dachy zielone w zurychu i bazylei adaptacja co wiemy ciepła dachy

Transcription

dachy zielone w zurychu i bazylei adaptacja co wiemy ciepła dachy
TECHNOLOGIE
PROJEKTOWANIE
WYKONAWSTWO
EKSPLOATACJA
eKWARTALNIK
NR 1 (00) STYCZEŃ 2010
www.dachyzielone.info
dachy zielone
w zurychu
i bazylei
adaptacja
powierzchni
straconej
tarasz klasą
co wiemy
o dachach
zielonych
?
wyspa
ciepła
dachya zielone
energooszczędność
2
Dachy zielone są równie stare, jak sama idea wznoszenia ludzkimi rękami wszelkiego typu obiektów dających
bezpieczne schronienie przed deszczem, zimnem i wiatrem, zaspokajających jednocześnie potrzebę obcowania z naturą. Jednak nigdy dotąd pokryte roślinnością dachy, tarasy czy podziemne parkingi nie znalazły
tak powszechnego zastosowania w architekturze, jak na przestrzeni ostatnich 40 lat. Szacuje się, że w Polsce,
gdzie dachy zielone zawitały na początku lat 90. ostatniego stulecia, dziś buduje się ich około pół miliona
metrów kwadratowych rocznie. I wszystko wskazuje na to, że za przykładem współczesnego świata będzie
ich w naszym kraju coraz więcej.
Dzisiejsze dachy zielone wymagają zastosowania coraz bardziej zaawansowanych technologii, a o fachową
wiedzę na ich temat nie jest w Polsce łatwo. Wiem o tym i z własnego doświadczenia, i z wielu rozmów z inwestorami, projektantami czy wykonawcami, z którymi miałam przyjemność współpracować. Zarówno za ich
sprawą, jak i w efekcie moich własnych zainteresowań postanowiłam zmierzyć się z wyzwaniem utworzenia
profesjonalnego magazynu o dachach zielonych.
Idea powstania e-kwartalnika zbiegła się z utworzeniem stowarzyszenia branżowego, powołanego – podobnie jak czasopismo - w celu budowania solidnych podstaw dla promowania wiedzy i wymiany doświadczeń
w zakresie technologii dachu zielonego w Polsce. Na jego łamach będą publikowane między innymi artykuły
o wybranych projektach i ich twórcach, wyniki badań i doświadczeń naukowych, omówienia norm, wytycznych i ustawodawstwa w kraju i za granicą, prezentacje rozwiązań materiałowych, praktyczne porady dotyczące wykonywania i eksploatacji dachów zielonych oraz prezentacja trendów i osiągnięć światowych w tej
dziedzinie.
E-kwartalnik „Dachy Zielone” skierowany jest zarówno do przedstawicieli środowisk zawodowo związanych
z tematyką budownictwa i architektury krajobrazu, świata nauki i studentów, jak też do właścicieli i zarządców
nieruchomości, służb administracji publicznej oraz do osób prywatnych. Czasopismo będzie publikowane
co kwartał w wydaniu internetowym, wybrane artykuły będą się także ukazywały drukiem na łamach kwartalnika „Dachy Płaskie”. Najważniejszym materiałom będą towarzyszyły streszczenia w językach: angielskim
i rosyjskim.
Życzę ciekawej lektury i serdecznie zapraszam Państwa do dzielenia się uwagami, opiniami i sugestiami z naszą Redakcją.
Ewa Piątek-Kożuchowska
Wydawca – Redaktor Naczelna
Podziękowania
Oddając czytelnikom pierwszy numer chciałabym
z serca pięknie podziękować wszystkim tym, którzy mi bezinteresownie pomagali, dodawali otuchy
i wiary w powodzenie tego przedsięwzięcia. Bez
Was pismo nie miałoby szansy nigdy się narodzić.
Specjalne podziękowania kieruję do Starosty Powiatu Wołomińskiego i zespołu Powiatowego Urzędu
Pracy w Wołominie, dzięki którym uzyskałam dotację w ramach programu „Bądź aktywny – odniesiesz
sukces”, finansowanego ze środków unijnych.
6
Szwajcaria na ogół kojarzona jest z perfekcyjnymi
zegarkami i wyśmienitą
czekoladą. Jednak ktoś,
kto interesuje się budownictwem ekologicznym,
z pewnością uzna ją za
państwo dachów zielonych ze stolicą w Bazylei.
Jedną z form promocji
programu wspierania budowy dachów zielonych
realizowanego w kantonie
16
bazylejskim są wycieczki
na trasie Zurych – Bazylea,
które stwarzają uczestnikom możliwość obejrzenia
najciekawszych założeń,
zarówno pod względem
budowy, różnorodności
biologicznej oraz charakteru budynku, na którym się
znajdują.
W artykule omówione są
najciekawsze projekty.
4
świetlikami, urządzeniami
technicznymi oraz wejściami na dach (rampa, wjazd
windą), inspirowany był
ideą utworzenia zróżnicowanych przestrzeni ogrodowych projektowanych
na dachu, różniących się
w nastrojem, kolorystyką,
formą i zapachem.
O swoich doświadczeniach
pisze Irena Bajerska, projektantka BUW.
36
32
Projektowanie intensywnej roślinności na dachach
i tarasach znacząco różni
się od kształtowania „typowych” ogrodów. Zastosowane rozwiązania przestrzeni muszą być nie tylko
dekoracyjne, ale również
funkcjonalne, bezpieczne
i oszczędne w użytkowaniu. Warunki panujące na
tarasie nie sprzyjają spokojnemu rozwojowi roślin
Ogród na dachu Biblioteki
Uniwersytetu Warszawskiego (BUW) ma charakter doświadczalny. Jest to
pierwszy tego typu duży
ogród na dachu założony
w Polsce.
Koncepcja zagospodarowania zieleni na dachu BUW
oparta jest na przenikaniu
się kilku odrębnych ogrodów. Podział funkcjonalnoprzestrzenny, wyznaczony
– wiatr, duże amplitudy
temperatur, nagrzewanie
powierzchni betonowych...
Zazwyczaj panują niesprzyjające i niestabilne warunki
wodne. Idealnym rozwiązaniem w kształtowaniu
miejskiej przestrzeni są
„zielone dachy”, które można zakładać na dachach
budynków, parkingów czy
na tarasach.
Pojęcie dachów zielonych
nie jest najnowsze dla
świata, jednak dla rynku
polskiego wciąż świeże. Pojawia się pytanie, jak świeże i czy już dotarło ono do
zwykłego obywatela, nie
mającego nic wspólnego
z branżą architektoniczną?
Jak ludzie zapatrują się na
obecność takich dachów­­­­­­­­­­­­­­­
w przyszłości? Czy znają
ich wartość, zarówno este-
tyczną jak i użytkową? Co
o dachach zielonych wie
przypadkowy przechodzień mijający je na swej
drodze? Odpowiedzi na te
oraz inne pytania próbowały znaleźć autorki artykułu, które w ramach praktyk wakacyjnych, latem
2009 roku przeprowadziły
krótki sondaż na ulicach
Warszawy.
temat numeru
6
12
Rozmowa ze Stephanem Brenneisenem
projektowanie
48
Efekt „miejskiej wyspy ciepła” jest jednym z najpoważniejszych problemów
środowiskowych współczesnych miast. Temperatura powietrza obszarów
zurbanizowanych może
być od kilku do kilkunastu
stopni Celsjusza wyższa od
temperatury powietrza obszarów przyległych. Miejska wyspa ciepła w naszej
strefie klimatycznej jest
Naturalnie i ze szwajcarską precyzją. Dachy zielone
w Zurychu i Bazylei
16
22
Ogród na dachu BUW
Zieleń na dachu - adaptacja powierzchni straconej
materiały i technologie
zjawiskiem niekorzystnym,
a jedną z głównych przyczyn jej powstawania jest
niski udział terenów zielonych w mieście oraz pochłanianie przez chodniki,
drogi oraz ściany i dachy
budynków dużych ilości
ciepła. Budowanie dachów
zielonych w miejsce tradycyjnych jest jedną ze skuteczniejszych metod łagodzenia tego efektu.
26
28
30
GaLaBau: zastosowanie produktów quick-mix/tubag
Systemy izolacji wodochronnych BÜSSCHER & HOFFMANN
Podłoża glebowe i akcesoria na dachy zielone SPG
wykonawstwo
32
Taras z klasą
abc dachu
36
40
46
zielonego
Co wiemy o dachach zielonych? Sondaż opinii
Dach multifunkcjonalny
­czynny
Dach zielony jako teren ­­­­­­­­biologicznie
­
nauka
48
Wyspa ciepła
inicjatywy
52
54
56
57
60
Zużycie energii elektrycznej w budynkach przez
centrale klimatyzacyjne
i wentylacyjne może być
obniżone poprzez zastosowanie technologii pasywnego chłodzenia, do których należy zazielenianie
dachów i fasad budynków.
Dachy zielone zużywają
średnio w ciągu roku 81%
całego bilansu promieniowania na parowanie wody
Polskie Stowarzyszenie Dachy Zielone
Praska Ciuciubabka
World Green Roof Congress 2010
Organizacje branżowe na świecie i w Polsce
dachy świata
opadowej z ich powierzchni. Zielone dachy i fasady
Instytutu Fizyki Uniwersytetu Humboldta w Berlinie
oraz system zintegrowanego chłodzenia adiabatycznego zostały zaprojektowane jako rozwiązania
służące energooszczędności­­
i zrównoważonej gospodarce wodami opadowymi.
60
Dachy zielone a energooszczędność. Instytut Fizyki
Uniwersytetu Humboldta w Berlinie
66
Zielone dachy portów lotniczych
kartka z
70
podróży
Wyspy Owcze
72 o autorach
74
wydarzenia
5
Naturalnie i ze
precyzją
Fot. 1 - Patio bajkowego osiedla w Dietikon k. Zurychu, fot. Ewa Piątek-Kożuchowska
Temat numeru
szwajcarską
dachy zielone
w Zurychu i Bazylei
Szwajcaria na ogół kojarzona jest z perfekcyjnymi zegarkami oraz najlepszą czekoladą. Jednak ktoś, kto interesuje się
budownictwem ekologicznym, kojarzy ją jako państwo dachów zielonych ze stolicą w Bazylei.
Magdalena Mioduszewska
J
edną z form promocji programu
wspierania budowy dachów zielonych realizowanego w kantonie bazylejskim są wycieczki na trasie Zurych – Bazylea. Stwarzają one
uczestnikom możliwość obejrzenia
najciekawszych założeń, zarówno
pod względem budowy, różnorodności biologicznej oraz charakteru
budynku, na którym się znajdują.
Wycieczki organizowane przez Dr.
Stephana Brenneisena z Uniwersytetu w Wädenswil cieszą się dużym
powodzeniem wśród profesjonalistów z całej Europy, a nawet świata.
Kilka miesięcy temu brałam udział
w jednej z takich wypraw i z przyjemnością podzielę się z Państwem
swoimi wrażeniami.
Pierwsze pokryte roślinnością dachy w Bazylei powstały w latach 70tych XX wieku, lecz przełomem dla
promocji idei dachu zielonego był
obchodzony w 1995 roku Europejski
Rok Ochrony Przyrody. Władze kantonu, które dostrzegły istotną rolę
zieleni na dachach w przestrzeni
miejskiej i jej pozytywny wpływ na
jakość powietrza, krajobrazu oraz
gospodarowanie zasobami wody
i energii elektrycznej, zorganizowały wówczas kampanię promocyjną
dachów zielonych, wspartą zachętami finansowymi dla inwestorów.
W efekcie, w latach 1996-1997 pokryto roślinnością 120 bazylejskich
dachów o łącznej powierzchni 80 tysięcy m2 oraz zaoszczędzono 4 mln
kWh energii elektrycznej. Rosnące
zainteresowanie dachami zielonymi
w kontekście podtrzymywania bioróżnorodności i zachowania lokalnych gatunków flory i fauny w środowisku miejskim już w 2002 roku
zaowocowało zmianą lokalnego prawa budowlanego. Znaczący udział
we wdrożeniu nowych przepisów
miał Dr. Stephan Brenneisen z Uniwersytetu w Wädenswil. To właśnie
wyniki jego badań naukowych i sukces pierwszej kampanii pozwoliły na
zmianę prawa, w którym zapisano
wymóg zazieleniania wszystkich nowych budynków pokrytych dachem
płaskim. Dzięki zmianie przepisów
i zwiększonym nakładom finansowym na dotację druga kampania
promocyjna przeprowadzona w latach 2005-2006 zakończyła się stworzeniem kolejnych 2 tysięcy dachów
zielonych. Nad organizacją i budżetem obu kampanii czuwał Departament Środowiska i Energii kantonu
Bazylei we współpracy z lokalnymi
przedsiębiorstwami, uczelniami
i organizacjami społecznymi, którzy
podjęli wspólną decyzję o utworzeniu specjalnego funduszu z odpisów
opłat za zużycie energii elektrycznej.
Długoterminowym efektem obu
kampanii są znacznie niższe koszty
założenia dachu zielonego, które
spadły ze 100 CHF do 20 CHF za metr
kwadratowy. Obecnie około 23%
powierzchni wszystkich dachów
w Bazylei pokryta jest roślinnością
i szacuje się, że w ciągu najbliższych
lat osiągnie poziom 30%.
7
Na stacji zbudowanych
­w 1914 roku zurychskich
wodociągów znajduje się
w łącznie 3 ha dachów
zielonych
Fot. 2 - Dzika kaczka gniazdująca na dachowej łące zurychskich wodociągów,
fot. Ewa Piątek-Kożuchowska
Najbardziej oryginalne i niepo- bość warstwy ziemi wynosiła od 40
wtarzalne dachy zielone zbudowane do 80 cm, jednak okazało się, że to
według projektu architekta Petera nieco zbyt dużo z uwagi na produkVetsch’a znajdują się w Dietikon nie- cję biomasy i wymagania pielęgnaopodal Zurychu. Barwne łąki wieńczą cyjne. Budynki z zewnątrz wyglądają
kompleks dziewięciu domów jedno- niecodziennie, w niczym nie przyrodzinnych ustawionych w kształcie pominając tradycyjnego wyobrażelitery U wokół urokliwego stawu. nia domu. Zwłaszcza, że oglądane
Większość domów zorientowana jest z pewnej perspektywy przywodzą
w kierunku południowym, zwłaszcza na myśl kopce z bajki o Teletubiczęść dzienna, nocna natomiast „wy- siach. Ponieważ materiał, z którego
chodzi” na północ. Sypialnie z okrą- został wykonany parter jest biały, argłymi doświetlami w suficie usytu- chitektowi nie podobają się zacieki,
owane są w środkowej części domu, które z upływem czasu tworzą się na
podobnie jak schody prowadzące elewacji. Osobiście muszę przyznać,
do piętra na
iż tak kompopoziomie -1. Założeniem projektu Kli- nują się z całoWyjścia z obu
ścią domów, że
stron
każ- nikum 2 było stworzenie nie zwróciłam
dego domu zielonej przestrzeni sprzy- na nie żadnej
prowadzą na
uwagi, dopóki
jającej
rekonwalescencji
paprywatne pami ich nie potia. Zarówno cjentów
kazano.
piętra na poTradycyjne
ziomie -1, jak i podziemne garaże wyobrażenie dachu pokrytego ziewykonane są metodą tradycyjną. lenią zdecydowanie oddaje dach
Parter natomiast zbudowany jest Klinikum 2, szpitala uniwersytecz lekkiego betonu natryskiwanego kiego w Bazylei. Jest to pionierski
na rozpiętych wcześniej siatkach projekt zakończony w 1978 roku,
zbrojeniowych, umożliwiających do- a jego założeniem było stworzenie
wolne formowanie bryły budynku, zielonej przestrzeni sprzyjającej rektóry następnie został przysypany konwalescencji pacjentów, na którą
ziemią. Izolację termiczną stanowi mogliby spoglądać z okien szpitalwarstwa szkła piankowego, materia- nych sal. Na dachach kompleksu
łu pozyskiwanego z odpadów szkla- budynków Klinikum 2 znajdziemy
nych. Aby cały kompleks stał się zarówno nasadzenia intensywne,
integralną częścią ekosystemu oraz ekstensywne, jak i elementy zieleni
pasował do krajobrazu, utworzono parkowej, na przykład na podziemna domach średnio intensywne lub nym parkingu. W 1994 i 2004 roku
ekstensywne dachy. Pierwotnie gru- podjęto akcje zakładania dachów
8
zielonych na starszych budynkach
Klinikum 1, gdzie wprowadzono innowacyjne rozwiązania ekologiczne,
umożliwiające utworzenie środowiska wzorowanego na naturalnym.
Działania te bazowały na badaniach
Uniwersytetu w Bazylei, które skupiały się na wykorzystaniu dachów
zielonych jako siedliska dla ptaków
w warunkach miejskich. Ekstensywne dachy na Klinikum 1 i Klinikum 2
obrazują próbę stworzenia „raju dla
ptaków”. Jako podłoże wegetacyjne
zastosowano substrat ze żwiru piaskowo-iłowego oraz piasek rzeczny.
Twórcy uwzględnili również różne
potrzeby roślin i owadów, którymi
żywią się ptaki, dlatego wykonali
obszary o zróżnicowanej głębokości
substratu z różnymi nasadzeniami
oraz utworzyli kopczyki, w których
znajdują schronienie i rozwijają się
insekty. Zaowocowało to stworzeniem kilku odmiennych zbiorowisk
roślinnych. Dzięki takim zabiegom
położone w sercu miasta dachy Klinikum zachwycając swoim naturalnym pięknem pomagają zarówno
pacjentom, jak i chętnie osiedlającym się tutaj zwierzętom.
Kolejny cel naszej wyprawy stanowił budynek centrum wystawienniczego Messe Schweiz. Hala numer
1, zaprojektowana przez znanego
szwedzkiego architekta Theo­­ Hotz’a, posiada pokaźny ekstensywny
dach zielony o powierzchni 16 000
m2. Umieszczono na nim również
baterie słoneczne o powierzchni 1
850 m2, co czyni je największą insta-
Wśród różnobarwnych
rozchodników i mchów
ułożono kawałki naturalnych gałęzi i pni drzew
Fot. 3 - Kręgi z pni i gałęzi oraz panele solarne na dachu centrum wystawienniczego w Bazylei, fot. Ewa Piątek-Kożuchowska
lacją tego typu w Szwajcarii. Dzięki
doskonałej organizacji i użytym materiałom wykonanie całej budowli
trwało zaledwie 10 miesięcy. Dla
zwiększenia atrakcyjności dachu
wśród różnobarwnych rozchodników i mchów ułożono kawałki naturalnych gałęzi i pni drzew w taki sposób, że oglądane z okien pobliskiego
biurowca wyglądają jak kręgi kropli
wpadających do wody. Oprócz pięknie dobranych roślin i niezwykłego motywu, na dachu znajduje się
jeszcze jeden ciekawy obszar. Do tej
pory wszystkie rośliny znajdujące się
na powierzchni pochodziły z nasadzenia lub były roślinnością spontaniczną. Ponieważ nasadzenia wiążą
się z kosztami, wypróbowano nowy
sposób „umieszczania” roślin na dachu, wprost zaskakujący w swej prostocie. Wykorzystano naturalny bank
nasion z pobliskiej łąki, którą skoszono, zgrabiono, a następnie umieszczono na dachu, zanim rozpoczęły
się procesy rozkładu. Mokre nasiona
z łąki umieszczone na substracie zaskakująco dobrze sobie radzą, dając
wrażenie naturalnej łąki na dachu.
Kolejnym interesującym przykładem jest dach zielony znajdujący się
w Bazylei na budynku Jacob Burck­
hardt Haus. Po wejściu do obiektu
złożonego z sześciu połączonych
ze sobą budynków można odnieść
wrażenie minimalistycznej sterylności. Nie ma tu zbędnych przedmiotów, nie ma roślinności, jest za
to dużo rozproszonego światła docierającego zza ogromnych tafli kar-
bowanego, przyciemnionego szkła,
stanowiących elewację budowli.
Wszystko to odpowiada idei twórcy, która brzmi: minimum środków
dla maksymalnej jakości. Po takim
pierwszym wrażeniu dosyć sceptycznie można podejść do istniejącego na tym budynku dachu zielonego. Jednak nic bardziej mylnego.
