downloaden

Transcription

downloaden

HANDBOEK
Trotse Zonen Trotse Vaders:
en e de ader die e
il
ĳn
Interventie voor docenten, jongerenwerkers
en hulpverleners
COLOFON
Ontwikkelaar en auteur van de interventie
Jens van Tricht
Weesperzĳde 110-Q
1091 EN Amsterdam
contact@jensvantricht.nl
06 430 836 86
www.trotsezonentrotsevaders.nl
© Copyright: Jens van Tricht, TrotseZonenTrotseVaders.
VOORWOORD
In dit document komen theorie en praktĳk van het werken met jongens en mannen samen.
Tien jaar geleden dook ik na mĳn afstuderen deze weerbarstige praktĳk in. Een groot verschil met
de theoretische academische wereld waarin ik tien jaar verkeerd had.
De methodiek die hier gepresenteerd wordt is de weerslag van tien jaar werken met jongens en mannen,
op basis van de theorievorming tĳdens mĳn studie - vrouwenstudies met mannen en mannelĳkheid
als specialisatie. In de afgelopen tien jaar zĳn de ideeën getoetst aan de praktĳk, en andersom.
De cirkel gaat rond, steeds weer.
TrotseZonenTrotseVaders is in de praktĳk mede ontwikkeld door een team vrĳwilligers waarvan
Michel van Pomeren en Evert Wiebenga hier speciale aandacht verdienen. Als pioniers hebben zĳ
zich binnen Cardea Jeugdzorg ingezet voor de uitvoering van pilots en de integratie van
de methodiek in de dagelĳkse praktĳk. Zonder hen zou deze publicatie er niet liggen!
Theorie en praktĳk gaan hand in hand, in deze methodiek, voor de uitvoerders, met de deelnemers,
en voor mĳ als ontwikkelaar. Ik ben blĳ dat ik mĳn bĳdrage hieraan heb mogen leveren en
enorm dankbaar voor de grote inzet van vele betrokkenen.
Jens van Tricht, november 2014
Ben je de vader die je wilt zĳn?
03
Interventie voor docenten,
jongerenwerkers en hulpverleners
INHOUD
SAMENVATTING
05
PROBLEEMOMSCHRĲVING
06
BESCHRĲVING INTERVENTIE
08
ONDERBOUWING
19
UITVOERING
24
ONDERZOEK NAAR PRAKTĲKERVARINGEN
26
AANGEHAALDE LITERATUUR
28
BĲLAGE: DRAAIBOEK & WERKVORMEN
31
4
SAMENVATTING
DOELGROEP
ONDERBOUWING
De primaire doelgroep bestaat uit jongens van 14 tot 18 jaar
die zich in een hulpverleningscontext bevinden en hun (stief)vaders. Uitbreiding van de doelgroep tot jongens van 8 tot 24
jaar en n vader
gelĳk erbĳ llen aan a ngen n
de gebr k e e d ek n d g ĳn
en r en van de ederland e je gd krĳg e aken krĳg
e ge e al eerde l bĳ
a
e r ble a ek
nder e al
ngen k en b nnen bĳ de je gd l
verlen ng e
e en gedrag r ble en d e
eer le den
ale en aa
a elĳke r ble en e
ĳn j ngen d e e aken ebben e e
e d ng e en
ver aarl ng
br k en
andel ng dre gende agre sie,
a
e e r
rn en al
l
dr g
gebr k
erver lav ng e e era e r ble en k nnen
rden ver r aak d r een r ble a
e ge n
a e
daar j
aan bĳdragen k andere a ren k nnen een
rol spelen.
DOEL
dd el van de n erven e da j ngen
nder la ebben
van de r ble en aar ee e bĳ je gd rg ĳn b nnenge
k en bd elen ĳn da de be r kken e d
en vader en
n ver erk en da de va ngen ver annelĳk e d bĳ
vader en
n ĳn verr d
De interventie TrotseZonenTrotseVaders bouwt voort op wetena elĳke n
en d e aangeven da be r kken vader a
bĳdraag aan e v rk en van
e en gedrag r ble en bĳ n k nderen en aan e vergr en van e
el ĳn en de
l re a e erbe er ng van de vader
nrela e dan k een belangrĳke a r n de aan ak van
de genoemde problemen. En voor het vergroten van de
be r kken e d van de vader
e belangrĳk e erken aan
e verr en van de va ngen ver annelĳk e d bĳ
el
vader als zoon.
er nder ng van de kan
aa
a elĳke r ble en
zoals
l val ddelengebr k rad al er ng en
elĳk
geweld is een metadoel van de interventie, evenals de vergrong van de gelĳk aard g e d
en annen en vr
en
AANPAK
De interventie combineert concrete doe-activiteiten met infora ev r en ng en re e e aan de and van v de beelden
en ge rekken e e gen be e en en gelĳk eden van de
vaders en zonen staan centraal.
ONDERZOEK
val a e na a
van een raje bĳ ardea leveren
eve
reacties van deelnemers op, zowel van de vaders als van de
zonen.
el nd v d ele al gr e raje en ĳn gelĳk en erkend v r be den de kra van aa erk aard r re e
kan rden nge eeld de en en be e en en gelĳkheden van de doelgroep.
r ĳn k en
e ge den nder vader en nen d e deel
na en aan een l bĳ de rak ĳk
l We r e land ĳ
gaven aan dat de aangeboden activiteiten hen in de gelegene d elden
een re ge an er e elkaar
e gaan
r ge egd aa de n erven e dr e en ervar ng leren
n r a ev r en ng en re e e n gr e verband k
er
een v erde
bĳ
el ng
MATERIALEN
Mĳn ader rĳge ig ĳ oe nog
ro ali en a ie e alen
r een draa b ek be kbaar van de gr e n erven e e
en ge aan a ngen d ge
k e aken v r nd v d ele
n erven e
r de re e e ĳn
r elĳke vragen nv l
e en ngen en andere dra en n kkeld
5
P
B EEM M C
PROBLEEM
VI
e n erven e gaa ver annelĳk e d e an a e en ar
a e n de aa
a ĳ e n erven e r
e
veranderen van de beeldv r ng ver annelĳk e d ver e
el beeld en ver e gedrag van nen en vader env d ger
ge egd e rd e and een le ke en
e v lle vader
zoon?
Voor welk probleem of risico is de interventie ontwikkeld?
De interventie is opgezet om de betrokkenheid
tussen vaders en zonen te vergroten. Voor de
s eci eke doelgroe
ongens an
o
aar
in een h l erleningscon e en h n aders
geld da de oon h is ro le en hee
en in een e gd h l erleningscirc i is
terechtgekomen.
Vier goede redenen om aan de slag te gaan met de interventie:
ge j ngen lĳken e
l nder g ed
te doen dan meisjes. Betrokken vaders zorgen voor
be ere
l re a e van n nen
Er is veel te doen over de veranderende rol van jongens en
mannen. Er wordt van mannen verwacht dat ze op het werk
een a
ĳ d en en n e
den een
e je er
b ven
eel annen akken n n e e r l n g n e
annen d e da el d en krĳgen n e al ĳd de bĳbe rende
e annen
rden n eker ver n r l en
e
j ngen
e en leven e egen rĳd ge v rbeelden en
r l dellen
raa en n de ed a ader ĳn v r
veel j ngen e eer e r l del aar egelĳk v ld en veel
vader n e aan de beelden van
e v lle annelĳk e d d e
de e j ngen n de
la re ed a krĳgen v rge
eld
• Sommige jongens veroorzaken overlast op straat.
nder e geval al
n vader a e bĳ
de opvoeding betrokken is.
ngen
en be er n
n vader g ed
n vel al de band e
ader llen e en a e k nnen d en
n
n e begele den naar v l a en e d
r de e eke d elgr e j ngen van
jaar n een
l verlen ng n e en n vader geld da e r blee
v ral bĳ de
n lg r r e
er
n
r ng l
ge eld en l a elĳk n a da kan le den e ala e e
ne
aar er n g geen j
eel raje
e k
er
neer dat de zoon niet meer doet wat er van hem wordt
gevraagd e eder l e l en e ra en de vader
d r el e verd ĳnen
ĳ rek
er g n ĳk
nder gen an eerd gee een gr e nd en dre g e
er geen el e
nk
ere
n e l verlen ng r
bĳv rbeeld e gd rg
da
en k nnen
el
vader al nen ge
veerd rden
de
a e e veranderen e ĳn ar
a
e j e
en
e raje
in te zetten.
annelĳk e d breng vele k al e en e
ee aar k
vele valk len e ver ĳd je d e valk len? e blĳ een an
n na
e
el en ĳn gev ng? e
n eer
ĳ e erk ĳ a en? e gee ĳ v r aan le der a ?
e k nnen
l val erkl
e d verla en r nal e
rden v rk en?
e n aan er
re ge
ver d ngen?
aar k
bĳ da j ngen n e nder ĳ en de erkvl er
a er anden lĳken
e l en e k en b vend en n e
ne
anneer e verla ver r aken e je en vr
en
ĳn n e enbare leven e een n aal lag be g aar a
valt er voor mannen nog te winnen? Wat is het perspectief waar
de j ngen van n de vader van rak
ee gr e en?
SPREIDING
e n erven e r e nen r e ader b ed ener ĳd een
herbezinning op de traditionele rollen van vaders en zonen.
nder ĳd b ed e een er e e
de n kkel ng en
er nlĳke gr e aar ee j ngen en annen de ek
vr lĳk ege e k nnen en
e n erven e r
e ek
j ngen van
jaar d e
n een l verlen ng n e bev nden en n
vader e ederland e gd n
a da en r en
van de ederland e je gd e aken krĳg e ge e al eerde
6
l
bĳ
a
e r ble a ek
nder e al
n de rak ĳk de d elgr e d e daad erkelĳk e de
n erven e aan de lag gaa kle n annen en j ngen
llen
n r ble en na elĳk el l en en eggen geen l
n d g e ebben re e al de annelĳk e d der ngen
v r rĳven e kader ver de gra
e en ge gra
e
re d ng ĳn bĳ de n kkelaar geen gegeven bekend
EEN JEUGDHULPVERLENER DIE WERKT
MET DE INTERVENTIE:
e r ble en aar de j ngen egen aanl en
ged rende ĳn a ng raje en ĳn nder
eer ee
rn en a
e
ang
rn en er nlĳk e d
rn en
ber e
ge
n ver end ĳn
nder aard g e d
le en agre e
ek en
verbaal ek ele r ble a ek al verkra ng
geaard e d en ve
e d ngen eel van
de e r ble en ĳn n e
e l en
nd v d ele
ba
e vaak n d g
k e
ee van
de j ngen er bĳ e be rekken er ee l k k
aangeven da
e
ee e r blee
en n
ndere a e de j ngere e ĳn d vaak
le e
a e aar n de j ngen
bev nden
GEVOLGEN
r de d elgr e geld da al de n erven e n e
rd
nge e
nen en vader
e elkaar blĳven
r elen e
k nnen dan e a r n n e d rbreken da
al genera
e be aa
n en n e ge n blĳven elen vader en
nen veranderen n e aan de
a e n e ge n en de n
nee
d
n
ee naar de v lgende genera e e
n erven e b ed vader en nen de gelĳk e d e a r n
e d rbreken en el de aan e e geven verander ng
n aa
a elĳke n geld da al de n erven e n e
rd
nge e vader en nen een kan
en
e gr e en
g ede vader en nen
kan e ndelĳk le den
r ble en al e
e d ng je gd r nal e
l val
verla
raa dr g dakl
ed e
vend en dan
e r
aan e g da de r ble en aan v lgende genera
e
rden d rgegeven veel nen rden en g
en
n n leven el vader
e is akkelĳk die
r o e e en
des e oeilĳker die k e s aarheid
e onen ls an ch e annen
h ilen nie
7
BE C
VI
I TE VE TIE
De interventie kan zowel in een individueel traject als
in een groepstraject worden uitgevoerd. Voor beide
trajecten geldt dat er daarbinnen weer onderscheid is
tussen een traject van de zonen apart, de vaders apart
en de zonen en de vaders samen.
aak ĳn e de eder d e bĳ de l verlener aangeven
da e g ed
ĳn de vader erbĳ e be rekken k elen
de eder een belangrĳke r l bĳ e ver gen van vader
en nen da de e n erven e v r en belangrĳk kan ĳn
blĳk k de l era r veel vader r je en en n a even
k en v r
de be e e d e eder gnaleren
2.1 DOELGROEP
i ersi ei
De primaire doelgroep van de interventie bestaat uit jongens van
14 tot 18 jaar die zich in een hulpverleningscontext bevinden
en hun (stief)vaders. Uitbreiding van de doelgroep tot jongens
van
jaar en n vader
gelĳk erbĳ llen
aan a ngen n de gebr k e e d ek n d g ĳn e n er
ven e kan k gebr k
rden v r j ngen en n vader
n de el de lee ĳd a eg r e n e nder ĳ en n e el ĳn
erk j ngeren erk n d e
a e gaa e dan v ral
een groepsinterventie.
e
belangrĳk reken ng e
den e de veel e d aan
gelĳke a ergr nden van de vader en nen aar ee
ge erk
rd
le d ng n vea kla e
l rele a er
gr nd e n e ge n a en ell ng e k nnen van nvl ed
ĳn de an er aar de r ble a ek d r de d elgr e
belee d rd en n aa eraan e erken
e belangrĳk
n e e general eren ader
e eke
bev lk ng gr e en k nnen n e ver n ka
rden ge
ren e al bĳ annen en vr
en ĳn k er de nd v d ele
ver
llen b nnen elke gr e gr
k
nder ek
el een alge een beeld naar v ren bĳv rbeeld ver
elke va ngen ver vader a vaak v rk en b nnen
be aalde e n e gr e en e bĳv rbeeld
elbr nk een e
el
n ader a
van
al
en e eke
n erven e v r be aalde bgr e en kan
en elĳk
ĳn n de e n erven e rd daar n e verder
ngegaan
De interventie is in principe breed inzetbaar voor vaders en
nen van alle lee ĳden d e n nderl nge band llen
ver erken ĳ de nen rd gegaan van de lee ĳd gr e
jaar da d de gr e
aar ee n n de rak ĳk
rd ge erk en aar ee de l
ebben laa gev nden
e n kkelaar gaa ervan da gl baal een n
lee ĳd
van jaar kan rden aange den en da k de a
lee ĳd n g kan rden ver gd
jaar e k n
er
n e vr eg gen eg beg nnen e e ver erken van de band
en vader en
n en d r e
d kne
aar
bĳ de de verjaardag Wan eed eer der be e en
n en e e de ke e van verv lg le d ngen en b eden
k ĳden de e le d ngen n en eve begele d ng n r le
en r ng
k raje en e dr e genera e ĳn n r n e
gelĳk
n er ediaire doelgroe
• De gezinnen waartoe de zonen en hun vaders
behoren.
n de je gd l verlen ng en n e nder ĳ
al jaren
d delĳk da en en n e
el aan aar deel
a
ken van ge n
e en d e na
e elkaar a en angen
en van d r laggevende nvl ed elkaar ĳn l n er ed
a re d elgr e kan daar
k e ele ge n aar e de
nen en n vader be ren rden gen e d e eder
v r en daarb nnen eer een belangrĳke n er ed a re
d elgr e
er al e g ed
le gaa e de nen
en de vader al d d re ĳn eer lag ebben de ver ge
leden van het gezin.
e d elgr e
be rlĳk gr
al
erb ven ver eld
a e ederland e gd n
da en r en van de
ederland e je gd e aken krĳg e ge e al eerde l
bĳ
a
e r ble a ek n
n de rak ĳk de
d elgr e d e daad erkelĳk e de n erven e aan de lag
gaa kle n
da annen en j ngen ge eel n lĳn e de
annelĳk e d der ngen
n r ble en el llen l en
en eggen geen l n d g e ebben e k je gd l
verlener daar
veel verred ng kra
j ngen en
hun vaders te overtuigen van het nut van de interventie.
ĳ de doelgroe
8
• Jeugdhulpverleners
Metadoelen van de interventie:
en andere n er ed a re d elgr e ĳn de je gd l verlener
d e e de gen e de d elgr e erken enk ĳ en en r
ren n de je gd l verlen ng ĳn n g n e e
nge eld
e e ek erken e j ngen
e be rekken van n
vader
adr k
gender en e erken n de je gd l
verlen ng gaa
n e ee al ver e erken e e je
aar
e n d g da je gd l verlener
annen en
vr
en n
krĳgen n de e eke d na ek van e
erken e annen en andva en krĳgen
er n de
rak ĳk ee aan de lag e gaan e n erven e dan k
g ed al ra n de ra ner n e e en d vraag el
een
aan al aan a ngen n e r gra a
e kan
aa
a elĳke r ble en al
l val ddelengebr k rad al er ng en
elĳk ge eld rd ver nderd
e gelĳk aard g e d
rd vergr
he
en annen en vr
en
“Het ontwikkelen van talent en
oorko en an aa scha elĳke
ro le en gaan ĳ de in er en ie
hand in hand.”
Contra-indicaties
oelich ing ĳ de doelen
rda r e nen r e ader breed en e bel n e baar
ĳn er geen e eke nd a e en n ra nd a e aan
e geven Wel vraag e aa erkkarak er van de e de
e eke aan a ng van de gek en erkv r en aan
de n re e en en be e en en
gelĳk eden van de
d elgr e
vraag e ra n e en e eke
e en e
van de be r kken r e nal al ede e b l e van de
be r kken rgan a e
Hoofddoel
dd el van de n erven e
e ver nderen van de
r ble en aar ee j ngen b nnenk en bĳ e gd rg e
n erven e el vader en nen eer n a e aken
a en e ĳn en a en d ngen e d en aar nder val k
l a elĳk n a
r de be ere verb nd ng kan k e
ge n eer ab eler rden e n erven e een ddel v r
nen en n vader
el aan d e ab elere ge n
a e
te werken.
en e l e e en
verbe er ng van de nderl nge be r k
ken e d bĳ vader en
n
eraard een r
aar n de
rak ĳk blĳk d geen ab l e n d aak rĳ ll ge deelna e
eveneen een r
aar k er geld da d n e r k
n d akelĳk
e n erven e gaa
van een
eve benader ng van
j ngen en n vader e den rden aange r ken
n
k al e en en leren n energ e
eve ĳ e n e
e en erdere ervar ngen e de e gang n en ĳn
ge r ken
e
2.1 DOEL
Hoofddoel van de interventie:
annelĳk e d e an a e ar
a e n de aa
a ĳ
en e d rbreken van va e r l a r nen ĳn belangrĳke
ele en en van de n erven e r
rd ge erk e een
b na e van
ek ervar ng leren n r a ev r en ng
en gn eve en e
nele re e e e j ngen en n
vader leren d r e d en en e ervaren n de re e e
n
ervar ngen
rden de leer
en en geb rgd d r e e
ben e en erv lgen
rd e geleerde n de rak ĳk
gebra
en rd er d e ervar ng k eer gere e eerd
e na e de vader blĳken be e e e ebben aan e eke
n r a e ver e belang van n r l ver de l a elĳke en
gee elĳke n kkel ng van n
n en ver de an eren
aar ĳ n vader a be er k nnen nv llen
ngen ebben nder la van de r ble en
aar ee e bĳ e gd rg ĳn b nnengek en
Subdoelen van de interventie:
e be r kken e d
en vader en
n
ver erk
e va ngen ver annelĳk e d bĳ vader en
ĳn verr d
n
9
r een nadr kkelĳke be e e aan
l
andva en
de
n a e en e a enleven e n
n e verbeeren
e n erven e draag bĳ aan de verbred ng van de beeldv rng ver annelĳk e d aard r de vader en nen
na a
van de n erven e een d ver
e en en elĳk annelĳk el beeld ebben aange e en erd r ĳn ĳ
be er dan v r een n aa
een b
ende an er
e gaan e de dag ngen aar e n e leven egenaan
l en e ĳnbaar van el rekende rela e
en annelĳk
e d en r
v l gedrag dr g
r nal e
ĳbelen en
ge eld ebben ĳ l gek eld en e ebben br kbare
al erna even n kkeld e ebben n
d ng en
va e
en
e van
l en
l re a e verbe erd e
rela e
en de nen en n vader verbe erd vader ĳn
be
ge rden van n v rbeeld n e v r n
nen en v r de aa
a ĳ l gev lg ervan ĳn k de
ver d ngen b nnen n ge nnen aan enlĳk verbe erd
Subdoelen
bd elen van de n erven e ĳn e ver erken van de
be r kken e d
en vader en
n en e verr en van de
va ngen ver annelĳk e d bĳ vader en
n
d e
bere ken rd de
n be
ge aak van e belang van
ĳn vader en van ĳn n kkel ng van j ngen
an n de
vader rd be
ge aak van en ver erk n ĳn r l al
v eder en r l del ader en
n rden a en gen d gd en gedaagd
e eken naar n r eve nv ll ngen
van an ĳn en een
eve r l e verv llen n e ge n
leven e n erven e draag bĳ aan de n kkel ng van
eve v r en van annelĳk e d en e veran
rdelĳk e d
ne en v r de r l van nen en vader n n e gen leven n
n ge n en e ndelĳk k n de aa
a ĳ erk n
van de n erven e da e verr en van va ngen ver
annelĳk e d
el d el al
ddel
nderl ggend ver aal da de
n n de ber e een e gen
ad k e en de vader ver ĳg
r de ene ende a
n e van de
n vana ngeveer e aal de jaar n aa
er een ver ĳder ng
en vader en n
rden vader
el een r blee d r n a e g e d
e ge vader
k nnen n n a e g e d bĳ nder aan e g ĳn n aan
e ge vader k nnen ndank n eke aan e g e d
eer a e g ĳn
aal e
neel geb ed bĳv rbeeld
r de band
en vader en nen e ver erken d r
vader be
e aken van n r l al
v eder en r l del
en d r en n de e r l e nder e nen draag de n erven e
bĳ aan e ver erken van e ge n
ee en d aan e
r blee
l end ver gen van ge nnen
rda de n er
ven e
kr
nen
rd een d e e nve er ng
gedaan n de vader van de ek
r e nen rden
r e vader vader d e r
ĳn
el k nnen k r
ĳn
n nen
Metadoelen
e e bere ken van e
dd el rden even andere
aa
a elĳke e a d el ell ngen bere k
al reven e
van
l val rad al er ng e v rk en van ddelen
gebr k
r nal e en ar
a e n de aa
a ĳ n
n e e verge en een vergr ng van de gelĳk aard g e d
en
annen en vr
en een eerlĳker verdel ng van arbe d en
rg en een verr
ng van va ngen ver ek e e eke
r llen en aken e r kken vader a draag bĳ aan annen
e an a e n aan vr
ene an a e
2.3 AANPAK
Opzet van de interventie
e n erven e
b neer n re e d e a v e en e n r
a ev r en ng en re e e aan de and van v de beelden
en nd v d ele en gr e ge rekken e e gen be e en en
gelĳk eden van de vader en nen aan en raal ĳ
ellen aan e beg n van een raje
n e gen d elen en
krĳgen ged rende e raje
eed eer de kan
er
e re e eren en de d elen even eel bĳ e ellen gaand
van n e gen belev ng ereld
rden vader en nen
gedaagd
n
r
ne e k en en n e e
n
en
e d en en
n a eve vaard g eden e
n kkelen
el ged rende een raje al n de a r nd ng
rd e vader en n gekeken naar de ran er a be e
kenen de aken d e ĳden de n erven e naar b ven k en
v r n dagelĳk leven e elkaar en n e ge n en e
k nnen e de n e e n
en en vaard g eden er n e en?
r ge egd aa de n erven e dr e en ervar ng leren
n r a ev r en ng en re e e n gr e verband k
er
een v erde
bĳ
el ng e e le d eraard k eer
10
b vend en een belangrĳke ervar ng v r annen d e n e
ge end ĳn n ervar ngen gev elen r ble en en k e baar eden e elkaar e delen
Maatwerk
en erkend v r
el e nd v d ele al e gr e raje
de kra van aa erk
kan re e
rden nge eeld
de en en be e en en gelĳk eden van de d elgr e
e be re ende l verlener ee daarbĳ eed de n erven e
en de lb n e
d en be aal er a e elke e a ngen gelĳk llen gaan erken v r de be re ende gr e
de be re ende vader en
n e l verlener erk v ral
e a er gebe r en bere d en n aa
e r gra a
l e la en en
e verb nden e e
en
Kern van de interventie
v r
el e gr e
raje al
e nd v d ele raje
r rd
a ar ge erk e vader en
n en
a en e kra van e a ar erken da de vader
en nen g ed ĳn e egelen n n gedrag da
gaa be er n a ar e e e dan a en eder blĳk
r
e n d g e ebben
l e k en van de ander
en belangrĳk nderdeel van de n erven e
e be reken van annelĳke e gen a en
annelĳk e d der ngen e kader
reageren
n en vader er aal n e
en e de
l verlener er ee
en
reageren e el
en
reageren e a al e ver vr
elĳke
e gen a en gaa
d een v rbeeld van
aa erk elangrĳk erbĳ da de l verlener
de annelĳk e d der ngen g ed n de v nger
ee
da ĳ e kan ben e en
e
en
da e
an e eren bĳ de vader en de
n
n van de annelĳk e d der ngen
