog
de stukken over de zaak-Fryatt, de bevoorrading van de troepen, de InterAllied Armistice Commission onder leiding van generaal Haking (WO 144),
de monumenten en begraafplaatsen in België en de opeisingen en schade
berokkend door Britse militairen in Vlaanderen (WO 32). In dit
archiefbestand zit een deel privé-archief van Lord Kitchener vervat (WO
159). Tenslotte wijzen we nog op de vele regimentsmusea verspreid over het
Verenigd Koninkrijk die in een aantal gevallen ook rijk archiefmateriaal
bewaren (zie de gidsen van Sibun en Kitzmiller).
13. BECKE A.F., History of the great war: orders of battle, Londen, 19371945.
BECKETT I., The First World War. The essential guide to sources in the UK
National Archives, Londen, 2002.
HOLDDING N. en SWWINNERTON I., Location of British army records
1914-1918, Londen, 1999.
JAMES E.A., British regiments 1914-1918, Heatfield, 1998.
KITZMILLER J.M., In search of the ‘Forlorn Hope’: a comprehensive guide
to locating British regiments and their records, Salt Lake City, 1988.
PERKINS R., Regiments and corps of the British Empire and commonwealth
1758-1993. A critical bibliography of their published histories, Dollington,
1992.
ROPER M., The records of the War Office and related departments 16601964, Chippenham, 1998.
SIBUN C., Military museums in the UK, Londen, 2007.
SPENCER W., Army Service Records of the First World War, Londen, 2001.
The history of the Great War based on official documents, 12 dln. en 27 vol.,
Londen, 1923-1943.
WESTLAKE R., British batallions in Belgium and France, Londen, 1997.
Ministry of Munitions
1. Ministry of Munitions
3. Ministry of Munitions
4. 1915-1921
7. Papier
8. krijgsverloop
10. Het gaat hier om de archieven van het Britse Ministerie van Munitie. Het
gebrek aan munitie van het Britse leger leidde tot een ernstige regeringscrisis.
De nieuwe regering nam de zaken stevig in handen. In juni 1915 werd een
autonoom Ministerie van Munitie opgericht om de munitiebevoorrading te
verzekeren en de munitiefabrieken te inspecteren. De overheid baatte zelf een
aantal ‘national factories’ uit om het munitiegebrek te verhelpen. Na de
oorlog werden deze munitiefabrieken gesloten of terug aan de eigenaars
overhandigd.
11. Naast de notulen van de verschillende raden vinden we hier rijke dossiers
over de National Projectile Factory in Birtley, de aanwerving en de
arbeidsomstandigheden van de Belgische munitiearbeiders (ook in andere
fabrieken). Verder zijn er nog dossiers over munitie- en wapenleveringen aan
het Belgische leger. Enkele stukken betreffen de Inter-allied commission for
the economic reconstruction of Belgium. Tenslotte merken we nog op dat in
dit bestand een deel van de archieven van munitieminister Lloyd George
vervat zitten (MUN 9).
Admiralty
1. Admiralty
3. Admiralty
7. Papier
8. krijgsverloop
10. Het gaat hier om de archieven van Britse Navy.
11. In dit rijke archiefbestand vinden we stukken over de Britse ontscheping
in Antwerpen en de befaamde raids op Oostende en Zeebrugge. De Admiralty
Historical Branch schreef de officiële oorlogsgeschiedenis en verzamelde
hiervoor heel wat documenten (die uit de originele series gelicht werden)
(ADM 137). Dit bestand omvat tevens de ‘war diaries’, operationele
rapporten en logboeken.
13. CORBETT J.S. en NEWBOLT H., British official history of naval
operations in the Great War, Londen, 1920-1926.
Air Ministry
1. Air Ministry
3. Air Ministry
7. Papier
8. krijgsverloop
10. Het gaat hier om de archieven van de Britse luchtmacht.
11. Hier treffen we de nodige kaarten en luchtfoto’s van de overstromingen
aan de IJzer, de Duitse versterkingen en de Belgische kust. Verder zijn er
rapporten en foto’s van de operaties boven Zeebrugge, Oostende, Brugge en
Brussel. Over de opleiding van de Belgische piloten en de Belgisch
luchtmacht is weinig informatie te vinden.
Home Office
1. Home Office
3. Home Office
7. Papier
10. Het gaat hier om de archieven van Britse Ministerie van Binnenlandse
Zaken.
11. Dit bestand behelst verscheidene dossiers over de opvang van de
Belgische vluchtelingen en hun tewerkstelling (o.a. in munitiefabrieken).
Daarnaast zijn er dossiers over de plechtige overbrenging van de stoffelijke
resten van Cavell en Fryatt en naturalisatiedossiers van Belgen die de Britse
nationaliteit aanvroegen.
Treasury
1. Treasury
3. Treasury
7. Papier
8. wederopbouw - herstelbetalingen
10. Het gaat hier om de archieven van Britse schatkist.
11. In dit archiefbestand vinden we schaarse dossiers over de Belgische
oorlogsleningen, de wederopbouw van het land, de financiering van de CRB,
de Commissie voor Herstelbetalingen en de Duitse betalingen en leveringen
aan België.
Ministry of Health
1. Ministry of Health
3. Ministry of Health
7. Papier
10. Het gaat hier om de archieven van Britse Ministerie van Volksgezondheid.
11. Dit bestand bevat de nodige stukken van het War Refugees Committee
(onder andere steekkaarten van Belgische vluchtelingen en Belgische soldaten
op verlof). Hier treffen we eveneens archieven van een aantal Britse
veldhospitalen en ziekenhuizen. In de patiëntenlijsten komen ook namen van
Belgische militairen en burgers voor.
Ministry of Work
1. Ministry of Work
3. Ministry of Work
7. Papier
8. vluchtelingen - monumenten
10. Het gaat hier om de archieven van Britse Ministerie van Arbeid.
11. Een aantal dossiers over de tewerksteling van de Belgische vluchtelingen
en de werving van Belgische munitiearbeiders bleven bewaard. Dit ministerie
was blijkbaar ook belast met de aankoop en de plaatsing van de oorlogsmomumenten (zowel in Groot-Brittannië als in België). Zo zijn er dossiers
bewaard over het ‘national memorial Cavell’ en het ‘belgian national
memorial’ (WORK 20).
Board of Trade
1. Board of Trade
3. Board of Trade
7. Papier
8. economie - herstelbetalingen
10. 11. Hier bleven een aantal archieven i.v.m. de Inter-allied commission for the
economic reconstruction of Belgium en enkele dossiers over de Duitse
herstelbetalingen aan ons land bewaard.
Board of Education
1. Board of Education
3. Board of Education
7. Papier
8. onderwijs
10. 11. Slechts enkele dossiers handelen over het onderwijs geboden aan de
Belgische vluchtelingenkinderen en de tewerkstelling van Belgische onderwijzers.
Security Service
1. Security Service
3. Security Service
4. 1905-2009
5. -
6. Overheidsarchief
7. Papier/microfilm
10. Deze geheime dienst was verantwoordelijk voor het toezicht op de
vreemdelingen en de contraspionage in Groot-Brittannië.
11. Naast de nodige (contra)spionagedossiers treffen we hier stukken van het
Sub-committee on Aliens in Wartime van het Committee of Imperial Defence.
Verder zijn er zwarte lijsten van verdachte vreemdelingen. We vermoeden dat
hier ook een aantal namen in voorkomen van Belgische vluchtelingen die
verdacht werden van spionage voor rekening van de Duitsers. Te vermelden is
ook een dossier over Edith Cavell (zie ook het dossier over Gaston Quien).
Central register of Belgian refugees
1. Central register of Belgian refugees
2. Algemeen Rijksarchief
3. Central register of Belgian refugees
4. 1914-1919
5. 125 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. vluchtelingen
10. Tal van lokale comités werden opgericht om de Belgische vluchtelingen in
Groot-Brittannië te helpen. Eind december 1914 stelde de Britse overheid de
registratie van de vluchtelingen verplicht. Elke adreswijziging diende
meegedeeld te worden. Voor tewerkstelling was een registratiecertificaat
noodzakelijk.
11. Dit archiefbestand bevat verschillende reeksen met individuele dossiers
van de Belgische vluchtelingen in Groot-Brittannië. De dossiers bevatten rijke
inlichtingen over de families (naam, leeftijd, geslacht, beroep, adres in België
en in Engeland, samenstelling van het gezin, werkgever, soms ook overlijdensberichten en politieverslagen). De spelling van de familienamen is
evenwel niet altijd even betrouwbaar.
Cfr. Comité belge pour l’Angleterre en Consulat général de Belgique en
Grande-Bretagne.
12. SYMOENS B., Inventaris van het archief van ‘the central register of war
refugees – central register of belgian refugees’, Brussel, 2008.
13. Report on the work undertaken by the British governement in the
reception and care of the belgian refugees, Londen, 1920.
Commonwealth War Graves Commission
1. Commonwealth War Graves Commission
7. Papier
8. begraafplaatsen
10. De CWGC werd officieel opgericht in 1917 om grafzerken op de graven
van Britse gesneuvelden te plaatsen en deze te onderhouden, om monumenten
voor de ongeïdentificeerde slachtoffers op te richten, om gegevens over de
slachtoffers bij te houden en deze te herdenken.
11. Op de website www.cwgc.org is het mogelijk om te zoeken in het ‘Debt of
Honour register’ op naam van de gesneuvelde of op begraafplaats. De
database bevat ongeveer 1.700.000 namen van Britse gesneuvelden uit de
Eerste Wereldoorlog met vermelding van naam, rang, regiment,
overlijdensdatum en begraafplaats. In totaal onderhoudt de CWGC meer dan
20.000 sites in 149 landen. De originele, papieren dossiers worden momenteel
ingescand.
12. 13. SUMMERS J., Remembered: the history of the Commonwealth War
Graves Commission, Londen, 2007.
Michelin road atlas: cemeteries and memorials in Belgium and Northern
France, Londen, 2008.
888 – Groot-Brittannië: Politici
5.4.2
Addison Christopher
1. Addison Christopher
2. Bodleian Library (university of Oxford)
3. Addison Christpher
4. 5. 137 dozen
6. Privé-archief
7. Papier
10. Anatomieprofessor Addison was als politicus nauw betrokken bij de
oprichting van het Ministerie van Munitie. In juni 1916 werd hij zelf minister
van Munitie en later van Wederopbouw (1917-1919).
11. Naast de klassieke toespraken, persknipsels, dossiers en vergadernotulen
verdienen de rijke dossiers over de munitiefabrieken en de arbeidsomstandigheden van de munitiearbeiders (waaronder vele Belgen) expliciete
vermelding. Zo zijn er dossiers over de Birtley National Projectile Factory,
statistieken van de wapenproductie, dossiers van het Trench Warfare
Departement, enkele dossiers over de wapenleveringen aan het Belgische
leger en over het lot van de Belgische vluchtelingen.
12. LOWERY H., Catalogue of the papers of Christopher Addison, 1999
(online).
13. ADDISON C., Politics from within, 1911-1918, 2 dln., Londen, 1924.
ADDISON C., Four and a half years: a personal diary from june 1914 to
january 1919, 2 dln., Londen, 1934.
Asquith Herbert
1. Asquith Herbert Henry (Earl)
2. Bodleian Library (University of Oxford)
3. Asquith Papers
4. 1892-1928
5. 152 shelfmarks
6. Privé-archief
7. Enkel de microfilmversie is raadpeegbaar
8. Congo - bevoorrading
Grande-Bretagne : Hommes politiques - 889
10. Asquith (1858-1928) was de Britse Eerste Minister in de periode 19081916.
11. Dit bestand bevat briefwisseling (o.a. met Lloyd George en Bonar Law)
en dossiers over de voedselbevoorrading van bezet België, de wapenleveringen aan het Belgisch leger, de situatie in Congo. Verder zijn er nog
officiële regeringsstukken en de nodige persknipsels.
12. Catalogue of the papers of Herbert Henry Asquith. (online raadpleegbaar)
13. ASQUITH H., Memories and recollections, 2 dln., Londen, 1928.
BATES S., Asquith, Londen, 2006.
CASSAR G., Asquith as War Leader, Hankledon, 1994.
Balfour Arthur
1. Balfour Arthur James (Viscount)
2. British Library: Manuscript Division
3. Balfour Papers
4. 5. 280 delen
6. Privé-archief
7. Papier
10. Arthur Balfour (1848-1930) was First Lord of the Admiralty (1915-16) en
later Secretary of State for Foreign Affairs (1916-1919). Hij is vooral bekend
wegens de zgn. Balfourverklaring waarin hij in 1917 de Joden een thuisland
in Palestina beloofde. Balfour was tevens lid van de Britse delegatie tijdens de
vredesonderhandelingen in Versailles.
11. De British Library bewaart de briefwisseling van Balfour met koning
Albert I, Asquith, Lloyd George, Bonar Law, zijn kabinetsdossiers, artikels,
toespraken en dossiers over de vredesonderhandelingen. Ook in de National
Archives of Scotland wordt een deel archief van Balfour bewaard.
12. De inventaris is ter plaatse raadpleegbaar.
Bryce James
1. Bryce James (Viscount)
3. Bryce Papers
4. 1857-1922
7. Enkel de microfilmversie is raadpleegbaar
8. gruweldaden
10. James Bryce (1838-1922) was professor in de rechten in Oxford en
liberaal parlementslid. Hij was tevens een bekend schrijver en groot reiziger.
11. Bryce was voorzitter van het Committee on alleged German outrages. In
zijn archief treffen we enkele dossiers hierover en het befaamde uitgegeven
rapport.
12. TURNER E., Catalogue of the papers of James Viscount Bryce, 18261958, Oxford, 1993.
13. BRYCE J., Report on the Committee on alleged German outrages,
Londen, 1915.
Evidence and documents laid before the Committee on alleged German
outrages, New York, z.d.
FISCHER H.A.L., James Bryce, 2 dln., Londen, 1927.
Verslag der commissie tot onderzoek van de aan de Duitschers ten laste
gelegde gruwelen benoemd door Zijner Britsche Majesteits regering onder
het voorzitterschap van Viscount Bryce, s.l., z.d.
WILSON T., “Lord’s Bryce investigation into alleged German atrocities in
Belgium”, in: Journal of contemporary history, 1979 (14), nr.3, 369-383.
Bonar Law Andrew
1. Bonar Law Andrew
2. Parliamentry Archives
3. Bonar Law Papers
4. 1720-1990
5. 117 dozen
6. Privé-archief
7. Papier
10. Bonar Law (1858-1923) was Secretary of State for the Colonies en lid van
het War Committee (1915-16) en later Chancellor of the Exchequer en lid van
het War Cabinet (1916-1918). Hij was Eerste Minister in 1922-23.
11. Hier vinden we de klassieke briefwisseling, dossiers, toespraken en
persknipsels.
Cfr. Davidson.
12. De inventaris is online raadpleegbaar.
Churchill Winston
1. Churchill Winston (Sir)
2. Churchill College Cambridge
3. Churchill Papers
4. 1690-1945
5. 1.385 dozen
6. Privé-archief
7. Papier
8. krijgsverloop
10. Winston Churchill (1874-1965) was First Lord of the Admiralty van 1911
tot 1915. Na de desastreuse landing in Gallipoli was hij genoodzaakt ontslag
te nemen. Hij nam daarop zelf dienst in het Britse leger, maar werd in 1917
politiek gerehabiliteerd als minister van Munitie (1917-1919).
11. Dit rijke archiefbestand omvat persoonlijke documenten, politieke
papieren, literaire dossiers, toespraken en officiële stukken van de War
Council en het War Cabinet. Bijzondere vermelding verdienen de brieven van
Belgische gezagsdragers, de stukken i.v.m. de Duitse inval, het vervoer van
Belgische vluchtelingen en troepen, de ontscheping in Antwerpen en
Oostende in oktober 1914, de kustverdediging, de aanval op Zeebrugge, de
operaties van het Britse leger in Vlaanderen.
13. CHURCHILL W., The world crisis, 6 dln., Londen, 1923-1931.
CHURCHILL W., La crise mondiale, 4 dln., Parijs, 1925-1931.
Curzon Georges Nathaniel
1. Curzon Georges Nathaniel (Lord)
2. British Library
3. Papers of Lord Curzon
4. 1866-1925
5. 1464 nrs.
6. Privé-archief
7. Papier
10. Curzon (1859-1925) was Lord President of the Council (1916-1919) en
vanaf 1916 eveneens lid van het War Cabinet. Na de oorlog was hij minister
van Buitenlandse Zaken en speelde een belangrijke rol tijdens zowat alle
internationale conferenties na de oorlog. Curzon was goed bevriend met
koning Albert I.
11. In dit bestand treffen we de klassieke dagboeken, memoranda, memoires,
briefwisseling (o.a. met koning Albert I en koningin Elisabeth) en officiële
stukken van het War Cabinet en de War Council.
12. Inventaris.
13. GILMOUR D., Curzon: imperial statesman, 2 dln., Londen, 2003.
RONALDSHAY L., The life of lord Curzon, 3 dln., Londen, 1928.
Davidson John Campbell
1. Davidson John Campbell
2. Parliamentary Archives
3. Papers of John Campbell Davidson
4. 1911-1979
5. 367 nrs.
6. Privé-archief
7. Papier
8. vredesonderhandelingen - bevoorrading - herstelbetalingen
9. Raadpleegbaar met voorafgaandelijke toestemming.
10. Davidson was de privé-secretaris van Andrew Bonar Law en bouwde na
de oorlog zelf een succesvolle politieke carrière uit.
11. We kunnen de briefwisseling en de kabinetsdossiers van Bonar Law
vermelden, alsook de dossiers over de bevoorrading van het bezette België, de
vredesonderhandelingen in Versailles, de herstelbetalingen en de Ruhrbezetting.
Gascoyne-Cecil Edgar
1. Gascoyne-Cecil Edgar (Viscount Cecil of Chelwood)
3. The Cecil of Chelwood Papers
4. 5. 134 delen
6. Privé-archief
7. Papier
8. vredesonderhandelingen
10. Edgar Gascoyne-Cecil (1864-1958) was Under-secretary of State for
Foreign Affairs van 1915 tot 1919 en minister van Blokkade van 1916 tot
1918. Na de oorlog nam hij deel aan de vredesonderhandelingen in Versailles
waar hij één van de architecten van de Volkenbond was.
11. De British Library bewaart de volledige briefwisseling van Viscount
Cecil.
12. Een plaatsingslijst is ter plaatse raadpleegbaar.
Gladstone Herbert
1. Gladstone Herbert (Viscount)
3. The Viscount Gladstone Papers
4. 5. 134 delen
6. Privé-archief
7. Papier
8. vluchtelingen
10. Herbert Gladstone (1854-1930), zoon van voormalig Eerste Minister
William Gladstone, was een liberaal parlementslid.
11. De British Library bewaart de volledige briefwisseling van Gladstone
waarin de opvang van de Belgische vluchtelingen aan bod komt.
12. Een plaatsingslijst is ter plaatse raadpleegbaar.
Grey Edward
1. Grey Edward (Viscount)
3. Foreign Affairs
7. Papier
8. diplomatie
9. Raadpleegbaar met voorafgaandelijke toestemming.
10. Edward Grey (1862-1933) was Brits minister van Buitenlandse Zaken van
1905 tot 1916.
11. Hoewel het grootste deel van zijn archief door Grey zelf vernietigd werd,
berust een resterend gedeelte in het archief van het Foreign Office (800/35113).
12. 13. GREY E., Twenty-five years, 2 dln., Londen, 1925.
Haldane Richard
1. Haldane Richard (Viscount)
2. National Library of Scotland
3. Haldane Papers
4. 1763-1933
7. Papier
8. vluchtelingen
10. Richard Haldane (1856-1928) was Lord Chancellor van 1912 tot 1915.
11. Dit archiefbestand bevat het dagboek en het manuscript van de
autobiografie van Haldane, persknipsels, briefwisseling met o.a. Grey en
Asquith. Zeer interessant zijn de dagelijkse brieven die Haldane aan zijn
moeder schreef. Tenslotte vermelden we een aantal brieven van Belgische
soldaten i.v.m. hulp aan vluchtelingen.
12. De inventaris is ter plaatse raadpleegbaar.
13. HALDANE R., An autobiography, Londen, 1929.
Kitchener Horatio
1. Kitchener Horatio Herbert
3. Kitchener Horatio Herbert
7. Papier
10. Kitchener (1850-1916) was Secretary of State for War in de periode 19141916 en is vooral bekend omwille van zijn legendarische campagne om
vrijwilligers te ronselen voor het Britse leger.
11. In zijn archieven treffen we briefwisseling van Kitchener met collegaministers en ‘dispatches’ van de generaals French en Haig.
12. De lijst (nra7283) is niet online raadpleegbaar.
13. CASSAR G., Kitchener, architect of victory, Londen, 1977.
Lloyd George David
1. Lloyd George David (Earl)
2. Parliamentary Archives
3. The Lloyd George Papers
4. 1878-1945
5. 1054 dozen
6. Privé-archief
7. Papier
10. Lloyd George was achtereenvolgens Chancellor of the Exchequer (19081915), minister van Munitie (1915-1916) en Eerste Minister (1916-1922). Hij
was ook lid van het War Cabinet.
11. Hier vinden we de klassieke toespraken, instructies, rapporten, nota’s en
stukken i.v.m. het War Committee en het War Cabinet, briefwisseling met
Balfour, Bryce, Churchill, Curzon, Grey, Bonar Law, Asquith, met de
Belgische regering en met Britse diplomaten in Le Havre. Lloyd George
speelde een belangrijke rol tijdens de vredesonderhandelingen in Versailles en
tijdens de daaruitvolgende discussies over de herstelbetalingen. De dossiers
over de wapenindustrie en de National Projectile Factories verdienen speciale
vermelding. In de archieven van het Ministerie van Munitie, bewaard in de
National Archives, zit een deel archieven van Lloyd George vervat (MUN 9).
De National Library of Wales bewaart bovendien een aantal familiale
archieven van Lloyd George.
13. LLOYD GEORGE D., War memoires, 6 dln., Londen, 1935-1936.
LLOYD GEORGE D., The truth about the Peace Treaties, 2 dln., Londen,
1938.
WOODWARD D., Lloyd George and the generals, Newark, 1983.
WRIGLEY C., Lloyd George, Oxford, 1992.
Milner Alfred
1. Milner Alfred (Viscount)
3. The Milner Papers
4. 5. 600 dozen
6. Privé-archief
7. Enkel de microfilmversie is raadpleegbaar
8. 9. Raadpleegbaar met voorafgaandelijke toestemming.
10. Milner (1854-1925) was lid van het War Cabinet, minister zonder
portefeuille (1916-1918) en daarna Secretary of State for War (1918-1919).
Hij nam eveneens deel aan de vredsonderhandelingen in Versailles.
11. Zijn archief bevat briefwisseling, zijn dagboeken en officiële rapporten.
12. USHDAM C., The Milner Papers, 2 dln., 1932-33.
Grande-Bretagne : Militaires - 897
5.4.3
Verzameling archieven van (hoge) Britse militairen
1. Verzameling archieven van (hoge) Britse militairen
2. Liddell Hart Centre for Military Archives (King’s College Londen)
3. Verzameling archieven van (hoge) Britse militairen
7. Papier
8. krijgsverloop
10. Het befaamde Liddell Hart Centre bewaard tal van archieven van hogere
Britse militairen, waarvan een groot aantal in België vochten. Bij wijze van
voorbeeld citeren we Aston, Ballard, Bloxam, Brooke, Charrington, Chater,
Ellenberger, Grant, Greeves, Humphreys, Kerrich, Macdermott, Parsons,
Slingsby, Smith, Taylor en Wallace.
11. Vaak gaat het om persoonlijke documenten van deze militairen:
dagboeken, brieven, foto’s, bevelen,...
12. Overzichtslijst en een aantal inventarissen online.
Fitzgerald Brinsley
1. Fitzgerald Brinsley
2. Imperial War Museum
3. Fitzgerald Brinsley
4. 1899-1918
7. Enkel de microfilmversie is raadpleegbaar (ook beschikbaar in National
Archives).
8. krijgsverloop
10. Fitzgerald was de privé-secretaris van opperbevelhebber John French.
11. Dit kleine archiefbestand biedt een blik op de relaties tussen de geallieerde
bevelhebbers en gezagsdragers.
898 – Groot-Brittannië: Militairen
French John
1. French John (Viscount)
3. French John
4. 1900-1925
7. Papier/microfilm
8. krijgsverloop
10. Veldmaarschalk French (1852-1925) was de opperbevelhebber van het
BEF in 1914. Hij werd opgevolgd door Haig in 1915.
11. Dit kleine archiefbestand omvat briefwisseling, memoranda en rapporten.
12. Geen inventaris online.
13. FRENCH E., The life of John French, Londen, 1931.
HOLMES R., The little field marshall, Londen, 2004.
The dispatches of sir John French, Londen, 1914.
Haig Douglas
1. Haig Douglas (Earl Haig)
2. National Library of Scotland: Manuscripts Division
3. Papers of Field-Marshal Sir Douglas Haig
4. 1859-1986
5. 24 m.
6. Privé-archief
7. Papier/microfilm (de microfilms zijn ook beschikbaar in vele andere
instellingen)
8. krijgsverloop
10. Douglas Haig (1861-1928) was aanvankelijk bevelhebber van het Britse
Eerste Legerkorps en later opperbevelhebber van het BEF aan het Westelijk
Front in opvolging van French.
11. Dit bestand omvat persknipsels, de bekende oorlogsdagboeken van Haig,
de briefwisseling met zijn echtgenote, French, Kitchener, de Lannoy, Nivelle,
Foch, Rawlingson Haldane, Joffre, Plumer, Asquith, Lloyd George, Gough,
Pershing en vele anderen. Verder zijn er de nodige militaire kaarten, militaire
rapporten (o.a. over de Slagen bij Ieper en Passendaele), foto’s, dossiers en
toespraken op herdenkingsplechtigheden. Tenslotte vermelden we ook het
manuscript van de biografie over Haig geschreven door zijn echtgenote.
Grande-Bretagne : Militaires - 899
13. BLAKE R., Les carnets secrets du maréchal Douglas Haig, Parijs, 1964.
HAIG D., Sir Dougles Haig’s dispatches, Londen, 1919.
HARRIS J.P., Douglas Haig in the First World War, Cambridge, 2008.
SHEFFIELD G. en BOURNE J., Douglas Haig: war diaries and letters,
Londen, 2005.
Keyes Roger
1. Keyes Roger (Sir)
3. The Sir Roger Keyes Papers
4. 5. 206 delen
6. Privé-archief
7. Papier
8. krijgsverloop
10. Keyes was vice-admiraal van de Britse Navy en bevelhebber van de
befaamde blokkadeoperaties in Oostende en Zeebrugge. Hij beëindigde zijn
loopbaan als vlootadmiraal.
11. Dit archief bevat rijke stukken over de raids op Zeebrugge en Oostende
(plannen, lijsten van gewonden en gesneuvelden, rapporten en voorbereidingsdossiers). Verder zijn er de nodige stukken over de duikbotenoorlog,
de oprichting van monumenten in Zeebrugge en Canterbury, briefwisseling
met kolonel Stinglhamber van het Zeebruggemuseum en met de Zeebrugge
Association. Vele stukken werden uitgegeven door de Navy Records Society,
The Keyes Papers, 8 dln, Londen, 1979-1981.
12. De plaatsingslijst is online raadpleegbaar.
13. ASPINALL-OGLANDER C., Roger Keyes, Londen, 1951.
KEYES R., Des bancs de Flandres aux Dardanelles, Parijs, 1936.
TERRY C., Oostende en Zeebrugge, 21 april en 10 mei 1918. Officiële
mededeling van vice-admiraal Sir Roger Keyes en andere beschrijvingen der
krijgsverrichtingen, Oxford-Leiden, 1928.
900 – Groot-Brittannië: Verzamelingen
5.4.4
COMITÉS DE SECOURS / HULPORGANISATIES
British Red Cross
1. British Red Cross
2. British Red Cross Museum and Archives
3. British Red Cross
7. Papier
10. Het Britse Rode Kruis zette tal van (hulp)hospitalen op om de gewonde
soldaten te verplegen, zowel in Groot-Brittannië als achter het front. Het werk
werd er gedaan door vrijwilligers/sters de zgn. Voluntary Aid Detachments.
11. Een alfabetisch steekkaartenstelsel met biografische gegevens laat toe te
achterhalen wie precies in welke hospitalen tewerkgesteld was. Over de
patiënten zijn geen archieven bewaard. Daarnaast zijn er nog (uitgegeven)
rapporten over het vele liefdadigheidswerk van het Britse Rode Kruis tijdens
de oorlog.
12. -
Grande-Bretagne : Comités de secours - 901
5.4.5
Cavell Edith (I)
1. Cavell Edith
3. Private papers of Edith Cavell
7. Papier
8. verzet - herdenkingen - monumenten
10. De Britse verpleegster Edith Cavell hielp geallieerde soldaten de grens
oversteken. In augustus 1915 werd ze gearresteerd door de bezetter,
opgesloten in de gevangenis van Sint-Gillis, ter dood veroordeeld en
gefusilleerd. Haar tragische levenseinde schokte de internationale publieke
opinie en werd door de geallieerde propagandadiensten vakkundig uitgebuit.
11. Dit bestand bevat uittreksels uit haar dagboek, briefwisseling, officiële
briefwisseling over haar arrestatie en terechtstelling. Verder is er nog
allerhande documentatie, duidelijk niet afkomstig van Cavell zelf, over de
plechtige herbegrafenis in Londen en Norwich, herdenkingsplechtigheden en
allerhande memorabilia (zie ook de documentatie van Rowland Ryder die een
biografie over Cavell publiceerde en zijn documentatie aan het IWM schonk).
13. Officiële publicatie der Engelse regering inzake de terechtstelling van
Miss Cavell te Brussel gevoerde correspondentie, Londen, 1915.
Cavell Edith (II)
Collection artefacts and memorabilia relating to Edith Cavell
1. Collection artefacts and memorabilia relating to Edith Cavell
2. Royal Londen Hospital Archives Museum
3. Collection artefacts and memorabilia relating to Edith Cavell
4. 1896-2002
5. 36 nrs.
6. Privé-archief
7. Papier
8. verzet - monumenten - herdenkingen - iconografie
10. De Britse verpleegster Edith Cavell hielp geallieerde soldaten de grens
oversteken. In augustus 1915 werd ze gearresteerd door de bezetter,
opgesloten in de gevangenis van Sint-Gillis, ter dood veroordeeld en
gefusilleerd. Haar tragische levenseinde schokte de internationale publieke
opinie en werd door de geallieerde propagandadiensten vakkundig uitgebuit.
11. Het Londense Royal Hospital, waar Cavell een tijdlang werkte voor haar
vertrek naar België, verzamelde door de jaren heen heel wat archiefstukken en
memorabilia van/over Cavell: gedichten, schetsboeken, foto’s, brieven, maar
ook souvenirs, foto’s van monumenten, prentbriefkaarten, krantenknipsels
over de hergrafenis, de inhuldiging van monumenten, enz.
12. Inventaris online (via de ‘acces 2 archives’-databank).
13. Officiële publicatie der Engelse regering inzake de terechtstelling van
Miss Cavell te Brussel gevoerde correspondentie, Londen, 1915.
La Dame Blanche
1. La Dame Blanche
3. La Dame Blanche
7. Papier
8. verzet
10. La Dame Blanche was één van de grootste inlichtingennetwerken in het
bezette België.
11. Een aantal archieven over dit inlichtingennetwerk, dat zo’n 600 leden
telde, bleven bewaard in het IWM.
13. DECOCK P., Un réseau de renseignements de la grande guerre: la ‘dame
blanche’, onuitgegeven licentiaatsverhandeling ULB, 1982.
MILNER L., “The Imperial War Museum - a resource for the study of the
First World War in Belgium”, in: TALLIER P.-A. en BOIJEN R., La
Belgique et la Première Guerre mondiale, Brussel, 2002, 249-257.
Imperial War Museum (verzameling persoonlijke archieven)
1. Verzameling persoonlijke archieven an het Imperial War Museum
3. Diverse archiefvormers
7. Papier
8. dagboek
10. Reeds in maart 1918 beslist de Britse overheid een museum op te richten
waar documenten en objecten over de oorlog verzameld en tentoongesteld
worden. In juni 1920 gaan de deuren open voor het grote publiek. Later wordt
de scoop uitgebreid tot alle militaire conflicten van de Commonwealth sinds
1914.
11. In de archieven van het IWM bevinden zich diverse stukken die betrekking
hebben op België. Zo is er het dagboek van Marie Georgine, een Britse zuster
in Wespelaer, het dagboek van E. Bosteels uit De Panne (1914), de
‘Herinneringen’ van A.J. Van Den Bergh (dochter van de Nederlandse consul
in Antwerpen), de briefwisseling en documentatie van J. Van Bleyenberghs
uit Gent, het dagboek en documentatie van A.D. Winterbottom, de
herinneringen van soldaat Edmond Beer over de verdediging van Antwerpen
en de IJzerslag, de dagboeken en documenten van Mairie Chisholm en Elsie
Knocker (bijgenaamd ‘the ladies of Pervyze’) die in Pervijze als verpleegsters
werkten en de archieven van G.S. Fyfe over het Red Cross Motor Ambulance
Volunteer Corps en het Belgian Relief Fund.
12. Overzichtslijst online.
13. MILNER L., “The Imperial War Museum - a resource for the study of the
T’SERCLAES E. en CHISHOLM M., The Cellar-House of Pervyze. A tale of
uncommon things from the journals and letters of the baroness t’ Serclaes and
Mairi Chisholm, Londen, 1977.
Imperial War Museum Women’s war collection
1. Women’s war collection
3. Woman’s war collection
4. vnl. 1917-1926
7. Microfilm
8. dagboek - internationale hulpverlening - vrouwen - iconografie vluchtelingen
10. Deze verzameling archieven en documentatie werd bij mekaar gebracht
door het Women’s War Subcommittee om de vele initiatieven die Britse
vrouwen tijdens de oorlog genomen hadden te documenteren voor latere
generaties.
11. We treffen hier een bonte verzameling dagboeken, brieven, pamfletten,
affiches, verslagen, krantenknipsels, foto’s, kunstwerken en memorabilia van
‘Relief work’ door Britse vrouwen. Ook de hulpverlening aan de Belgische
oorlogsslachtoffers, vluchtelingen, (gewonde) soldaten en munitiearbeiders
komt ruimschoots aan bod.
12. Printed guide.
Belgique et la Première Guerre Mondiale, Brussel, 2002, 249-257.
Imperial War Museum - Film and Video Archive
1. Filmcollectie van het Imperial War Museum
2. Imperial War Museum - Film and Video Archive
3. Filmcollectie
7. Film
8. film
1914. Het IWM beheert één van de grootste filmcollecties over de Eerste
Wereldoorlog ter wereld.
11. Ook België komt ruimschoots aan bod. We citeren de volgende titels
expliciet: ‘ter eere van de Belgische soldaat’, ‘De intrede in Antwerpen’, ‘De
intrede in Brussel’, ‘Fighting in Flanders’, ‘Seekrieg 1914-1918’, ‘Scenes in
the Yser land’, ‘Scenes on the Menin Road’, ‘Ypres the shell shattered city of
Flanders’, ‘German naval activities’ (over Oostende), ‘Oostende’ (over de
befaamde raid), ‘Lens-Zonnebeke-Moorsele’, ‘Zeebrugge’, ‘Poperinge’,
‘Ostende re-occupied’, ‘The immortal story of Zeebrugge’, ‘8 years after’,
‘The 7th armoured division liberates Ghent’ en ‘Canada in Flanders’. Ook te
vermelden zijn de films uitgebracht door het War Office en de vele
nieuwsfilms zoals Pictorial News of Annales de la guerre. De BBC kan prat
gaan op tal van leerrijke documentaires over de Eerste Wereldoorlog, waarin
vaak oud-strijders aan het woord komen die in Vlaanderen gevochten hebben.
Imperial War Museum (fotocollectie)
1. Fotocollectie van het Imperial War Museum
3. Fotocollectie
7. Papier
8. foto’s
1914. Het IWM beheert een prachtige fotocollectie over de Eerste Wereldoorlog.
11. Hier treffen we veel foto’s aan van Britse soldaten die vochten in de streek
rond Ieper en luchtsfoto’s van de loopgraven. De collectie is ontsloten via een
databank en veel foto’s zijn te bekijken http://london.iwm.org.uk/.
Imperial War Museum (verzameling loopgravenkaarten)
1. Verzameling loopgravenkaarten van het Imperial War Museum
3. Trenchmaps collection
7. Papier
8. kaarten
1914. Het IWM beheert tevens een mooie verzameling loopgravenkaarten uit
de Eerste Wereldoorlog.
11. Hier treffen we ‘trench maps’ uit de buurt rond Ieper.
Pays-Bas : Reine et Conseil des Ministres - 907
5.5. PAYS-BAS / NEDERLAND
5.5.1
REINE ET CONSEIL DES MINISTRES / KONINGIN EN MINISTERRAAD
Kabinet der Koningin
1. Kabinet der Koningin
2. Nationaal Archief in Den Haag
3. Archief van het Kabinet der Koningin
4. 1914-1988
5. 598 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. vluchtelingen
9. Vrij raadpleegbaar voor de periode 1914-1918.
10. 11. Hier bleven alle wetten en KB’s uitgevaardigd door de Nederlandse
regering bewaard. Zakenagenda’s, indices en klappers vergemakkelijken de
opzoekingen. In principe moet ook de vluchtelingenproblematiek hier aan bod
komen.
12. VAN SCHIE H.A.J. en VAN DER KNAAP A., Inventaris van het archief
van het kabinet der Koningin, 1898-1945, Den Haag, 1995. De inventaris is
tevens beschikbaar via internet (nr. 2.02.14).
13. OTTEN F.J.M., Gids voor de archieven van de ministeries en de hoge
colleges van staat 1813-1940, Den Haag, 2004.
Nederlandse Raad van Ministers
1. Nederlandse Raad van Ministers
2. Nationaal Archief Den Haag
3. Nederlandse Raad van Ministers
4. 1823-1984
5. 158 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. vluchtelingen
10. 11. Hier treffen we de verbalen van de Ministerraad aan, samen met de
bijlagen. In principe moet de oorlogstoestand ook hier aan bod komen.
908 – Nederland: Koningin en Ministerraad
12. JONGBLOED H.J., Inventaris van de archieven van de Raad van
Ministers, 1823-1984, Den Haag, 1994. De inventaris is tevens beschikbaar
via de website (nr. 2.02.05.02).
Pays-Bas : Ministères, Commissaires et Institutions publiques - 909
5.5.2
MINISTÈRES, COMMISSAIRES ET INSTITUTIONS PUBLIQUES /
MINISTERIES, COMMISSARISSEN EN OVERHEIDSINSTELLINGEN
Ministerie van Binnenlandse Zaken - Kabinetsarchief
1. Kabinetsarchief van het Ministerie van Binnenlandse Zaken
3. Kabinetsarchief van het Ministerie van Binnenlandse Zaken
4. 1814-1949
5. 71 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. vluchtelingen
10. 11. In dit bestand bleven de dossiers, de klappers en enkele stukken i.v.m. het
Belgisch annexionisme ten aanzien van Zuid-Limburg en Zeeuws-Vlaanderen
bewaard. Verder is er een dossier inzake het toezicht op de internering van de
Duitse ex-keizer in Doorn en later op het eiland Wieringen. Persartikels
betreffende de Belgisch-Nederlandse verhoudingen na de oorlog vervolledigen het archief.
12. Inventaris van het archief van het Ministerie van Binnenlandse Zaken:
kabinetsarchief, 1917-1919, Den Haag, 1987. De inventaris is beschikbaar via
de website (nummer toegang: 2.04.26.02).
Ministerie van Binnenlandse Zaken - Afdeling Volksgezondheid
en Armwezen
1. Afdeling Volksgezondheid en Armwezen van het Nederlandse Ministerie
van Binnenlandse Zaken
3. Archief van de Afdeling Volksgezondheid en Armwezen van het Ministerie
van Binnenlandse Zaken
4. 1892-1918
5. 18 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. vluchtelingen
910 – Nederland: Ministeries, commissarissen en overheidsinstellingen
10. De Dienst Armwezen stond in voor de hulpverlening aan de Belgische
vluchtelingen tijdens de oorlog. Verder was de dienst bevoegd voor de opvang
van (vooral Duitse) deserteurs en gevluchte krijgsgevangenen in het kamp te
Bergen. Een derde taak betrof de hulpverlening aan de gezinnen van
geïnterneerde militairen die zich in de buurt van de kampen vestigden.
11. De agenda’s en klappers van deze afdeling bleven bewaard. Daarnaast zijn
er stukken betreffende het depot voor deserteurs en buitenlanders in Bergen.
Vermeldenswaard zijn ook de (inhoudelijk rijke) stukken betreffende de
opvang van Belgische vluchtelingen in de vluchtoorden te Hontenisse,
Oldenbroek, Veenhuizen, Ede, Uden, Nunspeet en Gouda. Tenslotte zijn er
stukken betreffende de oprichting van de Rijkscommissie voor Vakantiekinderen uit Duitsland en België en meer bepaald over de opvang van de
Belgische kinderen.
Cfr. vluchtoorden.
12. CAS, Inventaris van het archief van het Ministerie van Binnenlandse
Zaken: Afdeling volksgezondheid en armwezen, 1910-1918, Den Haag, 1985.
De inventaris is ook beschikbaar via de website (nummer toegang: 2.04.54).
13. DE ROODT E., Oorlogsgasten: vluchtelingen en geïnterneerden in
Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog, Zaltbommel, 2000.
OTTEN F.J.M., Gids voor de archieven van de ministeries en de hoge
Ministerie van Binnenlandse Zaken - Afdeling Algemeen
Secretariaat en Comptabiliteit
1. Afdeling Algemeen Secretariaat en Comptabiliteit van het Nederlandse
Ministerie van Binnenlandse Zaken
3. Archief van de Afdeling Algemeen Secretariaat en Comptabiliteit van het
Nederlandse Ministerie van Binnenlandse Zaken
4. 1914-1950
5. 20 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. vluchtelingen
10. 11. Hier is informatie beschikbaar over de uitbetalingen aan de vluchtelingen
en het financieel beheer van de vluchtelingenkampen. Verder is er een dossier
inzake de verkoop van de gebouwen in het kamp te Zeist.
12. Inventaris van het archief van het Ministerie van Binnenlandse zaken:
afdeling algemeen secretariaat en comptabiliteit, 1914-1950, Den Haag,
1990. De toegang is ook raadpleegbaar via de website (nr. 2.04.50).
Ministerie van Binnenlandse Zaken - Centraal Vluchtelingen
Comité
1. Centraal Vluchtelingen Comité van het Ministerie van Binnenlandse Zaken
3. Archief van het Centraal Vluchtelingencomité
4.1914-1922
5. 6 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. vluchtelingen
10. Het Centraal Vluchtelingencomité moest helpen de Belgische
vluchtelingen van huisvesting en voedsel te voorzien. Baron van Tuyll-Van
Serooskerken was de voorzitter en J.J.A. Knoote secretaris. Het centraal
comité overkoepelde elf provinciale comités. Het comité organiseerde
enquêtes i.v.m. de huisvesting van de vluchtelingen (‘afdeling A’), hield een
vluchtelingenregister bij (‘afdeling B’), werkte mee aan de bouw van de
vluchtoorden te Veenhuizen, Oldenbroek, Nunspeet, Hontenisse, Bergen op
Zoom, Ede en Gouda (‘afdeling C’), organiseerde naai- en breiklassen
(‘afdeling D’) en was verantwoordelijk voor de huisvesting van de gezinnen
van de geïnterneerde Belgische militairen in de buurt van de kampen in
Gaasterland, Harderwijk, Soesterberg en Oldenbroek (afdeling E).
11. Hier berusten de notulen van de vergaderingen van het vluchtelingencomité, de rapporten van de centrale commissie en van de subcommissies,
naamlijsten, statistieken, bevolkingsregisters van vluchtelingen, rapporten
inzake de huisvesting en stukken i.v.m. de naai- en breiklassen. Het archiefbestand bevat eveneens de ingekomen en uitgaande briefwisseling van de
verschillende afdelingen (met klappers). Tenslotte zijn er adreslijsten en
verslagen van diverse lokale vluchtelingencomités.
Cfr. Officieel Belgisch Comité voor Nederland en de verschillende
vluchtoorden.
12. Inventaris van het archief van het Ministerie van Binnenlandse Zaken:
centraal vluchtelingen comité, 1914-1922, Den Haag, 1980. De inventaris is
beschikbaar via de website (nummer toegang 2.04.33).
Ministerie van Binnenlandse Zaken - Opperleiding der nieuwe
vluchtelingenkampen en interneringsdepots
1. Opperleiding der nieuwe vluchtelingenkampen en interneringsdepots van
het Ministerie van Binnenlandse Zaken
3. Archief van de Opperleiding der nieuwe vluchtelingenkampen en
interneringsdepots van het Ministerie van Binnenlandse Zaken
4. 1917-1940
5. 0,5 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. geïnterneerden
10. 11. In dit archiefbestand treffen we enkele dossiers aan over de interneringsdepots in Harderwijk en Wiekerschans na de oorlog. Enkele stukken betreffen
de opvang van de Duitse ex-keizer Wilhelm II en van de Duitse ex-kroonprins
in Nederland.
12. CAS, Inventaris van het archief van het Ministerie van Binnenlandse
Zaken: Opperleiding der nieuwe vluchtelingenkampen en interneringdepot,
1918-1940, Den Haag, 2001. De inventaris is ook beschikbaar via de website
(Nummer toegang: 2.04.78).
Ministerie van Buitenlandse Zaken – Kabinetsarchief (I)
1. Kabinetsarchief van het Ministerie van Buitenlandse Zaken
4. 1814-1940
5. 64 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. pers - geïnterneerden - gruweldaden - vredesonderhandelingen - Vlaamse
kwestie - vluchtelingen - diplomatie
10. 11. Vermeldenswaard zijn de politieke berichten, de overzichten van de
Nederlandse en Belgische pers i.v.m. de oorlog, de persberichten over het
volkenrecht, de Schelde en de sluiting van de Noordzee, de geïnterneerden, de
verklaring van Londen, spionage, de Nederlandse neutraliteit en de Duitse
gruweldaden. Daarnaast zijn er afschriften van telegrammen van de koningin
aan buitenlandse staatshoofden. Zeer interessant zijn de dossiers i.v.m. de
Nederlandse neutraliteit, de vredesonderhandelingen in Versailles, het
Belgisch annexionisme, het verzoek tot uitlevering van de Duitse ex-keizer
Wilhelm II, de Vlaamse kwestie, de Belgische neutraliteit, de Belgische
vluchtelingen, de Ruhr-bezetting en de annexatie van de Oostkantons.
12. Inventaris van het kabinetsarchief e.a. van het Ministerie van
Buitenlandse Zaken, 1871-1940, Den Haag, 1985. De toegang is ook
beschikbaar via de website (nr. 2.05.18).
Ministerie van Buitenlandse Zaken – Kabinetsarchief (II)
1. Kabinetsarchief van het Ministerie van Buitenlandse Zaken (politieke
rapporten van Nederlandse diplomatieke vertegenwoordigers in het
buitenland)
4. 1868-1940
5. 43 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. diplomatie
10. 11. Hier treffen we de politieke rapporten van de Nederlandse Gezant in
Brussel aan uit de periode vlak voor de oorlog en vlak na de oorlog.
12. Inventaris van het kabinetsarchief van het Ministerie van Buitenlandse