Zgodnie z ideą „sztuki zintegrowanej” architekta Hansa Zwimpfera
dach budynku stanowi jego piątą
fasadę. Projekt został wykonany według wskazówek opracowanych dla
kantonu Bazylei, zgodnie z którymi
zastosowano substrat z lokalnie dostępnych surowców i stworzono różnorodne warunki środowiskowe dla
fauny i flory. Poszczególne rodzaje
warstw podłoża o grubości od 8 do
15 cm dają możliwość zaadoptowania różnego rodzaju roślinności oraz
tworzą siedliska dla drobnych zwierząt. Na powierzchni 6 000 m2 rosną
służące jako bufor klimatyczny kolorowe łąki.
Stacja Filtry w Warszawie jest
miejscem niedostępnym, nikt
nie ma prawa wejść za ogrodzenie z napisem „Nieupoważnionym
wstęp wzbroniony”. Na szczęście
w Zurychu naukowcom z zespołu
Dr. Brenneisena udało się nawiązać
stałą współpracę z zarządcą podobnego obiektu. Na stacji tamtejszych
wodociągów znajduje się łącznie­
3 ha dachów zielonych. Zbudowane
w 1914 roku dachy przekształciły się
w zaskakująco bioróżnorodne łąki,
na których zidentyfikowano 175
gatunków roślin, w tym 9 orchidei
i wiele innych gatunków zagrożonych lub rzadko występujących we
wschodniej Szwajcarii. Największe
wrażenie sprawiają ginące orchidee
morio, których jest tutaj ok. 6 tysięcy. Dzięki takiej bioróżnorodności
systematycznie zwiększa się bank
nasion w okolicy, w której już można zauważyć roślinność pochodzącą
z dachów. Substrat dachowy składa
się z 5 cm warstwy piasku i żwiru,
które służą jako system odwodnienia oraz warstwy ziemi z okolicy
o grubości 15-20 cm. Po 90 latach
obie warstwy połączyły się, bez negatywnych skutków dla szczelności
dachów czy porastających je roślin.
Głównym powodem, dla którego
bez mała 100 lat temu stworzono
tu dachy zielone, była świadomość
konstruktorów ich pozytywnego
wpływu na komfort termiczny budynku. Oprócz praktycznych aspektów tego dachu zielonego, trzeba
przyznać, ze robi wrażenie swoją
naturalnością. Niezwykle urokliwe
było odkrycie gniazda dzikich kaczek w gąszczu dachowej łąki.
Przykładem pogodzenia naszych
potrzeb z potrzebami natury jest
dach zielony na dworcu w Zurychu,
który został zrealizowany w ramach
projektu „Dworzec 2000”. Potrzeba
rozbudowy i modernizacji dworca
w centrum miasta była bezsprzeczna, niemniej trudna z uwagi na bardzo małą i ograniczoną przestrzeń
do budowy. Wykorzystano więc
każde dostępne miejsce. Podczas
9
prac natrafiono na bardzo poważną
przeszkodę. Na całym terenie objętym budową znajdowały się zagrożone gatunki owadów i gadów,
których naturalnym środowiskiem
są miejsca o charakterze pustynnym. Zwierzęta te bardzo łatwo
zadomowiły się więc między torami. Ponieważ szwajcarskie prawo
zabrania niszczenia takich siedlisk,
chyba że zostaną one odtworzone
w innym miejscu, administratorzy
ści i zwierząt dzięki tablicom informacyjnym, umieszczonym na peronach.
Opisane dotąd dachy zielone związane były z instytucjami,
z architektami. Nie jest to jednak konieczność. Dowodem tego jest dach
zielony na kurzej fermie w Asphof,
nieopodal Bazylei, który obniża
temperaturę w kurniku i poprawia
wentylację budynku. Latem redukuje temperaturę nawet do 7 0 C w po-
Fot. 4 - Kurza ferma pod dachem zielonym w Apshof, fot. Magdalena Mioduszewska
obiektu postanowili wykorzystać
w tym celu dach zielony. Podczas
projektowania szczególną uwagę
skupiono na potrzebach zwierząt,
które na dachu miały znaleźć swój
nowy dom. Cała konstrukcja została
wykonana z materiałów najwyższej
jakości, a łatwość i szybkość montażu pozwoliła zakończyć cały proces
w miesiąc. Najtrudniejszym problemem okazało się jednak podłoże
- nie było innego wyjścia, jak przenieść ziemię z torów na dach za pomocą pompy. Po ukończeniu prac
ukształtowano na dachu pierwotny
krajobraz tworząc wzniesienia, które w suchych i zimnych okresach
pomagają przetrwać roślinności.
Po roku od założenia, gdy było kilka
okresów suchych i zimnych, roślinność rozwijała się dobrze. O dobrej
kondycji dachu świadczą też nowo
przybyłe gatunki mobilnych insektów. Wszyscy pasażerowie mogą się
dowiedzieć o działaniach podjętych
dla ratowania zagrożonej roślinno10
równaniu z otoczeniem. Naturalna
roślinność odpowiadająca suchym
łąkom sprawia, że budowla nie rzuca
się w oczy, współgra z otaczającym
krajobrazem. Wykonany z karbowanej blachy dach o nośności do 100
kg/m2 został pokryty warstwą lekkiego substratu o grubości 15 cm,
na której ułożono pięciocentymetrową warstwę lokalnej ziemi, pozyskanej z miejsca wokół budynku.
Trzeba wspomnieć, iż nie ułożono
żadnej izolacji czy zabezpieczeń na
blachę. Jedynym kosztem, jaki poniósł właściciel, było wzmocnienie
konstrukcji kurnika dla zwiększenia
nośności dachu. Wszystkie inne materiały pozyskano w naturalny sposób z należącej do niego farmy. By
zapobiec ewentualnej erozji, wysiano na dachu Phacelię, która bardzo
szybko się rozrasta. W następnym
etapie koszono trawę z okolicznych
suchych łąk, zbierano i umieszczano
na dachu, by ułatwić i przyśpieszyć
założenie naturalnej roślinności na
dachu. Właściciel nie stosuje żadnych środków pielęgnacji, od 10 lat
nie kosi też łąki, która utworzyła się
na dachu. Stojąc na nim i rozglądając się dookoła, nie odczuwa się, że
jesteśmy na dachu. Wysoka trawa
kołysze się wraz z wiatrem, reagując tak samo, jak trawa z pobliskich
łąk. Jedyne, co przypomina o charakterze tej łąki, to kawałek drabiny
wystający ponad dach oraz odgłosy
kur gdzieś w dole.
Po wycieczce do Szwajcarii patrzę na dach zielony przez pryzmat
jego rozlicznych zalet. Zimą zabezpiecza budynek przed mrozem, latem chroni go przed przegrzaniem,
przedłużając żywotność konstrukcji
dachu. Prowadzi do oszczędności
energii, zmniejszając zapotrzebowanie na ogrzewanie lub klimatyzowanie budynku. Obniża temperaturę otoczenia i redukuje zjawisko
wyspy cieplnej, którego coraz silniej
doświadczamy także w Polsce. Pochłania toksyczne gazy, zmniejszając ich stężenie i zatrzymuje kurz
unoszący się w powietrzu, poprawiając jakość życia mieszkańców.
Pełni rolę siedlisk dla flory i fauny,
pozytywnie wpływając na bioróżnorodność. Odzyskuje tlen oraz
bezcenną wodę.
Nie
zapominajmy
również
o aspektach społecznych, psychologicznych. Zieleń uspokaja, natura często pozwala nam powrócić
do równowagi w miejskiej dżungli.
Dowodem tego mogą być pacjenci
z Klinikum 2, którzy dzięki kontaktowi z naturą szybciej przechodzą
proces rekonwalescencji.
Wraz ze zwiększającą się ekspansją człowieka, będziemy potrzebować środków zastępczych,
co ukazują już wchodzące w życie
przepisy na temat wymogu zazieleniania części powierzchni działki.
Jednak do wszystkich działań mających na celu rozpowszechnianie
idei dachu zielonego niezbędna jest
pamięć o jednym: działania na rzecz
zazieleniania dachów na świecie
wymagają pomocy państwa, któremu trzeba jednak wcześniej pomóc
ukazując ich zalety.
In many cities of Switzerland green roofs became more popular
as a part of ecological construction in the 1970s, and some more
– in form of pilot projects - were created in the 1980s. 1995
was the EU year of Nature Conservation, and this provided the impetus for Basel’s first campaign and subsidisation (0,8 Mio US$) of green roofs, which started in
1996. A second campaign commenced in 2005 (subsidisation 1,2 Mio US$). Between these two campaigns,
Basel passed a Building and Construction Law requiring
green roofs on all new developments with flat roofs.
During the campaigns architects, planners and the contractors
installing the green roofs could get good practice and experience in this new technology – an important step to bring the
measure into practice later.
After the first green roofs campaign, which ended in 1998, an
analysis was undertaken of the area of flat roofs in Basel, and of
the percentage of these that had green roofs. The total flat roof
area in Basel was 2.4 km2, and the total city area is 23 km2, so
some 10% of the city had flat roofs. Of these flat roofs, about 0.29
km2 (290,000 m2) had green roofs.
The Building and Construction Law has since provided a major
impetus for more green roofs in Basel. Furthermore, the second
green roofs campaign has already led to the retrofit of an additional 10,000 m2 of green roofs onto existing buildings. As a result, an investigation of the total number of green roofs resulted
in 1 711 extensive green roof projects and 218 intensive green
roofs (roof gardens) in the city of Basel. Today approximately 25%
of Basel’s flat roof area is covered with green roof.
One of the forms of promoting of the roof greening idea are the
guided tours to extraordinary green roofs of East Switzerland
organised by Dr. Stephan Brenneisen including e.g. earthhouse
settlement Dietikon designed by Peter Vetsch, university hospital Klinikum 2, Basel Exhibition Centre, Jakob-Burghardt Haus
building, meadow roofs of the Lake Water Plant in Zurich and on
a chicken shed in Asphof.
Зелёные кровли приобрели огромную популярность
в Швейцарии в 70 – 80-х гг. XX века одновременно
с появлением новой моды ­в­ строительстве – экологического строительства. Для идеи озеленения
кровель переломным оказался 1995г. — Европейский год защиты окружающей среды, который стал
дополнением для первой кампании, рекламирующей зелёные кровли ­­в Базели в 1994г. Власти в Кантоне
создали специальный фонд, предназначенный на субвенции
для инвесторов, на котором было собрано 0,8 млн USD. Положительным результатом первой кампании было поощрение
второй такой кампании, которая началась в 2005г., и в которой была использована такая же система финансирования,
только бюджет вырос до 1,2 млн USD.
После первой кампании, которая показала потенциал зелёных кровель в процессе поддержания биологической разнородности и сохранении разнообразных видов флоры и фауны на урбанизированных территориях, в 2002г. была введена
поправка в местном строительном праве, где были записаны
требования по озеленению всех новых зданий с плоскими
кровлями. Теперь около 25% всех поверхностей плоских кровель в Базели покрыто зеленью.
Одной из форм рекламирования зелёных кровель в Восточной Швейцарии являются экскурсии, которые организует
доктор Stephan Brenneisen из Университета в Ваденсвиле. В
статье обсуждаются самые интересные проекты, такие как:
микрорайон Dietikon, который запроектировал Peter Vetsch,
кровли Университетской Больницы Klinikum 2, Выставочный
Центр Messe Schwies, Jakob-Burdhardt Haus в Базели, птицеводческая ферма в Asphof станция системы водопроводов и
Центральный вокзал в Цюрихе.
…należy równolegle dążyć do przekonania władz
rządowych i lokalnych, aby dachy zielone zyskały
wsparcie w postaci instrumentów prawnych… rozmowa ze Stephanem Brenneisenem
Dr Stephan Brenneisen
12
Kierownik Centrum Wiedzy o Dachach Zielonych
(Green Roof Centre of Competence) Uniwersytetu
Wädenswil, Przewodniczący Szwajcarskiego Stowarzyszenia Budownictwa Ekologicznego. Uzyskał stopień doktora z tematu „Potencjał dachów zielonych
w zakresie kompensacji ekologicznej oraz ich znaczenie dla zachowania naturalnych siedlisk i gatunków
w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym”
W jaki sposób zainteresował się Pan dachami zielonymi? Kiedy usłyszał Pan o nich po raz pierwszy?
To było w 1995 roku. Pracowałem wówczas jako asystent
na uniwersytecie w Bazylei i prowadziłem zajęcia ze studentami na temat ochrony środowiska w warunkach
miejskich. W ramach tych zajęć mieliśmy za zadanie zrealizować podczas wakacji niewielki projekt dachu zielonego. Ponieważ nasz Instytut posiada mały płaski dach,
pomyślałem, że zazielenimy go razem ze studentami. Kilka tygodni zajęło nam dopracowanie szczegółów technicznych, jak dobór materiału hydroizolacyjnego czy obliczenia możliwości obciążenia stropodachu, a następnie
dogranie finansów, by projekt ruszył. Wszyscy bardzo
się w ten projekt zaangażowali i rezultat przeszedł nasze najśmielsze oczekiwania. Dlatego później zdecydowałem się uczynić nasz mały dach przedmiotem mojej
pracy doktorskiej. Szukałem, jakiego rodzaju badań brakuje w tematyce dachów zielonych i znalazłem: problem
bioróżnorodności.
Jaka jest Pana definicja dachu zielonego i jakie są
jego najważniejsze cechy? Czym, Pańskim zdaniem,
tak naprawdę są dachy zielone?
Dach zielony to dach porośnięty roślinnością dzięki zastosowaniu nowoczesnej technologii, inaczej mówiąc
zazieleniony w sposób sztuczny. Ludzie dobrze się czują
w otoczeniu dachów zielonych. Wierzą, że w ten sposób
mogą zwrócić naturze choć cząstkę tego, co jej odebrali.
Dachy zielone są także narzędziem edukacji środowiskowej, pokazującym, że można być świadomym natury na
różne sposoby. Na ich przykładzie można się wiele nauczyć na temat przyrody, gatunków i procesów rządzących naturą.
Jaki był wpływ Europejskiego Roku Ochrony Przyrody
na rozwój dachów zielonych w Szwajcarii?
Większość działań wzięła początek w Bazylei, ponieważ
lokalne władze zachęcały do realizacji projektów proekologicznych w tym roku. Dachy zielone wydawały się
dobrym narzędziem, przyczyniającym się do rozwoju
nowych idei sprzyjających zachowaniu natury w mieście.
Bazylea była prekursorem tego typu działań w Szwajcarii.
W jaki sposób udało się Panu zbudować platformę
współpracy podczas kampanii na rzecz dachów zielonych w Bazylei? Kto był jej inicjatorem?
W pierwszej kampanii nie miałem wielu zasług. Uczestniczyłem w niej jedynie jako konsultant przy opracowywaniu kryteriów, dotyczących dachów zielonych. Podczas
drugiej kampanii „skłoniłem” ministra budownictwa,
Panią Barbarę Schneider, do uwzględnienia naszych zaleceń. Mogę więc powiedzieć, że tylko przy drugiej kampanii odegrałem poważniejszą rolę.
Czy projekt w Bazylei jest unikatowym przykładem
takiej koordynacji działań na rzecz promocji dachów
zielonych w Szwajcarii? Czy znajduje Pan naśladowców także w innych kantonach?
Jak do tej pory, Bazylea jest jedynym miastem, w którym wdrożono profesjonalny skoordynowany program
promocji i działań na rzecz dachów zielonych. Było to
tutaj możliwe dzięki utworzeniu we wczesnych latach
90. Funduszu Oszczędzania Energii, który jest unikalnym
rozwiązaniem w skali całego kraju.
Na czym polegała działalność Funduszu? Czy miał on
wpływ na ceny energii?
Budżet Funduszu zasilany był corocznie kwotą około­­­­­­­
10 mln franków szwajcarskich, z którego następnie finansowane były projekty służące zmniejszaniu zużycia energii. Ponieważ potwierdzono pozytywny wpływ dachów
zielonych w tej mierze, mogliśmy przeznaczyć środki
z Funduszu na dotacje do budowania dachów zielonych
– każdy, kto zdecydował się na zazielenienie dachu mógł
otrzymać wsparcie w kwocie ok 20 CHF/m2. 4% kwoty
każdego rachunku za energię elektryczną wpływało do
Funduszu. Potem pieniądze te wracały na rynek w postaci inwestycji służących oszczędzaniu energii. Jednak
cena energii o te 4% wzrosła.
W jaki sposób dachy zielone odbierane są w świadomości społecznej? Czy spotkał się Pan z poklaskiem,
czy musiał zmagać z oponentami? Jeśli tak, to w jaki
sposób udało się Panu dojść do porozumienia z przeciwnikami idei zazieleniania dachów?
Nie był to duży problem, ponieważ korzyści były oczywiste. Po pierwsze to ludzie sami decydowali, czy chcą
13
pokryć roślinnością swój dach, czy też nie. Nie bez znaczenia był argument w postaci wsparcia finansowego
ze strony rządu, który przekonał wielu inwestorów. Firmy zajmujące się dachami zielonymi były zadowolone,
ponieważ przybyło im zleceń i odbiorców. Wiedza, że
roślinność na dachu nie spowoduje problemów z pokryciem dachu, jeśli zostanie on odpowiednio wykonany,
także się szybko upowszechniła.
Jakie są Pana zdaniem najważniejsze efekty obu kampanii na rzecz dachów zielonych z Bazylei?
Firmy zyskały dużo doświadczenia i wiedzy praktycznej
na tym polu. Co ważne, znacząco spadły ceny wykonania
dachów zielonych. Dzięki temu mogliśmy wprowadzić
wymóg prawny - każdy nowy lub remontowany dach
płaski w kantonie bazylejskim musiał zostać pokryty roślinnością.
Jakie są specyficzne wymagania co do dachów zielo-
nych zawarte w prawie budowlanym Bazylei?
Przede wszystkim dachem zielonym musi być dach
płaski. Wytyczne mówią między innymi o wymaganej
grubości warstwy podłoża glebowego na dachu, która
wynosi od 8 do 15 cm oraz że musi to być substrat wykonany z lokalnych surowców.
Jak wygląda system konsultacji projektów dachów
zielonych w Bazylei?
Osobiście pełnię funkcję oficjalnego konsultanta. W wytycznych każdego projektu dachu zielonego napisane
jest, że planiści muszą się ze mną skontaktować, aby
otrzymać wskazówki, jak wykonać dach zielony zgodnie
z wytycznymi lokalnego prawa budowlanego.
Czy mógłby Pan przybliżyć nam, jaka jest rola architekta krajobrazu w projekcie dachu zielonego? Jakie
obowiązki ponosi inwestor i konstruktor budynku?
W Szwajcarii architekci krajobrazu nie są zbytnio zaangażowani w projektowanie dachów zielonych. Jednym
z powodów jest fakt, że tych dachów po prostu nie widać.
Stąd projekt dachu zielonego zdecydowanie najczęściej
wykonują konstruktorzy, którzy muszą jedynie uwzględnić dodatkowe obciążenie konstrukcji budynku. Jest to
średnio przynajmniej 100 kg/m2 więcej niż w przypadku
dachu, który nie jest pokryty roślinnością. Z takim wy14
zwaniem konstruktorzy radzą sobie zwykle bez problemu. Zazwyczaj nie narzekają.
Czy istnieje projekt dachu zielonego, nad którym Pan
pracował, a który jest Panu szczególnie bliski?
Jacob Burckhardt-Haus w Bazylei. Składa się on z sześciu
budynków, z których każdy urządzony jest w duchu minimalizmu, ale tylko wewnątrz. Na dachach rozpościera
się prawdziwa łąka, która jest siedliskiem dla wielu drobnych zwierząt. Razem z moim zespołem obserwujemy
tam zachowania i rozwój gatunków fauny i flory w środowisku miejskim, możemy także prowadzić eksperymenty naukowe. Ten dach jest dla nas szczególnie ciekawy,
gdyż mieści się tuż przy dużej sieci kolejowej, gdzie jest
duże natężenie hałasu i silne pole elektromagnetyczne.
Jak Panu wiadomo, niedawno rozpoczęło działalność
Polskie Stowarzyszenie Dachy Zielone. Czy mógłby
Pan udzielić kilku wskazówek polskim kolegom?