k ben geen
la
er en eb geen l n d g k kan alle alleen
Wa dan erk al de l verlener de vader r e
ee e el en de r ble en van ĳn
n
e
l en en de
n r e
ĳn vader e el en
ader en
n v elen
dan allebe geen l vrager
aar el er a l dan k eer aan bĳ de
annelĳk e d der ng d e eg da annen
de r ble en van degenen d e van en a ankelĳk
ĳn e en el en l en
r vader en nen
ddelen aan e re ken aar ee e anderen k nnen
el en rden de annelĳk e d der ngen
egelĳker ĳd nge e en verr d
nen en vader
rden gevangen e le ke d ngen
d en al a en k ken e n
e d ngen d en al
be erk ng
a en
r en
blĳk g ed e
erken vader en
n kĳken daard r vaak naar
de v lgende a raak e a v e en aan vaak
en raal n n erven e ger
annen vallend
bĳ een deel van de vader n e nd v d ele raje
da ĳ eer be e e lĳken e ebben aan n r a e
el ng en e v eren van ge rekken
eel e ĳ e rden vader en
n eegen en n
eenl ende ervar ngen d e en el en na e denken
ver n nderl nge rela e en e de e a en ang
e n r en en aarden en aan en van n leven
al an ader ĳn el j ng ge ee en k nnen
n
n leren e e
v l a en e rden
ngen ĳn
eg naar v l a en e d en k nnen
n vader leren e e
n j ng e ĳn
ader en nen rden ge
leerd na e denken ver
e e llen ĳn al en al an al vader en al
n annelĳk e d breng vele k al e en e
ee en even vele valk len e v rk je d e
valk len? e breng je je en elĳke e gen a en
n balan
e blĳ je n balan anneer je nder dr k
aa ? e blĳ je n n a
e je el en je gev ng?
e
n eer je e erk je a en? e gee
je v r aan j
e gen le der a ? r
e
rd je een le ke an?
e ervar ng leer da de nen n e alge een graag
llen d en en da de vader l ever llen ra en
ader llen n re e n r a e ebben ver e e
berbre n erk
e
e reden egen n
n
a de v lgende a
e ĳn e
b
e
de l verlen ng e d eken van e gd rg d e ĳn
ger
e el l end ver gen van de l n
11
e eder eel vaak een r ale r l da ĳ
degenecis die het betrekken van de vader initieert.
Het onderhouden van contact met de moeder kan
daar een belangrĳk nderdeel van e r e ĳn
• Gedurende het traject zoekt de begeleider steeds naar
e j e e
en de re en e van de bĳeenk
en
Steeds wordt ‘’organisch’’ gekeken wat de behoefte is
van e en elke v lgende a en n d g ĳn
• Een krachtige vraag die gedurende het traject aan
de vader gesteld kan worden is: ben je de vader die
je l ĳn?
een vraag d e aank
en aan l
bĳ de vader
MA
E
• De interventie combineert inzichten en werkvormen
uit genderstudies, haptonomie, Rots en Water1,
communicatie- en leiderschapstrainingen, circus,
ar al ar
l verlen ng en nder ĳ
een
a
elende
d e e e e leren en er nlĳke
ontwikkeling stimuleert. Elk traject is maatwerk,
a ge e d de e eke en en en be e en
van de deelnemer(s) en/of de organisatie waarmee
rd a enge erk aarbĳ rd a e gebr k
ge aak van de gelĳk eden a v e en en
werkvormen die organisaties zelf in huis hebben.
EID C DE I
E
Mannelĳkheidscoderingen zĳn te zien als positieve kwaliteiten die mannen aanleren om hun leven
als mannen mee vorm te geven. nder de oppervlakte van de mannelĳkheidscoderingen ligt
het voorschrift dat mannen vooral niet vrouwelĳk mogen zĳn en andersom daarom zĳn
deze voorschriften zo belangrĳk! En daar ligt ook een belangrĳk probleem. Mannen en vrouwen
moeten dus een wezenlĳk deel van hun menselĳke eigenschappen negeren, ontkennen en
zelfs onderdrukken. ok mannen zĳn emotioneel en invoelend, relationeel, afhankelĳk en kwetsbaar,
solidair, en hebben behoefte aan intimiteit. iet alle mannen zĳn bovendien hetzelfde. Er zĳn meer
verschillen tussen mannen onderling dan tussen mannen en vrouwen.
De voorschriften van de mannelĳkheidscoderingen leiden makkelĳk tot vervormingen van wat
in de basis positieve mannelĳke kwaliteiten zouden kunnen zĳn. Dit leidt soms tot grote problemen.
Voor de mannen zelf, voor hun gezinnen en kinderen, en voor de maatschappĳ mannen
die zorg mĳden, die eenzĳdig gericht zĳn op betaald werk, status en carri re, mannen die
zich afzonderen terugtrekken en isoleren - bĳvoorbeeld bĳ con icten. Mannen die problemen
negeren of zelfs ontkennen tot het te laat is, mannen die zich niet of moeilĳk in kunnen leven
in zichzelf of anderen, die dominantie en competitie zien als belangrĳke manieren om
hun eigenwaarde vorm te geven, mannen die hun onderdrukte gevoelens niet anders dan in
agressie en seksualiteit mogen en kunnen uiten.
Ton van Elst en ert Evers hebben binnen de tichting ntwikkeling MA nenhulpverlening
MA in 1 4 de mannelĳkheidscoderingen geformuleerd als de veelal onbewuste opvattingen
die mannen hebben over hoe ze moeten denken en voelen, over hoe ze zich moeten gedragen
Elst Evers 1 4 . Door Ton van Elst Movisie werden de mannelĳkheidscoderingen als volgt
gepresenteerd tĳdens de startbĳeenkomst van het ranje onds Programma Man 2.0 waarbinnen
de ontwikkeling van TrotseZonenTrotseVaders werd gestart zie volgende pagina .
1
www.rotsenwater.nl
12
MANNELĲKHEIDSCODERINGEN1
‘Een betaalde baan is voor mĳ het
belangrĳkste in mĳn leven’
Mannelĳkheidscoderingen gaan niet over
mannen maar over mannelĳkheid. En parallel
aan de mannelĳkheidscoderingen zĳn ook
vrouwelĳkheidscoderingen te onderscheiden.
‘Ik ben handelings- en prestatiegericht,
ik hou van competitie en wil me bewĳzen
en onderscheiden van anderen’
‘Ik hoor de kost te verdienen voor mĳzelf en
voor degenen die van mĳ afhankelĳk zĳn’
Vrouwelĳkheidscoderingen en mannelĳkheidscoderingen werden in 2002 gepresenteerd in
het boek 'Seksespecifieke Hulpverlening' en
in 2009 door de auteur Nico van Oosten bewerk
tot de volgende omschrĳvingen:
‘Ik concurreer: ik moet eigenlĳk beter,
sneller, sterker en efficiënter zĳn
dan anderen’
Vrouwelĳkheidscoderingen:
‘Ik ben zelfstandig, onafhankelĳk en kan
eigenlĳk alles alleen’
• Emotioneel en invoelend; rekening houdend met
anderen/zich voegend/ondergeschikt
• Wie je bent is verbonden met relaties
• Primair verantwoordelĳk voor de sfeer in huis,
de kwaliteit van relaties, het huishouden en
de opvoeding en zorg van (jonge) kinderen
• Op de eerste plaats lief, aardig, aantrekkelĳk
en zorgzaam zĳn
• Afhankelĳkheid en kwetsbaarheid mogen
(slachtofferschap toegestaan)
• Solidair en niet (te) individualistisch
• Seksualiteit via intimiteit
‘Ik heb geen hulp nodig’
‘Ik heb mezelf onder controle, ik ben niet
bang en huil niet’
‘Ik ben agressief, laat niet over mĳ heen
lopen en weet me te beheersen, ik ben
rationeel en zelfverzekerd’
‘Ik hoor degenen die van mĳ afhankelĳk
zĳn te beschermen en hun problemen
op te lossen’
Mannelĳkheidscoderingen:
‘Ik ben geen slachtoffer’
•
•
•
•
•
Handelen, presteren en werk staan centraal
Wie je bent is verbonden met wat je doet
Primair verantwoordelĳk voor het gezinsinkomen
Zelfstandig, onafhankelĳk, beschermend
Afhankelĳkheid, kwetsbaarheid en angst niet
zichtbaar (geen slachtoffer)
• Dominant, agressief, jezelf in
1
‘Ik ervaar intimiteit vooral via
seksualiteit’
‘Ik moet seksueel presteren en voor
nageslacht zorgen’
‘Mannen en intake’, Jack van de Loo, TransAct, 1997
13
Het individuele traject
e groe s ra ec
Kenmerken van de interventie als individueel traject
en erken van de n erven e al gr e
• Het individuele traject kent geen vaste elementen zoals
een va ge elde ĳd d r n en e
v lg ng e
l baal gelden de el de r n e al n e gr e raje
en rd k e draa b ek gev lgd da v r de
gr e raje en
n kkeld
rd naar bev nd van
aken en er l vraag d r de l verlener aange a
e n erven e be aa n de ba
er e
rk
v r vader en nen en
e bre den
langd r ger r je en en adv e erk
aa
e rk
be aan een
b na e van
ervar ng leren en
en en van re e e k rden
e na e de vader v r en van v r en relevan e
n r a e ver vader a en de n kkel ng van
n
n n al dan n e
eke d e a v e en
rden vader en
n
gedaagd
naar
el
elkaar en de nderl nge rela e e kĳken en de e e
ben e en erbĳ rd a
elend ge erk e
de vader en nen a ar en ge a enlĳk e re e e
v nden
el nd v d eel
r elĳk
ndel ng
laa al n k el en gr e ge ĳ
en raje begele der
a van de je gd rg
organisatie die de jongere begeleidt signaleert dat
de band tussen vader en zoon is verstoord en zet
e nd v d ele raje n e gnaal k
d van
de l verlener d e e k
el de
n al
de vader ge
veerd ĳn
ee e d en l da
e geval kan e raje d re van ar er e
n e ge a
e rden da er een gr e
gev r d
da er van
e gd rg rd ge erk
gaa e n e nd v d ele raje r a r
de
n
er eer een lange er de van nd v d ele
a ng van de
n en rd a la er de vader
erbĳ be r kken da e een n
adden
aa
van e raje gaa de l verlen ng aan
de
n verder r een ndel nge en
r elĳke
verdra van de bev nd ngen n l e en re l a en
d r de v erder naar de raje begele der ĳv rbeeld
da er een b ndje
en vader en
n da
de vader be r kken e d n bĳ de raje en e
trajectbegeleider neemt deze resultaten mee in
de verdere dagelĳk e begele d ng
Mĳn oon lĳk el o
ĳ aar
da eg ik he nie anders
gaa hĳ s raks eggen a aar a
da he ĳ el och ook gedaan
raje
14
n eer e n an e gaa e er een ve l ge en
ver r
de eer e re ren aar n vader en nen
ervaren da e le k n e e d ngen a en e d en
ĳ alle a v e en gaa e er da de deelne er
el en elkaar een
eve ĳ e leren kennen
en aarderen e e e ĳn ener ĳd ger
e ver alen van de ervar ngen n de rk
naar
dagelĳk e
a e en ander ĳd
e be reken
van va ngen ver annelĳk e d ek e e eke
aakverdel ng en an rd ng
e
gelĳk b nnen k r e ĳd een ekere gedrag
verander ng bĳ de deelne er e be erk ell gen
Het is aan te bevelen een serie van minimaal zes
rk
van n ander al r aan e b eden
n een d delĳke regel aa erbĳ rd dan
en n e n keer a ar e de nen ge erk
en n keer a ar e de vader
Wanneer een groepstraject en wanneer
een individueel traject?
Binnen de jeugdzorg zĳn groepssessies mogelĳk als gestart
kan worden met een groep jongeren die zich min of meer in
eenzelfde fase van het hulpverleningstraject bevinden. Dat
kan alleen als binnen de organisatie voldoende kennis en
overtuiging aanwezig is bĳ de hulpverleners over de interventie.
Als meerdere trajectbegeleiders de interventie kennen en als
mogelĳkheid zien voor hun cliënten, kan er een groep worden
geformeerd met jongeren die zich in eenzelfde fase bevinden.
Hierbĳ is ook belangrĳk dat met name de vaders maar ook de
zonen zich veilig genoeg voelen om in een groep aan het
oplossen van hun problemen te werken. De begeleiding,
informatievoorziening over de interventie en de werving door
hulpverleners en trajectbegeleiders is hierbĳ van groot belang.
In de praktĳk blĳkt dat het werken in een groep voor de vaders
en de zonen een grote meerwaarde heeft: doorbreking van het
isolement, van de eenzaamheid, van het gevoel als enige met dit
probleem te kampen en af te wĳken van de rest. Feitelĳk is het
werken in een groep al een doorbreking van de mannelĳkheidscoderingen die voorschrĳven dat mannen geen problemen
mogen hebben, geen hulp nodig hebben en het zelf wel oplossen
- en bovendien van de coderingen die mannen vooral in concurrentie, competitie en krachtmeting met elkaar plaatsen.
In de praktĳk blĳkt het vaak moeilĳk realiseerbaar om met een
hele groep tegelĳk te starten. Dan kan een individueel traject
uitkomst bieden. De begeleider werkt dan in het tempo van de
cliënt en kan inspelen op alle ontwikkelingen die zich voordoen.
Materiaal en werkvormen (zie de bĳlage)
• Er is een draaiboek beschikbaar voor het groepstraject.
Met enige aanpassingen kan dit ook voor de individuele
sessies worden gebruikt.
• Het benodigde materiaal voor de doe-activiteiten varieert
met de keuze voor specifieke activiteiten.
• Voor de reflecties zĳn schriftelĳke vragen, invuloefeningen
en andere opdrachten ontwikkeld. Zie bĳlage.
• De interventie maakt gebruik van de 'mannelĳkheidscoderingen' van Movisie. Hiervoor zĳn een vragenlĳst
en powerpoint presentatie beschikbaar, die voor
gebruik in specifieke workshops op maat kunnen
worden aangepast. Zie bĳlage.
Ruimte
• Gewenst is een ruimte waarin zowel fysieke activiteiten
uitgevoerd, filmfragmenten bekeken en besproken
en schriftelĳke opdrachten gemaakt kunnen worden.
Dit kunnen eventueel ook verschillende ruimtes zĳn.
Belangrĳk is dat de deelnemers het als 'hun' ruimte
kunnen gaan ervaren.
Deze krachtige vraag vormt de kern van het werken
met de vaders.
Waarom worden mensen enthousiast van
TrotseZonenTrotseVaders?
• Cliënten kunnen snel starten
• Het gaat om maatwerk
• Begeleiders zien dat zĳ iets voor vader en zoon
kunnen betekenen
• “Beslissers’’ (ambtenaren, wethouders, kader
Jeugdzorg) zien dat de kans op schooluitval,
criminaliteit, drugsgebruik en huiselĳk geweld
kleiner wordt
• Vaders en zonen worden op een positieve manier
aangesproken
• Moeders zien vaak al heel lang de belangrĳke rol
van de vader
• Vaders zien hun rol beter in of op een andere manier
• Vaders gaan terug naar hun eigen jeugd en
eigen opvoeding
• Vaders begrĳpen dat hun eigen opvoeding een rol speelt
• Begeleiders herkennen vader en zoon in elkaar
• Vaders (her)ontdekken dat samen zĳn en samen
doen positief is voor de relatie
• Vaders voelen zich gezien, gehoord en gewaardeerd
• Filmfragmenten over vader-zoonrelaties doen het
bĳzonder goed als ingang voor reflecties; hiervoor is
een korte lĳst suggesties beschikbaar. Zie bĳlage.
"Ik lĳk meer op mĳn moeder, helaas.”
15
Locatie en uitvoerders
Inhoud van de interventie
De interventie wordt uitgevoerd door gezins- en trajectbegeleiders en coaches van jeugdzorg organisaties. Ook trajectbegeleiders in het onderwĳs en in het welzĳnswerk kunnen de
interventie uitvoeren. Voor anderen die met vaders en zonen
(willen) werken kan de interventie als inspiratiebron dienen voor
een interventie op maat. De ontwikkelaar van de interventie
kan hierbĳ ondersteunen.
Het groepstraject
De interventie wordt uitgevoerd bĳ een organisatie die beschikt
over voldoende faciliteiten om ook fysiek aan de slag te gaan
met jongens en hun vaders. Daarbĳ kan worden gedacht aan
sportvoorzieningen, mogelĳkheden voor hout- of metaalbewerking, kookfaciliteiten, etc. Daar waar dit niet mogelĳk is,
kunnen buitenvoorzieningen worden benut, zoals een tuin of
park, het strand of een trimbaan.
Kenmerkend voor de uitvoerder van de pilots, Cardea Jeugdzorg, is dat deze organisatie veel mogelĳkheden biedt, innoverend en vernieuwend is, vaak pilots organiseert en landelĳk
trekker is voor nieuwe projecten en activiteiten. Cardea geeft
medewerkers de ruimte om zich zelf en hun eigen producten
te ontwikkelen. Zo’n frisse en innoverende organisatie is nodig
om een interventie als deze te kunnen implementeren. Ook
GGZ-organisaties en scholen (via MEE) die een innoverende
en open houding hebben, kunnen deze methodiek toepassen.
De begeleiders/hulpverleners die de interventie uitvoeren
hebben de relatie met hun eigen vader en eventuele kinderen
grondig onderzocht en uitgewerkt en zĳn bereid en in staat
hun eigen ervaringen in te brengen. Ze staan open voor de
ervaringen en behoeften van hun cliënten en beschikken over
een ruim repertoire aan kennis en vaardigheden om tĳdens de
interventie in te zetten. Belangrĳk is dat ze de relevante thema's
hebben doorleefd en in staat zĳn steeds de benodigde verbanden
te leggen tussen de oefeningen, achtergrondinformatie en de
hulpvraag.
Het kan een pr zĳn om mannelĳke hulpverleners in te zetten
bĳ de uitvoering.
“Ik wist niet dat ik dan zoveel
op mĳn zoon lĳk.”
Een serie van zes bĳeenkomsten van tot , uur, voor vier tot
acht zorgvuldig geselecteerde jongens en hun vaders. De
selectie is tot stand gekomen in nauw overleg met de betrokken
trajectbegeleiders en met de deelnemers zelf, die ook een
uitgebreid intakegesprek hebben gevoerd met één van de
trainers. Feitelĳk wordt drie keer hetzelfde programma uitgevoerd: de eerste keer met de zonen, de tweede keer met de
vaders, de derde keer met zonen en vaders gezamenlĳk. De
zesde en laatste bĳeenkomst krĳgt het karakter van een terugkomdag; tussen de vĳfde en zesde bĳeenkomst zit ruim een
maand.
Concrete activiteiten
• Introductie van de Kluis: alles wat wordt gezegd is
vertrouwelĳk, gaat in de kluis en wordt dus nooit
naar buiten gebracht.
• Vaststellen van gezamenlĳke doelen en individuele doelen.
• Fysieke opdrachten: touwtrekken in tweetallen,
grensoefening (naar elkaar toelopen en kĳken waar
de grens van de ander ligt), bal afpakken (grenzen,
krachtmeting, fysiek contact), spullen op elkaar
veroveren, met de ruggen tegen elkaar en dan
omhoog komen (samenwerken).
• eflectieopdrachten informatie-uitwisseling:
voorstellen aan de hand van vragen over de eigen vader
of zoon, wat zĳn jongenskwaliteiten mannenkwaliteiten,
samenwerken, filmpjes, plankje doorslaan.
• Diverse energizers - speelse actieve oefeningen
die de deelnemers energie geven.
• Gezamenlĳke activiteiten: koken, sporten, film kĳken.
• Evalueren en nieuwe doelen stellen.
Het individuele traject
In het individuele traject worden dezelfde elementen gebruikt
als in het groepstraject, waar nodig aangepast aan de individuele
situatie. In het individuele traject zĳn er geen vaste elementen
zoals een vastgestelde tĳdstuur, opvolging, etc. Het gaat om
maatwerk, sommige trajecten zĳn snel afgerond en andere
duren langer.
16
e en raal
eke e en ngen en e bekĳken van v de
beelden werden afgewisseld met werkvormen voor zowel
nd v d ele al gr e re e e
annelĳk e d e e de
bleek succesvol voor jongens van 10 tot 17 jaar, en veelbelovend v r de lee ĳden er nder en erb ven e v er ng
van Toffe Jongens kwam in 2009 ten einde toen de gemeentelĳke b d e v r de e r je en k a en e vervallen
Tĳdens het touwtrekken doet de zoon niets
en de vader trekt - letterlĳk - alles. Dit heeft
parallellen met de praktĳk de zoon doet
helemaal niets in huis en de vader ruimt alles op.
Pas met het touwtrekken valt voor de vader
het kwartje en realiseert hĳ zich hoe
de situatie is. Vanaf dat moment kan er over
gesproken en aan gewerkt worden.
Toen het Oranje Fonds het subsidieprogramma Man 2.0 voor
emancipatie van sociaal geïsoleerde mannen presenteerde, was
d delĳk da d een n ere an e kan v r de d r n kkel ng
van Toffe Jongens bood. In 2010 werd een plan geschreven
voor de interventie ToffeZonenToffeVaders, dat werd goedgekeurd door het Oranje Fonds.
Bĳ het gezamenlĳk voetballen kan blĳken dat
een vader het steeds beter wil doen dan zĳn zoon,
hem wil overtreffen. Dit geeft de begeleiders
iets in handen om de vaders en zonen een spiegel
voor te houden. En het is ook een duidelĳk
voorbeeld van een mannelĳkheidscodering
competitie, concurrentie, jezelf bewĳzen, agressie.
Nadat de relatie met de samenwerkingspartner halverwege
de projectfase was beëindigd, heeft Jens van Tricht in samenwerking met drie pilotorganisaties (Cardea Jeugdzorg in Leiden,
rak ĳk
l We r e land n r ebr ek en e
e
Utrechtse School) en de betrokken trainers het traject voortge e nder de naa r e nen r e ader
erv r erd
opnieuw subsidie van het Oranje Fonds verkregen. Doel van
de interventie TrotseZonenTrotseVaders was en is het versterken
van de band tussen vaders en zonen door hen bewust te maken
van hun rol, positie en ontwikkeling, en door hen hierin te
e nen e ba n erven e bĳ de l rgan a e
ge e
en vastgelegd in een document dat beschikbaar wordt gesteld
via www.trotsezonentrotsevaders.nl.
Als er spelletjes worden gedaan met de vaders
apart, dan zien de begeleiders sommige
vaders e act hetzelfde gedrag vertonen als
hun zonen, bĳvoorbeeld in de manier waarop
ze het spel verzieken. et is dan aan de
begeleiders om hen hierop te wĳzen.
2.4 ONTWIKKELGESCHIEDENIS
Achtergrond
De interventie TrotseZonenTrotseVaders bouwt voort op het
project Toffe Jongens, dat in 2007-2009 werd uitgevoerd door
Jens van Tricht in samenwerking met Stichting P=P. Toffe
Jongens richtte zich op het ontwikkelen van een positief en
ge eldl
el en anbeeld bĳ j ngen n e ba
en
v r ge e nder ĳ
er ee erd bĳgedragen aan e
versterken van de eigen kracht van deze jongens en aan het
v rk en van
l val en andere r ble en ĳden de
uitvoering van Toffe Jongens kwam de vraag op waarom er
niet ook met de vaders van de jongens gewerkt werd. De toen
ontwikkelde methodiek is nu verder uitgewerkt om deze ook