Zaken betreffende politieke rapportage door Nederlandse diplomatieke
vertegenwoordigers in het buitenland, 1971-1940, Den Haag, 1970. De
inventaris is ook raadpleegbaar via de website (nr. 2.05.19).
Ministerie van Buitenlandse Zaken: dossiers Europese oorlog
1. Ministerie van Buitenlandse Zaken: dossiers Europese oorlog
3. Archief van het Ministerie van Buitenlandse Zaken: dossiers Europese
oorlog
4. 1815-1940
5. 245 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. vluchtelingen - diplomatie - geïnterneerden - vredesonderhandelingen
10. 11. Het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken legde dossiers aan
over de volgende onderwerpen: de vluchtelingen, de werkzaamheden van
diverse commissies ter behartiging van de belangen van Nederlandse
uitgewekenen uit België (huurwetten, anti-Nederlandse stemming, enz.), de
handhaving van de neutraliteit (grensbewaking, spionage en smokkel), de inen doorvoer van grondstoffen naar Duitsland (o.a. de zand- en grindkwestie)
en de bestrijding van de smokkelhandel naar België en Duitsland. Veel
dossiers betreffen de geïnterneerden: de opvang en tewerkstelling van
Belgische soldaten, officieren, mitrailleurshonden, paarden en voertuigen (met
verslagen van bezoeken aan de interneringskampen, een verslag over de
‘ongeregeldheden’ in Zeist en het ‘beknopt verslag internering’ uit 1923), het
bezoek van familieleden, de komst van Belgische echtgenoten naar
Nederland, ontsnappingspogingen, begraven van overleden landgenoten, de
repatriëring na de oorlog (met een dossier over de gedwongen terugkeer van
de activisten) en een heikel dossier betreffende de terugvordering van de
interneringskosten bij de Belgische regering. Vermeldenswaard zijn ook het
dossier betreffende de doortocht van Duitse troepen op Nederlands
grondgebied na de wapenstilstand, het dossier i.v.m. het Nederlandse protest
tegen de Belgische deportaties en het dossier inzake de vredesconferenties.
12. Inventaris van het archief van het Ministerie van Buitenlandse Zaken: Adossier A 250: Europese oorlog 1914-1918, Den Haag, 1987. (ook
beschikbaar via de website (toegang nr. 2.05.04)).
Inventaris van dossier A 250 ‘Europese oorlog’ van het archief A-dossiers
1871-1940 van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, Den Haag, 1987.
Nederlandse Ambassade in België
1. Nederlandse Ambassade in België
3. Nederlandse Ambassade in België
4. 1839-1961
5. 80 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. Vlaamse kwestie - activisme – gruweldaden - diplomatie
10. De Nederlandse gezant Van Weede volgde de Belgische regering naar Le
Havre. Zijn medewerker Van Vollenhoven bleef echter in Brussel.
11. Hier treffen we de politieke rapporten aan en stukken over de organisatie
van de consulaten in Antwerpen, Brussel en Charleroi. Bovendien werden
dossiers aangelegd over de Vlaamse kwestie, hulpverlening aan Belgische
onderdanen, het Spaans-Nederlands Comité, de activisten in Nederland,
Borms en De Cneudt. De volgende dossiers handelen over de naoorlogse
periode: Comité de politique nationale (en Belgische annexatieplannen), de
herziening van de Belgisch-Nederlandse verdragen van 1839, de doortocht
van Duitse troepen in 1918, de vlucht van de Duitse ex-keizer, EupenMalmédy, de polemiek over de francs-tireurs in Dinant en Leuven, de
Ruhrbezetting en de Belgisch-Nederlandse verhoudingen in het algemeen.
Tenslotte zijn er nog stukken over het onderzoek naar het gedrag van Van
Vollenhoven tijdens de oorlog.
12. JONGBLOED K., Inventaris van het archief van het Nederlandse
Gezantschap / de Nederlandse ambassade in België, Den Haag, 1984.
13. VAN VOLLENHOVEN M.W.R., Memoires, Amsterdam, 1946.
Nederlands consulaat-generaal te Antwerpen
1. Nederlands consulaat-generaal te Antwerpen
3. Archief van het Nederlands consulaat-generaal te Antwerpen
4. 1842-1956
5. 9 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. vluchtelingen
10. J.A. Van Den Bergh was de Nederlandse consul-generaal in Antwerpen
gedurende de oorlog.
11. Dit archief bevat de agenda’s van de consul-generaal. Een aantal stukken
betreffen de opvang van de Belgische vluchtelingen in Nederland en de
Commissie ter behartiging van de belangen van uit België uitgeweken
Nederlanders. Hier bevinden zich tevens stukken betreffende het Nederlands
Steuncomité te ’s Gravenshaage i.v.m. de hulpverlening aan de Nederlanders
in België. Verder zijn er nog enkele naturalisatiedossiers aanwezig. Stukken
betreffende de scheepvaart en de Nederlandse schepen die door de Duitsers
tot zinken werden gebracht in de haven van Antwerpen vervolledigen het
archief.
12. Inventaris van het archief van het consulaat-generaal te Antwerpen, 18421956, Den Haag, 2005. Tevens beschikbaar via de website (nummer toegang:
2.05.110.).
Koninklijke landmacht: Generale staf
1. Koninklijke Landmacht: Generale Staf
3. Archief van de Generale Staf van de Koninklijke Landmacht
4. 1813-1914 en 1914-1940
5. 19 m.+ 62 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. vluchtelingen - geïnterneerden
10. 11. Dit archiefbestand omvat de nodige stukken over de mobilisatie van het
Nederlandse leger, de grensbewaking, de handhaving van de neutraliteit, de
bestrijding van de smokkel en spionage. Vermeldenswaard zijn ook de
dossiers over de opvang van Belgische vluchtelingen, militairen en deserteurs
en het radiostation in Baarle-Hertog. In de tweede inventaris deel vinden we
de briefwisseling van de opperbevelhebber en van de secretarie uit de oorlogsperiode.
12. VAN AARTRIJK J.C., Inventaris van het archief van de koninklijke
landmacht: generale staf, 1813-1918, Den Haag, 1971. (toegang nr.
2.13.15.01).
METTES H., CUYPERS J., VAN VELDEN R. en VAN HEUGTEN E.,
Inventaris van het archief van de koninklijke landmacht: generale staf en
daarbij gedeponeerde archieven, 1914-1940, Den Haag, 1997. (nr.2.13.70)
Afdeling Arbeidsbemiddeling van de Rijksdienst der Werkloosheidsverzekering en Arbeidsbemiddeling
1. Afdeling Arbeidsbemiddeling van de Rijksdienst der Werkloosheidsverzekering en Arbeidsbemiddeling
3. Afdeling Arbeidsbemiddeling van de Rijksdienst der Werkloosheidsverzekering en Arbeidsbemiddeling
4. 1916-1940
5. 7 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
10. 11. In het archief van de Afdeling Arbeidsbemiddeling bevinden zich een
aantal dossiers die handelen over de tewerkstelling van de Belgische
vluchtelingen en geïnterneerden (met lijsten, informatie over de lonen, de rol
van de Belgen tijdens stakingen en over de werking van het Belgisch Centraal
Arbeidsbureau voor Nederland).
12. VAN MIDDEN P., Inventaris van het archief van de Rijksdienst der
Werkloosheidsverzekering en Arbeidsbemiddeling: Afdeling Arbeidsbemiddeling, 1916-1940, Den Haag, 1977. De inventaris is tevens
raadpleegbaar van de website (toegang nr. 2.15.13).
Nederlandse crisisinstellingen in verband met de Eerste
Wereldoorlog
1. Nederlandse crisisinstellingen in verband met de Eerste Wereldoorlog
3. Archieven van Nederlandse crisisinstellingen in verband met de Eerste
Wereldoorlog
4. 1914-1946
5. 84 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. bevoorrading - landbouw - economie
10. 11. Door de oorlog raakte de Nederlandse economie in crisis. Om de handel
en de bevoorrading van het land te bevorderen richtte de regering een groot
aantal crisisinstellingen en controlediensten op. In het archief van de Afdeling
Crisiszaken van het Ministerie van Landbouw en in het archief van de
Nederlandse Overzee Trustmaatschappij zijn enkele dossiers over de uitvoer
naar België te vinden.
12. GRUYTHUYSEN M., VAN SCHIE H. en TEMPELARS A., Inventaris
van de archieven van crisisinstellingen in verband met de Eerste
Wereldoorlog, 1914-1926, Den Haag, 1993.
Commissaris voor de vluchtelingen in Brabant en Zeeland
1. Commissaris voor de vluchtelingen in Brabant en Zeeland
2. Brabants Regionaal Historisch Centrum
3. Archief van de Commissaris voor de vluchtelingen in Brabant en Zeeland
4. 1914-1926
7. Papier
8. vluchtelingen
10. Om de vluchtelingenzorg te coördineren en te controleren stelde de
Nederlandse overheid een Commissaris voor de vluchtelingen in NoordBrabant en Zeeland aan. Deze commissaris wees aan in welke gemeenten of
vluchtoorden de vluchtelingen konden verblijven, adviseerde de regering en
was het officiële doorgeefluik met de gemeenten. Ch. Ruys de Beerenbrouck
nam dit ambt waar tot mei 1918 toen hij opgevolgd werd door J.P.A.
Wilhelm.
11. Dit rijke archiefbestand omvat de ingekomen brieven en de uitgaande
brieven van de commissaris (ontsloten via de agenda’s). Verder zijn er de
nodige reglementen, omzendbrieven, vluchtelingenlijsten, lijsten van lokale
hulpcomités en financiële stukken. Vermeldenswaard zijn eveneens de
dossiers i.v.m. de tewerkstelling van de vluchtelingen, inzake de uitkering van
financiële steun aan vluchtelingen en aan de gemeenten, de rapporten en de
overzichten van het aantal vluchtelingen per gemeente. Ook de voedselbevoorrading, de bouw en de afbraak van de vluchtoorden komen aan bod.
12. Toegang online.
13. AMARA M., Des Belges à l’épreuve de l’exil: les réfugiés de la Première
Guerre Mondiale en France, Grande-Bretagne, Pays-Bas 1914-1918,
Brussel, 2008.
DE ROODT E., Oorlogsgasten: vluchtelingen en geïnterneerden in
Regeringscommissiaris van het vluchtoord Hontenisse/Uden
1. Regeringscommissaris van het vluchtoord Hontenisse/Uden
2. Brabants Regionaal Historisch Informatiecentrum
3. Archief van de Regeringscommissaris van het vluchtoord Hontenisse/Uden
4. 1914-1937
7. Papier
8. vluchtelingen
10. De regeringscommissaris was verantwoordelijk voor het beheer van de
vluchtoorden in Hontenisse en Uden. Aanvankelijk was J.P.A. Wilhelm
regeringscommissaris voor het vluchtoord in Hontenisse. Nog in 1914 werd
hij aangesteld als regeringscommissaris voor het vluchtoord te Uden. In
Hontenisse werd hij vervangen door R.W.R. Verdeyen, die plaatselijk
regeringscommissaris bleef tot de opheffing van het kamp in mei 1915. In
1920 werd Wilhelm ontheven van zijn taak.
11. In dit bijzonder rijke archief treffen we de briefwisseling (met agenda)
over transfers van vluchtelingen, stukken i.v.m. de verblijfplaatsen, de
huisvesting, de bevoorrading, de uitkering van financiële steun, de verpleging
en de bewaking van de vluchtelingen. Daarnaast zijn er de nodige financiële
stukken en personeelsdossiers. Verder is ook de briefwisseling van de
regeringscommissaris met andere overheidsdiensten en met de lokale
hulpcomités bewaard. Veel stukken betreffen de werking van het kledingmagazijn en de tewerkstelling (en de uitbetaling in punten). Vermeldenswaard
zijn ook de dossiers inzake disciplinaire moeilijkheden, de klachten van
vluchtelingen en van omwonenden, de bevolkingsregisters en de huwelijkslijsten. Er zijn ook dossiers i.v.m. de bouw en de uitrusting van de barakken
en inzake de opheffing van het vluchtoord in Uden. Tenslotte zijn er
jaarverslagen, plattegronden, verslagen van de Centrale Commissie tot
behartiging van de belangen van naar Nederland uitgeweken vluchtelingen,
noodgeld, brochures en een verzameling foto’s. Het bestand bevat een aantal
nummers die afkomstig zijn van de administrateur van het vluchtoord
Hontenisse en Uden (vooral financiële stukken).
12. Toegang online.
Brussel, 2008.
VERDEYEN R.W.R., België in Nederland: de vluchtoorden Hontenisse en
Uden, ’s Gravenshage, 1920.
Gedelegeerde voor de vluchtelingen in Zeeuws-Vlaanderen en
Walcheren en privé-archief J.N. Pattist
1. Gedelegeerde voor de vluchtelingen in Zeeuws-Vlaanderen en Walcheren
en privé-archief J.N. Pattist
2. Zeeuws archief
3. Archief van de Gedelegeerde voor de vluchtelingen in Zeeuws-Vlaanderen
en Walcheren en privé-archief van J.N. Pattist
4. 5. 6. Deels overheidsarchief en gedeeltelijk privé-archief
7. Papier
10. J.N. Pattist werd eind 1914 door de Regeringscommissaris voor de
vluchtelingen in Noord-Brabant en Zeeland, Ch. Ruys de Beerenbrouck,
benoemd tot diens gedelegeerde voor Zeeuws-Vlaanderen en Walcheren. Het
archief werd opgedeeld in twee delen: een ambtelijk deel en een privé-archief.
11. Dit archiefbestand omvat briefwisseling en enkele foto’s inzake de
vluchtelingenopvang. Daarnaast zijn er dossiers i.v.m. de onderwijs-
mogelijkheden geboden aan de Belgische kinderen en dossiers inzake het
aanbod van ontspanningsmogelijkheden aan de geïnterneerden. Tenslotte zijn
er nog petitielijsten van de anti-annexatiebeweging in Zeeuws-Vlaanderen
voorhanden en wat documentatie.
12. FELIX D.A., “Stukken afkomstig van J.N. Pattist als gedelegeerde voor
Zeeuws-Vlaanderen en Walcheren van de regeringscommissaris voor de
vluchtelingen in Noord-Brabant en Zeeland”, in: Verslagen omtrent ’s rijks
oude archieven, 1925 (48), II, 282.
Vluchtoord Gouda
1. Vluchtoord Gouda
3. Archief van het vluchtoord te Gouda
4. 1914-1919
5. 2,2 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. vluchtelingen
10. In het vluchtoord van Gouda werden een groot aantal Belgische
vluchtelingen opgevangen. Het vluchtoord werd in april 1919 ontmanteld.
11. Het betreft de briefwisseling van het comité van toezicht en van de
directeur van het vluchtoord, het vluchtelingenregister en -lijsten, rekeningen,
rapporten over het onderwijs, het godsdienstig leven en de gezondheidstoestand in het kamp.
12. Er bestaat een onuitgegeven plaatsingslijst (nr. 3.13.01).
Brussel, 2008.
Vluchtoord Veenhuizen
1. Vluchtoord Veenhuizen
2. Drents archief
3. Archief van het Vluchtoord Veenhuizen
4. 1914-1915
7. Papier
8. vluchtelingen
10. 11. Slechts enkele stukken bleven bewaard: de ingekomen brieven, het
kopieboek, de inschrijvingsregisters van de verpleegde vluchtelingen en
enkele andere stukken.
12. De inventaris is beschikbaar via de website.
Regeringscomité tot behartiging der belangen van vluchtelingen
te Vlissingen
1. Regeringscomité tot behartiging der belangen van vluchtelingen te
Vlissingen
2. Zeeuws archief
3. Archief van het Regeringscomité tot behartiging der belangen van
vluchtelingen te Vlissingen
4. 1914-1922
5. 39 nummers
6. Privé-archief
7. Papier
8. vluchtelingen
10. Het comité hielp de Belgische vluchtelingen financieel en in natura.
Daarnaast werd gezorgd voor tewerkstelling in de lokale pantoffel- en
confectiefabriek.
11. De notulen van de vergaderingen, de briefwisseling, de kasboeken, de
lijsten van hulpverlening aan ‘stille behoeftigen’ bleven bewaard. Daarnaast
zijn er financiële stukken van de pantoffelfabriek en het confectiebedrijf
voorhanden (journaal, kasboeken, grootboeken, kwitanties, magazijnboeken
en loonboekjes).
12. De inventaris is raadpleegbaar via de website www.archieven.nl.
Regeringscommissaris inzake de huisvesting van familieleden
van geïnterneerde Belgische militairen
1. Regeringscommissaris inzake de huisvesting van familieleden van
geïnterneerde Belgische militairen
2. Streekarchivariaat Noordwest-Veluwe
3. Archief van de Regeringscommissaris inzake de huisvesting van
familieleden van geïnterneerde Belgische militairen
4. 1915-1916
5. 3 nummers
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. geïnterneerden
10. 11. Het betreft briefwisseling van de Harderwijkse regeringscommissaris M.J.
Kempers met het Ministerie van Binnenlandse Zaken over de bouw van
woningen voor de gezinsleden van geïnterneerde Belgische militairen.
12. HEMSTEDE G.W., Inventaris Archief Regeringscommissaris inzake de
huisvesting van familieleden van geïnterneerde Belgische militairen, 2005.
Spaarfonds voor geïnterneerde Belgische militairen
1. Spaarfonds voor geïnterneerde Belgische militairen
3. Archief van het Spaarfonds voor geïnterneerde Belgische militairen
4. 1919-1929
5. 0,1 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. geïnterneerden
10. 11. Dit archiefbestand bevat slechts drie nummers i.v.m. het spaarfonds: een
kasboek, spaarbiljetten en één dossier.
12. Inventaris van het archief van het spaarfonds geïnterneerde Belgische
militairen, 1919-1929, Den Haag, 1984. (tevens beschikbaar via de website
(nr. toegang: 2.13.49.03)).
Koninklijke Bibliotheek: Afdeling Documentatie inzake de
verzameling van documenten en gegevens betreffende de
economische crisis van Nederland in oorlogsgevaar
1. Koninklijke Bibliotheek: Afdeling Documentatie inzake de verzameling
van documenten en gegevens betreffende de economische crisis van
Nederland in oorlogsgevaar
3. Archief van de Koninklijke Bibliotheek: Afdeling Documentatie inzake de
verzameling van documenten en gegevens betreffende de economische crisis
van Nederland in oorlogsgevaar
4. 1914-1918
5. 9,5 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
8. vluchtelingen - bevoorrading - internationale hulpverlening - economie
10. In 1914 kreeg de Koninklijke Bibliotheek de opdracht om een
documentatiebestand over de bestrijding van de oorlogscrisis aan te leggen.
Een gedeelte van deze documentatie werd nog tijdens de oorlog uitgegeven.
11. Dit documentatiebestand omvat krantenknipsels over de oorlog, verslagen
en omzendbrieven van allerhande officiële instanties. Verder is er
documentatie over de economie, de bevoorrading en de hulpverlening
aanwezig. Onvermijdelijk komt de hulpverlening aan de Belgische
vluchtelingen hier ook aan bod: krantenknipsels, bekendmakingen van de stad
Antwerpen i.v.m. de terugkeer, verslagen van de Intendancedienst van het
Provinciaal Vluchtelingencomité in Zeeland en een verslag van het Tehuis
voor Belgische kinderen in Amsterdam.
12. VAN DEN BERGH V., Inventaris van het archief van de Koninklijke
Bibliotheek: Afdeling Documentatie inzake de verzameling van documenten
en gegevens betreffende de economische crisis van Nederland in
oorlogsgevaar, 1914-1918, Den Haag, 1993.
13. Documenten voor de economische crisis van Nederland in oorlogsgevaar,
Den Haag, 1914-1917.
Nederlands Comité tot onderzoek van de oorzaken van de Eerste
Wereldoorlog
1. Nederlands Comité tot onderzoek van de oorzaken van de Eerste
Wereldoorlog
3. Archief van het Nederlands Comité tot onderzoek van de oorzaken van de
Eerste Wereldoorlog
4. 1921-1937
5. 1 m.
6. Overheidsarchief
7. Papier
10. In 1924 werd in Nederland een comité opgericht om de oorzaken van de
Eerste Wereldoorlog wetenschappelijk en onpartijdig te onderzoeken. De
werkzaamheden van het comité werden in 1934 beëindigd. Er werd een eigen
tijdschrift uitgegeven en lezingen en colloquia georganiseerd.
11. In dit archiefbestand vinden we de statuten, de vergadernotulen,
briefwisseling, ledenlijsten, krantenknipsels, boekhoudkundige stukken en
vooral documentatie over de internationale relaties.
12. HUSTINX L., “Inventaris van het archief van het Nederlands comitéAALL en het Nederlandsch comité tot onderzoek van de oorzaken van de
wereldoorlog 1921-1931”, Den Haag, 1961 (onuitgegeven plaatsingslijst).
13. Mededelingen van het Nederlandsch comité tot onderzoek van de
oorzaken van de wereldoorlog, 1924-1928.
926 – Nederland: Politici
5.5.3
Loudon John
1. Loudon John
3. Archief van John Loudon
4. 1887-1940
5. 3,3 m.
6. Privé-archief
7. Papier
8. diplomatie
10. Loudon was de Nederlandse Minister van Buitenlandse Zaken gedurende
de periode 1913-1918.
11. Vermeldenswaard is op de eerste plaats de briefwisseling van Loudon met
de diverse Nederlandse gezanten in het buitenland (waaronder Van Weede en
Van Vollenhoven) en met de buitenlandse gezanten in Nederland. Verder zijn
er naoorlogse dossiers over de Belgische annexatieplannen in ZeeuwsVlaanderen en Limburg en een dossier over het verblijf van de Duitse exkeizer in Nederland.
12. BOS R., “Inventaris van het archief van John Loudon”, Den Haag, 1979.
(onuitgegeven)
Ruys de Beerenbrouck Charles
1. Ruys de Beerenbrouck Charles
3. Archief van C.J.M. Ruys de Beerenbroouck
4. 1896-1936
5. 6,8 m.
6. Privé-archief
7. Papier
8. vluchtelingen - diplomatie
10. Charles Ruys de Beerenbrouck was een rooms-katholiek politicus uit
Maastricht. Tijdens de oorlog werd hij benoemd tot Commissaris voor de
opvang van de Belgische vluchtelingen. In mei 1918 werd hij gepromoveerd
tot Commissaris van de Koningin in Limburg. Vier maanden later werd hij
premier. Nederland had in deze periode te kampen met een voedseltekort en
Pays-Bas : Hommes politiques - 927
de Spaanse griep maakte veel slachtoffers. Na de wapenstilstand preekte
Troelstra de revolutie en koesterde België annexatieplannen.
11. Dit archief bevat de briefwisseling van Ruys, zijn redevoeringen en
krantenknipsels over zijn carrière. Verder is er een dossier over zijn hulp aan
de vluchtelingen in Uden. Belangrijk zijn tevens de notulen van de
vergaderingen van de Ministerraad en de dossiers over de herziening van het
Nederlands-Belgisch verdrag, het anti-annexatiecomité in Limburg, de
Volkenbond en het verblijf van de Duitse ex-keizer in Nederland.
12. Inventaris van het archief van C.J.M. Ruys de Beerenbrouck 1896-1936.
(nr. 2.21.244) (onuitgegeven)
Troelstra Pieter Jelles
1. Troelstra Pieter Jelles
2. Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (Amsterdam)
3. Archief Pieter Jelles Troelstra
4. 1877-1930
5. 4,75 m.
6. Privé-archief
7. Papier (ook beschikbaar op microfilm)
8. gedeporteerden - geïnterneerden - vredesonderhandelingen
10. De Nederlandse, socialistische politicus Troelstra was lid van het
Internationaal Socialistisch Bureau en zette zich in voor de vrede.
11. Troelstra hield dossiers bij i.v.m. de Duitse bezetting van België, het
gratieverzoek-Colleaux, de deportaties van de Belgische arbeiders, de
Belgische geïnterneerden in Nederland (o.a. over de verspreiding van
socialistische propaganda in de kampen) en de socialistische conferentie te
Stockholm (met briefwisseling van/aan Huysmans, Anseele, Adler,
Henderson, Vandervelde, Bertrand, Branting, Ebert, Haase en Kautsky).
12. De inventaris gemaakt door B.A. Sijes is beschikbaar via de website
www.iisg.nl.
13. TROELSTRA P.J., Gedenkschriften, Amsterdam, 1928.
TROELSTRA P.J., De wereldoorlog en de sociaaldemokratie, Amsterdam,
1915.
928 – Nederland: andere particulieren
5.5.4
AUTRES PARTICULIERS / ANDERE PARTICULIEREN
Buning Lammert
1. Buning Lammert
3. Archief van Lammert Buning
4. 1914-1979
5. 1.337 nummers
6. Privé-archief
7. Papier
8. activisme
10. De Nederlandse historicus Buning (1914-1979) bestudeerde het activisme,
de Flamenpolitik en de rol van Domela Nieuwenhuys.
11. Hier vinden we documentatie en briefwisseling over het activisme (N.B.
dit archief bevat een deel van het archief-Faingnaert uit de jaren 1930).
12. LOUPIAS A., Inventaris van de Nederlandse collecties over de Vlaamse
beweging op het Rijksarchief in Noord-Brabant: archief van L. Buning, J.D.
Domela Nieuwenhuis Nyegaard en Jong-Vlaanderen en van prof. R. Speleers,
’s Hertogenbosch, 1980.
13. BUNING L., Het strijdbare leven van J.D. Domela Nieuwenhuis
Nyegaard, s.l., 1976.
De Jong Teodora
1. De Jong Teodora
3. Dora De Jong
4. 1914-1919
5. 0,02 m.
6. Privé-archief
7. Papier
8. vluchtelingen
10. Dora de Jong was de voorzitster van het Belgisch vluchtelingencomité in
Nieuwendam.
11. In dit archief treffen we brieven van vluchtelingen, omzendbrieven van de
Centrale Commissie tot behartiging van de belangen van naar Nederland
uitgeweken vluchtelingen en lijsten aan.
12. Geen toegang voorhanden.
Pays-Bas : autres particuliers - 929
Domela Nieuwenhuis Nyegaard Jan Derk
1. Domela Nieuwenhuis Nyegaard Jan Derk
3. Archief van J.D. Domela Nieuwenhuis Nyegaard
4. 1869-1977
7. Papier
8. Vlaamse kwestie - activisme
10. De pro-Duitse J.D. Domela Nieuwenhuis Nyegaard (1870-1955),
predikant van de evangelische hervormde gemeente in Gent, groeide in 1915
uit tot de leider van de radicale groepering Jong-Vlaanderen.
11. In dit archief vinden we de nodige familiale briefwisseling en vooral
krantenknipsels, brochures, publicaties en manuscripten omtrent de Vlaamse
Beweging en het activisme. Het archiefbestand omvat ook het archief van
Jong-Vlaanderen. Zo treffen we de notulen van de vergaderingen, het
brievenboek, ledenlijsten, nota’s, briefwisseling met de lokale afdelingen, de
bezetter, de leden en de Raad van Vlaanderen. Eén dossier betreft de
financiering van De Vlaamse Post. Ook het vonnis van het Hof van Assisen
uit 1921, waarbij Domela bij verstek tot de doodstraf werd veroordeeld
wegens collaboratie, bleef bewaard.
13. BUNING L., Het strijdbare leven van J.D. Domela Nieuwenhuis
Nyegaard, s.l., 1976.
DOMELA NIEUWENHUIS J.D., Uit mijn oorlogsdagboek, Den Haag, 1915.
TEMMERMAN J., Van actief predikant tot predikant van het aktivisme: de
geschiedenis van J.D. Domela Nieuwenhuis in de Brabantgemeente te Gent
(1903-1918), Brussel, z.d.
VANACKER D., Het aktivistisch avontuur, Gent, 1991.
Gerretson Frederik Carel
1. Gerretson Frederik Carel
3. Archief van Frederik Carel Gerretson
4. 1608-1959
5. 39 m.
6. Privé-archief
7. Papier
8. Vlaamse kwestie - activisme
10. F.C. Gerretson (1884-1958) studeerde in Brussel en raakte betrokken bij
de Vlaamse Beweging. Tijdens de oorlog kocht hij samen met een aantal
geestesverwanten het dagblad De Vlaamsche Stem op. Na de oorlog bleef hij
ijveren voor de Groot-Nederlandse zaak. In 1925 startte zijn carrière als
hoogleraar geschiedenis aan de universiteit van Utrecht.
11. Hier berust de persoonlijke briefwisseling van Gerretson met een aantal
kopstukken uit de Vlaamse Beweging. Verder zijn er stukken i.v.m. de
uitgave en de redactionele lijn van het dagblad De Vlaamsche Stem aanwezig
(contacten met Julius Hoste, Frans Van Cauwelaert en hoofdredacteur Alberic
Deswarte). Vermeldenswaard zijn ook de artikelen van zijn hand over de
Vlaamse kwestie en de Groot-Nederlandse beweging, documentatie over de
Raad van Vlaanderen en Jong-Vlaanderen. Tenslotte bleef een nota van
Gerretson aan de Duitse gezant in Den Haag over de Vlaamse kwestie en de
Belgische Staat uit 1917 bewaard.
12. VAN DEN HEUVEL-STRASSER E.A., Inventaris van het archief van
F.C. Gerretson, 1904-1958, Den Haag, 1990. (tevens beschikbaar via de
website (nummer toegang: 2.21.246)).
13. GERRETSON F.C., Verzamelde werken, 7 dln., Baarn, 1973-1976.
GERRETSON F.C., Nederland, Vlaanderen, België: memories en vertoogen,
Utrecht, 1927.
VAN HEES P. en PUCHINGER G. (ed.), Briefwisseling Gerretson-Geyl,
Baarn, 5 dln., 1979-1981.
WILS L., Flamenpolitik en aktivisme, Leuven, 1974.
Geyl Pieter
1. Geyl Pieter
2. Universiteitsbibliotheek Utrecht
3. Archief van Pieter Geyl
4. 30 m.
7. Papier
8. activisme
10. Pieter Geyl (1887-1966) verbleef tijdens de oorlog als correspondent voor
de Nieuwe Rotterdamsche Courant in Londen. Na de oorlog werd hij
professor geschiedenis in Londen en vanaf 1936 in Utrecht.
11. De omstreden Groot-Nederlandse historicus Geyl stond in nauw contact
met Rik Borginon, H.J. Elias, F.C. Gerretson en met de oud-activisten Antoon
Jacob, Leo Picard en Herman Vos. In de briefwisseling komt de eis om
amnestie voor veroordeelde activisten regelmatig aan bod. Een aantal
archiefstukken betreffen het Algemeen Nederlands Verbond.
12. Een gedetailleerde inventaris wordt voorbereid.
13. GEYL P., De Groot-Nederlandse gedachte, 2 dln., s.l., 1925-1930.
VAN HEES P. en BUCHINGER G., Briefwisseling Gerretson-Geyl, 5 dln.,
Baarn, 1979-1981.
VAN HEES P. en WILLEMSEN A.W., Geyl en Vlaanderen: brieven en
notities, 3 dln., Antwerpen, 1973-1975.
VAN HEES P., “Geyl P.”, in NBW, VIII, Den Haag, 1979.
VON DER DUNK H., „Geyl P.“, in NEVB, dl.2, Tielt, 1998, 1303-1305.
Quarels d’Ufford H.J.
1. Quarels d’Ufford H.J.
3. Collectie H.J. Quarels d’Ufford
4. 1882-1918
5. 0,3 m
6. Privé-archief
7. Papier
8. vluchtelingen
10. Jonkheer Quarels d’Ufford was betrokken bij de vluchtelingenzorg in
Bilthoven.
11. Deze collectie bevat becommentarieerde plakboeken over de Eerste
Wereldoorlog.
12. Er is geen toegang voorhanden.
Speleers Reimond
1. Speleers Reimond
3. Archief van Reimond Speleers
4. 1914-1953
5. 28 nummers
6. Privé-archief
7. Papier
8. vernederlandsing Gentse universiteit
9. Raadpleegbaar met voorafgaandelijke toestemming
10. De arts Reimond Speleers was decaan van de medische faculteit van de
Vlaamse Hogeschool. In juni 1918 vluchtte hij naar Nederland.
11. De benoeming van Speleers aan de vernederlandste universiteit te Gent
bleef bewaard. Verder is ook het vonnis van het Hof van Assisen uit 1920,
waarbij Speleers tot 12 jaar dwangarbeid veroordeeld werd, voorhanden.
Tenslotte is er een dossier i.v.m. de terugbetaling door de zgn.
Bormscommissie van ‘oorlogsschade’ geleden door Speleers na de Eerste
Wereldoorlog.
13. DEDEURWAERDER J., Professor Speleers: een biografie, Gent, 2002.
SPELEERS R., Historische momenten en herinneringen uit den strijd voor de
vernederlandsing der Hogeschool van Gent, 1930, Leuven.
Van Eysinga W.J.M.
1. Van Eysinga W.J.M.
3. archief van W.J.M. Van Eysinga
4. 1900-1968
5. 1,5 m.
6. Privé-archief
7. Papier
8. diplomatie - vredesonderhandelingen - geïnterneerden
10. Willem Jan Marie Van Eysinga was hoogleraar volkenrecht aan de
universiteit van Leiden. Hij was lid van de Nederlandse delegatie op de
vredesconferentie in Parijs en van de Volkenbond. Later werd hij rechter bij
het Permanent Hof van Internationale Justitie in Den Haag.
10. Het betreft juridische adviezen van Van Eysinga aan de Nederlandse
minister van Buitenlandse Zaken i.v.m. de doorvoer van zand, grind en
steenslag naar België, inzake de internering van militairen en inzake de
grensbewaking. Verder zijn er dossiers i.v.m. de oprichting van de
Volkenbond, het Belgisch annexionisme en de naoorlogse verhoudingen
tussen Nederland en België.
12. SCHOLTENS H.H., Inventaris van de papieren van prof. Dr. W.J.M. Van
Eysinga, Den Haag, 1973.
Vermeire Staf
1. Vermeire Staf
3. Archief van Staf Vermeire
7. Papier
8. Vlaamse kwestie - activisme - frontbladen - Frontbeweging
11. De Vlaamsgezinde Vermeire werd na de Tweede Wereldoorlog
geïnterneerd en richtte o.a. de Oranje-uitgeverij op.
10. Hier treffen we briefwisseling aan van de Kommissie Onderwijs en Kunst
van de Raad van Vlaanderen over de vernederlandsing van het lager
onderwijs in Groot-Brussel, een rapport van de zending van Vandervelde, de
Brouckère en De Man naar Rusland (1917) en enkele stukken betreffende de
naar Bad-Salzuflen uitgeweken activisten (1920). In het archief-Vermeire
belandden een aantal stukken afkomstig van Richard De Cneudt: de originele
statuten van de Raad van Vlaanderen, verslagen van de vergaderingen van de
Raad van Vlaanderen en van de Kommissie Onderwijs en Kunst. Staf
Vermeire schonk/verkocht eveneens zijn bibliotheek over de Vlaamse
Beweging aan het Rijksarchief. Hierin treffen we o.a. tal van zeldzame
brochures en boeken aan over het militaire verloop, de Frontbeweging, het
activisme en de naoorlogse repressie. Er bleven ook een aantal frontbladen
bewaard.
12. VAN DER KEMP S. en VRIENS J., Inventaris van het archief en
catalogus van de collectie van Staf Vermeire (1926-1987), ’s Hertogenbosch,
1991.
13. CAILLAU M., Staf Vermeire 1926-1987, Diets jeugdleider en rebel, s.l.,
1988.
Suisse - 935
5.6
SUISSE / ZWITSERLAND
Internationaal Inlichtingenagentschap voor de Krijgsgevangenen /
Agence internationale des prisonniers de guerre
1. Internationaal Inlichtingenagentschap voor de Krijgsgevangenen
2. Archiefdienst van het Internationale Rode Kruis in Genève
3. Internationaal Inlichtingenagentschap voor de Krijgsgevangenen
4. 1914-1918
5. 400 m.
6. Privé-archief
7. Papier
8. krijgsgevangenen
10. In augustus 1914 richtte het Internationale Rode Kruis een Internationaal
Inlichtingenagentschap voor de Krijgsgevangenen op in het Rathmuseum te
Genève. Om de families van de krijgsgevangenen van alle nationaliteiten te
informeren over de verblijfplaats van hun zonen/echtgenoten werd een
gigantisch steekkaartenstelsel aangelegd. In totaal werden ongeveer 7 miljoen
steekkaartendossiers geopend tijdens de oorlog (waarvan 2 miljoen m.b.t.
krijgsgevangenen en 5 miljoen over gedeporteerde burgers). Het Agentschap
fungeerde tevens als doorgeefluik voor de verzending van pakjes en geld naar
de kampen.
11. Dit bestand omvat algemene dossiers betreffende de werking van het
Agentschap, lijsten van krijgsgevangenen, gesneuvelden en geïnterneerde
burgers, inspectierapporten en 5.119 fichebakken. Deze fichebakken staan
trouwens gedeeltelijk opgesteld in het internationaal museum van het Rode
Kruis. Deze archieven werden in 2007 door de UNESCO uitgeroepen tot
werelderfgoed en zijn op die manier beter beschermd. Via de website
www.icrc.org is het mogelijk informatie op te vragen over specifieke
gevangenen. Deze dienst is gratis voor familieleden, maar betalend voor
anderen. De opzoekingen kunnen tot vier maanden duren en het resultaat is
soms erg pover. Belgische onderzoekers doen er goed aan eerst de
steekkaarten van de Belgische Middendienst voor de Krijgsgevangenen in het
Legermuseum te doorzoeken.
12. Er is geen inventaris beschikbaar.
13. BASQUIN C., Romain Rolland et l’Agence des prisonniers de Genève
(1914-1916), Parijs, 1999.
BECKER A., Oubliés de la grande guerre: humanitaire et culture de guerre
1914-18: populations occupées, déportés civils, prisonniers de guerre, Parijs,
1998.
936 – Zwitserland
DE MUYNCK L., Het Belgische Rode Kruis en de Eerste Wereldoorlog, in:
TALLIER P.-A., België en de Eerste Wereldoorlog - stand van het onderzoek,
Brussel, 2002, 191-210.
L’agence internationale des prisonniers de guerre : le CICR dans la Première
Guerre Mondiale, Genève, 2007.
Nouvelles de l’Agence internationale des prisonniers de guerre, Genève,
1916-1918.
55
© AGR-ARA
Tal van liefdadigheidsacties werden ook in het buitenland opgezet om geld
in te zamelen voor de Belgische oorlogsslachtoffers / De nombreux appels à
la charité sont lancés en Belgique et à l’étranger pour collecter de l’argent en
faveur des victimes de guerre belges (Lambotte).
940 - Illustraties
56
© AGR-ARA
Programma van een Verhaeren-herdenking in Londen / Programme de la
commémoration d’Emile Verhaeren à Londres (Lambotte).
Illustrations - 941
57
© AGR-ARA
Ook bij de Belgische vluchtelingen in Frankrijk werd de nationale feestdag en
koningsdag uitbundig gevierd / La Fête Nationale et la Journée du Roi sont
célébrées frénétiquement par les réfugiés belges en France
(Col. Corneille Gram, nr.171).
942 - Illustraties
58
© AGR-ARA
Illustrations - 943
59
© AGR-ARA
944 - Illustraties
60
© AGR-ARA
In Engeland was de verjaardag van de koning aanleiding voor allerhande
feestelijkheden / En Angleterre, l’anniversaire du roi Albert donne lieu à de
nombreuses festivités (Lambotte).
Illustrations - 945
61
© AGR-ARA
In de Belgische munitiefabrieken achter het front werden de obussen gevuld
met springstof / Des ouvriers belges remplissent des obus d’explosifs dans
une fabrique de munitions située derrière le front (Fotocol. CAG).
946 - Illustraties
62
© AGR-ARA
Groepsfoto van de Belgische parlementairen in Sainte-Adresse. Op 27 juli
1918 hielden de gevluchte parlementsleden voor het eerst een plenaire zitting.
Op de onderste trede herkennen we van links naar rechts de minister Goblet
d’Alviella, Carton de Wiart, Helleputte en Brunet. Op de voorlaatste trede
bemerken we v.l.n.r. Van De Vyvere, Segers, Renkin, Cooreman, Hubert, de
Ceuninck en Berryer / Photo des parlementaires belges à Sainte-Adresse.
Les parlementaires réfugiés à l’étranger y tiennent une première séance
extraordinaire le 27 juillet 1918. Sur la marche du bas, on reconnaît les
ministres Goblet d’Alviella, Carton de Wiart, Helleputte et Brunet. Sur la
deuxième marche (de droite à gauche) se trouvent Van De Vyvere, Segers,
Renkin, Cooreman, Hubert, de Ceuninck et Berryer (Fotocol. CAG).
Illustrations - 947
63
© AGR-ARA
Reclamedrukwerk voor Belgische liefdadigheidsorganisaties in Nederland.
De kunstenaar Alfred Ost stelde zijn talent belangeloos ten dienste van deze
goede werken / Imprimé publicitaire en faveur d’œuvres de bienfaisance aux
Pays-Bas. L’artiste Alfred Ost a mis ses talents au service de plusieurs d’entre
elles (Coll. Icono CAG).
948 - Illustraties
64
© AGR-ARA
Reclamedrukwerk voor Belgische liefdadigheidsorganisaties in Nederland.
De kunstenaar Alfred Ost stelde zijn talent belangeloos ten dienste van deze
goede werken / Imprimé publicitaire en faveur d’œuvres de bienfaisance aux
Pays-Bas. L’artiste Alfred Ost a mis ses talents au service de plusieurs d’entre
elles (Coll. Icono CAG).
Illustrations - 949
65
© AGR-ARA
Strooibrief verspreid door de Duitse soldatenraad in Brussel in november
1918 / Tract distribué par le Soldatenrat allemand à Bruxelles en novembre
1918 (Collectie Corneille Gram, nr.35).
950 - Illustraties
66
© AGR-ARA
Prentbriefkaart met karikatuur van de Duitse aftocht / Carte postale avec
caricature de la retraite allemande (Coll. Icono. CAG.).
Illustrations - 951
67
© AGR-ARA
De Brusselse burgemeesters kunnen eindelijk de wapenstilstand aankondigen.
Het zou nog een aantal dagen duren vooraleer alle Duitsers het land verlaten
hadden / Les bourgmestres bruxellois annoncent l’Armistice. Le départ des
derniers soldats allemands prendra encore quelques jours (Col. affiches CAG).
952 - Illustraties
68
© AGR-ARA
Le Bruxellois, 12 november / novembre 1918 (Doc. CAG, nr.186).
Illustrations - 953
69
© AGR-ARA
Foto van de plechtige intrede van koning Albert I, koningin Elisbeth en de
soldaten in de hoofdstad op 22 november 1918 / Photo de l’entrée solennelle
du roi Albert, de la reine Elisabeth et des soldats dans la capitale, le 22
novembre 1918 (Fotocol. CAG).
954 - Illustraties
70
© AGR-ARA
Le National, 23 november/novembre 1918 (Doc. CAG, nr.186).
Illustrations - 955
71
© AGR-ARA
Humoristische overlijdensbrief van ‘Mevrouw oorlog’ / Faire-part
humoristique du décès de ‘Madame la guerre’ (Topo-hist. Atlas, nr.3413).
956 - Illustraties
72
© AGR-ARA
Humoristische overlijdensbrief van een aantal oorlogskranten / Faire-part
humoristique annonçant le décès de quelques journaux de guerre
(Doc. CAG, nr.57).
Illustrations - 957
73
© AGR-ARA
Humoristische overlijdensbrief van de Duitse ex-keizer / Faire-part
humoristique annonçant la chute de l’ex-empereur d’Allemagne
(Heyse, nr.137).
958 - Illustraties
74
© AGR-ARA
Kluchtlied gezongen ten tijde van de wapenstilstand /
Chansonnette entonnée en novembre 1918 (Heyse, nr.137).
Illustrations - 959
75
© AGR-ARA
Het uur der vergelding was aangebroken voor de Gentse activisten. De
bevolking rook bloed / L’heure des représailles est venue. Le peuple exige des
punitions sévères à l’encontre des activistes gantois (Heyse, nr.137).
960 - Illustraties
76
© AGR-ARA
Belgische soldaten poseren bij een buitgemaakt Duits kanon /
Des soldats belges posent sur un canon allemand (Fotocol. CAG).
Illustrations - 961
77
© AGR-ARA
Affiche ten voordele van het Koninklijk Gesticht van Mesen / Affiche diffusée
pour le compte de l’Institution royale de Messines (Col. Affiche CAG).
962 - Illustraties
78
© AGR-ARA
Anti-Duitse affiche verspreid door de ‘Ligue nationale du Souvenir’ /
Affiche anti-allemande diffusée par la ‘Ligue nationale du Souvenir’
Illustrations - 963
79
© AGR-ARA
Kaart met aanduiding van de gebieden die het ‘Comité de politique nationale’
bij België wou aanhechten na de oorlog / Carte des territoires que le ‘Comité
de politique nationale’ voulait annexer à la Belgique après la guerre
964 - Illustraties
80
© AGR-ARA
Foto van de intrede van het Belgisch leger in Malmédy. De lokale bevolking
was weinig enthousiast / Photo de l’entrée de l’armée belge à Malmédy. La
population locale semble réservée (Fotocol. CAG).
Illustrations - 965
81
© AGR-ARA
Op 19 juni 1919 ontving kardinaal Mercier de Amerikaanse president Wilson
in Mechelen / Le Cardinal Mercier et le président américain Wilson à Malines,
le 19 juin 1919 (Fotocol. CAG).
966 - Illustraties
82
© AGR-ARA
Sierbord ter herinnering van de ondertekening van het Verdrag van Versailles /
Assiette décorative peinte en souvenir de la signature du Traité de Versailles
(Col. Icono. CAG).
Illustrations - 967
83
© AGR-ARA
Krantenknipsel met verslag over de inhuldiging van het monument voor
de gesneuvelde korporaal Trésignies. Nog steeds vindt er jaarlijks een
herdenkingsplechtigheid plaats aan de Verbrande Brug / Coupure de presse
narrant l’inauguration du monument au caporal Trésignies, mort pour la
patrie. Une commémoration se tient encore annuellement au Pont-Brûlé
(Doc. CAG, nr.252).
968 - Illustraties
84
© AGR-ARA
Krantenknipsel met verslag over de inhuldiging van het standbeeld door de
duif-soldaat in hartje Brussel / Coupure de presse narrant l’inauguration du
monument au ‘Pigeon-soldat’ à Bruxelles (Doc. CAG, nr.285).
Illustrations - 969
85
© AGR-ARA
Foto van de begrafenisstoet tijdens de overbrenging van de stoffelijke resten
van verzetsheldin Edith Cavell van Brussel naar Londen op 13 juni 1919 /
Photo du cortège funèbre durant le transport de la dépouille d’Edith Cavell de
Bruxelles vers Londres le 13 juin 1919 (Fotocol. CAG).
970 - Illustraties
86
© AGR-ARA
Foto van de plechtige herbegrafenis van de twintig Brusselse gefusilleerden
op 15 juni 1919 / Photo des funérailles solennelles faites à Bruxelles le 15 juin
1919 aux vingt héros de la résistance à l’occupant fusillés par les Allemands
(Fotocol. CAG).
Liste des abréviations - 971
ABMC:
ADVN:
AE:
AGR :
AM:
AML:
AMVC:
AOK:
AR:
AVB:
AVG:
BBC:
B.S.:
BDB:
BDIC:
BEF:
BEG:
BIP:
BNF:
BN:
BRT:
BTMG:
BTNG:
BWP:
CAG:
CArCoB:
CARHIF:
CARHOP:
CDHFA:
CDU :
CEGES :
CICR:
CIF :
American Battle Monuments Commission
Archief- en Documentatiecentrum van het Vlaams-nationalisme
Archives d’État
Archives générales du Royaume
Arrêté Ministériel
Archives et Musée de la Littérature
Archief en Museum van het Vlaamse Cultuurleven
Armee Oberkommando
Arrêté royal
Archives de la Ville de Bruxelles
Archiefcentrum voor vrouwengeschiedenis
British Broadcasting Company
Belgisch Staatsblad
Bureau documentaire belge
Bibliothèque de Documentation Internationale Contemporaine
British Expeditionary Forces
Bijdragen tot de Eigentijdse Geschiedenis
Bureau International pour la Paix
Bibliothèque nationale de France
Biographie nationale
Belgische Radio en Televisie
Belgisch Tijdschrift voor Militaire Geschiedenis
Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis
Belgische Werkliedenpartij
Commission des Archives de la Guerre
Centre des Archives communistes en Belgique
Centre d’Archives pour l’Histoire des Femmes
Centre d'Animation et de Recherche en Histoire Ouvrière et
Populaire
Centre de Documentation Historique des Forces Armées
Classification Décimale Universelle
Centre d’Études et de Documentation Guerre et Sociétés
contemporaines
Comité International de la Croix-Rouge
Conseil International des Femmes
972 – Afkortingenlijst