Myślę, że obok standardowych działań na rzecz promowania dachów zielonych wśród architektów i urbanistów
należy równolegle dążyć do przekonania władz rządowych i lokalnych, aby dachy zielone zyskały wsparcie
w postaci instrumentów prawnych. Aby zazielenianie
dachów stało się jednym z wymogów urbanizacyjnych
i elementem zrównoważonej architektury miejskiej. Jeśli
nie ogólnie obowiązującym, jak to się stało po paru latach w Bazylei, to przynajmniej w wybranych obszarach.
Bądźcie ponadto kreatywni w podejściu i metodach
wykonywania dachów zielonych, starając się zachować
niezależność od firm wykonawczych i dostawców rozwiązań systemowych.
Ze Stephanem Brennaisenem rozmawiała Magdalena
Mioduszewska
*Jacob Burckhardt-Haus składa się z sześciu budynków, każdy urządzony w duchu minimalizmu. Projekt został wykonany według wskazówek opracowanych dla Kantonu Bazylei.
Zdjęcia Stephan Brenneisen, fot. dzięki uprzejmości naszego
rozmówcy.
Interview with Dr. Stephan Brenneisen, expert and „godfather” of
the green roof campaigning in the Canton of Basel , discussing issues of environmental education, development of the new
ideas in urban planning and seeking how to push the local and national authorities to gain legal and financial
support for green roofs.
People feel good with a green roof. They believe they
can give something back to nature this way. Green roofs
are a tool for environmental education, telling people you
could be aware of nature in many fields. You can learn a lot
about nature, species and natural processes.
Basel is up to now the only city one with a really coordinated green
roof plan and promotion. Basel could do it because it created in the
early nineties an energy saving fund (this is unique in Switzerland)
where they get every year around 10 Mio Swiss francs to be spend
for energy saving measures. Because it was proved that green roofs
have as well a good impact in this topic we could get money out of
this fund to support green roofing with around 20.-Sfr/m2.
The most important effect of the two Basel campaigns for green
roofs is that the companies got much experience and know-how
in the new field. Important was then the reduction of the prices because of the competition in the market. With the low prices we could
get it through as a general part of the building code, that flat roof
must be greened.
Доктор Stephan Brenneisen – эксперт и „крёстный отец” кампании, рекламирующей озеленение кровель в Кантоне. В интервью он рассказывает о роли зелёных кровель в экологическом образовании и в современной городской
архитектуре, а также показывает, как завоевать
расположение и организовать финансовую помощь для поддержания идеи зелёных кровель со
стороны центральной и местной администрации.
Люди хорошо себя чувствуют в окружении зелёных
кровель. Они верят, что таким образом могут вернуть природе то, что у неё отобрали. Зелёные кровли в экологическом образовании являются таким инструментом,
который показывает, что можно принимать участие в развитии окружающей среды по - разному.
Кроме рекламирования зелёных кровель в среде архитекторов и урбанистов следует параллельно стремиться убеждать власти в том, чтобы они принимали такое решение,
как стандартное в современном строительстве. Если таких требований не удастся сразу ввести при строительстве
всех зданий с плоскими кровлями так, как это произошло
в течение нескольких лет в Базели, то, по крайней мере, на
выбранных территориях строительство зелёных кровель
должно стать обязанностью.
Najsłynniejsze dachy zielone Szwajcarii
Zurych – Bazylea
6-7 maja 2010
Dwudniowa wyprawa studyjna pod kierunkiem specjalistów z Centrum
Wiedzy o Dachach Zielonych Uniwersytetu w Zurychu
Rabat 20% dla członków Polskiego Stowarzyszenia Dachy Zielone
Szczegółowy program www.dachyzielone.info
15
OGRÓD NA DACHU
Irena Bajerska
Zdjęcia Adam Bajerski
BUW
Projektowanie
Cywilizacyjny rozwój współczesnego
świata powoduje coraz większe zagęszczenie ludzi na terenach o silnej koncentracji urbanistycznej. Człowiek dążąc do
poprawy swego bytu jednocześnie oddala się od natury i otwartych obszarów zieleni. Tworzy sztuczne środowisko, w którym żyje coraz więcej ludzi stłoczonych
na małej przestrzeni, ściśle zabudowanej.
Wpływa to negatywnie na jego zdrowie
psychiczne i fizyczne.
O
gromne znaczenie roślinności w sztucznym miejskim
środowisku zaczęło być doceniane od niedawna, choć jej wartości estetyczne znane były w wielu
kulturach od wieków. Roślinne dachy
i roślinne ściany łączą te dwa bardzo
ważne znaczenia zieleni, wprowadzając nowe relacje w urbanistyce
i architekturze.
Pierwsze sztucznie skonstruowane ogrody na dachu, znane z przekazów historycznych, to Wiszące
Ogrody Semiramidy w starożytnej
Asyrii, jeden z siedmiu cudów świata. Ogrody te powstały na terenie
pustynnym, w zwartej zabudowie
pałacowej. Były sztucznie nawadniane i nawożone, a grubość warstwy
wegetacyjnej sięgała 1-2 metrów!
W krajach basenu śródziemnomorskiego w starożytności, w wiekach średnich i później budowano
wille z ogrodami na tarasach obsadzonych drzewami bądź roślinami
hodowanymi w donicach. Jedank
dopiero wiek XX przyniósł pierwsze projekty i realizacje ogrodów na
dachach i na ścianach wieżowców
(Trump Tower, wieżowiec w Durbanie, wieżowce w paryskiej dzielnicy
La Defense itd.), w istotny sposób
łącząc roślinność z konstrukcją budynku.
Wymienione przykłady, zarówno europejskie, jak i te z odległych
kontynentów, pokazują formalną
koegzystencję architektury z roślinnością. Ich nieformalną z kolei koegzystencją są przykłady tradycyjnych
dachów islandzkich i norweskich,
krytych darnią układaną na podłożu
z kory brzozowej. Dachy te funkcjonują do dzisiaj w krajach Europy Północnej.
Ogród na dachu Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego (BUW)
ma charakter doświadczalny. Jest
to pierwszy tego typu duży ogród
na dachu założony w Polsce. Zaprojektowany został jako część układu:
budynek – środowisko roślinne i jest
powiązany kompozycyjnie z ogrodem „dolnym”, zlokalizowanym na
terenie przylegającym do budynku
Biblioteki. Budynek Biblioteki jest
położony nad Wisłą, poniżej terenu
Skarpy Warszawskiej. Z ogrodu na
dachu widoczna jest rzeka, jej brzeg,
fragmenty Skarpy i usytuowanych
17
na niej budynków. Bogactwo i rozmaitość widoków jest jednym z wielkich walorów tego ogrodu.
Koncepcja zagospodarowania
zieleni na dachu BUW oparta jest
na przenikaniu się kilku odrębnych
ogrodów. Podział funkcjonalnoprzestrzenny, wyznaczony świetlikami, urządzeniami technicznymi oraz
wejściami na dach (rampa, wjazd
windą), inspirowany był ideą utworzenia zróżnicowanych przestrzeni
ogrodowych projektowanych na
dachu, różniących się w nastrojem,
kolorystyką, formą i zapachem. Jest
syntezą różnorodnych gatunków roślin zgrupowanych w ogrodach: żółtym, srebrnym, niebieskim, karminowym, zielonym oraz w ogrodzie
wejściowym.
Ogród złoty jest kompozycją
żółto- i pomarańczowokwitnących
bylin: rozchodników, rojników, jastrzębca, skalnicy oraz krzewów:
pięciornika, tawuły złotej i berberysu Thunberga (w odmianie złotej).
Tło dla bylin i krzewów kwitnących
stanowią krzewy kosodrzewiny,
suchodrzewu zwyczajnego (w od-
18
mianie niskiej), jałowców płożących
oraz kosodrzewiny karłowej.
Ogród srebrny został skomponowany z bylin srebrzystoulistnionych
i białokwitnących oraz z krzewów
iglastych i liściastych o srebrzystych
igłach i liściach. Podstawą kompozycji ogrodu srebrzystego są ozdobne
trawy rabatowe takie jak kosodrzewina ametystowa, kostrzewa sina,
kostrzewa walezyjska i strzęplica
sina. Tłem i elementem kompozycji
ogrodu srebrnego są oliwniki, jałowce tamaryszkowate, jałowce płożące Wiltonii (bardzo niskie), jałowce
rozesłane niskie oraz wierzby w odmianach szwajcarskiej i żyłkowanej.
Uzupełnieniem ogrodu srebrnego
jest ukwap srebrzysty i przywrotnik
ostroklapowy.
Ogród karminowy to przede
wszystkim kompozycja goździków
karminowo-różowych, macierzanki, rojnika ogrodowego i murowego, skalnicy Ardensa i rozchodnika
Eversa. Kanwą dla tego ogrodu są
krzewy: kosodrzewina karłowa, irga
Hammera, jałowiec płożący Blue
Chip oraz berberys purpurowy.
Ogród błękitny jest kompozycją
niebieskokwitnących dzwonków,
białokwitnących rozchodników
oraz niebieskokwitnących płomyków szydlastych, dla których tłem
jest kosodrzewina i jałowiec płożący
Blue Chip.
Ogród zielony to kompozycja armenii, traw rabatowych zielonych,
irgi Hammera oraz pięciornika białokwitnącego. Wreszcie ogród wejściowy w formie ramy ze schodami skomponowany jest z odmian
barwinka pospolitego. Z uwagi na
północną ekspozycję tego ogrodu
dobór roślin zsotał dostosowany do
trudniejszych warunków.
Wszytkie te ogrody połączone
zostały ścieżkami, kładkami, mostkami i pergolami zlokalizowanymi
nad przejściami pieszymi, które obsadzono pnączami: powojnikiem
alpejskim, powojnikiem tanguckim,
winoroślą i dławiszem.
Dobór roślin opracowano na
podstawie własnych doświadczeń,
literatury oraz wskazówek zespołu
ekspertów z Ogrodu Botanicznego
Uniwersytetu Warszawskiego. Część
gatunków pochodzi z doboru roślin sprawdzonych w realizacjach
w Niemczech, jednak niektóre z nich
sprawdzono w realizacji ogrodów na
dachach graży podziemnych w Polsce.
Ogród na dachu BUW został
wykonany ściśle według technologii ZinCo, rekomendowanej przez
botaników z Uniwersytetu Warszawskiego. Jednak ze względu na
oszczędności inwestor, czyli Fundacja Uniwersytetu Warszawskiego,
zdecydował, że substrat glebowy
(ziemia żyzna z dodatkiem cegły
mielonej) zostanie wykonana z materiałów lokalnych. Badania wstępne
wykazały przydatność ziemi żyznej
pochodzącej z terenów Umiastowa,
gdzie znajduje się szkółka Miejskiego Przedsiębiorstwa Robót Ogrodniczych. Jednak zastosowanie cegły
spowodowało zmianę odczynu tak
przygotowanego podłoża na zasadowy (o pH powyżej 7,0). Systematycznie badane podłoże wciąż wykazuje zbyt dużą alkaliczność.
Ogród przygotowano do obsadzenia jesienią 2001 roku, jednak
20
nie udało się do niego przystąpić
zgodnie z planem i prace nieco się
przesunęły. Wiosna 2002 roku była
bardzo wczesna i wyjątkowo ciepła,
przeprowadzono zatem testy systemu nawadniającego. Szybko jednak
wyrosły chwasty (żółtlica i komosa),
silnie inwazjne dla warstw dachu
zielonego. Obok nich pojawiły się
też siewki topoli i klonu jednolistnego. Zniszczenie roślinności niepożądanej wymagało zastosowania
herbicydów (Roundup), ponieważ
ze względu na cienką warstwę glebową niemożliwe było ich ręczne
- przyrodniczo bardziej wskazane usunięcie.
Kolejne lata pokazały też niedostosowanie się niektórych krzewów
do warunków panujących na odkrytym, nasłonecznionym, ale też narażonym na zimne wiatry wschodnie
dachu. Nie sprawdziły się odmiany
ogrodowe pięciorników, zbyt mokro
miała kostrzewa (Festuca glauca),
z kolei róże poczuły się aż nader dobrze wyrastając zdecydowanie zbyt
wysoko.
Technologia ZinCo została poddana ostremu testowi eksploatacyjnemu, który przeszła pomyślnie,
czego dowodem jest funkcjonownie
ogrodu przez ostatnie 8 lat. Próbie
zostały poddane również projekty i ich realizacja. Trzeba przyznać,
że w niektórych częściach ogrodu,
szczególnie na dachu przylegającym
do budynku BUW (dach skośny przy
wjeździe do garażu podziemnego)
wystąpiły problemy eksploatacyjne.
Czy był to błąd wykonawczy (gleba) czy też zbyt śmiałe rozwiązanie
technologiczne? Trudno to jednoznacznie dzisiaj orzec.
Na sukces ogrodów na dachu
pracują projektanci, którzy przygotowują projekt, dokonują wyboru
odpowiednich technologii i doboru gatunków roślin, wreszcie dbają
o prawidłową realizację swojej wizji.
Warto pamiętać, że na sukces ten
równorzędnie pracują wykonawcy
oraz ogrodnicy, którym powierzono
pielęgnację dachowego ogrodu.
The roof garden of the Library of the University of Warsaw is an
experimental project. It is first and largest roof garden established in Poland of that kind. It offers exceptional views to
the Vistula River, fragments of the natural declivity and
the buildings situated downhill. Variety of the scenes
and beauty of the panorama create remain greatest
values of this place.
The design concept of the garden falls into formation
of several separate, yet conjoined gardens. The functional and spacial division, outlined by the skylights, technical
equipment and entrances to the roof (platform, off-ramp) was inspired by the idea of creating varied garden spaces differing with
the spirit, colors, forms and scents.
The roof garden was established strictly with the use of ZinCo
technology solutions, yet further to the cost savings the investor
decided to apply the growing medium (composed of the fertile
soil and the crushed brick) made of the locally available ingredients. Initial testing proved suitability of the fertile soil from Umiastów, however the use of the recycled brick resulted in altering
of the pH into alkaline (over 7,0). Regular testing still confirms the
excessive alkalinity.
The roof garden was planted in spring 2002 which came very
early and turned outstandingly warm and mild. Yet, the weeds
started to grow rapidly (Galinsoga and wormseed) and the seeds
of cottonwood and maple soon appeared. Successive years
proved inadaptation of selected shrub species to the conditions
on the roof – bare and exposed to both the sun and cold eastern
winds. The silverweeds did not recover, nor did Festuca glauca
due to the excessive moisture of the substrate. On the contrary,
the roses felt extremely comfortable growing far too high.
The success in roof greening lies with the planners who work on
the design concept, make choice of the relevant technologies
and plant species and finally take care of the proper installation.
Yet, it is worth reminding that at the same time this success lies
with the gardeners who are in charge of maintenance of the roof
garden.
Сад, расположенный на крыше Библиотеки в Варшавском
Университете (БВУ), имеет опытный характер. Это первый
большой сад такого вида, созданный в Польше. Из
сада открывается вид на реку Вислу, на её берег, на
фрагменты Откоса и расположенные на нём здания. Идея благоустройства и озеленения на крыше
БВУ опирается на разделении целого сада на несколько отдельных территорий. Функциональнопространственное деление, обозначенное иллюминаторами, техническим оборудованием, а также
местами входа на крышу, было вдохновлено идеей образования дифференцированных садовых пространств, проектируемых на крыше, которые отличались бы настроением,
колоритностью, формой и запахом
Сад на крыше БВУ был создан точно по технологии ZinCo,
однако, чтобы сэкономить расходы, инвестор принял решение о том, что почвенный субстрат (плодородная земля с добавкой измельчённого кирпича) будет выполнен из местных
материалов. Предварительные исследования показали пригодность плодородной земли, походящей с полей. Умястова,
однако использование кирпича было причиной щелочной
реакции, которая произошла в приготовленной таким образом почве (рН > 7). Систематические исследования почвы до
сих пор показывают такой чрезмерно высокий уровень.
Насаждение было проведено ранней и исключительно тёплой весной 2002. Однако очень быстро выросли сорняки,
появились также сеянки тополей и клёнов. Следующие года
показали также неприспособленность некоторых кустарников к условиям на восточной стороне крыши (там находится
открытое солнечное пространство, подвергающееся холодным ветрам). Не оправдались насаждения разновидности
лапчатки, чрезмерно высокая влажность почвы не способствовала росту овсяницы (Festuca glauca), а, например, розы
даже слишком хорошо себя чувствовали, вырастая выше
нормы.
21
Jan Łukaszkiewicz
Monika Korzeniecka
Publikacja powstała na podstawie pracy dyplomowej autorstwa Moniki Korzenieckiej
pt.: „Projekt zielonego dachu
ekstensywnego – próba adaptacji ‘przestrzeni straconej’ ”,
wykonanej pod kierunkiem
dr inż. Jana Łukaszkiewicza
w Katedrze Architektury
Krajobrazu w SGGW, przy
współpracy z Laboratorium
Dachów Zielonych i RSM
„PRAGA” w Warszawie.
P
rzebywając w okolicach Dworca PKP Warszawa Wschodnia
trudno nie zwrócić uwagi na
usytuowany w pobliżu niespotykanej długości budynek mieszkalny.
Na pierwszy rzut oka można stwierdzić, że jest on przykładem typowej
zabudowy z lat 70-tych XX wieku.
Nie każdy domyśla się jednak, że
jest to jeden z najdłuższych budynków mieszkalnych w naszym kraju.
Wzdłuż jego południowej elewacji
ciągnie się długi na kilkaset metrów
dwupoziomowy pasaż usytuowany
na stropie garażu podziemnego. Ktokolwiek chciałby przejść tędy z jednego końca na drugi ma przed sobą
daleki, monotonny dystans do pokonania, a wzdłuż niego z pozoru ­niekończący
się ciąg
sklepów i punktów usługowych.
Wokoło rozpościera się widok na
zaniedbaną okolicę i nieciekawą architekturę dworca. Położony poniżej poziomu pasażu taras utworzony przez dach garażu podziemnego
pozostaje zajmującym znaczną powierzchnię elementem bezfunkcyjnym - obszarem o podrzędnej
jakości. W czasach współczesnych,
w których konstrukcje budowli i powierzchnie dachowe wykorzystuje
się powszechnie pod zazielenianie,
obiekt ten stanowi doskonałą „rezerwę terenu”, którą można w sposób twórczy zaadaptować, nadając
jej nową, pożądaną funkcję.
„Przestrzeń stracona” przy praskim Tasiemcu
Tytułowy „Tasiemiec” to budynek
wielorodzinny usytuowany w dzielnicy Praga Północ w Warszawie przy
ulicy Kijowskiej 11 vis à vis dworca
PKP Warszawa Wschodnia (fot. 1).
Uznawany jest on za najdłuższy
w stolicy (długość 508 m), drugi co
do długości w Polsce, zaraz po gdańskim Falowcu i nazywany potocznie
także „Jamnikiem praskim”, „Deską”,
„Mrówkowcem” oraz „Długasem”.
Budynek posiada 430 mieszkań, 43
klatki schodowe i garaż podziemny. Strop tego garażu tworzy
dwa tarasy ciągnące
Fot. 1. Praski Tasiemiec w całej okazałości, fot. Monika Korzeniecka
się przez całą ­długość budynku
od strony południowej. Górny taras spełnia funkcję ciągu pieszego
przy pasażu handlowym, natomiast
położony poniżej drugi taras o szerokości około 6 metrów pozostaje
niezagospodarowany (ryc. 2). Tego
rodzaju powierzchnia architektoniczna jest przykładem „przestrzeni
straconej”, czyli terenem o podrzędnej jakości, pozbawionym funkcji
i logicznych powiązań z otoczeniem.
Takie miejsca często wpływają negatywnie na swoje sąsiedztwo. Jednocześnie tego rodzaju „przestrzeń
stracona” może być postrzegana,
jako „rezerwa terenu” stwarzająca
ogromne szanse dla rozwoju i przekształcania miasta. Posiada ona
duży potencjał poprzez możliwość
nadania jej nowych funkcji i przywrócenia do użytkowania. Alternatywą na zagospodarowanie pozornie bezużytecznych powierzchni
architektonicznych stać się mogą
dachy zielone. Dach zielony wydaje
się być realnym rozwiązaniem dla
wykorzystania „przestrzeni straconej” przy najdłuższym warszawskim
budynku mieszkalnym.