geschikt te maken voor het werken met vaders.
TrotseZonenTrotseVaders wordt nog steeds actief ingezet en
d r n kkeld bĳ ardea e gd rg n
el nd v d ele al
gr e raje en e d elgr e en de r e nal blĳken
behoefte te hebben aan meer (achtergrond)informatie over nut
en noodzaak van het werken met vaders en zonen, alsmede aan
eer n delĳke n r a e ver e vader en nen n elkaar
zitten, hun plek in gezin en samenleving, en hun onderlinge
relatie. Ook hebben professionals en hun organisaties behoefte
aan een meer theoretische onderbouwing. Daarnaast is het nodig
in en rond de jeugdhulpverlening meer bekendheid te geven aan
de e eke n eek van e erken e j ngen en mannen.
aar
de n erven e n verder be reven en e ek
gericht op de doelgroep jongens van 14 tot 18 jaar die zich in
een hulpverleningscontext bevinden en hun (stief)vaders.
Toffe Jongens bestond uit een interactieve mix van inzichten
uit Genderstudies en de sociale wetenschappen, Rots en
Water, en technieken voor geweldloze communicatie. Daarnaast stond in Toffe Jongens de Amerikaanse video ‘Tough
”De ontwikkelaar beschouwt TrotseZonenTrotseVaders als een interventie in
on ikkeling een ge a enlĳke oek och
naar wat werkt voor alle betrokkenen.”
Trotse Zonen Trotse Vaders
17
Betrokkenheid doelgroep
e r kken e d van de d elgr e ee al ĳd en raal ge aan
ĳden de n kkel ng van de n erven e lleen d r aan e
l en bĳ de belev ng ereld van de d elgr e
de e n
be eg ng e krĳgen
kĳken a lee bĳ de deelne er
vader n
n kĳken a en aan reek
a bĳ en
erk l eren naar a e e eggen ebben en er dan bĳ
aan l en er
er gk en ĳ de e eedba k l
e
ver gen
rden aange ekend da k ver e en eer and
belangrĳke nd a ren k nnen ĳn en aren ver e belang
en de
a van de n erven e
aren deelne er
el n n rea e da eel d delĳk a da er een belangrĳk
ĳn n erd aange neden
ĳ de n kkel ng van de n erven e r e nen r e ader
ĳn vader en nen na be r kken ge ee
el n e
v r raje al ĳden de v er ng en deel van de ra ner
el vader allen ĳn el
n e alle be r kkenen ĳn k
ge rekken gev erd ver n e gen vader en n rela e e
e
erd r erd de n kkel ng van r e nen r e
ader een ge a enlĳke en er nlĳke ek
naar e
belang van be r kken vader a
d en en raal en de e ng ee al d r e nadr k l g
le k a en be g ĳn e e e annend ngen regel
a g val e
rd
er
rd ge r ken ver
n a e van j ngen n de annen ereld en ek
n erne lever vele eb e
e a v e en d e ne al
r e nen r e ader de band
en vader en
n
llen ver erken
ĳn er gr e ver
llen
e n erven e r e nen r e ader e nadr kkelĳk n
e veranderen van va ngen ver annelĳk e d al
ddel
de band
en vader en
n e ver erken n egelĳker
ĳd bĳ e dragen aan ene ende gelĳk e d
en annen
en vr
en e ver erken van de rela e
en vader en
n een ddel
e k en
e
dd el na elĳk e
bĳdragen aan e l en van de r ble en aar ee de n
b nnenk
bĳ e gd rg ver gen blĳk
de e k r e ek
n erne
n e da e vaak
eder ĳn d e
ek ĳn naar an eren
de vader
nrela e e verbe eren
Overeenkomsten en verschillen tussen de interventie
ro se onen ro se aders en ergelĳk are in er en ies
vereenk
Buitenlandse interventie
e n erven e
n ederland n
er
e ver erken van de rela e vader
er
e ver erken van vader a
ebr k akend van d e a v e en
kkeld
er
r ver bekend bĳ de n kkelaar rden n ederland
geen vergelĳkbare n erven e
gev erd
ba
van
e nen e ader
el een e d ek n kkeld en
gev erd v r j ngen n e ba nder ĳ en n vader
nder de naa
er
n kkeld d r
n er ver
e er geen a ele n r a e e v nden en rgan a e al
a ne rgan eer bl eke bĳeenk
en e een d al g
ver vader a
erbĳ rden
k vader en nen
egelĳk aan e
rd gela en
rden k van de
l verlen ng a v e en n kkeld en aangeb den v r
vader en nen al bĳv rbeeld
ader
n v r
k end de v ed l avraag bĳ de aanb eder leer da
en eel n raje aan de gang
aar a da en e
e er
e
rd n e e d delĳk
Wel rden eed eer a v e en aangeb den ger
vader en nen aarbĳ e ver erken van n band een
belangrĳke d el ell ng
ĳ al de e a v e en aa a en
en
18
n
llen
e n erven e r e nen r e ader
rd nge e
b nnen de reg l ere je gd l verlen ng
e n erven e r
de l ng e bĳdragen
aan de l ng van een n ree r blee van
de
n na elĳk e r blee
aar ee ĳ
b nnenk
n de e gd rg
ran r a e
da l eggen ger
e veranderen van rad nele
nv ll ngen van annelĳk e d en vr
elĳk e d
e n erven e r e nen r e ader e n
be
rd ng van vader en nen ver de valk len
en verv r ngen van rad nele nv ll ngen van
annelĳk e d
e n erven e r e nen r e ader n r eer
vader ver e belang van n r l en ver de
n kkel ng van j ngen
e n erven e r e nen r e ader e n
re e e ver de e gen r l al j ngen an en
n vader
n rela e
an vr
ver d ngen
ONDERBOUWING
PROBLEMEN VAN JONGENS
en r en van de ederland e je gd krĳg e aken e
ge e al eerde
l bĳ
a
e r ble a ek
(Kuunders et al. 2011).
ngen bben r ble en en j ngen ver r aken r ble en
ngen ĳn verver egen
rd gd n v r ĳd ge
l val
raag van der elden
n e e van e nder ĳ
raag
ar e
al
l en dr ggebr k
ald en
ren
van aar e al
ga ever lav ng e en
van
ĳ
gren ver rĳdend ek eel gedrag
ge eld egen
ek elen
ĳ e al
d ver e
v r en van verla ge eld en r nal e raag e al
Alcoholgebruik, dronkenschap en cannabisgebruik correleren
e ĳbelen ger nge
l
va e en le ere
lre a e
g e al
ngen blĳven vaker
en
vallen vaker
en r en vaker a naar lagere nder ĳ
n vea
lae en
ngen ebben k e aken e
ek eel
br k r
e en ee
rn en nder er en
d e ee al v ral aan e je gerela eerd rden en daard r
bĳ j ngen vaak ver e
d ge en rden ngen ebben
e aken e e
e d ng van de der
e e en e
ver aarl ng
br k en
andel ng e dre gende
agre e e
en a
e e r
rn en
n nder ĳ el ĳn j ngeren erk en l verlen ng rd
alle
gelĳke an eren ge erk aan l ngen v r en
reven e van de e r ble en e n erven e r e nenr e ader draag er van een e eke nval ek aan
bĳ be er ge egd e een e eke
b na e van nval eken r e nen r e ader breng vader er g n de
leven van j ngen nder ek e vader en nen de r l
d e va ngen ver annelĳk e d elen bĳ n r ble en
en begele d en n e v r geven van n e e n r ever
nv ll ngen van n leven al j ngen en an
BETROKKEN VADERSCHAP ALS OPLOSSING
r e nen r e ader
n kkeld van
e n
da
de r l van j ngen en annen v r een belangrĳk deel v r k
aa
a elĳke va ngen en v r r en de
annelĳk e d der ngen van
en van der l g
e a andelĳke r l van vader n de v ed ng k
er d re
v r
e g e d van vader kan een belangrĳke nega eve
r l elen n de n kkel ng e el ĳn en de re a e van
n k nderen
rnea
ave
e r kken
vader a draag bĳ aan e v rk en van allerle
e en gedrag r ble en bĳ n k nderen en aan e
vergr en van e el ĳn en
l re a e e
g e al
k
de
e van n
ar ner en e el ĳn van e ge n ee de be r kken e d
van vader nvl ed
vend en
rd de
eve dan el
negatieve invloed van generatie op generatie doorgegeven
ave
e
g e al
e erken aan
be r kken e d van vader bĳ n nen draag dan k bĳ
aan de n kkel ng van eer be r kken vader n v lgende
generaties.
e belang van be r kken vader
jarenlang nder a
ave
en krĳg de laa e jaren gel kk g eer
positieve aandacht, onder andere van de lokale en nationale
ver e d
vadere an a e n van de eer n en n
e e an a ebele d van de ge een e
erda
ele d lan r
ene an a e
k ĳn re en ee
ra r en ver nder e n ng van vader a ver enen e
g e al
el e al
ang aa
aar eker
k e en eed eer vader erv r a e deel e ne en aan de
rg v r en de v ed ng van n k nderen
er een
ĳgende lĳn n e aan al vader da
der a verl
nee
e ee e vader blĳven na de geb r e van n
k nd e er evenveel erken gaan el
eer erken eren
e al
n a even v r e
leren en nder e nen
van a e en rg aa vader a n aan van l kale en
landelĳke el rgan a e
e
g e al
el e al
aar e al
en el n erna naal bĳv rbeeld n
de ereld ĳde a agne en are d e ede d r e ederland e ger W
rd ge rgan eerd
en are rg).
e r kken vader a blĳk n e alleen g ed e ĳn v r
k nderen en ar ner aar ee
k
eve e e en de
vader el
nda
r lĳk n ddel
rake e ĳn
van een n e e genera e annen d e n vader a a e
llen nv llen n gelĳk aard g ar ner a e de eder
an ĳ bergen
19
Een betrokken vader is goed voor het hele gezin. Voor de man
zelf betekent het een betere fysieke en mentale gezondheid.
Bovendien biedt een goede vaderbinding de beste kansen op
goed contact met de kinderen na een eventuele scheiding.
Kinderen met een betrokken vader doen het daarnaast gemiddeld beter op school en vertonen minder probleemgedrag.
Afwezigheid van vaders kan leiden tot problemen op school,
meer internaliserend en externaliserend probleemgedrag,
meer kans op slechte vrienden en crimineel gedrag, meer
kan
ddelengebr k en eerder ek eel a e ĳn e
Hoog et al. 2011; Bucx 2011; FIRA 2007). Vaderbetrokkenheid
heeft een positieve invloed op de cognitieve, emotionele,
sociale en fysieke ontwikkeling van kinderen. Zo is onder
andere een positief verband gevonden tussen vaderbetrokkenheid en schoolprestaties, IQ-scores, hechting, omgaan
met stress, zelfacceptatie, sociale competenties, relaties met
lee ĳdgen en en r
aal gedrag aderbe r kken e d
blĳk daarnaa reven e e erken v r r
gedrag al
middelengebruik, externaliserend probleemgedrag en gedragsr ble en ngen blĳken
r dan e je e r eren
van een g ede rela e e n vader el
elbr nk
Overigens is de invloed van vaders met name positief wanneer
ĳ e ra aanda be eden aan e rga e
an ĳken en
Tavecchio 1998). Interessant is dan weer dat kinderen met
be r kken vader er nder ek e e eke v r rdelen
na den arke
be r kken vader a draag d bĳ
aan e d rbreken van de annelĳk e d en vr
elĳk e d
der ngen k v r de ar ner kan e
e ĳn da een
an eer be r kken bĳ de v ed ng e
g e al
n rg nder ĳ en l verlen ng dr ng e belang van
betrokken vaderschap langzaam maar zeker door; de profesnal el ĳn er e er n g lang n e al ĳd
nge eld
e aal v r vader ĳn er dan k n a even n kkeld
een n a e n kkel
n e el
al www.ikvader.nl,
rden b eken gebra al e egen aandeng d v r
annen an en
en ab anage en v r annen
an en
en rd d r een annelĳke verl k nd ge
een zwangerschapscursus gegeven aan toekomstige vaders
vader r
nl aar ver n ddel
k een b ek
ver enen r an
k had nooi gedach da ĳn ader
zo mee zou doen.”
nderliggend ro lee
annelĳkheid
o a ingen o er
annelĳk e d e
a n e van na re k
aar eed
ne
e
rden beve gd nnell
e annelĳk
heidscoderingen die deze opvattingen en voorschriften weeregelen van
en van der l g
ĳn
e va en
als eigenschappen of kwaliteiten die positief kunnen worden
ingezet, maar die regelmatig ook vervormd worden en dan tot
r ble en le den e ke r lĳ van de annelĳk e d de
ringen zelf kan leiden tot een problematische worsteling om
eer j
nder e v ld en aan de d nan e annelĳke d dealen van
en van der l g
annelĳk e d der ngen rden al vr eg aangeleerd n de
v r van een j ngen de
r
de g
de
el
de an
r er a
en el
de belangrĳk e der ng v r annen l d
ee n e
vr
elĳk d e n e a vr
en d en r aa
er een
nke an e
e a ĳken van de annelĳke n r
j ngen en annen d e n e v ld en aan e gelegde beeld
van e e annelĳk e d
rden ge aak v r
a je
e je ga
ĳ
e nderdaad
alle aal nn a e e vr
en vr
elĳk e d n e
e en alle aal e e
n de ereld kan vergaan
geweld tegen homo's komt vaak voort uit krampachtige
va ngen ver annelĳk e d ĳ e al
erschillen en o ereenko s en
en oeders
ssen aders
TrotseZonenTrotseVaders is gebaseerd op het inzicht dat sekser llen n e nveranderlĳk va l ggen aar be nvl ed rden
d r gender de l rele nv ll ngen van annelĳk e d en
vr
elĳk e d nnell
nderdaad de annelĳk e d der ngen en vr
elĳk e d der ngen e laa e jaren
rd eed d delĳker da gender eerder een n n
dan een ar
e egen ell ng en r eke
ne
en da genaa d annelĳke en vr
elĳke e gen a en
ver e alge een be rlĳk gelĳk verdeeld ĳn ver de
ek en ar er
e
n ddel blĳk
k da
vaders die voor hun kinderen zorgen ook fysiek veranderen,
el n n r
n
d ng eld an e al
al n
de erk ng van n er enen bra a e al
al
n e n al e
d
a
al a d d
ge
a
al a g
r de annelĳk e d der ngen
en e
breken b ed r e nen r e ader j ngen en annen
egang
n v lled g en elĳk en eel
20
AAN TE PAKKEN FACTOREN
Zoals Einstein al zei: “If you do what you
always did you get what you always got”.
De interventie pakt de volgende factoren aan en heeft deze
k al
bd elen ben e d
De afgelopen jaren staat vaderschap meer dan ooit in de belangell ng nder eker
ĳ en regel a g n de r ng van
e eke e gen a en van vader d e n baar den ĳn
n de v ed ng ave
en e belang van de e eke
vaderr l al e enlĳk ver llend van de ederr l r
an
et al. 2002; Zwaan 2013). Vaders moeten niet moederen, is het
adag
e e nder eken gaan e er v rbĳ aan e e da
annen en vr en nderl ng ver e alge een eer van
elkaar ver llen dan annen en vr en al gr e
en
r eke
ne
a geld dan d
k v r vader en
eder
e vader be aa n e
vend en blĳk
nder ek
da le b e der aren d
e ee eder
e geen n le er d en n de v ed ng dan der aren e een
vader en een eder
e al
Waar ĳnlĳk d e e
ge la van de eede der er nder e dan ĳn
aar
be r kken e d en d e bĳ le b
e der aren ver e
alge een gr er dan n eer rad nele e er ek ele
ge nnen e ver
llen
en vader en eder ĳn n de
v ed ng rak ĳk nder gr dan de vereenk
en e
Hoog et al. 2011; Pels & Distelbrink 2012).
eraard ĳn er d delĳke ver llen n de an er aar de
a enlev ng kĳk naar annen en vr
en en d naar vader
en eder
eder krĳgen e en eken anger a
en bevallingsverlof, vaders moeten het met twee dagen doen.
ngen
rden aan de and van de annelĳk e d der ngen
onder andere gesocialiseerd om als man kostwinner te worden,
e je
rden aan de and van de vr
elĳk e d der ngen
onder andere gesocialiseerd om een goede moeder te worden.
en e er g n ge ddelde ver llen
en vader en
moeders: betrokken vaders ondernemen iets vaker actiegerichte,
fysieke, sportieve en technische activiteiten (De Hoog et al. 2011;
el
elbr nk
e r l van de vader be aa eer
el dag ng e verkennen en ne en van r
e aan
ed gen van na ankelĳk e d en a n e ave
e e gev nden ver llen
en vader en eder
eer egelen de
al a e en de daar v r vl e ende
ver llen n ĳd be ed ng
en annen en vr en n en
nda n el
elbr nk
en belangrĳke r l dan
ook voor vaders weggelegd als rolmodel in het doorbreken van
de rad nele va ngen ver annelĳk e d en vr elĳk e d
e r kken vader a daarbĳ egelĳker ĳd de b d a er
en de b d a
e ed
e e age
Subdoelen:
e be r kken e d
e
en vader en
n
ver erk
va ngen ver annelĳk e d bĳ vader en
n ĳn verr d
Algemeen
De interventie TrotseZonenTrotseVaders richt zich op het vererken van de rela e
en nen en n vader en
e
verr en van va ngen ver annelĳk e d
r e ver erken van de vader-zoonrelatie zet TrotseZonenTrotseVaders in
op het vergroten van de betrokkenheid van de vader door hem
be
e aken van e belang van ĳn r l en d r n re e
en rak
e nder e n ng e b eden bĳ e nv llen van een
be r kken vaderr l e verr en van va ngen ver anne
lĳk e d rd bĳ de e n erven e gereal eerd d r vader en
nen e la en re e eren de annelĳk e d der ngen en
de e aan n e gen gedrag e rela eren en van er
k e
kĳken naar de n era e
en vader en
n
Het versterken van de betrokkenheid tussen
vader en zoon
Voor het versterken van de vader-zoon relatie worden vader
en
n n eer e n an e be
ge aak van de rela e d e
ze al hebben. Vervolgens zet TrotseZonenTrotseVaders in op
het vergroten van de betrokkenheid van de vader door hem
be
e aken van e belang van ĳn r l en d r n re e
en rak
e nder e n ng e b eden bĳ e nv llen van een
be r kken vaderr l e vader krĳg n r a e ver e belang
van ĳn r l al
v eder en r l del ver de n kkel ng d e
ĳn
n d r aak en a de e van e n d g ee
r e nen r e ader
aak de vader d delĳk aar
be r kken vader a belangrĳk v r de vader el v r
ĳn ge n v r de k nderen en e ek na rlĳk v r de n
Ook worden vader en zoon meegenomen in activiteiten waarin
e n rela e n ree k nnen ervaren en verbe eren e
verkennen n e gen en elkaar gren en leren a en erken
beleven le er en krĳgen andva en
de nderl nge
n a e e verbe eren
21
e
err i en an o a ingen o er
annelĳkheid
Werk a e ele en en van de n erven e ĳn
rg v r en be r kken e d bĳ k nderen aan n e en raal n
eer rad nele va ngen ver annelĳk e d de annelĳk
he d der ngen
be r kken vader a e
leren e
d belangrĳk
de e va ngen e verr en vend en
elen rad nele va ngen ver annelĳk e d vaak k een
r l bĳ de r ble en aar j ngen ee ka en e n erven e
r e nen r e ader ree dan k naar n e e v r en
van annelĳk e d d e
el vader al nen n aa ellen
een n r eve an er e elkaar en e de dag n
gen n n leven
e gaan r e nen r e ader d e
d d r de annelĳk e d der ngen e vader en nen e
be reken en de e e rela eren aan
el n nderl nge
rela e al aan n re e
a e n n e gen leven
eran
e
rd ng bĳ de vader ver e belang van ĳn r l
al
v eder en r l del
n r a e ver de n kkel ng van j ngen
an
a en le er beleven
rak ĳkervar ng d en e verbe erd n a
erbe eren van de
n a e
en vader en
n
e
ĳn bĳ de vader en de
n ver de
aa
a elĳke ver a ngen en aan en van
annelĳk e d de annelĳk e d der ngen
err
ng van de e gen va ngen ver annelĳk e d
e e e de e gen n kkel ng van j ngen
an
e e e de rela e
en vader en
n
n e alge een en e ek
er nder gen e d al eedba k
egelen
n r a ev r en ng e na e aan de vader ver
e belang van ĳn r l al be r kken vader en
ver de n kkel ng a en van de
n
el ng n een gr e
en de vader
nderl ng ander
en de vader en de begele der
a en le ke d ngen d en
rvaren van de e elĳke rela e
en vader en
n
aa ger
erken gang n da alle
a n je l aa
k n je
d
en v e ver a
e ervaren
r d ngen e d en ga je e k ervaren
en van daar ga je verv lgen ra en e aak
e genlĳk n e
a je d e al je aar e d e
e erken e v de beelden aar ee leg de
begele der e r blee b en de annen en rek
e dan naar e e
gaa ĳ d nd re
n
gev el n
oording
e n erven e ak de r ble en van j ngen aan d r n
band e
n vader e ver erken en n va ngen ver
annelĳk e d e verr en
e ge vader
rden n verband
gebra
e allerle r ble en n de leven van j ngen
be r kken vader a draag bĳ aan gr er el ĳn be ere
l re a e en e v rk en van r ble en e
n erven e gebr k de annelĳk e d der ngen al
ddel
vader en nen n n belev ng ereld aan e reken
en erk egelĳk aan e verr en van de
knellende
kader d e de annelĳk e d der ngen leggen aan j ngen
en annen rad nele va ngen ver en nv ll ngen van
vader a bĳv rbeeld e r ble en van de d elgr e
k nnen deel e aken ebben een r el ng
el n e
e v ld en aan de annelĳk e d der ngen e n erven e
r e nen r e ader draag bĳ aan reg l ere l verlen ng
d r de vader
nrela e en raal e ellen e de gek en
e d ek l r e nen r e ader aan bĳ de be e en
van de d elgr e a en d ngen d en lle
e
g
e al
van aar e al
en n r a ev r en ng e
g e al
rda r e nen r e ader de r ble
en van de d elgr e n verband breng e de annelĳk e d
der ngen rd vader en
n e ra r
e voor het vinden
van de e gen kra en l ng
gelĳk eden geb den
erk a e ele en en
e n kkelaar en v erder ben e en gr nd van n
rak ĳkervar ngen de nder aande erk a e ele en en van
de n erven e e e ĳn n g n e
e e en a elĳk
nder ek nderb
d
a de e
b na e van ele en en d en leren en ra en v
een g ede ngang b ed v r de d elgr e
rd beve gd n
e ra r an
n v er ng van der aar e al
er n rden de bev nd ngen ge re en eerd van e
nder ek naar de r je en
e ranje nd r gra a
an
aarb nnen k de v rl er van r e nen r e
ader
ge ar e ra r gee aan da veel r je en d e
de e an a e van
aal ge leerde annen r en
gebr k aken van de
b na e d en leren en ra en
de d elgr e e v nden en b nden e e
b na e e er
n g geen garan e v r e erkelĳk bere ken van e an a e
d el ell ngen anneer d e n e e l e al d el n een r je
rden gen en en ge erk e nder eker le en
dan k v r e n kkelen van een rak
br kbare
v e
annene an a e
22
INTERMEZZO
Mannelĳkheidscoderingen he Man o he
ode
e ongenscode
Een werkvorm die het ook binnen de interventie TrotseZonenTrotseVaders goed kan doen: neem
een apover en stiften en vraag de deelnemers te brainstormen over wat de eigenschappen zĳn van
een echte man . oms vraagt dit nog om wat verduidelĳking het gaat niet om wat je hier zelf precies
van vindt maar om wat de boodschappen zĳn die de maatschappĳ hierover uitdraagt.
Waaraan moet een echte man voldoen? Wat moet hĳ doen? oe moet hĳ eruitzien? Wat voor
eigenschappen heeft hĳ? siek? Mentaal? Emotioneel? elationeel? Werk?. Vaak zĳn
deze toelichtingen echter helemaal niet nodig.
chrĳf alle antwoorden op de ipover. ier ontstaat vanzelf een helder beeld van waar het over
gaat bĳ de mannelĳkheidscoderingen, the man bo , the gu code en de jongenscode.. Dit zĳn