CIR:
CNSA:
COBA:
COBERCA:
COBP:
COBSR:
CRB:
CSBC:
CSTBH:
CWGC:
DEA:
DSA:
ECPAD:
EMA :
EPC:
FIDH:
FNRS:
FOD:
FOKAV:
GQGA:
GQG:
ICHG:
IGA:
IGSI:
IISC:
INR:
ISAD(G):
IWM:
KADOC:
KLM :
KMI:
KUL:
LDH :
MGR:
MRA:
NBW:
NEVB:
NHVC:
NV:
Comité Interallié de Ravitaillement
Comité National de Secours et d’Alimentation
Comité officiel belge pour l’Angleterre
Comptoir belge de répartition des charbons allemands
Comité officiel belge pour les Pays-Bas
Comité officiel belge de secours aux réfugiés en France
Commandement supérieur de la base de Calais
Commandement supérieur territorial belge du Havre
Commonwealth War Graves Commission
Direction des Établissements d’Artillerie
Direction de Services de l’Arrière
Établissement de communication et de production audiovisuelle
de la défence
État-Major de l’Armée
Économie populaire de Ciney
Fédération internationale des Droits de l’Homme
Fonds National de la Recherche Scientifique
Federale Overheidsdienst
Forum Kerkelijke Archieven Vlaanderen
Grand Quartier Général des armées alliées
Grand Quartier Général
Interuniversitair Centrum voor Hedendaagse Geschiedenis
Inspection générale de l’Armée
Inspection Générale des Services de l’Intendance
Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis
Institut nationale de radiodiffusion
International Standard of Archival Description (general)
Imperial War Museum
Katholiek Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie,
Cultuur en Samenleving
Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis
Koninklijk Meterologisch Instituut
Katholieke Universiteit Leuven
Ligue des Droits de l’Homme
Monseigneur
Musée Royal de l’Armée et de d’Histoire militaire
Nationaal Biografisch Woordenboek
Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging
Nationaal Hulp- en Voedingscomité
Naamloze Vennootschap
Liste des abréviations - 973
OCI:
OCMW:
ONE:
ONT:
PGM:
POB:
PV:
ROHMA:
RTBF:
RUD:
RUG:
SCAB:
SA:
SDN:
SHAT:
SM:
SNCV:
SOMA:
SPF:
TBC:
TEI:
TSF:
UCL:
UFAC:
ULB:
UNESCO:
UNICEF:
URSS:
VIOE:
VOS:
VRT:
VUB:
WO:
WO I:
WT:
Office Central d’Identification
Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn
Office de la Naissance et de l’Enfance
Office national du travail
Première Guerre mondiale
Parti Ouvrier Belge
Proces-verbaal
Rohstoff- und Maschinen Verteilungsstelle des Kriegsamtes
Radio Télévison Belge Francophone
Répertoire Universel de Documentation
Rijksuniversiteit Gent
Service cinémathographique de l’armée belge
Société anonyme
Société des Nations
Service Historique de l’Armée de Terre
Samenwerkende Maatschappij
Société nationale des chemins de fer vicinaux
Studie- en Documentatiecentrum Oorlog en Hedendaagse
Maatschappij
Service Public fédéral
Tuberculose
Transport par Eaux Intérieures
Télégrafie sans Fil
Université Catholique de Louvain-la-Neuve
Union des Fraternelles de l’Armée de Campagne 1914-1918
Université Libre de Bruxelles
United Nations Educational, Scientific and Cutural
Organisation
United Nations Children’s Fund
Union des Républiques Socialistes Soviétiques
Vlaams Instituut voor Onroerend Erfgoed
Verbond van Vlaamse Oud-Strijders
Vlaamse Radio en Televisie
Vrije Universiteit Brussel
War Office
Wereldoorlog I
Wetenschappelijke Tijdingen
974 – Afkortingenlijst
Liste des centres d’archives cités - 975
BELGIQUE / BELGIË
Abdij Affligem
Abdijstraat 6
1790 Affligem
abdij.affligem@skynet.be
Abdij Tongerlo
Abdijstraat 40
2260 Westerlo
www.tongerlo.be
014/53.99.00
abdij@tongerlo.org
Académie Royale des Sciences, des
Lettres et des Beaux-Arts de
Belgique
Rue ducale 1
1000 Bruxelles
www.academieroyale.be
02/550.22.12
olivier.damme@cfwb.be
ADVN
Lange Leemstraat 26
2018 Antwerpen
www.advn.be
03/225.18.37
info@advn.be
Algemeen Rijksarchief
Ruisbroekstraat 2
1000 Brussel
www.arch.be
02 513.76.80
Algemeen.Rijksarchief@arch.be
AMSAB -Instituut voor Sociale
Geschiedenis
Bagattenstraat 174
9000 Gent
www.amsab.be
09/224.00.79
info@amsab.be
AMSAB-ISG Antwerpen
Lamorinièrestraat 233
2018 Antwerpen
www.amsab.be
03/239.42.87
AMVC-Letterenhuis
Minderbroedersstraat 22
2000 Antwerpen
www.letterenhuis.be
03/222.93.20
amvc.letterenhuis@stad.antwerpen
.be
976 – Lijst van de opgenomen archiefcentra
Archief Bisdom Brugge
Goezeputstraat (zonder nummer)
8000 Brugge
archief.bisdom.brugge@kerknet.b
e
Archief van de Zusters van Liefde
Molenaarsstraat 28
9000 Gent
http://www.archiefmuseum.zvl.org/nl/archief_algeme
en.html
09/235.82.32
info@archief.zvl.org
Archief van het Aartsbisdom
Mechelen
Varkensstraat 6
2800 Mechelen
015/29.84.22
archiv@diomb.be
Archief van het Bisdom Antwerpen
Prinsstraat 9
2000 Antwerpen
03/220.49.96
helpdesk@lib.ua.ac.be
Archief van het Bisdom Gent
Bisdomplein 1
9000 Gent
09/225.16.26
ludo.collin@kerknet.be
Archief van de Kamer van
Volksvertegenwoordigers
Natieplein 2
1008 Brussel
www.dekamer.be
02/549.81.44
doc.archief@dekamer.be
Archief van het Koninklijk Paleis
Hertogsstraat 2
1000 Brussel
www.arch.be
02/551.20.20
CAP@kppr.be
Archief van de provincie
Antwerpen
Archiefhuis
Parochiaanstraat 7
2000 Antwerpen
http://www.provant.be/bestuur/ken
nismaking/provinciehuis/archief/
provinciearchief@admin.provant.b
e
Archief van de provincie Limburg
provinciehuis
Universiteitslaan 1
3500 Hasselt
www.limburg.be
011/23.76.86
archief@limburg.be
Archief van de provincie OostVlaanderen
Pelikaanstraat 38
9000 Gent
09 267 87 52
archief@oost-vlaanderen.be
Archief van de provincie WestVlaanderen
Gistelse Steenweg 528
8200 Sint-Andries
www.westvlaanderen.be/archiefdienst
050/40.72.90
archiefdienst@west-vlaanderen.be
Archief van de Vlaamse Jezuiëten
Waversebaan 220
3001 Leuven
016/40.40.21
archives.jesuits.flanders@jesuits.n
et
Archives d’Architecture Moderne
(AAM)
Rue de l’Ermitage 55
1050 Bruxelles
www.aam.be
info@aam.be
Archives de la Commune de
Schaerbeek
Avenue Rodenbach 29
1020 Schaerbeek
02/249.24.88
mgoldberg@schaerbeek.irisnet.be
Archives de l’art contemporain en
Belgique
Rue du Musée 9
1000 Bruxelles
www.fine-arts-museum.be
02/508.32.11
info@fine-arts-museum.be
Archives de la Ville de Bruxelles
Rue des Tanneurs 65
1000 Bruxelles
http://archives.bruxelles.be
02/279.53.20
archives@brucity.be
Archives de la Ville de Charleroi
Caserne Trésignies, Bloc P.
Rue Tumelaire 80
6000 Charleroi
071/861521
gabrielle.poncin@charleroi.be
Archives de la Ville de Liège
Rue Velbruck 9
4000 Liège
www.liege.be/culture/archives
04/233.35.91
archives@liege.be
Archives de la Ville de
La Louvière
Rue de l’Hospice125
7110 Houdeng-Aimeries
www.lalouviere.be/vieadministrati
ve/Services/Archives/archives
064/21.39.82
Archives de l'État à Anderlecht
Quai Demets 7
1070 Anderlecht
02 524 61 15
archives.anderlecht@arch.be
Archives de l'État à Arlon
Parc des Expositions 9
6700 Arlon
(0)63 22 06 13
archives.arlon@arch.be
Archives de l'État à Eupen
Kaperberg 2-4
4700 Eupen
09 264 38 54
staatsarchiv.eupen@arch.be
Archives de l'État à Liège
Rue du Chéra 79
4000 Liège
(0)4 252 03 93
archives.liege@arch.be
Archives de l'État à Louvain-laNeuve
Rue Paulin Ladeuze 16
1348 Louvain-la-Neuve
(0)10 23 00 90
archives.louvain-laneuve@arch.be
Archives de l'État à Mons
Avenue des Bassins 66
7000 Mons
(0)65 400 460
archives.mons@arch.be
Archives de l'État à Namur
Rue d'Arquet 45
5000 Namur
(0)81 22 34 98
archives.namur@arch.be
Archives de l'État à Saint-Hubert
Place de l'Abbaye
6870 Saint-Hubert
(0)61 61 14 55
archives.saint-hubert@arch.be
Archives de l'État à Tournai
Rue des Augustins 20
7500 Tournai
(0)69 22 53 76
archives.tournai@arch.be
Archives du SPF Affaires
étrangères et Archives Africaines
Karmelietenstraat 15
1000 Bruxelles
http://www.diplomatie.be/nl/archi
ves/archivesdetail.asp?textID=759
02/501 81 11
Françoise.peemans@diplobel.fed.
be
Alain.gerard@diplobel.fed.be
(Archives Africaines)
Archives de l'évêché de Liège
Rue de l'Evêché 25
4000 Liège
04/230.31.67
archives.eveche@evecheliege.be
Archives de l’évêché de Namur
Rue du Séminaire 11 b
5000 Namur
(0)81/25.64.70
archives.namur@belgacom.net
Archives de l’évêché de Tournai
Rue des Jésuites 28
7500 Tournai
067 33 51 44
maillard.monique@tiscali.be
Archives de l’UCL
locaux d-220 (second sous-sol)
27 rue Montesquieu
1348 Louvain-la-Neuve
www.uclouvain.be/232153.html
010/47.48.84
mirguet@arcv.ucl.ac.be
Archives et Musée de la
Littérature (AML)
Boulevard de l'Empereur 4
1000 Bruxelles
http://217.19.236.211/site/
02/519.55.80
Archives générales du Royaume
Rue de Ruysbroeck 2
1000 Bruxelles
http://arch.arch.be/
02/513.76.80
archives.generales@arch.be
Archives du CPAS de Bruxelles
Rue Haute 298a
1000 Bruxelles
www.ocmwbru.irisnet.be
02/543.60.55
dguilardian@cpasbru.irisnet.be
CARHIF-AVG
Middaglijnstraat 10
1210 Brussel
www.avg-carhif.be
02/229.38.31
avg.carhif@amazone.be
CARHOP
Rue des Moucherons 3
1000 Bruxelles
http://www.carhop.be/index.html
02/514.15.30
carhop@skynet.be
CEGES-SOMA
Luchtvaartsquare 29
1070 Brussel
www.cegesoma.be
02/556.92.11
cegesoma@cegesoma.be
Centre de Documentation
Historique des Forces Armées
(CDHFA)
Quartier Reine Elisabeth
Rue d'Evere 1
1140 Evere
http://www.mil.be/is/units/index.as
p?LAN=fr&ID=1210
02/701.43.25
Centre des archives communistes
en Belgique (CARCOB)
33, rue de la Caserne
1000 Bruxelles
http://www.carcob.eu/fr/contact.ht
ml
carcob@skynet.be
mrikir.carcob@skynet.be
mfhanon.carcob@skynet.be
Centre Jean Gol
Avenue de la Toison d'Or 84-86
1060 Bruxelles
02/500.50.40
0499/96.91.89
joseph.tordoir@cjg.be
Cinémathèque Royale de Belgique
Hôtel de Clèves
Rue Ravenstein 3
1000 Bruxelles
http://www.cinematek.be/
02/551.19.21
dorchain.cinematheque@ledoux.b
e
Dienst Oorlogsgraven
I.V. – N.I.O.O.O.
Regentlaan 45 – 46
1000 Brussel
02/227.63.34
oorlogsgraven@iv-niooo.be
Directie-generaal
Oorlogsslachtoffers
Luchtscheepvaartsquare 31
1070 Brussel
http://warvictims.fgov.be/
02/528.91.59
archidoc@minsoc.fed.be
Documentatiecentrum In Flanders
Fields
Janseniusstraat 9
8900 Ieper
www.inflandersfields.be
057/23.94.50
stedelijke.musea@ieper.be
Écomusée du Bois du Luc
Rue Saint-Patrice 2b
www.ecomuseeboisduluc.be
064/28.20.00
archiviste@ecomuseeboisduluc.be
Erfgoedbibliotheek Hendrik
Conscience
Korte Nieuwstraat
2000 Antwerpen
http://www.consciencebibliotheek.
be/
03 206 87 10 of 03 206 87 12
consciencebibliotheek@stad.antwe
rpen.be
Filmdienst van het Belgisch leger
2. DG/IPR-P/archieven
Kwartier majoor Housiau blok F2
Martelarenstraat 181
1800 Peutie
FOD Defensie
D-G Human Resources ondersectie notariaat / archieven
Kwartier Koningin Elisabeth
Eversestraat 1 - blok 6C
1140 Brussel (Evere)
02/701.31.78
xavier.vantilborg@mil.be
Fonds d’Histoire du Mouvement
Wallon
Musée de la Vie Wallonne
Cour des Mineurs
4000 Liège
www.viewallonne.be/fr/node/257
04/237.90.78
fabrice-meurant-pailhe@provliege.be
Gemeentearchief Temse
Frans Boelplein 1
9140 Temse
www.temse.be
03/710.12.19
archief@temse.be
Historische Dienst van de Politie
Luchtmachtlaan 33
1040 Brussel
02/644.85.62
archi@fedpol.be
Institut d'Histoire Économique,
Ouvrière et Sociale (IHOES)
3, Avenue de Montesquieu
4101 Seraing
www.ihoes.be
04/330.84.46
c.baillargeon@ihoes.be
Institut Émile Vandervelde
Boulevard de l'Empereur 13
1000 Bruxelles
www.iev.be
02/548.32.90
iev@iev.be
Institut Royale des Sciences
Naturelles de Belgique
Rue Vautier 29
1000 Bruxelles
http://www.sciencesnaturelles.be/
02/627.42.54
Musée Horta
25, rue Américaine
1060 Bruxelles (Saint-Gilles)
www.hortamuseum.be
02/543.04.90
info@hortamuseum.be
Institut Royal du Patrimoine
Artistique (IRPA)
Parc du Cinquantenaire 1
1000 Bruxelles
http://www.kikirpa.be/
02/739.67.46
wilfried.janssens@kikirpa.be
Musée de la Photographie
Avenue Paul Pastur 11
6032 Charleroi
www.museephoto.be
071/45.58.10
mpc.info@museephoto.be
KADOC
Vlamingenstraat 39
3000 Leuven
016/32.35.00
postmaster@kadoc.kuleuven.be
Koninklijke Bibliotheek van België
Keizerslaan 4
1000 Brussel
www.kbr.be
02/519.53.11
Koninklijk Legermuseum
Jubelpark 3
1000 Brussel
www.klm-mra.be
02 737 79 30 of 02 737 79 31
info@klm-mra.be
Mundaneum
76 rue de Nimy
7000 Mons
www.mundaneum.be
065/31.53.43
archives@mundaneum.be
Musée royal de l’Armée et
d’Histoire militaire
1000 Brussel
www.klm-mra.be
02 737 79 30 of 02 737 79 31
info@klm-mra.be
Musées Royaux d’Art et d’Histoire
1000 Bruxelles
http://www.kmkg-mrah.be/
02/741.74.93
v.montens@mrah.be
Musées Royaux des Beaux-Arts de
Belgique
5 rue du Musée
1000 Bruxelles
Adresse postale : 9 rue du Musée,
B-100 Bruxelles
www.fine-arts-museum.be
02/508.33.98
vankalck@fine-arts-museum.be
Musée royal de l'Afrique Centrale
(MRAC)
Leuvensesteenweg 13
3080 Tervuren
http://www.africamuseum.be/muse
um
02/769.52.11
sabine.cornelis@africamuseum.be
Archives historiques privées
Patricia Vanschuylenbergh,
02.769.52.76,
patricia.van.schuylenbergh@africa
museum.be
Musée Royal de Mariemont
Chaussée de Mariemont 100
7140 Morlanwez
www.musee-mariemont.be
064/21.21.93
info@musee-mariemont.be
Nationale Bank van België
De Berlaimontlaan 14
1000 Brussel
www.nbb.be
02/221.24.05
info@nbb.be
Norbertijnerabdij Averbode
Abdijstraat 1
3271 Scherpenheuvel-Zichem
www.abdijaverbode.be
013/78.04.40
h.janssens@averbode.be
Norbertijnerabdij Grimbergen
Kerkplein 1
1850 Grimbergen,
www.kerkgrimbergen.be
02/272.40.60
archief@kerkgrimbergen.be
Provinciale Bibliotheek en
Documentatiecentrum
Jan Van Eyckplein 1
8000 Brugge
www.west-vlaanderen/bibliotheek
050/40.34.34
bibliotheek@west-vlaanderen.be
Rijksarchief Antwerpen
Kruibekesteenweg 39/1
9120 Beveren
www.arch.be
03 236.73.00
Rijksarchief.Antwerpen@arch.be
Rijksarchief Beveren
Kruibekesteenweg 39/1
9120 Beveren
www.arch.be
03 750.29.77
Rijksarchief.Beveren@arch.be
Rijksarchief Brugge
Academiestraat 14-18
8000 Brugge
www.arch.be
050 33.72.88
Rijksarchief.Brugge@arch.be
Rijksarchief Brussel
Demetskaai 7
1070 Anderlecht
www.arch.be
02 524.61.15
Rijksarchief.Anderlecht@arch.be
Rijksarchief Eupen
Kaperberg 2-4
4700 Eupen
09 264 38 54
staatsarchiv.eupen@arch.be
Rijksarchief Gent
Geraard de Duivelstraat 1
9000 Gent
www.arch.be
09 225.13.38
Rijksarchief.Gent@arch.be
Rijksarchief Hasselt
Bampslaan 4
3500 Hasselt
www.arch.be
011 22.17.66
Rijksarchief.Hasselt@arch.be
Rijksarchief Kortrijk
G. Gezellestraat 1
8500 Kortrijk
www.arch.be
056 21.32.68
Rijksarchief.Kortrijk@arch.be
Rijksarchief Leuven
Vaartstraat 24
3000 Leuven
www.arch.be
016 31.49.54
Rijksarchief.Leuven@arch.be
Rode Kruis Vlaanderen
Motstraat 40
2800 Mechelen
http://www.rodekruis.be
015/44.33.22
archief@rodekruis.be
RTBF
http://www.rtbf.be/
02/737.21.11 (global)
02/737.39.30 (service mediation)
archivage@rtbf.be
SAICOM
Rue Saint-Patrice 2b
064/84.20.48
saicom@skynet.be
Service des Archives du CPAS de
La Louvière
Rue de l’Hospice 125
064/21.39.82
Service des archives de l’ULB
Campus Solbosch
Siège : Bâtiment AX
Accès : Bâtiment NB
http://www.ulb.ac.be/services/pers
onnel/archives.html
02/650.24.43
archives@ulb.ac.be
Service des archives de l’ULG
Place du 20-Août, 7 (BAt. A1)
4000 Liège
http://www2.ulg.ac.be/intranet/con
seils/sgarchives.html
+32 4 3665457
mehenneau@ulg.ac.be
Sint-Lukasarchief
Vanderlindenstraat 22
1030 Brussel
www.sint-lukasarchief.be
sla@sint-lukasarchief.be
Stadsarchief Antwerpen
Oudeleeuwenrui 29
2000 Antwerpen
www.felixarchief.be
03 292 94 11
stadsarchief@stad.antwerpen.be
Stadsarchief Brugge
Burg 11
8000 Brugge
050/44.82.60
stadsarchief@brugge.be
Stadsarchief Dendermonde
Fr. Courtensstraat 11
9200 Dendermonde
www.dendermonde.be
052/25.11.95
archief@dendermonde.be
Stadsarchief Diksmuide
Grote Markt 6
8600 Diksmuide
www.diksmuide.be
051/51.91.42
archief@stad.diksmuide.be
Stadsarchief Gent
Dulle-Grietlaan 12
9050 Gent
09/266.57.60
stadsarchief@gent.be
Stadsarchief Halle
Mgr. Senciestraat 13
1500 Halle
www.halle.be
02/365.94.28
archief@halle.be
Stadsarchief Hasselt
Rederijkersstraat 42
3500 Hasselt
www.hasselt.be
011/23.98.75
stadsarchief@hasselt.be
Stadsarchief Ieper
Lange Meersstraat 9
8900 Ieper
www.ieper.be
057/23.94.40
archief@ieper.be
Stadsarchief Lier
Kardinaal Mercierplein 6
2500 Lier
www.lier.be
03/458.11.96
archief@lier.be
Stadsarchief Leuven
Rijschoolstraat 4 bus
3000 Leuven
www.leuven.be
016/30.08.69
archief@leuven.be
Stadsarchief Lokeren
Torenstraat 1
9160 Lokeren
09/340.50.61
stadsarchief@lokeren.be
Stadsarchief Mechelen
Goswin de Stassartstraat 145
2800 Mechelen
www.mechelen.be
015 20 43 46 of 015 20 39 43
stadsarchief@mechelen.be
Stadsarchief Oostende
Vindictivelaan 1
8400 Oostende
059/80.55.00
archief@oostende.be
Stadsarchief Poperinge
Veurnestraat 69
8970 Poperinge
057/33.56.25
archief@poperinge.be
Stedelijk Museum Aarschot
Elisabethlaan 103
3200 Aarschot
museum@aarschot.be
016/56.84.51
Stadsarchief Sint-Niklaas
Hendrik Heymanplein 3
9100 Sint-Niklaas
www.sint-niklaas.be
03/760.47.59
archief@sint-niklaas.be
Universiteitsarchief Gent
Sint-Pietersnieuwstraat 25
9000 Gent
09/264.30.80
archief@ugent.be
Stadsarchief Tienen
Grote Markt 6
3300 Tienen
www.tienen.be
016 80 56 64 / 016 80 56 65 / 016
80 56 66
stadsarchieftienen.toreke@skynet.
be
Stadsarchief Veurne
Grote Markt 29
8630 Veurne
www.veurne.be
058/33.55.35
stadsarchief@veurne.be
Stadsarchief Waregem
Gemeenteplein 2
8790 Waregem
www.waregem.be
056/62.12.18
archief@waregem.be
Universiteitsarchief Leuven
Ladeuzeplein 21
3000 Leuven
archief@bib.kuleuven.be
Universiteitsbibliotheek Gent
Rozier 9
9000 Gent
09/264.38.54
libservice@gent.be
Vlaams Instituut voor het
Onroerend Erfgoed
Phoenixgebouw 1ste verd. +
gelijkvl.
Koning Albert II-laan 19, bus 5
1210 Brussel
02/553.16.50
instituutonroerenderfgoed@vlaand
eren.be
VRT-Beeldarchief
August Reyerslaan 52
1043 Brussel
www.vrt.be
beeldarchief@vrt.be
ALLEMAGNE/ DUITSLAND
Bayerisches Hauptstaatsarchiv
München - Kriegsarchiv
Leonrodstrasse 57
D-80636 München
www.gda.bayern.de
kriegsarchiv@bayhsta.bayerne.de
Bundesarchiv Berlijn
Finckensteinalle 63
D-12205 Berlijn
www.bundesarchiv.de
Bundesarchiv-Filmarchiv
Fehrbelliner Platz 3
D-10707 Berlijn
www.bundesarchiv.de
Bundesarchiv Koblenz
Potsdammer Strasse 1
D-56075 Koblenz
www.bundesarchiv.de
Bundesarchiv-Militärarchiv
Freiburg
Wiesentalstrasse 10
D-79115 Freiburg
www.bundesarchiv.de
militaerarchiv@bundesarchiv.de
Generallandesarchiv Karlsruhe
Nördliche Hildapromenade 2
D-76133 Karlsruhe
www.landesarchiv-bw.de
glakarlsruhe@gsta.spk-berlin.de
Hauptstaatsarchiv Dresden
Marienallee 12
D-01099 Dresden
www.archiv.sachsen.de
poststelle-d@sta.mi.sachsen.de
Hauptstaatsarchiv Stuttgart
Konrad-Adenauer-Strasse 4
D-70713 Stuttgart
www.landesarchiv-bw.de
hstastuttgart@la-bw.de
Politisches Archiv des Auswartiges
Amtes
Kurstrasse 33
D-10117 Berlijn
www.diplo.de
Stadtarchiv Göttingen
Hiroshimaplatz 4
D-37083 Göttingen
www.stadtarchiv.goettingen.de
stadtarchiv@goettingen.de
Stiftung Westfalisches
Wirtschaftarchiv Dortmund
Märkische Strasse 120
D-44141 Dortmund
www.archive.nkw.de
wwado@dortmund.ihk.de
ÉTATS-UNIS / VERENIGDE STATEN
Herbert Hoover Presidential
Library
210 Parkside Drive
West Branch IA 52358
www.hoover.archives.gov
National Archives and Records
Administration
700 Pennsylvania Avenue NW
Washington DC 20408-001
www.archives.gov
Hoover Institution on War, Peace
and Revolution
434 Galvez Mall
Stanford CA
www.hoover.org/hila
archives@hoover.stanford.edu
Princeton University Library
1 Washington Road
Princeton
New Jersey 08544
www.library.princeton.edu
Library of Congress - Manuscript
Division
101 Independence Ave
5E Washington DC 202540
www.loc.gov/index
Yale University Library
P.O. BOX 202240
New Haven CT 06520-8240
www.library.yale.edu
nssa.assist@yale.edu
FRANCE / FRANKRIJK
Bibliothèque de documentation
internationale contemporaine
(BDIC)
6 Allée de l’université
92001 Nanterre Cedex
www.bdic.fr
courrier@bdic.fr
Archives départementales du Nord
22 rue Saint-Bernard
59000 Lille
www.archivesdepartementales.cg5
9.fr
archivdep@cg59.fr
Archives des Affaires étrangères
3 rue Suzanne Masson
93126 La Courneuve Cedex
lecture.archives@diplomatie.gouv.
fr
Archives Nationales
11 rue des Gautre Fils
75003 Paris
www.archivesnationales.culture.go
uv.fr
anparis@culture.gou.fr
ECPAD- médiathèque de la
Défence
2-8 route du fort
94200 Ivry-sur-Seine
www.ecpad.fr
Film Gaumont-Pathé (Archives)
24 rue du docteur Bauer
93400 Saint-Ouen
www.gaumontpathearchive.com
contact@gaumont-pathéarchives.com
Historial de la grande guerre
Chateau de Péronne
BP 20063
80201 Péronne
www.historial.org
doc@historial.org
Musée départemental Albert Kahn
10- 4 rue du port
92100 Boulogne-Billancourt
www.albert-kahn.fr
muséealbertkahn@cg92.fr
SHAT - Service historique de la
Défense
Chateau de Vincennes
Avenue de Paris
94306 Vincennes
www.servicehistorique.sga.defens
e.gouv.fr
GRANDE-BRETAGNE / GROOT-BRITANNIË
Bodleian Library
Broad Street
Oxford OXI 3BG
www.bodleian.ox.ac.uk
reader.services@bodleian.ox.ac.uk
British Library: Manuscript
Division
96 Euston road
Londen NW1 2DB
www.bl.uk
mss@bl.uk
British Red Cross Museum and
Archives
44 Moorfields
Londen EC2Y 9AL
www.redcross.org.uk
enquiry@redcross.org.uk
Churchill College Cambridge
(archives centre)
www.chu.cam.ac.uk/archives
archives@chu.cm.ac.uk
Commonwealth War Graves
Commission
2 Marlow Road
Maidenhead
Berkshire SL6 7DX
www.cwgc.org
archives@cwgc.org
Imperial War Museum
Lambeth Road
Londen SE1 6HZ
http://london.iwm.org.uk/
docs@iwm.org.uk
Liddel Hart Centre for Military
Archives
King’s College
Londen WC2R 2LS
Archives.web@kcl.ac.uk
National Archives
Kew, Richmond
Surrey TW9 4DV
www.nationalarchives.gov.uk
National Library of Scotland
George IV Bridge
Edinburgh EH1 1 EW
www.nls.uk
manuscripts@nls.uk
Parliamentary Archives
House of Parliament
Londen SW1A OPW
www.parliament.uk/publications/a
rchives.cfm
archives@parliament.uk
Royal Londen Hospital Archives
Museum
Newark Street
Londen E1 2AA
rlharchives@bartsandthelondennhs
.uk
PAYS-BAS / NEDERLAND
Brabants Regionaal
Informatiecentrum
Zuid-Willemsvaart 2
5211 NW s’-Hertogenbosch
www.bhic.nl
073 681 85 00
info@bhic.nl
Drents archief
Brink 4
9401 HS Assen
www.drentsarchief.org
0592 31 35 23
info@drentsarchief.nl
Internationaal Instituut voor
Sociale Geschiedenis
Cruquiusweg 31
1019 AT Amsterdam
www.iisg.nl
020 668 58 66
info@iisg.nl
Nationaal Archief
Prins Willem Alexanderhof 20
2595 BE Den Haag
www.nationaalarchief.nl
070-3315400
info@nationaalarchief.nl
Streekarchivariaat NoordwestVeluwe
diverse vestigingen
www.streekarchivariaat.nl
info@streekarchivariaat.nl
Universiteitsbibliotheek Utrecht
Heidelbergstraat 3
3584 CS Utrecht
www.uu.nl/nl/bibliotheek
inof@uu.nl
Zeeuws Archief
Hofplein 16
4331 CK Middelburg
www.zeeuwsarchief.nl
0118 67 88 00
info@zeeuwsarchief.nl
SUISSE / ZWITSERLAND
Comité International de la Croix-Rouge
19, avenue de la Paix
CH – 1202 Genève
archives.gva@icrc.org
Index - 991
Cet index sommaire reprend les noms propres et les mots clés – dont les entrées sont
toujours indiquées en lettre minuscule – cités dans les deux volumes du guide.
Compte-tenu des difficultés techniques causées par le bilinguisme des notices, il
s’avère parfois utile d’effectuer les recherches dans les deux langues principales
(francais et néerlandais). La version on-line du guide permet les recherches « fulltexte ».
Deze beknopte index herneemt de eigennamen en de trefwoorden - steeds
genoteerd met kleine letters - die worden aangehaald in de twee onderdelen van de
gids. Omwille van de technische moeilijkheden die de tweetaligheid van de notities
met zich meebrengt, is het soms aangeraden om opzoekingen te doen in de twee
hoofdtalen (het Frans en het Nederlands). In de online versie van de gids kan
men "full-text" opzoekingen verrichten.
A
Aachen.................................. 202, 807
aalmoezeniers .....37, 45, 75, 113, 135,
420, 424, 425, 427, 429, 431, 432,
433, 434, 435, 436, 437, 438, 439,
441, 442, 447
Aalst....... 34, 245, 250, 327, 333, 425,
437, 509, 542
Aalter ............................................ 425
aanplakbrieven....63, 64, 89, 267, 270,
271, 272, 273, 279, 280, 283, 287,
288, 290, 300, 301, 302, 338, 656,
669, 677, 689, 693, 700, 703, 783,
791, 807
Aarlen, zie Arlon
Aarschot....43, 81, 435, 507, 544, 619,
693, 708, 775
Aartsbisdom Mechelen ................. 420
Académie de Lille......................... 836
Académie Royale de Langue et de
Littérature française de Belgique,
................................................. 404
Académie Royale des Sciences, des
Lettres et des Beaux-Arts de
Belgique ................................... 177
Acke...................................... 417, 673
Acoz.............................................. 544
Action patriotique ......................... 676
activisme .. 36, 74, 144, 230, 246, 249,
257, 283, 284, 311, 314, 315, 323,
327, 330, 331, 332, 336, 339, 421,
425, 600, 605, 608, 611, 612, 613,
614, 615, 616, 617, 618, 619, 620,
621, 622, 624, 639, 640, 658, 660,
664, 671, 676, 682, 687, 688, 700,
718, 772, 774, 792, 794, 800, 915,
928, 929, 930, 933
Adair ............................................. 852
Addison......................................... 888
Adinkerke.................. 35, 73, 233, 774
992 – Index
Adler ..................................... 326, 927
Administratie der Douane en Accijzen
......................................... 189, 190
Administratie van het Mijnwezen
......................................... 226, 227
Administratie der Registratie en
Domeinen................................. 192
Administration des Beaux-Arts ... 173,
180, 185, 195, 340
Administration de la Bienfaisance et
des Prisons ............................... 202
Administration centrale du Ministère
des Affaires étrangères..... 811, 812
Administration des Cultes, Dons,
Legs et Fondations ................... 202
Administration des Douanes et
Accises............................. 189, 190
Administration des Eaux et Forêts 212
Administration de l’Enregistrement et
des Domaines........................... 192
Administration de l’Enseignement
moyen ...................................... 175
primaire.................................... 176
supérieur .................................. 174
supérieur et des Sciences ......... 175
Administration impériale des
Télégraphes.............................. 661
Administration de la Législation... 201
Administration de la Marine ...... 133,
134, 219
Administration des Mines..... 226, 227
Administration des Ponts et
Chaussées.......................... 213-216
Administration provinciale d’Anvers
................................................. 259
Administration provinciale dans la
Belgique non-occupée.............. 267
Administration provinciale du Brabant
................................................. 260
Administration provinciale de la
Flandre Occidentale ................. 265
Administration provinciale de la
Flandre Orientale ..................... 263
Administration provinciale du
Limbourg.................................. 262
Administration provinciale de Namur
................................................. 263
Administration de la Voirie
communale ............................... 217
Admiralstab der Marine ................ 786
Admiralty ...................................... 882
Admiralty Historical Branch......... 882
Adresses aux rois et procès-verbaux
d’événements officiels marquants
................................................. 195
Aerts.............................................. 613
Afdeling te Breda van ‘Hulp aan de
Belgische soldaten’ .................. 582
Afdeling Deinze van de Belgische
Socialistische Partij .................. 304
Afdeling Eretekens........................ 168
Afdeling Kortrijk van de Belgische
Werkliedenpartij....................... 305
Affaires électorales ....................... 195
affiches...... 23, 25, 51, 157, 269, 281,
283, 286, 289, 291, 293, 372, 390,
408, 415, 425, 536, 573, 600, 601,
607, 641, 650, 653, 663, 665, 666,
678, 679, 683, 685, 689, 691, 693,
822, 837, 838, 875, 904
Afrika... 113, 158, 165, 166, 169, 184,
338, 345, 355, 358, 362, 370, 373,
378, 380, 383-385, 388-391, 393,
401, 638, 712
Afrikamuseum .............................. 184
Afrique. 113, 158, 165, 166, 169, 184,
338, 345, 355, 358, 362, 370, 373,
378, 380, 383-385, 388-391, 393,
401, 638, 712
Afrique Orientale Allemande...... 165,
166, 169, 172, 211, 338, 355, 358,
370, 373, 378, 380, 383, 385, 388,
389, 390, 391, 393, 839, 880
Agence belge de renseignements pour
les prisonniers de guerre et les
internés..................... 286, 548, 652
Agence belge de renseignements pour
les prisonniers de guerre et les
internés à Bruxelles .................. 548
Index - 993
agriculture .......24, 63, 195, 207, 211,
218, 236, 259, 269, 270, 286, 300,
342, 343, 421, 534, 536, 537, 538,
601, 648, 918
Aide et apprentissage aux invalides de
guerre ....................................... 535
aide internationale.... 23, 62, 104, 118,
151, 152, 153, 154, 155, 156, 157,
158, 159, 160, 161, 323, 332, 339,
341, 407, 415, 445, 534, 536, 537,
538, 543, 555, 572, 573, 574, 580582, 587, 840, 853, 854, 855, 856,
859, 860, 861, 862, 863, 864, 865,
866, 867, 868, 869, 870, 872, 873,
875, 903, 924
Aide et protection aux artistes ...... 181
Aide et protection aux dentellières 179
Aide et protection aux familles
d’officiers et des sous-officiers 332
Aide et protection aux œuvres de
l’enfance .......................... 237, 280
Aide et protection aux réfugies..... 535
Aide et protection aux sans-logis de
Saint-Gilles .............................. 547
Aide et protection aux sinistrés..... 535
Aide aux villages. Œuvre des petits
villageois.................................. 552
Air Ministry .................................. 882
Aix-la-Chapelle .................... 202, 807
Albingia ........................................ 456
Albert Ier ...30, 36, 42, 47, 69, 74, 80,
92, 101, 102, 105, 106, 108, 259,
287, 308, 309, 314, 322, 327, 331,
332, 340, 345, 348, 349, 352, 354,
364, 365, 374, 386, 388, 420, 444,
577, 639, 648, 656, 659, 669, 671,
678, 682, 689, 700, 712, 713, 716,
717, 772, 818, 819, 826, 829, 856,
873, 876, 889, 892
Albertville............................. 388, 393
Algemeen Bestuur van de
Strafinrichtingen ...................... 203
Algemeen Nederlands Verbond... 676,
931
Algemene Inspectie van de
Intendantiediensten .................. 138
Algemene legerinspectie ............... 126
Alken............................................. 437
Alldeutscher Verband ................... 806
Allemagne.. 22, 27, 42, 48, 50, 52, 55,
56, 62, 80, 83, 89, 92, 95, 96, 112,
113, 114, 121, 143, 144, 145, 148,
163, 186, 190, 202, 210, 224, 225,
237, 274, 323, 326, 327, 338, 339,
381, 392, 421, 443, 449, 463, 464,
477, 497, 505, 512, 543, 549, 554,
583, 595, 618, 619, 620, 622, 627,
630, 635, 646, 658, 665, 694, 695,
714, 806, 835, 837, 847, 856, 875,
914
Allen ..................................... 859, 872
Allgemeine Verwaltungskommission
von Neutral-Moresnet .............. 300
Allianz Versicherungs-AktienGesellschaft.............................. 456
Alphonse XIII ................................ 22
Alsace-Lorraine .............................. 95
Altengrabow...... 46, 84, 621, 663, 792
Alveringem ........................... 183, 609
Ambulance du Palais-Royal.. 296, 546
American Battle Monuments
Commission ............................. 846
American Commission to negotiate
peace ........................................ 846
American Expeditionary Forces... 388,
847, 854
American Women’s War Relief Fund
................................................. 864
Amerikaanse Rode-Kruis.............. 852
Amersfoort .................................... 385
Amicale des Officiers de la Campagne
de 1914-1918............................ 360
Amsterdam.................... 145, 582, 617
anciens combattants ... 21, 24, 63, 103,
111, 193, 227, 265, 269, 270, 272,
273, 276, 281, 282, 284, 286, 287,
290, 295, 305, 369, 386, 414, 597,
598, 599, 664, 668, 669, 680, 693,
715, 719, 905
Ancot............................................. 437
Andenne............................ 43, 81, 798
Anderlecht............. 538, 544, 615, 679
994 – Index
Angell ........................................... 870
Angermille .................................... 620
Angleterre .......51, 132, 137, 152, 153,
155, 200, 228, 340, 400, 413, 539,
583, 631
Anglo-Belgisch Comité ................ 545
Anseele ..............54, 92, 320, 326, 927
anti-annexatiecomité in Limburg.. 927
Antony .................................. 334, 669
Antwerpen ..23, 43, 44, 46, 50, 53, 54,
56, 81, 88, 92, 93, 105, 145, 203,
242, 243, 245, 246, 249, 250, 252,
254, 258, 259, 271, 272, 315, 318,
323, 355, 411, 422, 437, 438, 439,
508, 536, 544, 616, 676, 677, 679,
680, 695, 708, 783, 787, 809, 820,
826, 845, 857, 878, 882, 891, 903,
915, 916, 924
Antwerps Comité voor Hulp en
Voeding.................................... 272
Antwerps Comité voor Hulpverlening
aan de Gezinnen....................... 272
Antwerpsche Courant ............... 37, 75
Anvers, voir Antwerpen
AOK (4.)....................................... 791
Api ................................................ 375
après-guerre ..113, 144, 153, 174, 175,
180, 185, 188, 189, 190, 191, 194,
196, 200, 202, 203, 206, 207, 213,
225, 226, 227, 274, 275, 285, 297,
303, 328
aquarellen ............. 363, 408, 415, 691
aquarelles .............. 363, 408, 415, 691
Arbeiders- en Soldatenraden. 771, 773
Arbeidsbemiddeling van de
Rijksdienst der Werkloosheidsverzekering en
Arbeidsbemiddeling................. 917
Archévêché de Malines................. 420
Archivschutz............................. 33, 71
Arenberg ....................................... 191
Argentine .............. 157, 308, 572, 573
Argentinië ............. 157, 308, 572, 573
Arlon .................... 105, 254, 679, 789
Armee (4.)..................................... 781
Armee (6.)..................................... 781
Armée de l’Air .............................. 820
Armement ..................................... 134
Armistice...... 53, 54, 92, 94, 103, 144,
252, 285, 287, 290, 292, 309, 313,
348, 386, 419, 452, 457, 515, 619,
620, 622, 623, 715, 716, 771, 772,
773, 774, 800, 818, 831, 847, 879,
914, 927
Arrêtés royaux des Affaires
provinciales et communales ..... 196
Arrowsmith ................................... 859
Asiles des soldats invalides belges
................................. 409, 548, 632
Asmis ............................................ 800
Aspers ........................................... 613
Asquith.. 876, 888, 889, 894, 895, 898
Associatie der Kempische
Steenkolenmijnen..................... 504
Association belge des inventeurs .. 465
Association charbonnière du Centre
......................................... 495, 658
Association charbonnière de Charleroi
................................................. 495
Association de crédit pour les Belges
......................................... 103, 515
Association Houillère du Bassin ... 501
Association Houillère du Couchant de
Mons ........................................ 494
Association des infirmières visiteurs
de Belgique .............................. 548
Association des ingénieurs issus de
l’école d’application de l’artillerie
et du génie ................................ 599
Association Libérale et Union
Constitutionnelle de
l’arrondissement de Bruxelles.. 303
Association nationale belge pour la
réparation des dommages de guerre
................................................. 638
Association nationale pour la
reconstitution de l'agriculture ... 342
Atelier de mécanothérapie ........ 35, 73
Ateliers de Construction du GrandHornu ....................................... 503
Ateliers Tantot Frères SA ............. 487
Ath ............................................ 53, 92
Index - 995
atrocités.22, 23, 62, 63, 145, 172, 177,
202, 207, 208, 259, 269, 270, 271,
316, 324, 339, 420, 423, 434, 437,
445, 446, 450, 664, 690, 692, 693,
713, 772, 773, 774, 811, 823, 826,
839, 853, 862, 878, 890, 913, 915
Attachés militaires ........................ 819
Attenrode-Wever .......................... 436
Audenaerde-Vanderlinden............ 626
Auditorats militaires ..................... 255
aumôniers ...37, 45, 75, 113, 135, 420,
424, 425, 427, 429, 431, 432, 433,
434, 435, 436, 437, 438, 439, 441,
442, 447
Ausschusses für deutsche
Kriegsgefangene des Frankfurter
Vereins vom Roten Kreuz........ 804
Australie ........................... 22, 62, 159
Australië ........................... 22, 62, 159
Auswärtiges Amt .................. 771, 773
Autriche ....22, 42, 45, 62, 83, 95, 149,
185, 806
Autriche-Hongrie.. 45, 62, 83, 95, 806
Auvelais........................................ 263
Auvours 35, 37, 73, 75, 211, 252, 430,
437, 600, 606, 774
Avekapelle .................................... 774
Averbode ................................ 64, 436
Aviation et Aérostation................. 135
B
Baarle-Hertog ........... 25, 64, 582, 916
Baden............................................ 789
Badische eenheden ....................... 789
Badische Kriegsministerium......... 789
Bad-Salzuflen ............... 619, 775, 933
Bailleul ......................................... 299
Bailly-Nugues............................... 675
Bal................................................. 354
Balfour.......................... 879, 889, 895
Balkan........................................... 319
Balser.................................... 458, 463
Baltia............................. 301, 690, 691
Bankabteilung....................... 775, 803
Bankconsortium............................ 511
Banque belge pour l’étranger........ 808
Banque centrale Anversoise.......... 808
Banque de Commerce ................... 808
Banque Nationale. 149, 235, 236, 318,
324, 348, 467, 520, 803, 808
Banque d’Outremer....................... 511
Banque de Verviers....................... 808
Bansart .......................................... 355
Barbanson ..................................... 310
Barbier .......................................... 678
Barneville.................................. 35, 73
Barrès............................................ 403
Barth ............................................. 456
Bascourt ........................................ 411
Base belge de Calais ..................... 129
Base navale du Tanganyika........... 379
Basse ............................................. 676
Bastien .......................................... 679
Bastogne à L’Yser..................... 37, 75
Battice ............................... 43, 81, 232
Baucq ........................ 52, 90, 308, 322
Baudrillart ..................................... 308
Baume et Marpent......................... 511
Baussart......................................... 397
Bayard........................................... 140
Bayeux ...................................... 35, 73
Bazin ............................................. 308
Bedeschi........................................ 613
Bedevaart naar de graven van de IJzer
................................................. 600
Beer............................................... 903
Beerlegem ..................................... 439
Beernem................................ 542, 646
Beerst ............................................ 232
BEF ............................... 232, 898, 971
begraafplaatsen ...... 19, 59, 104, 116,
137, 231, 232, 233, 263-265, 267,
276, 282, 295, 342, 400, 553, 675,
772, 774, 778, 846, 879, 880, 887
Beheer der Mijnen ................ 226, 227
Beierse eenheden .......................... 790
Beigem.......................................... 435
Bekkevoort.................................... 436
Belgenkring in Sluiskil ................. 583
Belgian-American Educational
Foundation ............................... 858
996 – Index
Belgian-canadian pulp and paper
company................................... 783
Belgian Lace Cooperative............. 857
Belgian Orphan Fund... 103, 574, 587,
876
Belgian refugees Committee Bristol
................................................. 578
Belgian Refugees Local Committee
Goole........................................ 578
Belgian Relief Committee ............ 579
Belgian (War) Relief Committee San
Francisco.................................. 574
Belgian Relief Fund..... 159, 312, 876,
903
Belgian Relief Fund Middlesbrough
................................................. 580
Belgian subject collection............. 870
Belgian Widows and Orphans Fund in
Johannesburg ........................... 555
Belgian Work ‘The Shilling for
soldiers socks’ (London).......... 580
België. 22, 27, 37, 42, 45, 48, 52, 53,
62, 80, 83, 87, 89, 90, 92, 103, 137,
138, 142, 144, 145, 146, 149, 152,
153, 157, 158, 159, 160, 161, 165,
168, 171, 174, 183, 185, 190, 194,
195, 201, 202, 207, 220, 236, 237,
300, 301, 307, 313, 315, 323, 325,
339, 342, 404, 406, 415, 416, 427,
449, 464, 534, 543, 549, 578, 583,
588, 619, 628, 658, 682, 685, 694,
717, 695, 708, 715, 774, 775, 776,
777, 778, 782, 784, 795, 797, 801,
802, 804, 805, 806, 807, 811, 812,
813, 816, 818, 819, 820, 821, 822,
824, 825, 826, 829, 834, 838, 842,
849, 852, 853, 856, 859, 860, 862,
863, 864, 867, 872, 875, 876, 877,
879, 880, 884, 886, 889, 892, 897,
903, 904, 914, 916, 918, 927, 932
Belgienpolitik ............... 773, 798, 800
Belgique .....22, 27, 37, 42, 45, 48, 52,
53, 62, 80, 83, 87, 89, 90, 92, 103,
137, 138, 142, 144, 145, 146, 149,
152, 153, 157, 158, 159, 160, 161,
165, 168, 171, 174, 183, 185, 190,
194, 195, 201, 202, 207, 220, 236,
237, 300, 301, 307, 313, 315, 323,
325, 339, 342, 404, 406, 415, 416,
427, 449, 464, 534, 543, 549, 578,
583, 588, 619, 628, 658, 682, 685,
694, 717, 695, 708, 715, 774, 775,
776, 777, 778, 782, 784, 795, 797,
801, 802, 804, 805, 806, 807, 811,
812, 813, 816, 818, 819, 820, 821,
822, 824, 825, 826, 829, 834, 838,
842, 849, 852, 853, 856, 859, 860,
862, 863, 864, 867, 872, 875, 876,
877, 879, 880, 884, 886, 889, 892,
897, 903, 904, 914, 916, 918, 927,
932
Belgisch Bureau in Lausanne........ 588
Belgisch Centraal Arbeidsbureau voor
Nederland ......................... 582, 917
Belgisch Comité in Sluis............... 584
Belgisch Comité voor de
Vluchtelingen in Tilburg .......... 584
Belgisch Dagblad...................... 36, 75
Belgisch Documentatiebureau ..... 150,
229
Belgische Afdeling van het
Hulpcomité voor
Krijgsgevangenen in Bern........ 588
Belgische belangen ....................... 147
Belgische Commissie voor de
Bevoorrading.................... 346, 347
Belgische Delegatie bij de Commissie
voor Herstelbetalingen ............. 221
Belgische delegatie in Versailles . 148,
387
Belgische Delegatie van de
Subcommissie Financiën van de
Internationale
Wapenstilstandcommissie in Spa
................................................. 149