Koncepcja zielonego dachu na
garażu podziemnym
Koncepcja przekształcenia bezfunkcyjnej przestrzeni przy praskim
Tasiemcu na dach zielony wymagała przeprowadzenia szeregu obserwacji i analiz (np. analiza powiązań
widokowych, określenie funkcjonowania układu komunikacji, analiza stanu technicznego pokrycia
dachowego garażu podziemnego
oraz analiza nasłonecznienia). Określenie uwarunkowań miejsca pozwoliło stwierdzić, że optymalnym
rozwiązaniem w tym przypadku
będzie wprowadzenie zielonego
dachu ekstensywnego. Podstawowymi czynnikami determinującymi
dobór roślinności na projektowaną
powierzchnię dachu zielonego są
przede wszystkim niewielkie wymagania siedliskowe, związane z płytką warstwą substratu (ryc. 3) oraz
maksymalnym nasłonecznieniem
powierzchni dachu w ciągu dnia.
Proponowane gatunki (głównie
­ ochodzenia alpejskiego) preferują
p
stanowiska w pełni nasłonecznione
oraz suche i przepuszczalne podłoże.
Wychodząc z założenia, że doskonałe zestawienia barw występują w przyrodzie, inspiracją przy doborze gatunkowym roślinności były
barwy skrzydła motyla rusałka pawik (ryc. 4). Jednocześnie kompozycja roślin jest ściśle powiązana z dostępnością kolorystyczną gatunków
przeznaczonych do obsadzania
zielonych dachów ekstensywnych.
Ponadto wyznacznikiem doboru
był jak najdłuższy i pokrywający się
okres dekoracyjności użytych roślin.
Na potrzeby koncepcji zaproponowano następujący zestaw gatunków bylin i traw:
• Sedum album ‘Coral Carpet’ (rozchodnik biały odm. ‘Coral Carpet’)
– kolor czerwony;
• Sedum
kamtschaticum (rozchodnik kamczacki) – kolor pomarańczowy;
• Sedum acre ‘Aureum’ (rozchodnik
ostry odm. ‘Aureum’) – kolor żółty;
• Armeria maritima ‘Alba’ (zawciąg
nadmorski odm. ‘Alba’) – kolor
biały;
• Veronica spicata ‘Nana Blauteppich’ (przetacznik kłosowy odm.
‘Nana Blauteppich’) – kolor fioletowoniebieski;
• Festuca glauca ( kostrzewa popielata) – kolor szaroniebieski.
Proponowane gatunki ozdobne
z ulistnienia stanowić będą barwną
dekorację zielonego dachu przez
cały okres wegetacji. Są to
rozchodniki biały
i ostry
Legenda:
– Budynek przy ulicy Kijowskiej 11;
– Dworzec PKP Warszawa Wschodnia;
– ulica Kijowska;
– ulica Tysiąclecia;
– ulica Markowska;
– ulica Targowa;
– ulica Ząbkowska;
Ryc. 1. Usytuowanie obiektu opracowania na terenie osiedla Szmulowizna (wyk. M. Korzeniecka na podstawie fot.: www.google.pl).
Ryc. 2. Kompozycja fragmentu (modułu) zielonego dachu – rzut bezskalowy (wyk. M. Korzeniecka, 14.01.2009). Jest to odcinek o porównywalnej powierzchni w stosunku do pozostałych (1/4 długości pasażu), posiadający jednoczesnie najsilniejszą ekspozycję słoneczną.
Ryc. 3. Rysunki przekrojów przez modelowy układ warstw konstrukcyjnych projekotwanego
dachu zielonego. Izolacja przeciwwodna odporna na przerastanie korzeni roślin znajduje się
bezpośrednio na konstrukcji stropu. Powyżej umiejscowiona jest mata chłonno-ochronna
osłaniająca hydroizolację, następnie kubełkowa mata drenażowa przykryta włókniną filtracyjną zabezpieczającą drenaż. Warstwę wegetacyjną tworzy substrat mineralno-organiczny
o miąższości 15 cm.
w odmianach (Sedum album ‘Coral
Carpet’, Sedum acre ‘Aureum’), a także dająca oryginalny odcień niebieskiego kostrzewa popielata (Festuca
glauca). Wspólny okres kwitnienia
bylin ozdobnych z kwiatów przypada na miesiące czerwiec – sierpień.
Szczególnie atrakcyjnie dach wyglądać może pod koniec lipca i w sierpniu, kiedy to kolorystyka nasadzeń
roślinnych jest najbardziej zróżnicowana (ryc. 2).
24
Projektowany w tej postaci ekstensywny dach zielony przy praskim
Tasiemcu nie będzie wymagać intensywnej pielęgnacji. Jest ona ograniczana w tym przypadku wręcz do
niezbędnego minimum. Roślinność
ekstensywnego dachu wymaga
dodatkowych zabiegów pielęgnacyjnych (np. podlewanie) jedynie
w pierwszym okresie po założeniu.
Czy to jest realne?
Istniejące w miastach tzw. „przestrzenie stracone”, w postaci np.
niewykorzystanych powierzchni architektonicznych (do tej grupy zaliczyć można całe hektary dachów
zabudowy miejskiej) są potencjalnie możliwe do zagospodarowania
w zupełnie nowy sposób. Zielony
dach jest realną alternatywą – możliwą do wykonania we względnie
prosty sposób – dla miejskich „przestrzeni straconych”. Ta nowa jakość
w postaci zielonego dachu wcale nie
musi być związana z nowoczesną
zabudową, ale również z architekturą starszego typu taką, jak budynek
przy ulicy Kijowskiej 11 w Warszawie.
Można łatwo przewidzieć jak wiele
zyskałby pasaż przy praskim Tasiemcu, gdyby strop podziemnego gara-
żu przekształcony został w zielony,
bogaty w kolorystykę roślin dach.
Poza korzyściami natury plastycznej
i przyrodniczej obecność zielonego
dachu mogłaby wpłynąć pozytywnie na obroty handlowe w pasażu,
ponieważ jest udowodnione, że
sklepy położone w otoczeniu zieleni
są chętniej odwiedzane przez klientów. Należy przy tym podkreślić,
że w przekształcaniu tego rodzaju
„przestrzeni straconej” dużą rolę pełnić może architekt krajobrazu, który
z natury swojej profesji potrafi połączyć zagadnienia plastyczne i przyrodnicze z wiedzą techniczną tak,
aby wyjść naprzeciw oczekiwaniom
użytkowników danego miejsca poprzez nadanie temu miejscu zupełnie nowej jakości.
2
Sedum kamtschaticum
3
Sedum acre rozchodnik ostry
‘Aureum’
‘Aureum’
4
Armeria mari- zawciąg nadmor- 10 (kwiatostatina ‘Alba’
ski ‘Alba’
ny do 20)
rozchodnik
kamczacki
Veronica
przetacznik
Blauteppich’
Blauteppich’
Festuca
glauca
kostrzewa
popielata
5 spicata ‘Nana kłosowy ‘Nana
6
5
15-20
liście (kwiaty białe) VI
kwiaty
UWAGI
ILOŚĆ
SZTUK
Sedum album rozchodnik biały
‘Coral Carpet’ ‘Coral Carpet’
STANOWISKO
ILOŚĆ SZTUK/
M2
1
DOMINUJĄCA
BARWA (KWIATÓW LUB LIŚCI)
OKRES KWITNIENIA
NAZWA
L.p
NAZWA POLSKA
ŁACIŃSKA
WYSOKOŚĆ
ROŚLINY (CM)
DOBÓR GATUNKOWY
16
zimozielony
2824
NASŁONEWILGOTNOŚĆ
CZNIENIE
Pełne słońce
VI-VII Pełne słońce
Gleba sucha - przepuszczalna
ozdobne po przekwitnięGleba sucha - prze12-16 ciu dzięki pomarańczo- 1035
puszczalna
wym słupkom
Pełne słońce
Gleba sucha - przepuszczalna
16
–
568
kwiaty
V-IX Pełne słońce
Gleba sucha - przepuszczalna
11
zimozielona
1072
10-15
kwiaty
VI-VIII Pełne słońce
Gleba sucha - przepuszczalna
16
miododajne kwiaty
905
20 (kwiatostany do 30)
liście
VI-VII Pełne słońce
rozrasta się, jeśli
Gleba sucha - prze12-16 kwiatostany nie zostaną 557
puszczalna
w porę ścięte
5
liscie i kwiaty
VI
SUMA
This publication is meant to cast light on the problem
of the existence of unused space in buildings that are
characteristic of most cities. The case is presented on
the basis of the longest building in Warsaw, a sociorealistic apartment house popularly known as ‘Praga’s
tapeworm’.
The adaptation of such areas is necessary nowadays both
due to the need for increased ecological awareness and quality
of the surrounding environment. After modifications the area,
initially an eyesore, may be visually attractive and meet esthetic,
psychological and social needs of inhabitants of a modern metropolis.
At present, roofs and façades of most structures in cities remain
largely mostly not used. Green roofs are undoubtedly one alternative to such ‘wasted areas’. They provide numerous opportunities for introducing new forms of greenery, which favor a more
pleasant atmosphere and enhanced quality of life in big cities.
However, such solutions require establishing professional regulations and norms that Poland is currently lacking.
In designing green roofs, a landscape architect plays a crucial role
in professionally joining artistic and natural science with technical knowledge and thereby offer a particular place a new quality
and function. One can easily foresee how advantageous it would
be for the aforementioned ‘Praga’s tapeworm’ once the roof of
the underground parking lot was transformed into rich green
and colorful ceilings.
Besides artistic and natural environmental benefits, the existence
of green roofs can positively influence sales in the shopping arcade along the outer terrace of the 508 meter long building since
it has been proven that shops surrounded by greenery tend to be
more frequently visited by customers.
6961
Настоящая публикация освещает проблему существования в городах неиспользованных поверхностей
зданий, представленную на примере жилого дома.
Варшаве, который в обиходе называют „пражским
солитёром.” Приспосабливание таких типов поверхностей является в настоящее время необходимостью,
так как надо заботиться о повышении экологической
ценности и качества окружающего нас ландшафта. Первоначально безобразное пространство после преобразования
может привлекать визуально и осуществлять эстетические,
психологические и общественные потребности жителей
больших урбанизированных городов.
Современные крыши и фасады городских зданий в большинстве по-прежнему остаются неблагоустроенными. Альтернативой для такого вида „потерянных пространств” являются
зелёные кровли. Они создают большие возможности в процессе приспосабливания архитектурных поверхностей путём
озеленения, которое благоприятствует повышению качества
жизни в городах.
Большую роль в проектировании зелёных кровель играет
архитектор ландшафтов, который сумеет профессионально
объединить художественные и естествоведческие проблемы
с техническими знаниями так, чтобы выйти навстречу ожиданиям пользователей данного места, придавая ему совершенно новые функции и новое качество. Можно легко предусмотреть, как много приобрёл бы пассаж около „пражского
солитёра”, если бы перекрытие подземного гаража было бы
превращено в колоритную зелёную кровлю. Кроме пользы
для окружающей среды, наличие зелёной кровли могло бы
положительно повлиять на торговый оборот в пассаже, так
как клиенты более охотно будут посещать магазины, расположенные в окружении зелени.
25
GaLaBau: zastosowanie produktów
quick-mix/tubag w tworzeniu dachów
zielonych
Szczególnie latem ogród, taras lub dach zielony staje
się oazą - zapewnia relaks, poczucie komfortu i bezpieczeństwa, pomaga rozwijać twórcze myślenie. Zielona
wyspa jest miejscem wypoczynku, sceną momentów
zadowolenia i radości życia. Ukształtuj swoje otoczenie, tak aby spełniało twoje oczekiwania używając właściwych i sprawdzonych zapraw podkładowych i spoin,
które trwale i w zgodzie z naturą kształtują i chronią kamień naturalny, kostkę brukową, płyty i elementy małej
architektury. Słoneczny taras, ścieżka ogrodowa, miejsce
do wypoczynku czy obsadzonymi roślinami skalniak nadaj swoim wyobrażeniom solidny fundament zawsze
z oryginalnym trasem tubag firmy quick-mix.
26
Tworzenie nawierzchni utwardzonych na dachach
zielonych z wykorzystaniem kostki brukowej, płyt tarasowych lub kamienia naturalnego wymaga zastosowania nowatorskich rozwiązań. Tradycyjne rozwiązania
stosowane w branży brukarskiej bazują na tak zwanym
suchym lub elastycznym podłożu, stworzonym na podbudowie z materiałów niespoistych, na uprzednio zagęszczonym i ubitym podłożu gruntowym. Są to rozwiązania powszechnie przyjęte jako spełniające (choć już po
paru latach nie spełniające) określone wymagania pod
względem trwałości, wytrzymałości, łatwości w utrzymaniu czystości itp. Powierzchnie poziome zielonych dachów, częściowo zabudowane wszelkimi formami małej
architektury, okładzin brukowych bądź kamiennych
będą z pewnością poddane innym obciążeniom i warunkom eksploatacji aniżeli konwencjonalne powierzchnie
Zastosowanie produktów quick mix/ tubag GaLaBau na dachu zielonym
(przekrój – dach odwrócony z drenażem żwirowym)
1. Spoiwo poliuretanowe jednokomponentowe GaLaKreativ
- stabilne, wodoprzepuszczalne nawierzchnie i opaski ze żwiru/ kruszyw
ozdobnych
2. Spoina wodoprzepuszczalna PFF, PFM
pomiędzy płytami betonowymi/ kostką brukową/ kamieniem naturalnym/ cegłą klinkierową
3. Szlam kontaktowy TNH-flex
- trwałe połączenie okładzin z zaprawą drenażową TDM
4. Zaprawa drenażowa TDM
- stabilne podłoże cienkowarstwowe pod okładziny z płyty betonowej/
kostki brukowej/ kamienia naturalnego/ cegły klinkierowej
5. Beton jamisty wykonany z drenażu żwirowego
stabilizowanego zaprawą TCE
6. Warstwa spadkowa ZE 04, ESB
- uformowana z gotowych, szybkowiążących zapraw cementowych
brukowane nie znajdujące się na dachu.
Podstawową cechą podłoża spełniającego wymagania techniczne dla dachów zielonych jest swobodna wodoprzepuszczalność. Dzięki zaprawie trasowo-cementowej quick-mix TDM z trasem tubag możemy tworzyć
nośne warstwy drenażowe pod kamień naturalny, kostkę brukową, płyty i wszelką tzw. małą architekturę bez
względu na ograniczenia techniczne, np. wytrzymałość
i grubość warstwy. Zaprawa TDM wyróżnia się właściwościami, które pozwalają na jej wszechstronne użycie do
różnych zastosowań w ogrodzie na dachu :
- duża porowatość (15-20%) przy uziarnieniu zaprawy (1,5-4 mm), dzięki czemu uzyskujemy pełną wodoprzepuszczalność rzędu ok: 1 000 l/m2/h dla związanego
podkładu
- niska waga zaprawy (16 kg/m2 na 1 cm grubości),
która dzięki porowatości jest o wiele lżejsza niż waga tradycyjnych zapraw cementowych, co odgrywa niebagatelną rolę przy tworzeniu nawierzchni na dachach
- duża wytrzymałość na ściskanie (ok. 16 N/mm2 po
28 dniach) oraz na zginanie (3,5 N/mm2 po 28 dniach)
- minimalne podciąganie kapilarne wody oraz zawartość trasu tubag, dzięki czemu występuje mniejsze ryzyko na uszkodzenia przez mróz lub powstawanie wykwitów z powodu zamarzającej lub spiętrzającej się wody.
Bardzo ważną zaletą zaprawy drenażowej TDM jest
możliwość tworzenia trwałego monolitu odpornego na
wszelkie niepożądane siły i uszkodzenia poprzez klejenie warstwy podkładowej przy pomocy szlamu kontaktowego TNH-flex z kostką brukową, kamieniem naturalnym lub innymi okładzinami.
Uzupełnieniem całego systemu są gotowe zaprawy
do spoinowania (mineralne i żywiczne), które w zależności od rodzaju i charakteru powierzchni mogą być wodoprzepuszczalne (PFF, PFM) lub wodoszczelne. W ofercie quick mix znajdziecie Państwo także gotową płynną
zaprawę cementową TCE będącą spoiwem do betonów
jamistych, gotowe warstwy spadkowe ZE 04 i ESB oraz
jednokomponentowe spoiwo poliuretanowe GaLaKreativ – unikalny produkt umożliwiający łatwe tworzenie
wodoprzepuszczalnych nawierzchni i opasek ze żwiru
i kruszyw ozdobnych.
quick-mix Product Manager
Igor Gorzelski
quick-mix Sp. z o.o.
ul. Brzegowa 73
57-100 Strzelin
Sprzedaż
tel. 071/ 392 72 15, 11
fax 071/ 392 72 24
e-mail: sprzedaz@quick-mix.pl
www.quick-mix.pl
27
Systemy izolacji wodochronnych
BÜSSCHER & HOFFMANN jest austriacką firmą z ponad 155-letnią tradycją,
produkującą bitumiczne i polimerobitumiczne papy dachowe i izolacyjne do
dachów płaskich, dachów zielonych oraz izolacji mostów i budowli. W najnowocześniejszych fabrykach Europy produkujemy dziennie ok. 60.000 m2 pap
bitumicznych i polimerobitumicznych najwyższej jakości dostarczanych na
ponad 15 rynków europejskich.
Firma należy do holdingu KWIZDA, który jest jednym z nielicznych światowych producentów środków chemicznych zabezpieczających przed przerastaniem korzeni, stosowanych jako dodatek do pap dachowych.
BÜSSCHER & HOFFMANN oferuje także folie PCV, środki ochronne, gonty bitumiczne, materiały izolacyjne, materiały zabezpieczające przed przerastaniem korzeni oraz akcesoria do dachów płaskich.
BÜSSCHER & HOFFMANN Polska Sp. z o.o.
01-248 Warszawa
ul. Jana Kazimierza 35/37 lok.21 c
tel./fax: +48 22 837 00 48
office.warszawa@bueho.at
www.bueho.pl
Bitum – z natury i dla natury!
Bitum (nie mylić ze smołą!) jest materiałem budowlanym o szczególnych walorach. Jest przyjazny dla
środowiska naturalnego i bliski naturze. Już starożytni Egipcjanie wiedzieli o niepowtarzalnych zaletach
tego bio-materiału. Wiszące Ogrody Semiramidy, jeden
z siedmiu cudów antycznego świata, były w VII w. p. n. e.
również uszczelnione asfaltem bitumicznym. Do dzisiaj
ten niezwykły materiał budowlany sprawdza się właśnie
w najcięższych warunkach.
28
Papy firmy BÜSSCHER & HOFFMANN produkowane
są z czystego, pozbawionego wypełniaczy bitumu, dzięki czemu zapewniają wytrzymałość, długowieczność,
a zarazem bezpieczeństwo i ekonomię. Wybór pap i produktów BÜSSCHER & HOFFMANN to gwarancja jakości
i ochrona środowiska naturalnego.
PAPY ELASTOMEROBITUMICZNE odporne na przerost korzeni z HERBITECT „BARUPLAN WF” -20°C / +100°C
właściwości
KV EW 45 K
KV EW 55 K
KVD EW 55 K
KVF EW 55 K
CU EW 55K
wkładka
włóknina
poliestrowa
włóknina
poliestrowa
włóknina
poliestrowa
włóknina poliestrowa
z folią PE
włóknina poliestrowa
z folią miedzianą
łupek/ folia PE
posypka piaskowa/
folia PE
posypka piaskowa/
folia PE
PAPY ELASTOMEROBITUMICZNE WF
własciwości powierzchni
górna/dolna
posypka piaskowa/ posypka piaskowa/
folia PE
folia PE
EN 1849-1 grubość [mm]
4
5
5,2
5
5
EN 12311-1 zrywanie wzdłuż/
w poprzek [N/5cm]
1050 / 800
1050 / 800
1050 / 800
1050 / 800
700 / 700
EN 12311-1 wydłużanie
wzdłuż/ w poprzek [N/5cm]
50 / 55
50 / 55
50 / 55
50 / 55
4/4
EN 1109 giętkość w niskiej
temperaturze [°C]
-20
-20
-20
-20
-10
EN 1110 odporność termiczna
[°C]
100
100
100
60
60
EN 1928 wodoszczelność
[kPa]
400
400
400
400
400
EN 13948 opór na
przerastanie korzeni
LDA, FLL
LDA
FLL
LDA
LDA
EN 13501-5 reakcja na ogień
─
─
klasa F
─
─
PODŁOŻA GLEBOWE
I
A K C E S O R I A
NA DACHY ZIELONE
S
erdecznie zapraszamy do zapoznania się z naszą
nową ofertą. Specjalistyczne Podłoża Glebowe
powstały na gruncie naszych wieloletnich doświadczeń w branży budowlanej, ogrodniczej oraz
gospodarki odpadami w kontekście zarówno dachów
zielonych, jak i otwartych terenów zieleni.