de normen waar jongens zich toe moeten verhouden, waar ze aan moeten voldoen, of, als ze
er niet aan voldoen, waar ze de gevolgen van moeten dragen. et verhaal is niet zwart-wit,
maar het is vaak wel indrukwekkend. Soms roept iemand iets als 'zorgzaam', waarna deze persoon
zelf en of andere aanwezigen enigszins besmuikt moeten grinniken. Dat kan je benoemen, het is
een uiting van het feit dat deze eigenschap niet als vanzelfsprekend in mannen aangemoedigd
wordt, zelfs hier wordt erom gelachen. Men wist blĳkbaar wel heel goed dat deze eigenschap
er eigenlĳk niet echt thuishoorde .
Een tweede oefening om in dit kader te doen is een zelfde brainstorm houden over vrouwelĳkheid,
op een tweede ap. Vraag vervolgens aan de deelnemers wat opvalt, laat hen benoemen wat
ze belangrĳk vinden.
Vraag dan welke van de genoemde eigenschappen op de ap over mannelĳkheid e clusief
voorbehouden zĳn aan mannen. Met andere woorden welke van deze eigenschappen zĳn
bĳ geen enkele vrouw te vinden? En hetzelfde bĳ de ap over vrouwelĳkheid welke van
deze eigenschappen zĳn bĳ geen enkele man te vinden?
De antwoorden op deze laatste vragen zullen niet verder gaan dan f sieke kenmerken, voor zover
die genoemd zĳn. Vrouwen kunnen ook gespierd zĳn en mannen kunnen borsten hebben of
ronde vormen, vrouwen kunnen trouwens ook geen of nauwelĳks borsten hebben of hoekige vormen.
eproductieve functies blĳven over vrouwen kunnen kinderen baren, mannen hebben een penis,
dat soort dingen. Van de overige eigenschappen is iedereen het meestal wel met elkaar eens dat
deze zowel bĳ mannen als bĳ vrouwen aangetroffen kunnen worden, dat deze dus feitelĳk
zowel mannelĳk als vrouwelĳk zĳn - wat de coderingen er ook over zeggen!
Wie nog een stap verder wil gaan om duidelĳk te maken hoe dwingend de coderingen,
the bo en de codes kunnen zĳn, vraagt de deelnemers hoe word je genoemd als je niet voldoet
aan de coderingen? Voor mannen komt dit neer op termen als homo , mietje , wĳf , watje ,
softie , etc. Voor vrouwen bĳvoorbeeld bitch , net een vent , kenau , manwĳf , enz.
Deze termen kan je op de ap schrĳven, net buiten de eerder genoemde eigenschappen
ze vormen de container waarbinnen je als man of vrouw hoort te blĳven en waarbuiten je
tot outcast wordt. De boodschap voor mannen is hier vaak harder en duidelĳker dan
voor vrouwen mannen mogen vooral niet vrouwelĳk zĳn!
23
UITVOERING
MATERIALEN
Er is een draaiboek beschikbaar van de groepsinterventie, zie
de bĳlage
e en ge aan a ng ge
k e aken v r
nd v d ele n erven e
r de re e e ĳn
r elĳke
vragen, nv l e en ngen en andere dra en n kkeld k
de e ĳn e v nden n de bĳlagen
l rag en en ver vader
nrela e d en e bĳ nder g ed
al ngang v r re e e
erv r een k r e lĳ
gge e
beschikbaar ( e bĳlage e n erven e aak gebruik van de
annelĳk e d der ngen van
v e erv r ĳn een
vragenlĳ en
er n re en a e be
kbaar d e v r
gebr k n e eke rk
aa k nnen rden aan
ge a
TYPE ORGANISATIE
al eerder ge erk
e ken erkend v r de v e
rende rgan a e ardea e gd rg da e veel gelĳk eden
b ed nn verend en vern e end vaak l
rgan eer
en landelĳk rekker v r n e e r je en en a v e en
ardea gee
ede erker de r
e
el e n k
kelen en k n e gen r d en e n kkelen en dergelĳke
r e en nn verende rgan a e n d g
een n erven e
al de e e k nnen
le en eren k
rgan a e en
len v a
d e een nn verende en en
d ng ebben
k nnen de e n erven e e a en
BENODIGDE COMPETENTIES VAN
DE PROFESSIONAL
e lĳk belangrĳk e el n e n d akelĳk da de r e nal
el een an
r
en ĳn n e er de n e ge l en aar
e en el k nnen begrĳ en aar e bĳ j ngen en annen
gaa
eraard e de r e nal ver de ben d gde
e en
e be
kken
e een e eke d elgr e
e gaan
en r e nal kan ge end ĳn e vader e erken aar
n e e j ngeren een r e nal ge end e j ngeren
e erken aar n e e v l a enen n d
r gevallen
kan e n g ĳn
a en erk ng e eken e een
r e nal d e de aanv llende ervar ng ee a en erken
dan een belangrĳke
e en e v r de r e nal venal
e
ralen van r en ver r
en
e r e nal e g ed k nnen l eren en deelne er
leren
g ed e l eren ĳ e k nnen d rvragen
en vallende aken er rake d rven brengen ĳ
e
re e
ebben v r de er nlĳk e d a ergr nd en
ervar ngen van de deelne er ĳ
e k nnen anal eren
en verbanden leggen en ĳ
e n aa ĳn ĳn e gen
n l e
e
r en e r e nal
e ged ld
k nnen brengen en d r a end k nnen ĳn ĳ
e
k nnen en d rven n r n eren er ĳl ĳ al van el rekend
e de deelne er n n a blĳ
ĳ
e bere d ĳn e
leren van de deelne er en e erkennen da k ĳ
n g
n een leer r e bev nd
ven alle
e de r e nal de
ve l ge en n r eve eer be erk ell gen en be aken d e
e erken e vader en nen gelĳk aak e r e
nal e ra r ebben e de vader en de nen
e r e nal e de n erven e n
e en a ĳ daarvan
aa l e a
vader en nen e r e nal
e
heden en beperkingen ten aanzien van
n erven e kennen en nder gen en
aa
de erk a e ele en en
a end bĳ de deelne er aar v ral
ange en een deel van de erkv r en n de n erven e d re
v rk
en n e ge n reerd
e en ngen
e
en Wa er r gra a bekend e d er ee een r
e r e nal e n aa ĳn e re e eren
ĳn e gen
r l al an en even eel al vader d laa e van el re
kend een r n d
erk aarnaa
e de r e nal
k nnen re e eren
e belang van ĳn vader n ĳn e gen
n kkel ng
an el re e e d een belangrĳke
e en e v r de r e nal
e
d ebben en
en de be re ende
ĳn e gen
gelĳk
het inzetten van de
dan
ĳ r a n
aa aan e b eden
k bĳ
el
24
“Was best wel leuk om weer eens
e s oeien e ĳn oon
KWALITEITSBEWAKING
KOSTEN
n r n e ĳn r e nal vrĳ
aan de and van de
n erven e n raje
e v eren er geen e eke
k al e be ak ng e n kkelaar en ra ner ĳn be kbaar
egen verg ed ng r e nal e nder e nen bĳ de
v er ng van de n erven e bĳv rbeeld n de v r van een
ra n de ra ner n erv e a ng adv e
Wa ĳn de k
en van de n erven e?
e n erven e el rd gra be kbaar ge eld v r gebr k
n de n n r
e r ebr ker
rd gevraagd n erva
r ngen eer e delen
da de e d ek eed verder
n kkeld en ver jnd kan rden bĳv rbeeld v r e erken
r nd e eke e a
e e eke d elgr e en
RANDVOORWAARDEN
r de gr e n erven e geld da de e
een e ek
ĳd
e ar en e nen d e
n een el de a e van
e raje bev nden
be eken da
el ge ar
e rden
e een va e gr e
al bĳv rbeeld een
lkla
da een rgan a e al ardea e gd rg aar l verlen ng
rgan eer da een gr e
nen egelĳker ĳd kan ar en
r de nd v d ele raje en da n e n d g
e
gelĳk b nnen k r e ĳd een ekere gedrag verander ng
bĳ de deelne er e be erk ell gen e
aan e bevelen
een er e van n aal e
rk
van n
ander al
r aar l ever van dr e r aan e b eden n een d delĳke
regel aa erbĳ rd dan en n e n keer a ar e de
nen ge erk en n keer a ar e de vader rak ĳkervar ng
ĳ
k
da de n erven e r e nen r e ader een
k r e en n en eve bĳdrage aan een raje da
aanden
jaren kan d ren
e k en van e n e en van de n erven e ĳn erk a an
kelĳk van de n e n veel
a e al de n erven e n e
a en ĳn n een reg l er l verlen ng raje
aard r er
geen rake van e ra k en Wel ĳn er gelĳk k en
v r ra n ng en a ng van de l verlener
de
n erven e e gen e aken
ver ek kan de n kkelaar
een ra n de ra ner n kkelen en
aa ver rgen v r
l verlener
aar aar bĳv rbeeld v r een gr e raje een e erne
ra ner rd aange eld
e bĳ een n aal raje van
e bĳeenk
en van ee r gerekend rden
aal
r ra n ng aal
r v rbere d ng d r n kkel ng en
dr e r er gk el ng en ra r age ĳ een r ar e van de
ra ner van €
k
d neer een bedrag van € 2700
e l e W ver ge k en al r
e a er ng re k en
rgan a e en ad n ra ek en ĳn a ankelĳk van de
a e en llen n veel gevallen rden gedragen d r de
be re ende rgan a e
RUIMTE
e en
een r
e aar n
el eke a v e en ge
v erd l rag en en bekeken en be r ken en
r elĳke
dra en ge aak k nnen rden
k nnen even eel
k ver llende r
e ĳn elangrĳk da de deelne er
e al
n r
e k nnen gaan ervaren
"Ik wil hem beschermen tegen
wat ik vroeger zelf gedaan heb."
IMPLEMENTATIE
r
geen
le en a e
ee
25
ONDERZOEK NAAR PRAKTĲKERVARINGEN
ONDERZOEK EN RESULTATEN
Het doel van deze groepsinterventie is als volgt geformuleerd:
Evaluaties na afloop van het traject bĳ Cardea leveren positieve
reacties op van deelnemers, zowel van vaders als van zonen. Ze
geven aan dat ze bewust geworden zĳn van (het belang van) hun
relatie, dat hierin een verbetering is opgetreden en dat ze deelname aan TrotseZonenTrotseVaders graag aan anderen zouden
aanbevelen. Een paar uitspraken van vaders en zonen: ‘’Er is meer
begrip tussen ons’’. We praten meer met elkaar’’, ‘’we luisteren
naar elkaar’’ en: ‘’het is fijn om dingen samen te doen’’. Als tip
wordt meegegeven dat de sessies korter zouden kunnen zĳn.
1. Voorkomen dat jongens problemen krĳgen of veroorzaken,
bĳvoorbeeld door de school te verlaten zonder diploma
en in een straatcultuur te belanden.
Manouk Breure heeft voor haar studie Maatschappelĳk Werk en
Dienstverlening, in opdracht van de Praktĳkschool Westfriesland,
onderzoek gedaan naar drie projecten ter bevordering van
ouderbetrokkenheid in het praktĳkonderwĳs die op de praktĳkschool zĳn uitgevoerd. De interventie TrotseZonenTrotseVaders
was één van deze projecten. Ter evaluatie van de interventie
heeft Breure enquêtes gehouden bĳ zowel vaders als zonen. Alle
geënquêteerde deelnemers gaven aan dat de aangeboden
activiteiten hen in de gelegenheid brachten om op een prettige
manier met elkaar om te gaan; de activiteiten hebben een
positieve werking op hen gehad. Van de zeven geënquêteerde
deelnemers gaven er vier aan dat zĳ het gevoel hebben dat de
vader-zoonrelatie na deelname is veranderd; drie deelnemers
gaven aan dat hun relatie hetzelfde is gebleven. Op een schaal
van één (ontevreden) tot vĳf (tevreden) scoren alle deelnemers
een drie of een vier. Uiteraard is dit een zeer kleinschalig onderzoek dat geen wetenschappelĳke pretentie heeft. De uitkomsten
geven echter wel een positieve indicatie t.a.v. de effecten van de
interventie. Deze sluiten aan bĳ de eigen ervaringen van de
ontwikkelaar met evaluaties van de programma's.
PRAKTĲKVOORBEELD
In 2010/2011 zĳn pilots van de groepsinterventie uitgevoerd
bĳ Cardea Jeugdzorg in Leiden, de Praktĳkschool Westfriesland in Grootebroek en de Utrechtse School in Utrecht.
"Bĳ het arrestatieteam van justitie
leerde ik: emotie is een gevoel,
gevoelens kan je uitschakelen, daar
word je alleen maar harder van."
2. Verbeteren van de relatie tussen vaders en hun zonen
en het samen vormgeven van positieve nieuwe
vormen van mannelĳkheid.
3. Bewustmaken en ondersteunen van de vaders in
hun voorbeeldfunctie voor hun zonen.
4. Bewustmaken van de zonen over wie zĳ zĳn en
wat zĳ willen.
UITVOERING VAN DE PILOTS
Cardea Jeugdzorg
Bĳ Cardea Jeugdzorg zĳn zes workshops georganiseerd. De
bĳeenkomsten duurden gemiddeld drie uur. De eerste drie
bĳeenkomsten hadden hetzelfde programma, steeds voor een
andere doelgroep. De eerste keer voor de zonen, de tweede
keer voor de vaders, de derde keer voor zonen en vaders
samen. Bĳeenkomst vier en vĳf hadden ook weer hetzelfde
programma: eerst met de zonen en daarna met de vaders apart.
Tĳdens de afsluitende zesde bĳeenkomst konden vaders en
zonen het geleerde in praktĳk brengen en daarop reflecteren.
Utrechtse School
Op de Utrechtse School zĳn tien lessen voor jongens uit de
derde klas vmbo-t georganiseerd. De lessen vielen onder het
vak drama binnen Culturele en Kunstzinnige Vorming. Elke les
duurde 70 minuten. De inhoud van de workshops is zoveel
mogelĳk vertaald naar expressieve werkvormen. Concreet
gaat het om acht inhoudelĳke bĳeenkomsten met de zonen,
één inhoudelĳke bĳeenkomst met zonen en vaders, en een
afsluitende bĳeenkomst waarop met de leerlingen naar een
toepasselĳke film is gekeken.
26
rak ĳkschool es riesland
n ho sias e rainers
de rak ĳk
l We r e land ĳn vĳ
rk
ge rgan
eerd l een vaderraad en een n era eve re en a e ver
vader en nen ĳden de jaarlĳk e en av nd e vĳ
rk
v r vader en nen adden elk een e gen e a
a en k ken e en r
a
be erk ng ee
e
l
gev erd e j ngen
e derde en v erde leerjaar
en n vader
SUCCESFACTOREN
aa
van de dr e l
ĳn de v lgende
van de gr e n erven e ge r leerd
raag o
e a
ede n kkeld
en gev erd d r en
a e annen ra ner d e
erv r al vrĳ ll ger ebben nge e
aders direc aans reken
e d re en e l e aan reken van vader
de eer e
belangrĳke a n de n erven e r e nen r e ader
e be r kken e d van vader nee
e al e e l e
rden
aange r ken
n vader a
ren
de eb e
r e nen r evader nl ĳn een be rĳ
v ng van de gev erde l
e gebr k e draa b ek en een
n erven ebe rĳv ng e v nden
h l
annen llen l ever el en dan ge l en rden e n er
ven e r e nen r e ader n d g vader en nen
elkaar e el en en n d g r e nal
e el en bĳ
e verder n kkelen van de e d ek Wan r e nen
r e ader
n n kkel ng de n erven e een ge a en
lĳke ek
naar a erk v r alle be r kkenen
ONDERZOEK NAAR DE EFFECTIVITEIT
nder oek in ederland
r
erschillende leers ĳlen erschillende
erk or en
d reken ng e
de d ver e van de deelne er ver
llende v ed ĳlen
ver
llende leer ĳlen en eerv d ge n ell gen e v eel
a d e gn e rea e
ek e nen en n vader leren
d r e d en en d r e ervaren v a a
elende erkv r en
be eg ng rea v e ge rekken beeld en l a er aal
el
r be end g e d
e e nd v d ele re e e
geen nder ek gedaan naar de e e v e
van de n erven e
nder oek naar ergelĳk are
in er en ies
r
geen nder ek gedaan naar de e e v e
van de e een vergelĳkbare n erven e
e ec ie o er aringen
n de re e e
de ervar ngen van de vader en de nen
rden de leer
en en ben e d erv lgen
rd e
geleerde n de rak ĳk gebra en rd
d e ervar ng k
eer gere e eerd
27
k he al n s eelgoed e aard
he s aa nog in de kas ook s ri oeken
he in eresseer he nie
AANGEHAALDE LITERATUUR
B
I
• Abraham, E., Hendler, T., Shapira-Lichter, I.,
Kanat-Maymone, Y., Zagoory-Sharona, O.,
and Feldman, R. (2014)
Father's brain is sensitive to childcare experiences.
ro eedings o the ational adem o
ien es
Washington: NAS
• Bos, H., Goldberg, N., Gelderen, L. van, Gartrell, N.
(2012) Role Models, Gender Role Traits, and
Psychological Adjustment.
ender
o iet nline
Thousand Oaks: SAGE
• Crott, A.J.M., (2011)
an hoop des vaderlands naar
van de jongen in opvoedingsliterat
ĳmegen: adboud niversiteit
er. et beeld
r(
‐
)
• Delfos,M. (2008)
ers hil mag er zĳn. aarom er mannen en
vro wen zĳn
Amsterdam: Bert Bakker
• Duindam, V. (1997)
orgende vaders
Amsterdam: van Gennep
• Broeke, A. ten (2010)
et idee M
Amsterdam: Maven Publishing
• Elst, T., Evers, G. (1984)
Mannen in zi ht bes ho wingen over manne
en h lpverlening
Utrecht: SOMAN
• Burgess, A. (1997)
et vaderinstin t
Amsterdam: Podium
• Faddegon,H.(2011)
Man s hiet op nders draaien de rollen om
Amsterdam: Gopher BV
• Carothers, B.J., Reis, H.T. (2013)
Men and women are rom arth e amining
the latent structure of gender. Journal of
ersonalit and o ial s holog
Vol. 104(2), 385-407.
• Feldman, R., Gordon, I., Schneiderman, I., Weisman, O.,
Zagoory-Sharon, O. (2010)
at ral variations in maternal and paternal
are are asso iated with s stemati hanges in
o to in ollowing parent in ant onta t
Psychoneuroendocrinology 35, p. 1133-1141
Philadelphia: Elsevier
• Claessen, J. (2013)
ebben we met het meisjess es
tegelĳkertĳd ook een jongensprobleem?
De Volkskrant 22-06-2013
• Connell, R.W. (1995)
Mas linities
Cambridge: Polity Press.
• Corneau, G. (1991)
wezige vader, verloren zonen.
ver de mannelĳke identiteit
Utrecht: Servire
• Fine, C. (2011)
aarom e llemaal an Mars omen.
oe e roseksisme an e Basis igt an
e ers hillen ssen Man n ro w
Houten: Lannoo
• Haar, M. van der , Huis, I. van, Verloo, M. (2014)
Man . in itvoering. nderzoek naar ederlandse
proje ten geri ht op de parti ipatie en eman ipatie
van laagopgeleide so iaal ge soleerde mannen
ĳmegen:Efficient
28
• Hanssen, H. (2006)
Babymanagement voor mannen. Praktisch
handboek voor vaders
Ikvader Boeken
• Tavecchio, L. (2012)
e vi ie ze irkel van de intergenerationele
overdra ht van vaderlĳke a wezigheid
Kind en Adolescent Review, Vol. 19, No. 4, p.434-437
• Hanssen, H. (2006)
De 9 maanden gids voor mannen
Ikvader boeken
• Tavecchio, L., Bos, H. (2011)
Inleiding op het themanummer ‘Vaderschap,
rol van vaders in opvoeding van kinderen en
diversiteit in vaderschap’
Pedagogiek 31e jaargang • 1 • 2011, p. 3-10
• Hoog, S. de, Harthoorn, H., Servage, R. (2011)
Vaderschap 2.0
Den Haag: Equality
• Hyde, J.S. (2005)
The gender similarities hypothesis
USA: University of Wisconsin
• Zwaan, I. (2013)
e a wezige vader bestaat niet en waarom
vaders niet moeten moederen
Amsterdam: Bert Bakker
WEBSITES
• Jolles, J. (2010)
Ellis en het verbreinen. Over Hersenen,
Gedrag En Educatie
Amsterdam - Maastricht: Neuropsych Publishers
• Kimmel, M. (2008)
Guyland: The perilous world where boys
become men
USA: Harper Perennial
• Kuunders, M., Wilde, E.J. De, Zwikker, N. (2011)
oeveel je gdigen krĳgen zorg in de je gdzorg?
Utrecht: Nederlands Jeugd Instituut
• Oosten, N. van. , Vlugt, I. van der., Brants, L.
eksespe i eke h lpverlening voor
maats happelĳk werkers
Bussum: Coutinho
• Pels, T., Ketner, S., Naber, P (red.) (2012)
Een vader is meer dan 100 meesters.
Versterken van vaderschap in Amsterdam
Amsterdam: Kenniswerkplaats Tienplus
www.KenniswerkplaatsTienPlus.nl
In deze kenniswerkplaats werken onderzoekers, praktĳk en
beleid aan een betere ondersteuning voor migrantenouders
met tieners. De kenniswerkplaats wordt gefinancierd
door ZonMw.
www.rotsenwater.nl
Het Rots en Water-programma is een psychofysieke training
die grensoverschrĳdend gedrag vermindert, positieve
attitudes bevordert, en zorgt voor een veilig, pestvrĳ
leer- en leefklimaat.
www.toffejongens.org
Een fysieke training in communicatie en conflictpreventie,
voor jongens en professionals in het basis- en middelbaar
onderwĳs, in welzĳn, hulpverlening en opvoeding.
www.trotsezonentrotsevaders.nl
Op deze website worden de eerder uitgevoerde pilots van
TrotseZonenTrotseVaders gepresenteerd.
" ls m n vader weet dat ik deze lm heb
gezien wordt hĳ helemaal gek."
• Pollack, W. (1998)
Real Boys: Rescuing Our Sons from the Myths
of Boyhood
New York: First Owl Books
29
YOUTUBE FILMS
"Ik vond niet alles leuk."
(Bob, die eerder had aangegeven niet
snel positie te zĳn.)
Zie ook de afspeellĳst van ontwikkelaar Jens van richt
op outube
•
teven ont: Vaders hebben een andere rol in
de opvoeding
• Het lokhuis over puberteit bĳ jongens (
)
• Eveline Crone over Het uberbrein bĳ
De ereld Draait Door
• Martine Delfos: vaders laten kinderen los zodra het k n
• Jelle Jolles: ouders moeten pubers steun en
sturing geven
• ( op)
of the most stupid people of all time (original)
• Jĳ bent mĳn vader voor altĳd
•
hat is that Father and son are sitting on a bench.
uddenly a sparrow lands across them.
•
rotseZonen rotseVaders door Michel
• Martin van aardenberg - Voetbalvader
•
ony orter - he Man Bo
•
ony orter - A Call to Men
• Jackson atz - ough Guise
• Me boy (remi ) - es- , Ali B
ange Frans
• Men Care, a Global Campaign on Fatherhood
• Bert en Ernie: Ernie heeft een banaan in zĳn oor
30
B
B
INLEIDING
32
TRAININGEN
1
2
3
4
5
6
enni a in en z e en naar ver indin en z nen
enni a in en z e en naar ver indin en vader
e ver indin
a en t en z nen en vader
aar zĳn ver indin en e aa t waar willen zĳ deze ver tre en
en waar veranderen de z nen
aar zĳn ver indin en e aa t waar willen zĳ deze ver ter en
ver ter en en waar veranderen de vader
Ver nden zĳn et el aar
33
37
41
44
48
52
WERKVORMEN
De eerste negen hebben een plek in het draaiboek, de overige 6 staan er niet in maar kunnen gebruikt worden ter inspiratie of om een
eigen draaiboek op maat samen te stellen. ot slot volgt een lĳst met niet uitgewerkte werkvormen die eenvoudig in te zetten zĳn.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
i en a en van vader en z n waliteiten en val ilen
renzen
Plankje doorslaan
annelĳ eid en r welĳ eid
annelĳ e en vr welĳ e ei en a en van vader en z n
at i et waard
v r te trĳden?
annelĳ eid derin en
n r atiev rzienin
Vechten tegen de zee
Trots op …
e n
il ra enten
a taan al je
en e te an
et
Pushing Hands
veri e wer v r en
55
58
59
60
62
63
64
67
68
69
71
72
73
74
77
78
EVALUATIEFORMULIEREN
Deze kunnen naar eigen behoefte worden aangepast of integraal worden overgenomen.
1
2