Belgische Dienst ‘Vaderland en
Vrijheid’ in Den Haag.............. 236
Belgische Diensten voor Herstel en
Restitutie .................................. 224
Belgische economische raden ....... 347
Belgische Kommunistische Partij . 305
Belgische Marine .......................... 134
Index - 997
Belgische Middendienst voor de
Krijgsgevangenen ..... 71, 209, 210,
308, 309, 935
Belgische militaire aanwezigheid in
het buitenland........................... 142
Belgische regering ... 62, 91, 109, 110,
111, 308, 309, 312, 315, 318, 319,
322, 330, 331, 334, 336, 337, 339,
342, 345, 346, 351, 374, 534, 772,
853, 914, 915
Belgischer (Illustrierter) Kriegskurier
................................................. 459
Belgischer Kurier ............. 37, 75, 870
Belgische Werkliedenpartij ... 304-305
Belgisch Expeditiekorps in Rusland
................................................. 709
Belgisch Gezantschap in Bern ...... 590
Belgisch Gezantschap in Italië...... 312
Belgisch Hulpcomité van het
krijgsgevangenkamp in Altenau im
Harz.......................................... 555
krijgsgevangenkamp in
Altengrabow............................. 556
krijgsgevangenkamp in Celle... 557
krijgsgevangenkamp in Dyrotz
................................................. 557
Friedrichsfeld ........................... 558
krijgsgevangenkamp in Giessen.....
559
krijgsgevangenkamp in Göttingen
................................................. 559
krijgsgevangenkamp in Güstrow
................................................. 560
krijgsgevangenkamp in Hamelen
................................................. 561
krijgsgevangenkamp in Heilsberg
................................................. 561
Holzminden.............................. 562
krijgsgevangenkamp in Kassebruch
................................................. 563
krijgsgevangenkamp in Kassel
................................................. 563
Langensalza.............................. 564
krijgsgevangenkamp in Limburg
an der Lahn............................... 565
krijgsgevangenkamp in Magdeburg
................................................. 565
krijgsgevangenkamp in Merseburg
................................................. 566
krijgsgevangenkamp in Munster
................................................. 567
krijgsgevangenkamp in Parchim
................................................. 567
Schneidemühl........................... 568
krijgsgevangenkamp in Sennelager
................................................. 569
krijgsgevangenkamp in Soltau
................................................. 569
krijgsgevangenkamp in Stendal
................................................. 570
krijgsgevangenkamp in Wittenberg
................................................. 571
998 – Index
Belgisch Inlichtingsbureel voor de
Krijgsgevangenen en
Geïnterneerden................. 535, 654
Belgisch Inlichtingsbureel voor de
Krijgsgevangenen en
Geïnterneerden in Brussel........ 548
Belgium Town planning Committee
......................................... 413, 419
Beliëns .................................. 605, 663
Bellewaerde .................................. 680
Belpaire.314, 330, 331, 393, 397, 398,
609
Benedictijnerabdij Affligem ......... 432
Benedictus .................................... 420
Benoit ........................................... 676
Berchem........................................ 677
Berchemse Afdeling van het
Provinciaal Raadplegingsbureel
voor Teringlijders .................... 550
Bergen, zie Mons
Bergen op Zoom ........................... 911
Bergen van Barmhartigheid .......... 266
Berger ........................................... 411
Bergerat ........................................ 717
Beringen ....................................... 540
Berlaar .......................................... 332
Berlijn ............308, 337, 457, 779, 783
Berlin .............308, 337, 457, 779, 783
Bern ..... 145, 203, 326, 335, 682, 703,
772
Bernaards........................................ 25
Bernabé......................................... 613
Bernaerts............... 330, 331, 398, 441
Bernard ................................. 356, 774
Berne.....145, 203, 326, 335, 682, 703,
772
Beroepsvereniging der
boterhandelaars in Limburg ..... 610
Berryer...................... 46, 85, 101, 330
Bertem .......................................... 439
Bertrand ................ 320, 326, 687, 927
Beschermcomiteit der tijdelijke
uitwijkelingen .......................... 577
Beselare ........................................ 680
Bestuur der achterhoedediensten .. 127
Bestuur der Artilleriefabrieken ..... 132
Bestuur der Bruggen en Wegen ..213216
Bestuur voor Commerciële Zaken 337
Bestuur Erediensten, Legaten en
Stichtingen. .............................. 202
Bestuur der Gemeentewegen ........ 217
Bestuur van de Gevangenissen en de
Weldadigheidsinstellingen ....... 202
Bestuur van het Hoger Onderwijs. 174
Bestuur van het Hoger Onderwijs en
Wetenschappen ........................ 175
Bestuur van het Lager Onderwijs.. 176
bestuurlijke scheiding .... 87, 261, 608,
775
Bestuur van het Middelbaar
Onderwijs ................................. 175
Bestuur der Schone Kunsten . 173, 341
Bestuur van het Zeewezen ............ 219
Bestuur Wetgeving........................ 201
Beveren-aan-de-IJzer................ 35, 73
Beveren-Waas............................... 509
Beverlo.................................... 35, 774
bevoorrading ...... 24, 52, 73, 90, 101,
118, 122, 123, 124, 125, 126, 138,
144, 156, 161, 171, 194, 220, 230,
259, 263, 264, 269, 271, 274, 276,
277, 278, 280, 283-290, 309, 311,
313, 314, 320, 324, 328, 329, 331,
332, 339, 342, 343, 346, 350, 351,
354, 365, 423, 427, 435, 494, 495,
501, 520, 521, 534, 536-543, 601,
639, 644, 648, 649, 657, 658, 679,
691, 771, 778, 779, 795, 802, 811,
813, 814, 817, 822, 834 849, 856,
857, 859, 860, 861, 862, 863, 865,
866, 867, 868, 869, 870, 872, 873,
878, 880, 888, 892, 918, 919, 924
Bewapening .................................. 134
Beyens...... 46, 85, 101, 144, 307, 308,
310, 314, 330, 332, 335, 349
Beyerle .................................. 560, 800
Beynen .......................................... 435
bezetter .... 22, 23, 47, 49, 50, 51, 54,
62, 63, 87, 88, 89, 90, 186, 193,
201, 204, 208, 212, 236, 262, 264,
265, 269, 270, 271, 281, 285, 287,
Index - 999
290, 314, 323, 324, 339, 343, 422,
425, 427, 434, 435, 437, 439, 442,
445, 449, 458, 463, 464, 491, 518,
521, 534, 536, 537, 544, 610, 612,
617, 635, 644, 708, 783, 857, 901,
902, 929
bezetting ...... 59, 60, 63, 70, 109, 113,
121, 144, 170, 172, 173, 175-178,
183-185, 187, 188, 196, 202, 207,
208, 216, 227, 259, 260, 270, 273,
275, 283, 297, 302, 311, 320, 325,
326, 338, 343, 348, 354, 368, 389,
405, 420, 434, 436, 465, 491, 542,
546, 617, 636, 647, 677, 678, 691,
698, 700, 707, 717, 718, 771, 772,
774, 777, 803, 814, 826, 837, 858,
873, 913, 915, 927
Bezirkskommandantur.................. 293
Bibliothèque Royale ............. 178, 323
Biddez........................................... 676
Biermann ...................................... 460
Bierwart ........................................ 696
Bieswal ......................................... 694
Bijzondere dienst voor de heropbouw
van de door de oorlog verwoeste
gewesten in West-Vlaanderen.. 667
Bijzondere Kommissie voor
inkwartiering en rekwisities ..... 271
Bikschote ...................................... 232
Bilthoven ...................................... 931
Bingley ......................................... 154
Birmingham .............................. 35, 73
Birtley ............................... 35, 73, 881
Birtley National Projectile Factory
................................................. 888
Bisdom Antwerpen ....................... 421
Bisdom Doornik ........................... 426
Bisdom Luik ................................. 422
Bisdom Namen ............................. 424
Blaasveld .............................. 332, 412
Blancke Julius & Cie .................... 460
blocus.................52, 90, 815, 878, 879
blokkade ............52, 90, 815, 878, 879
Board of Education ....................... 885
Board of Trade.............................. 885
Bocquet......................................... 696
Bodart ........................................... 425
Bodson .......................................... 412
Boechout ....................................... 332
Boëlle............................................ 831
Boeren........................................... 613
Boerenbond........................... 443, 601
Boezinge ........... 45, 83, 217, 672, 712
Bogaard......................................... 631
Bogaerts ........................................ 613
Bognet........................................... 666
Bois-du-Luc .................................. 497
Bolinne-Harlue.............................. 696
Boma..................................... 390, 800
Bonar Law............. 889, 890, 892, 895
Boncelles....................... 232, 233, 390
Bond der Belgische Arbeiders in
Nederland ................................. 654
Bond der boterhandelaars en
botervoortbrengers van Brabant .....
610
Bond van het Heilig Hart ..... 439, 443,
668, 696
Bond Moyson- Afdeling Lokeren . 527
Bondas .......................................... 632
Boom..................................... 509, 523
Boon...................................... 613, 614
Bordeaux....................................... 407
Borgerhoff..................................... 356
Borgerhout .................................... 660
Borginon ............... 330, 332, 605, 931
Borinage........................ 494, 502, 624
Borms...... 49, 87, 256, 257, 314, 315,
330, 608, 614, 622, 671, 688, 792,
915, 932
Bormscommissie................... 256, 932
Borsbeek ....................................... 332
Bossier .......................................... 668
Bosteels......................................... 903
Bottenwieser & Driesen................ 461
Boumal.......................................... 399
Bourbourg ................. 35, 73, 252, 634
Bovesse ......................................... 357
Brabant.......... 203, 249, 357, 537, 798
Bradford........................................ 154
Braibant......................................... 358
1000 – Index
brancardier ....24, 25, 64, 65, 434, 435,
436, 437, 443, 446, 448, 646, 668,
696, 712
Branting ................................ 326, 927
Brasschaat....................................... 35
Brazilië ......................... 105, 436, 716
Breda............................................. 582
Bredene......................................... 689
Bree aan den Yzer............. 37, 75, 668
Brésil............................. 105, 436, 716
Briand ................................... 826, 830
Brigade d’Artillerie lourde ........... 132
Brighouse...................................... 154
Brijs ...................................... 607, 676
Brisbane........................................ 159
Bristol ........................................... 578
British Red Cross.......................... 900
Britse militaire begraafplaatsen .... 137
Brixton.......................................... 435
brochures ......157, 179, 229, 238, 260,
277, 310, 345, 359, 409, 435, 536,
600, 601, 644, 656, 658, 663, 665,
675, 676, 677, 681, 685, 686, 688,
702, 703, 783, 802, 803, 855, 857,
859, 860, 861, 871, 873, 920, 929,
933
Broechem...................................... 332
Brovha .......................................... 872
Brown ........................................... 872
Bruges, voir Brugge
Brugge ..48, 53, 87, 92, 233, 246, 250,
252, 254, 266, 272, 352, 427, 439,
668, 669, 678, 679, 689, 708, 774,
786, 787, 789, 809, 883
Brugse seminaristen-brancardiers in
Auvours........................ 38, 76, 430
Brulé ............................................. 675
Brulez ........................................... 257
Bruneel ......................................... 291
Brunet ........................................... 319
Brunfaut........................................ 673
Brünler.......................................... 461
Brussel ..22, 33, 34, 48, 50, 53, 54, 86,
88, 92, 93, 105, 113, 187, 203, 242,
246, 252, 254, 273, 275, 297, 329,
429, 437, 438, 439, 442, 451, 456,
458, 459, 460, 461, 463, 465, 469,
470, 471, 472, 473, 475, 481, 484,
485, 487, 491, 535, 536, 539, 546,
647, 655, 674, 678, 679, 681-683,
689, 690, 691, 695, 696, 702, 708,
711, 713, 716, 774, 798, 800, 805,
820, 822, 842, 849, 853, 854, 857,
875, 883, 913, 915, 930
Brüsseler Tageszeitung ................. 870
Bruxelles .... 22, 33, 34, 48, 50, 53, 54,
86, 88, 92, 93, 105, 113, 187, 203,
242, 246, 252, 254, 273, 275, 297,
329, 429, 437, 438, 439, 442, 451,
456, 458, 459, 460, 461, 463, 465,
469, 470, 471, 472, 473, 475, 481,
484, 485, 487, 491, 535, 536, 539,
546, 647, 655, 674, 678, 679, 681683, 689, 690, 691, 695, 696, 702,
708, 711, 713, 716, 774, 798, 800,
805, 820, 822, 842, 849, 853, 854,
857, 875, 883, 913, 915, 930
Bryce..................................... 889, 895
Budde............................................ 358
Buenos-Aires ................................ 572
Buhl............................................... 547
Buhl-Committee.................... 104, 547
Buitenlandse gezantschappen ....... 148
Bulgarie..................... 45, 83, 149, 659
Bulgarije ................... 45, 83, 149, 659
Bulletin belge des sciences militaires
................................................. 117
Bulletin de la Commission des
archives de la guerre............ 33, 71
Bulletin de guerre des anciens du
collège Notre Dame de Tournai .....
37, 75
Bulletin du Ministère des Sciences et
des Arts..................................... 186
Bulletin des Réfugiés Belges du Loiret
................................................. 575
Bulterijs......................................... 607
Bunge............................................ 872
Buning........................................... 928
Bureau allemand de la prison de
Saint-Gilles............................... 661
Index - 1001
Bureau central belge du travail pour
les Pays-Bas ............................. 582
Bureau de correspondance et de
documentation.......................... 577
Bureau Documentaire belge .... 32, 70,
229, 317, 323
Bureau de documentation politique
................................................. 229
Bureau de Documentation et de
Propagande............................... 229
Bureau voor Economische Studies 337
Bureau d’étude de la presse étrangère
................................................. 838
Bureau d’études Economiques...... 337
Bureau d’Informations belge de
Montréal................................... 574
Bureau international du Travail ... 821,
830
Bureau international pour la Paix . 406
Bureau de Liège de l’Agence belge
pour les prisonniers de guerre et les
internés..................................... 549
Bureau médical belge auprès de la
Légation de Belgique à La Haye
................................................. 197
Bureau voor Politieke Documentatie
................................................. 229
Bureau de propagande et de
documentation à Londres ......... 238
Bureau de recrutement de Dieppe. 136
Bureau de renseignement relatif aux
otages et aux prisonniers belges
................................................. 285
Bureau de renseignements pour
réfugiés belges à La Haye ........ 583
Bureau de Secours aux Prisonniers de
Guerre à Berne ................. 335, 594
Bürgel ........................................... 676
Burgerlijk ziekenhuis van La
Louvière................................... 296
burgerwacht ..196, 273, 277, 279, 281,
286, 288, 360, 387, 672
Burssens........................................ 613
Burundi ......................................... 172
Buysse........................................... 408
C
Cabinet du bourgmestre de Bruxelles
......................................... 273, 274
Cabinet du Ministère de la Défense
................................................. 112
Cabinet du Ministre de la Guerre.. 813
Cabinet Office............................... 878
Cabour (Adinkerke) .................. 35, 73
Caen .................................. 35, 73, 252
Cahiers du front ............................ 399
Caissette du soldat belge............... 655
Caissette du soldat prisonnier ....... 535
Caisse générale de Reports et de
Dépots ...................................... 808
Caisse de Prévoyance en faveur des
ouvriers mineurs du Centre ..... 499,
528
Caisse de Prévoyance en faveur des
ouvriers mineurs du Couchant de
Mons ... 92, 93, 105, 252, 254, 439,
528, 679, 689, 878, 910
Calais ...... 35, 73, 129, 151, 252, 357,
370, 545, 712
Calbrecht....................................... 441
Callewaert ............................. 331, 608
Cambon................................. 856, 876
Cameroun.............................. 166, 355
Canada .................... 62, 146, 445, 574
Canal de l’Espierre SA.................. 512
Cannes........................................... 104
Canterbury ............................ 437, 899
cantonnements ...... 23, 46, 55, 63, 89,
197, 259, 269, 270, 271, 281, 282,
289, 290, 293, 300, 411
Cantons de l'Est..................... 300, 913
Cardiff................................... 155, 581
Cardiff War Relief Committee...... 581
Cardijn .......................................... 442
Carez ......................................... 49, 88
caricatures .... 262, 278, 641, 668, 676,
677, 678, 679, 688, 689, 690, 691,
698, 705, 873, 874, 875, 876, 877
Carnegie Foundation..................... 548
carnet de guerre.. 64, 65, 69, 204, 272,
281, 301, 308, 317, 354, 356, 358,
1002 – Index
359, 370, 371, 375, 376, 377, 381,
382, 384, 385, 386, 387, 390, 393,
401, 403, 404, 405, 409, 420, 430,
432, 433, 434, 435, 436, 437, 438,
439, 441, 444, 446, 448, 450, 469,
516, 600, 606, 608, 609, 612, 613,
614, 616, 633, 635, 636, 637, 640,
644, 645, 646, 648, 651, 663, 668,
675, 676, 690, 691, 693, 694, 695,
696, 796, 834, 852, 853, 854, 855,
862, 867, 868, 876, 894, 901, 903
Carnoy .................................. 314, 316
Carteret ..................................... 35, 73
cartes.....121, 140, 166, 171, 188, 191,
355, 367, 369, 371, 380, 393, 431,
433, 435, 525, 637, 665, 667, 678,
679, 680, 681, 684, 685, 689, 711,
714, 780, 781, 786, 787, 788, 790,
791, 802, 821 846, 847, 849, 857,
872, 879, 880, 883, 898, 906
Cartier de Marchienne .... 33, 208, 579
Carton de Wiart ..... 46, 85, 101, 307,
308, 310, 314, 330, 335, 348, 351,
398, 407, 420, 521, 842, 856, 876
Casier............................................ 359
Cattier ........................................... 511
Cauchie ......................................... 412
Cavell .......52, 90, 291, 322, 421, 627,
651, 689, 772, 863, 876, 879, 883,
886, 901, 902
Celle.......................... 49, 88, 344, 663
censure.......51,89, 119, 144, 167, 300,
459, 508, 607, 671
censuur ......51,89, 119, 144, 167, 300,
459, 508, 607, 671
Centraal Hulpcomité voor de
Belgische Geïnterneerden in
Zwitserland .............................. 589
Centraal Hulpcomité voor de
Belgische Vluchtelingen in
Lausanne .................................. 593
Centraal Vluchtelingencomité ...... 911
Centrale der Belgische
Metaalbewerkers .............. 530, 654
Centrale Commissie tot behartiging
van de belangen van naar
Nederland uitgeweken
vluchtelingen.................... 920, 928
Centrale Commissie voor Recuperatie
................................................. 112
Centrale Identificatiedienst ........... 554
Centrales électriques ..................... 808
Central register of Belgian refugees
................................................. 886
Centre d’Instruction des Mitrailleurs
................................................. 135
Cercle belge à Sluiskil .................. 583
Ceurremans ................................... 613
Ceyssens ....................................... 439
Cézembre ................................ 35, 600
Chadbourn..................................... 859
Chambre des Représentants . 109, 199,
328
Chambre syndicale des expertscomptables et des comptables .. 529
Champion.............................. 233, 544
chansons ..... 373, 374, 666, 674, 691,
692
Charbonnage des Six-Bonniers à
Seraing ..................................... 496
Charbonnage de Wandre............... 456
Charbonnages du Bois du Luc SA
................................................. 497
Charbonnages de Bonne-Espérance,
Batterie et Violette SA ............. 496
Charbonnages d’Hensies-Pommeroeul
SA ............................................ 498
Charbonnages du Levant et des
Produits du Flénu SA ............... 498
Charbonnages de Prokhorow ........ 808
Charbonnages du Rieu-du-Cœur et de
La Boule réunis SA .................. 499
Charbonnages Unis de l’Ouest de
Mons SA .................................. 499
Charleroi ...... 254, 276, 325, 539, 679,
684, 708, 821, 874, 915
Charpentier.................... 609, 671, 692
Chasseurs à Pieds.......................... 369
Chatfield ....................................... 860
Chaudfontaine....................... 233, 390
Chaumont...................................... 847
Chef der Heeresarchive................. 784
Index - 1003
Cherbourg ............. 151, 252, 606, 607
Cheshire........................................ 386
China..............146, 161, 516, 776, 783
Chine..............146, 161, 516, 776, 783
Chisholm....................................... 903
chômeurs.....23, 34, 50, 52, 63, 72, 89,
91, 180, 259, 264, 269, 270, 272,
275, 279, 284, 289, 332, 538
Christchurch.................................. 160
Christophe..................................... 399
Churchill ....................... 310, 891, 895
CICM-News.................................. 433
cimetières .......19, 59, 104, 116, 137,
231, 232, 233, 263-265, 267, 276,
282, 295, 342, 400, 553, 675, 772,
774, 778, 846, 879, 880, 887
Cimetières militaires allemands.... 137
Cimetières militaires britanniques 137
Claes ............................. 330, 331, 715
Claeys-Bouuaert ........................... 425
Claims Commission...................... 343
classes moyennes..191, 192, 244, 258,
453, 454, 458, 460, 468, 470, 471,
472, 474, 475, 476, 478, 480, 481,
483, 484, 485, 487, 489, 490, 492,
518, 519, 594, 610
Claus ............................................. 257
Clemenceau ..... 56, 95, 449, 813, 826,
827
Clément......................................... 413
Clichés allemands de 1914-18 ...... 708
Clooten ......................... 101, 129, 310
CNSA .34, 36, 52, 73, 90, 91, 92, 102,
197, 212, 237, 277, 283, 289, 292,
324, 330, 339, 342, 343, 351, 424,
483, 495-497, 509, 521, 534, 536,
538, 539, 543, 547, 553, 554, 612,
624, 632, 639, 640, 644, 677, 685,
687, 690, 707, 783, 803, 822, 834,
856, 857, 859, 870, 871, 874
Cockaifagne .................................. 645
Cockerill Seraing SA .................... 513
Coenen.......................................... 439
Cogge.................................... 105, 668
Colbert .......................................... 852
collaboratie... 103, 173, 193, 206, 229,
249, 251, 255, 257, 323, 623, 929
collaboration 103, 173, 193, 206, 229,
249, 251, 255, 257, 323, 623, 929
Collaer........................................... 400
Colleaux................................ 774, 927
Collectie interviews met oudmedewerkers van de CRB ........ 871
Collectie Provinciale Bibliotheek
West-Vlaanderen...................... 667
Collection Albert Kahn ‘Les archives
de la planète’ ............................ 841
Collection des Archives de la Guerre
................................................. 664
Collection artefacts and memorabilia
relating to Edith Cavell ............ 901
Collection de carnets de guerre de
l’evêché de Bruges ................... 695
Collection de documentation de
guerre de la BDIC .................... 837
Collection de documentation de
guerre de l’Historial de la grande
guerre ....................................... 838
Collection de documentation sur la
guerre du Ministère des Affaires
étrangères ................................. 150
Collection de films de l’ECPAD... 841
Collection d’imprimés réunie par A.
Borgnet et F. Golenvaux .......... 665
Collection Janine Binon................ 714
Collection des mémoires de guerre de
la Commission des Archives de la
Guerre ...................................... 696
Collection du Musée de la Ville
d’Aarschot................................ 692
Collection de partitions musicales 666
Collection de photographies de
l’Ecomusée régional du Centre 708
Collection de photographies de
l’ECPAD .................................. 836
Colnbrook ................................. 35, 73
Colombie Britannique................... 574
Colonie belge de Rosières............. 592
Colonies scolaires belges en France et
en Suisse................................... 198
Combaz ......................................... 679
1004 – Index
Comhaire ...................................... 359
Comité d’Alimentation de Bruxelles
................................................. 538
Comité d’Alimentation du Nord de la
France .............................. 536, 822
Comité d’approvisionnement de la
ville de Bruxelles ..................... 344
Comité d’assistance aux internés
belges dans la région de Leysin
................................................. 591
Comité d’assistance aux internés
belges dans la région de Montreux
................................................. 592
Comité belge de La Haye ............. 638
Comité belge du Loiret ................. 574
Comité belge de Prêts et d’Avances
................................................. 312
Comité belge des réfugiés de Tilburg
................................................. 584
Comité belge de Secours aux Réfugiés
................................................. 316
Comité belge de Sluis ................... 584
Comité van de Belgische organisaties
in Sas van Gent en omgeving... 585
Comité Bernois de Secours aux
Prisonniers de Guerre............... 335
Comité central d’assistance aux
internés belges en Suisse.......... 589
Comité central franco-belge ......... 840
Comité central suisse de secours aux
réfugiés belges à Lausanne ...... 593
Comité de défense des intérêts belges
en Russie .................. 521, 602, 642
Comité du district de Lille ............ 822
Comité voor economisch onderzoek
in Den Haag ............................. 221
Comité d’enquête économique .... 221,
315, 638
Comité franco-belge d’art civique
................................................. 419
Comité de Guerre.......................... 308
Comité Hispano-Néerlandais... 52, 91,
339, 556, 542, 543, 856, 857, 915
Comité voor Hulp aan behoeftige
Werklozen van de provincie OostVlaanderen ............................... 707
Comité interallié de ravitaillement
................................................. 138
Comité interdiocésain chargé de
recueillir les documents relatifs à
l’histoire de l’église de Belgique
pendant la grande guerre .......... 428
Comité International de la CroixRouge ....................................... 546
Comité International de Secours à la
Russie....................................... 329
Comité International pour la
Reconstitution de la Bibliothèque
de l’Université de Louvain....... 314
Comité international pour la
restauration de l’université de
Louvain .................................... 314
Comité local d’aide aux réfugiés
belges de Bristol....................... 578
Comité local de ravitaillement de
Frameries.................................. 501
Comité local de secours de Pâturages
................................................. 624
Comité local de Secours et
d’Alimentation d’HorionHozémont ................................. 635
Comité médical de la Croix-Rouge de
Belgique ................................... 545
Comité National de Secours et
d’Alimentation, voir CNSA
Comité Néerlando-belge d’art civique
................................................. 416
Comité des œuvres belges au Sas de
Gand et environs .............. 584, 585
Comité officiel belge pour
l’Angleterre ...................... 199, 876
Comité officiel belge à Londres.... 313
Comité officiel belge pour les PaysBas.................... 139, 200, 330, 638
Comité officiel belge de secours aux
réfugiés............................. 109, 335
Comité officiel belge de secours aux
réfugiés en France .................... 198
Comité patriotique belge "L’union fait
la force" à Santa-Fé .................. 572
Comité de politique nationale ..... 362,
915
Index - 1005
Comité des prisonniers de guerre.. 330
Comité « Pro Hogar de los huerfanos
belgas » .................................... 572
Comité de Ravitaillement du Nord de
la France................................... 822
Comité des réfugiés .............. 822, 823
Comité regional belgo-suisse de
l’Oberland ................................ 335
Comité Royal néerlandais pour le
ravitaillement de la Belgique ... 314
Comité de Secours et d’Alimentation
d’Anderlecht .................... 331, 538
du Hainaut........ 326, 494, 501, 658
de la province d’Anvers ... 412, 535
de la Province de Brabant .. 74, 537
de la Province de Flandre Orientale
................................................. 542
de la province de Liège .... 540, 541
de la Province de Limbourg ..... 539
de la province de Luxembourg. 541
Comité de secours belge dans le camp
de prisonniers de guerre à Altenau
im Harz .................................... 555
de prisonniers de guerre à
Altengrabow............................. 556
de prisonniers de guerre à Celle .....
557
de prisonniers de guerre à Dyrotz
................................................. 557
Friedrichsfeld ........................... 558
de prisonniers de guerre à Giessen
................................................. 559
Göttingen.................................. 559
de prisonniers de guerre à Güstrow
................................................. 560
de prisonniers de guerre à Hamelen
................................................. 561
Heilsberg .................................. 561
Holzminden.............................. 562
Kassebruch ............................... 563
de prisonniers de guerre à Kassel
................................................. 563
Langensalza.............................. 564
de prisonniers de guerre à Limburg
an der Lahn............................... 565
Magdeburg ............................... 565
Merseburg ................................ 566
de prisonniers de guerre à Munster
................................................. 567
de prisonniers de guerre à Parchim
................................................. 567
Schneidemühl........................... 568
Sennelager................................ 569
1006 – Index
de prisonniers de guerre à Soltau
................................................. 569
de prisonniers de guerre à Stendal
................................................. 570
Wittenberg ............................... 571
Comité de secours « Nos prisonniers »
................................................. 286
Comité spécial du Katanga ........... 514
Comité vaudois de secours aux
réfugiés .................................... 590
Comité de visite aux blessés belges
................................................. 400
Comité voor Volksontwikkeling... 280
Comité voor wederopbouw........... 281
Commandement supérieur de la Base
de Calais................................... 128
Commandement supérieur territorial
belge du Havre ......................... 129
commémorations ..20, 24, 60, 63, 103,
105, 109, 111, 259, 260, 269, 270,
274, 275, 280, 295, 360, 435, 437,
516, 597, 598, 600, 606, 668, 688,
690, 693, 698, 709, 715, 716, 717,
837, 846, 901
Commerce et industrie.................. 815
Commissaire général du
gouvernement belge à Londres 230
Commissaris van de Belgische
regering in Londen................... 230
Commissaris-generaal voor de
burgerlijke bevoorrading.......... 342
Commissaris van de Koningin in
Limburg ................................... 926
Commissaris voor de opvang van de
Belgische vluchtelingen ........... 926
Commissaris voor de vluchtelingen in
Brabant en Zeeland .................. 918
Commissie ter behartiging van de
belangen van uit België
uitgeweken Nederlanders......... 916
Commissie voor de herinrichting van
Ieper ......................................... 641
Commissie voor Herstelbetalingen
.... 57, 96, 222, 225, 324, 337, 348,
351, 777, 824, 871, 879, 884
Commissie voor de herziening van het
verdrag van 1839...................... 345
Commissie voor Nationale
Erkentelijkheid ............. 35, 74, 344
Commissie tot onderzoek van de
schendingen van het volkenrecht
............. 33, 71, 207, 311, 339, 446
Commissie voor de Oorlogsarchieven
26, 32, 65, 70, 71, 76, 174, 178,
314, 339, 409, 546, 671, 678, 688,
696, 698
Commissies van Openbare
Onderstand ............... 262, 264, 265
Commissie voor de verfraaiing van
het landelijk leven .................... 259
Commission de l’Alimentation de
l’Enfance .......................... 237, 535
Commission des Annales des Services
Patriotiques... 33, 71, 626, 628, 629
Commission des Archives de la
Guerre . 26, 32, 65, 70, 71, 76, 174,
178, 314, 339, 409, 546, 671, 678,
688, 696, 698
Commission belge du ravitaillement
et de l’intendance ..................... 230
Commission Borms............... 190, 193
Commission centrale des déportés,
réquisitionnés et prisonniers civils
................................................. 231
Commission centrale pour la
reconstitution du foyer du militaire
démobilisé ................................ 551
Commission d’Economie alimentaire
du Hainaut ................................ 633
Commission d’enquête sur la
violation des règles du droit des
gens, des lois et des coutumes de la
guerre ... 33, 71, 207, 311, 339, 449
Commission instituée en vue de
constater les actes commis par
l’ennemi en violation du droit des
gens .......................................... 823
Index - 1007
Commission interalliée des
réparations................................ 823
Commission interministérielle
chargée de l’étude des mesures à
prendre en vue de la reconstruction
des regions dévastées par la guerre
................................................. 419
Commission Mayence .................. 177
Commission provinciale de la
reconnaissance nationale.. 262, 263
Commission to negotiate peace .... 847
Commission de la Reconnaissance
nationale....................... 35, 74, 344
Commission pour la reconstitution de
l’industrie minière et métallurgie
de la Russie méridionale .......... 602
Commission de recrutement de
Folkestone................................ 136
52, 90, 91, 101, 155, 220, 271, 272,
279, 309, 314, 342, 400, 534, 536,
540, 542, 543, 658, 775, 814, 822,
849, 853, 855-873, 878, 883
Commission de la répartition des
charbons allemands.................. 226
Commission des Réparations... 57, 96,
222, 225, 324, 337, 348, 351, 777,
824, 871, 879, 884
Commission royale des Monuments et
des Sites ................................... 181
Commission royale des Patronages
................................................. 553
Commission spéciale pour le choix de
l’emplacement du monument
national aux morts.................... 177
Commission des transports de
La Haye.................................... 659
Committee on alleged German
outrages.................................... 890
Committee of Imperial Defence .. 878,
886
Committee on public information. 848
Commonwealth War Graves
Commission ............................. 887
Compagnie d’assurances contre
l’incendie de Magdebourg ....... 462
Compagnie auxiliaire internationale
des chemins de fer SA.............. 521
Compagnie belge d’électricité
Siemens & Schuckert ............... 462
Compagnie belge pour les tramways
et l’éclairage électriques de
Saratow .................................... 524
Compagnie des Bronzes................ 514
Compagnie de carbonisation et de
récupération des sous-produitsprocédés Evance Coppée.......... 521
Compagnie des Charbonnages belges
................................................. 502
Compagnie des Chemins de fer du
Congo....................................... 808
Compagnie commerciale belge
anciennement H. Albert de Bary
................................................. 808
Compagnie de fabrication des dérives
de naphte en Russie.................. 521
Compagnie générale des conduites
d’eau......................................... 783
Compagnie générale pour l’Éclairage
et le Chauffage par le Gaz ........ 808
Compagnie de Gladbach ............... 463
Compagnie internationale des
wagons-lits et des grand express
européens SA ........................... 521
Compagnie du Kasai ..................... 638
Compagnie du Katanga......... 514, 808
Compagnie du Lomami................. 808
Compagnie des métaux d’OverpeltLommel ............................ 246, 779
Compagnie mutuelle de Tramways
................................................. 808
Compiègne ................................ 53, 92
Comptoir Belge de répartition des
charbons allemands .......... 505, 507
Comptoir d’Escompte ................... 808
Comptoir Industriel belge SA ....... 454
Comptoir national pour la reprise de
l’activité économique en Belgique
......................................... 222, 638
Conférence Internationale du Travail
................................................. 325
1008 – Index
Congo .....85, 113, 143, 165, 166, 167,
168, 169, 170, 171, 172, 184, 211,
309, 311, 315, 336, 338, 345, 346,
347, 348, 354, 356, 357, 358, 370,
371, 373, 374, 378, 379, 380, 383,
384, 385, 388, 389, 390, 391, 393,
395, 401, 433, 485, 514, 520, 521,
525, 638, 645, 694, 772, 774, 775,
783, 795, 798, 800, 811, 879, 880,
888, 889
Coninckx....................................... 289
Conseil économique ............. 223, 659
Conseil de Flandre . 33, 49, 50, 71, 87,
315, 491, 511, 611, 613, 614, 617,
618, 619, 620, 621, 622, 687, 688,
772, 792, 800, 929, 930, 933
Conseil général des Réfugiés belges
du Loiret................................... 575
Conseil de guerre ... 94, 112, 121, 251,
252, 255, 311, 694
Conseil interallié de l’armement et des
munitions ................................. 814
Conseil international des Femmes
................................................. 602
Conseil des Ministres...... 80, 85, 101,
111, 308, 311, 314, 315, 339, 351,
352, 374
Conseil National des Femmes Belges
................................................. 686
Conseil national de la recherche
scientifique............................... 174
Conseil supérieur de l’Enseignement
technique.................................. 179
Conseils des Prud’hommes........... 250
Conservatoire Royal de Musique de
Bruxelles .................................. 180
Conservatoire Royal de Musique de
Liège ........................................ 180
Consulat de Belgique à Alexandrie
................................................. 157
Consulat de Belgique à Batavia .... 159
Consulat de Belgique à Beira....... 158
Consulat de Belgique à Bradford.. 154
Consulat de Belgique à Brisbane .. 159
Consulat de Belgique à Buenos-Aires
................................................. 156
Consulat de Belgique à Calais ...... 151
Consulat de Belgique à Capetown 158
Consulat de Belgique à Cardiff..... 155
Consulat de Belgique à Cherbourg
................................................. 151
Consulat de Belgique à Christchurch
................................................. 160
Consulat de Belgique à Dordrech . 152
Consulat de Belgique à Dunkerque
................................................. 151
Consulat de Belgique à Durban .... 158
Consulat de Belgique à East-London
................................................. 158
Consulat de Belgique à Flessingue,
................................................. 152
Consulat de Belgique à Folkestone
................................................. 153
Consulat de Belgique à Johannesburg
................................................. 158
Consulat de Belgique à Kobé........ 160
Consulat de Belgique à Maastricht
................................................. 152
Consulat de Belgique à Menton .... 151
Consulat de Belgique à Moulins ... 151
Consulat de Belgique à Quelimane
................................................. 158
Consulat de Belgique à Roosendaal
................................................. 152
Consulat de Belgique Rotterdam .. 152
Consulat de Belgique à Salisbury . 158
Consulat de Belgique à Shanghai.. 160
Consulat de Belgique à Tananarive
................................................. 158
Consulat de Belgique à Tiendsin .. 160
Consulat de Belgique à Tilburg .... 152
Consulat de Belgique à Tunis ....... 157
Consulat de Belgique à Wellington
................................................. 160
Consulat de Belgique à Zwolle ..... 152
Consulat général de Belgique en
Grande-Bretagne ...................... 153
Consulats et ambassade de Belgique
en Amérique du Nord............... 155
contrebande...... 51, 90, 290, 300, 338,
879, 914
Index - 1009
contributions de guerre .. 89, 236, 261,
314, 520, 521, 783, 803, 822
Coomans ....................... 282, 413, 414
Cooreman .....46, 47, 85, 92, 208, 308,
309, 310, 348, 602
Copenhague .................................. 163
Coppée..103, 206, 311, 316, 336, 347,
504, 688
Coppieters..................... 632, 633, 696
Cornet d’Elzius ............................. 633
Cornouailles.................................. 581
Corps d’armée, divisions, brigades et
régiments.................................. 818
Corps des Auto-Canons en Russie131,
143, 709
Corps de Gendarmerie .................. 140
Corps de Transports...................... 130
Corps des Troupes auxiliaires du
Génie........................................ 130
Correspondentie- en
documentatiebureel .................. 577
Cortil-Wodon................................ 263
Coudeville..................................... 140
Couillet ......................................... 276
Couperus....................................... 676
coupures de presse . 34, 117, 134, 157,
187, 206, 229, 368, 373, 382, 389,
572, 640, 653, 658, 674, 685, 705,
829
Cour d’Appel de Bruxelles ........... 248
Cour d’Appel de Liège ................. 694
Cour d’Appel de Rennes............... 664
Cour de Cassation .......................... 88