Produkcję podłoży glebowych podjęliśmy w odpowiedzi na rosnące oczekiwania rynku dachów zielonych w Polsce, który wymaga stosowania produktów
coraz bardziej zaawansowanych technicznie. Podłoża
glebowe stają się narzędziem zapewniającym realizację śmiałych projektów architektury krajobrazu w przestrzeni miejskiej.
W naszej ofercie znajdziecie Państwo:
• szeroki wybór mineralnych substratów dachowych w atrakcyjnych
cenach do różnych zastosowań na dachach ekstensywnych i intensywnych
• żwiry drenażowe i opaskowe
• geowłókniny ochronne i filtracyjne
• składane skrzynki kontrolne i inne elementy odwadniające ze stali
nierdzewnej.
LABORATORIUM DACHÓW ZIELONYCH
ul. Ząbkowska 38a, 03-735 Warszawa
tel. (22) 357 89 84, 0505 023 210
fax (22) 357 89 85
biuro@dachyzielone.pl
www.dachyzielone.pl
30
Składy mieszanek opracowujemy korzystając z wytycznych FLL oraz własnej wiedzy i doświadczenia. Nasze
produkty są badane w wielu ośrodkach krajowych, prowadzimy ponadto wewnętrzną kontrolę jakości gwarantując stabilność receptury.
Nasze produkty wykonywane są z wykorzystaniem lokalnych surowców mineralnych i organicznych oraz materiałów z recyklingu w postaci kruszyw i kompostów.
SUBSTRATY NA KAŻDY DACH
PRODUKT
CECHY
ZASTOSOWANIE
SUBSTRATY
UNIWERSALNE
podłoża mineralno-organiczne do
układów wielowarstwowych, umożliwiające stabilne ukorzenianie się roślin
wymagających
dachy płaskie
odwrócone i ocieplone
płyty stropowe nad garażami
i tarasami
substrat ekstensywny SPG E-U16
substrat intensywny SPG I-U16
SUBSTRATY
EKONOMICZNE
podłoża mineralno-organiczne do układów wielowarstwowych, umożliwiające
stabilne ukorzenianie się roślin mało
wymagających
dachy płaskie
odwrócone i ocieplone
płyty stropowe nad garażami
i tarasami
substrat ekstensywny SPG E-E
substrat intensywny SPG I-E
substrat wypełniający SPG W-E
SUBSTRATY
DRENAŻOWE
podłoża wysokozmineralizowane
do układów jedno- i wielowarstwowych,
umożliwiające szybkie odprowadzanie
wody
SUBSTRATY
ORGANICZNE
podłoża wysokoorganiczne do układów
wielowarstwowych, umożliwiające
stabilne ukorzenianie się roślin bardzo
wymagających
dachy płaskie
odwrócone i ocieplone
stropy nad ostatnią kondygnacją
płyty stropowe nad garażami
i tarasami
konstrukcje drewniane
substrat ekstensywny SPG E-O
substrat intensywny SPG I-O
SUBSTRATY
LEKKIE
podłoża odporne na wywiewanie o obniżonej wadze do układów wielowarstwowych, umożliwiające
stabilne ukorzenianie się roślin
dachy płaskie
odwrócone i ocieplone
płyty stropowe o małej nośności
dachy korytkowe
konstrukcje drewniane
substrat ekstensywny SPG E-L
substrat intensywny SPG I-L
SUBSTRAT
CIĘŻKI
podłoże odporne na wywiewanie o zwiększonej wadze do układów wielowarstwo- dachy płaskie
wych, umożliwiające
odwrócone i ocieplone
stabilne ukorzenianie się roślin oraz
stropy nad ostatnią kondygnacją
skuteczne balastowanie dachu
substrat ekstensywny SPG E-C
SUBSTRAT ZAGĘSZCZALNY
dachy płaskie
podłoże podkładowe umożliwiające zakłaodwrócone
danie trawników intensywnie użytkowapłyty stropowe nad garażami
nych i obciążonych ruchem kołowym
i tarasami
substrat intensywny SPG I-Z
SUBSTRAT
TRAWNIKOWY
dachy płaskie
podłoże nawierzchniowe o drobnej struk- odwrócone i ocieplone
turze ułatwiającej pielęgnację trawników płyty stropowe nad garażami
i tarasami
dachy płaskie i skośne
odwrócone i ocieplone
płyty stropowe nad garażami
i tarasami
NAZWA
substrat ekstensywny SPG E-DR
substrat intensywny SPG I-DR
substrat intensywny SPG I-T8
DRENAŻE
drenaże z kruszywa nasiąkliwego magazynujące i odprowadzające wodę
z warstw dachu zielonego
dachy płaskie
odwrócone i ocieplone
drenaż pod płyty betonowe
wypełnienie opasek żwirowych
drenaż SPG DR-CH
drenaż SPG DR-CG
PODBUDOWA
DROGOWA
podbudowa pod nawierzchnie utwardzone piesze i jezdne na dachach zielonych
pozbawiona części spławialnych
dachy płaskie
odwrócone i ocieplone
płyty stropowe nad garażami
i tarasami
podbudowa drogowa SPG P-D
SKRZYNKI
KONTROLNE
dachy płaskie
zestaw elementów ze stali nierdzewnej
odwrócone i ocieplone
perforowanej do samodzielnego montażu
możliwe zastosowanie
możliwa produkcja na indywidualne
w miejscach ruchu pieszego
zamówienie
i kołowego
skrzynka kontrolna SPG KO 1,5
skrzynka kontrolna SPG KO 2,5
31
Wykonawstwo
TARAS
Katarzyna From
Agnieszka Bronikowska
Zdjęcia - archiwum inGreen
N
owe warszawskie osiedle
mieszkaniowe. Z przestronnego mieszkania wychodzimy do ogrodu pełnego kwiatów,
owoców i szemrzącej wody. Byłby to
zwyczajny, mały ogród miejski, gdyby nie otaczające dachy sąsiednich
budynków.
Projektowanie intensywnej roślinności na dachach i tarasach
znacząco różni się od kształtowania
„typowych” ogrodów. Zastosowane
rozwiązania przestrzeni muszą być
nie tylko dekoracyjne, ale również
funkcjonalne, bezpieczne i oszczędne w użytkowaniu. Warunki panujące na tarasie nie sprzyjają spokojnemu rozwojowi roślin – wiatr, duże
amplitudy temperatur, nagrzewanie
z klasą
powierzchni betonowych... Zazwyczaj panują niesprzyjające i niestabilne warunki wodne. Idealnym rozwiązaniem w kształtowaniu miejskiej
przestrzeni są „zielone dachy”, które
można zakładać na dachach budynków, parkingów czy na tarasach.
Wśród wielu zalet można wymienić
kilka – poprawiają energooszczędność budynków, mikroklimat i funkcje rekreacyjne. Podnoszą wartość
i atrakcyjność mieszkania.
Coraz częściej inwestorzy poszukują oryginalnych i niepowtarzalnych pomysłów na aranżację zieleni.
Wychodząc naprzeciw dokładamy
wszelkich starań, by w pełni zrozumieć ich potrzeby i oczekiwania.
Projektowanie ogrodów na dachach
wymaga stosowania profesjonal-
nych rozwiązań, popartych bogatą
wiedzą techniczną i ogrodniczą.
Podjęliśmy się zlecenia zaprojektowania i zrealizowania ogrodu
na tarasie. Wysokie wymagania inwestorów zachęciły naszą firmę do
twórczego podejścia do projektu.
Głównym założeniem ogrodu było
stworzenie dwóch przestrzeni: naturalnej – wypoczynkowej oraz
reprezentacyjnej. Ogród miał przypominać bujną przyrodę, pełną różnorodnej roślinności. Miał stworzyć
enklawę zieleni, zasłaniającą sąsiedztwo budynków i mankamenty
dachowej infrastruktury. Zieleń powinna odzwierciedlać najbardziej,
na ile to możliwe, naturalny, „typowy” ogród. Z tego względu nie mogły być zastosowane gotowe donice,
1
3
2
a wszelkie elementy konstrukcyjne
i drewniane musiały być jak najmniej widoczne. Projekt został dopracowany w każdym detalu, kolorach kwiatów, stylu oświetlenia czy
rodzaju nawierzchni. Postawiliśmy
na technologię zielonego dachu intensywnego, aby móc stworzyć wymagającym roślinom jak najlepsze
warunki rozwoju.
Na tarasie zastaliśmy nawierzchnię z płytek ceramicznych, określone spadki oraz istniejący system
­odwadniający. Nieznany był nam
stan hydroizolacji, ale zważywszy
na występujące reklamacje, nie
wzięliśmy ich pod uwagę w procesie projektowania. Otrzymaliśmy
bardzo rygorystyczne ograniczenia
techniczne. Narzucone przez kon-
struktorów obciążenia – 360 kg/
m2 – postawiły wysoko poprzeczkę.
Projekt wymagał szerokiej wiedzy
technicznej i doświadczenia, aby
dostosować ogród do wyobrażeń
inwestora.
Przy projektowaniu ogrodu dołożyliśmy wszelkich starań, by sprostać oczekiwaniom inwestora oraz
spełnić wymagania konstrukcyjne
i technologiczne. Postanowiliśmy
stworzyć zróżnicowany układ wysokościowy, zarówno roślinności, jak
i donic. Kształty donic przeplatają
się między sobą tworząc ciekawą
grę linii, przechodzącą płynnie w taras z drewna egzotycznego.
Ze względu na niskie parametry
obciążenia dachu, zastosowaliśmy
jak najlżejsze dostępne materiały
konstrukcyjne – tworzywo sztuczne,
kompozyty, sklejki itp. Wypełnienie
donic stanowił lekki substrat dachowy. Dobierając roślinność zwracaliśmy uwagę nawet na ciężar masy
liści.
Najważniejszymi aspektami systemu zielonego dachu są hydroizolacja, retencja i odprowadzenie
nadmiaru wody. Niezależnie od istniejącej izolacji tarasu, aby uzyskać
pewność, że mieszkania poniżej
tarasu są zabezpieczone przed zalaniem, zastosowaliśmy system warstwowy – włókniny, geomembranę
EPDM, maty drenżowe. Szczególną
uwagę należy zwracać na staranne
zgrzewanie EPDM–u, na wszystkich
połączeniach, narożnikach czy kątach powstałych po ukształtowaniu
Fot.1 - Swojski klimat ogrodu na dachu
tworzą m.in. różnorodna roślinność i ciekawa aranżacja rabat (widoczne w głębi
donice)
Fot. 2 - Łączenie membrany EPDM
Fot. 3 - Materiały techniczne naszego
dachu zielonego (od dołu): aluplast,
mata drenażowa, geowłóknina chłonno - ochronna, geowłóknina filtracyjna
(z boku)
Fot. 4 - Profesjonalne systemy nawadniające zapewniają optymalny bujny
wzrost roślin
4
33
5
donic. Na EPDM ułożono elementy
drenażowe z polietylenu z wgłębieniami gromadzącymi wodę oraz
otworami wentylacyjnymi i dyfuzyjnymi do odprowadzania nadmiaru
wody. Równomiernie, wzdłuż donic,
zamontowano odpływy kierujące
nadmiar wody z zielonego dachu do
istniejącego systemu odwodnienia
tarasu. W ten sposób zapewniliśmy
wodzie bezpieczny odpływ z tarasu.
Prawidłowo zaprojektowana i wykonana hydroizolacja jest podstawą
wszelkich prac związanych z zakładaniem zieleni na dachach i tarasach.
Wygięte i zróżnicowane wysokościowo kompozyty aluminiowe,
stworzyły „donice” na rośliny. Elementy konstrukcyjne ukryliśmy pod
drewnianymi listewkami. Dodało
to całej kompozycji dużej lekkości.
Wszelkie elementy drewniane zostały zaimpregnowane w kolorze ciemnego drewna. Uzyskaliśmy przyjemne i ciepłe wnętrze, doskonale
komponujące się z zielenią roślin.
Zaprojektowane donice z roślinami podwyższyły poziom tarasu.
Ze względów bezpieczeństwa zastosowaliśmy dodatkową barierkę.
Pełni ona jednocześnie funkcję konstrukcji pod pnącza.
Szczególnego klimatu temu miejscu dodaje woda. W części reprezentacyjnej jest mała kaskada wodna,
a w ogrodzie naturalnym strumień
z wartko płynącą, szemrzącą wodą.
Większość zaprojektowanych roślin jest dostosowana do panujących
zazwyczaj na dachu ekstremalnych
warunków, np. sosny, jałowce, trawy,
6
rozchodniki. Doskonale radzą sobie
również rośliny owocowe – czereśnia, morwa, agrest, borówki i poziomki. Zachowaliśmy zmienność
kwitnienia oraz barwną kolorystykę
roślin. Za obopólną zgodą – inwestora i firmy inGreen testujemy odporność roślin, dla których warunki
na dachu są skrajne np. różaneczniki, laurowiśnie, hortensje, klony palmowe, cyprysiki czy bluszcze. Przy
zachowaniu wiedzy i doświadczenia ogrodniczego, w odpowiednich
warunkach, można stosować wyżej
wymienione rośliny.
Instalację automatycznego systemu nawadniania ogrodu powinno się uznać za niezbędny element
wyposażenia ogrodu. Odpowiednio
założony system, powstały na bazie
projektu zagospodarowania ogro-
Fot. 5, 6 - Transport materiałów na IV piętro za pomocą żurawia HDS
Fot. 7- Układ warstw zielonego dachu
(od dołu) : membrana EPDM, geowłóknina chłonno - ochronna, mata drenażowa
Fot. 8 - Kaskada wykonana z lekkiego
tworzywa sztucznego imitującego kamień, wkomponowana w roślinność
34
7
8
du, zapewnia prawidłowy wzrost
i rozwój roślin oraz ułatwia pielęgnację ogrodu. System nawadniania oszczędza zużycie wody – nawet
o 50 % w stosunku do tradycyjnego
podlewania. Pozwala na swobodne
korzystanie z urlopów i wyjazdów
weekendowych, bez obawy zaniedbania ogrodu. Odpowiednio dostosowane zraszacze czy emitery
zapewnią właściwą dawkę wilgoci
różnorodnym roślinom, dostosowując się do warunków atmosferycznych. W czasie opadów czujnik
deszczu zapobiega włączeniu się
systemu. Cały system jest sterowany
centralnie – komputerem zewnętrznym. Rośliny zostały podzielone na
strefy, adekwatnie do warunków
panujących w poszczególnych częściach dachu – sekcje roślin w wyż-
szych i niższych donicach, sekcja
roślin jednorocznych i sekcja trawnika.
Z perspektywy realizacji ogrodu
ważne okazały się transport i logistyka. Mieszkanie, do którego należy taras, było wykończone i zamieszkane,
więc należało zachować szczególną
ostrożność przy wnoszeniu materiałów. Największe i najcięższe rzeczy
– rośliny, substrat, deski tarasowe,
donice przetransportowaliśmy na
4 piętro dźwigiem. Nie lada wyczynem było skoordynowanie jednocześnie wszystkich transportów.
W prawidłowym funkcjonowaniu intensywnego ogrodu na dachu ­niezbędny jest cotygodniowy
profesjonalny serwis pielęgnacyjny.
Od niego w dużej mierze zależy, jak
szybko ogród zacznie cieszyć nasze
oko. Wykonujemy m.in. regularne koszenie trawy, kontrolę i usuwanie chorób i szkodników roślin,
nawożenie, konserwację urządzeń
i instalacji. Przy częstych wizytach
­serwisowych jesteśmy w stanie
szybko zidentyfikować zagrożenia
oraz zapobiegać ewentualnym problemom w funkcjonowaniu zielonego dachu.
Efekt końcowy przerósł wszelkie
oczekiwania. Rośliny zaczęły bujnie
rosnąć, pojawiły się ptaki, motyle –
dach zaczął tętnić życiem. Inwestorzy są bardzo zadowoleni z uzyskanego ogrodu, wykonanego przez
inGreen. Szerokie możliwości i różnorodność technologiczna pozwoliła nam na zrealizowanie marzeń
o szemrzącej wodzie i relaksującym,
zielonym zakątku w środku miasta.
ABC Dachu Zielonego
CO WIEMY
O DACHACH
ZIELONYCH?
SONDAŻ OPINII
Paulina Kadej
Katarzyna Piotrowska
Pojęcie dachów zielonych nie jest najnowsze dla świata, jednak dla rynku polskiego jest to pojęcie wciąż świeże. Pojawia się pytanie, jak świeże i czy już dotarło ono do zwykłego
obywatela, nie mającego nic wspólnego z branżą architektoniczną? Jak ludzie zapatrują się na obecność takich dachów
w przyszłości? Czy znają ich wartość, zarówno estetyczną jak
i użytkową? Odpowiedzi na te oraz inne pytania próbowały
znaleźć autorki artykułu.
W ramach praktyk wakacyjnych, pod kierunkiem Pani Ewy
Piątek-Kożuchowskiej, Redaktor Naczelnej pisma „Dachy Zielone”, latem 2009 roku (17-18 sierpnia) przeprowadziłyśmy
krótki sondaż na ulicach Warszawy. Chciałyśmy wspólnie
znaleźć odpowiedź na pytanie, co o dachach zielonych wie
przypadkowy przechodzień mijający je na swej drodze.
Sondaż przeprowadziłyśmy wykorzystując kwestionariusz, który zawierał sześć pytań zamkniętych oraz krótką metryczkę respondenta (płeć, wiek i miejsce zamieszkania). Jako
miejsca wywiadów wybrałyśmy 3 lokalizacje – bezpośrednio
na dachu zielonym (w ogrodzie Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego), w jego bliskim sąsiedztwie (na ulicy Emilii Plater, vis-a-vis Centrum Handlowego Złote Tarasy) oraz wśród
typowych nowoczesnych osiedli na warszawskim Ursynowie.
W każdym z tych miejsc zadałyśmy pytania 30 osobom ­­w wieku powyżej 18 lat, uzyskując w sumie 90 wywiadów.
Należy z całą mocą zaznaczyć, że wyniki sondażu nie mają
charakteru reprezentatywnego dla całej populacji. Służą jedynie zwróceniu uwagi, że wobec rosnącego zainteresowania
dachami zielonymi w naszym kraju, takie badania są bardzo
potrzebne. Wskazuje na to także przykład sondażu przeprowadzonego w Krakowie, którego owocem był artykuł pt.
„Badanie preferencji potencjalnych użytkowników dachów zielonych” autorstwa dr inż. Elżbiety Radziszewskiej-Zieliny z Politechniki Krakowskiej, opublikowanego
na łamach miesięcznika Dachy (nr 1/2009).
36
Respondenci
Większość naszych rozmówców (63,3%) była mieszkańcami Warszawy, 36,7% respondentów pochodziło z innych
miast. Największą grupę stanowili ludzie młodzi (18-30 lat),
którzy także najchętniej uczestniczyli w sondażu (58,9 %).
Osoby starsze, w wieku powyżej 61 lat, stanowiły 15,6%
respondentów. Pozostałe grupy wiekowe odpowiadały
mniej licznie (31-40 lat: 11%; 41-50 lat: 8,9%; 51-60 lat:
5,6%). Odpowiedzi uzyskałyśmy zatem głównie od naszych rówieśników. W sondażu chętniej wzięli udział
mężczyźni (55,6%) aniżeli kobiety (44,4%).
Ryc.1- Czy słyszał(a) Pan(i) kiedykolwiek
o dachach zielonych?
Wyniki
Zdecydowana większość naszych rozmówców
spotkała się z pojęciem dachu zielonego. Aż 84,4% o nich
słyszało, a ponad połowa potrafiła wskazać przykład z kraju bądź ze świata (Ryc. 1-2).