val atie r
val atie r
79
82
lier vader
lier z n
31
INLEIDING
Een van de relaties die je als (ambulant) hulpverlener, therapeut of begeleider tegenkomt is de relatie tussen zonen met
n vader
nen ĳn k nd van n vader en vader ĳn k
weer kind van hun vader! De rol van de vader binnen de
opvoeding is van grote waarde en betekenis. Niet alleen de
zoon heeft veel vragen over de wereld om hem heen. De vader
ee
k vaak veel vragen en
ĳn
n llen begrĳ en
ĳ l graag nder e nen en el en e kan v rk en da
de zonen en hun vaders tegen een relatie-en/of communicatier blee aanl en ĳ eken naar de j e a and en nabĳed
n de lee ĳd
jaar en der gaa de a n e
van de
n de j nge an een erke r l elen en laa ĳ
de eg n naar v l a en annelĳk e d e n a
en
vader en
n verl
dan n e al ĳd al en
en en
n de e er de ĳn er belangrĳke
gelĳk eden
de
v edrela e
eb
en naar een gelĳk aard ge vader
zoonrelatie op basis van volwassenheid en zelfstandigheid.
e
e ĳn al een n egen ĳn vader
k nnen
eggen da ĳ graag l da ĳn vader er v r e
en da
ĳn vader e el ?
e
e ĳn al de vader
egen ĳn n
k nnen eggen da ĳ een jn n a ee
e ĳn
n?
Het draaiboek van de interventie TrotseZonenTrotseVaders is
bedoeld voor hulpverleners die zien dat de relatie tussen
vader en
n aanda be e en d e llen e en e ĳ
een traject met vader en zoon in kunnen vullen. Per sessie is
er eer een a enva ng van e d el en e
e a v e en
dit wordt vervolgens gedetailleerd uitgewerkt in een voorbeeld. Daarna worden alternatieve werkvormen beschreven,
da een ra ner el var a e n ĳn r gra a aan kan
brengen.
De training is ontwikkeld met hulp van Cardea Jeugdzorg in
e den e n vakkenn
rak ĳkervar ng en gedreven e d
leverden Michel van Pomeren en Evert Wiebenga van Cardea
een aardev lle bĳdrage aan d draa b ek
Jens van Tricht
erda
en vader d e r
ĳn n kan r
ĳn
el ĳ
aak da ĳn n r kan ĳn
ĳn vader en draag eraan
bĳ da ĳn
n la er k eer een r e vader kan rden
Hiervoor is de interventie TrotseZonenTrotseVaders ontwikkeld.
Zonen en vaders werken in deze training op een interactieve
an er ge a enlĳk aan de nderl nge
n a e ĳ n
dekken n elke rela e ĳ elkaar aan e n dekken d r
a en e ĳn en a en e d en da e elkaar k nnen
leren, activeren en motiveren.
e n erven e be aa
een e al bĳeenk
en van
r n de e bĳeenk
en rd aanda ge
nken aan
zonen individueel (2 avonden) en vaders individueel (2 avonden)
en nen en vader ge a enlĳk av nd en een eekend
dagdeel). Het is een actieve interventie waar “doen” centraal
staat. Er wordt gewerkt aan inzicht in de onderlinge relatie,
l
de e e verbe eren en re e e
annelĳke e genschappen en gedragingen.
32
Voorbeeld van een training gericht op kennismaken en zoeken naar verbindingen voor zonen
Training 1 Kennismaking en zoeken naar verbindingen - zonen
Thema
Duur
Opstelling
Kennismaking
180 minuten
Activiteiten in een sportzaal; zittend in een kring
SAMENVATTING
Kenmerkende elementen van de eerste training:
Dit is de eerste training voor de zonen. Daarin willen we bereiken
dat de zonen met elkaar kennismaken en zich vertrouwd
voelen in de groep. Ook willen we dat ze nadenken over de
relatie met hun vader en waar de grenzen liggen van anderen.
Het is belangrĳk dat de deelnemers persoonlĳke informatie
durven te delen binnen de groep.
• Zonen maken kennis met elkaar in de vorm van
een spel om te ontspannen en energie los te laten.
• Een basis leggen van veiligheid en vertrouwen.
Uitleg over de schatkist en dat alles wat vanaf nu
wordt gezegd in de schatkist gaat en niet naar
buiten zal gaan.
• Persoonlĳke eigenschappen en kwaliteiten van
de jongens en hun vaders bespreken. Ontdekken
welke kwaliteiten en talenten van zonen en vaders
overeenkomen of juist verschillen.
• De training staat in het teken van fysieke
activiteiten gekoppeld met reflectie die inzicht
geeft in de relatie van de zonen met hun vaders.
Doel van de eerste training is het versterken van de betrokkenheid tussen vader en zoon en het reflecteren op de persoonlĳke
kwaliteiten en eigenschappen van vader en zoon.
“Elke verandering begint met
een andere manier van kĳken”
Het resultaat van de eerste training:
Zonen hebben gesproken en nagedacht over zichzelf, hun
vaders en de onderlinge relatie en staan bewuster in de relatie
die ze met vader hebben.
33
OEF MIN LEERDOEL
WAT
DUUR WERKVORM WIE
1
Kennismaken: Bal rond
gooien (namenspel)
10
Kring gooien
Deelnemers; Medicine ball (zware
in de tweede bal, 1, 3 of 6 kilo)
ronde ook
de trainers
Afstemmen op
leeftĳd en fysieke
mogelĳkheden van
de deelnemers.
10
Touwtrekken
Deelnemers
Touw
5
Kring,
luisteren
Trainers
Iets dat als kluis kan
fungeren; een kistje,
kastje, doos, mand,
etc. Mooi als het iets
symbolisch is, of iets
persoonlĳks van
de trainer.
60
Kring, delen,
plenair
Deelnemers
Opschrĳven op
flapover.
0
- Kennismaken
- Bevorderen
groepsdynamiek
- Ontspannen sfeer creëren
- Ontladen van energie en
loslaten van innerlĳke
spanningen
Je noemt je eigen naam
als je de bal gooit. In de
volgende ronde noem je
de naam van degene naar
wie je de bal gooit.
BĲZONDERHEDEN
Variatie: In een volgende
ronde kan je afspreken dat
je 'af' bent als je iemands
naam niet weet. Wie blĳft
er over?
je af bent als je de bal laat
vallen. Wie blĳft er over?
2
3
4
5
10
20
25
85
- Kennismaken
- Bevorderen van de
groepsdynamiek
spanningen
Fysieke oefening:
Touwtrekken
- Introductie en een gevoel
van vertrouwen en
vertrouwelĳkheid creëren
- Geheimhouding
Introductie programma en
'kluis'
- Deelnemer benoemt
kenmerkende eigenschappen van de ander
- Deelnemer benoemt
kenmerkende eigenschappen van zichzelf
- Deelnemer onderscheidt
kwaliteiten en valkuilen/
vervormingen
- Deelnemer benoemt
overeenkomsten en
verschillen tussen
zichzelf en de ander
Reflectie: Eigenschappen
van vaders en zonen
- Deelnemers ontspannen
- Energizer
Energizer/ontspanner/
ontlader
Individuele deelnemer tegen
individuele deelnemer,
of individuele deelnemer
tegen trainer, of groepjes
deelnemers tegen elkaar.
Uitleg van het programma,
introductie van de ‘’kluis’’,
voorstellen van de trainer(s).
Deelnemers worden
uitgenodigd de flapover
nog aan te vullen als
ze tussendoor nog
iets bedenken.
Zie uitgewerkte
werkvorm 1
Op een ballon gaan zitten
zonder dat deze kapot knalt.
10
Individueel
Plenair
Deelnemers
Ballonnen
OEF MIN LEERDOEL
WAT
6
Reflectie: ennis a ing
7
95
115
8
eelne er leren elkaar
kennen
eelne er re e eren
n rela e e n
vader
eelne er aken de
relatie met hun vaders
tot centraal thema
- Rust nemen
eelne er kennen n
e gen gren en en k nnen
deze uiten.
DUUR WERKVORM WIE
Kring, delen,
lena r
Deelnemers
Zonen stellen zichzelf voor
aan de hand van vragen: wie
is je vader, hoe is de relatie
e je vader lĳk je je
vader? Welke k al e en
alen en ee ĳ?
DE
EDE
n
kaar en aar
deelnemers er één of
eer k nnen k e en
de e
dr k ver
hun vader.
r nken lekker
Pauze
sie e oe ening: renzen
B Z
Tweetallen
Deelnemers
r aal a
bl e v e en
Tweetallen
Deelnemers
r aal a
ed ne ball
e ge erk e
erkv r
eelne er kennen de
grenzen van de ander.
9
10
145
165
eelne er ĳn
be
van n rela e
met hun vader
eelne er ĳn
be
van de aan
a e g e d van
ek
contact met hun vader
eelne er ĳn
be
van de gren en
tussen zichzelf en
hun vader
- Deelnemers formuleren
een concreet leerdoel en
gaan hiermee aan de slag
- Deelnemers committeren
zich aan dit leerdoel
- Deelnemers ervaren dat
e n aa ĳn een
er nlĳke d rbraak
sie e oe ening: toeien
Leg grenzen goed uit.
egel e e
elkaar geen ĳn
d en
vr end a elĳk e d
le er n e van
de mat af.
e en een a
de vl er r beer de bal
van elkaar a e akken
Vragen nadien:
Stoei je wel eens met
je vader? Hoe lang? Hoe
e en j ll e? ĳn er
d delĳke gren en?
en
j ll e bĳ de gren en? ebben
jullie andere manieren van
l a elĳk n a ?
eran ering eer oe en
De deelnemers worden
uitgenodigd een concreet
leerd el v r de k ende
ĳd e r leren ba
van a n de e bĳeenk
aan b d gek en e
committeren zich aan dit
leerdoel en gaan ermee
aan de slag.
kan bĳv rbeeld aan
de and van de ge erk e
erkv r
Andere vormen om het vastleggen van een leerdoel te
verankeren ĳn k denkbaar
ĳv rbeeld e g en van
dar ĳl je een bal naar een
d el een be aalde
eke
n ann ng d r de nen
elkaar e la en l en e n
ele n er ĳl e
reken
a n d elen ĳn
Individueel,
delen lena r
Deelnemers
aander
lankje en
OEF MIN LEERDOEL
WAT
DUUR WERKVORM WIE
11
Afronding en afsluiten
kluisje
5
175
Opdracht aan de zonen
om met hun vaders te
be reken a ĳ ebben
gedaan.
Vraag voor zonen om mee
e ne en ĳn ĳ de nen
d e ĳ llen ĳn?
lena r
Trainers
B Z
l
je
DE
EDE
Voorbeeld van een training gericht op kennismaken en zoeken naar verbindingen voor vaders
Training 2 Kennismaking en zoeken naar verbindingen - vaders
Thema
Duur
Opstelling
Kennismaking
180 minuten
Activiteiten in een sportzaal; zittend in een kring
SAMENVATTING
Kenmerkende elementen van de tweede training:
Dit is de tweede training, de eerste training van de vaders.
Bewust is er gekozen voor een zelfde programma voor vaders
als met de zonen in de eerste training, zodat zĳ het thuis met
elkaar kunnen delen.
• Vaders maken kennis met elkaar in de vorm van
een spel om te ontspannen en energie los te laten
• Een basis leggen van veiligheid en vertrouwe
Uitleg over de schatkist en dat alles wat vanaf nu
wordt gezegd in de schatkist gaat en niet naar
buiten zal gaan
• Persoonlĳke eigenschappen en kwaliteiten van
de zonen en hun vaders bespreken. Ontdekken
welke kwaliteiten en talenten van zonen en vaders
overeenkomen of juist verschillen
• De training staat in het teken van fysieke
activiteiten gekoppeld met reflectie die inzicht
geeft in de relatie van de zonen met hun vaders
In deze training willen we bereiken dat de vaders met elkaar
kennismaken en zich vertrouwd voelen in de groep. Ook willen
we dat ze nadenken over de relatie met hun zoon. Het is
belangrĳk dat de deelnemers persoonlĳke informatie durven
te delen binnen de groep.
Doel van de tweede training is het versterken van de betrokkenheid tussen vader en zoon en het reflecteren op de persoonlĳke
kwaliteiten en eigenschappen van vader en zoon.
Het resultaat van de tweede training:
“Zo vader, zo zoon.”
Vaders hebben gesproken en nagedacht over zichzelf, hun
zonen en de onderlinge relatie en staan bewuster in de relatie
die ze met hun zonen hebben.
37
OEF MIN LEERDOEL
WAT
DUUR WERKVORM WIE
1
Kennismaken: Bal rond
gooien (namenspel)
10
Kring gooien
Deelnemers; Medicine ball (zware
in de tweede bal, 1, 3 of 6 kilo)
ronde ook
de trainers
Afstemmen op
leeftĳd en fysieke
mogelĳkheden van
de deelnemers.
10
Touwtrekken
Deelnemers
Touw
5
Kring,
luisteren
Trainers
Iets dat als kluis kan
fungeren; een kistje,
kastje, doos, mand,
etc. Mooi als het iets
symbolisch is, of iets
persoonlĳks van
de trainer.
60
Kring, delen,
plenair
Deelnemers
Opschrĳven op
flapover.
0
- Kennismaken
- Bevorderen
groepsdynamiek
spanningen
Je noemt je eigen naam
als je de bal gooit. In de
volgende ronde noem je
de naam van degene naar
wie je de bal gooit.
BĲZONDERHEDEN
je 'af' bent als je iemands
naam niet weet. Wie blĳft
er over?
je af bent als je de bal laat
vallen. Wie blĳft er over?
2
3
4
5
10
20
25
85
- Kennismaken
- Bevorderen van de
groepsdynamiek
spanningen
Fysieke oefening:
Touwtrekken
- Introductie en een gevoel
van vertrouwen en
vertrouwelĳkheid creëren
- Geheimhouding
Introductie programma en
'kluis'
- Deelnemer benoemt
kenmerkende eigenschappen van de ander
- Deelnemer benoemt
kenmerkende eigenschappen van zichzelf
- Deelnemer onderscheidt
kwaliteiten en valkuilen/
vervormingen
- Deelnemer benoemt
overeenkomsten en
verschillen tussen
zichzelf en de ander
Reflectie: Eigenschappen
van vaders en zonen
- Deelnemers ontspannen
- Energizer
Energizer/ontspanner/
ontlader
Individuele deelnemer tegen
individuele deelnemer,
of individuele deelnemer
tegen trainer, of groepjes
deelnemers tegen elkaar.
Uitleg van het programma,
introductie van de ‘’kluis’’,
voorstellen van de trainer(s).
Deelnemers worden
uitgenodigd de flapover
nog aan te vullen als
ze tussendoor nog
iets bedenken.
Zie uitgewerkte
werkvorm 1
Op een ballon gaan zitten
zonder dat deze kapot knalt.
10
Individueel
Plenair
Deelnemers
Ballonnen
OEF MIN LEERDOEL
WAT
6
Reflectie: ennis a ing
7
95
115
8
eelne er leren elkaar
kennen
eelne er re e eren
n rela e e n
zoon
eelne er aken de
relatie met hun zonen
tot centraal thema
- Rust nemen
eelne er kennen n
e gen gren en en k nnen
deze uiten.
DUUR WERKVORM WIE
Kring, delen,
lena r
Deelnemers
Vaders stellen zichzelf voor
aan de hand van vragen: wie
is je zoon, hoe is de relatie
e je vader lĳk je je
vader? Welke k al e en
alen en ee ĳ?
DE
EDE
n
kaar en aar
deelnemers er één of
eer k nnen k e en
de e
dr k ver
hun zoon.
r nken lekker
Pauze
sie e oe ening: renzen
B Z
Tweetallen
Deelnemers
r aal a
bl e v e en
Tweetallen
Deelnemers
r aal a
ed ne ball
e ge erk e
erkv r
eelne er kennen de
grenzen van de ander.
9
10
145
165
eelne er ĳn
be
van n rela e
met hun zoon
eelne er ĳn
be
van de aan
a e g e d van
ek
contact met hun zoon
eelne er ĳn
be
van de gren en
tussen zichzelf en
hun zoon
e n aa ĳn een
er nlĳke d rbraak
sie e oe ening: toeien
Leg grenzen goed uit.
egel e e
elkaar geen ĳn
d en
vr end a elĳk e d
le er n e van
de mat af.
e en een a
de vl er r beer de bal
van elkaar a e akken
Vragen nadien:
Stoei je wel eens met
je zoon? Hoe lang? Hoe
e en j ll e? ĳn er
d delĳke gren en?
en
l a elĳk n a ?
leerd el v r de k ende
ĳd e r leren ba
aan b d gek en e
committeren zich aan dit
leerdoel en gaan ermee
aan de slag.
kan bĳv rbeeld aan
de and van de ge erk e
erkv r
Andere vormen om het vastleggen van een leerdoel te
verankeren ĳn k denkbaar
ĳv rbeeld e g en van
dar ĳl je een bal naar een
d el een be aalde
eke
n ann ng d r de vader
elkaar e la en l en e n
ele n er ĳl e
reken
a n d elen ĳn
Individueel,
delen lena r
Deelnemers
aander
lankje en
OEF MIN LEERDOEL
WAT
DUUR WERKVORM WIE
11
Afronding en afsluiten
kluisje
5
175
Opdracht aan de vaders
om met hun zonen te
be reken a ĳ ebben
gedaan.
Vraag voor vaders om mee
e ne en ĳn ĳ de vader
d e ĳ llen ĳn?
lena r
Trainers
B Z
l
je
DE
EDE
rbeeld van een ra n ng ger
de verb nd ng
en vader en
nen en re e e
annelĳk e d en vr
elĳk e d
Training 3 De verbinding maken tussen zonen en vaders
Thema
Duur
Opstelling
e a enlĳke n r d
n en
r ng
e
el ng en verb nd ng aken lkaar k al e en en alen n dekken
SAMENVATTING
Kenmerkende elementen van de derde training:
de derde ra n ng de eer e ra n ng van de vader en
nen a en
ader en nen aken kenn
e elkaar n de v r
van een el
e n annen en energ e l e la en
en ba leggen van ve l g e d en ver r
en
leg ver de
a k en da alle a vana n
rd ge egd n de
a k gaa en n e naar
b en al gaan
er nlĳke e gen a en en k al e en van
de nen en n vader be reken n dekken elke
k al e en en e gen a en van nen en vader
vereenk en j
ver
llen e e k elen aan
va ngen ver annelĳk e d en vr
elĳk e d
e ra n ng aa n e eken van
eke
a v e en gek eld e re e e d e n
gee
n de rela e
en de nen en n vader en een
verkenn ng van va ngen ver annelĳk e d
en vr
elĳk e d
ader en nen aken verb nd ng e elkaar
delen ervar ngen en leren elkaar n d r e be er
kennen ĳ erken e e elkaar lĳken en van
elkaar ver
llen en nder eken de band d e er
en en
ader en
n ellen elkaar v r aan de gr e en
ver ellen ver elkaar k al e en alen en ern
e ver elkaar k nnen ĳn
e
er gek en
n de eer e
eede en derde
ra n ng gr endeel e el de r gra a e an eren da
vader en nen de el de ervar ng ebben e e elkaar
k nnen delen en
k nnen vergelĳken aarnaa ebben
vader en nen a ar van elkaar vragen bean
rd en de
k
en va gelegd elangrĳk
n
e elkaar e
kĳken naar de verb nd ng ervar ngen e delen en
e ver
elkaar e ĳn eraard
e k n belangrĳk da vader en
nen n r a e d rven e delen b nnen de gr e
el van de derde ra n ng e ver erken van de be r kkened
en vader en n e re e eren
n er nlĳke
k al e en en e gen a en en e verkennen van n
va ngen ver annelĳk e d en vr
elĳk e d
Voorbeelden van te gebruiken spreuken
over vaders en zonen:
“Kinderen hebben meer aan een goed voorbeeld
dan aan kritische opmerkingen.”
“Het woord nee maakt veel meer indruk als het wordt
uitgesproken door ouders die ook ja kunnen zeggen.”
ĳ die o oed nie hĳ die er ek is de ader
eiligheid is oor een kind ĳn aders hand
die hem stevig vasthoudt.”
“Bedenk dat het gedrag van een puber
een afspiegeling is van uw eigen opvoeding.”
ssen ader en oon lig he die e ra ĳn
an h n gelĳkenis
Het resultaat van de derde training:
ader en nen ebben e elkaar ge r ken ver
el
elkaar en n nderl nge rela e aan be
er n de rela e d e
e e elkaar ebben en ĳn
be
van n va ngen
ver annelĳk e d en vr
elĳk e d
k he al ĳd ge ro eerd ĳn oon e ehandelen
als een dier are e ge el e ie ik o reis as
door een land aar ik al eerder as ge ees
aar hĳ nie
41
OEF MIN LEERDOEL
WAT
DUUR WERKVORM WIE
B Z
DE
EDE
1
0
- Introductie en gevoel
van vertrouwen en
ver r
elĳk e d re ren
- Geheimhouding
Introductie
Welkom. Uitleg van het
programma, introductie
van de ‘’schatkist’’
5
Kring,
luisteren
Trainers
Kluisje
2
5
- Kennismaken
- Bevorderen van
de groepsdynamiek
- Verbinding maken
tussen zoon en vader
- Ontspannen sfeer
re ren
nnerlĳke ann ngen
Fysieke oefening:
Touwtrekken
10
Touwtrekken
Deelnemers
Touw
45
Plenair
Deelnemers
20
Tweetallen
Deelnemers
Sportzaal, mat,
blote voeten.
20
Tweetallen
Deelnemers
Medicine Ballen
1kg
3kg
6kg
Plenair
Deelnemers
Flapovers met
eigenschappen van
vaders en zonen
van de eerste en
tweede training.
Vader en zoon als koppel
tegen een ander koppel.
Vader en zoon tegen
elkaar
Vaders samen tegen
zonen samen
3
4
5
15
60
80
6
100
7
110
- Deelnemers benoemen
aa
a elĳke n r en
v r annelĳk e d en
vr
elĳk e d
eelne er ĳn
be
da vr
elĳk e d
k bĳ annen v rk
en andersom
Reflectie: anne
en ro e hei
- Deelnemers kennen
hun eigen grenzen en
kunnen deze uiten
- Deelnemers kennen
de grenzen van de ander
Fysieke oefening:
Grenzen
- Vaders en zonen worden
zich bewust van de
eke rela e d e ĳ e
elkaar hebben en met
andere vaders/zonen
- Vaders en zonen leren
da ĳ de gren van een
ander kunnen ‘’lezen’’
- Verbinden en vertrouwen
Fysieke oefening:
a op e i
eelne er ĳn
bewust van hun eigen
kwaliteiten en valkuilen.
eelne er ĳn
bewust van de
kwaliteiten en valkuilen
van de ander
- Deelnemers herkennen
el annelĳke
al vr
elĳke
e gen a en bĳ
el en bĳ elkaar
hei
Zie uitgewerkte werkvorm 4
De zoon of vader laat de
zware bal op de buik van
de ander vallen erbĳ
le en ĳ elkaar en
kĳken naar elkaar gren en
Steeds een zwaardere
bal gebruiken.
Pauze
10
Reflectie: anne e en
ro e e eigenschappen
an a er en zoon
30
Flapovers met
annelĳke en
vr
elĳke
eigenschappen
van de vorige
oefening.
OEF MIN LEERDOEL
WAT
DUUR WERKVORM WIE
B Z
8
Fysieke oefening: Stoeien
20
r aal a
medicine ball.
9
140
160
eelne er ĳn
bewust van hun
onderlinge relatie
eelne er ĳn
bewust van de aan- of
a e g e d van
ek
contact in hun
onderlinge relatie.
eelne er ĳn
bewust van de fysieke
gren en
en en
aan d leerd el
e n aa ĳn een
er nlĳke d rbraak
Tweetallen
Deelnemers
Regels: Respect,
elkaar geen ĳn
doen, stop is stop,
vr end a elĳk e d
le er n e van
de mat af. Vaders en
nen kan je el
wat laten gaan in
e
e en ĳ
be alen el en
a en de gren en
Stoeien op een mat op
de vloer: probeer de bal
van elkaar af te pakken.
Nabespreking:
Stoeien jullie wel eens met
elkaar? Hoe vaak? Hoe lang?
e e en j ll e? ĳn er
d delĳke gren en?
en
l a elĳk n a ?
Verankering leerdoelen
15
Tweetallen,
plenair
Deelnemers
5
Plenair
Trainers
leerdoel voor de komende
ĳd e r leren ba
aan bod is gekomen.
e
eren
aan
dit leerdoel en gaan ermee
aan de slag.
Andere vormen om het
vastleggen van een leerdoel
e verankeren ĳn k
denkbaar ĳv rbeeld
e g en van dar ĳl je
of een bal naar een doel,
een bepaalde (fysieke)
inspanning, of door
de nen elkaar e la en
l en e n ele n
er ĳl e
reken a
n d elen ĳn
175
e a enlĳk d el ellen
en daarmee aan de slag
gaan
EDE
Leg de regels goed uit.
kan bĳv rbeeld aan
de hand van de uitgewerkte
werkvorm 3.
10
DE
Afronding/huiswerk/kluisje
erk vader en
n
ondernemen samen een
a v e aar n e e