Cour militaire........................ 251, 252
Courbet ......................................... 633
Cours d’Assises ............................ 249
Courtin.......................................... 360
Courtoy ......................................... 669
Courtrai (voir Kortrijk)
Coutances ................................. 35, 73
CRB ....52, 90, 91, 101, 155, 220, 271,
272, 279, 309, 314, 342, 400, 534,
536, 540, 542, 543, 658, 775, 814,
822, 849, 853, 855-873, 878, 883
CRB Educational Foundation ....... 858
Credietvereniging voor Belgen in Den
Haag (NV)................................ 515
Crédit Anversois ........................... 808
Crédit foncier Belgo-Suisse du
Mexique ................................... 808
Crédit foncier d’extrême-orient .... 516
Crick ............................................. 634
Criel-sur-Mer .......................... 74, 135
Cristalleries du Val St-Lambert .... 783
Crockaert............................... 308, 315
Croix-Rouge. 103, 107, 141, 145, 157,
298, 342, 497, 535, 544, 545, 546,
548, 573, 585, 624, 633, 804, 935,
983
Croix-Rouge de Belgique à BuenosAires......................................... 157
Crosby........................................... 860
Cruysberghs .......................... 442, 443
Cruz Roya Belge, Buenos Aires ... 573
culture .. 108, 177, 180, 184, 185, 186,
187, 202, 274, 340, 341, 363, 397,
399, 400, 402, 403, 407, 410, 650,
666, 691, 977, 987
cultuur .. 108, 177, 180, 184, 185, 186,
187, 202, 274, 340, 341, 363, 397,
399, 400, 402, 403, 407, 410, 650,
666, 691, 977, 987
Curzon................... 101, 876, 891, 895
Cuvelier..................... 32, 70, 178, 676
D
Daels .... 103, 314, 330, 606, 609, 617,
671
dagboek...... 64, 65, 69, 204, 272, 281,
301, 308, 317, 354, 356, 358, 359,
370, 371, 375, 376, 377, 381, 382,
384, 385, 386, 387, 390, 393, 401,
403, 404, 405, 409, 420, 430, 432,
433, 434, 435, 436, 437, 438, 439,
441, 444, 446, 448, 450, 469, 516,
600, 606, 608, 609, 612, 613, 614,
616, 633, 635, 636, 637, 640, 644,
645, 646, 648, 651, 663, 668, 675,
676, 690, 691, 693, 694, 695, 696,
1010 – Index
796, 834, 852, 853, 854, 855, 862,
867, 868, 876, 894, 901, 903
Daimeries...................................... 670
Dalhem ......................................... 242
Danemark ..................................... 163
Dar-es-Salam ................................ 880
Davidson....................................... 892
Davignon ..46, 85, 101, 208, 238, 330,
335, 348, 579
Daye.............................................. 400
Deauville............................... 353, 694
Debakker....................................... 774
de Bassompierre ... 310, 348, 349, 378
de Beauffort .................................. 670
De Belgische Metaalbewerker ...... 530
De Belie ........................................ 615
de Bellefroid ................................. 350
de Bethune .................................... 646
de Bettignies ................................. 627
Debeuckelaere .....330, 332, 393, 671,
688
De Bilsenaar ............................. 37, 75
de Blanckart.................................. 635
Debois........................................... 424
de Boninge.................................... 600
De Borchgrave.............................. 334
de Borchgrave d’Altena................ 634
de Broqueville...30, 46, 47, 54, 69, 85,
92, 101, 113, 230, 308, 309, 310,
311, 314, 315, 316, 325, 330, 331,
333, 335, 336, 340, 348, 349, 350,
378, 402, 420, 844, 856
de Brouckère................. 321, 829, 933
De Brouwer................................... 668
De Bruycker.................................. 679
De Bruyne..................................... 671
de Caraman-Chimay ..................... 828
de Castella de Delley .................... 593
de Ceuninck ..45, 46, 84, 85, 113, 310,
360
De Ceuster ............................ 621, 696
De Clercq......249, 330, 605, 617, 618,
620, 792
Declercq........................................ 443
De Cneudt..................... 249, 915, 933
Deconinck..................................... 430
de Crombrugghe de Looringhe ..... 361
de Croÿ.................................. 627, 879
De Decker ..................... 618, 619, 671
de Dorlodot ........................... 310, 578
De Eendracht ........................ 616, 801
Deerlijk ..................................... 25, 64
De Fakkel...................................... 622
Défense côtière .... 133, 785, 786, 788,
789, 797
De Gazet van Gent.................... 37, 75
De Gazet van Leuven .................... 801
De Gentenaar............................ 37, 75
de Gerlache ........................... 308, 587
De Geyter...................................... 774
De Gheluwenaar ....................... 37, 75
de Greffulhe .................................. 827
De Groote...................... 335, 438, 703
de Groux ....................................... 679
de Grunne...................................... 129
de Hemptinne........................ 574, 635
De Heug ........................................ 709
de Hirsch ....................................... 458
De IJzer......................................... 668
Deinze ................................... 277, 542
De Jong ......................................... 928
Dejongh......................................... 588
De Jongh ....................................... 671
De Kempeneer .............................. 717
De Klerck...................................... 361
De Klinge...................................... 509
De Koninck ................................... 414
Delacroix........... 54, 92, 222, 324, 856
De Landbouwer............................. 259
De Landtsheer ...... 606, 607, 609, 671,
715, 717
de Lannoy ..................... 361, 362, 898
De Leender.................................... 693
De Leeuwenaar ......................... 37, 76
Délégation belge de la Commission
des Réparations ........................ 221
Délégation belge auprès du GQG
français ..................................... 367
Délégation belge de la SousCommission financière de la
Commission Internationale
d’Armistice de Spa................... 149
Index - 1011
Délégation belge à Versailles 148, 387
Délégation française à la Commission
des Réparations ........................ 824
Délégation de Londres de la
Commission d’enquête sur les
violations des règles du droit des
gens et des coutûmes de la guerre
................................................. 208
Del Gotal ...................................... 675
De Legerbode ....... 36, 44, 74, 83, 600
De Leiegalm.............................. 37, 76
De Leiekerels ............................ 37, 76
De Leval ....................................... 688
Delhaye......................................... 615
Delhouzée ..................................... 363
de Lichtervelde ............................. 336
Deliens.......................................... 362
Delvaen......................................... 613
Delvaux......................................... 401
Delvigne ............................... 669, 710
De Man ......................... 321, 829, 933
De Meerhoutenaar ........................ 436
de Merode ......101, 102, 105, 438, 548
Demeure ....................................... 232
demobilisatie................................. 300
démobilisation .............................. 300
De Moeren .................................... 691
De Muynck ........................... 278, 432
Den Haag ......197, 221, 222, 223, 229,
236,326, 347, 413, 515, 522, 583,
659, 706, 849, 930, 932
Dendermonde..81, 243, 250, 254, 277,
425, 435, 542, 641, 679, 680
De Nieuwe Gazet ...................... 37, 75
Denver .......................................... 155
De Oorlog ..................................... 277
De Panne...35, 36, 46, 73, 74, 85, 101,
233, 252, 294, 298, 312, 398, 441,
545, 679, 691, 694, 711, 713-715,
716, 719, 903
Department of State ...................... 848
de Patoul-Fieuru ........................... 633
De Patriot ................................. 38, 76
De Payot der taalgrens............. 38, 76
Depla..................................... 249, 618
De Poperinghenaar ...................... 516
De Poperingsche Keikop........... 38, 76
déportations.. 21, 22, 43, 50, 144, 207,
275, 377, 445, 658, 665, 682, 839
déportés 19, 24, 33, 34, 50, 63, 71, 72,
95, 231, 234, 261, 262, 264, 269,
270, 271, 276, 279, 281, 283, 284,
287, 289, 291, 295, 311, 316, 327,
421, 423, 424, 425, 442, 445, 494,
542, 649, 652, 658, 698, 927
Dépôt des Équipages..................... 133
Dépots de Mendicité ..................... 206
Deprez........................................... 600
de Radigues................................... 774
Derée............................................. 414
Dereume........................................ 433
Dergent ................................. 443, 693
De Ridder.................. 32, 70, 178, 774
Derolez.......................................... 676
De Rudder ............................. 600, 674
Deruette......................................... 129
de Ryckel ...................................... 101
Des Marez ......................... 32, 70, 178
des Ombiaux ................................. 402
de Sadeleer.... 310, 314, 322, 323, 856
De Sagher...................................... 636
Descantons de Montblanc ............. 636
de Schaepdrijver ................... 393, 618
De Scheldegalm ........................ 38, 76
De school op het front........... 443, 668
de Selliers de Moranville ..... 127, 128,
310, 314, 364, 365
déserteurs ................................ 60, 140
Desimpel ....................................... 668
De Smet ........................................ 615
Dessain.................................. 288, 420
dessins.. 250, 408, 412, 413, 416, 438,
601, 667, 679, 681, 693, 837, 861,
875
De Standaard ................................ 613
De Stem uit België..... 36, 75, 421, 436
De Stem uit Opwijk ........... 38, 76, 668
De Stobbeleir ................................ 637
Destrée .................................. 101, 405
Deswarte ............................... 620, 930
De Telegraaf ......................... 641, 875
Detroz ........................................... 365
1012 – Index
De Turnhoutenaar ........................ 436
Deutsche Bank...................... 463, 805
Deutsche Effecten- und Wechselbank
................................................. 464
Deutscher Schulverein .......... 453, 469
Deutsche Vermittlungstelle C.N. ... 34,
73, 782
dévastations ......23, 63, 266, 269, 270,
277, 286, 341, 440, 452, 513, 588,
678, 679, 690, 693, 712, 716, 877
Devèze .......................... 314, 365, 366
de Villalobar ................................... 22
de Villegas .................................... 402
De Vlaamsche Klaroen ................. 668
De Vlaamsche Leeuw................ 38, 76
De Vlaamsche Stem . 36, 75, 617, 871,
930
De Vlaamsche Wachter............. 38, 76
De Vlaamse Post........................... 929
De Vlaming................................... 801
De Vreese ..................... 249, 257, 676
De Vrije Stem.................... 38, 76, 660
De Vroey ...................................... 693
Dewachter............................. 433, 444
Dewé............................................. 628
De Winde.............................. 600, 609
de Witte de Haelen ....................... 366
Dewulf .......................................... 449
de Wyels ....................................... 432
Dhuicque....................... 182, 183, 673
Dienst voor het Afrikaans personeel
................................................. 168
Dienst van de Duitse
Krijgsgevangenen van de
Belgische Middendienst voor de
Krijgsgevangenen .................... 210
Dienst voor Duitse kolen .............. 224
Dienst voor Economische Recuperatie
................................................... 72
Dienst voor Geïnterneerden van het
Belgisch Gezantschap in Bern . 162
Dienst voor de Herinrichting van de
Landbouw ................................ 218
Dienst Oorlogsgraven ................... 233
Dienst protocol, eer en voorrang... 194
Dienst van het Sekwester van de
Administratie der Domeinen te
Brussel...................................... 191
Dienst van het Sekwester van het
Bestuur der Registratie en
Domeinen te Antwerpen .......... 192
Dienst der Verwoeste Gewesten .... 94,
217, 231, 232, 268, 347, 419
Dienst der Vluchtelingen .............. 260
Dieppe....................... 35, 73, 136, 252
Dierickx ........................................ 668
Diest.............................................. 544
Diesterweg Hulpkas voor behoeftige
schoolkinderen ......................... 551
Dikkebus ............................... 232, 672
Diksmuide.... 183, 217, 232, 278, 352,
416, 438, 680, 690, 710, 712, 716,
719, 774
Dinant ..... 43, 81, 254, 263, 412, 666,
690, 691, 708, 915
diplomatie .... 146, 147, 148, 150, 307,
308, 309, 313, 318, 323, 334, 335,
339, 345, 347, 349, 350, 520, 772,
773, 774, 777, 779, 780, 801, 811,
812, 823, 824, 827, 849, 850, 853,
854, 855, 879, 889, 893, 913, 914,
915, 926, 932, 978, 987
Directie-generaal Oorlogsslachtoffers
................................................. 234
Direction des Établissements
d’Artillerie................................ 132
Direction générale des Établissements
pénitentiaires. Service des Grâces
................................................. 203
Direction générale des services
généraux. Service de la légalisation
des Textes................................. 201
Direction générale Victimes de la
Guerre ...................................... 234
Direction des Services de l’Arrière .....
127
Directoraat generaal Algemene
Diensten. Dienst legalisaties .... 201
Dirr........................................ 795, 802
distinctions honorifiques ...... 24, 101,
166, 168, 171, 264, 269, 271, 279,
Index - 1013
286, 292, 295, 321, 390, 606, 651,
672, 712, 716
Division d’Armée .................. 122-126
Division des Charbonnages Belges et
d’Hornu et Wasmes.................. 501
Divisionen..................................... 781
Dixmude en omstreken.............. 37, 75
Dixmude, voir Diksmuide
Documentatie In Flanders
Fieldsmuseum .......................... 672
Documentatie van het SintLucasarchief............................. 673
Documentation rassemblée par la
Commission des Archives de la
Guerre ...................................... 698
Doel .............................................. 509
Doffegnies .................................... 657
Dom Berlière .................... 32, 70, 178
Domela Nieuwenhuis... 616, 618, 794,
929
dommages de guerre .... 24, 34, 55, 57,
63, 72, 94, 103, 144, 171, 182, 191,
220, 222, 223, 264, 265, 236, 244,
245, 254, 259, 261, 262, 263, 269,
270, 273, 276, 277, 280, 281, 283,
284, 286, 287, 290, 291, 292, 293,
295, 301, 302, 304, 308, 309, 311,
316, 328, 334, 339, 342, 343, 417,
439, 449, 457, 502, 503, 506, 513,
516, 522, 523, 526, 528, 632, 636,
638, 640, 641, 642, 643, 645, 646,
648, 651, 658, 675, 679, 772, 824,
839, 879, 932
Doorn............................................ 909
Doornik, zie Tournai
Dordrecht...................................... 152
Doren .................................... 782, 783
Dosfel ................... 330, 609, 618, 688
Dossiers de sous-officiers et soldats
de l’armée belge....................... 115
Dossiers des officiers de l’armée
belge......................................... 116
Dothey .......................................... 367
Doudelet ....................................... 408
Douhaerdt ..................................... 679
Dour.............................................. 414
Dranouter ...................................... 232
Drossens................................ 711, 712
Drugmant ...................................... 695
Drukkerij Sansen........................... 516
Drukkerij Trangotte Rien.............. 479
Du Bois ......................................... 278
du Faing d’Aigremont................... 368
Du Plessy ...................................... 717
Du Pré ........................................... 673
Dubar ............................................ 774
Dubois................................... 367, 774
Ducarne......................................... 783
Duffel................ 37, 75, 232, 332, 679
Duinkerke, zie Dunkerque
Duits Equatoriaal-Afrika............... 388
Duits Oost-Afrika ...... 165, 166, 169,
172, 211, 338, 355, 358, 370, 373,
378, 380, 383, 385, 388, 389, 390,
391, 393, 839, 880
Duitse archieven uit Ruanda-Urundi
................................................. 170
Duitse glasplaten 1914-18............. 708
Duitse militaire begraafplaatsen.... 137
Duitsland.... 22, 27, 42, 48, 50, 52, 55,
56, 62, 80, 83, 89, 92, 95, 96, 112,
113, 114, 121, 143, 144, 145, 148,
163, 186, 190, 202, 210, 224, 225,
237, 274, 323, 326, 327, 338, 339,
381, 392, 421, 443, 449, 463, 464,
477, 497, 505, 512, 543, 549, 554,
583, 595, 618, 619, 620, 622, 627,
630, 635, 646, 658, 665, 694, 695,
714, 806, 835, 837, 847, 856, 875,
914
Dumont de Chassart...................... 517
Dumont-Wilden ............................ 403
Dunkerque..................... 151, 252, 835
Dupiereux...................................... 437
Dupont .................................. 637, 638
Duprez........................................... 674
Duwez ........................................... 353
Duynenblad............................... 37, 75
E
Ebeling.......................................... 283
1014 – Index
Ebert ............................................. 927
École royale militaire............ 356, 376
Écoles de la Reine................. 104, 714
economie.95, 147, 191, 192, 221, 222,
223, 224, 225, 226, 227, 230, 244,
250, 337, 453, 454, 456, 457, 458,
460, 461, 462, 463, 464, 465, 466,
467, 468, 469, 472, 473, 475, 476,
477, 478, 479, 480, 482, 483, 484,
485, 486, 488, 489, 490, 492, 493,
494, 495, 496, 497, 498, 499, 500,
501, 502, 503, 511, 512, 513, 514,
516, 517, 518, 520, 522, 523, 526,
602, 635, 638, 659, 774, 776, 778,
779, 783, 802, 808, 815, 885, 918,
924
Économie Populaire de Ciney et des
Etablissements Winandy.......... 505
Economische Raad in Den Haag .. 223
Ede........................................ 910, 911
Edegem ......................................... 332
Edmonton ..................................... 573
Eekelers ........................................ 530
Eekhoud........................................ 403
Eeklo............................. 250, 439, 542
Eerste Minister................ 95, 308, 310
Eggerickx...................................... 673
Eggewaartskapelle ........................ 294
Église catholique... 312, 422-427, 432,
438, 439, 442, 774, 775
Égypte........................................... 157
Eisenwerk Wülfel ......................... 491
Elebaers ................................ 330, 398
Elias .............................................. 931
Elisabeth (reine)....102, 104, 107, 108,
198, 398, 420, 548, 712, 716, 864,
876, 892
Eloesser......................................... 861
Elsene ........................... 439, 448, 471
Elzas-Lotharingen........................... 95
Emblem......................................... 332
Emelgem....................................... 636
Emile Deluc-verzameling ............. 872
Emissiedepartement...................... 520
Emma Bach................................... 458
Empain...................... 35, 73, 308, 351
enfants.... 19, 43, 52, 81, 91, 107, 198,
237, 275, 282, 329, 332, 538, 541,
552, 553, 587, 593, 612, 719, 851,
857, 858, 910, 921, 924
Enfants de l’Yser .......................... 198
Enghien aux Drapeaux ............. 37, 75
England ......................... 398, 438, 600
Engsbergen.................................... 436
enseignement ... 49, 87, 110, 169, 174,
175, 176, 179, 198, 202, 264, 266,
274, 275, 279, 282, 300, 301, 302,
314, 328, 421, 425, 437, 450, 451,
452, 562, 579, 584, 593, 775, 792,
885, 920, 921, 933
Entente économique interalliée..... 811
Entreprises allemandes mises sous
séquestre................................... 455
Eppegem ............................... 233, 679
Erens ............................................. 435
eretekens ...... 24, 101, 166, 168, 171,
264, 269, 271, 279, 286, 292, 295,
321, 390, 606, 651, 672, 712, 716
Erhardt .......................................... 785
Ernst.......................................... 49, 88
Erp (d') ...................................... 32, 71
Errembault de Dudzele ................. 589
Errera ............................................ 639
Ertvelde......................................... 542
Esen............................................... 217
Espagne......... 22, 45, 62, 83, 105, 309
espionnage .... 142, 144, 362, 626, 819
Esplechin....................................... 696
Essen ......................... 25, 64, 434, 868
Est Africain allemand .. 165, 166, 169,
172, 211, 338, 355, 358, 370, 373,
378, 380, 383, 385, 388, 389, 390,
391, 393, 839, 880
estampes........................................ 837
Estland ...................................... 56, 96
Estonie ...................................... 56, 96
Etaples........................................... 299
Etappekommandanten................... 679
Etappenkommandanturen .... 542, 789,
791
Etappentroepen ............................. 130
Index - 1015
État major: dossiers concernant
l’occupation de la Rhénanie..... 121
État-major de l’armée ................... 816
États-Unis ...22, 27, 45, 52, 62, 83, 91,
103, 105, 145, 146, 155, 319, 321,
322, 323, 350, 395, 406, 415, 421,
445, 543, 545, 619, 651, 709, 825,
839, 848, 854, 856, 873, 875
Ethe................................. 81, 232, 831
Etterbeek....................................... 713
Eu ..................................... 35, 73, 252
Eupen .......56, 95, 103, 112, 144, 300,
301, 302, 690, 691, 701,772, 777,
779, 813, 915
Eupen-Malmédy ...112, 144, 300, 301,
302, 690, 772, 777, 779, 813, 915
Europa..................... 95, 206, 847, 849
Évêché d’Anvers........................... 421
Évêché de Liège............................ 422
Évêché de Namur.......................... 424
Évêché de Tournai ........................ 426
Eyckmans ..................................... 368
F
Faingnaert ................. 50, 88, 249, 928
Falisolle ........................................ 544
Falk ............................................... 466
Fallon............................................ 330
Fauconnier .................................... 674
Fécamp ............................. 35, 73, 252
Federatie Gent-Eeklo van de BondMoyson .................................... 530
Fédération de coopératives pour
dommages de guerre ................ 526
Fédération des Mutualités Chrétiennes
de Charleroi.............................. 531
Fédération nationale des anciens
combattants .......................... 35, 74
Fédération nationale des Déportés. 35,
74, 548
Fédération Nationale des Invalides de
Guerre ...................................... 599
Fédération nationale des militaires
mutilés et invalides de la guerre.....
548
Fédération nationale des prisonniers
politiques de la guerre .......... 36, 74
Fédération Nationale des Unions
professionnelles des marchands et
producteurs de beurre............... 610
Fédération des notaires belges en
Angleterre................................. 577
Fédération des Sociétés d’Agriculture
de la Suisse romande................ 195
Fédération des sociétés coopératives
belges ....................................... 506
Fédération Royale des Officiers de la
Garde Civique .......................... 360
femmes..... 19, 43, 53, 54, 81, 91, 157,
196, 271, 389, 602, 603, 686, 865,
903, 904
Ferrant........................................... 291
Fexhe-Slins ................................... 242
Fievez............................................ 694
Filatures et Tressages Vanham ..... 652
film...... 544, 545, 672, 715, 716, 717,
718, 808, 838, 841, 842, 843, 844,
848, 904
Filmcollectie van het Imperial War
Museum.................................... 904
Filmdienst ..................................... 716
Finanzabteilung beim GeneralGouverneur in Belgien ......... 34, 72
Finland ...................................... 56, 96
Finlande .................................... 56, 96
Finoutremer................................... 514
Fitzgerald ...................................... 897
Flamandisation de l’université de
Gand................................. 174, 452
Flamenpolitik . 22, 48, 62, 87, 88, 420,
449, 560, 612, 664, 775, 792, 794,
800, 928
Flandre ..... 84, 87, 239, 680, 788, 792,
847
Flandre Occidentale . 82, 94, 218, 232,
249, 265, 267, 268
Flandre Orientale .................. 183, 245
Flémalle-Haute.............................. 456
Fléron.................................... 242, 390
Flessingue ............................. 152, 922
Flon ............................................... 718
1016 – Index
Floreffe ......................................... 544
Florennes ...................................... 212
Foch .......92, 105, 449, 680, 827, 831,
832, 833, 898
Folkestone......137, 142, 153, 578, 644
Fondation royale de Messines..... 266,
548
Fonds Assistance publique et Affaires
sociales de Bruxelles ............... 274
Fonds du Roi Albert ......... 35, 55, 235
Fontaine-l’Évêque ........................ 679
Force Publique......165, 166, 169, 170,
357, 373, 378, 379, 383
Foreign Office............................... 879
Forest .................................... 465, 613
Forminière .................................... 346
foto’s .......63, 64, 139, 140, 171, 179,
182, 183, 211, 231, 232, 265, 266,
282, 290, 291, 293, 294, 295, 308,
309, 318, 321, 324, 326, 327, 330,
341, 345, 349, 367, 369, 372, 375,
377, 378, 380, 382, 386, 390, 394,
400, 401, 408, 412, 413, 415, 419,
421, 424, 432, 433, 434, 436, 437,
439, 444, 447, 449, 460, 461, 467,
468, 469, 472, 473, 474, 486, 487,
491, 515, 516, 519, 544, 545, 550,
587, 588, 593, 600, 601, 607, 615,
627, 634, 640, 648, 651, 663-665,
668, 669, 672, 673, 676, 677, 678,
679, 680, 681, 688, 689, 690, 691,
693, 698, 702, 708-714, 716, 790,
791, 792, 832, 836, 837, 838, 841,
846, 847, 848, 849, 850, 851, 853,
855, 856, 857, 858, 859, 860, 861,
862, 866, 872, 873, 874, 876, 877,
880, 883, 897, 898, 902, 904, 905,
920
Fourrier ......................................... 140
Foyer des Orphelins.............. 548, 874
Foyer du Soldat belge à Lourdes .. 575
France ...22, 27, 36, 42, 43, 45, 50, 51,
53, 74, 80, 81, 82, 83, 89, 92, 105,
132, 139, 145, 151, 152, 198, 199,
228, 236, 252, 282, 345, 372, 393,
402, 403, 405, 407, 410, 427, 434,
509, 534, 539, 576, 593, 658, 680,
700, 804, 813, 815, 820, 822, 825,
826, 832, 840, 875, 876
Franchimont .................................. 425
Franck ..... 54, 93, 323, 324, 330, 385,
676
François......................................... 539
François-Ferdinand ................... 42, 80
Francqui ...... 52, 54, 90, 92, 149, 314,
324, 339, 449, 521, 639, 856
francs-tireurs .... 43, 81, 177, 324, 423,
450, 631, 782, 798, 915
Frank & Cie .................................. 466
Frankfurt am Main ........................ 464
Frankrijk ... 22, 27, 36, 42, 43, 45, 50,
51, 53, 74, 80, 81, 82, 83, 89, 92,
105, 132, 139, 145, 151, 152, 198,
199, 228, 236, 252, 282, 345, 372,
393, 402, 403, 405, 407, 410, 427,
434, 509, 534, 539, 576, 593, 658,
680, 700, 804, 813, 815, 820, 822,
825, 826, 832, 840, 875, 876
Frans Equatoriaal-Afrika .............. 388
Frans-Ferdinand ........................ 42, 80
Franssen ........................................ 293
Fraternelle des anciens-combattants
marins....................................... 370
Fraternelle des Anciens Combattants
des 1er et 3e régiments de
carabiniers de 1914-18 ............. 599
Fraternelle du 20ème de ligne . 396, 597
Fredericq ....................... 449, 676, 772
French ................... 873, 894, 897, 898
Frère...................................... 336, 337
Fresnes .......................................... 600
Friedrichsfeld ............................ 46, 84
Friends Ambulance Unit ............... 299
front.... 65, 83, 84, 119, 120, 121, 122,
123, 124, 125, 126, 127, 129, 131,
135, 139, 166, 182, 183, 185, 197,
198, 267, 294, 299, 316, 318, 349,
354, 363, 365, 366, 367, 368, 369,
372, 377, 378, 383, 384, 386, 392,
393, 395, 398, 399, 400, 429, 435,
437, 439, 440, 441, 446, 447, 448,
461, 530, 544, 578, 580, 583, 593,
Index - 1017
606, 607, 608, 609, 646, 653, 678,
680, 686, 695, 712, 713, 714, 715,
717, 718, 780, 847, 852, 875, 900
Frontbeweging ..45, 84, 330, 331, 332,
393, 600, 601, 605, 606, 608, 609,
651, 671, 674, 692, 933
frontbladen .......37, 84, 277, 372, 430,
451, 600, 601, 606, 608, 640, 641,
659, 668, 690, 698, 701, 933
frontleven......113, 119, 120, 122, 123,
124, 125, 126, 135, 251, 255, 267,
353, 355, 356, 358, 359-361, 363,
364-366, 368, 371, 372, 375, 382,
383, 384, 386, 392, 395, 402, 430,
432, 446, 461, 490, 491, 575, 578,
580, 582, 584, 606, 609, 636, 646,
653, 668, 672, 675, 694-696, 847
Frontpartij ..................... 601, 605, 692
Fronttoneel.................................... 668
Fryatt..............689, 774, 785, 880, 883
Fuchs............................................. 338
Fulham.......................................... 663
Furnes ................................... 119, 183
Fürstenberg W. ..................... 466, 467
Fyfe............................................... 903
G
Gaasterland ................................... 911
Gabriëls......................................... 676
Galet ............................. 310, 376, 392
Galliéni ................................. 813, 826
Gallipoli........................................ 891
Galmen uit het bisdom Gent ..... 37, 75
Gand, voir Gent
Garde civique....... 196, 273, 277, 279,
281, 286, 288, 360, 387, 672
Garin ............................................. 640
Gascoyne-Cecil............................. 892
Gaumont ............................... 842, 843
Gaumont Pathé ............................. 843
Gazet van Brussel .... 37, 75, 616, 801,
870
Gazet van Grimbergen.................. 435
Gazetje van Tielt....... 37, 75, 600, 641
Gazetje van Tongerlo................ 37, 75
Gedelegeerde voor de vluchtelingen
in Zeeuws-Vlaanderen en
Walcheren ................................ 920
gedeporteerden. 19, 24, 33, 34, 50, 63,
71, 72, 95, 231, 234, 261, 262, 264,
269, 270, 271, 276, 279, 281, 283,
284, 287, 289, 291, 295, 311, 316,
327, 421, 423, 424, 425, 442, 445,
494, 542, 649, 652, 658, 698, 927
gedichten...... 179, 393, 405, 434, 438,
607, 615, 655, 668, 676, 688, 902
Geerardyn...................... 398, 608, 609
gefusilleerden.......... 63, 270, 273, 689
geïnterneerden .... 21, 33, 44, 60, 114,
118, 139, 145, 152, 156, 161, 162,
169, 200, 203, 209, 210, 286, 289,
311, 335, 381, 385, 546, 548, 549,
550, 582, 583, 585, 589-592, 594,
595, 652, 679, 685, 698, 804, 912,
913, 914, 916, 917, 920, 921, 923,
927, 932
Gelrode ......................................... 443
Geluveld................................ 232, 416
Geluwe.......................... 217, 232, 416
Gendarmerie.................. 139, 140, 267
Generaal-Gouvernement .... 35, 36, 48
73, 74, 86, 666, 782, 783, 784
Generaal-Gouverneur ...... 86, 88, 89,
175, 420, 536, 679, 776, 783, 791,
797
Generaal hoofdkwartier van het 4e
leger...................................... 34, 72
Generalkommissar für die Banken in
Belgien ..................................... 464
Generallkommando van het XII.
Armeekorps.............................. 791
Generallkommando van het XIII.
Armeekorps.............................. 791
Generaalkommando des Marinekorps
................................................. 787
Generalaat van de Congregatie van
het Onbevlekt Hart van Maria
(Scheutisten)............................. 432
Generale Staf: dossiers betreffende de
Belgische bezetting van het
Rijnland.................................... 121
1018 – Index
Generalstab ................................... 780
Genève.................................. 546, 935
Génie..................................... 819, 829
Gent ......34, 54, 87, 93, 174, 242, 243,
245, 250, 252, 254, 279, 309, 313,
314, 320, 425, 426, 437, 438, 439,
449, 542, 544, 616, 631, 644, 678,
679, 688, 689, 700, 707, 708, 903,
929, 932
Gentbrugge ................................... 707
Georgine ....................................... 903
Gepts............................................. 613
Geraardsbergen....34, 53, 92, 250, 542
Gérard ........................................... 103
gerecht ......49, 86, 88, 144, 202, 203,
204, 206, 207, 239, 242, 243, 244,
246, 248, 249, 250, 251, 254, 255,
256, 257, 476, 520, 623, 642, 643,
648, 649, 655, 656, 661, 664, 669,
774
Germania Lebens-VersicherungsAG
zu Berlin................................... 467
Gerretson ...................... 929, 930, 931
Gerstcentrale................................. 343
Gerstein......................................... 801
Gesantschafte................................ 772
Gesetz- und Verordnungsblatt ..... 259,
262, 871
gevangenis ....204, 262, 281, 308, 447,
465, 480, 613, 620
Gevers................................... 404, 435
Gewestelijk comité Gent-stad....... 542
Geyl .............................. 876, 930, 931
Gezondheidsdienst en Rode Kruis 141
Ghlin ............................................. 689
Ghysbrechts .................................. 435
Ghysdael ....................................... 338
Gibson............852, 853, 856, 873, 876
Giebens ......................................... 437
Gielen ........................................... 699
Giessen ..................................... 46, 84
Gijsen............................................ 715
gijzelaars ......271, 281, 283, 649, 774,
804
Gillain ........................................... 119
Gillès de Pélichy................... 398, 641
Gils................................................ 695
Gits................................................ 369
Gladstone ...................................... 893
Goblet d’Alviella ..... 47, 85, 101, 312,
335
Goebbels-Copette.......................... 699
Goedhuys ...................................... 774
Goemans ....................................... 257
Goldschmidt.................................. 639
Goldschmidt Frères....................... 467
Goldstein....................................... 468
Golenvaux..................................... 666
Goole............................................. 579
Goossenaerts ......................... 616, 617
Goovaerts ...................................... 293
Göttingen . 46, 84, 600, 605, 614, 617,
621, 663, 772, 792, 800, 802
Gottschalk ..................................... 694
Gouda............................ 910, 911, 921
Gough ........................................... 898
Gouvernement belge ...... 62, 91, 109,
110, 111, 308, 309, 312, 315, 318,
319, 322, 330, 331, 334, 336, 337,
339, 342, 345, 346, 351, 374, 534,
772, 853, 914, 915
Gouvernement Général .... 35, 36, 48,
73, 74, 86, 666, 782, 783, 784
Gouvernement impérial de Dar-esSalam........................................ 171
Gouvernement Luik ...................... 782
Gouvernements Eupen-Malmédy . 300
Gouvernements, Festungen,
Kommandanturen..................... 782
Gouverneur-Général .. 86, 88, 89, 175,
420, 536, 679, 776, 783, 791, 797
Gouverneur-Generaal van Belgisch
Congo....................................... 388
Gouverneur-Général du Congo belge
................................................. 388
Gouzée de Harven......................... 394
Goyens .................................. 369, 439
GQG – 1ère section ........................ 119
GQG – 2ème section ....................... 119
GQG – 3ème section ....................... 120
GQG – 4ème section ....................... 120
GQG – TSF militaire .................... 121
Index - 1019
Graff ............................................. 202
Gräffe........................ 32, 70, 468, 469
Gram ............................................. 700
Grammont, voir Geraardsbergen
Grand Quartier Général ........ 119, 815
Grand Quartier Général des armées
alliées ....................................... 816
Grande Poste de Bruxelles............ 667
Grande-Bretagne.... 22, 27, 33, 36, 42,
43, 45, 62, 74, 75, 80, 81, 82, 83,
105, 145, 199, 220, 238, 381, 386,
410, 420, 433, 434, 444, 530, 543,
578, 579, 580, 581, 637, 648, 651,
678, 804, 824, 825, 856, 875, 884,
886
Grands Magasins Leonhard Tietz . 485
Granville ................................... 35, 73
Grauwet ........................................ 370
Gravelinnes............................. 73, 370
Graville ........................................... 35
Gravis ........................................... 696
Gray .............................................. 856
Grèce......................................... 45, 83
Green .................................... 861, 872
Gregory......................................... 861
Greindl.......................................... 308
Grey ...................... 879, 893, 894, 895
Griekenland .............................. 45, 83
Grietens........................................... 25
Grimbergen........................... 435, 679
Groene Kruis van België .............. 542
Groenendaal.................................. 774
Groener ......................................... 796
Groeningerwacht .......................... 613
grondwetsherziening.... 101, 103, 111,
311, 314, 316, 324
Groot-Brittannië.... 22, 27, 33, 36, 42,
43, 45, 62, 74, 75, 80, 81, 82, 83,
105, 145, 199, 220, 238, 381, 386,
410, 420, 433, 434, 444, 530, 543,
578, 579, 580, 581, 637, 648, 651,
678, 804, 824, 825, 856, 875, 884,
886
Groot Hoofdkwartier – 1e afdeling
................................................. 119
................................................. 119
................................................. 120
Groot Hoofdkwartier – 4e afdeling......
120
Groot Hoofdkwartier – communicatie
................................................. 121
Grootjans....................................... 641
Grootmaarschalk van koning Albert I
................................................. 105
Groot-Nederlandse beweging ....... 930
Grosses Hauptquartier Belgien ..... 771
Groupement des négociants en
charbons pour la vente des
charbons allemands .......... 505, 506
Groupement des sociétés
charbonnières du couchant de
Mons ........................................ 500
Groupes d’armées et armées ......... 817
gruweldaden. 22, 23, 62, 63, 145, 172,
177, 202, 207, 208, 259, 269, 270,
271, 316, 324, 339, 420, 423, 434,
437, 445, 446, 450, 664, 690, 692,
693, 713, 772, 773, 774, 811, 823,
826, 839, 853, 862, 878, 890, 913,
915
Gueluy........................................... 433
Gugenheim.................................... 862
Guillaume .. 47, 50, 70, 257, 335, 680,
809, 912, 913
Guillaume II..... 47, 50, 680, 809, 912,
913
Guislain................................. 404, 405
Guizetti ......................................... 783
Gütersloh....................................... 676
Gutt ............................................... 222
H
Haacht ................................... 435, 679
Haase............................................. 927
Hachy............................................ 425
Haegemans.................................... 679
Haesen........................................... 675
1020 – Index
Hafeneinfahrtskommandant Oostende
................................................. 788
Haig ...................................... 894, 898
Hainaut ..............48, 87, 249, 539, 802
Haine-Saint-Pierre ........................ 511
Haking .......................................... 880
Hal, voir Halle
Haldane................................. 894, 898
Halen............................. 233, 435, 716
Hall ............................................... 862
Halle ..........37, 76, 280, 613, 614, 708
Halle en Omstreken .................. 37, 76
Hamelen.................................... 46, 84
Hamme ......................................... 679
Hamme-Zele ................................. 542
Hamont-Achel .......................... 25, 63
Handschriftenverzameling van de
Gentse Universiteitsbibliotheek675
Handschriftenverzameling van de
Koninklijke Bibliotheek........... 675
Handzame ..................................... 183
Hannover ...................................... 792
Hanquet......................................... 549
Harderwijk ............ 663, 680, 911, 912
Harmignie ..................... 32, 54, 70, 92
Harry..................................... 374, 408
Hasse............................................. 677
Hasselkus...................................... 469
Hasselt ..243, 246, 254, 262, 281, 338,
438, 656, 679, 689
Hastière......................................... 308
Haushalt-Küpfer-Sammelstellen... 778
Haut Commissaire pour le retour dans
la Flandre Occidentale ............. 267
Haute Commission interalliée des
territoires rhénans .................... 824
Hautier .......................................... 686
Havelange ..................................... 425
Healy............................................. 872
Heeresgruppe Herzog Albrecht ... 781,
791
Heeresgruppe Kronprinz Rupprecht
......................................... 781, 796
Heiddersfield ................................ 154
Heidonk ........................................ 332
Heinze........................................... 691
Heist-op-den-Berg .................... 25, 64
Hellens .......................................... 405
Helleputte. 46, 85, 101, 310, 314, 316,
331, 349, 398, 418
Henderickx.................................... 618
Henderson ............................. 326, 927
Hendrickx...................................... 432
Henegouwen ..... 48, 87, 249, 539, 802
Hennebicq ............................. 353, 370
Henry .................................... 299, 339
Henry de la Lindi .......................... 371
Herbert Hoover subject collection 873
Herbiet .......................................... 371
herdenkingen ...... 20, 24, 60, 63, 103,
105, 109, 111, 259, 260, 269, 270,
274, 275, 280, 295, 360, 435, 437,
516, 597, 598, 600, 606, 668, 688,
690, 693, 698, 709, 715, 716, 717,
837, 846, 901
Hereng........................................... 372
Herent ........................................... 679