Zdecydowanie najczęściej rozmówcy wymieniali BUW
i CH Złote Tarasy, chociaż duża część osób udzielających
odpowiedzi, choć miała je w zasięgu wzroku, nie potrafiła wskazać tych - zdawałoby się - samo narzucających
się przykładów. Tylko kilka osób, dobrze zaznajomionych
z tematem, podało nazwy mało znane, jak np. dom outrialny czy Alterier Residence. Padały także nazwy projektów
znanych z ulic Warszawy – osiedli mieszkaniowych, galerii
handlowych czy stacji metra. Dużo rzadziej wymieniane
były przykłady ze współczesnego świata. Niektórzy podkreślali nawet, że budowano je już za czasów starożytnych,
a jedna osoba jako przykład podała legendarne Ogrody
Semiramidy. Nikt nie podał nazwy zagranicznego projektu, ograniczając się do wskazania miast lub nawet całych
państw czy regionów.
Naszym zdaniem taki rozkład odpowiedzi może wskazywać na to, że dachy zielone są jeszcze bardzo mało
znane, ale już nie całkiem obce. Pojęcie dachu zielonego
nasi rozmówcy prawdopodobnie znają z mediów, ale być
może nie było ono według nich dostatecznie szczegółowo
przedstawione.
W kolejnym pytaniu chciałyśmy dowiedzieć się, co nasi
respondenci sądzą o kosztach założenia dachu zielonego. Nie bez zdziwienia usłyszałyśmy, że ogrody na dachu
zdaniem większości są drogie (46,7%) lub bardzo drogie
(13,3%; Ryc. 3). Prawdopodobnie do takich opinii przyczynia się fakt, że myśląc o dachu zielonym mamy zwykle
przed oczami bujny, w pełni wyposażony ogród, czego potwierdzenie uzyskałyśmy w toku dalszej rozmowy. Wydaje
się to jednocześnie wskazywać, że nasi rozmówcy nie dostrzegają relatywnie tanich dachów ekstensywnych, których na co dzień nie są w stanie zobaczyć.
Niemal wszyscy respondenci (95,5%) zgodzili się ze
stwierdzeniem, że dachy zielone pozytywnie wpływają na
estetykę otoczenia, sprawiając że dzięki nim jest ładniej.
Także ponad 83% z nich uznało, że dachy zielone są roz-
Ryc. 2 - Czy umie Pan(i) wskazać przykłady
dachu zielonego na świecie lub w Polsce?
Ryc.3 - Czy Pan(i) zdaniem koszt założenia
dachu zielonego jest:
37
wiązaniem nowoczesnym, zgodnym z duchem nowoczesnej architektury miejskiej.
Ciekawiło nas także, co nasi rozmówcy sądzą o innych
niż estetyczne walorach dachu zielonego. Przeprowadzając wywiady w sierpniowe upalne dni zapytałyśmy,
czy ich zdaniem dachy zielone poprawiają izolację termiczną budynków - latem obniżając temperaturę wewnątrz, a zimą chroniąc przed utratą
ciepła. Odpowiedzi, jakie uzyskałyśmy były bardzo pozytywne,
ponieważ 75,5% respondentów
zgodziło się z taką tezą, chociaż prawie
co piąta osoba (18,9%) nie potrafiła
zająć stanowiska w tej mierze. Prawdopodobnie upalna pogoda w dniu przeprowadzenia wywiadu mogła sprawić,
że intuicyjnie respondenci zgodzili się
z takim stwierdzeniem. Możliwe też,
że pokrycie budynku roślinnością rodzi
w Polsce skojarzenia z tradycyjną ziemianką.
Zdania na temat roli dachu zielonego jako ochrony przed powodzią, dzięki
zdolności gromadzenia wody i opóźniania
jej spływu, rozkładały się prawie po równo dla każdej z możliwych opcji. 44,4%
respondentów zgodziło się z taką
opinią, 34,6% było odmiennego
zdania, a jedna piąta (21%) nie
potrafiła się do niej odnieść.
Takie odpowiedzi nie powinny dziwić w świetle ogólnej
wiedzy o zagrożeniach powodziowych i metodach ich
przeciwdziałania. Warto na ten aspekt zwrócić większą
uwagę, szczególnie w sytuacji, gdy w ostatnich latach
powodzie zdarzają się coraz częściej.
38
Niemniej ciekawe spostrzeżenia przyniosły odpowiedzi na pytanie o opinię, czy dachy zielone są rozwiązaniem zbyt ryzykownym, grożącym przeciekaniem. Prawie dwie trzecie respondentów (62,2%) uznało, że dach
zielony jest pod tym względem bezpieczny, a tylko 8,9%
z nich zdecydowanie obawiałoby się o szczelność dachu
pokrytego roślinnością. Wydaje się to świadczyć o ograniczonym oddźwięku negatywnych doświadczeń
związanych z wadliwym wykonaniem izolacji
wodnej na dachach zielonych. Nie powinno też
raczej budzić obaw o złą sławę i szczególnie silne uprzedzenia wśród ich potencjalnych
użytkowników.
Na koniec serii pytań o opinie na
temat cech i funkcji dachów zielonych
zapytałyśmy respondentów, czy są one
rozwiązaniem zbyt kosztownym. Chociaż pytani na początku wywiadu
o koszty założenia dachu zielonego
odpowiadali dość zgodnie, że są
one wysokie lub bardzo wysokie (60%),
to zdanie, że są zdecydowanie lub raczej
zbyt kosztowne podzielała co trzecia
osoba (32,2%; Ryc. 4). Można by wnioskować, że chociaż dachy zielone uważane są dość powszechnie za rozwiązanie
drogie, to jednak koszty
te są uznawane za relatywnie uzasadnione,
zważywszy na ich zalety.
Zdają się to potwierdzać końcowe deklaracje respondentów, z których wynika,
że zdecydowana większość (83,4%; Ryc. 5) chciałaby
mieszkać w budynku z dachem zielonym, chociaż dowiedziałyśmy się, że tylko pięciu z naszych rozmówców
(5,6%) ma taką okazję.
Wnioski
Ogólnie można wnioskować, że warto popularyzować wiedzę o dachach zielonych, ponieważ uczestnicy
sondażu odbierają je pozytywnie. Chcieliby posiadać
takie ogrody w swym otoczeniu, jednak ich wiedza
ogólna jest jeszcze zbyt mała, by mogli podejmować
konkretne kroki mające na celu wprowadzanie dachów
zielonych na swoje prywatne budynki mieszkalne czy
bloki wspólnot mieszkaniowych.
Większość osób nie mieszka na osiedlu czy w domu
z ogrodem na dachu, chociaż bardzo by sobie tego życzyła. Podejrzewamy, że dachy zielone silnie kojarząc
się z nowoczesnym budownictwem budują równocześnie przeświadczenie, że zazielenianie dachów budynków z minionej epoki jest mało realne, zbyt ryzykowne
i kosztowne. Warto jednak szerzej uświadamiać, że dachy zielone pomagają odzyskiwać powierzchnie biologicznie czynną, nie muszą być zbyt drogie i można je
zakładać bez mała na każdym dachu.
Jako autorki tego artykułu nie miałyśmy możliwości zrealizowania badań reprezentatywnych. Jednak,
jak wynika z przeprowadzonych przez nas wywiadów,
warto byłoby podjąć próbę przeprowadzenia profesjonalnych badań opinii na temat dachów zielonych
na szerszą skalę i z użyciem profesjonalnych narzędzi.
Mamy nadzieję, że ten tekst zachęci do podjęcia takich
działań.
The notion of green roofs is not a new concept. Yet for Polish market it is still largely unknown. But, just has it already reached
an ordinary citizen who knows little or nothing about
the industry of architectural structure? What are people’s opinions on the subject, including the future of
green roofs? Do they know the value of green roofs,
both esthetic and practical? What does the ordinary
passer-by know about them-on seeing green roofs on
his way? The authors of the article have attempted to find
the answers to these questions by conducting a survey in the
streets of Warsaw as a part of summer training.
The majority of respondents have already come across the phrase
‘green roofs’. As many as 84% have heard about them and over
50% were able to give an example of such roofs either within the
country or abroad. Such roof gardens are said to be expensive according to many (46,7%), or even very expensive (13,3%). Nearly
all respondents (95,5%) agreed that green roofs have a positive
impact on the beauty of the surroundings, making a place look
more pleasant. Over 83% claimed that green roofs are a modern
solution which goes along with the spirit of modern urban architecture. In the opinion of 75,5% participants, green roofs improve
the thermal insulation of buildings and nearly two-thirds of respondents (62,2%) claimed that green roofs are a good protective layer in terms of hydro-insulation. Every third person agrees
that green roofs are very or even too costly. Most respondents
(83,4%) would like to live in a building with a green roof.
The authors of the article had no opportunity to realize a very
representative survey. However, as the outcome of the survey
shows, it would be worth carrying out more thorough research
on green roofs with the use of professional methodology.
Ryc.4 - Dachy zielone są rozwiązaniem zbyt
kosztownym:
Ryc.5 - Czy chciał(a) by Pan(i) mieszkać
w budynku z dachem zielonym?
Понятие зелёные кровли не является чем-то новым в мире,
однако на польском рынке оно всё ещё свежее. Появляется вопрос – насколько свежее это понятие и добралось ли оно до простого человека, не имеющего
ничего общего с архитектурной отраслью? Как
люди смотрят на присутствие таких кровель в будущем? Знают ли они об эстетической и эксплуатационной ценности зелёных кровель? Что о зелёных
кровлях думает случайный прохожий, проходящий
мимо такой крыши? Ответы на эти и другие вопросы пробовали найти авторы статьи, которые во время практики летом 2009. провели короткий опрос на улицах Варшавы.
Оказалось, что большинство опрошенных встретилось с понятием зелёные кровели: 84% слышало о них, а более 50%
сумело указать соответствующий пример в Польше или за
границей. По-мнению большинства, зелёные кровли дорого
стоят (46,7%) или очень дорого стоят (13,3%). Почти все респонденты (95,5%) согласились с утверждением, что зелёные
кровли положительно влияют на эстетику окружающего пространства и, благодаря им, крыши выглядят красивее. Более
83% опрошенных признало, что зелёные кровли являются
новаторским решением, соответствующим современной городской архитектуре. По-мнению 75,5% участников опроса,
зелёные кровли улучшают термическую изоляцию зданий, а
почти 2/3 респондентов (62,2%) признало, что зелёные кровли являются безопасным покрытием по отношению к водной
изоляции. Большинство опрошенных (83,4%) хотело бы жить
в здании с зелёной кровлей.
Авторы статьи не имели возможности проведения официальных исследований.
39
Fot.1 - Osiedle Schanzenstraße w Düsseldorfie - założenie zieleni oraz zbiornik wodny na dachu garazy podziemnych.
Projekt Zieleni FSW Landschaftsarchitekten, Projekt zbiornika i systemu uzdatniania wody Marcin Gąsiorowski
Zazielenienia multifunkcjonalne
– dachy bagienne
P
od pojęciem zazielenień multifunkcjonalnych rozumie się
rodzaj dachów zielonych, powstałych przy zastosowaniu roślin
bagiennych, gdzie zostały zoptymalizowane aspekty wykorzystania,
oczyszczania i retencji wód opadowych w celu oszczędności energii
i zmniejszenia kosztów inwestycyjnych. Zazielenienia multifunkcjonalne, poza walorami i właściwościami
typowymi dla zielonych dachów
konwencjonalnych, posiadają szereg dodatkowych, interesujących
cech.
Zbiorowiska szuwarowe cechuje
wysoka efektywność oczyszczania
wód, dzięki czemu mogą być wykorzystywane do oczyszczania zbior-
Dachy bagienne, oddając dużą
ilość wody do atmosfery, odciążają
w znacznym stopniu sieci kanalizacyjne. Ponieważ ich efektywność
pod tym względem jest wyższa aniżeli w przypadku zielonych dachów
konwencjonalnych, dachy bagienne
stanowią bardzo istotny element
działań przeciwpowodziowych.
Warto zaznaczyć, że zbiorowiska
szuwarowe należą do przyrodniczo
szczególnie cennych i rzadkich biotopów w środowisku zurbanizowanym. Dostrzeżono to w Niemczech,
gdzie jako powierzchnia biologicznie czynna uwzględniane są w bilansie zabudowy i bilansie ingerencji - kompensacji, co przekłada się na
aspekt finansowy. Dachy bagienne
bezsubstratowe projektowane na
niewielką retencję są lekkie i łatwe
w wykonaniu, dzięki czemu mogą
DACH
w budowie dotyczą jedynie warstw
układanych ponad uszczelnieniem,
gdzie należy zastosować technikę
tworzenia naturalnych zbiorników
wodnych.
Ciężar dachów bagiennych wynosi średnio od 50 do 200 kg/m2
i w głównej mierze zależy od poziomu projektowanej retencji, zaś
nakłady pielęgnacyjne zbliżone są
do kosztów pielęgnacyjnych dachów ekstensywnych lub prostych
dachów intensywnych.
Dachy bagienne wymagają
jednak gwarancji wystarczającego zaopatrzenia w wodę w długotrwałych okresach suchych. Jeżeli
dach nie został zaprojektowany
jako „oczyszczalnia” ścieków szarych, stale zasilana przez wodę szarą z systemu kanalizacji, to należy
przewidzieć uzupełnianie poziomu
Marcin Gąsiorowski
Zdjęcia - archiwum autora
multifunkcjonalny
ników wodnych, takich jak stawy
ozdobne czy kąpielowe bądź do
oczyszczania wód technologicznych lub ścieków. Szczególnie interesujące jest wykorzystanie dachów
bagiennych do oczyszczania tzw.
ścieków szarych (wody szarej) przed
ich ponownym wykorzystaniem na
przykład do spłuczek toaletowych,
prania czy podlewania ogrodu.
Wysoka zdolność zbiorowisk
bagiennych do transpiracji (800 –
1 600 mm/m2 rocznie) powoduje
większą efektywność wpływu tego
typu zazieleniania na mikroklimat
oraz regulację temperatury wewnątrz budynku aniżeli w przypadku zielonych dachów konwencjonalnych. Zdolność do ochładzania
mikroklimatu jest szczególnie cenna w intensywnej zabudowie miejskiej, zaś odbieranie ciepła w procesie parowania wpływa pozytywnie
na regulację temperatury wewnątrz
budynków.
być realizowane prawie na każdym
dachu.
Dachy bagienne mogą być śmiało łączone z zielonymi dachami konwencjonalnymi. Wpisując się w ideę
zrównoważonego budownictwa
otwierają drogę do zrewolucjonizowania współczesnej architektury
krajobrazu, łącząc estetyczne walory wody i roślinności szuwarowej,
energooszczędność konwencjonalnych dachów zielonych, korzyści z naturalnego magazynowania
i oczyszczania wody opadowej oraz
pozytywny wpływ na kształtowanie
mikroklimatu.
Technika wykonywania dachów
bagiennych
Uszczelnienie oraz warstwy
ochronne, jak i wszelkie detale
­dachów bagiennych powinny być
wykonywane zgodnie z obowiązującymi wytycznymi FLL dotyczącymi
realizacji dachów zielonych. Różnice
wody ze źródeł zewnętrznych, najlepiej z cystern w których gromadzona jest woda opadowa.
Generalnie dachy bagienne
można podzielić na dachy płaskie
i spadziste.
Dachy płaskie bezsubstratowe
Na uszczelnionym dachu płaskim
zostają rozłożone bezsubstratowe
prekultywowane maty wegetacyjne (na całej powierzchni dachu lub
w postaci wysp). Są to maty wykonane metodą „fytolizy” (Phytolyse®),
gdzie splecione korzenie helofitów
tworzą zwartą „tkaninę“. Tak przygotowany materiał dzielony jest na
mniejsze fragmenty i - podobnie jak
trawa z rolki - rozkładany na dachu.
Zaletą takiego rozwiązania jest
łatwość wykonania, oszczędność
materiału oraz niski ciężar. Wadą
- niższa zdolność filtracji i akumulacji w porównaniu z dachami wykonywanymi na substracie oraz
41
przejściowo ograniczona stabilność
w okresie bezpośrednio po wykonaniu.
Dachy płaskie wykonane na substracie
Uszczelniony dach zostaje pokryty warstwą substratu, w którym
rozmieszcza się rośliny bagienne,
produkowane na przykład metodą
Logotainer®. Stosując tę metodę
można odpowiednio dobrać substrat, aby uzyskać dodatkową eliminację zanieczyszczeń lub substancji
biogennych z przypływającej wody.
Substraty zawierające komponenty o dużej powierzchni czynnej,
jak lawa, perlit, kruszona cegła, keramzyt, bims czy torf gwarantują
powstanie rozległej „bakteryjnej
błony biologicznej“, odgrywającej
kluczową rolę w eliminowaniu zanieczyszczeń organicznych. Dodatek substratów zawierających takie
komponenty, jak wapienie, zamonit, dolomity, hematyt itp., pozwala
wiązać chemicznie zanieczyszczenia i niektóre związki biogenne, jak
na przykład fosforany. Z kolei stosując adsorbery jonowe (zeolity, minerały ilaste) można wiązać substancje biogenne bądź inne substancje,
które chcemy wyeliminować (np. laponit do eliminacji cynku). W praktyce dobierane są zwykle mieszanki
substratowe dostosowane do chemizmu oczyszczanej wody i danych
warunków hydraulicznych, gwarantujące optymalny efekt zarówno pod względem chemicznym
i biologicznym, z uwzględnieniem
czynników ekonomicznych.
Fot. 2 - Hodowla roslin bagiennych w pojemnikach umieszczonych w plytkich basenach
Dachy płaskie z zastosowaniem
mat typu Repotex
Stosując maty pływające, dobrze
znoszące wahania poziomu wody
i wyposażone w struktury pozwalające na unoszenie się tkaniny na
jej powierzchni (Repotex S), można uzyskać zazielenienia dachowe
o dużej zdolności retencyjnej. Można również stosować maty zakotwiczone (Repotex U), na stałe wyposażone w struktury magazynujące
wodę, gdzie retencja wody odbywa
się nad powierzchnią roślin. Zależnie od funkcji dachu mata może
posiadać warstwę ograniczającą
transpirację.
W tak przygotowanym podłożu umieszcza się rośliny bagienne
(repozycyjne), które są po prostu
rozkładane na macie (Logotainer®
w ilości 5 - 8 sztuk lub Phytolyse®
w ilości 2 - 3 sztuk). Korzenie roślin
szybko przerastają maty i stabilizują
się w ten sposób mechanicznie.
Ryc.1 - Przekrój przez dach płaski oaraz dach spadzisty
42
Dachy spadziste
Dachy tego typu posiadają ograniczoną zdolność retencjonowania
wody, muszą być zatem w nią stale
zaopatrywane. Zasilanie może odbywać się zarówno w sposób ciągły,
jak i pulsacyjny. Ze względu na potrzebę ciągłej dostawy wody budowa bagiennych dachów spadzistych
jest głównie realizowana w powiązaniu z funkcją oczyszczania wody
lub regulacji mikroklimatu.
Istotnym elementem takiego
dachu jest system równomiernego rozprowadzania wody na całej
powierzchni. Dachy o niewielkim
spadku można wykonywać na
substratach, analogicznie jak dachy płaskie. W sytuacji, gdy spadki
uniemożliwiają stworzenie stabilnego podłoża dla roślin stosuje się
maty typu Repotex wyposażone
w struktury zatrzymujące wilgoć.
Maty Repotex, wykonane z materiałów nieulegających degradacji,
na wierzchu wyposażone są w warstwę przeciwdziałającą transpiracji,
zaś na spodzie w warstwę chłonącą
wodę (Repotex U). Ciężar mat, zależnie od typu, wynosi od 500 do
2 000 g/m2. Najgrubsze z mat są
w stanie zatrzymać około 8 litów
wody na metr kwadratowy. Testy
prowadzone na dachach spadzistych wykazały, że waga 1 metra
kwadratowego maty plus biomasa
wynosi około 15 kilogramów.