ge a enlĳke d el llen
toepassen. Hierover
ver ellen e de anderen
ĳden de laa e
ge a enlĳke bĳeenk
e kan van alle ĳn
k ken
r en l kĳken
etcetera..
Afsluiten kluisje.
Opdracht
Kluisje
Voorbeeld van een training gericht op het versterken van de verbinding tussen vaders en zonen, voor de zonen
Training 4 Waar zĳn verbindingen gemaakt, waar willen zĳ deze versterken
en waar veranderen - de zonen
Thema
Duur
Opstelling
Kwaliteiten, mannen en de mannelĳkheidscoderingen
180 minuten
Kring
SAMENVATTING
Dit is de vierde training, de tweede alleen voor de zonen.
Daarin willen we bereiken dat zonen weten waar zĳ de band
met hun vader kunnen en willen versterken en waar zĳ deze
willen veranderen. We kĳken naar de strĳdpunten tussen
vaders en zonen en hoe deze op te lossen. Ook kĳken we hoe
vaders en zonen elkaar kunnen ondersteunen. En leggen we
de verbinding met de mannelĳkheidscoderingen.
Doel van de vierde training is om de verbinding tussen vaders
en zonen verder te versterken aan de hand van de mannelĳkheidscoderingen.
Kenmerkende elementen van de vierde training:
• De basis van veiligheid en vertrouwen blĳft
• Van strĳd naar verbinding
• Koppeling aan de mannelĳkheidscoderingen
Waar kunnen de zoon en de vader elkaar ondersteunen. Na de
kwaliteiten en de talenten die men van elkaar heeft gehoord
gaan wĳ kĳken naar waar deze los van elkaar kunnen bestaan
en wat deze kunnen betekenen in het man zĳn of man in
wording. Wat is de codering van de mannelĳkheid, die er is,
die wĳ hebben, welke opvattingen en denkbeelden hebben wĳ
meegekregen en wat bepaald de context in gewenst en ongewenst rolgedrag. Hierbĳ staan de kwaliteiten weer in verband
met de codering.
De controversiële benadering van een codering, een denkbeeld,
een opvatting en deze te begrĳpen, ons bewust te zĳn stelt
ons beter in staat om te veranderen, waar men uiteindelĳk wil
veranderen.
Het resultaat van de vierde training is dat de zonen zich
bewuster zĳn van de verbinding met hun vader en wat ze
daarin willen veranderen. Ook zĳn zĳ zich bewust van de .rol
die de de mannelĳkheidscoderingen hierin spelen.
Er zĳn in de vorige training veel lichamelĳke en mentale
oefeningen gedaan en de emotionele band is daarbĳ al aanbod
geweest. Deze emotionele band wordt in de komende trainingen
verdiept en versterkt.
Na de verbinding die zonen en vader met elkaar hebben
gezocht en de verbindingen die zĳ bĳ elkaar hebben gezien en
misschien zouden willen, is het nu van belang om te gaan
kĳken naar waar men los van elkaar een verbinding zĳn en
waar zĳ nog meer een verbinding met elkaar willen maken of
willen versterken. Hierin wordt meegenomen: waar liggen de
strĳd punten? Hoe worden deze strĳdpunten opgelost?
Zĳn deze het waard om voor te strĳden? Waar kan men
meewerken en uiteindelĳk samenwerken. Strĳd om het
inruimen van een vaatwasser, broek half op de billen, mobiel,
veters niet vast. Kan ook een moment van verbinding zĳn om
samen dit te doen.
Een rol nemen, een rol overnemen en een rol accepteren van
zowel de zoon naar de vader als de vader naar de zoon. Er kan
alleen verbinding ontstaan als er veiligheid en vertrouwen is,
als men elkaar accepteert en respecteert. De autonomie dat
bĳ elk kind hoort en dat deze autonomie een weg heeft naar
volwassenheid. Een zoon met een eigen talent, met eigen
mogelĳkheden in de maatschappĳ en samenleving. Het loslaten
van vaders denkbeeld, opvattingen en codering zĳn belangrĳk
elementen die een zoon nodig heeft om zĳn eigen weg, met
zĳn eigen keuzes te gaan. Deze ondersteunen, aanmoedigen
maken verbindingen tot elkaar en maken ons uiteindelĳk
verbonden.
44
“Een zoon van zĳn vader zĳn.”
OEF MIN LEERDOEL
WAT
DUUR WERKVORM WIE
B Z
1
0
- Introduct
van vertrouwen en
er r
elĳk e d re ren
- Geheimhouding
Introductie
programma, herhaling
vanq de opmerkingen
over de ‘’kluis’’.
5
Kring,
luisteren
Trainers
Kluisje
2
5
eelne er ĳn
kracht en die van de ander
- Deelnemers ontladen
energ e en nnerlĳke
spanningen
eelne er ĳn
bewust van onderwerpen
de
rĳd lĳden
eelne er ĳn
bewust van wat henzelf
rĳd aard
eelne er ĳn
bewust van wat de ander
rĳd aard
eelne er ĳn
bewust van hun manier
van rĳden
eelne er ĳn
bewust van de manier
aar de ander rĳd
Fysieke oefening:
Wat is het waard om
oor te str en
30
Tweetallen
of meer
Deelnemers
Sportzaal
3
35
eelne er ĳn
bewust van het verschil
tussen tegenwerken
en samenwerken
eelne er ĳn
bewust van hun rol in
het spel
Deelnemers staan rond
de ara
e eder bĳ een
handvat. Als begin kan
de parachute wat op en
neer bewogen worden, met
jongere kinderen is het leuk
om onder de parachute
door te zwaaien. Ook is
e
gelĳk da eed
een deelnemer onder
de parachute door loopt
wanneer deze boven is.
ĳn alle aal
opwarmers.
De oefening is om de bal
langs de rand van de
parachute te laten rollen
zonder dat deze er vanaf
rolt. Dit vraag afstemming
en samenwerking.
Wie neemt welke rol op
zich? Wie speelt mee, wie
stoort, wie haakt af?
Variatie: linksom en
rechtsom.
Variatie: samen de bal
opgooien en opvangen
m.b.v. de parachute.
EDE
Spelmaterialen om te
veroveren (bv. ballen,
ringen, zakjes)
Zie uitgewerkte
werkvorm 6.
Fysieke oefening:
Parachute met bal
DE
15
Minimaal
viertal,
maximaal
a ankelĳk
van grootte
parachute
Deelnemers
Grote gekleurde
parachute,
middelgrote bal
OEF MIN LEERDOEL
4
50
eelne er ĳn
be
van de aarde
van n rela e e
de ander
eelne er ĳn
be
van e belang
van naar elkaar l eren
eelne er erkennen
a r nen r nd
l eren bĳ
el
en de ander
WAT
a ze:
DUUR WERKVORM WIE
p es
30
Plenair
Deelnemers
l je rad a en ĳ
ben ĳn vader v r al ĳd
B Z
l
DE
je ea er
Drinken en iets
lekkers
Bespreking:
erkenbaar? e je d n g?
Heb je dit gedaan met je
vader
n? Wa ee je
n g? ee je d een band
e vader
n? Welke
nderdelen v nd je
belangrĳk n de vader
n
rela e r l del kĳken
egen a en
er
r lĳk e
e
Filmpje: Bert en Ernie anaan n je ren
Bespreking:
Wanneer eb jĳ een banaan
n je ren?
5
80
e re
e n r a e
delen
e
rden van an
ĳn en de ver a ngen
van de v ed ng l r
en aa
a ĳ der ng
e
ĳn van e gen
nvl ed daar
ĳn er vereenk
en
e de k al e en d e
ĳn ge reven
training 1+2
Reflectie:
anne hei sco eringen
60
Plenair
Trainers
ea er
er n
annelĳk e d
der ngen
e ge erk e
erkv r
ragenlĳ
annelĳk e d
der ngen
Pennen
la ver
annelĳk e d
der ngen en
vr
elĳk e d
der ngen
la ver e
vader
n
k al e en
training 1+2
la ver e
annelĳke en
vr
elĳke
e gen a en
uit training 3
6
140
eelne er ĳn
be
van a r nen n
n rela e
eelne er ĳn
be
van e belang
v r elkaar e rgen
eelne er la en v r
rgen
sie e oe ening:
ei en en o gen
e
n gebl ndd ek en
rd d r de ander d r
de r
e
e geb
r ndgele d
20
ee allen
Deelnemers
EDE
Geblindeerde
d kbr llen
bl ndd eken
OEF MIN LEERDOEL
WAT
DUUR WERKVORM WIE
7
15
160
eelne er r leren
een concreet leerdoel
en gaan hiermee aan
de slag
- Deelnemers ervaren
da e n aa ĳn
een er nlĳke d rbraak
Plenair
Trainers
Deelnemers
Plenair
Trainers
B Z
ĳd e r leren
basis van wat in deze
bĳeenk
aan b d
gekomen. Ze committeren
zich aan dit leerdoel en
gaan ermee aan de slag.
kan bĳv rbeeld aan
werkvorm 3.
e verankeren ĳn k
denkbaar ĳv rbeeld
een bal naar een d el
een be aalde
eke
n ann ng d r de
nen elkaar e la en l en
e n ele n er ĳl
e
reken a n
d elen ĳn
8
180
Afronden en afsluiten
l en kl
je
l
je
DE
EDE
Voorbeeld van een training gericht op het versterken van de verbinding tussen vaders en zonen, voor de vaders
Training 5 Waar zĳn verbindingen gemaakt, waar willen zĳ deze versterken
en waar veranderen - de vaders
Thema
Duur
Opstelling
Kwaliteiten, mannen en de mannelĳkheidscoderingen
180 minuten
Kring
SAMENVATTING
Dit is de vĳfde training, de tweede alleen voor de vaders.
Daarin willen we bereiken dat vaders weten waar zĳ de band
met hun zoon kunnen en willen versterken en waar zĳ deze
willen veranderen. We kĳken naar de strĳdpunten tussen
vaders en zonen en hoe deze op te lossen. Ook kĳken we hoe
vaders en zonen elkaar kunnen ondersteunen. En leggen we
weer de verbinding met de mannelĳkheidscoderingen.
Doel van de vĳfde training is om de verbinding tussen vaders
en zonen verder te versterken aan de hand van de mannelĳkheidscoderingen.
Kenmerkende elementen van de vĳfde training:
• De basis van veiligheid en vertrouwen blĳft
• Van strĳd naar verbinding
• Koppeling aan de mannelĳkheidscoderingen
Het resultaat van de vĳfde training is dat de zonen zich bewuster
zĳn van de verbinding met hun vader en wat ze daarin willen
veranderen. Ook zĳn zĳ zich bewust van de rol die de de
mannelĳk- heidscoderingen hierin spelen.
Er zĳn in de vorige training veel lichamelĳke en mentale
oefeningen gedaan en de emotionele band is daarbĳ al
aanbod geweest. Deze emotionele band wordt in de komende
trainingen verdiept en versterkt.
Waar kan de zoon en de vader elkaar ondersteunen. Na de
kwaliteiten en de talenten die men van elkaar heeft gehoord is
het kĳken naar waar deze los van elkaar kunnen bestaan en
wat deze kunnen betekenen in het man zĳn of man in
wording. Wat is de codering van de mannelĳkheid die wĳ
hebben, welke opvattingen en denkbeelden hebben wĳ mee
gekregen en wat bepaald de context in gewenst en ongewenst rolgedrag. Staan de kwaliteiten weer in verband met de
codering.
De controversiële benadering van een codering, een denkbeeld,
een opvatting en deze te begrĳpen, ons bewust te zĳn stelt
ons beter in staat om te veranderen, waar men uiteindelĳk wil
veranderen.
een rol nemen, een rol overnemen en een rol accepteren van
zowel de zoon naar de vader als de vader naar de zoon. Er kan
alleen verbinding ontstaan en zĳn als men elkaar accepteert.
Autonomie bĳ elk kind hoort en dat deze autonomie een weg
heeft naar volwassenheid. Een zoon met een eigen talent en
mogelĳkheden in de maatschappĳ en samenleving. Het
loslaten van vaders denkbeeld, opvattingen en codering zĳn
belangrĳk elementen die een zoon nodig heeft om zĳn eigen
weg, met zĳn eigen keuzes te gaan. Deze ondersteunen,
aanmoedigen maken verbindingen tot elkaar en maken ons
uiteindelĳk verbonden.
Info door middel van filmpjes over de ontwikkeling van het
brein en info over rol van vader.
Na de verbinding die zonen en vader met elkaar hebben
gezocht en de verbindingen die zĳ bĳ elkaar hebben gezien en
misschien zouden willen. Is het nu van belang om te gaan
kĳken naar waar men los van elkaar een verbinding zĳn en
waar zĳ nog meer een verbinding met elkaar willen maken of
willen versterken.
48
“Een aartje naar zĳn vaartje hebben.”
OEF MIN LEERDOEL
WAT
DUUR WERKVORM WIE
B Z
1
0
- Introduct
van vertrouwen en
er r
elĳk e d re ren
- Geheimhouding
Introductie
programma, herhaling
vanq de opmerkingen
over de ‘’kluis’’.
5
Kring,
luisteren
Trainers
Kluisje
2
5
eelne er ĳn
kracht en die van de ander
- Deelnemers ontladen
energ e en nnerlĳke
spanningen
eelne er ĳn
bewust van onderwerpen
de
rĳd lĳden
eelne er ĳn
bewust van wat henzelf
rĳd aard
eelne er ĳn
bewust van wat de ander
rĳd aard
eelne er ĳn
bewust van hun manier
van rĳden
eelne er ĳn
bewust van de manier
aar de ander rĳd
Fysieke oefening:
Wat is het waard om
oor te str en
30
Tweetallen
of meer
Deelnemers
Sportzaal
3
25
eelne er ĳn
bewust van het verschil
tussen tegenwerken
en samenwerken
eelne er ĳn
bewust van hun rol in
het spel
Deelnemers staan rond
de ara
e eder bĳ een
handvat. Als begin kan
de parachute wat op en
neer bewogen worden, met
jongere kinderen is het leuk
om onder de parachute
door te zwaaien. Ook is
e
gelĳk da eed
een deelnemer onder
de parachute door loopt
wanneer deze boven is.
ĳn alle aal
opwarmers.
De oefening is om de bal
langs de rand van de
parachute te laten rollen
zonder dat deze er vanaf
rolt. Dit vraag afstemming
en samenwerking.
Wie neemt welke rol op
zich? Wie speelt mee, wie
stoort, wie haakt af?
Variatie: linksom en
rechtsom.
Variatie: samen de bal
opgooien en opvangen
m.b.v. de parachute.
EDE
Spelmaterialen om te
veroveren (bv. ballen,
ringen, zakjes)
Zie uitgewerkte
werkvorm 6.
Fysieke oefening:
Parachute met bal
DE
15
Minimaal
viertal,
maximaal
a ankelĳk
van grootte
parachute
Deelnemers
Grote gekleurde
parachute,
middelgrote bal
OEF MIN LEERDOEL
WAT
DUUR WERKVORM WIE
B Z
4
Reflectie:
anne hei sco eringen
60
PC, beamer
40
- Theoretische informatie
delen
- Bewust worden van man
ĳn en de ver a ngen
van de opvoeding/cultuur
en aa
a ĳ der ng
e
ĳn van e gen
invloed daarop
ĳn er vereenk
en
met de kwaliteiten die
ĳn ge reven
training 1+2
Plenair
Trainers
DE
EDE
Powerpoint
annelĳk e d
coderingen
Zie uitgewerkte
werkvorm 7
ragenlĳ
annelĳk e d
coderingen
Pennen
Flapover
annelĳk e d
coderingen en
vr
elĳk e d
coderingen
Flapover met
vader/zoon
kwaliteiten uit
training 1+2
Flapover met
annelĳke en
vr
elĳke
eigenschappen
uit training 3
5
100
eelne er ĳn
bewust van de waarde
van hun relatie met
de ander
eelne er ĳn
bewust van het belang
van naar elkaar luisteren
- Deelnemers herkennen
patronen rondom
l eren bĳ
el
en de ander
a ze:
p es
l je rad a en ĳ
ben ĳn vader v r al ĳd
Bespreking:
Herkenbaar? Doe je dit
nog? Heb je dit gedaan
met je vader/zoon?
Wat weet je nog?
Geeft je dit een band
met vader/zoon?
Welke onderdelen vind je
belangrĳk n de vader
n
rela e r l del kĳken
tegen, samen, stoer,
vr lĳk e
e
Filmpje: Bert en Ernie Banaan in je oren!
Bespreking:
Wanneer eb jĳ een banaan
in je oren?
15
Plenair
Deelnemers
l je bea er
luidsprekers
Drinken en iets
lekkers
OEF MIN LEERDOEL
WAT
DUUR WERKVORM WIE
B Z
6
Reflectie:
n or atie oorziening
30
l je bea er
l d reker
7
8
115
145
165
- Deelnemers hebben
n
n de
eke en
gee elĳke n kkel ng
van j ngen
- Deelnemers hebben
inzicht in de rol van
vader n de v ed ng
- Deelnemers relateren
deze inzichten aan
zichzelf en de relatie
met hun eigen zoon
eelne er ĳn
be
van a r nen
in hun relatie
eelne er ĳn
bewust van het belang
om voor elkaar te zorgen
- Deelnemers laten voor
zich zorgen
en gaan hiermee aan
de slag
da e n aa ĳn
een er nlĳke
doorbraak
Zie uitgewerkte
werkvorm 8
sie e oe ening:
ei en en o gen
la ver
20
Tweetallen
Deelnemers
15
Plenair
Trainers,
Deelnemers
Plenair
Trainers
en
De één is geblinddoekt
en wordt door de ander
door de ruimte of het
gebouw rondgeleid.
ddel e lankje
ĳd e r leren
basis van wat in deze
bĳeenk
aan b d
gekomen. Ze committeren
zich aan dit leerdoel en
gaan ermee aan de slag.
e verankeren ĳn k
denkbaar ĳv rbeeld
een be aalde
eke
n ann ng d r
de zonen elkaar te laten
l en e n ele n
er ĳl e
reken a
n d elen ĳn
180
EDE
Geblindeerde
duikbrillen of
blinddoeken
kan bĳv rbeeld aan
werkvorm 3.
9
DE
ron en en a s iten
l en kl
je
l
je
Een voorbeeld van een training gericht op de diepere verbondenheid tussen vaders en zoons
Training 6 Verbonden zĳn met elkaar
Thema
Duur
Opstelling
Verbondenheid zĳn door samen te strĳden
6 uur
Kring
SAMENVATTING
Dit is de zesde en laatste training, de tweede met vaders en
zoons samen. Daarin komen lichamelĳke, mentale en emotionele aspecten van de band tussen vader en zoon samen en
leggen we de nadruk op de emotionele band.
Doel van de zesde training is om de emotionele band tussen
vaders en zonen verder te versterken, met hen te reflecteren
op de ontwikkeling van hun relatie tot nu toe, en ervoor te
zorgen dat ze met elkaar in gesprek of bezig blĳven.
In de training komen de lichamelĳke, mentale en emotionele
band weer te samen. Misschien is de emotionele band in de
laatste training van het grootste belang.
Kenmerkende elementen van de zesde training:
• De basis van veiligheid en vertrouwen blĳft:
Alles wat vanaf nu wordt gezegd gaat in de schatkist
en zal niet naar buiten gaan.
• Diepere verbinding tussen vader en zoon
• Vooruitblik naar de toekomst: hoe blĳven vaders en
zonen met elkaar in contact.
De vraag is: kan men en durft men elkaar te vragen of te zeggen
wat men anders zou willen? Waar accepteren ze elkaar? Is de
relatie verbeterd? Welke opdrachten hebben ze tot uitvoering
kunnen brengen en hebben zer de doelen die ze hebben
gesteld behaald?
Het resultaat van de zesde training is dat vaders en zonen hun
band nog verder hebben versterkt en verdiept en hieraan blĳven
werken.
Wĳ zĳn beland in de laatste training. In de gehele training
hebben wĳ samen met de zonen en de vaders een aantal punten
besproken en voor ieder zĳn daar werkdoelen en speerpunten
uit voortgekomen. Iedere relatie die een zoon met zĳn vader
heeft is uniek, heeft grote waarde en betekenis. Er is door de
vaders en de zonen gezocht naar de verbindingen. Misschien
waren er verbindingen die men nog wil maken of misschien
verbeteren. Zowel de vader als de zoon hebben een proces
doorgemaakt en zouden beter kunnen weten hoe de relatie is
en verloopt. Waar communiceren ze met elkaar en waar
helpen ze elkaar? Waar werken ze elkaar tegen? Waar zĳn
knelpunten? Waar liggen grenzen en waar worden deze
overschreden? Hoe reageren ze op elkaar? Wie is leidend, wie
is volgend? Wat hebben ze gemeen?
Wat zĳn mannelĳke kwaliteiten? Wat zĳn de mannelĳkheidcoderingen en hoe sluiten deze we of niet aan bĳ de vaders en
de zonen? Laten vaders los of houden ze juist vast? Wat weten
ze over biologische en neurologische ontwikkeling? Is er onderof overvraging van hun zoon? Doen versus denken? Kĳkt men
naar het talent? Geeft men voldoende steun, sturing, motivatie
en inspiratie? Is de opvoedrol van vader net zo belangrĳk als
die van moeder? Zĳn ze zich bewust geworden van al deze
vragen en misschien nog tal van andere vragen die wĳ tĳdens
de training hebben gesteld?.
Kan een zoon tegen zĳn vader zeggen dat hĳ graag wil dat zĳn
vader er voor hem is en dat zĳn vader hem helpt? Of kan een
vader tegen zĳn zoon zou zeggen dat hĳ een fijn contact heeft
met zĳn zoon?
Is men verbonden met elkaar?
52
OEF MIN LEERDOEL
WAT
DUUR WERKVORM WIE
B Z
1
Fysieke oefening:
180
Welk koppel heeft het
beste eiland gemaakt?
n bĳ e blĳ de vlag
het langste staan?
0
- Bewust maken van
het belang van luisteren
naar elkaar
- Bewust maken van het
belang van samenwerken
in de relatie
- Bewust maken van
belangrĳke en
nbelangrĳke aken
d e n rĳd aan e g
k nnen ĳn
- Bewust maken van het
e da je de rĳd k
anders aan kunt gaan
- Acceptatie van en
respectvol omgaan
met elkaar
Plenair
Trainers,
deelnemers
Verzamelen op
parkeerplaats, naar
het strand lopen,
instructie.
DE
EDE
Strategie bespreken
tussen vader met
zoon.
Zie werkvorm 9:
Vechten tegen de zee.
Vlaggen gemaakt
van pvc buis.
Deelnemers nemen
een schep mee, liefst
een per deelnemer.
Drinken en lekkere
snacks meenemen
Handig om laarzen
o.i.d. aan te doen.
Kleding geschikt
voor verschillende
soorten weer
a ankelĳk van
het seizoen).
2
3
180
240
- ader en n re e eren
op hun relatie
- Vader en zoon bespreken
hun relatie met elkaar
- Vader en zoon waarderen
hun relatie
- Vader en zoon investeren
in hun relatie
Reflectie: a espre en
h is er op racht
eelne er re e eren
op de gehele training
eelne er ĳn
bewust van de
verandering die ze
hebben doorgemaakt
en benoemen deze.
- Deelnemers benoemen
aan welke verandering(en)
ze nog willen werken
Reflectie: ter g i op
e training
60
Tweetallen
Trainers,
deelnemers
Soep en broodjes
Kluis
60
Tweetallen
Trainers,
deelemers
Flappen:
Kluis introduceren
Ondertussen samen eten
Nabespreking huiswerk:
Wat hebben jullie samen
gedaan en hoe hebben jullie
daarin je leerdoel toegepast?
Wat heb je zelf gedaan?
Wat heeft de ander gedaan?
Wat vond je prettig? Wat zou
je een volgende keer anders
of juist weer willen?
Flap-overs met alle
belangrĳke de ra n ng
gehaalde informatie
ophangen en bespreken.
- Eigenschappen
van vader en zoon
annelĳke en
vr
elĳke
eigenschappen
annelĳke en
vr
elĳke
eigenschappen
van vader en zoon
annelĳk e d
coderingen en
vr
elĳk e d
coderingen
Doorgeslagen plankjes
Intake doelen
OEF MIN LEERDOEL
WAT
DUUR WERKVORM WIE
4
15
Plenair
Deelnemers
15
Plenair
Trainers
300
en gaan hiermee
aan de slag
dat ze in staat zĳn tot
een persoonlĳke
doorbraak
BĲZONDERHEDEN
Vader en zoon worden
uitgenodigd samen een
concreet leerdoel voor de
komende tĳd te formuleren
op basis van wat in de hele
training aan bod is gekomen.
Ze committeren zich aan