Herinnes.......................................... 34
Herlin ............................................ 338
Hersleven ...................................... 713
Herstal........................................... 390
herstelbetalingen .... 22, 55, 57, 61, 96,
102, 103, 144, 149, 185, 221, 222,
224, 225, 292, 314, 324, 337, 346,
347, 348, 351, 505, 507, 643, 650,
772, 777, 823, 824, 871, 878, 879,
883-885, 892, 895
Hertoginnedal................................ 656
Herve......................................... 43, 81
Herwording van Merkem.............. 343
Het Belfort/Le Beffroi ................... 594
Het Duinenblad............................. 430
Het Handelsblad ....................... 37, 75
Het kanton Haacht onder de wapens
..................................... 37, 76, 668
Het Kerelsblad .............................. 668
Het Lisseweghenaarke .................. 668
Het Soete Waesland .. 38, 76, 372, 668
Het Vlaamsche Nieuws ......... 616, 801
Het Volk .................................... 37, 75
Heusden ........................................ 703
Heuvelland .................................... 183
Index - 1021
Heylen................................... 348, 424
Heyman..............38, 76, 330, 372, 398
Heymans ....................................... 432
Heyn ............................................. 694
Heynderickx.................................. 618
Heyndrickx ................................... 603
Heyse ........................ 36, 74, 687, 688
Hillquit.......................................... 326
Hindenburg ................................... 689
Hobooksch Frontblaadje .......... 37, 76
Hoei, zie Huy
Hof van Beroep van Brussel ......... 248
Hof van Cassatie ............................. 88
Hof van Uitstel.............................. 342
Hoge Commissaris voor de terugkeer
in West-Vlaanderen ................. 267
Hoge Koninklijke Commissarissen
................................................. 217
Hoge Raad van de Technisch
Onderwijs................................. 179
Hollebeke...................................... 232
Hollogne-aux-Pierres.................... 242
Holzminden .................. 350, 663, 689
Home Office ................................. 883
Hommelen .................................... 371
Honfleur.................... 35, 73, 169, 391
Hongarije .................... 56, 83, 95, 149
Hongrie ....................... 56, 83, 95, 149
Hontenisse .................... 910, 911, 919
Hoofdcommissie voor Weggevoerden,
Opgeëisten en Burgerlijke
Gevangenen ............................. 231
Hoofdwaterschoutsambt ............... 220
Hoog Commissaris van België in het
Ruhrgebied............................... 654
Hooger-Op .................................... 613
Hoog Koninklijk Commissaris voor
de Oostkantons......................... 691
Hoog Koninklijk Commissariaat voor
de wederopbouw van Ieper ...... 417
Hoog Koninklijk Commissaris van
Oost-Vlaanderen/Antwerpen ... 264
Hooglede............................... 232, 821
Hoogstade ......................... 35, 73, 233
Hoogstraten................................... 207
Hooreman ............................. 641, 642
Hoover ..... 52, 90, 101, 272, 310, 324,
339, 521, 534, 543, 849, 850, 853,
854, 856, 857, 859, 861, 863, 864,
868, 869, 870, 871, 872, 873, 874,
875, 987
Hôpital civil de La Louvière ......... 296
Hôpital Saint-Jean à Bruxelles...... 297
Hôpital Saint-Pierre à Bruxelles ... 297
Hôpital Saint-Thomas à Louvain .. 298
Hôpitaux d'Ypres, Poperinge, SintIdesbald, La Panne, Furnes,
Malassise, Neuville et Etaples.. 298
Hoppenbrouwers ........................... 434
Horta ............................................. 415
Hoste ..... 330, 331, 416, 620, 673, 930
Hou ende trouw............................. 451
House .... 847, 850, 853, 854, 856, 873
Houtem ................. 113, 119, 121, 252
Houthulst....................... 232, 233, 821
Hoven van Assisen.................. 94, 249
Hoven voor Oorlogsschade........... 254
Hoyt .............................................. 872
Huart (d')....................................... 637
Hubert ............................... 46, 85, 676
Huldebetoon aan de vorsten en PV’s
................................................. 195
Hulp en Bescherming aan de daklozen
van Sint-Gilles.......................... 547
Hulp en Bescherming aan Kinder- en
Wezenwerken........................... 540
Hulpbureau voor Krijgsgevangenen in
Bern.......................................... 594
Hulpcomité van Tongerlo ............. 435
Hulpcomité voor de Belgische
Geïnterneerden in de regio Leysin
................................................. 591
Hulpcomité voor de Belgische
Geïnterneerden in de regio
Montreux.................................. 592
Hulpfonds voor Werkloze
Journalisten .............................. 406
Hulpkantoor in Kortrijk van het
Belgisch Inlichtingsbureel voor
Krijgsgevangenen en
Geïnterneerden ......................... 437
1022 – Index
Hulpkantoor te Luik van het Belgisch
Inlichtingsbureel voor
Krijgsgevangenen en
Geïnterneerden......................... 549
Hulpkantoor te Mechelen van het
Belgisch Inlichtingsbureel voor
Krijgsgevangenen en
Geïnterneerden......................... 550
Hulp- en Voedingscomité van
Anderlecht........................ 331, 538
Hulp- en Voedingscomité van de
provincie Antwerpen................ 535
provincie Brabant............... 74, 537
provincie Limburg ................... 539
provincie Oost-Vlaanderen ...... 542
Humbeek....................................... 435
Hurtekant ...................................... 668
Huy ............................... 254, 329, 541
Huyghe de Mahenge ............. 373, 378
Huysmans ............. 325, 326, 330, 927
Hymans...46, 47, 54, 85, 92, 101, 308,
310, 313, 314, 330, 334, 335, 345,
350, 374, 378, 382, 844, 876
I
iconografie ... 408, 450, 600, 634, 663669, 671, 672, 674, 676-685, 688,
690, 693, 696, 700, 710-712, 837,
838, 851, 871, 872, 875, 901, 903
Iconografische collectie van de
Commissie voor de
Oorlogsarchieven ..................... 678
Iconografische verzameling van het
Prentenkabinet ......................... 679
Iconografisch fonds van het Gentse
Stadsarchief.............................. 680
Iconografisch fonds van het
Legermuseum........................... 711
Iconografisch fonds van de stad
Brussel ..................................... 710
iconographie 408, 450, 600, 634, 663669, 671, 672, 674, 676-685, 688,
690, 693, 696, 700, 710-712, 837,
838, 851, 871, 872, 875, 901, 903
Ieper ..... 45, 55, 83, 94, 127, 128, 183,
217, 232, 246, 250, 254, 266, 282,
298, 334, 415, 416, 663, 672, 680,
690, 691, 696, 712, 715, 844, 878,
880, 898, 906
IJzendijke ...................................... 646
IJzer ...... 5, 74, 81, 82, 384, 386, 545,
600, 607, 678, 712, 715, 883
IJzerbedevaart ............... 668, 671, 715
IJzerbedevaartcomité .................... 606
IJzerbedevaarten ... 265, 600, 606, 607
Ik ben Roeland .......................... 37, 76
Imhoff ........................................... 470
impôts de guerre.............................. 51
Indépendance, neutralité, défense
militaire .................................... 147
Indes néerlandaises ....................... 159
Indiana Committee........................ 857
Infanteriebataljon Hagen........... 34, 72
Ingelmunster ................................. 636
Ingenbleek............. 101, 103, 310, 340
inkwartieringen .... 23, 46, 55, 63, 89,
197, 259, 269, 270, 271, 281, 282,
289, 290, 293, 300, 411
Inlichtingenbureel voor de Belgische
vluchtelingen in Den Haag....... 583
Inlichtingenbureel te Folkestone... 141
Inspection Générale de l’Armée ... 126
Inspection Générale des Services de
l’Intendance.............................. 138
Institut des invalides et mutilés de
guerre ................................... 35, 73
Institut de reéducation militaire 35, 73
Institut Royal Météorologique ...... 181
Instruction publique de la ville de
Bruxelles .......................... 274, 275
Inter-Allied Armistice Commission
................................................. 880
Inter-allied commission for the
economic reconstruction of
Belgium............................ 882, 885
Inter-Allied Rhineland High
Commission ..................... 121, 879
Index - 1023
Interalliierten Rheinlandkommission
................................................. 777
Intérêts belges ............................... 147
Intergeallieerd Bevoorradingscomité
................................................. 138
Intergeallieerde Commissie voor het
Rijnland............................ 121, 879
Intergeallieerde Militaire
Controlecommissie .................. 121
Interministriële comité voor de
wederopbouw........................... 419
Internationaal Liefdewerk voor
Gewonden en Krijgsgevangenen in
Maastricht ................................ 586
Internationaal Socialistisch Bureau
......................................... 326, 927
International Garden Cities and Town
Planning Association ............... 413
internationale hulpverlening .... 23, 62,
104, 118, 151, 152, 153, 154, 155,
156, 157, 158, 159, 160, 161, 323,
332, 339, 341, 407, 415, 445, 534,
536, 537, 538, 543, 555, 572, 573,
574, 580-582, 587, 840, 853, 854,
855, 856, 859, 860, 861, 862, 863,
864, 865, 866, 867, 868, 869, 870,
872, 873, 875, 903, 924
Internationale Vrouwenraad ......... 602
Internationale
Wapenstilstandcommissie........ 149
internés ......21, 33, 44, 60, 114, 118,
139, 145, 152, 156, 161, 162, 169,
200, 203, 209, 210, 286, 289, 311,
335, 381, 385, 546, 548, 549, 550,
582, 583, 585, 589-592, 594, 595,
652, 679, 685, 698, 804, 912, 913,
914, 916, 917, 920, 921, 923, 927,
932
Intrepid ......................................... 689
inval .....5, 23, 42, 43, 63, 80, 81, 141,
145, 207, 208, 269, 270, 376, 420,
423, 424, 427, 436, 445, 449, 554,
664, 703, 710, 717, 718, 775, 784,
820, 837, 891
invalides de guerre .. 35, 73, 111, 301,
302, 317, 328, 409, 495, 535, 548,
599, 632, 876
invasion 5, 23, 42, 43, 63, 80, 81, 141,
145, 207, 208, 269, 270, 376, 420,
423, 424, 427, 436, 445, 449, 554,
664, 703, 710, 717, 718, 775, 784,
820, 837, 891
Iphigenia ....................................... 689
Italie .. 45, 83, 103, 308, 448, 824, 838
Italië .. 45, 83, 103, 308, 448, 824, 838
Ixelles............................ 439, 448, 471
Izegem........................................... 232
J
Jackson.......................................... 864
Jacob ............................. 330, 617, 931
Jacobs-Pauwels ............................. 874
Jacopssen ...................................... 642
Jacques.......................................... 834
Jacques de Dixmude ..................... 280
Jadot...................... 520, 521, 525, 659
Jamar............................................. 642
Janson ............................................. 54
Janssens......................................... 436
Janus Droogstoppel....................... 663
Japan ................. 45, 83, 146, 161, 824
Japon ................. 45, 83, 146, 161, 824
Jaspar ........ 54, 93, 308, 314, 324, 351
Jeannes.......................................... 688
Jemappes....................................... 232
Jena ............................................... 676
Jennings ........................................ 849
Jeugdrechtbanken.......................... 243
Joegoslavië................................ 56, 95
Joffre ..................................... 105, 898
John Cockerill - Division des
Charbonnages belges et d’Hornu et
Wasmes SA ...................... 501, 502
Jonckx ........................................... 618
Jong-Vlaanderen .. 616, 619, 800, 929,
930
Jonkherr-verzameling ................... 874
journal de guerre .. 353, 354, 356, 358,
371, 377, 382, 387, 390, 401, 403,
1024 – Index
404, 409, 444, 636, 645, 694, 695,
834
journaux .....24, 25, 36, 37, 38, 45, 51,
76, 84, 171, 179, 229, 237, 238,
269, 277, 282, 286, 293, 349, 370,
372, 381, 389, 401, 430, 434, 451,
487, 496, 497, 600, 601, 606, 608,
627, 640, 641, 645, 653, 659, 668,
676, 679, 681, 684, 690, 694, 698,
700-703, 705, 710, 780, 818, 822,
835, 875, 933
journaux clandestins ............... 38, 701
journaux du front ..... 37, 84, 277, 372,
430, 451, 600, 601, 606, 608, 640,
641, 659, 668, 690, 698, 701, 933
Jungbluth .............. 101, 310, 374, 659
justice .......49, 86, 88, 144, 202, 203,
204, 206, 207, 239, 242, 243, 244,
246, 248, 249, 250, 251, 254, 255,
256, 257, 476, 520, 623, 642, 643,
648, 649, 655, 656, 661, 664, 669,
774
Justice de Paix .............................. 239
K
kaarten ..121, 140, 166, 171, 188, 191,
355, 367, 369, 371, 380, 393, 431,
433, 435, 525, 637, 665, 667, 678,
679, 680, 681, 684, 685, 689, 711,
714, 780, 781, 786, 787, 788, 790,
791, 802, 821 846, 847, 849, 857,
872, 879, 880, 883, 898, 906
Kaaskerke ............................. 232, 600
Kabinet der Koningin ................... 907
Kabinet van de Brusselse
burgemeester............................ 273
Kabinet van de gouverneur van de
provincie Luik.......................... 261
Kabinet van koning Albert I ......... 101
Kabinet van het Ministerie van
Defensie ................................... 112
Kabinet van de rector van de Gentse
universiteit ............................... 449
Kabinetsarchief van het Ministerie
van Binnenlandse Zaken .......... 909
van Buitenlandse Zaken ... 912, 913
van Buitenlandse Zaken (politieke
rapporten van Nederlandse
diplomatieke vertegenwoordigers
in het buitenland)...................... 913
Kahn.............................................. 841
Kaiserliche Bezirksgerichte ...... 49, 88
Kaiserlichen Werft Brugge ........... 787
Kaiserliches Gouvernement der
Festung Antwerpen .................. 782
Kaiserliches Marinekabinett ......... 785
Kaizerliches Deutsches
Telegraphenamt in Belgien ...... 661
Kamer van Volksvertegenwoordigers
................................. 109, 199, 328
Kanegem ....................................... 679
Kantoor te Brussel van rubberfabriek
Traun (NV)............................... 488
Kappellen-op-den-Bos .......... 357, 435
karikaturen ... 262, 278, 641, 668, 676,
677, 678, 679, 688, 689, 690, 691,
698, 705, 873, 874, 875, 876, 877
Karlsruhe....................................... 663
Kassel.................................... 644, 663
Katanga ................. 370, 380, 390, 514
Katholieke Aalmoezeniersdienst... 430
katholieke kerk...... 312, 422-427, 432,
438, 439, 442, 774, 775
Katholieke Partij ........................... 381
Kato............................................... 384
Kautsky ......................................... 927
Keesen........................................... 316
Keiem.................................... 232, 233
keizer Wilhelm II ..... 47, 50, 680, 809,
912, 913
Kellogg ......... 853, 856, 865, 872, 873
Kemmel......................... 217, 232, 680
Kempers ........................................ 923
Kempisch steenkoolbekken .. 776, 795
Kerelsblad ................................. 37, 76
Kerkfabrieken ....................... 264, 265
Keuringsbureel bij het Belgisch
Gezantschap in Den Haag ........ 197
Keurvels ........................................ 405
Index - 1025
Keyes ............................................ 899
Keym ............................................ 681
Kibwesi......................................... 393
Kigoma ......................................... 389
kinderen ..19, 43, 52, 81, 91, 107, 198,
237, 275, 282, 329, 332, 538, 541,
552, 553, 587, 593, 612, 719, 851,
857, 858, 910, 921, 924
King Albert's hospitals.............. 35, 73
King George ................................. 689
Kirby............................................. 865
Kirchen ......................................... 688
Kitchener .............. 715, 880, 894, 898
Kittredge ....................................... 866
Kivu ...................................... 371, 380
Klein ............................................. 681
Klerken ............................. 34, 72, 232
Klokke Roeland......................... 37, 76
Knocker ........................................ 903
Knokke ......................................... 689
Knoote .......................................... 911
Kobé ............................................. 160
Koch ............................................. 680
Kohlenzentrale...................... 465, 497
Kollwitz ........................................ 715
Komen .......................................... 232
Komen-Waasten ........................... 667
Kommandantur Brussel ................ 782
Kommandantur de Jurbise ............ 643
Kommandantur Luik..................... 782
Kommandantur Middelkerke........ 788
koning Albert I..30, 36, 42, 47, 69, 74,
80, 92, 101, 102, 105, 106, 108,
259, 287, 308, 309, 314, 322, 327,
331, 332, 340, 345, 348, 349, 352,
354, 364, 365, 374, 386, 388, 420,
444, 577, 639, 648, 656, 659, 669,
671, 678, 682, 689, 700, 712, 713,
716, 717, 772, 818, 819, 826, 829,
856, 873, 876, 889, 892
koning Albert II ............................ 369
Koning Albertfonds . 74, 94, 232, 235,
281, 282, 287, 641
Koning Alfonso XIII....................... 62
koning Boudewijn......................... 369
koningin Elisabeth ...... 102, 104, 107,
108, 198, 398, 420, 548, 712, 716,
864, 876, 892
Koningshooikt............................... 332
Koningshuis .. 101, 316, 345, 348, 398
Koninklijke Academie der
Wetenschappen, Letteren en
Schone Kunsten van België...... 177
Koninklijke Besluiten van provinciale
en gemeentelijke zaken ............ 196
Koninklijke Bibliotheek...... 178, 314,
374, 675, 923
Koninklijke Commissie voor
Monumenten en Landschappen
................................................. 181
Koninklijke Landmacht: Generale
Staf ........................................... 916
Koninklijke Militaire School 356, 376
Koninklijke Musea voor Kunst en
Geschiedenis .................... 184, 634
Koninklijke Nederlandse Schouwburg
................................................. 279
Koninklijk Gesticht van Mesen.... 266,
548
Koninklijk Hoog Kommissariaat voor
Eupen-Malmédy....................... 301
Koninklijk Meteorologisch Instituut
......................................... 181, 182
Koninklijk Museum der
Natuurwetenschappen .............. 186
Koninklijk Museum voor Schone
Kunsten .................................... 185
Koninklijk Muziekconservatorium te
Brussel...................................... 180
Koninklijk Muziekconservatorium te
Luik .......................................... 180
Kontich ..................................... 25, 64
Koolenverdeling voor Vlaanderen
................................. 611, 612, 620
Koppel........................................... 456
Korbeek-Lo........................... 435, 679
Korps der Belgische Auto-kanonnen
in Rusland ................................ 131
Korps der Hulptroepen van de Genie
................................................. 130
Kort en Bondig (Aalst) .................. 668
1026 – Index
Kortemark..................................... 232
Kortrijk .245, 250, 254, 266, 282, 283,
434, 437, 439, 542, 680, 689, 708
Kortrijks Oorlogsblad............... 37, 76
Koukia .......................................... 642
Krankentransport-Abteilung der 6e.
Armee .................................. 34, 73
kranten ..24, 25, 36, 37, 38, 45, 51, 76,
84, 171, 179, 229, 237, 238, 269,
277, 282, 286, 293, 349, 370, 372,
381, 389, 401, 430, 434, 451, 487,
496, 497, 600, 601, 606, 608, 627,
640, 641, 645, 653, 659, 668, 676,
679, 681, 684, 690, 694, 698, 700703, 705, 710, 780, 818, 822, 835,
875, 933
Krantencollectie Rijksarchief Eupen
................................................. 701
krantenknipsels ...... 72, 109, 150, 179,
230, 238, 272, 277, 279, 293, 300,
315, 317, 324, 341, 343, 345, 359,
364, 369, 381, 390, 408, 435, 436,
441, 449, 536, 545, 609, 614, 637,
641, 663, 676, 677, 687, 688, 690,
693, 698, 699, 700, 702, 703, 705,
706, 707, 775, 807, 847, 848, 850,
854, 858, 859, 860, 862, 865, 876,
879, 902, 904, 924, 925, 927, 929
Kreischef Mechelen .................. 34, 72
Kreischef Nivelles .................... 34, 72
Kreischefs ......................... 48, 86, 679
Kriegsernährungsamts .................. 301
Kreises Eupen ............................... 300
Kreises Malmédy.......................... 302
Kriegsgefangenenlager Göttingen 792
Kriegsgeschichtliche
Forschungsanstalt des Heeres .. 784
Kriegslazarett du Palais des
Académies.................................. 34
Kriegsmetall AG........................... 779
Kriegsministerium ................ 775, 791
Kriegsverwertungsstelle für das
Papierfach ................................ 491
Kriegswissenschaftliche Abteilung
der Marine................................ 788
Krijgsauditoraten .......................... 255
krijgsgevangenen ... 21, 22, 23, 33, 34,
46, 53, 60, 62, 63, 72, 91, 114, 148,
162, 163, 203, 209-211, 227, 264,
269, 270, 273, 274, 277, 279, 281,
285, 286, 289, 291, 300, 302, 316,
332, 335, 350, 367, 377, 381, 392,
408, 414, 421, 437, 443, 463, 464,
546, 548, 549, 550, 555-571, 585,
586, 589, 594, 595, 597, 614, 621,
642, 646, 650, 652, 653, 654, 655,
663, 678, 680, 689, 693, 698, 771,
773, 774, 779, 780, 792, 795, 800,
804, 847, 879, 910, 935, 936
Krijgshof ............................... 251, 252
Krijgsraden..... 94, 112, 121, 251, 252,
255, 311
krijgsverloop ...... 113, 117, 119, 120,
122, 123, 124, 125, 126, 128, 130,
131, 132, 133, 135, 143, 311, 353,
354, 355, 356, 358, 359, 360, 362,
364-367, 369, 371, 375, 376, 378,
380, 386, 389, 390-392, 396, 672,
687, 690, 775, 780, 781, 782, 784,
785, 786, 787, 788, 789, 790, 791,
796, 797, 798, 813, 815, 816, 817,
818, 819, 820, 831, 832, 833, 847,
854, 875, 876, 878, 880, 881, 882,
891, 897, 898, 899
Krochmal .............................. 470, 471
Kroonraad ..................................... 349
Kufferath............................... 595, 675
Künzer........................................... 279
kustverdediging.... 133, 785, 786, 788,
789, 797
Kwatrecht...................................... 439
L
La Belgique Nouvelle................ 36, 75
La Belgique ......... 36, 37, 75, 459, 870
La Belgique, journal des réfugiés:
organe quotidien des réfugiés
belges en Hollande................... 870
La Boëssière-Thiennes.................. 643
La Brugeoise et Nicaise et Deluve 783
Lacoste.......................................... 416
Index - 1027
La Cravache ............................. 38, 76
La Dame Blanche ................. 629, 902
Ladeuze......................................... 450
La Famille belge ........................... 110
La Fleur de l’Orphelin .................. 652
La Fontaine ................... 208, 406, 686
La Germania ................................. 467
La Haye ......197, 221, 222, 223, 229,
236,326, 347, 413, 515, 522, 583,
659, 706, 849, 930, 932
La Haye-du-Puits ...................... 35, 73
La Libre Belgique .... 38, 76, 437, 438,
782, 870
La Louvière...283, 296, 539, 640, 684,
709
La Mallette et la Valise du Soldat. 652
Lambin.......................................... 643
Lambotte....32, 70, 178, 340, 341, 876
L'âme belge....................... 38, 76, 660
Lamertin ....................................... 518
La Métropole ............................ 36, 75
La Meuse, SA belge de navigation
intérieure à Anvers................... 455
L'Ami de l’Ordre........................... 401
Lammens-Verhaegen.................... 644
Lampernisse.................................. 712
Lamy............................................. 435
La Nation belge ........................ 36, 75
landbouw ..24, 63, 195, 207, 211, 218,
236, 259, 269, 270, 286, 300, 342,
343, 421, 534, 536, 537, 538, 601,
648, 918
Landstreitkräfte der kaiserlichen
Marine...................................... 788
Langaskens ........................... 679, 691
Langemark .................................... 232
Langenberg ................................... 301
Lannoo.......................................... 609
La Nouvelle-Orléans..................... 155
Lansing ..849, 850, 853, 856, 873, 876
L'Anti-boche.............................. 38, 76
L'Antiprussien........................... 38, 76
La Paix...................................... 38, 76
La Panne ...35, 36, 46, 73, 74, 85, 101,
233, 252, 294, 298, 312, 398, 441,
545, 679, 691, 694, 711, 713-715,
716, 719, 903
La Patrie ................................... 37, 75
La Patrie belge.......................... 36, 75
Laplume ........................................ 374
La semaine belge .......................... 716
La Terre Wallonne ........................ 397
L'Atlas........................................... 457
Laurens ......................................... 679
Lausanne ....................................... 588
L'Autre Cloche .......................... 38, 76
L'Avenir..................................... 37, 75
La Vérité ................................... 38, 76
La Victoria .................................... 488
Leach............................................. 872
Lebbeke................................. 278, 679
Le Belge ................ 37, 38, 75, 76, 660
Le Bien Public........................... 37, 75
Leblanc ......................................... 837
Le Bruxellois ..................... 37, 75, 257
Le camp de Göttingen ................... 792
Le catholique................................. 397
L'Echo belge ............. 36, 75, 259, 871
L'Echo d’Anvers........................ 36, 75
L'Echo de Bruxelles .................. 37, 75
L'Echo de Jemelles........................ 425
L'Echo de Liège ........................ 37, 75
L'écho de Mouscron.................. 37, 75
L'écho des Leux ou Paturaches. 37, 76
Le Cinacien ............................... 37, 75
Leconte ......................................... 134
Lecoq ............................................ 695
Le Courrier belge...................... 37, 75
Le Courrier de la Meuse ........... 36, 75
Le Cri de Londres ..................... 36, 75
Lede .............................................. 425
Ledeberg ....................................... 707
Le Dîner du Soldat........................ 652
Leefdaal ........................................ 619
Leest.............................................. 332
Leeuwarden................................... 385
Lefébure ........................ 162, 682, 683
Lefebure ........................................ 436
Lefebvre ........................................ 444
Lefèvre de Arric............................ 375
Le Flambeau ..................... 38, 76, 639
1028 – Index
Lefort ............................................ 837
Le Foyer belge .............................. 110
Le Frondeur.............................. 38, 76
Légation de Belgique à Copenhague
................................................. 163
Légation de Belgique aux États-Unis
................................................. 155
Légation de Belgique à La Haye... 139
Légation de Belgique à Rome....... 163
Légation de Belgique à Washington
................................................. 135
Légations étrangères ..................... 148
legerdivisie............................. 122-126
Legros ........................................... 774
Le Havre .....23, 35, 46, 62, 73, 85, 91,
109, 110, 114, 129, 150, 166, 209,
252, 309, 310, 312, 316, 319, 337,
342, 343, 347, 348, 349, 386, 418,
577, 644, 656, 659, 895, 915
Leiden ........................................... 932
Leipzig.......................................... 350
Le Jeune................................ 308, 593
Lejeune ......................................... 701
Le Journal de Gand .................. 37, 75
Leke .............................................. 232
Lemaire................................. 645, 696
Leman ................... 105, 310, 345, 376
Le Mans ............................ 35, 73, 252
Le Messager de Bruxelles......... 37, 75
Leopoldsburg ................................ 233
Le Pays de Genappe en exil...... 38, 76
Le Pays Wallon............................. 397
Le Quotidien ............................. 37, 75
Lesaffre......................................... 376
Les Anciens de Soltau .................. 597
Les établissements Schulz ............ 465
Les grandes briqueteries de la
Campine ................................... 517
Les Nouvelles............................ 36, 75
Le Socialiste belge/De Belgische
Socialist........................ 36, 74, 654
Le Soir .......................................... 875
Lessines ........................................ 519
Les sinistrés de la région de Hal ... 280
Les tramways de Kazan ................ 524
Les Vacances du Soldat belge ...... 335
Letland ............................................ 96
Lettonie ........................................... 56
Leuridan................................ 608, 609
Leuven ... 23, 43, 50, 81, 88, 174, 177,
232, 243, 246, 254, 284, 298, 329,
367, 413, 437, 439, 444, 446, 451,
619, 622, 647, 649, 679, 690, 708,
715, 774, 775, 915
Leveillé ......................................... 837
Le Vengeur................................ 38, 76
Levie ............................. 325, 335, 521
Lévy-Morelle ............................ 49, 88
Leysen........................................... 435
Leysin ........................................... 591
Libert............................................. 143
Liberty Loan ................................. 395
Librairie H. Lamertin .................... 518
liederen 179, 361, 434, 447, 598, 609,
621, 655, 663, 668, 688, 690, 703
Liège .. 43, 46, 81, 105, 194, 227, 245,
246, 249, 251, 252, 254, 262, 285,
329, 362, 390, 422, 439, 456, 541,
544, 689, 690, 708, 783, 820
Liégeois......................................... 377
Lier...... 232, 233, 286, 332, 386, 612,
679, 708, 715
Lierre, voir Lier
Liétart & Lipper ............................ 471
Liezele........................................... 332
Ligue belge la Fédération
internationale des Ligues des droits
de l'Homme .............................. 839
Ligue du droit des femmes............ 686
Ligue des droits de l’homme......... 839
Ligue des marchands et producteurs
de beurre du Brabant ................ 610
Ligue nationale contre la tuberculose
......................................... 535, 548
Lille....................... 822, 834, 836, 857
Limbourg .............. 149, 377, 423, 657
Limburg ........................ 540, 703, 926
Limburgs soldatenblaadje voor
oorlogstijd ............................ 37, 76
Limburgse Coöperatieve Vereniging
................................................. 540
Lindemans..................................... 278
Index - 1029
Lindner ......................................... 471
Lippelo.......................................... 332
Lippens ................................. 645, 646
Lismann ........................................ 804
Litouwen......................................... 96
Lituanie........................................... 56
Lloyd George....56, 95, 449, 830, 856,
876, 882, 889, 895, 898
Lloyd Royal Belge................ 220, 521
Lo ..................183, 217, 232, 712, 716
L'Océan..298, 545, 691, 715, 716, 719
logements .......23, 46, 55, 63, 89, 197,
259, 269, 270, 271, 281, 282, 289,
290, 293, 300, 411
Loker............................................. 232
Lokeren..250, 287, 439, 542, 679, 712
Lombardsijde ................................ 232
Lombise ........................................ 643
Loncin........................................... 716
Londen....33, 35, 36, 73, 75, 103, 166,
169, 208, 220, 221, 223, 228, 229,
230, 238, 313, 318, 326, 337, 341,
346, 347, 372, 378, 381, 406, 433,
522, 525, 544, 574, 579, 580, 636,
783, 849, 856, 901, 913
Londense Afdeling van de Commissie
tot Onderzoek van de Schendingen
van de mensenrechten,
oorlogswetten en -gebruiken.... 208
Londerzeel .................................... 679
Londres ...33, 35, 36, 73, 75, 103, 166,
169, 208, 220, 221, 223, 228, 229,
230, 238, 313, 318, 326, 337, 341,
346, 347, 372, 378, 381, 406, 433,
522, 525, 544, 574, 579, 580, 636,
783, 849, 856, 901, 913
Longville....................................... 530
Lootens ......................................... 609
Lophem........................................... 54
L'Opinion wallonne .................. 36, 74
Loppem.....92, 93, 309, 324, 336, 633,
696
Lo-Reninge ................................... 183
Losange......................................... 346
Losseau ......................................... 684
Loudon.................................. 876, 926
Lourdes ......................................... 575
Louvain, voir Leuven
L'Ouvrier propriétaire SA ............. 518
Loveling........................................ 676
Loven Boven.............................. 37, 76
Lovendegem.................................. 439
Lovenjoel .............................. 439, 440
Lowie ............................................ 691
Luchtvaart en Luchtwaarneming .. 135
Ludendorff ............................ 339, 784
Luia ............................................... 642
Luik, zie Liège
Lunddenfoot.................................. 154
Lunghai ......................................... 659
Luxembourg..... 48, 53, 62, 87, 92, 95,
145, 149, 249, 335, 423, 445, 541,
826
Luxemburg...... 48, 53, 62, 87, 92, 95,
145, 149, 249, 335, 423, 445, 541,
826
Lyautey ................................. 813, 828
Lyr................................................. 407
Lysens ................................... 377, 605
M
Maandblad der Belgen in Zwitserland
................................................. 434
Maareyt ......................................... 668
Maastricht ..................... 152, 549, 586
Mabesoone .................................... 646
Madrid........................................... 349
Maes.............................. 341, 342, 343
Maeterlinck ........... 402, 403, 407, 408
Magasins Généraux du Borinage .. 494
Magdeburger
Feuerversicherungsgesellschaft 462
Magits ........................................... 619
Mahenge ............................... 373, 380
Maier Loew................................... 472
Maillen-Goreux............................. 696
Maindiaux ..................................... 646
Maison Hirsch & Cie .................... 519
Maison royale 101, 316, 345, 348, 398
Malassise....................................... 299
Malfeyt.................................. 338, 371
1030 – Index
Mali........................................... 35, 73
Malines, voir Mechelen
Mallinger ...................................... 647
Malmédy........................... 56, 95, 103
Manneback............................ 343, 344
Mannekensvere............................. 232
Manuscrits de guerre, voir journaux
de guerre
Marchal......................................... 140
Marche-les-Dames........................ 254
Mariekerke.................................... 332
Marine Belge ........................ 133, 134
Marine marchande ........................ 219
Marinekorps.....34, 785, 786, 788, 789
Marinewerften, Arsenale und Depots
der kaiserlichen Marine............ 787
Marinis.................. 420, 429, 437, 439
Marinus......................................... 713
Marke............................................ 719
Marlinnes...................................... 439
Martens ......................................... 249
Marx & Hertz................................ 472
Maschinengewehr-SchaftschützenKommando West ....................... 34
Maschinengewehr-ScharfschützenKommando West ....................... 72
Masereel ....................................... 679
Massart ......................................... 696
Massenhoven ................................ 332
Masson...................... 54, 93, 326, 327
Masure .......................................... 684
Mata Hari...................................... 715
Maton............................ 377, 378, 381
Matzke .......................................... 783
Maubeuge ..................................... 783
Maus ..................................... 588, 594
Max.......273, 310, 314, 316, 639, 659,
665, 687
Max Marawske verzameling......... 875
Mayer & Cie ................................. 473
Mechelen ..37, 76, 232, 243, 246, 250,
254, 256, 288, 332, 420, 435, 439,
544, 550, 612, 675, 690, 708, 774
Mechelen aan ’t front................ 37, 76
Mechelse Commissie voor
Oorlogsgeschiedenis ................ 289
médailles ...... 110, 300, 308, 386, 682,
693, 861
Medisch Comité van het Rode Kruis
van België ................................ 545
Meert............. 331, 618, 619, 620, 676
Meeus............................................ 444
Meldeamt Verviers........................ 520
Meldeämter ..................................... 51
Melle ............................................. 439
Mélot............................................. 101
Melsele.......................................... 439
Menen ........................................... 232
Mensuel des belges en Suisse........ 434
Menton.......................................... 151
Mercier. 22, 30, 36, 51, 62, 69, 74, 90,
105, 259, 308, 310, 314, 316, 324,
325, 333, 348, 349, 398, 420, 421,
422, 426, 434, 444, 445, 640, 678,
698, 700, 772, 783, 794, 800, 843,
873
Merkem 217, 232, 342, 343, 390, 448,
716
Merksplas...................... 203, 207, 440
Merry Del Val............................... 856
Mesen.................... 232, 672, 715, 878
Metallsammel-stellen.................... 778
Mexico .......................................... 783
Micara ........................................... 314
Middelkerke ...................... 34, 72, 232
Midden-Afrika .............................. 345
Middencomité voor de
landbouwbelangen.................... 342
middenstand . 191, 192, 244, 258, 453,
454, 458, 460, 468, 470, 471, 472,
474, 475, 476, 478, 480, 481, 483,
484, 485, 487, 489, 490, 492, 518,
519, 594, 610
Middlesbrough .............................. 580
Militair Huis van koning Albert I . 374
Militair Huis van koning Leopold III
................................................. 388
Militaire VeiligheidsdienstStudiebureau............................. 142
Militär Bauamt.......................... 34, 72
Militär General Direktion der
Eisenbahn ............................. 34, 72
Index - 1031
Militärgouvernement .................... 259
Militär-Gouverneur............... 542, 798
Militärverordnungsblatt des
Generalgouvernements in Belgien
................................................. 871
Militie- en verblijfsvergoedingen . 196
Millerand .............................. 813, 826
Milner ........................................... 895
Miltenberg .................................... 792
Min ............................................... 696
Ministère des Affaires économiques
................................................. 224
Ministère des Affaires étrangères .. 45,
70, 101, 146, 150, 155, 157, 158,
159, 160, 161, 163-165, 315, 345,
349, 350, 914
Ministère de l’Agriculture ............ 217
Ministère de l’Armement.............. 814
Ministère des Colonies 165, 168, 169,
688
Ministère des Communications .... 219
Ministère de la Défense . 113-114, 233
Ministère des Finances . 166, 188, 189
Ministère de la Guerre .. 112-114, 116,
137, 166
Ministère de l’Industrie et du Travail
................................................. 227
Ministère de l’Intérieur . 194, 233, 911
Ministère de la Justice .......... 201, 426
Ministère de la Reconstitution ...... 350
Ministère des Sciences et des Arts 185
Ministère des Travaux publics..... 212214, 217
................................. 194, 233, 911
Ministerie van Buitenlandse Zaken
.....45, 70, 101, 146, 150, 155, 157,
158, 159, 160, 161, 163-165, 315,
345, 349, 350, 914
Ministerie van Defensie 113, 114, 233
Ministerie van Financiën ..... 166, 188,
189
Ministerie van Justitie........... 201, 426
Ministerie van Koloniën ...... 165, 168,
169, 688
Ministerie van Landbouw ............. 217
Ministerie van Landsverdediging.113114
Ministerie van Nijverheid en Arbeid
................................................. 227
Ministerie van Oorlog ...112-114, 116,
137, 166
Ministerie van Openbare Werken 212214, 217
Ministerie van Verkeer ................. 219
Ministerraad ..... 80, 85, 101, 111, 308,
311, 314, 315, 339, 351, 352, 374
Ministre des Affaires économiques
................................................. 223
Ministry of Health......................... 884
Ministry of Munitions ................... 881
Ministry of Work .......................... 884
Minneapolis .................................. 155
Mission catholique suisse en faveur
des prisonniers de guerre.......... 434
Mission Dhuicque . 182, 183, 341, 417
Mission militaire belge aux États-Unis
................................................. 401
Missions militaires ........................ 819
Mitrofanovic Puriskevic................ 647
mobilisatie.... 23, 42, 63, 80, 141, 144,
269, 270, 273, 275, 281, 286, 288,
311, 357, 380, 391, 393, 452, 782,
815, 916
mobilisation . 23, 42, 63, 80, 141, 144,
269, 270, 273, 275, 281, 286, 288,
311, 357, 380, 391, 393, 452, 782,
815, 916
Mockel .......................................... 408
Moelingen ..................................... 232
Moeskroen .................................... 542
Molenbeek Saint-Jean...... 38, 76, 441,
469, 668
Molitor .......................................... 378
Monceau-sur-Sambre.................... 276
Moncheur ...................................... 856
monnaies de nécessité ... 23, 25,63, 90,
236, 269, 270, 271, 279, 281, 283,
293, 920
Mons 53, 54, 227, 326, 494, 499, 529,
652, 684, 686, 708
Montignies .................................... 439
1032 – Index
Montreux ...................................... 592
monumenten ....19, 24, 56,59, 95, 105,
109, 111, 172, 173, 177, 181-183,
194, 195, 231, 259, 261-265, 269,
276, 277, 280, 284, 295, 301, 352,
415, 421, 424, 429, 447, 514, 515,
516, 597, 631, 668, 675, 680, 688,
691, 693, 698, 709, 713, 772, 774,
778, 813, 846, 880, 884, 887, 899,
901, 902
monuments ......19, 24, 56,59, 95, 105,
109, 111, 172, 173, 177, 181-183,
194, 195, 231, 259, 261-265, 269,
276, 277, 280, 284, 295, 301, 352,
415, 421, 424, 429, 447, 514, 515,
516, 597, 631, 668, 675, 680, 688,
691, 693, 698, 709, 713, 772, 774,
778, 813, 846, 880, 884, 887, 899,
901, 902
Moorslede ..................................... 232
Morel de Boucle Saint-Denis........ 279