Na dachach spadzistych rośliny
bagienne wtykane są bezpośred-
Fot. 3 - Mata typu repotex unoszaca sie na wodzie porosnieta papirusem (testy wykonywane
w Ryadzie/Arabia Saudyjska)
nio w matę ułożoną na dachu. Matę
można również obsadzać roślinami repozycyjnymi zanim zostanie
umieszczona na powierzchni dachu.
Rośliny repozycyjne typu Logotainer® hodowane są na specjalnych
paletach z tworzywa, a czas ich produkcji wynosi do 2 lat. Palety te posiadają wgłębienia w kształcie klina
co powoduje, że bryła korzeniowa
roślin tworzy zwartą klinowatą formę ułatwiającą sadzenie. Rośliny
Logotainer® są łatwe w transporcie,
gdyż pozbawione części nadziemnej niewiele ważą. Stosunkowo dobrze znoszą także transport w stanie
suchym – jednak nie dłużej niż 3 dni.
Co najważniejsze, szybko się aklimatyzują i dają duże przyrosty.
Przykłady
Fot. 4 - Zagospodarowanie wód opadowych na dachu siedziby firmy Hegler w Essen
Firma Posstman we Frankfurcie,
w której produkuje się rocznie około 25 milionów litrów wina jabłkowego, musi stale chłodzić zbiorniki
fermentacyjne. Zamiast wież chłodzących wody technologiczne w fabryce zastosowano dachy bagienne.
Woda pompowana jest na dachy,
gdzie oddaje znaczną część ciepła
do atmosfery. Obliczono, że w ciągu 10 lat firma zaoszczędziła w ten
sposób 60 tysięcy euro na kosztach
wody i energii elektrycznej w porównaniu do rozwiązania konwencjonalnego. Dodatkowym efektem
zastosowania dachu bagiennego
43
Fot. 5 - Roslina bagienna o klinowatej bryle korzeniowej (wyhodowana w pojemniku
typu Logotainer)
jest wyższa trwałość konstrukcji dachowej oraz uszczelnienia. Na skutek
obniżenia wahań ­temperatury oraz
dzięki osłonięciu przed niszczącymi
promieniami ultrafioletowymi trwałość dachów wydłużyła się przeszło
dwukrotnie.
Firma La Roche Diagnostik stosuje dachy bagienne do zatrzymywania wód opadowych, dzięki czemu
obniża koszty związane z odprowadzeniem wód deszczowych do systemu kanalizacji ogólnospławnej.
Dodatkowym walorem jest poprawa
warunków mikroklimatycznych i obniżenie kosztów klimatyzacji hal.
Fabryka traktorów John Deere
w Mannheim czyści wody pochodzące z lakierni poprzez zastosowanie
dachu bagiennego. Wykorzystuje się
tutaj zdolność roślin repozycyjnych
do akumulacji metali ciężkich w nadziemnych częściach roślin, które są
regularnie koszone i utylizowane.
Multifunctional greening is a type of green roof created by using
wetland plants in order to optimize rainwater consumption, purification and retention. This leads to a reduction of energy
consumption and a lower initial investment cost. Apart
from the properties and advantages of conventional
green roof, multifunctional greening offers additional
features and qualities.
Wetland roofs can be associated with the regular
rooftop greening. As multifunctional roofs correspond
with ideas of sustainable building design and engineering they give a chance to revolutionize contemporary landscape architecture by combining the esthetic qualities of water
and marsh plants, the benefits of rainwater storage and purification, the energy efficiency of conventional green roofs and additionally have a positive influence on the microclimate.
The Posstman company in Frankfurt, which produces around 25
millions liters of apple wine annually, has to constantly cool down
its fermentation tanks. Instead of traditional cooling towers, wetland green roofs were used in order to cool down technological
water which is pumped onto the rooftop where the major part of
the heat is transferred to the atmosphere. It has been calculated
that within the last 10 years the company has saved around 60
000 €, most of which would have been spent on water and electricity if conventional methods had been used.
The La Roche Diagnostik company uses wetland roofs to store
the rainwater and so reduce the cost of the rainwater discharge
into the sewer system. The improvement of microclimate and
reduction of energy costs associated with air-conditioning have
been additional advantages.
Water from a paint shop at the John Deere factory in Manheim is
purified using the wetland roof. The wetland plants have a natural ability to store the heavy metals in their aboveground plant
parts. These are regularly mowed and disposed of leaving behind
heavy metal-free water.
44
Fot. 6 - Dach ekstensywny siedziba firmy Hegler w Essen.
Под понятием мультифункциональное озеленение понимается вид зелёных кровель, созданных с применением „болотных” растений, при создании которых были оптимизированы аспекты использования, очищения и ретенции
ливневых вод, с целью экономии энергии и уменьшения инвестиционных расходов. Мультифункциональное озеленение, кроме достоинств и качеств,
присущих обычным зелёным кровлям, имеет ещё
ряд дополнительных привлекательных черт.
„Болотные” кровли могут смело сочетаться с обычными зелёными кровлями. Вписываясь в идею „уравновешенного” строительства, они открывают дорогу к революции в
современной архитектуре пейзажа (ландшафтном дизайне),
сочетая в себе эстетические достоинства воды и растений,
энергосберегаемость обычных зелёных кровель, пользу натурального сбора и очищения ливневых вод, а также положительное влияние такого вида кровель на формирование
микроклимата.
Фирма Posstman в Франкфурте, которая ежегодно производит 25 млн литров яблочного вина, постоянно занимается
охлаждением своих бродильных хранилищ. Вместо башен,
охлаждающих воду при помощи технологического процесса,
в фабрике используются „болотные” кровли. Вода закачивается на кровли и там выделяет значительную часть тепла в
атмосферу. Подсчитано, что в течение 10 лет фирма сэкономила таким образом 60 000 евро (цена воды и электрической
энергии) по сравнению с расходами, которые бы она понесла, используя обычное технологическое решение. Тракторная фабрика John Deere в Mannheim очищает воды, поступающие из лакового завода, при помощи „болотной” кровли.
Здесь используется способность репозиционных растений
аккумулировать тяжёлые металлы в своих корнях, которые
регулярно обрезают и утилизируют.
Ewa Piątek - Kożuchowska
Rys. Katarzyna Samulewicz
Z
agadnienia związane z budowaniem dachu zielonego regulowane są w Polsce przez
jeden tylko przepis Rozporządzenia
Ministra Infrastruktury w sprawie
warunkow technicznych, jakim powinny odpowiadac budynki i ich
usytuowanie. Zgodnie z jego ostatnią nowelizacją, dokonaną 12 marca 2009 roku, a obowiązującą od 12
czerwca 2009 roku, dachy zielone
można zaliczyć jako 50% terenu
biologicznie czynnego.
Pojęcie dachu zielonego nie jest
wymienione expressis verbis w polskim prawie. Wspomniane Rozporządzenie (Par. 3 pkt 22)
definiuje natomiast po-
jęcie
terenu biologicznie czynnego, za który uznaje
teren z nawierzchnią ziemną urządzoną w sposób zapewniający naturalną wegetację, a także 50 %
powierzchni tarasów i stropodachów z taką nawierzchnią, nie mniej
jednak niż 10 m2, oraz wodę powierzchniową na tym terenie (Dz.U.
2009 nr 56 poz. 461). Dach zielony
w takim ujęciu funkcjonuje w przepisach od 2002 roku, kiedy to po raz
pierwszy ustawodawca zdefiniował
pojęcie powierzchni biologicznie
czynnej. Pojawienie się tej definicji
warunkowane było koniecznością
46
DACH
JAKO TEREN
dostosowania polskiego prawa do
przepisów unijnych oraz potrzebą
uporządkowania przepisów dotyczących gospodarki przestrzennej.
W pierwszym Rozporządzeniu
z 2002 roku wprowadzono pojęcie
powierzchni terenu biologicznie
czynnej rozumianej jako grunt rodzimy pokryty roślinnością oraz
wodę powierzchniową na działce
budowlanej, a także 50% sumy nawierzchni tarasów i stropodachów,
urządzonych jako stałe trawniki
lub kwietniki na podłożu za-
pewniającym ich naturalną
wegetację, o powierzchni
nie mniejszej niż 10 m2.
Definicja ta została nieco zmodyfikownana zmianą w 2004 roku,
otrzymując następujące brzmienie
- powierzchnia terenu biologicznie czynna oznacza grunt rodzimy
oraz wodę powierzchniową na terenie działki budowlanej, a także
50 % sumy powierzchni tarasów
i stropodachów o powierzchni nie
mniejszej niż 10 m2 urządzonych
jako stałe trawniki lub kwietniki na
podłożu zapewniającym im naturalną wegetację.
Jak łatwo zauważyć na przestrzeni 7 lat pojęcie terenu biologicznie
czynnego przeszło trzykrotną metamorfozę. Dokonując ostatniej
zmiany ustawodawca uznał za
bardziej właściwe zdefiniowanie
pojęcia teren biologicznie czynny
zamiast powierzchnia terenu biologicznie czynnego. Za teren biologicznie czynny uznano także teren z nawierzchnią ziemną,
gdyż umożliwia ona naturalną wegetację.
Z obecnie obowiązującej definicji terenu biologicznie czynnego
nie wynika, czym jest w istocie owa
nawierzchnia ziemna. Wiemy o niej
jedynie, że ma zapewniać naturalną wegetację. Tymczasem każda
nawierzchnia ziemna – przynajmniej przez jakiś czas – zapewnia
wegetację, jednak pod warunkiem,
że zostanie do tego odpowiednio przygotowana. Za jaką
zatem przyczyną, dokonując ostatniej zmiany Rozporządzenia, definicję
terenu biologicznie czynnego pozbawiono doprecyzowania, że nawierzchnia tarasów
i stropodachów powinna być urządzona jako stałe trawniki lub kwietniki na podłożu zapewniającym ich
naturalną wegetację?
Odczytując literalnie zapis Rozporządzenia można by stwierdzić,
że dach zielony to posypany ziemią
strop lub dach. W konsekwencji - bez
potrzeby jakichkolwiek nasadzeń,
ponieważ wystarczy zapewnienie,
że cokolwiek na takim ugorze wyrośnie, nie ważne co, kiedy i na jak
długo.
W tym miejscu rodzi się wiele
wątpliwości. Można by przyjąć, że
ustawodawcy nie zależy na tym, aby
dach zielony posiadał biologiczną
wartość odtworzeniową. Nie został
ponadto przewidziany żaden system monitoringu funkcjonowania
ZIELONY
BIOLOGICZNIE CZYNNY
dachów zielonych rozliczonych jako
kompensata terenu biologicznie
czynnego. Warto przy okazji zaznaczyć, że w toku konsultacji społecznych projektu zmiany Rozporządzenia zabrakło udziału organizacji
branżowych związanych z terenami
zieleni i architekturą krajobrazu.
To oczywiste, że jeden przepis
czy definicja nie wyczerpie tak złożonej kwestii, jak teren biologicznie
czynny. W budownictwie jest wiele podobnie złożonych zagadnień,
które jednak znajdują uszczegóło-
wienie w normach wykonawczych
i odbiorowych.
W Europie i na świecie przed
przystąpieniem do planowania dokonuje się waloryzacji i oceny istniejącego terenu, który będzie zmieniony przez planowaną inwestycję.
System punktowej oceny wartości
biologicznej pozwala na obiektywne
określenie walorów danego rozwiązania budowlanego. Z reguły dachy
zielone są uwzględniane jako kompensacja 50% wartości biologicznej
terenu przed inwestycją. Jednak
Issues related to green roof building are regulated by law
since 2002 and only by one ordinance published by the
Minister of Infrastructure. According to its most recent
amendment in 2009 50% of the green roof surface can
be treated as a biologically active area.
The notion of green roof is not expressly mentioned
in Polish law. An above-mentioned regulation provides
definition of a biologically active area characterized as a terrain with a ground surface, including surface water, arranged in
a way that ensure conditions for natural vegetation, as well as
50% of terrace and flat roof surface not smaller than 10 m2 with
the same ground conditions.
Over the past 7 years the notion of biologically active area has
changed three times. When making the recent changes in regulation, the legislators decided that it is more appropriate to use
the notion of biologically active area instead of surface of biologically active area. The area with soil surface but no vegetation is
also biologically active because it potentially provides conditions
for natural vegetation.
The current definition of a biologically active area doesn’t specify
a ground surface. We know only that it has to ensure conditions
for natural vegetation. However, every type of ground surface
– at least for some time – ensures such conditions, yet only if
it is properly prepared. Reading this definition literally leads to
an interpretation that any roof only scattered with some soil is
a green roof. As a consequence no planting is needed since it is
sufficient that anything will grow, no matter what, when and for
how long.
It seems that the legislator does not care about a biological value
of green roofs. In addition, there is no monitoring system provided, that would help to rate the value of green roof as a natural
compensation. It is worth noting that any professional organization related to green areas and landscape architecture was involved in a process of public consultations of recent amendment of
roof greening regulations in Poland.
kompensacja ta jest uzależniona nie
tylko od wielkości powierzchni, lecz
także od wielu czynników jakościowych, m.in. rodzaju i ilości nasadzeń,
zdolności gromadzenia wody czy
zastosowania materiałów z recyklingu.
Z pewnością na tak zaawansowane rozwiązania prawne przyjdzie
nam Polsce jeszcze długo poczekać.
Niemniej środowiska branżowe już
dziś powinny zadbać o to, aby czas
ten nie był zbyt długi.
Вопросы, связанные со строительством зелёных кровель, регулируются польским правом с 2002 года
при помощи только одного правила в Распоряжении Министра Инфраструктуры. Согласно последнему Дополнению к Распоряжению от 2009 года,
зелёные кровли можно зачесть к 50% биологически
активным территориям.
Понятие зелёные кровли не названо в польском праве expressis verbis. Вышеуказанное Распоряжение определяет зато понятие биологически активная территория, под
которым понимается территория с земельным покрытием,
устроенным таким образом, чтобы оно могло обеспечивать
процесс естественной вегитации, а также под этим понятием
понимается 50% поверхностей террас и крыш с перекрытиями, имеющими такое же земельное покрытие (не менее 10
м²), и наземная вода на этой территории.
На протяжении 10 лет понятие биологически активная территория три раза видоизменялось. Производя последние
изменения, законодатель признал более подходящим понятие биологически активная территория вместо поверхность
биологически активной территории. Биологически активной
территорией называется также территория с земельным покрытием, так как оно делает возможным процесс естественной вегитации.
Из существующего теперь понятия биологически активная
территория не вытекает ответ на вопрос о том, чем же является в существе земельное покрытие. Известно только, что
такое покрытие должно обеспечивать процесс естественной
вегитации. Тем временем каждое земельное покрытие (хотя
бы в течение некоторого времени) обеспечивает вегитацию,
однако при условии, что оно будет соответственно подготовлено. Читая запись Распоряжения, можно было бы констатировать, что зелёные кровли это посыпанные землёй крыши
и перекрытия. В итоге получается, что это крыши без насаждений, так как хватила бы только гарантия, что на такой насыпи что-нибудь будет расти, не важно при этом что, где и как
долго.
47
WYS
Piotr Pluta
Zdjęcia - archiwum autora
Z pewnością każdy z nas doświadczył uciążliwego upału,
panującego w mieście podczas sezonu letniego. Wówczas wielu marzyło o wyjeździe poza betonową dżunglę
i znalezieniu przyjemnie chłodnego miejsca wypoczynku.
CIEP
S PA
Nauka
Z pewnością każdy z nas doświadczył uciążliwego
upału, panującego w mieście podczas sezonu letniego.
Wówczas wielu marzyło o wyjeździe poza betonową
dżunglę i znalezieniu przyjemnie chłodnego miejsca
wypoczynku. Zjawisko, które utrudnia nam życie niemal
każdego lata, nazywane jest efektem „miejskiej wyspy
ciepła” (ang. Urban Heat Island). Naukowo udowodniono, że temperatury powietrza notowane na terenach
zurbanizowanych są wyższe od tych, które występują na
obszarach przyległych. Różnice te mogą wynosić kilka,
a nawet kilkanaście stopni Celsjusza. Przykład Wrocławia
pokazuje, że w warunkach Polski w mieście temperatura
powietrza może być wyższa aż o 90C.
W naszej strefie klimatycznej jest to zjawisko niekorzystne, ponieważ latem pogarsza znacząco warunki życia mieszkańców miast, potęguje zanieczyszczenie powietrza oraz sprawia, że musimy więcej płacić za energię
elektryczną, potrzebną na klimatyzowanie budynków.
Jedną z głównych przyczyn powstawania „miejskiej wyspy ciepła” jest niski udział terenów zielonych w mieście
oraz pochłanianie przez chodniki, drogi oraz ściany i dachy budynków dużych ilości ciepła, które jest następnie
powoli uwalniane do atmosfery.
Istnieje kilka różnych metod zmniejszania rozmiarów tego efektu, spośród których instalowanie zieleni na dachach i fasadach budynków wyróżnia się wysoką skutecznością. Prowadząc badania nad tego typu
rozwiązaniami przy siedzibie Laboratorium Dachów
Zielonych w Warszawie zauważyłem, że powierzchnia
dachu zielonego nagrzewa się w znacznie mniejszym
stopniu niż pokrycie tradycyjne. Jego temperatura może
być niższa w ciepłe dni nawet o 350C.
Dzieje się tak z kilku powodów. Promienie słoneczne, natrafiając na powierzchnię roślin, w dużej mierze
odbijają się od niej. Zupełnie inaczej jest w przypadku
ciemnych powierzchni dróg asfaltowych czy większości dachów tradycyjnych, które pochłaniają promienie
słoneczne i tym samym silnie się nagrzewają. Ponadto
powierzchnia zielonych dachów nie osiąga tak wysokich
temperatur, ponieważ duża część energii słonecznej jest
zużywana na parowanie wody z liści, substratu glebowego czy głębszych warstw konstrukcji.
Nie można także zapominać o tym, że duża porcja
energii słonecznej jest wykorzystywana przez roślinność
do procesów biologicznych. Efekt działania wszystkich
tych zjawisk wyraźnie był widoczny w czasie pięciomiesięcznej obserwacji – prowadzonej od stycznia do maja
2009 roku – kiedy to dach zielony nagrzewał się średnio
o 110C mniej niż dach tradycyjny kryty papą bitumiczną.
Czy zatem rodzaj stosowanych dachów może wpływać na efekt „miejskiej wyspy ciepła”? Czy stopień nagrzewania się ich powierzchni przekłada się na klimat
panujący w mieście? Aby odpowiedzieć na to pytanie,
PŁA
przeprowadziłem pomiary mikroklimatyczne równolegle nad powierzchnią zielonego dachu Biblioteki
Uniwersytetu Warszawskiego oraz pobliskiego dachu pokrytego papą. Okazało się, że warunki mikroklimatyczne
na wysokości 1 metra nad zielenią dachową BUW-u były łagodniejsze niż
nad pokryciem tradycyjnym. Notowane temperatury powietrza były nieco
niższe, natomiast wilgotność względna była wyższa nawet o blisko 40%
(rysunek 3). Efekt chłodzenia i nawilRys. 1. Wykres przebiegu maksymalnych temperatur dobowych powierzchni dachu
żania powietrza przez roślinność był
„zielonego” i tradycyjnego
szczególnie intensywny w dni ciepłe
i suche. Co to jednak oznacza w praktyce? Otóż stosowanie w warunkach
klimatycznych Polski dachów zielonych oraz fasad na dużą skalę w obrębie obszarów zurbanizowanych może
znacząco redukować negatywne efekty „miejskiej wyspy ciepła”.
Przedstawione badania dotyczą
potencjalnych korzyści dla klimatu
Warszawy, wynikających z zastosowania technologii dachów zielonych na
dużą skalę. Podobne badania przeRys.2. Wilgotność względna i temperatura powietrza 1 m nad powierzchnią
z dn.1 maja 2009:
prowadzono dotychczas w wielu mia1. dachu zielonego
stach na świecie, a ich wyniki w wielu
2. dachu tradycyjnego
przypadkach stały się merytoryczną
podstawą do tworzenia różnego rodzaju programów i kampanii aktywnego wspierania rozwoju dachów zielonych. Przykładem mogą być takie metropolie, jak Nowy Jork, Chicago czy Tokio. Współczesna wiedza i rozwój powinny znajdować swoje odzwierciedlenie
w sposobie planowania i myślenia o przestrzeni miejskiej. Warto, aby wzorem Londynu wprowadzić w Warszawie
oraz innych dynamicznie rozwijających się miastach Polski „nową politykę urbanizacyjną”, która uwzględniałaby
rolę współczesnej technologii dachów zielonych w rozwiązywaniu wielu środowiskowych problemów. Myślmy
o naszych miastach w sposób nowoczesny…
Rys. 4. Miejska wyspa ciepła we Wrocławiu [0C] w dniu 22
maja 2001 r., godzina 23:00 GMT (Dolnośląska Fundacja
Ekorozwoju: www.eko.org.pl/wrocław)
The „urban heat island” effect is one of the most significant
environmental problems in modern cities. The ambient temperature of the urban area can be higher up
to over a dozen degrees Celsius than the nearby rural area. The example of city of Wrocław shows that in
Polish climate conditions this difference can reach 90C.