dit leerdoel en gaan ermee
aan de slag.
Dit kan bĳvoorbeeld aan
werkvorm 3.
te verankeren zĳn ook
denkbaar. Bĳvoorbeeld
het gooien van dartpĳltjes
een bepaalde (fysieke
inspanning, of door
de zonen elkaar te laten
filmen met hun telefoon
terwĳl ze uitspreken wat
hun doelen zĳn
5
315
- Deelnemers beoordelen
de training op proces
en resultaat
- Deelnemers worden
terug overgedragen aan
hun trajectbegeleider
Evaluatie en afronding
Deelnemers krĳgen alle
flappen mee naar huis.
Evaluatie
formulieren
Eindgesprek
afspreken
Deelnemers vullen
evaluatieformulieren in.
Na een half jaar
deelnemers bellen
Eindgesprek afspreken
(hierin vindt ook
de overdracht van
de deelnemers plaats
terug naar hun eigen
trajectbegeleider).
Na een half jaar worden
de deelnemers gebeld
zodat gekeken wordt wat
er dan veranderd is en
wat het effect van
de training is geweest.
6
330
Afsluiting
Dank
Afsluiten kluisje.
Plenair
Trainers
Kluisje
Werkvorm 1
Thema
Eigenschappen van vader en zoon – kwaliteiten en valkuilen
erb nden e d ĳn d r a en e rĳden
mschrĳving
ra n
ebruik
ĳden de eer e bĳeenk
e alleen de nen en de eer e bĳeenk
er re e eer de deelne er el daarna deel ĳ e n de gr e
eerdoelen
r
eelne
eelne
eelne
eelne
uimte
eeg
pstelling
ergader
odig
ver de e gen
er ben e
er ben e
er nder
er ben e
a en van vader en
n
e alleen de vader
ken erkende e gen a en van de ander
ken erkende e gen a en van
el
e d k al e en en valk len
vereenk
en en ver
llen
en
el en de ander
en en
rĳven de gr nd
elen
rĳven een arde ndergr nd
a el en elen
ell ng kr ng
e vellen a er
la ver
en
ennen v r de deelne er kan ev n erkb ekje ver erk
ven eel kan gebr k ge aak
rden van v rbedr k e v rbe reven kaar en e allerle
e gen a en er
and g kan ĳn
gebr k e aken van e
al e en el van e er err ken
e ernk al e en el van an el
an er n ĳn de valk len bĳ err ken verv r ngen
k gen en
n erne ĳn ervan allerle v rbeeldlĳ en e v nden
Deelnemers
4 - 20
Tĳdsduur
n en
MINUTEN
ACTIVITEIT
leg dra
e eer e el van de e e en ng erken j ll e alleen n de
lke deelne er krĳg
eede el
erken e e de ele gr e
ee vellen a er en een en
nd v d ele dra
rĳ
e ene a er veel gelĳk
rden d e je vader
n be rĳven Welke e gen
ĳn ken erkend v r e ? Welke k al e en ee ĳ? Wa eggen anderen ver e ?
n even eel k elke nder
eve e gen a en?
ip: enoe eze ragen n oor
ant oor en op te schr en
n gee e ee ne er e t
55
per raag een o
eer ere
a en
MINUTEN
ACTIVITEIT
10
Individuele opdracht:
rĳ
e ene a er veel gelĳk
rden d e j
el be rĳven Welke e gen a en ĳn
ken erkend v r j ? Welke k al e en eb je? Wa eggen anderen ver je? n even eel k
elke nder
eve e gen a en?
ip: enoe eze ragen
op te schr en
lena re
n oor
n gee e ee ne er e t
per raag een o
eer ere ant oor en
leg k al e en en valk len
gen a en van en en ĳn e en al k al e en aar ee e
e g ede
eve en n ge
d ngen k nnen d en
draa e and n een e gen a e ver d r dan er eveel van e g ede
e k al e verv r dan naar e da nega e kan
akken e e verv r ng van je k al e v r
k je valk l d rda je eveel van e g ede d e n aa er e le
oor ee : tono ie an hee positie z n te ee a tono ie an ei en tot eenzaa hei
aa racht is iets oois aar an oo ei en tot i p si iteit o ra erighei
20
Individuele opdracht:
Wa ĳn de valk len van je vader
n? Wa ĳn j
e gen valk len?
rĳ e
e bĳbe rende
vel a er an je bedenken
elke k al e de e valk l
en v r k ? Waarvan er eveel
van e g ede?
ege ei ing/ ee en en oor e trainers an hier
e genoe e spe en o sten
e angr
z n E ent ee oo aan e han
an
lena r nven ar a e e gen a en van de ander
e deelne er le en
en
een e gen a v r van n vel a er da gaa ver de ander
e ra ner
rĳ al de e e gen a en een a ver aar d delĳk aa ver elke gr e
d gaa vader
nen
erv lgen be reek de ra ner e de deelne er elke van de e e gen a en k al e en ĳn
en a de bĳbe rende valk len k nnen ĳn r ĳn al ĳd eerdere an
rden gelĳk
d
eel er nlĳk rg da erbĳ al ĳd ben e d rd
elke k al e de valk l v r k
van elk g ede er ell
eveel?
lena r nven ar a e e gen a en van de deelne er el
e deelne er le en
en
een e gen a v r van n vel a er da gaa ver en el
e ra ner
rĳ al de e e gen a en een a ver aar d delĳk aa ver elke gr e
d gaa vader
nen
erv lgen be reek de ra ner e de deelne er elke van de e e gen a en k al e en ĳn
en a de bĳbe rende valk len k nnen ĳn r ĳn al ĳd eerdere an
rden gelĳk d
eel
er nlĳk rg da erbĳ al ĳd ben e d rd
elke k al e de valk l v r k
van elk
g ede er ell
eveel?
MINUTEN
ACTIVITEIT
45
Samenvatting en afronding
e ra ner ben e n g een e r e da de deelne er n de e e en ng ĳn d rgegaan en vraag
hen te benoemen wat ze ervan geleerd hebben. Welke kwaliteit van zichzelf en van de ander weten ze
te waarderen? Vraag de deelnemers deze oefening nog niet met de ander te bespreken, dat doen we
bĳ de eer e ge a enlĳke bĳeenk
60
Einde
Variatie
eze oe ening an oo in een in i i ee en een p enair on er ee opgesp itst or en
oor ee
et sie e o spe oe eningen t ssen oor it an eh pzaa z n o e energie en concentratie
op peil te houden.
Werkvorm 2
Grenzen
mschrĳving
Deelnemers lopen naar elkaar toe en worden bewust van grenzen van zichzelf en anderen.
ebruik
Als fysieke oefening die inzicht geeft over hoe deelnemers met zichzelf en anderen omgaan.
eerdoelen
- Deelnemers kennen hun eigen grenzen en kunnen deze uiten.
- Deelnemers kennen de grenzen van de ander.
uimte
Leeg
pstelling
Lopend van de ene kant van de zaal naar de andere kant.
odig
Geen
Deelnemers
4 - 20
Tĳdsduur
30 minuten
itleg vooraf
Deze oefening gaat over het herkennen van grenzen. Iedereen heeft grenzen, maar hoe herken je die?
n ken je je e gen gren en el? e akkelĳk ga je ver je e gen gren en een
ver d e van
een ander? n a v nd je n e genlĳk re g?
Werkwĳze
e deelne er aan n ee rĳen egen ver elkaar e en n e een e er
r
e er
en
ge r ken rd elke rĳ gaa beg nnen ada een beg n gnaal gegeven l en elke deelne er
naar de deelnemer tegenover hem aan de overkant, totdat deze 'stop' zegt. Vervolgens kan gekeken
rden de lek aar ge
erkelĳk v el al de lek aar de gren bere k erd el
e n g re g
e e d bĳ? kan er n g een a je ge e
rden? r beer aar
e
een stapje naar voren en naar achteren. Vraag deelnemers op te letten wat er in hun lichaam gebeurt.
Variatie
e
k gelĳk de deelne er d e naar de verkan l
el e la en v elen anneer ĳ de gren
van de ander bere k ada ĳ ge
e ken
e v r de ander kl
Aandachtspunt
ngen en annen ebben bĳ de e e en ng vaak een
d ng van k kan e el ebben en aan
dan met de armen over elkaar, wat naar achter geleund en met de adem ingehouden vol te houden
da de ander al bĳna b ven
e aa nge ĳ eld k nnen e e ebben aar e allang ver
de gren n b vend en
e el re g? Wa d e e e je al je n je dagelĳk leven
ver
je grenzen laat gaan?
abespreking
Hoe was deze oefening? Wat heb je geleerd over jezelf, en wat over de ander?
58
Werkvorm 3
mschrĳving
ebruik
eerdoelen
uimte
pstelling
Variatie
odig
Deelnemers
Tĳdsduur
itleg vooraf
Plankje doorslaan
an e e nd van elke bĳeenk
rden de leerd elen bĳ de deelne er verankerd d r een e ale
e en ng e d r laan van een
en lankje kan erv r een kra ge erkv r ĳn e begele den
van de e e en ng vraag el e eke de k nd g e d van de v erder e e e n elk geval el al
een de e en ng el ervaren ebben ĳv rbeeld n de ba
le d ng
en Wa er ra ner
ĳ ĳ el n e
aar gaan d en ek dan begele d ng van een d geb ed ervaren ra ner
an e e nd van elke bĳeenk
aan e e nd van de ele ra n ng
e deelne er bere k een
eke en en ale d rbraak neen
e deelne er leer da al ĳ e
l ĳ e k kan
eeg
el aand
de kn e n
end
de gr nd
e lankje da d rge lagen gaa
rden kan
en ee banken n een g
aal gelegd rden
en ee a el
ee andere lankje d e
n ĳkan aan e lankje kan k d r
een andere deelne er de vader de
n bĳv rbeeld va ge den rden
en lankje van ver
llende d k e Wanneer elke bĳeenk
een lankje rd d rge lagen
kan er b
n en e deelne er kan el k e en elke d k e ĳ l d r laan e lankje ĳn
van ge aa d v ren
en
dk
el n g d kker e breed e kan var ren
van
eer dan
n aal
a
aal ne nd g
n en
e gaa je el d elen ellen v r de k ende er de ee
n belangrĳk d el da je l bere ken n
je
d en
rĳ e
e lankje da je d r dden gaa laan rg v r r
n je
d en je l aa
e ee eker da je d d el gaa bere ken e
je ade al ng el je v e en de gr nd ee de j e
e n en
e van e lankje
al eer da je je d el bere k eb
e e da er
al eer
n
e je e lankje d r dden laa e e je and er d r eengaan e
d ne
bĳ e lankje el
je gaa er d r een e en n v r
g een keer e je and
de e en ng v r e bere den e ga je
laan? Welke eg leg je ar a ? e raak je e lankje? n aar gaa je and daarna n g naar e?
l je e lankje de gr nd d r dden gaa laan ga dan je kn e n v r e lankje en
l je e lankje aand d r dden gaa laan rg dan da je er ev g v r gaa aan
egene d e e lankje va
d aa egen ver je je
e n
la e lankje d r dden e de nderkan van een v
e de ĳkan van je and
e deel van je and da e lankje raak
e deel van je and nder je nk eker n e je nk el
ebr k je ele l aa bĳ e d r laan van e lankje al je k je el ele aal n e v r
e bere ken van je d el
ebr k je ade kra bĳ e d r laan van e lankje de n v rda je gaa laan
de kra g
ĳden e laan e
e kra g gel d erbĳ
59
Werkvorm 4
Mannelĳkheid en ro
mschrĳving
e a enlĳke bra n
ebruik
l nle d ng
eerdoelen
eelne er r leren aa
a elĳke va ngen ver annelĳk e d
eelne er r leren aa
a elĳke va ngen ver vr
elĳk e d
eelne er ben e en de
eld
rden d e rden gebr k anneer je n e aan
de e va ngen v ld e
eelne er erkennen da de ee e e gen a en d e al annelĳk vr
elĳk ge en
rden k bĳ de andere ek e rden aange r en
eelne er ĳn
be
da annelĳk e d en vr
elĳk e d n de rak ĳk n e
n egen ell ng ĳn al e aangeleerd krĳgen
eelne er ĳn
be
van de nvl ed d e va ngen ver annelĳk e d en
vr
elĳk e d ebben n e leven van j ngen annen en e je vr
en
eelne er ĳn
be
van e belang de e va ngen e verr en
uimte
ver de be eken
en van annelĳk e d en vr
ele d ng naar de annelĳk e d
elĳk e d
der ngen
eeg
pstelling
en n kr ng
odig
a ver
Deelnemers
r
elĳkheid
en l e
n r e bla
en
ar
4 - 20
Tĳdsduur
n en
MINUTEN
ACTIVITEIT
00.00
eken e de bla e
een gr v erkan
de ene a ver laa ngeveer
r nd
e v erkan vrĳ
rĳ b ven e v erkan gr
annelĳk e d
d g de deelne er
v r
een bra n r
eg da daarbĳ geen d
e
r Wa er n je k
g ed eg e aar
raag de deelne er e gen a en e n e en d e e n n e aa
a ĳ al
annelĳk
en Wa ĳn n e
annelĳke e gen a en? Wanneer ben je een e e an? Waaraan e
een e e an v ld en? e ag erbĳ be
ere
en gaan
rĳ alle an
rden e
bla
n e v erkan
onc sie: it z n
00.10
s e nor en aaraan ongens en annen oeten o oen
raag n aan de deelne er elke
aan de e va ngen
rĳ de e
onc sie: it z n e sche
anne hei te ho en
rden gebr k
rden v r j ngen annen d e n e v ld en
eld
rden e
ar n de r
e r nd
e v erkan
oor en ie ons
60
ingen o ons aan e nor en oor
00.15
eken e de r e
een gr e rkel de andere a ver laa ge ddeld ngeveer
r nd
de rkel vrĳ
rĳ b ven de rkel gr
r
elĳk e d raag de deelne er e gen a en
e n e en d e e n n e aa
a ĳ al
vr
elĳk en Wa ĳn n e vr
elĳk
e gen a en? Wanneer ben je een e e vr
? Waaraan e een e e vr
v ld en?
e ag erbĳ be
ere
en gaan
rĳ alle an
rden e r e n de rkel
onc sie: it z n
00.25
s e nor en aaraan eis es en ro
raag n aan de deelne er elke
aan de e va ngen
rĳ de e
onc sie: it z n e sche
en oeten o oen
rden gebr k
rden v r e je vr
en d e n e v ld en
eld
rden e
ar n de r
e r nd
e v erkan
oor en ie ons
ingen o ons aan e nor en oor ro
e
hei te ho en
00.30
raag n de deelne er n g een g ed naar de a en e kĳken Welke van de gen e de annelĳke
e gen a en ĳn e l e annelĳk?
elke van de e e gen a en k je alleen bĳ
annen egen n
bĳ vr
en? el de el de vraag ver de gen e de vr
elĳke e gen a en
elke van de e e gen a en ĳn e l e vr
elĳk elke van de e e gen a en k je
alleen bĳ vr
en egen n
bĳ annen?
00.40
n l e de ee e en elĳke e gen a en k nnen
el bĳ annen al bĳ vr
en v rk
r aa gr e
ale dr k
je aan e a en aan de n r en v r j
ek e en an e
al je da n e d e
00.45
Einde
Variatie
e e e en ng kan
e bra n
r
k n nderdelen
ge l
ver annelĳk e d e de
en
rden
eld
rden erbĳ kan al a ar e e en ng nge e
rden
erv lgen kan gevraagd rden elke e gen a en d e el bĳ annen v rk en n n e n
e v erkan aan e e k nnen n de rand er
een ge reven rden r ĳn dan annelĳke
e gen a en b nnen en b en de b van annelĳk e d
Welke van de gen e de annelĳke e gen
evraagd kan
e
e gen
er ll
k
rden naar er
k n ere an
a en e bĳ
e an
e an
de deelne er
el van e a
ng?
nlĳke ervar ngen e de e n r er ngen
deelne er e vragen elke van de al vr
el elkaar erkennen
ra e van de e e en ng kan a
n
r er
a k n a
a en ĳn
er a
n
elĳk ben e de
be de van de e l rag en en ge
nd
rden
Werkvorm 5
mschrĳving
ebruik
eerdoelen
uimte
Mannelĳke en ro
l a env eg ng van de ee eerdere e en ngen en al v rbere d ng v r e
van de annelĳk e d der ngen
eelne er
eelne er
eelne er
ĳn
be
ĳn
be
erkennen
odig
e a ver
e a ver
a ver
itleg
van n e gen k al e en en valk len
van de k al e en en valk len van de ander
el annelĳke al vr
elĳke e gen a en bĳ
e a en
el en bĳ elkaar
Leeg
en n kr ng vader en
Tĳdsduur
en an ader en oon
ader en nen vergelĳken n k al e en en valk len e elkaar en e de d r en el
ge elde lĳ en e annelĳke en vr
elĳke e gen a en
pstelling
Deelnemers
elĳke eigenscha
n bĳ elkaar
e e gen a en van vader en
n
e annelĳke en vr
elĳke e gen a en
en
2- 20
n en
ader en
n erken a en
n en
ll e ebben n de v r ge bĳeenk
en a en ge aak e e gen a en van je el en van de ander
e e gaan j ll e n e elkaar vergelĳken ĳk eer een elke e gen a en vereenk en
elke e gen a en eb je je el egekend en e de ander k n j ? Welke e gen a en
ebben j ll e allebe aar n lĳken j ll e elkaar? n elke e gen a d e de ander n je e verra je?
n k elke e gen a van je el ee de ander n e ge reven? Welke valk len brengen je
e gen a en e
ee? n elke dag ng l g er dan v r de vader en v r de
n?
lena r
n en
ergelĳk n j ll e er nlĳke e gen a en e de lĳ
e annelĳke en vr
elĳke e gen a en
d e j ll e ebben ge eld Welke e gen a en van vader en
n aan
elke lĳ ? ĳn je
valk len e en al annelĳk al vr
elĳk? n je dag ng? Wa eg d ver je el en ver
de ander? n a eg e ver annelĳke en vr
elĳke e gen a en?
Conclusie
er nlĳke e gen a en k al e en valk len en dag ngen k nnen
el annelĳk vr
ĳn genaa d annelĳke en vr
elĳke e gen a en k en
el bĳ annen v r al bĳ vr
e and n balan anneer ĳ ĳn annelĳke en vr
elĳke k al e en ee n e e en
anneer e n d g ĳn
62
elĳk
en
Werkvorm 6
a is he
mschrĳving
ader en
ebruik
l
eerdoelen
uimte
pstelling
odig
Deelnemers
Tĳdsduur
itleg vooraf
pelregels
abespreking
Variant
nen rĳden
ea
eelne
eelne
eelne
eelne
eelne
eelne
eelne
aard o
oor e s rĳden
ek
r v r de rĳd ver dagelĳk e d ngen
er
er
er
er
er
er
er
ĳn
be
van n e gen kra en d e van de ander
n laden energ e en nnerlĳke ann ngen
ĳn
be
van nder er en d e
rĳd lĳden
ĳn
be
van a en el rĳd aard
ĳn
be
van a de ander rĳd aard
ĳn
be
van n an er van rĳden
ĳn
be
van de an er aar de ander rĳd
eeg
n e dden van de aal l g een a e
evenveel a en al er deelne er ĳn
el a er alen
ee
el a er alen ang de ĳkan en van de aal l ggen
e ver veren bv ballen r ngen akje
eer
n en
n en
v er ng
n en nabe rek ng
ll e beg nnen eder een e gen a aan de ĳkan
de a n e dden rden el a er alen
neergelegd ll e r beren eder veel gelĳk el a er alen e ver veren en je e gen a
e be den egene d e er aan e e nd e ee ee
n
e ben ger
de a er alen n e
e ag elkaar geen ĳn d en
elkaar
elen aan de
a e bĳv rbeeld
delĳke kl je
b el
er
erk
br ek naar beneden ve er l Wa
e aard
v r e rĳden? n e rĳd je dan?
n e dagelĳk leven l en vader en
n egen allerle rĳd n en
e ga je daar ee ?
a je v r de n
ga je v r n e verl e en? n e blĳ je n n a
e degenen e
e je rĳd ? aak je aan
aak je a ? Waar de rĳd a
e aard
v r e ve en?
Waar geven
n en vader elkaar geen and? e k nnen ĳ elkaar dan el de and geven?
Wa d e de ander j
el g ed n de rĳd?
e e erkv r
rd n e draa b ek n aangeb den v r de nen nderl ng en v r
de vader nderl ng al e a r v r de rĳd
en vader en
n n e dagelĳk leven
eraard kan de e erkv r
k eel g ed gebr k
rden n een e e
en vader en
ne al bĳ andere erkv r en
e en
rekken e en e ĳ n n leven e e
a e e elkaar gaan
63
n
Werkvorm 7
mschrĳving
ebruik
eerdoelen
Mannelĳkheidscoderingen
re en a e e en be rek ng van annelĳk e d
l ka
k v r e be reken van de eerdere e en ngen ver e gen
en ver annelĳk e d en vr
elĳk e d
eelne er kennen de annelĳk e d der ngen
eelne er e en de annelĳk e d der ngen
eelne er re e eren de r l van annelĳk e d
da van de ander
uimte
eeg
pstelling
ergader
odig
Deelnemers
der ngen
a en van vader en
n
el en de ander
der ngen n n e gen leven en
en en
rĳven de gr nd
elen
rĳven een arde ndergr nd
a el en elen
ell ng kr ng
er n annelĳk e d der ngen
ragenlĳ en annelĳk e d der ngen
- Pennen
la ver e alle annelĳk e d der ngen er
la en e k
en van eerdere e en ngen k al e en vader
en annelĳke vr
elĳke e gen a en
nen
4 - 20
Tĳdsduur
n en
MINUTEN
ACTIVITEIT
00.00
nr d
e
We ebben e ĳden de eer e bĳeenk
ge ad ver k al e en en valk len verv r ngen van
de vader en nen aarna ebben e nder
a n e genlĳk annelĳke en vr
elĳke
e gen a en ĳn en ge en da de e n e
ar
ĳn al e ee al el denken andaag
gaan e aan de lag e de annelĳk e d der ngen de va ngen en denkbeelden d e e
n ne
al a e eekrĳgen ver a ge en en nge en gedrag v r annen
64
MINUTEN
00.05
ACTIVITEIT
er
n re en a e annelĳk e d
der ngen
nle d ng
e gaa bĳ annelĳk e d der ngen n e ver va aande e gen a en van alle annen
Wel gaa e ver de b d a en d e e ver annelĳk e d ebben eegekregen n e v ed ng
en
al a e be nvl eden e e gebe r en en en
a e reageren e e ver n el en
anderen nadenken en elke e gen a en van n el e n kkelen e annelĳk e d der ngen
rden vaak
baar n
a e van re
ann ng d rda e e
nge ra nd ebben vallen
e er akkelĳk
er g annelĳk e d der ngen ĳn e en al k al e en e de bĳbe rende
r
verv r ngen en valk len
00.15
00.20
00.25
00.35
ragen er verd delĳk ng
alle d delĳk?
e erkenbaar? Wa v nd je e lĳk
e begrĳ en?
e
n g geen re e e ver e de annelĳk e d der ngen n e e gen leven v rk
eelne er krĳgen eder de vragenlĳ
ver de annelĳk e d
lena r be reken
Welke annelĳk e d der ngen erken je bĳ je el ?
Welke erken je bĳ de ander?
Welke v nd je een k al e
elke e je v ral al verv r ng
der ngen en v llen de e n
valk l?
ak de a en e de e gen a en van de vader en
n n de a en e
vr
elĳke e gen a en er bĳ ang de e
n r d eer er k k r de a
vr
elĳk e d der ngen
ee elke deelne er even ĳd
en
annelĳke en
e
alle a en e elkaar e vergelĳken
ragen er be rek ng
Welke vereenk
en en ver
llen e je
en de a en e
e gen a en en de annelĳk e d der ngen?
elĳke
Welke van de e gen a en d e je v r je el eb
annelĳk e d de annelĳk e d der ngen?
ge
reven e je er g n de a en ver
vr
elĳk e d de vr
elĳk e d der ngen?
ge
Welke van de e gen a en d e je v r de ander eb
annelĳk e d de annelĳk e d der ngen?
vr
elĳk e d de vr
elĳk e d der ngen?
00.55
annelĳke en vr
ge
ge
r nd ng
Welke annelĳke en vr
Welke annelĳke en vr
elĳke k al e en e je graag n je el er g? n n de ander?
elĳke verv r ng valk l
je bĳ je el graag a nder en? n bĳ de ander?
MINUTEN
ACTIVITEIT
01.00
Einde
Variatie: Deze oefening kan ook in een individueel en een plenair onderdeel opgesplitst worden,
oor ee
et sie e o spe oe eningen t ssen oor it an eh pzaa z n o e energie
en concentratie op pei te ho en
V A E
T MA
VRAGEN
E
Welke
Welke
Welke
EID C DE I
E
A
B
C
A
B
C
der ngen erken je bĳ je el elke e ee ?
der ngen r e en aver e rr a e bĳ je ?
der ngen e je v ral bĳ andere annen?
en be aalde baan v r ĳ e belangrĳk e n ĳn leven
k ben andel ng en re a eger
k
van
e e en l e be ĳ en en
nder e den van anderen
k
r de k
e verd enen v r ĳ el en v r degenen d e a ankelĳk van ĳ ĳn
k n rreer k e e genlĳk be er neller erker en e
n er ĳn dan anderen
k ben el and g na ankelĳk en kan e genlĳk alle alleen
k eb geen l n d g
k eb e el nder n r le k ben n e bang en l n e
k ben agre e laa n e ver ĳ een l en en ee e e be eer en k ben ra neel
en el ver ekerd
k
r degenen d e van ĳ a ankelĳk ĳn e be er en en n r ble en
e l en
k ben geen la
er
k ervaar n
e v ral v a ek al e
V A E
VRAGEN
TV
WE
Welke
Welke
Welke
EID C DE I
E
der ngen erken je bĳ je el elke e ee ?
der ngen r e en aver e rr a e bĳ je ?