Moresnet ......................................... 56
Morlanwelz................................... 658
Mortier.................................. 433, 438
Moscou ................................. 113, 702
Motus ........................................ 38, 76
Moulaert ............................... 379, 389
Moulins......................................... 151
Mouscron...................................... 542
Mouvement wallon ............... 623, 624
Moyersoen ............................ 327, 648
Mulier ................................... 620, 688
Muller ........................................... 379
Müller ........................................... 474
Muls.............................. 331, 605, 609
Mumm .......................................... 794
Mummet ....................................... 474
Mundeanum ........................... 685-686
Munich............................................ 33
Munster......................................... 669
Munsterlager......................... 680, 691
Musée instrumental du Conservatoire
royal de Bruxelles .................... 407
Musée royal d’Afrique centrale .... 184
Musée Royal d’Histoire Naturelle de
Belgique................................... 186
Musée Royal de Peinture et de
Sculpture .................................. 185
Musées Royaux d’Arts et d’Histoire
......................................... 173, 184
Musées Royaux des Beaux-Arts de
Belgique ................................... 185
Mutualistische Maatschappij van de
Persbond................................... 406
Mutualité Saint Michel de SaintGilles ........................................ 531
N
Namen, zie Namur
Namur .... 43, 46, 50, 81, 88, 105, 212,
251, 252, 254, 310, 355, 357, 423,
439, 445, 506, 632, 666, 669, 679,
689, 690, 695, 783, 798
Namur-Salzinnes........................... 439
Nancy............................................ 424
Nationaal Instituut voor Sociale
Geschiedenis .................... 686, 687
Nationaal Secretariaat van het
Davidsfonds ............................. 603
Nationaal Verbond voor de
Heropbeuring van de Landbouw in
België ....................................... 342
Nationaal Werk voor Kinderwelzijn
......................... 103, 237, 324, 351
Nationaal Werk voor Oorlogsinvaliden................................... 548
Nationaal Werk voor Oorlogswezen
......................... 103, 280, 351, 553
National Projectile Factory ........... 881
Nationalbank für Deutschland ..... 474,
475, 490
Nationale Bank .... 149, 235, 236, 318,
324, 348, 467, 520, 803, 808
Nationale Belgische Bond tegen de
Tering....................................... 542
Nationale Belgische Vereniging tegen
Tuberculose...................... 535, 548
Nationale Maatschappij voor Krediet
aan de Nijverheid ................. 55, 95
Nationale Oud-Strijdersbond van
Tienen ...................................... 293
Index - 1033
Nationale Tewerkstellingsdienst in
Frankrijk .................................. 228
Navarra ......................................... 717
Nederland ...22, 27, 35, 36, 43, 44, 45,
51, 53, 62, 75, 81, 82, 83, 90, 92,
114, 139, 152, 197, 200, 209, 210,
214, 223, 237, 309, 339, 350, 381,
404, 408, 416, 434, 449, 515, 582,
584, 585, 587, 616, 618, 619, 620,
621, 622, 648, 658, 671, 674, 678,
685, 706, 826, 912, 914, 915, 925,
926, 927, 932
Nederlands Comité tot onderzoek van
de oorzaken van de Eerste
Wereldoorlog ........................... 924
Nederlands consulaat-generaal te
Antwerpen........................ 915, 916
Nederlandse Ambassade in België 915
Nederlandse crisisinstellingen in
verband met de Eerste
Wereldoorlog ........................... 918
Nederlandse Ministerie van
Binnenlandse Zaken.......... 909-910
Nederlandse Overzee
Trustmaatschappij .................... 918
Nederlandse Raad van Ministers .. 907
Nederlands Steuncomité te ’s
Gravenshaage........................... 916
Négociations de paix ...... 85, 95, 311,
312, 314, 316, 324, 334, 335, 336,
337, 339, 345, 346, 347, 348, 382,
521, 771, 772, 773, 774, 775, 802,
803, 847, 850, 853, 879, 889, 892,
893, 895, 913, 914, 932
Neigem ......................................... 636
Nélis........................................ 32, 178
Nerinckx ............... 314, 348, 648, 649
Neufchâteau .................................. 254
Neuilly ...................... 56, 95, 103, 315
Neu-Moresnet ............................... 875
Neuray ...101, 308, 310, 330, 331, 348
neutralité .......22, 42, 62, 80, 101, 144,
147, 165, 307, 313, 338, 348, 349,
650, 774, 775, 782, 802, 819, 839,
878, 879, 913, 914, 916
neutraliteit .... 22, 42, 62, 80, 101, 144,
147, 165, 307, 313, 338, 348, 349,
650, 774, 775, 782, 802, 819, 839,
878, 879, 913, 914, 916
Neuve-Eglise, voir Nieuwkerke
Neuville......................................... 299
Nève.............................................. 687
Neven............................................ 597
New York.. 35, 73, 308, 544, 856, 857
New York State Committee .......... 857
NHVC 34, 36, 52, 73, 90, 91, 92, 102,
197, 212, 237, 277, 283, 289, 292,
324, 330, 339, 342, 343, 351, 424,
483, 495-497, 509, 521, 534, 536,
538, 539, 543, 547, 553, 554, 612,
624, 632, 639, 640, 644, 677, 685,
687, 690, 707, 783, 803, 822, 834,
856, 857, 859, 870, 871, 874
Nice............................................... 405
Nidrum.......................................... 807
Niederfullbacher Stiftung.............. 783
Niel ............................................... 523
Nieuport, voir Nieuwpoort
Nieuwe Rotterdamsche Courant .. 702,
706, 931
Nieuwendam ................................. 928
Nieuwkapelle ........................ 232, 712
Nieuwkerke........................... 232, 418
Nieuwpoort ...... 44, 45, 55,82, 83, 94,
183, 217, 232, 680, 690, 712, 716,
774, 845
Nieuw-Zeeland.................. 22, 62, 160
Nihoul ........................................... 179
Nijlen ............................................ 332
Nijs................................................ 693
Nijvel, zie Nivelles
Nilssen .......................................... 326
Ninove................................... 542, 679
Nivardus........................................ 439
Nivelle........................................... 898
Nivelles ................................. 254, 708
Nobels ........................................... 398
Noël............................................... 649
Noelke........................................... 475
Nolf ............................................... 314
1034 – Index
noodgeld ......23, 25,63, 90, 236, 269,
270, 271, 279, 281, 283, 293, 920
Noord-Belgische Provincie van de
Congregatie van de Allerheiligste
Verlosser (Redemptoristen) ..... 433
Noord-Frankrijk.... 139, 509, 534, 680
Noordschote.................................. 716
Nord de la France . 139, 509, 534, 680
Norbertijnerabdij Grimbergen ...... 434
Norbertijnerabdij Tongerlo ........... 435
Norden .................................. 257, 475
Norden Frères ............................... 476
Norwich ........................................ 901
Nothomb ............... 101, 348, 362, 715
Notre Belgique.......................... 36, 75
Nouvelle-Zélande ............. 22, 62, 160
Nunspeet ............................... 910, 911
Nuyten .......................................... 376
Nyns...................................... 344, 345
O
Obergericht ............................... 49, 88
Oberkommando ............................ 781
Obreen .................................. 676, 702
occupant .....22, 23, 47, 49, 50, 51, 54,
62, 63, 87, 88, 89, 90, 186, 193,
201, 204, 208, 212, 236, 262, 264,
265, 269, 270, 271, 281, 285, 287,
290, 314, 323, 324, 339, 343, 422,
425, 427, 434, 435, 437, 439, 442,
445, 449, 458, 463, 464, 491, 518,
521, 534, 536, 537, 544, 610, 612,
617, 635, 644, 708, 783, 857, 901,
902, 929
occupation.....59, 60, 63, 70, 109, 113,
121, 144, 170, 172, 173, 175-178,
183-185, 187, 188, 196, 202, 207,
208, 216, 227, 259, 260, 270, 273,
275, 283, 297, 302, 311, 320, 325,
326, 338, 343, 348, 354, 368, 389,
405, 420, 434, 436, 465, 491, 542,
546, 617, 636, 647, 677, 678, 691,
698, 700, 707, 717, 718, 771, 772,
774, 777, 803, 814, 826, 837, 858,
873, 913, 915, 927
Octeville............................ 35, 74, 252
Oelegem........................................ 332
Oelzentrale .................................... 465
Oeren............................................. 233
Œuvre d’Assistance aux Mutilés et
Blessés...................................... 308
Œuvre d’assistance temporaire aux
Belges réfugiés en France ........ 575
Œuvre belge d’Alexandrie ............ 157
Œuvre pour l’exhumation et
l’identification des soldats belges
................................................. 553
Œuvre de la Feuille d’Etain .......... 552
Œuvre de l’hospitalité ................... 274
Œuvre International de Louvain ... 348
Œuvre internationale pour blessés et
prisonniers de guerre à Maastricht
......................................... 335, 586
Œuvre du lait pour les petits ......... 332
Œuvre nationale des invalides de
guerre ............................... 495, 876
Œuvre Nationale des Orphelins de la
Guerre ...................... 429, 535, 553
Œuvre des orphelins de guerre dans la
commune de Schaerbeek.......... 292
Œuvre des prisonniers de guerre de
l’Institut International de
Bibliographie............................ 650
Œuvre Philantropique belge.......... 335
Œuvre de Protection de la Jeune Fille
................................................. 429
Œuvre de restauration de l’Université
de Louvain................................ 323
Œuvres de la Rue Lamir ............... 652
Œuvre « La Santé à l’Enfance » à
La Haye .................................... 586
Œuvre de Secours aux blessés alliés
................................................. 652
Œuvre de Secours aux déportés .... 652
Œuvre des Tuberculeux de la guerre
................................................. 548
Office de l’Agence belge des
Renseignements pour les
Prisonniers de Guerre et les
Internés à Malines .................... 550
Office belge de l’Aube.................. 576
Index - 1035
Office belge à Lausanne ............... 588
Office belge ‘Patrie et Liberté’ .... 229,
236, 694, 706
Office central belge pour les
prisonniers de guerre et les internés
........................... 33, 203, 209, 210
Office Central de Documentation
féminine ................................... 686
Office central d’identification ..... 548,
554
Office des Charbons allemands .... 224
Office de gestion et de liquidation des
assurances sur la vie allemandes
................................................. 476
Office de Liquidation des Comités de
Ravitaillement des Régions
Libérées.................................... 822
Office de la Naissance et de l’Enfance
................................................. 237
Office national belge du travail en
France ...................................... 228
Office de propagande belge . 146, 229,
238, 314, 323
Office des Questions Commerciales
................................................. 337
Office de la Reconstitution agricole
................................................. 218
Office des Régions dévastées 55, 231,
268, 418
Office du Travail pour les internés
belges à Lausanne .................... 594
Officieel Belgisch Comité voor
Engeland .......................... 199, 876
Officieel Belgisch Comité voor
Nederland......... 139, 200, 330, 638
Officieel Belgisch Hulpcomité voor
de vluchtelingen in Frankrijk ... 198
Officieel Comité voor Hulp aan de
Vluchtelingen in onbezet België
................................................. 342
Officiële akten .............................. 167
Officiële verslagen van BelgischCongo....................................... 169
Officiële verslagen van de Belgische
administratie in Ruanda-Urundi.....
170
Oissel ........................................ 35, 73
Okkupationsgerichte. ................ 48, 86
Oldenbroek............ 314, 385, 910, 911
Oleffe ............................................ 679
Olieslagers .................................... 715
Olsen ............................................. 380
OLV-Waver ...................... 25, 64, 332
Onafhankelijkheid, neutraliteit en
landsverdediging ...................... 147
onderwijs.. 49, 87, 110, 169, 174, 175,
176, 179, 198, 202, 264, 266, 274,
275, 279, 282, 300, 301, 302, 314,
328, 421, 425, 437, 450, 451, 452,
562, 579, 584, 593, 775, 792, 885,
920, 921, 933
Ons Land............................... 616, 801
Ons Leven ......................... 38, 76, 451
Ons Limburg ................................. 668
Ons Sinjorenblad ...... 38, 76, 668, 691
Ons Vaderland .................. 36, 74, 600
Ons Vlaanderen ........................ 36, 75
Onze Iseghemnaar ........................ 641
Onze Taal.............................. 617, 792
Onze Temschenaars . 38, 76, 606, 607,
668
oorlogsbelastingen . 89, 236, 261, 314,
520, 521, 783, 803, 822
Oorlogscomité............................... 315
Oorlogsdagboeken ...... 353, 354, 356,
358, 371, 377, 382, 387, 390, 401,
403, 404, 409, 444, 636, 645, 694,
695, 834
oorlogsinvaliden ...... 35, 73, 111, 301,
302, 317, 328, 409, 495, 535, 548,
599, 632, 876
Oorlogsmuseum van Zeebrugge ... 688
oorlogsschade... 24, 34, 55, 57, 63, 72,
94, 103, 144, 171, 182, 191, 220,
222, 223, 264, 265, 236, 244, 245,
254, 259, 261, 262, 263, 269, 270,
273, 276, 277, 280, 281, 283, 284,
286, 287, 290, 291, 292, 293, 295,
301, 302, 304, 308, 309, 311, 316,
328, 334, 339, 342, 343, 417, 439,
449, 457, 502, 503, 506, 513, 516,
522, 523, 526, 528, 632, 636, 638,
1036 – Index
640, 641, 642, 643, 645, 646, 648,
651, 658, 675, 679, 772, 824, 839,
879, 932
oorlogsslachtoffers. 24, 27, 63, 66, 91,
95, 101, 111, 234, 236, 254, 256,
264, 265, 269, 270, 276, 278, 281,
283, 284, 291, 295, 300, 308, 324,
332, 341, 351, 426, 495, 535, 542,
547, 574, 691, 904
oorlogsweduwen....................... 54, 93
oorlogswezen ......52, 53, 91, 103, 118,
156, 161, 234, 252, 254, 280, 295,
332, 351, 421, 426, 429, 535, 553,
548, 572, 587, 652, 685, 774
Oost-Afrika................................... 345
Oostduinkerke............................... 232
Oostende .......23, 33, 46, 62, 85, 140,
220, 250, 252, 266, 663, 689, 690,
786, 787, 788, 789, 809, 821, 842,
878, 882, 883, 891, 899
Oostenrijk .22, 42, 45, 62, 83, 95, 149,
185, 806
Oostkantons .......................... 300, 913
Oostnieuwkerke .............................. 34
Oost-Vlaanderen................... 183, 245
Oostvleteren.......................... 183, 252
opeisingen...22, 55, 57, 61, 63, 72, 89,
90, 96, 102, 103, 144, 149, 185,
221, 222, 224, 225, 259, 261, 264,
267, 270, 271, 273, 277, 279, 281,
282, 283, 286, 287, 288, 290, 291,
292, 293, 302, 314, 324, 337, 346,
347, 348, 351, 427, 505, 507, 521,
643, 650, 679, 772, 777, 803, 823,
824, 871, 878-880, 883-885, 892,
895
Openbaar onderwijs van de stad
Brussel ............................. 274, 275
Openbare Veiligheid:
vreemdelingendossiers............. 205
Openbare weldadigheid en sociale
zaken van de stad Brussel ........ 274
opérations militaires..... 113, 117, 119,
120, 122, 123, 124, 125, 126, 128,
130, 131, 132, 133, 135, 143, 311,
353, 354, 355, 356, 358, 359, 360,
362, 364-367, 369, 371, 375, 376,
378, 380, 386, 389, 390-392, 396,
672, 687, 690, 775, 780, 781, 782,
784, 785, 786, 787, 788, 789, 790,
791, 796, 797, 798, 813, 815, 816,
817, 818, 819, 820, 831, 832, 833,
847, 854, 875, 876, 878, 880, 881,
882, 891, 897, 898, 899
Opperbevel van de basis in Le Havre
................................................. 129
Opperbevel van de basis van Calais
................................................. 128
Opperleiding der nieuwe
vluchtelingenkampen en
interneringsdepots van het
................................................. 912
Opvoedingscentrale voor Arbeiders
................................................. 622
Opwijk .......................................... 278
ORAM .......................................... 628
Orde der Advocaten ........................ 88
Ordre des Avocats........................... 88
Orenstein & Koppel - Arthur Koppel
AG............................................ 477
Orenstein et A. Koppel ................. 456
Orianne ......................... 353, 553, 694
Orival ........................................ 35, 73
Orjo de Marchovelette (d') ............ 129
Orléans.......................................... 575
Orne .............................. 600, 607, 608
orphelins de guerre..... 52, 53, 91, 103,
118, 156, 161, 234, 252, 254, 280,
295, 332, 351, 421, 426, 429, 535,
553, 548, 572, 587, 652, 685, 774
Orts ....................... 101, 308, 315, 345
Ortskomandantur Oudenburg........ 788
Orts-Milner-akkoord ..................... 345
Ost......................... 408, 678, 679, 691
Ostende, voir Oostende
Osterreichische Credit-Anstalt für
Handel und Gewerbe................ 454
Oszwald ................................ 664, 784
otages ... 271, 281, 283, 649, 774, 804
Otlet ...................................... 649, 705
Otquet ........................................... 613
Index - 1037
Ottawa........................................... 573
Oudenaarde...183, 232, 243, 250, 254,
542
Oudenburg .................................... 679
oud-strijders .......21, 24, 63, 103, 111,
193, 227, 265, 269, 270, 272, 273,
276, 281, 282, 284, 286, 287, 290,
295, 305, 369, 386, 414, 597, 598,
599, 664, 668, 669, 680, 693, 715,
719, 905
oud-strijdersverenigingen ............. 112
Ouganda........................................ 338
Ougrée .......................................... 233
Oultremont (d') ............. 587, 637, 853
Oxford................................... 441, 890
P
pacifisme.......312, 313, 406, 631, 650,
666, 692, 718
Padiham .......................................... 33
Pagnier.......................................... 774
Painlevé ................................ 813, 829
pamfletten .....289, 293, 359, 393, 441,
530, 654, 663, 677, 782, 860, 862,
871, 872, 904
Paquay .......................................... 703
Paquet ........................................... 437
Paquot ........................................... 399
Paradise......................................... 866
Parente ...................................... 52, 90
Parigné-l’Evêque ...... 35, 73, 252, 517
Parijs .....35, 42, 73, 80, 128, 145, 221,
222, 223, 228, 278, 285, 326, 335,
337, 342, 345, 346, 347, 348, 382,
402, 522, 576, 705, 773, 783, 837,
847, 850, 866, 932
Paris ......35, 42, 73, 80, 128, 145, 221,
222, 223, 228, 278, 285, 326, 335,
337, 342, 345, 346, 347, 348, 382,
402, 522, 576, 705, 773, 783, 837,
847, 850, 866, 932
Parket van de Procureur des Konings
in Antwerpen............................ 257
Parket-generaal van Brussel.......... 257
Paroisse Saint-Michel et SainteGudule...................................... 429
Parquet de Bruxelles ............. 610, 649
Parquet général à Bruxelles........... 257
Parquet du Procureur du Roi à Anvers
................................................. 257
Parquet du Tribunal de Première
Instance à Malines................... 256
Parti catholique ............................. 381
Parti communiste de Belgique ...... 305
Parti Ouvrier belge................ 304, 305
Passé ............................................. 278
Passelecq.. 32, 70, 178, 229, 310, 330,
348, 398
Passendaele, zie/voir Passendale
Passendale............................. 232, 898
Passezentrale............................. 34, 72
Pate ............................................... 867
Pathé ............................................. 844
Patrie ........................................ 38, 76
Pattist ............................................ 920
Pauwels ................................. 668, 874
Pays-Bas ... 22, 27, 35, 36, 43, 44, 45,
51, 53, 62, 75, 81, 82, 83, 90, 92,
114, 139, 152, 197, 200, 209, 210,
214, 223, 237, 309, 339, 350, 381,
404, 408, 416, 434, 449, 515, 582,
584, 585, 587, 616, 618, 619, 620,
621, 622, 648, 658, 671, 674, 678,
685, 706, 826, 912, 914, 915, 925,
926, 927, 932
peintures.......................... 21, 415, 837
Pellenberg ..................................... 680
Peltzer ................... 330, 335, 348, 703
Pennsylvania Committee .............. 857
Peret .............................................. 380
Péricard ......................................... 369
Permanent Hof van Internationale
Justitie ...................................... 932
Perrin............................................. 867
pers.. 36, 37, 38, 39, 52, 59, 71, 74-76,
91, 229, 236, 249, 257, 300, 309,
311, 338, 348, 401, 406, 459, 491,
516, 541, 545, 616, 626, 674, 682,
685, 690, 698-706, 771, 773, 775,
1038 – Index
804, 817, 821, 838, 839, 848, 870,
875, 913
Pershing ................ 847, 854, 863, 898
persknipsels ....34, 117, 134, 157, 187,
206, 229, 368, 373, 382, 389, 572,
640, 653, 658, 674, 685, 705, 829
Personeelsdossiers Belgische
officieren.................................. 116
Personeelsdossiers van soldaten en
onder-offcieren......................... 115
Persyn ........................................... 620
Péruwelz ......................................... 34
Pervijze ......................... 217, 712, 716
Pessoa ........................................... 105
Pétain .................................... 831, 876
Peters Union Mitteldeutsche
Gummiwarenfabrik .................. 477
Peterson ........................................ 153
Petit....52, 90, 105, 291, 431, 662, 717
Petrograd....................................... 321
Peulis ............................................ 612
Peutemans..................................... 650
Peutie ............................................ 716
Philadelphie .................................. 155
Pholien.................................. 308, 381
photographies... 63, 64, 139, 140, 171,
179, 182, 183, 211, 231, 232, 265,
266, 282, 290, 291, 293, 294, 295,
308, 309, 318, 321, 324, 326, 327,
330, 341, 345, 349, 367, 369, 372,
375, 377, 378, 380, 382, 386, 390,
394, 400, 401, 408, 412, 413, 415,
419, 421, 424, 432, 433, 434, 436,
437, 439, 444, 447, 449, 460, 461,
467, 468, 469, 472, 473, 474, 486,
487, 491, 515, 516, 519, 544, 545,
550, 587, 588, 593, 600, 601, 607,
615, 627, 634, 640, 648, 651, 663665, 668, 669, 672, 673, 676, 677,
678, 679, 680, 681, 688, 689, 690,
691, 693, 698, 702, 708-714, 716,
790, 791, 792, 832, 836, 837, 838,
841, 846, 847, 848, 849, 850, 851,
853, 855, 856, 857, 858, 859, 860,
861, 862, 866, 872, 873, 874, 876,
877, 880, 883, 897, 898, 902, 904,
905, 920
Pianos P. Riesenburger ................. 480
Picard .................... 308, 405, 675, 931
Picon ............................................. 696
Pie X ............................................. 420
Pierlot............................................ 506
Pijnenburg..................................... 615
Pil ......................................... 393, 651
Pil - Van Gastel............................. 651
Pilipili ........................................... 346
Pira................................................ 608
Pirenne . 32, 33, 70, 71, 177, 178, 314,
408, 409, 449, 562, 676, 772
Pittem............................................ 509
Pius X............................................ 420
Place d’Ypres................................ 127
Place de Paris ................................ 128
Plakatsammlung............................ 807
Planche.......................................... 346
Plancquaert.................................... 249
Plank ............................................. 478
plans..... 120, 122, 123, 124, 125, 126,
129, 132, 171, 184, 313, 357, 380,
411, 497, 498, 502, 511
Platt ............................................... 872
Ploegsteert............................. 232, 672
Plumer........................................... 898
Poelkapelle.................................... 232
Poetgens........................................ 520
Pohl ............................................... 326
Poincaré 105, 310, 327, 449, 680, 716,
826, 827, 876
Polen ......................... 56, 95, 652, 824
Police de Bruxelles ....................... 275
Politie van Brussel ........................ 275
Police générale.............................. 821
Politieke briefwisseling................. 146
politieke gevangenen ... 234, 271, 286,
292, 557, 559, 560, 562, 569, 571,
698, 773
Politierechtbank ............................ 242
Politische Abteilung. 48, 87, 536, 772,
775, 782, 800, 801
Pollet ............................. 230, 574, 587
Pologne ..................... 56, 95, 652, 824
Index - 1039
Pompe ........................................... 412
Poncelet ........................................ 328
Pontisse......................................... 390
Pontus ........................................... 382
Poperinge......183, 232, 252, 289, 298,
402, 516, 672, 679
Poreye ........................................... 651
Port Bail.................................... 35, 73
Port-Villez ................................ 35, 73
Posen............................................... 95
Postel ............................................ 310
Potsdam .......................................... 33
Poullet.......46, 85, 101, 174, 182, 308,
310, 314, 316, 330, 331, 348, 372,
398, 620
Pourquoi Pas ? ............................. 403
Praemonstratenzenabdij Averbode 436
Pratt............................................... 857
Préfecture du Nord........................ 822
Preisprufungstelle ......................... 301
Première direction générale .......... 167
prentbriefkaarten...140, 238, 266, 367,
440, 516, 601, 641, 663, 669, 672,
680, 689, 691, 693, 790, 792, 858,
877, 902
prenten .......................... 289, 677, 679
Présence militaire belge à l’étranger
................................................. 142
presse ... 36, 37, 38, 39, 52, 59, 71, 7476, 91, 229, 236, 249, 257, 300,
309, 311, 338, 348, 401, 406, 459,
491, 516, 541, 545, 616, 626, 674,
682, 685, 690, 698-706, 771, 773,
775, 804, 817, 821, 838, 839, 848,
870, 875, 913
presse clandestine ................. 626, 685
Pressedelegierte für das
Gouvernements-Gericht von
Brussel ................................. 34, 72
Presse-delegierten ......................... 536
Prims............................................. 398
Prins...................... 308, 348, 553, 989
prisonniers de guerre.... 21, 22, 23, 33,
34, 46, 53, 60, 62, 63, 72, 91, 114,
148, 162, 163, 203, 209-211, 227,
264, 269, 270, 273, 274, 277, 279,
281, 285, 286, 289, 291, 300, 302,
316, 332, 335, 350, 353, 367, 377,
381, 392, 408, 414, 421, 437, 443,
463, 464, 546, 548, 549, 550, 555571, 585, 586, 589, 594, 595, 597,
614, 621, 642, 646, 650, 652, 653,
654, 655, 663, 678, 680, 689, 693,
698, 771, 773, 774, 779, 780, 792,
795, 800, 804, 847, 879, 910, 935,
936
prisonniers politiques ... 234, 271, 286,
292, 557, 559, 560, 562, 569, 571,
698, 773
Prisons.. 204, 262, 281, 308, 447, 465,
480, 613, 620
Privatsammlungen (RA Eupen) .... 690
Privé-secretariaat van koning Albert I
................................................. 106
Privé-secretariaat van koningin
Élisbeth .................................... 107
Probst ............................................ 257
programma’s 279, 289, 291, 341, 419,
435, 606, 621, 663, 668, 682, 690,
715
propaganda..... 50, 118, 144, 146, 150,
156, 157, 161, 229, 236, 237, 238,
301, 311, 314, 321-323, 327, 335,
340, 344, 350, 395, 402, 415, 429,
436, 560, 573, 574, 612, 620, 678,
689, 694, 709, 716, 717, 771, 773,
777, 792, 801, 848, 875, 927
Propaganda- en Documentatiebureel
in Londen ................................. 238
propagande..... 50, 118, 144, 146, 150,
156, 157, 161, 229, 236, 237, 238,
301, 311, 314, 321-323, 327, 335,
340, 344, 350, 395, 402, 415, 429,
436, 560, 573, 574, 612, 620, 678,
689, 694, 709, 716, 717, 771, 773,
777, 792, 801, 848, 875, 927
propositions de paix 22, 148, 313, 812
prostitutie ...................... 275, 279, 284
prostitution .................... 275, 279, 284
Province de Liège. Cabinet du
gouverneur ............................... 261
1040 – Index
Provinciaal Hulp- en Voedingscomité
van Antwerpen ...... 259, 260, 271,
323, 332
van Brabant ...................... 261, 328
van Limburg..................... 656, 874
van Oost-Vlaanderen 264, 287, 688
van West-Vaanderen................ 273
Provinciaal Vluchtelingencomité in
Zeeland .................................... 924
Provinciale Commissie voor de
Oorlogsarchieven ..................... 259
Provinciale Commissie voor
Nationale Erkentelijkheid 260, 264
Provinciale Noodcommissie voor
Limburg ................................... 540
Provinciale Raad van WestVlaanderen ............................... 265
Provincie der Vlaamse jezuïeten... 437
Provinciebestuur Antwerpen ........ 259
Provinciebestuur Brabant.............. 260
Provinciebestuur Limburg ............ 262
Provinciebestuur Namen............... 263
Provinciebestuur Oost-Vlaanderen .....
263
Provinciebestuur West-Vlaanderen
......................................... 265, 267
Provincieraad ................................ 259
provinziale Ernte-Kommission .... 784,
791
provinziale-Ernte-Kommission
Limburg ................................... 784
Provoost........................................ 704
Prus Piolunowski .......................... 652
Puurs ....................................... 34, 612
Q
Quarels d’Ufford........................... 931
Québec.......................................... 574
Qestion flamande..230, 330, 331, 336,
342, 393, 397, 421, 441, 600, 609,
613, 617, 676, 772, 774, 794, 800,
879, 913, 915, 929, 930, 933
Quirijnen ....................................... 438
R
Raad van de Orde der Advocaten . 381
Raad van Vlaanderen .. 33, 49, 50, 71,
87, 315, 491, 511, 611, 613, 614,
617, 618, 619, 620, 621, 622, 687,
688, 772, 792, 800, 929, 930, 933
Rabosée......................................... 390
Radermecker ................................. 652
Radio 2 West-Vlaanderen ............. 719
Raemaekers.. 641, 678, 691, 871, 875,
876, 877
Raemdonckcomité......................... 607
Ramskapelle.. 232, 233, 363, 663, 716
Rapports officiels de l’administration
belge au Ruanda-Urundi .......... 170
Rapports officiels du Congo belge 169
Raskin ................................... 433, 693
ravitaillement ...... 24, 52, 73, 90, 101,
118, 122, 123, 124, 125, 126, 138,
144, 156, 161, 171, 194, 220, 230,
259, 263, 264, 269, 271, 274, 276,
277, 278, 280, 283-290, 309, 311,
313, 314, 320, 324, 328, 329, 331,
332, 339, 342, 343, 346, 350, 351,
354, 365, 423, 427, 435, 494, 495,
501, 520, 521, 534, 536-543, 601,
639, 644, 648, 649, 657, 658, 679,
691, 771, 778, 779, 795, 802, 811,
813, 814, 817, 822, 834 849, 856,
857, 859, 860, 861, 862, 863, 865,
866, 867, 868, 869, 870, 872, 873,
878, 880, 888, 892, 918, 919, 924
Rawlingson ................................... 898
Rechtbank van Eerste Aanleg ...... 246,
256, 656
Rechtbanken van Koophandel ...... 244
Rechtbanken voor Oorlogsschade.. 94,
234, 254
Reckheim, voir Rekem
reconstruction... 22, 34, 55, 61, 73, 94,
95, 103, 173, 174, 181, 183, 214,
Index - 1041
217, 218, 221, 222, 223, 225, 231,
235, 244, 254, 259, 260, 262-266,
268, 277, 278, 279, 282, 285, 289,
311, 316, 320, 332, 334, 336, 342,
343, 346, 350, 411-420, 427, 450,
466, 507, 518, 523, 526, 536, 635,
638, 640, 648, 649, 650, 667, 673,
775, 777, 839, 843, 858, 870, 879,
883
recrutement .....50, 114, 118, 127, 128,
136, 137, 156, 169, 819
Red Cross Motor Ambulance
Volunteer Corps....................... 903
réfugiés .19, 21, 23, 24, 27, 43, 44, 52,
53, 60, 63, 65, 66, 81, 82, 91, 107,
109, 110, 118, 151, 152, 153, 154,
155, 156, 158, 161, 174, 194, 197,
198, 199, 200, 208, 223, 228, 232,
235, 238, 251, 259, 261, 264, 268,
269, 270, 271, 272, 273, 276, 279,
281, 282, 283, 285, 288, 290, 311,
313, 314, 316, 330, 340, 342, 386,
404, 405, 406, 407, 408, 410, 420,
423, 424, 427, 433, 435, 436, 437,
439, 441, 444, 515, 530, 534, 535,
536, 537, 538, 539, 541, 574, 575,
576, 577, 578, 579, 580, 581, 582,
583, 584, 585, 588, 590, 593, 631,
637, 638, 641, 645, 648, 663, 668,
678, 679, 693, 698, 711, 775, 814,
822, 834, 837, 842, 858, 870, 878,
883, 884, 886, 888, 891, 893, 894,
903, 904, 907, 909, 910, 911, 913,
914, 916, 917, 918, 919, 920, 921,
922, 924, 926, 927, 928, 931 921,
972
Réfugiés belges de l’Aube ............ 576
Regeringscomité tot behartiging der
belangen van vluchtelingen te
Vlissingen ........................ 152, 922
Regeringscommissaris inzake de
huisvesting van familieleden van
geïnterneerde Belgische militairen
......................................... 922, 923
Regeringscommissaris van het
vluchtoord Hontenisse/Uden.... 919
Regeringscommissaris voor de
vluchtelingen in Noord-Brabant en
Zeeland..................................... 920
Regimenten zware artillerie .......... 132
Régiments d’Artillerie lourde ....... 132
Regina ........................................... 573
Reichsbank.................................... 236
Reichsicherheitshauptamt ............. 664
Reichskanzlei ................................ 771
Reichsmarineamt .......................... 785
Reichsministerium des Innern....... 774
Reichsministerium für die besetzten
Gebiete ..................................... 777
Reichsministerium für Wiederaufbau
................................................. 776
Reichspostministerium.................. 776
Reichswirtschaftsministerium....... 775
Reigersvliet ................................... 716
Reims ............................................ 424
Reine Elisabeth .... 102, 104, 107, 108,
198, 398, 420, 548, 712, 716, 864,
876, 892
Rekem ................... 203, 207, 438, 439
Relief Work for the Victims of the
War in Belgium, Canada .......... 573
Remans ......................................... 439
Rémion.......................................... 653
Rémont.......................................... 653
Rémunérations de milice et
indemnités de logement............ 196
Reninge ................................. 232, 712
Reningelst ............................. 217, 232
Renkin.. 46, 54, 85, 93, 101, 309, 314,
315, 335, 345, 348, 374
Renouvard..................................... 679
renseignements (services de) ...... 117,
131, 132, 141, 142, 151, 157, 158,
159, 160, 161, 171, 197, 200, 206,
210, 231, 262
réparations.. 22, 55, 57, 61, 63, 72, 89,
90, 96, 102, 103, 144, 149, 185,
221, 222, 224, 225, 259, 261, 264,
267, 270, 271, 273, 277, 279, 281,
282, 283, 286, 287, 288, 290, 291,
292, 293, 302, 314, 324, 337, 346,
347, 348, 351, 427, 505, 507, 521,
1042 – Index
643, 650, 679, 772, 777, 803, 823,
824, 871, 878-880, 883-885, 892,
895
Répertoire Universel de
Documentation......................... 704
repressie .......206, 248, 332, 609, 649,
655, 704, 933
répression......206, 248, 332, 609, 649,
655, 704, 933
réquisitions .....23, 34, 50, 51, 52, 144,
208, 212, 269, 276, 284, 285, 498,
513, 643, 661
résistance ......43, 49, 51, 81, 90, 204,
308, 315, 387, 409, 420, 435, 442,
626, 627, 628, 629, 630, 646, 661,
676, 701, 807, 901, 902
Restverwaltung für Reichsaufgaben
................................................. 779
Retinne.......................................... 390
Revue belge des livres, documents et
archives de la guerre ............... 688
Revue de la presse .......................... 38
Revue de Saint-Louis en campagne
............................................. 38, 76
Revue hebdomadaire de la presse
française .................................... 38
Revue prémontrée ......................... 436
Rhénanie ...56, 95, 121, 202, 255, 362,
771, 772, 777
Ribot ............................................. 829
Richardson .................................... 872
Riechers ................................ 478, 479
Rijkscommissie voor Vakantiekinderen uit Duitsland en België
................................................. 910
Rijkswacht .................... 139, 140, 267
Rijksweldadigheidskolonies . 206, 207
Rijnland ....56, 95, 121, 202, 255, 362,
771, 772, 777
Rijsel..................... 822, 834, 836, 857
Robberechts .................................. 436
Robert Dürr & Fils........................ 465
Rode Kruis....103, 107, 141, 145, 157,
298, 342, 497, 535, 544, 545, 546,
548, 573, 585, 624, 633, 804, 935,
983
Rodhain......................................... 388
Roelandts ...................................... 654
Roemenië .................................. 45, 83
Roesbrugge ................................... 252
Roeselare......................... 34, 250, 434
ROHMA ................................... 34, 72
roi Albert Ier ... 30, 36, 42, 47, 69, 74,
80, 92, 101, 102, 105, 106, 108,
259, 287, 308, 309, 314, 322, 327,
331, 332, 340, 345, 348, 349, 352,
354, 364, 365, 374, 386, 388, 420,
444, 577, 639, 648, 656, 659, 669,
671, 678, 682, 689, 700, 712, 713,
716, 717, 772, 818, 819, 826, 829,
856, 873, 876, 889, 892
roi Alphonse XIII............................ 22
Rolin ..................................... 310, 382
Rolin-Jaequemyns. 101, 310, 548, 654
Rolland.......................................... 383
Rombaut........................................ 608
Rome............................................. 420
Romus ........................................... 705
Ronse .................... 250, 290, 439, 542
Rooms ........................................... 792
Roosendaal.................................... 152
Roques .......................................... 813
Rose Frères ................................... 479
Rosenthal & Cie............................ 480
Rotterdam ..................... 152, 544, 857
Rouen.................. 35, 73, 74, 252, 410
Roulers.......................................... 818
Rouling ......................................... 383
Roumanie .................................. 45, 83
Rouquerol ..................................... 819
Ruanda-Urundi..... 165, 169, 170, 171,
345, 384
Rubbens ........................................ 314
Rucquoy........................................ 119
Ruddervoorde................................ 509
Rudelsheim ................................... 257
Ruhr ...... 57, 96, 113, 255, 354, 359,
360, 365, 366, 368, 372, 772, 777,
825, 892, 913
Ruhrgebied...... 57, 96, 113, 255, 354,
359, 360, 365, 366, 368, 372, 772,
777, 825, 892, 913
Index - 1043
Rumst............................................ 332
Rusland .....42, 45, 56, 62, 83, 96, 103,
131, 143, 319, 321, 469, 521, 522,
602, 648, 709, 783, 829, 830, 839,
847, 933
Ruslandfonds ........................ 113, 211
Russel ........................................... 408
Russie ......42, 45, 56, 62, 83, 96, 103,
131, 143, 319, 321, 469, 521, 522,
602, 648, 709, 783, 829, 830, 839,
847, 933
Rutshuru-Kibati ............................ 388
Rutten ....308, 314, 316, 348, 422, 445
Ruttiens......................................... 655
Ruys de Beerenbrouck.. 919, 920, 926
Ruyssen......................................... 663
Ruzette...................... 54, 93, 314, 344
Rwanda ..165, 169, 170, 171,172, 345,
371, 384, 390
Ryckmans ..................................... 384
S
Sabaut ........................................... 272
Sabbe ................................ 33, 72, 295
Sachisches Kriegsministerium...... 791
Saint-Aubin..................................... 35
Sainte-Adresse ......35, 46, 73, 85, 109,
313, 334, 436
Saint-Germain-en-Laye ... 56, 95, 103,
185, 315
Saint-Ghislain ............................... 232
Saint-Gilles ...262, 442, 532, 542, 544,
547, 627, 639, 662, 901, 902
Saint-Hubert.................................. 644
Saint-Josse-ten-Noode .................. 532
Saint-Michel ............................. 38, 76
Saint-Servais................................. 666
Saksische eenheden ...................... 790
Het Licht .................................. 508
Samenwerkende Maatschappij De
Proletaar................................... 507
Het Volksrecht ......................... 508
Samenwerkende Maatschappij voor
voorschotten en leningen.......... 509
De Vooruitgang........................ 509
De Werker ................................ 507
Sammlung Benker......................... 807
Sammlung Geschäftsberichte........ 808
San Francisco................................ 574
Sanders.......................................... 326
Sanders Van Loo........................... 676
Sansen ........................................... 516
Santa-Fé ........................................ 572
santé publique 127, 141, 296, 297, 298
Sap ........................ 314, 316, 330, 331
Sarajevo ........................ 42, 56, 80, 95
Saura ................................. 54, 92, 272
Scandinavische Afdeling van het
Belgian Orphan Fund ............... 587
Schaarbeek .................... 291, 320, 439
Schaerbeek .................... 291, 320, 439
Scharpé ......................................... 330
Scheffermeyer ............................... 289
Scheidsgerecht voor
Schadeloosstelling van Duitse
onderdanen ....................... 272, 775
Scheller ......................................... 481
Schepers........................................ 384
Schetter ......................................... 876
Scheven......................................... 774
Scheveningen ................................ 330
Schilde .......................................... 332
Schiltz ........................................... 140
Schmit ........................................... 328
Schmitz ................................. 423, 445
Schneider ...................................... 774
Schneider & Ströbel...................... 481
Schobbens ..................................... 259
Schoenaers .................................... 436
Schollaert ..... 101, 109, 110, 310, 314,
316, 348, 398, 420
Schoolkolonies in Frankrijk en
Zwitserland............................... 198
Schore ........................................... 232
Schoukens ..................................... 718
Schütte Alfred H. .......................... 482
1044 – Index
Schwager ...................................... 482
Schwalgé....................................... 483
Schwertfeger................. 782, 783, 801
SDN ...................... 148, 313, 603, 821
Seck Frères ................................... 483
Secretariaat van koning Albert I en
koningin Elisabeth ................... 102
Secretariaat van koningin Elisabeth
................................................. 104
Sécretariat du roi Albert et de la reine
Elisabeth .................................. 102
Secretary of State for War ............ 896
Section belge du comité bernois de
secours aux prisonniers de guerre
................................................. 588
Section de Folkestone de la Ligue des
Patriotes de Belgique ............... 153
Security Service............................ 885
Segers ...25, 46, 64, 85, 101, 103, 310,
314, 317, 330, 331, 659
Seghers ................................. 425, 679
sekwester ......103, 191, 192, 235, 246,
256, 257, 258, 324, 453, 454, 455,
456, 457, 458, 459, 460, 461, 462,
463, 464, 465, 466, 467, 468, 469,
470, 471, 472, 473, 474, 475, 476,
477, 478, 479, 480, 481, 482, 483,
484, 485, 486, 487, 488, 489, 490,
491, 492, 493, 519, 522, 523, 635,
772, 779, 783
Sencie ........................................... 446
Senne ............................................ 701
Sennelager ................................ 46, 84
séparation administrative ...... 49, 180,
185, 218, 228
séquestre ...... 103, 191, 192, 235, 246,
256, 257, 258, 324, 453, 454, 455,
456, 457, 458, 459, 460, 461, 462,
463, 464, 465, 466, 467, 468, 469,
470, 471, 472, 473, 474, 475, 476,
477, 478, 479, 480, 481, 482, 483,
484, 485, 486, 487, 488, 489, 490,
491, 492, 493, 519, 522, 523, 635,
772, 779, 783
Seraing.......................................... 497
Serbie........................................ 45, 83
Service cinématographique ... 716, 717
Service des Distinctions honorifiques
................................................. 168
Service de l’internement de la légation
belge à Berne............................ 162
Service du Personnel d’Afrique .... 168
Service des prisonniers allemands de
l’Office central belge pour les
prisonniers de guerre et les internés
................................................. 210
Service du protocole, honneurs et
préséances ................................ 194
Service de Ravitaillement de la Ville
de Liège.................................... 286
Service des Régions dévastées ...... 94,
217, 231, 232, 268, 347, 419
Service de renseignements de
Folkestone ................................ 141
Service de Santé et Croix-Rouge .. 141
Service des Sépultures militaires . 137,
233
Service des Séquestres de
l’Administration des Domaines
......................................... 191, 192
Services belges des Restitutions et
Réparations............................... 224
Services de Santé .......................... 127
Servië ........................................ 45, 83
Servranckx .................................... 437
Sevens ........................................... 331
Severijns ....................................... 257
Sèvres........................................ 56, 95
Shanghai ....................................... 160
Shangugu ...................................... 380
Shockley ....................................... 872
Siegburg................................ 627, 629
Siemens & Halske................. 483, 484
Sigmund........................................ 484
Silvercruys .................................... 872
Simpson ........................................ 872
Sint-Amands ................. 333, 509, 668
Sint-Amands Studentenblad .......... 668
Sint-Amandsberg .......................... 707
Sint-Denijs-Helkijn ....................... 439
Sint-Gillis..... 262, 442, 532, 542, 544,
547, 627, 639, 662, 901, 902
Index - 1045
Sint-Idesbald................................. 298
Sint-Jacobs.................................... 712
Sint-Jans-Molenbeek 38, 76, 441, 469,
668
Sint-Jansziekenhuis in Brussel...... 297
Sint-Job-in-‘t-Goor ....................... 333
Sint-Joost-ten-Node ...................... 544
Sint-Joris-Weert............................ 390
Sint-Katelijne-Waver ...... 25, 63, 232,
333, 680
Sint-Margriete-Houtem......... 233, 293
Sint-Niklaas .....34, 245, 250, 292, 679
Sint-Pieterziekenhuis in Brussel ... 297
Sint-Rombouts .......................... 38, 76
Sint-Thomasziekenhuis in Leuven 298
Sint-Truiden.................... 64, 439, 679
sluikbladen......76, 644, 655, 663, 698,
700
Sluiskil.......................................... 584
Smeesters .................................. 52, 90
Smet.............................................. 613
Smets ............................................ 613
smokkel.....51, 90, 290, 300, 338, 879,
914
Sobry..................................... 446, 447
Socialistische Vrijdenkers Gent.... 306
Sociétaires de la Société civile des
Usines et Mines de houille du
Grand-Hornu............................ 502
Société par actions pour la fabrication
de papier, coloris et de colle forte
................................................. 481
Société Anonyme Banque de
Bruxelles .................................. 783
Société Anonyme des Charbonnages
de Bonne-Espérance, Batterie et
Violette .................................... 496
Société Anonyme Compagnie des
Charbonnages belges ............... 501
Société Anonyme des Glaces
d’Auvelais................................ 783
Société Anonyme de glaces nationales
belges ....................................... 783
Société Anonyme du Grand Buisson
................................................. 501
Société Anonyme des haut-fourneaux,
forges et acieries de Thy-leChâteau et Marcinelles............. 783
Société Anonyme d’Hornu et Wasmes
................................................. 501
Société Anonyme John Cockerill. 501,
783
Société Anonyme La Lainerie....... 783
Société Anonyme des laminoirs, hautfourneaux, forges, fonderies et
usines La Providence................ 783
Société Anonyme Normalzeit des
horloges de précision................ 455
Société Anonyme d’Ougrée-Marihaye
................................................. 513
Société Anonyme pour le peignage
des laines .................................. 455
Société Anonyme des pétroles de
Grosny...................................... 521
Société Anonyme du Pétrole Olex 455
Société Anonyme du Phoenixconstruction de machines à Gand
................................................. 489
Société Anonyme Sambre et Escaut
................................................. 487
Société Anonyme Société financière
des transports et d’entreprises
industrielles .............................. 783
Société belge de bienfaisance ....... 840
Société belge des Chemins de Fer en
Chine ........................................ 659
Société belge de tramways............ 524
Société Commerciale belgoallemande du Congo................. 484
Société Coopérative d’Alimentation
du Borinage ...................... 494, 499
Société coopérative d’Avances et de
Prêts.................. 193, 216, 509, 521
Société d’exploitation des chemins de
fer du réseau intérieur du Borinage
................................................. 494
Société franco-belge de matériel de
chemins de fer .......................... 783
Société Générale .. 309, 467, 484, 485,
520, 521, 525, 602, 639, 659, 803,
811, 822
1046 – Index
Société générale charbonnière ...... 455
Société générale de tramways de
transports et d’électricité à Smyrne
................................................. 524
Société géologique et minière de la
Sambre belge............................ 522
Société métallurgique Russo-belge.....
521
Société des Mines du Grand-Buisson
à Hornu .................................... 503
Société Nationale de Crédit à
l’Industrie............................. 55, 95
Société nationale des industries de
construction.............................. 518
Société des Nations (SDN) .. 148, 313,
603, 821
Société des officiers retraités ........ 386
Société régionale pour briqueteries et
tuileries .................................... 523
Société de Téléphonie perfectionnée
L’Otomat.................................. 454
Soennecken (F.) ............................ 486
Soesterberg ................................... 911
Sofia de Société Balkanique
d’Entreprises Générales ........... 659
Soignies ........................................ 377
Soiron ........................................... 650
Soissons ........................................ 425
Soltau.................46, 84, 367, 377, 663
Solvay .......52, 90, 521, 639, 640, 675,
682, 687
Sottegem aan het Front................. 668
Sou du Mutilé ............................... 103
Soumagne ................................. 43, 81
Spa .................103, 285, 679, 773, 779
Spaans-Nederlands Comité...... 52, 91,
339, 536, 542, 543, 856, 857, 915
Spaarfonds voor geïnterneerde
Belgische militairen ................. 923
Spanje ............22, 45, 62, 83, 105, 309
Spannagel ............................. 782, 783
Speleers......................... 618, 931, 932
Speybrouck ................................... 417
Spiegel .......................................... 655
Spincemaille ......... 618, 620, 621, 671
Spinox........................................... 288
spionneren..... 142, 144, 362, 626, 819
Spruner Von Mertz ....................... 486
Staatsveiligheid......................205-206
Staden ........................... 183, 232, 719
Stamford Hill ................................ 433
Stanford/Palo Alto Committee...... 857
Stange ................................... 560, 792
Starkstromabteilung beim AOK4... 35,
73
Stauning ........................................ 326
Stedelijke Commissie van
Monumenten en Stadsgezichten
................................................. 680
Steeghers....................................... 385
Steenbakkerij Landuyt NV ........... 523
Steenbrugge .................................. 447
Steenkerke..................................... 233
Steenkoolmijn van Beringen......... 503
Steenkoolmijn van Winterslag ...... 504
Steenstraete ................................... 607
Steinlen ......................................... 837
Stekene...................................... 25, 64
Stellingwerff ................................. 656
Stettner.......................................... 487
Steuncomité voor de Belgische
vluchtelingen in Zeeland .......... 641
Stilke ............................................. 487
Stillemans ............................. 425, 426
Stinglhamber................................. 688
St-Leonards-on-Sea....................... 437
Stockholm ..................... 326, 632, 927
Stockton ................................ 868, 872
Stoclet ........................................... 511
Stoffels.......................................... 437
Storck............................................ 718
Stracke .......................................... 688
Strauss........................................... 868
Ström............................................. 326
Stuivekenskerke .................... 232, 716
St-Vith............................................. 56
Suarlée .......................................... 439
Sub-committee on Aliens in Wartime
................................................. 886
Sudetenland................................... 806
Sudètes.......................................... 806
Index - 1047
Suisse .......22, 45, 40, 62, 77, 83, 114,
162, 198, 209, 210, 308, 335, 381,
415, 496, 586, 590, 593, 595, 792,
804
Sûreté de l’État ...................... 205-206
Sûreté militaire belge............ 120, 142
Surété Publique...................... 205-206
Suyckers ....................................... 696
Swaythling .................................... 659
T
Tabora...166, 373, 378, 380, 388, 389,
390, 395, 680, 880
Tack .......................... 49, 87, 315, 668
Talence ......................................... 407
Tamines ............................ 43, 81, 232
Tandel ........................................... 629
Tanganyika ....379, 380, 389, 393, 395
Tassier................................... 385, 386
Tchécoslovaquie ....................... 56, 95
Tehuis voor Belgische kinderen in
Amsterdam............................... 924
TEI................................................ 370
Teirlinck ....................................... 676
tekeningen.....250, 288, 408, 412, 413,
416, 420, 438, 601, 667, 679, 681,
693, 837, 861, 875
dessins...250, 288, 408, 412, 413, 416,
420, 438, 601, 667, 679, 681, 693,
837, 861, 875
Temmerman.................................. 386
Terhagen ....................................... 523
Terlinden....................................... 387
Termonde........................................ 43
Tervate.......................................... 637
Tervuren ........................... 25, 64, 437
Terwagne .............................. 237, 330
Tewerkstellingsdienst voor de
Belgische Geïnterneerden in
Lausanne .................................. 594
Tewkesbury .................................. 693
Thans ............................................ 439
Théâtre de la Monnaie .................. 275
Théâtre du Parc............................. 186
Théâtre flamand............................ 275
Theodor......................................... 656
Thésaurie....................................... 193
Thetis ............................................ 689
Theunis ......... 222, 230, 314, 346, 351
Thibaut.................................. 437, 438
Thielemans.................................... 329
Thiriar ........................................... 679
Thiry ............................................. 618
Thisquien ...................................... 656
Thomas ................................. 389, 830
Thonet ................................... 329, 390
Thuin............................................. 658
Tielt................. 35, 250, 439, 542, 844
Tiendsin ........................................ 160
Tienen ........................... 293, 544, 619
Tilburg .......................................... 152
Tilkens .................................. 387, 388
Tilley............................................. 418
Tir National........................... 195, 291
Tisselt............................................ 333
Tombeur........................ 101, 388, 390
Tongeren ............... 243, 254, 439, 679
Topografisch-historische atlas ...... 690
Torgau........................................... 381
Torhout ............................. 34, 72, 183
Toronto ......................................... 573
Torpedobootflotille Flandern 786, 787
Torrey ........................................... 872
Törring .......................................... 772
Tournai. 254, 412, 426, 427, 430, 431,
439, 708
Tractionel ...................................... 523
Tramways et éclairage de la ville
d’Orel ....................................... 524
Tramways et éclairage électriques de
Salonique.................................. 524
Tramways de Koersk .................... 524
Transportkorps .............................. 130
Treasury ........................................ 883
Trench Warfare Departement........ 888
Trépont.......................................... 834
Trésignies.............................. 435, 717
Trianon.............................. 56, 95, 315
Tribunaal van uitstel ..................... 342
Tribunaux de Commerce............... 244
1048 – Index
Tribunaux et Cours des Dommages de
guerre ......................... 94, 234, 254
Tribunaux de la Jeunesse .............. 243
Tribunaux Militaires et Cour Militaire
................................................. 251
Tribunaux de Police...................... 242
Tribunaux de Première Instance .. 246,
256, 656
Tribune Congolaise .................. 36, 75
Troelstra................................ 326, 927
Troupes d’Étapes .......................... 130
Tseng-Tsiang ................................ 447
Tsjecho-Slowakije .................... 56, 95
Tuck...................... 548, 868, 869, 872
Tunisie .......................................... 158
Turkije .............................. 45, 83, 149
Turnhout ............25, 64, 254, 310, 439
Turnhout en omstreken ..... 38, 76, 668
Turquie ............................. 45, 83, 149
Tutelier ......................................... 717
Tytgat............................................ 679
U
U-Bootflotille Flandern ........ 786, 787
U-Bootsamt................................... 786
Uccle............................................. 639
Uden ..................... 910, 919, 920, 927
Udjiji............................................. 388
Uilenspiegel .................................. 622
Ulrich Heymann & Cie................. 470
UNESCO ...................................... 935
UNICEF........................................ 867
Union Anglo-belge ....................... 153
Union belge de Folkestone ........... 153
Union des Dames du Hainaut pour
l’Art et la Charité ..................... 652
Union des exploitations électriques et
gazières en Belgique ................ 524
Union des femmes belges à BuenosAires......................................... 157
Union française pour la Belgique . 840
Union des Fraternelles de l’Armée de
campagne 1914-1918 ............... 598
Union internationale des villes ..... 416
Union Minière....................... 525, 808
Union Mutuelle de Saint-Josse-tenNoode....................................... 532
Union patriotique des internés et
prisonniers belges à Genève..... 595
Université nouvelle de Bruxelles .. 451
Ursel Bovenal ............................... 608
Ursi ............................... 619, 621, 622
US Food Administration ............... 856
US Grain Corporation ................... 849
Usine de désargentation SA .......... 455
Usine de produits chimiques O.
Goebel ...................................... 456
Utrecht .................................. 930, 931
Uytendale ...................................... 615
V
Vaderlandslievende Unie van
Geïnterneerden en
Krijgsgevangenen in Genève ... 595
Vaes .............................................. 679
Valckenaere .................................. 668
Valgaren........................................ 621
Valognes ........................... 35, 73, 252
Val Saint-Lambert................. 456, 525
Vanacker ....................................... 292
Van Acker ..................................... 715
Van Assche ........................... 447, 448
Van Bleyenberghs......................... 903
Van Caeneghem ............................ 774
Van Cauwelaert.... 101, 310, 314, 316,
330, 331, 398, 605, 801, 930
Van Clé ............................. 25, 64, 436
Van Crombrugghe’s Genootschap 604
Van De Male................................. 394
Van Den Abeele............................ 629
Van Den Bergh ..................... 903, 916
Van Den Berghe............................ 679
Van Den Broeck............................ 622
Van Den Broucke.......................... 668
Vanden Bussche............................ 668
Van Den Eynde ............................. 618
Vanden Hende............................... 391
Van Den Heuvel... 101, 308, 310, 314,
335, 347, 349
van den Steen de Jehay ......... 101, 402
Index - 1049
Vandepeereboom .......................... 331
Van De Perre 101, 316, 330, 331, 332,
398, 605
Van De Pitte.................................. 391
Vandepitte..................................... 668
Vandeplas ..................................... 436
Van Der Cruyssen......................... 398
Van Der Elst .101, 316, 335, 345, 348,
349
Van Der Essen .............. 230, 310, 314
Vanderhaeghe ............................... 407
Vanderlinden ................................ 627
Vandermeulen.......315, 332, 429, 600,
605, 607
Vanderschueren ............................ 691
Vanderstichel ............................ 25, 64
Vander Straeten ............................ 631
van der Straten Waillet et Ponthoz
................................................. 657
Vandervelde..47, 54, 85, 92, 101, 304,
308, 314, 318, 319, 320, 321, 326,
330, 331, 687, 702, 829, 839, 927,
933
Vanderwaeren............................... 436
Van Der Zeypen............................ 613
Van De Vyvere ...... 46, 85, 101, 310,
314, 316, 318, 325, 330, 337, 348,
398, 609, 856
van de Werve ................................ 332
Van Eecke..................................... 437
Van Eetvelde................. 310, 314, 350
Van Ermengen .............................. 405
Van Extergem ............................... 660
Van Eysinga.................................. 932
Van Gastel .................................... 651
Van Groenwoud............................ 433
Van Haelst ................................ 25, 64
Van Hal......................................... 582
Van Hassel.................................... 624
Van Hees ...................................... 434
Van Herck................................. 25, 64
Van Hoebroeck ............................. 657
Van Hullebusch ............................ 433
Van Loocke................................... 668
Van Louwe ................................... 692
Van Maasdijk................................ 339
Van Mieghem ............................... 679
Vannérus ................... 32, 71, 178, 350
Vanneste ....................................... 696
Van Overstraeten .......... 143, 305, 392
Van Passen...................................... 25
Van Petegem ................................. 392
Van Puymbroeck........................... 393
Van Puyvelde........ 330, 353, 694, 706
Van Raemdonck... 330, 600, 606, 607,
674
Van Raemdonckcomité ................. 606
Van Roey ...................................... 448
Van Sante...................................... 257
Van Schaik.................................... 272
Van Seghbroek.............................. 435
Van Severen.. 393, 394, 608, 609, 715
van Tuyll-Van Serooskerken ........ 911
van Vollenhoven ........... 272, 915, 926
Van Weede............................ 915, 926
Van Wesemail............................... 278
Van Zuylen ................................... 335
Variétés et actualités ..................... 660
Varlez............................................ 706
Vaticaan ... 22, 62, 105, 348, 420, 424,
426, 772
Vatican..... 22, 62, 105, 348, 420, 424,
426, 772
Veenhuizen ........................... 910, 911
Veerle............................................ 436
Velge............................................. 351
Velm ............................................. 439
Veltem-Beisem ............................. 233
Verbeke......................................... 668
Verbessem..................................... 335
Verbond der Groeningerwachten .. 613
Verbond der samenwerkende
vennootschappen voor
oorlogsschade........................... 526
Verbond der Vlaamse Oud-strijders
......................................... 598, 704
Verbrande Brug............................. 435
Verbrugge ..................................... 433
Vercruysse .................................... 631
Verdeyen....................................... 919
Verdun .............................. 45, 83, 424
1050 – Index
Verenigd syndicaat van boek en
papier van Brussel.................... 532
Verenigde Staten.... 22, 27, 45, 52, 62,
83, 91, 103, 105, 145, 146, 155,
319, 321, 322, 323, 350, 395, 406,
415, 421, 445, 543, 545, 619, 651,
709, 825, 839, 848, 854, 856, 873,
875
Vereniging van gepensioneerde
ambtenaren............................... 699
Vereniging van gepensioneerde
officieren.................................. 386
Verfaillie....................................... 668
Verhaegen..................... 308, 644, 695
Verhaeren ..................... 340, 410, 842
verkiezingen..103, 111, 260, 264, 265,
316, 342, 807
Verkiezingszaken.......................... 195
Vermeire ........................... 38, 76, 933
Vermeulen .................................... 435
vernederlandsing Gentse universiteit
..........308, 331, 449, 617, 676, 932
verordeningen .63, 72, 86, 88, 89, 270,
271, 278, 279, 284, 286, 288, 300,
301, 679, 689, 783, 871, 872
Vers l’Avenir................................. 660
Versailles ..56, 95, 103, 285, 301, 313,
315, 321, 324, 347, 348, 386, 387,
421, 447, 476, 772, 780, 825, 879,
889, 892, 893, 895, 896, 913
Verschaeve....393, 394, 398, 432, 608,
609, 671, 715
Verschingel................................... 394
Verschuere .................................... 295
Versmissen ..................................... 25
Verstreken..................................... 695
Vervi vola.................................. 38, 76
Verviers ...........43, 254, 541, 544, 653
Vervliet ......................................... 451
Vervloet ........................................ 394
Verwaltungschef........... 175, 771, 776
Verwaltungschef Flandern ...... 34, 72,
784, 800
Verwaltungschef Wallonien ......... 784
Verwilghen ........... 232, 418, 419, 673
verwoestingen .. 23, 63, 266, 269, 270,
277, 286, 341, 440, 452, 513, 588,
678, 679, 690, 693, 712, 716, 877
Verzameling archieven van (hoge)
Britse militairen........................ 897
Verzameling gedrukte stukken van A.
Borgnet et F. Golenvaux .......... 665
Verzameling loopgravenkaarten van
het Imperial War Museum........ 905
Verzameling muziekpartituren...... 666
Verzameling Oorlogsarchieven..... 664
Verzameling oorlogsdagboeken en verslagen van de Commissie voor
de Oorlogsarchieven................. 696
Verzameling oorlogsdagboeken van
het archief van het bisdom Brugge
................................................. 695
Verzameling oorlogsdocumentatie
van het Ministerie van
Buitenlandse Zaken.................. 150
Verzameling persoonlijke archieven
an het Imperial War Museum... 902
Verzameling van het Stedelijk
Museum in Aarschot ................ 692
Verzameling Wochenschauen en
Dokumentarfilmen ................... 808
verzet...... 43, 49, 51, 81, 90, 204, 308,
315, 387, 409, 420, 435, 442, 626,
627, 628, 629, 630, 646, 661, 676,
701, 807, 901, 902
Vesting Ieper................................. 127
Vesting Parijs................................ 128
Veurne.. 183, 243, 250, 252, 254, 294,
298, 342, 663, 668, 712
veuves de guerre ....................... 54, 93
victimes de guerre .. 24, 27, 63, 66, 91,
95, 101, 111, 234, 236, 254, 256,
264, 265, 269, 270, 276, 278, 281,
283, 284, 291, 295, 300, 308, 324,
332, 341, 351, 426, 495, 535, 542,
547, 574, 691, 904
vie au front ... 113, 119, 120, 122, 123,
124, 125, 126, 135, 251, 255, 267,
353, 355, 356, 358, 359-361, 363,
364-366, 368, 371, 372, 375, 382,
383, 384, 386, 392, 395, 402, 430,
Index - 1051
432, 446, 461, 490, 491, 575, 578,
580, 582, 584, 606, 609, 636, 646,
653, 668, 672, 675, 694-696, 847
Vie de la Cathédrale...................... 429
Viersel........................................... 333
Vilain XIIII ................................... 633
Villalobar....54, 62, 92, 105, 272, 288,
308, 310, 314, 349, 449, 521, 656,
853, 856, 873
Vilvoorde...................... 435, 439, 713
Vincennes ..................................... 837
Vincke........................................... 435
Vindictive ..................................... 689
Vinkem ..................... 35, 73, 294, 545
Virton.................................... 789, 831
Visé........................... 43, 81, 232, 690
Vive Namur po tot..................... 38, 76
Viviani .......................................... 830
Vlaamsch Leven, Zelfstandig
Vlaamsch Geïllustreerd Weekblad
................................................. 613
Vlaamsche Gouwbonden .............. 619
Vlaamsch-Socialistisch Verbond.. 619
Vlaamse Hogeschool . 49, 87, 93, 332,
449, 617, 676, 688, 775
Vlaamse kwestie ...230, 330, 331, 336,
342, 393, 397, 421, 441, 600, 609,
613, 617, 676, 772, 774, 794, 800,
879, 913, 915, 929, 930, 933
Vlaamse Revolutionaire
Socialistenpartij ....................... 619
Vlaanderen .......84, 87, 239, 680, 788,
792, 847
Vladslo.......................................... 232
Vlaeminck..................................... 249
Vlamertinge .................. 217, 232, 672
Vliebergh ...................... 330, 331, 603
vluchtelingen ....19, 21, 23, 24, 27, 43,
44, 52, 53, 60, 63, 65, 66, 81, 82,
91, 107, 109, 110, 118, 151, 152,
153, 154, 155, 156, 158, 161, 174,
194, 197, 198, 199, 200, 208, 223,
228, 232, 235, 238, 251, 259, 261,
264, 268, 269, 270, 271, 272, 273,
276, 279, 281, 282, 283, 285, 288,
290, 311, 313, 314, 316, 330, 340,
342, 386, 404, 405, 406, 407, 408,
410, 420, 423, 424, 427, 433, 435,
436, 437, 439, 441, 444, 515, 530,
534, 535, 536, 537, 538, 539, 541,
574, 575, 576, 577, 578, 579, 580,
581, 582, 583, 584, 585, 588, 590,
593, 631, 637, 638, 641, 645, 648,
663, 668, 678, 679, 693, 698, 711,
775, 814, 822, 834, 837, 842, 858,
870, 878, 883, 884, 886, 888, 891,
893, 894, 903, 904, 907, 909, 910,
911, 913, 914, 916, 917, 918, 919,
920, 921, 922, 924, 926, 927, 928,
931 921, 972
Vluchtoord Gouda......................... 921
Vluchtoord Veenhuizen ................ 921
Volkenbond ... 312, 382, 893, 927, 932
volkenrecht............ 291, 295, 913, 932
volksgezondheid .. 296, 298, 300, 301,
910
Volksopbeuring.... 611, 612, 616, 620,
800
Voluntary Aid Detachments.......... 900
von Bayern................ 53, 92, 790, 796
von Bethmann-Hollweg ............ 48, 87
Von Bienen & Fischbein............... 489
von Bissing .. 47, 51, 86, 89, 449, 656,
676, 772, 796, 800, 853, 856
von der Golz............................ 47, 856
von der Lancken.... 336, 640, 772, 856
von Falkenhausen 49, 51, 88, 89, 315,
695, 784, 797
von Gallwitz.................................. 797
von Hatzfeldt-Trachenberg ........... 546
von Hertling .................................. 794
von Hurt ........................................ 798
von Jagow ..................................... 856
Von Le Suire................................. 802
von Lumm............................. 783, 802
Von Oerdingen.............................. 489
von Payer ...................................... 794
von Sandt .................. 47, 86, 772, 783
von Schröder ......................... 772, 788
von Tirpitz..................................... 798
von Württemberg .................. 784, 796
Voormezele................... 217, 232, 632
1052 – Index
Voortman ...................................... 642
Vooruit.................................... 75, 508
Vorst ..................................... 465, 613
Vos................................................ 931
Vosselaar .......................... 25, 63, 821
Vottem .......................................... 390
Vredegerecht................................. 239
vredesonderhandelingen .. 85, 95, 311,
312, 314, 316, 324, 334, 335, 336,
337, 339, 345, 346, 347, 348, 382,
521, 771, 772, 773, 774, 775, 802,
803, 847, 850, 853, 879, 889, 892,
893, 895, 913, 914, 932
Vreemdelingenpolitie ................... 205
Vrienden Ondereen....................... 608
Vriendengroet aan Oostackers
Oudleerlingen........................... 668
Vrij België................. 36, 75, 330, 871
vrijschutters ......43, 81, 177, 324, 423,
450, 631, 782, 798, 915
vrouwen ....19, 43, 53, 54, 81, 91, 157,
196, 271, 389, 602, 603, 686, 865,
903, 904
VRT ........................................ 59, 715
W
Waarloos....................................... 333
Waasten ........................................ 217
Waerbecke .................................... 774
Waffelaert ..................................... 427
Waffenstilstandkommission ......... 778
Walcheren..................................... 920
Walem................................... 333, 680
Walter ........................................... 663
Walter Barth & Co........................ 489
Wandre ......................................... 233
wapenstilstand ......53, 54, 92, 94, 103,
144, 252, 285, 287, 290, 292, 309,
313, 348, 386, 419, 452, 457, 515,
619, 620, 622, 623, 715, 716, 771,
772, 773, 774, 800, 818, 831, 847,
879, 914, 927
War Babys Cradle......................... 574
War Cabinet..878, 890, 891, 892, 895,
896
War Committee............. 878, 890, 895
War Council.................. 878, 891, 892
War Office ............................ 215, 880
War Refugees Committee ..... 878, 884
War Trade Intelligence Department
................................................. 879
Waregem............................... 294, 295
Waremme...................................... 541
Warichez ....................................... 427
Warneton....................................... 232
Warnier ......................................... 599
Warocqué ...................................... 658
Washington ........................... 155, 857
Watermael-Boitsfort ..................... 681
Watou............................................ 252
Wauters ............................. 54, 92, 293
Wauthier-Braine............................ 652
Waver, zie Wavre
Wavre............................................ 386
Waxweiler..................... 332, 335, 337
Wecker.................................. 453, 490
wederopbouw.. 22, 34, 55, 61, 73, 94,
95, 103, 173, 174, 181, 183, 214,
217, 218, 221, 222, 223, 225, 231,
235, 244, 254, 259, 260, 262-266,
268, 277, 278, 279, 282, 285, 289,
311, 316, 320, 332, 334, 336, 342,
343, 346, 350, 411-420, 427, 450,
466, 507, 518, 523, 526, 536, 635,
638, 640, 648, 649, 650, 667, 673,
775, 777, 839, 843, 858, 870, 879,
883
Weerde.......................................... 435
Weermacht .................................... 165
Wellington ............................ 160, 872
Wendelen ...................................... 435
Wenen ........................................... 783
Werbrouck .................................... 315
Werk der tijdelijke bijstand aan de
Belgische vluchtelingen in
Frankrijk................................... 575
Werk der Vlamingen in Parijs....... 576
werklozen... 23, 34, 50, 52, 63, 72, 89,
91, 180, 259, 264, 269, 270, 272,
275, 279, 284, 289, 332, 538
Werkrechtersraden ........................ 250
Index - 1053
Wervik .......................................... 416
Wervingsbureel van Dieppe ......... 136
Wervingscommissie van Folkestone
................................................. 136
Wespelaer ..................................... 903
Westende ...................................... 232
Westhoek .........59, 181, 265, 667, 672
Westouter...................................... 232
West-Pruisen................................... 95
Westrozebeke................................ 232
West-Vlaanderen ..... 82, 94, 218, 232,
249, 265, 267, 268
Westvleteren ................. 183, 233, 607
Wetteren ................................. 34, 542
Weygand....................................... 832
Whitlock ...... 272, 308, 310, 853, 854,
855, 873, 876
Wibaut .......................................... 326
Wibier ........................................... 395
Wickes .......................................... 872
Widmer-Curtat.............................. 592
Wiedamann........................... 490, 491
Wielemans ............................ 119, 310
Wiener ...................... 38, 76, 374, 659
Wiener Bankverein ....................... 454
Wieringen ..................................... 909
Wiescher ............................... 472, 492
Willaert ................................. 437, 438
Willebroek ............................ 509, 612
Willebroek aan ’t front.............. 38, 76
Willems................................. 396, 690
Willemsfonds................................ 676
Wilmet .......................................... 435
Wilrijk........................................... 411
Wilson.......56, 95, 105, 323, 449, 716,
844, 847, 850, 851, 853, 856, 863,
873, 874, 876
Wingene........................................ 509
Winksele ....................................... 680
Winnipeg ...................................... 573
Winterbottom................................ 903
Wintgens....................................... 172
Wirth & Cie (L.) ................... 492, 493
Wirtschaftskommission ................ 782
Withages ....................................... 660
Wittmeur....................................... 521
Wodon........................................... 352
Woeste .................. 310, 314, 333, 348
Woesten ........................ 183, 232, 712
Women’s war collection ............... 903
Wondelgem................................... 635
Wortel ........................................... 207
Woumen........................................ 232
Wouters................................. 435, 679
Wulpen.......................................... 232
Wulvergem.................................... 232
Wulveringem ........ 104, 211, 252, 774
Wunderlich & Cie (A.) ................. 493
Württembergse eenheden.............. 791
Wurzburger ................................... 492
X
Xhardez......................................... 162
Y
Yokolo .......................................... 358
Young Memorial Museum
verzameling.............................. 872
York .............................................. 154
Yougoslavie .............................. 56, 95
Yperman ....................................... 696
Ypres, voir Ieper
Yser Journal .................................. 716
Yseux ............................................ 651
Z
Zaffelare................................ 439, 542
Zandhoven .................................... 332
Zandvoorde ................................... 232
Zarren.................................... 217, 232
Zaventem ................................ 34, 696
Zeebrugge .... 688, 689, 690, 786, 788,
789, 809, 878, 882, 883, 891, 899
Zeebrugge Association.................. 899
Zeeuws-Vlaanderen ...... 95, 909, 920,
921, 926
Zeist .............................. 668, 910, 914
Zemst ............................................ 435
Zending Dhuicque. 182, 183, 341, 417
1054 – Index
Zentraleinkaufsgesellschaft mbH für
Belgien............................. 777, 779
Zentral-Ernte-Kommission ........... 784
Zentrales ....................... 34, 50, 73, 89
Zentralnachweiseamt für
Kriegerverlüste und Kriegergräber
................................................. 778
Zentralstelle für Auslanddienst..... 773
Ziekenhuizen van Ieper, Poperinge,
Sint-Idesbald, De Panne, Veurne,
Malassise, Neuville en Etaples
................................................. 298
Zillebeke ............................... 672, 680
Zivilgouverneur ............................ 801
Zivilkommissäre ....................... 48, 86
Zivilkommissar van het Kreis
Brussel-Land ........................ 34, 73
Zivilverwaltung...... 63, 270, 332, 536,
542, 782, 783, 800, 802
Zomergem..................................... 653
Zonnebeke..... 232, 416, 672, 680, 719
Zottegem ................................. 34, 542
Zusters van Liefde ................ 438, 439
Zwitserland ...... 22, 45, 40, 62, 77, 83,
114, 162, 198, 209, 210, 308, 335,
381, 415, 496, 586, 590, 593, 595,
792, 804
Zwolle ........................................... 152
Collection
Studies on World War One
Studies over de Eerste Wereldoorlog
Études sur la Première Guerre mondiale
1-16
o
JANSSENS P., Belgische veldhospitalen tijdens de Eerste Wereldoorlog,
Bruxelles, AGR, 2001 (n° 1).
Publ. 3636 / 7,5 €.
o
FRANCOIS A., Les événements du mois d'août 1914 à Dinant. Essai sur
la genèse d'un massacre et réflexions autour de la culture de guerre,
Publ. 3638 / 9 €.
o
ALEXANDRE S., Mémoire d'une "Cité martyre". Le massacre de
Tamines du 22 août, Bruxelles, AGR, 2001 (n° 3).
Publ. 3639 / 10 €.
o
CARNEL S., La reconstruction des régions dévastées après la Première
Guerre mondiale: le cas de Neuve-Église, Bruxelles, AGR, 2002 (n° 4).
Publ. 3859 / 9 €.
o
VRINTS A., Bezette stad. Vlaams-nationalistische collaboratie in
Antwerpen tijdens de Eerste Wereldoorlog, Bruxelles, AGR, 2002 (n° 5).
Publ. 3895 / 16 €.
o
DE MAESSCHALCK K., ENGELEN C., MARX M., PERSOONS E.,
Oorlogsmonumenten 1914-1918 in Vlaams-Brabant, Bruxelles, AGR,
2002 (n° 6).
Publ. 3932 / 9 €.
o
CLAISSE S., La Mémoire de la guerre 1914-1918 à travers les
monuments aux morts des communes d'Etalle, Habay, Léglise et Tintigny,
Publ. 4009 / 12 €.
1056 – Studies on World War One
o
COOL K., Het leven van de Vlaamse krijgsgevangenen in Duitsland in de
Eerste Wereldoorlog, Bruxelles, AGR, 2002 (n° 8).
Publ. 4010 / 9,5 €.
o
TALLIER P.-A., BOIJEN R. (red.) (préface par/woord vooraf door
VAN OVERSTRAETEN D. et/en LEFEVRE P.), La Belgique et la
Première Guerre mondiale. État des sources - État de la recherche. Actes
du colloque des 8 et 9 novembre 2001 (Musée royal de l'Armée, salle 1418). België en de Eerste Wereldoorlog. Bronnen - Stand van het
onderzoek. Acta van het colloquium van 8 en 9 november 2001
(Legermuseum, zaal 14-18), Bruxelles, AGR, 2002 (n° 9).
Publ. 4022 / 13 €.
o
DETOURNAY C., La Grande Guerre sous le regard de l’élite
tournaisienne occupée. Contribution à la culture de guerre, Bruxelles,
AGR, 2003 (n° 10).
Publ. 4177 / 13 €.
o
JAUMAIN S., AMARA M., MAJERUS B. et VRINTS A. (sous la
direction de), Une guerre totale? La Belgique dans la Première Guerre
mondiale : Nouvelles tendances de la recherche historique, Bruxelles,
AGR, 2005 (n° 11).
Publ. 4443 / 25 €.
o
BENVINDO B., Des hommes en guerre. Les soldats belges entre ténacité
et désillusion 1914 - 1918, Bruxelles, AGR, 2005, 185 p. (n° 12).
Publ. 4487 / 10 €.
o
STANDAERT O., La mémoire d’une « Ville Martyre ». Manifestations et
évolution de la mémoire de la Grande Guerre à Andenne, 1918 – 1940,
Bruxelles, AGR, 2005, 149 p. (n° 13).
Publ. 4488 / 9 €.
o
DE SCHAEPDRIJVER S., « We who are so cosmopolitan » : The War
Diary of Constance Graeffe, 1914-1915, Bruxelles, AGR, 2008, 560 p.
(n° 14).
Publ. 4729 / 21 €.
o
RENARD J., Le cahier gozéen de la grande Guerre (1914-1918),
Bruxelles, AGR, 2009, 386 p. (n° 15).
Publ. 4812 / 25 €
Studies on World War One - 1057
o
BACLIN G., BERNARD L. et ROUSSEAUX X., En première ligne. La
justice militaire belge face à « l’incivisme » au sortir de la Première
Guerre mondiale, Bruxelles, AGR, 2010, 249 p. (n° 16).
Publ. 4895 / 11 €.
Numéro hors série / Nummer buiten reeks
Special issue number
o
DEBRUYNE E., PATERNOSTRE J., La résistance au quotidien 19141918. Témoignages inédits, Bruxelles, Editions Racines, 2009, 221 p.

VOL. 2 - naar nederlandse versie

Transcription

Similar documents

woi - naar nederlandse versie

Publieksonderzoek 70 Jaar Vrijheid

E - Neerhofdieren

Nummer 4/2013

Untitled - VMBC het Anker

Between Trauma and Transformation: A Needs

Downloaden complete rapport inclusief afbeeldingen

7. Valorisatie van de collecties - Meertens Instituut

het archief van lucius pompeius niger - E

98 (-t)

Chambre

publicatie - Nationaal Archief

Deel 1 - BishopAccountability.org