der ngen e je v ral bĳ andere vr
en?
k ben a e and al k een ar ner en k nderen eb
k
r reken ng e
den e de be e en en en en van anderen
k ben r a r veran
rdelĳk v r de eer n
de k al e van rela e de v ed ng
van k nderen en rg v r e
den
k n leen ĳn den e v ral aan rela e e anderen
k
r e n e be er v r e d en eveel e nder e den van anderen
k ag e n e e ek eel dagend gedragen n
de andere ek e e negeren
k ag e k e baar a ankelĳk en e
neel
ellen
k ag l en e n vragen van anderen al k r ble en eb
k
r er aan rekkelĳk
e en en be eed aanda aan ĳn v rk en
k
r ĳ v ral l e dev l aard g en vr endelĳk
e ellen
agre e en b
e d ren n e bĳ ĳ
k
r ĳ n e e el and g e gedragen
n
e een e en le v r aarde v r ek eel n a
Werkvorm 8
mschrĳving
ebruik
Informatievoorziening
e vader krĳgen een aan al n r a eve l je e en ver e gr e en en v eden van
n k nd e belangrĳk e n l e
de e l je
rden a engeva e de vader
rd
be r ken e e de e n r a e n n gang e n
n k nnen gebr ken
ĳden de e ra n ng de
eerdoelen
eede e alleen de vader
eelne er ebben n
n de
eke en gee elĳke n kkel ng van j ngen
eelne er ebben n
n de r l van vader n de v ed ng
eelne er rela eren de e n
en aan
el en de rela e e n e gen
n
uimte
a el en
elen
pstelling
ergader
ell ng
odig
a
bea er l d reker l nk naar l
je
n erne
a ver e
en
Deelnemers
Tĳdsduur
itleg vooraf
Werkwĳze
abespreking
Variatie
ilmpjes
n en
ader ebben vaak be e e aan n r a e ver e gr e en en v eden van n k nderen
en ver e e er ee
e en gaan e e l je geven eder een beeld van e gr e en
van j ngen en de r l van vader n de v ed ng e el er rd gegeneral eerd
j ngen ĳn
e je ĳn
vader ĳn
eder ĳn
e n de rak ĳk da er
eel veel vereenk
en ĳn
en j ngen en e je en
en vader en eder en eel
veel nderl nge ver
llen r beer naar de l je e kĳken van j
e gen
a e van
j
rela e e je
n Wa eb jĳ eraan a eg e je ver j en ver j ll e?
r rd een l je ge ar d d r enkele n en a a
van e l je rd k r
ge nven ar eerd a de belangrĳk e b d a
e l je a v lgen de deelne er
rĳ d
de a ver en e even eel el n g een belangrĳk n al da ge
rd
d r de deelne er n dan e v lgende l je de el de an er kĳken en be reken
Wa nee je van de e l je ee? Wa eb je geleerd aar je n de rak ĳk e een een a e
aan k n verb nden? Wa ga je ander d en?
e alle l je
even eed bekeken e rden e k n el be alen elke van de e l je
d
en n g ĳn v r de deelne er aar je ee erk ven eel kan je de l je
k
andere
en en n e r gra a ver even
der
e en ber e n en r ng geven elle lle
ader ebben een andere r l n de v ed ng even n
ader la en k nderen l
dra e k n ar ne el
berbre n e Wereld raa
r vel ne r ne
l k
ber e bĳ j ngen
67
Werkvorm 9
mschrĳving
ebruik
eerdoelen
uimte
ader
n k el b
en a en een e land
e rand da e
gelĳk e gaan eer aan e ndelĳk n de ee
er a l ng van de er e rk
aan e beg n
e nven ar eren
g ed
k
d ng
Strand
aa elkaar
odig
aar en
gelĳke a and van de ee
e en vlaggen en laag ĳ aan e beg n
Deelnemers
2 - 10 koppels
Tĳdsduur
180 minuten
Werkwĳze
end ĳ
er g en v r e kĳken an even eel
n
elkaar ver den
eelne er ebben a en le er
eelne er b
en a en e a baar
eelne er krĳgen n
n n nderl nge ver
pstelling
itleg vooraf
al ka
k
e vader en
k
ll e gaan e landen van and b
e lang
and
d ader en
en d e de ee e en eer aan e gaa er
n erken a en aan een e land
elk e land
ader
nk el beg nnen een e land e b
en da e k end ĳ g ed gelĳk e gaan
eer aan ra ner l en r nd b erveren n r eren a en e naar e r e verleg ra eg e e
eĳ
g da de e landen eraan vergela en rden eelne er kĳken a and e
er ver n er en e de n e e arbe d n k r e ĳd ngedaan ge aak
rd
e de ee
e e landen ĳn verd enen e nde e en ng
abespreking
e gaan j ll e e erk? aken j
a er gebe r ? e de
e dagelĳk leven? Wa
e re
veelal k al
end r ge eld
ll e eer een lan gaan j ll e ge
n aan de lag? W e be aal
n a e? e de a en erk ng? erkennen j ll e da
l aa ? Wa
el en
e be er e d en? e e vragen k nnen
rden ĳden e erk
68
Werkvorm 10 Trots op …
mschrĳving
ebruik
eerdoelen
uimte
pstelling
Variatie
odig
eelne er ben e en
l
l
bĳv rbeeld een
en dag
e val
dden van de aal
nen aan de ene kan
eelne er v elen
r
eelne er
en n r
eelne er ervaren e belang van r
eeg even eel
ee a ar e r
en
W eb ard
a ver aan de kan
vader aan de andere kan
nen en vader k nnen k n
be ek k en v r dra
n e
ee a ar e r
en erken aan
dra
en daarna bĳ elkaar
ee ĳd g
eb ard e
en
ee a ver e de r ggen egen elkaar
ĳ a ende
en n ver
llende kle ren
e
eb ard de a ver aa r
vader
da
aan de ene kan
en r
n
da
aan de andere kan
ker e e
rd r
n aal
a
Tĳdsduur
n aal
n en
Variant 1
a en k al e en en vaard g eden van de ander e r
g
en n een er e
rk
angb rd kenn ak ng l kker je
Deelnemers
itleg vooraf
elke e gen
aal ne nd g
a
aal ne nd g
e e dra gaa ver r
en je r
je el ? an je r
ĳn je el ? n de ander?
aak v nden e e akkelĳker aan e geven a e n e g ed v nden dan a e el g ed v nden
e kran aa
er
k v l le n e
d r e benadr kken a g ed gaa a e
in onszelf en in elkaar waarderen, geven we het goede de kans zich meer te laten zien en verder
e n kkelen
(5 minuten)
ader en nen gaan a en aan de lag e aan a en v r e
eb ard de a ver
e verleggen e
el en e elkaar ver a e llen
rĳven erv lgen
rĳven e
d
en krĳgen een r
ker ge lak
ĳ de e var an
e r e da vader en
n al k
69
el e elkaar d r aken e belangrĳk
ĳn
Variant 2
(15 minuten)
ader en nen
dden n de aal
rden
ek van elkaar ge e den
el d r e
eb ard
en en n e e en
el d r n a ar e r
en e erken
de a ver
dra
rĳ
veel gelĳk e gen a en k al e en vaard g eden van de ander
aar je
r
ben Welke k al e en be nder je? Welk gedrag aardeer je? Waar ben je r
?
erv lgen krĳgen e een r
ker ge lak
erv lgen k en de nen be ek bĳ de vader en le en en v r aar e r
aarna k en de vader
be ek bĳ de nen en le en en v r aar e r
ĳn
ĳn
Uitbreiding 1
(5 minuten)
ekĳk a de anderen ver j ll e ebben ge reven aa e
je d rdr ngen d
a
e gev nden rd ver j ll e al nen al vader e reek e elkaar elke d ngen
je erken en elke je verba en ee k aan je e
en vraag je dan a je da el
v ld ende laa en
Uitbreiding 2
(5 minuten)
e reek al vader
n k el e d v r je a
reek naar elkaar n g een
aar je
r
ben el even eel vragen al e
elder ng be e a n e e elkaar n d
e
laa e een adea je ĳn
Werkvorm 11 De Knoop
mschrĳving
Deelnemers vormen samen een knoop en moeten uit de knoop zien te geraken.
ebruik
l
ar er energ er
energ e
e d en
thema's bespreekbaar te maken en uit te diepen.
eerdoelen
- Deelnemers hebben samen plezier.
- Deelnemers kunnen samen een fysiek probleem oplossen.
eelne er ĳn
be
van n r l n een gr e r e
uimte
Leeg
pstelling
Kring
odig
Geen
Deelnemers
4 - 20
Tĳdsduur
5 - 15 minuten
itleg vooraf
Werkwĳze
k ĳ e raken
j
d e erl ggende
We zitten allemaal wel eens in de knoop, en hoe komen we daar dan weer uit? Gaan we het alleen
l en d en e e a en? rg je v r je el
v ral v r anderen? e je je e gen gren en
en d e van anderen? e rd er ge
n eerd? n e da al e annend rd
bĳv rbeeld n een ed rĳd?
e deelne er aan d
elkaar n een kr ng da e de v nger
en van degene egen ver
en k nnen raken ĳ een gr e gr e
e en deelne er een k ar lag draa en da e e
de
der naar e dden aan
eelne er d en n gen d
en rekken n ar en naar de andere kan van de kr ng
Daar pakt elke hand een hand van iemand anders. Zo ontstaat de knoop.
de dra
rg da j ll e
Variatie
abespreking
de kn
raken
aar le
je ag de and d e je va
eb n e
eer l la en
erdeel de deelne er n ee gr e en bĳv rbeeld een gr e vader en een gr e
nen
aa de gr e en egelĳk beg nnen en aak er een ed rĳd van Welke gr e
e eer
de kn
?
Langer of korter, al naar gelang de bedoeling met deze oefening.
lena r n de ver
llende gr e en en
n
ee allen
een
b na e ervan
ebr k de vragen d e bĳ de leg v ra al ge eld ĳn
gen llen de e n de e en ng
ebben eegen en anderen ĳn e d re
eer verge en erkennen e da
n dagelĳk leven?
71
Werkvorm 12 Filmfragmenten
Omschrĳving
Om een gesprek aan te zwengelen over de rol van vaders bekĳkt de groep tĳdens elke workshop
een filmfragment of videoclip. Het vader/zoonthema zit in veel films en is ook in allerlei muziek
terug te vinden.
Gebruik
Om een gesprek aan te zwengelen
Leerdoelen
- Deelnemers reflecteren op een aspect van vader-zoonrelaties.
- Deelnemers vormen een mening over vader-zoonrelaties.
- Deelnemers verwoorden hun mening over vader-zoonrelaties.
Ruimte
Lokaal/zaal
Opstelling
Zitten in kring of theateropstelling
Nodig
Filmfragment + apparatuur om het af te spelen
Deelnemers
10 - 15
Tĳdsduur
5 - 15 minuten
Uitleg vooraf
We gaan een stukje uit een film kĳken. De film heet (naam film), wie kent deze film al?
Let goed op wat er gebeurt, het gaat over vaders en zonen.
Werkwĳze
Uitleg vooraf, vertoning fragment, nabespreking,
Nabespreking
-
Eventueel
In welke films gaat het nog meer over vaders en zonen? (De antwoorden op deze vraag kunnen
gebruikt worden voor het vinden van nieuwe interessante filmfragmenten.)
Fragmenten
- Finding Nemo
- Accidental Hero
- Freedom Writers
Wat hebben jullie gezien?
Wat heeft dit te maken met vaders en zonen?
Herken je dit in je eigen leven?
Wat heb je ervan geleerd?
- Star Wars
- Oorlogswinter
- Billy the Kid
- A Bronx tale
- Videoclip: 'Me boy' van Yes-R, Ali B, Lange Frans
- Videoclip: 'Slaap' van The Opposites
Voorbeeld
Accidental Hero. In de film speelt Dustin Hoffman een vader die niet helemaal op het rechte pad zit.
Wat hĳ wel doet is 54 mensen redden wanneer een vliegtuig neerstort. Hĳ neemt hier echter nooit
de credits voor omdat hĳ die aandacht niet wil. Die gebeurtenis heeft er alleen wel voor gezorgd dat
hĳ te laat was om zĳn zoontje op te halen bĳ zĳn vrouw (ze hebben ruzie en wonen niet meer bĳ elkaar).
Nu moet hĳ de gevangenis in (hĳ noemt het een zakenreis) maar hĳ wil zĳn zoontje nog even spreken
voordat dat gebeurt.
72
Werkvorm 13 Ga staan als je ...
mschrĳving
enn
er n
ebruik
l kenn
eerdoelen
ak ng e en ng aar ee je elke eek beg n
de gr e n be eg ng e krĳgen
eed een b
van rela e ve l g naar annend
eelne
eelne
eelne
eelne
ak ng en eer e verkenn ng van n
er la en e van
el en
er en e van elkaar
er ennen aan de n delĳke e a
er k en n be eg ng
uimte
Leeg
pstelling
Zitten in kring
odig
Stoelen
Deelnemers
10 - 20
Tĳdsduur
5 minuten
itleg vooraf
tellingen
delĳke e a
elkaar e leren kennen beg nnen e e een aan al ell ngen l de ell ng j van e a ng
a je
l de ell ng v r j n e van e a ng blĳ je en ada e even ebben r ndgekeken
e er gaan aan en e blĳven en gaa edereen eer en en k
er een v lgende ell ng
Ga staan als je…
vandaag eb n be en
van rgen na geregend ben
a gel en eekend ge ee ben
k end eekend gaa
a gel en eek n a eb ge ad e je vader
je al eerder bĳ
e nen e ader a
je n e bĳ je vader
n
je een e vader eb annelĳk v rbeeld
je je vader lĳk
je een g ede e gen a van je vader kan n e en
je vader een e e an
je el een e e an l ĳn
Variatie
raag de deelne er
de e eek ge r eb
jaar
der ben
rĳk l
rden
van rgen na ben ge rden
eleen n aard g ben
la er k nderen l
je een dere br er eb
je eleen r e eb
er d ngen ĳn aar ver je e n e and raa
n eb n n g een elle je
n eb n r e nen r e ader
el een ell ng n e brengen
73
Werkvorm 14 Een echte man moet ...
mschrĳving
ebruik
eerdoelen
eelne er be rdelen en be reken
raken ver annelĳk e d
el al nv l e en ng d e la er lena r be r ken kan
de oefening meteen besproken wordt.
eelne
eelne
eelne
eelne
rden
el al
er ĳn
be
van n n r en en aarden a v annelĳk e d
er
reken n n r en en aarden a v annelĳk e d
er leren da er ver
llende n r en en aarden a v annelĳk e d ĳn
er ĳn
be
da n r en en aarden a v annelĳk e d veranderlĳk k nnen ĳn
uimte
Ofwel tafels en stoelen,
ofwel een lege ruimte
pstelling
Vergaderopstelling of alle deelnemers beginnen aan één kant van de zaal
odig
- Invulformulieren en pennen.
a e
ver
llende be rdel ng n vea
- Flapover met stiften.
Deelnemers
1 - 20
Tĳdsduur
30 minuten
itleg vooraf
eke e en ng d e ĳden
de vl er aan e geven
We ebben alle aal dee n ver a een e e an
e ĳn a ĳ el n e ag en
e d en e ĳ
el n e
e gedragen n de e e en ng krĳg je een aan al ell ngen
v rgelegd aar ver je je en ng ag geven
l nv l e en ng gee
e r l er aan n everre je e e de ell ng een ben d r e
be re ende vakje n e kle ren e reek de an
rden lena r vraag
el
ng en aak d
k er nlĳk ben jĳ n e e an? e belangrĳk da ?
l
eke e en ng je beg n aan de kan van de aal d e aa v r ele aal n e e de ell ng een
en aan de verkan a je v r ele aal el ee een n e dden ne raal n de geb eden
er
en kan je je e gen gen an eerde
e nne en Wanneer de ell ng v rgele en l
je
naar e n n de aal da dr k a jĳ van de e ell ng v nd
Variatie
e k n deelne er
k aan de kan la en beg nnen d e aa v r ele aal e de ell ng een
al je denk da da el en eer n be eg ng e krĳgen
a rlĳk
e en de e lĳ e var ren n e alle ell ngen ĳn v r edereen even relevan
al
eke e en ng kan e
el lang d ren n
en k en er van de deelne er el
ell ngen d e br kbaar ĳn aar kan je even eel naar vragen
e
bĳ de ver
llende
e naar de
va e e vragen
n aa een ge rek
de deelne er en regel a g k
en vader en nen e v r deelne er
k ege aan
van geda en e veranderen al daar n n ge rek aanle d ng v r n aa
74
en
Stellingen
Een echte man moet:
erk ĳn
ard g ĳn
e bang ĳn
ader rden
eld verd enen
ed k nnen nadenken
e l aa ĳn
e ĳn
l vragen al da n d g
erlĳk ĳn
llen lenen
r ĳn a l e rgen
en k ken
ard ĳn
ede le d ng v lgen
g ĳn
e n de gevangen k en
e en
nderen el en
rĳden
a en
er ver
nen
er e ĳn
a rden
r enden ebben
r e ĳn
e elddad g ĳn
en g ede vr end ĳn
er
baar ĳn
el v g ĳn
a
ĳn
er ĳn
ra g ĳn
l ĳn
e erd ĳn
d a en d en
ĳk ĳn
l en n
erk aken
r
ĳn
e
g er g ĳn
el ĳn
el en e
erk
el verded gen
r
el k en
dden
e baa ĳn
Helemaal niet
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Neutraal
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Helemaal wel
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Stellingen
Een echte man moet:
Helemaal niet
Meisjes versieren
Mediteren
Sporten
Winnen
Veel seks hebben
Zelfbeheersing hebben
l
ĳn
Kunnen verliezen
ĳn eer verded gen
Boodschappe doen
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Neutraal
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Helemaal wel
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Werkvorm 15 Pushing Hands
mschrĳving
eelne er
ebruik
ĳv rbeeld al kenn ak ng e en ng al kra
n a e e en ng
eerdoelen
eelne
eelne
eelne
eelne
uimte
eeg
pstelling
n
odig
Geen
el en elkaar n balan e blĳven d r e r beren elkaar
balan e d
e ng al v r van
en
e en al n n verbale
er aan ev g n n
enen
er kennen n kra en n valk len
er ebben le er
er el en elkaar
ee allen egen ver elkaar
Deelnemers
Tĳdsduur
itleg vooraf
n en
n de e e en ng gaa e ver el ev g blĳven aan er ĳl je r beer de ander
d en nder ek bĳ je el en de ander a erk
balan e
a egen ver elkaar
d je anden v r je e de al naar v ren rg da je ev g aa
r beer je de ander balan e d en d r e een
egen de anden van de ander e
d en r beer daarbĳ el n balan e blĳven Wa n e
je be r je eb de be r anneer
je l l je je v e
e ver e en
e
e and e le nen ee de ander ge nnen
e e gen anden eg rekken ag dan kan de ander
el
balan d en r beer e n dekken
a erk
n balan e blĳven
aa deelne er n een gr e
ervar ngen d en
n l
eed na een ĳdje
e bĳ je el blĳven en n e e graag
llen
elen van ar ner
nnen el
da e ver
llende
n balan e blĳven
Variatie
e e e en ng verl
vrĳ el e el de al de v r ge alleen
den de and al en van de deelne er
eed
na
e elkaar e gaa er n g eed
de ander balan e brengen erbĳ e je n
b eler e erk gaan
r g ed e v elen e de ander aa k je era er aar ĳn balan en e
je e daar kan krĳgen ergee nder
en n e ev g e gen benen e blĳven aan Wanneer je
da d delĳk n e d e kan de ander ĳn anden eg rekken da jĳ balan raak
Bespreking
Wa erk ? Wa el je
de ander balan e krĳgen? n a el je
Waar l g je
? Waar e je je v r n?
el n balan e blĳven?
e kan eel be l aa ĳn de e be rek ng al alver ege de e en ng een keer e d en e
de vraag aan de deelne er
elkaar
e geven
77
Overige werkvormen (niet uitgewerkt)
Fysieke oefeningen
aak een be eg ng en eg je naa erbĳ allen er alen d
n en
nder ra en r ndl en
ek
ek
ree e dan g n a
e anderen dan
n e ng dan
ng and
n en
ndl en n l e elkaar n e en al ver
llende er nage vr end kla gen
br er
n en
la
b rdje draa en een kje
n en
n ee allen e de ander neer al een and beeld van je vader
n en
ee edereen er een and en eg erbĳ e k da je er ben
n
eke begr e ng en
leraar
eder vader
e ecties
ek een an
kaar
d e e eg ver je vader
n re en eer de an
kaar aan de gr e
n en
ader en
n aken een eken ng van elkaar
n en en re en eren de e aan de gr e
n en
W eb ard n e dden vader aan de ene kan
nen aan de andere
rĳ
e
eb ard elke e gen a
je van je vader
n
e v nd aar ben je r
? W eb ard gedraa d a erken je van je el ?
Welke gen e de k al e en eb je?
elen n ee allen a ee je vader
n ver je ge reven?
e da v r je?
n en
eken een a b
van je ge n
n en
nv l e en ng W e een belangrĳke an n je leven? Waar ?
n en
aak een eken ng
d een k r e re en a e ver je vader en ver a ĳ v r je be eken
n en
78
Evaluatieformulier vader
Welk cĳfer geef je de bĳeenkomsten over vaders en zonen?
mcirkel je keuze 1 - 2 - - 4 - - - - 10
Welke reden kan je daarbĳ aangeven?
Wat vond je het leukst?
Wat vond je het minst leuk?
Wat heb je geleerd?
Wat heb je gemist?
Wat geef je je zoon voor cĳfer?
Omcirkel je keuze: 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10
Wat geef je jullie relatie voor cĳfer?
eb je het gevoel dat jullie relatie verbeterd is door deelname aan deze bĳeenkomsten?
Ja / Nee (doorhalen wat niet van toepassing is)
eb je het gevoel dat je zoon veranderd is door deelname aan deze bĳeenkomsten?
eb je het gevoel dat je zelf veranderd bent door deelname aan deze bĳeenkomsten?
Wat zĳn jouw positieve eigenschappen?
Wat zĳn de positieve eigenschappen van je zoon?
oe groot is de kans dat je iemand zou aanraden om hieraan mee te doen?
mcirkel je keuze iet 1 - 2 - - 4 - - - - - - 10 Wel
Welke tip geef je ons voor de volgende serie met vaders en zonen?
Evaluatieformulier zoon
Welk cĳfer geef je de bĳeenkomsten over vaders en zonen?
mcirkel je keuze 1 - 2 - - 4 - - - - 10
Wat vond je het leukst?
Wat vond je het minst leuk?
2
Wat heb je geleerd?
Wat heb je gemist?
Wat geef je je zoon voor cĳfer?
Wat geef je jullie relatie voor cĳfer?
eb je het gevoel dat jullie relatie verbeterd is door deelname aan deze bĳeenkomsten?
eb je het gevoel dat je vader veranderd is door deelname aan deze bĳeenkomsten?
eb je het gevoel dat je zelf veranderd bent door deelname aan deze bĳeenkomsten?
Wat zĳn jouw positieve eigenschappen?
Wat zĳn de positieve eigenschappen van je vader?
oe groot is de kans dat je iemand zou aanraden om hieraan mee te doen?
Omcirkel je keuze: (Niet) 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 (Wel)
Welke tip geef je ons voor de volgende serie met vaders en zonen?
“Trotse Zoon en Trotse Vader
Vader en Zoon, maak jezelf bewust van elkaar,
oon en ader oek al ĳd naar een er inding e elkaar
ader en oon il al ĳd er onden ĳn e elkaar
oon en ader ie s eeds er inding e elkaar
ader en oon de er inding kan er roken ĳn e elkaar
oon en ader ko al ĳd o er onden ĳn e elkaar
ader en oon s aa ni
er los an elkaar
oon en ader ee ig er ondenheid e elkaar
Vader en zoon, trotseer elkaar”
(Michel van Pomeren, mede-ontwikkelaar en uitvoerder
TrotseZonenTrotseVaders bĳ Cardea
85
De methodiek TrotseZonenTrotseVaders is in 2011 ontwikkeld door Jens van Tricht in samenwerking
met Stichting P=P en met financiering van het Oranje Fonds.
Deze publicatie is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met Cardea Jeugdzorg en Movisie,
en met financiering van ZonMW.
Dit project wordt mogelĳk gemaakt door:

downloaden

Transcription

Similar documents

52-58_Thema met.indd

Provincie Antwerpen - B

Amerikaanse vaders protesteren tegen onverantwoord speelgoed

NEN 5152-symbolen binnen AutoCAD

international standard norme internationale

phasma - Phasmid Study Group

NL SCA magazine SHAPE 2 2014 Het lekkage issue

Om boek te raadplegen klikt hier

Sociaal Jaarverslag 2012

SCA Shape 4.12 focus recycling

eerstgeborenen - Israelite Return

Plaats van herkomst Boekdeel Bladzijde Foto Rang Eheid