The “urban heat island” effect (UHI) in most mid- and
high latitude cities is a negative phenomenon as it results
in a thermal discomfort for inhabitants in summertime, greater
air pollution and higher energy use for cooling. The main causes
of UHI are the loss of green areas in urban environment and solar
energy capture by the walls and roofs of the buildings, roads and
pavements. Building the green roofs instead of traditional ones is
one of the most effective way of reducing the “urban heat island”
effect. The research made in Warsaw focused on two main characteristics, which make a difference between green and bituminous roofs. First was the property of the roof surface to warm
up during the day. The experiment made on the roof of Laboratorium Dachów Zielonych (Green Roofs Laboratory) showed
that during hot days the surface of green roof can be 350C less
warm than the traditional roof. During the five months observation (from January to May 2009) the average difference in surface
temperature between two roofs was 110C. The second characteristic examined in this research was a roof surface influence on
microclimate. The microclimate 100cm over the green roof was
much more favorable. Generally, the ambient temperature during a day was slightly lower but the relative humidity was much
higher (up to 40% higher).
Similar surveys were conducted in many cities in the world. In
many cases the results became the scientific basis for the governmental or municipal programs and campaigns which actively
supported the development of green roofs in cities in order to
reduce “urban heat island” effect. The good examples are cities
of Tokyo, New York or Chicago. It’s worth creating the “modern
urban policy” for Polish cities, which would account the importance of green roofs in solving major environmental problems in
urban areas.
Rys. 3. Miejska wyspa ciepła we Wrocławiu [0C] w dniu 22 maja 2001
r., godzina 23:00 GMT (dolnośląska fundacja ekorozwoju: www.eko.
org.pl/wrocław)
Эффект „городского теплового острова” является одной
из важнейших проблем окружающей среды современных городов. Температура воздуха урбанизированных территорий может быть даже на несколько
градусов выше, чем температура воздуха ближайших окрестностей. Пример г.Вроцлавя показывает,
что в условиях польского климата разница эта может
достигать даже 90С. „Городской тепловой остров” в нашем климатическом поясе – это очень невыгодное явление,
потому что летом значительно ухудшаются климатические
условия жизни городских жителей, усиливается загрязнение
воздуха, а также это явление приводит к тому, что мы платим
больше за электрическую энергию, необходимую для поддержания кондиционирования зданий. Одной из главных
причин возникновения „городского теплового острова” является низкий уровень озеленения городов, а также поглощение большого количества тепла тротуарами, дорогами,
стенами и крышами городских зданий.
Строительство зелёных кровель вместо традиционных крыш
является одним из наиболее эффективных методов смягчения эффекта „городского теплового острова.”
Исследования, проведённые на крыше здания, в котором
расположена „Лаборатория Зелёных Кровель” в Варшаве, показали, что в тёплые дни температура поверхности зелёной
кровли может быть на 350С ниже, чем поверхности традиционной крыши. В течение 5 месяцев наблюдений (январь – май
2009) средняя разница температуры поверхностей этих видов крыш составила 110С. Второй исследуемой чертой было
влияние поверхности крыши на микроклимат. Микроклиматические условия на высоте 100 см над поверхностью зелёной кровли были значительно полезнее, чем над поверхностью обычной крыши. Температура воздуха на поверхности
зелёной кровли была намного ниже, а относительная влажность воздуха была значительно выше (даже на 40%).
51
P O L SK IE
STOWARZYSZENIE
D A C H Y
ZIELONE
Z
Balbina Gryczyńska
wielką przyjemnością chcielibyśmy Państwa po- tu z europejską federacją. Tak się szczęśliwie złożyło, że
informować, że powstało Polskie Stowarzyszenie grono inicjatorów spotkało się w listopadzie 2009 roku
„Dachy Zielone” (PSDZ). Tu pewnie pierwszą my- na Ogólnopolskiej Konferencji Naukowo-Technicznej
ślą, jaka przyjdzie do głowy części czytelników będzie: „Problemy zagospodarowania wód opadowych” we
Kolejne Stowarzyszenie? W jakim celu? Przecież w zielo- Wrocławiu, gdzie zapadła ostateczna decyzja o utworzenej branży działa wiele organizacji zajmujących się po- niu polskiej organizacji .
dobną tematyką? To wszystko prawda, jednak zdaniem
Następnie sprawy potoczyły się dość szybko. Każdy
założycieli PSDZ nowe stowarzyszenie idealnie uzupeł- z zainteresowanych na własną rękę werbował kolejnych
nia ofertę oraz „bierze pod swoje skrzydła” branżę, która potencjalnych członków, doszło do spotkania założyciel– jak żadna inna dziedzina – łączy wiele dyscyplin z za- skiego, na którym dopełniono niezbędnych formalności
kresu budownictwa, architektury i kształtowania krajo- oraz rozpoczęto procedurę rejestracji Stowarzyszenia.
brazu. Branżę, która z jednej strony bardzo dynamicznie Z dniem 2 kwietnia 2009 roku PSDZ zostało wpisane do
się rozwija, z drugiej jednak charakteryzuje ją zbyt duża Krajowego Rejestru Sądowego. Na pierwszym walnym
dowolność i brak regulacji,
zebraniu, które odbyło
tak potrzebnych do profesię w czerwcu 2009 roku
Konkurs na logo PSDZ
sjonalnego działania.
dokonano wyboru władz
Polskie Stowarzyszenie „Dachy Zielone” ogłosiło kon…ale
opowiedzmy
PSDZ oraz ustalono priorykurs na logo oraz logotyp organizacji. Celem konkursu
w skrócie jak doszło do
tety działania na najbliższe
jest wyłonienie najlepszego projektu znaków graficzpowstania PSDZ. Zaczęło
miesiące.
nych PSDZ, które będą wykorzystywane jako symbole
się od niewinnej rozmoI tu przechodzimy
identyfikujące nowopowstałą organizację.
wy przedstawicielki jednej
do
sedna sprawy, odpoTermin składania prac konkursowych upływa 31
z polskich firm wykonawwiedzi na pytanie, czym
stycznia 2010 roku. Szczegóły i regulamin konkursu
czych z Prezesem Europejnowa organizacja będzie
na stronie www.psdz.org.pl
skiej Federacji Stowarzysię dokładnie zajmować,
szeń Dachów Zielonych
jakie są cele jej działania
(European Federation of Green Roof Associations, EFB) i jakimi środkami zamierza te cele osiągnąć. Członkowie
podczas konferencji EFB w Budapeszcie w lutym 2008 PSDZ stawiają przede wszystkim na dalszy rozwój idei
roku. Widząc potencjał, jaki drzemie w naszym kraju Du- tworzenia dachów zielonych w Polsce oraz utworzenie
sty Gedge poddał pod rozwagę ideę powołania w Polsce platformy i sieci współpracy podmiotów zajmujących
branżowego stowarzyszenia, a co za tym idzie wstąpie- się planowaniem, projektowaniem, tworzeniem, użytnia w szeregi EFB. Gdy po powrocie do kraju rozmów- kowaniem, naprawą, produkcją i dostawą materiałów,
czyni Dusty’ego zaczęła szukać aprobaty oraz dzielić się badaniem i promowaniem dachów zielonych. Czy cel
ideą ze znajomymi z branży okazało się, że z podobnym nie jest przypadkiem zbyt ambitny? Zdecydowanie nie,
zamiarem nosiło się więcej osób, które także rozważały członkowie założyciele PSDZ są przekonani, że uda się
utworzenie tego typu organizacji oraz szukały kontak- go zrealizować. Przemawia za tym fakt, że obecnie, po52
Inicjatywy
mimo iż stowarzyszenie skupia jeszcze niewielką liczbę
24 członków założycieli, to ma już w swoich szeregach
przedstawicieli różnych branż (zajmujących się tematyką dachów zielonych) - od środowisk naukowo-badawczych począwszy, przez architektów, producentów,
dystrybutorów po firmy wykonawcze. Chcą oni wspólnie wypracować wytyczne tworzenia dachów zielonych
oraz dążyć do ich normalizacji, promując jednocześnie
zasady uczciwej konkurencji. Liczą na to, iż będą w stanie upowszechnić wiedzę na temat dachów zielonych,
co znajdzie bezpośrednie przełożenie na rozwój świadomości ekologicznej społeczeństwa.
PSDZ zamierza inicjować projekty naukowo-badawcze w dziedzinach związanych z dachami zielonymi oraz
służyć upowszechnianiu ich wyników. Stowarzyszenie
planuje również organizowanie konferencji, seminariów
i szkoleń, których uczestnicy będą mogli uzyskać fachową wiedzę w tej szerokiej i ciekawej dziedzinie. Ważnym
punktem programu działania będzie także współpraca
z administracją publiczną i samorządową oraz instytucjami i organizacjami zainteresowanymi działalnością
Stowarzyszenia w kraju i zagranicą. Dzięki członkostwu
w Europejskiej Federacji Stowarzyszeń Dachów Zielo-
TIn April 2009, the Polish Green Roof Association (PSDZ)
was launched. According to its founders, the new Association supplements the offer as well as ‘takes under
its wings’ the branch which (unlike others) links many
disciplines within construction, architecture and landscape formation. The branch on the one hand develops
very quickly. However, on the other hand its characteristic feature is too much flexibility and lack of organization
- both necessary for professional activity.
At the first meeting, held in June 2009, the management board
of PSDZ was chosen as well as setting priority activities for the
subsequent months. The members emphasize further development of the notion of creating green roofs in Poland, including
launching a platform and net of co-operation among those dealing with the planning, design, creation and promotion of green
roofs. Although the Association constitutes only 24 members,
representatives of many branches focusing on green roofs are
also involved. These range from environmental science researchers, architects, producers, distributors to specialized companies.
They all collaborate to establish guidelines for creating green
roofs and aim to harmonize the field by promoting regulations
for fair competition.
The association intends to initiate scientific research projects in
fields associated with green roofs and thereafter publicize the
results. They also plan to organize conferences, seminars and
workshops. An important aspect of the process is to cooperate
with public administration and local governments as well as
institutions and organizations interested in the activities of the
association both within Poland and abroad. Owing to the membership in the European Federation of Green Roofs Associations,
the Association intends to make use of the experiences of other
countries to efficiently achieve its goals.
nych PSDZ będzie w stanie skorzystać z doświadczenia
innych krajów, co powinno zaowocować urozmaiceniem
oferty oraz szybszym pokonywaniem kolejnych szczebli w dążeniu do realizacji zamierzonych celów. Czy to
Państwa przekonuje? Wierzę, że tak, i mam nadzieję, że
znajdą się osoby, które będą chciały do nas wkrótce dołączyć. Serdecznie zapraszamy!
Grupa inicjatywna PSDZ, fot. Marek Lorenc
В апреле 2009 года было создано Польское Общество
„Зелёные кровли” (PSDZ). По-мнению учредителей
PSDZ, новое Oбщество идеально дополняет предложение, а также „берёт под свои крылья” отрасль,
которая, как никакая другая область, объединяет
много дисциплин из сферы строительства, архитектуры и формирования пейзажа. Отрасль, которая с
одной стороны, очень динамически развивается, а с
другой стороны, её характеризует чрезмерно большая свобода и отсутствие регулирования, которое необходимо в
профессиональных действиях.
На первом Всеобщем Собрании Общества, которое состоялось в июне 2009 года, были избраны руководящие органы
PSDZ, а также установлены приоритеты деятельности Общества в ближайшие месяцы. Члены PSDZ cтавят прежде всего
на дальнейшее развитие идеи создания зелёных кровель
в Польше, а также на образование платформы действий ­и
сети сотрудничества между субъектами, занимающимися
планированием, проектированием, созданием, использованием, ремонтом, производством и доставкой материалов,
исследованием и рекламированием зелёных кровель. Несмотря на то, что в Обществе пока ещё находится небольшое число членов-учредителей (24), оно уже имеет в своих
рядах представителей разнообразных отраслей (занимающихся тематикой зелёных кровель): представителей научноисследовательской среды, архитекторов, производителей,
распределителей, фирм-исполнителей. Они хотят вместе выработать инструкции по созданию зелёных кровель, а также
стремиться к их улучшению, используя одновременно принципы честной конкуренции.
53
Projekt „Praska ciuciubabka” powstał dzięki wsparciu
Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz
sponsorów
prywatnych.
Szczególnie chcemy podziękować
Laboratorium
Dachów Zielonych za udzielenie pomocy finansowej.
Praska ciuciubabka to wydarzenie,
które udowodniło, że dziecko intuicyjnie przeczuwa problemy sztuki
współczesnej, samo chętnie poddaje się twórczym poszukiwaniom,
wnikliwie bada otaczającą go rzeczywistość i potrafi z tej obserwacji
wysnuć wnioski.
Edyta Ołdak
S
ztuka w przestrzeni publicznej nie jest obecnie
niczym nowym, jest normą, działaniem, które na
stałe wpisało się w mapę dokonań artystycznych
po przełomie modernistycznym. Stało się tak na skutek potrzeby wypowiedzi na temat miejsca, otoczenia,
miasta. W naszych działaniach z dziećmi o sztuce nie
było w ogóle mowy. Jeszcze bardziej została zakumulowana pod pretekstem zabawy, gry, wydarzenia podwórkowego. Dzieci poznawały historię wybranych
budynków na Pradze po to tylko, żeby stworzyć własny
język zabawy z zastaną przestrzenią. Uczestnicy naszych warsztatów podjęli próbę ożywienia zaniedbanych miejsc w dzielnicy, w której mieszkają. Poprzez
swoje działania dali wyraz temu, że sztuka współczesna nie jest walką ze społeczeństwem, nie jest próbą
naprawy. Jest dialogiem, naturalną, spontaniczną reakcją wynikającą z chęci uczestniczenia w przestrzeni,
w której żyjemy.
Dzieci mają tę przewagę, że nie ma w nich postawy
wyższości artystycznej, która często przemawia przez
54
twórców podchodzących do
przestrzeni miejskiej. Jednocześnie
czują się pełnoprawnymi uczestnikami przestrzeni w której żyją. Mijają kamienice w codziennej
drodze do szkoły, penetrują
praskie podwórka ze sobie tylko
znaną ciekawością i wnikliwością,
wieszają się na trzepakach po to,
żeby spojrzeć na miasto z innej, przewróconej o sto osiemdziesiąt stopni perspektywy. W końcu wydłubują popękany
tynk ze szczelin między cegłami sprzed wojny w poszukiwaniu skarbów. Historia Warszawy w wydaniu bawiących się dzieci jest trochę
Nietzscheańską wizją historii. Jest nasączaniem
przeszłości wizją teraźniejszości. Takie podejście do
»
Zegar odmierzający czas do wyburzenia fabryki
Projekt zagospodarowania dachu na jednej
z praskich kamienic
przestrzeni i historii oczyszcza miasto
z idei i funkcji i przygotowuje je do artystycznych penetracji.
Na warsztatach „Praska
ciuciubabka” powstało wiele
pomysłów na ożywienie zaniedbanych miejsc na warszawskiej
Pradze. Były to pomysły na skalę dziecięcej wyobraźni – niecodzienne, barwne, momentami utopijne. Komin dawnej
Fabryki mydła zmienił się w maszynę do
robienia baniek mydlanych, balonowe dekoracje zastąpiły kamienne – usunięte ze względów bezpieczeństwa, na ścianie spalonej fabryki
zawieszono zegar odmierzający czas do jej wybu-
rzenia, na dachu starej kamienicy powstał ogród. Każdy z tych
pomysłów zasługuje na uwagę i realizację. Nam udało się wcielić w życie dwa projekty – aranżację na „Kamienicy pod Sowami” oraz na dawnej
fabryce wyrobów metalowych przy
ulicy Krowiej. Bardzo żałowałyśmy,
że wśród tych realizacji nie znalazł
się projekt Kuby Kocjana, zakładający stworzenie ogrodów dachowych.
Sam pomysł jest odzwierciedleniem
ludzkich potrzeb w mieście – potrzebujemy zieleni, natury, zaskakujących
aranżacji, miejsca do odpoczynku od
hałaśliwych ulic. Same ogrody dachowe w mieście są niczym barwny,
bajkowy pomysł dziecięcy. To nie tylko skuteczny pomysł na urozmaicenie bryły budynku, ale także świetne
miejsce do spędzania wolnego czasu
– wśród natury i z widokiem na panoramę miasta. Może właśnie ta wrodzona, dziecięca
chęć dalekiego patrzenia stała się motywem do stworzenia takiej aranżacji. Ogród na dachu starej, na wpół
opuszczonej kamienicy jest trudny do zrealizowania ze
względów technicznych, ale nosi w sobie piękną ideę –
konfrontacji starego z nowoczesnym i funkcjonalnym.
Myślę, że takie rozwiązania należą się Warszawie i trzeba wynieść naukę z dziecięcych projektów na rewitalizację Pragi.
Cieszę się, że mogłam zrealizować Praską ciuciubabkę razem z najmłodszymi mieszkańcami miasta jeszcze
z jednego powodu - za kilkanaście lat ci młodzie ludzie
będą decydować o estetyce miejsca w którym mieszkamy. Oswajanie ich z tematem sztuki w przestrzeni
publicznej należy się miastu i jego mieszkańcom.
55
World Green Roof Congress 2010
Dachy zielone receptą na zmiany
klimatu
Londyn, 15-16 września 2010
The World Green Roof Congress (WGRC) jest wydarzeniem, które przyciąga ekspertów zajmujących się tematyką dachów zielonych z całego świata oraz tworzy platformę
umożliwiającą wymianę poglądów na temat aktualnych opracowań, badań czy inicjatyw w tej dziedzinie. Kongres, cieszący się uznaniem wśród profesjonalistów, przyczynia się do szerszej popularyzacji idei dachów zielonych, ułatwiając zrozumienie korzyści
płynących z ich realizacji oraz stymulując innowacje. Ostatnia edycja WGRC odbyła się
w Londynie w 2008 roku, gromadząc ponad 300 przedstawicieli z 15 krajów oraz licznych wystawców.
Organizatorami Kongresu są CIRIA i Livingroofs.org we współpracy z Europejską Federacją Budownictwa Ekologicznego (European Federation of Green Buildings) oraz
szeregiem partnerów branżowych.
Głównym wydarzeniem Kongresu będzie dwudniowa konferencja w prestiżowym biurowcu Allen & Overy
w centrum Londynu. Tematem forum będzie omówienie szans, jakie stwarza szerokie zastosowanie dachów zielonych, przede wszystkim w kontekście adaptacji do zmian klimatycznych, zagospodarowania wody opadowej,
bioróżnorodności oraz szans na podwyższenie jakości życia w mieście w obliczu wyzwań związanych z licznymi
regulacjami i warunkami finansowymi.
Adresatami konferencji są klienci, konsultanci, wykonawcy i producenci działający w sektorze budowlanym, jak
również twórcy kierunków działania oraz decydenci zarówno z sektora publicznego, jak i prywatnego.
Zaproszenie do zgłaszania referatów
Komisja Kongresu poszukuje referatów, prezentacji oraz studiów przypadku, które opisują zastosowanie dachów
i ścian zielonych ukazując jednocześnie ich liczne zalety.
Tematy
Międzynarodowe studium przypadku dotyczące dachów zielonych
Brytyjskie studium przypadku dotyczące dachów zielonych
Zasady działania oraz regulacje, jakim podlega branża dachów zielonych
Zieleń na dachu – rolnictwo miejskie, udogodnienia i tworzenie przestrzeni
Nasadzenia oraz podłoża glebowe stosowane na dachach zielonych
Korzyści, jakie daje bioróżnorodność
Korzyści wynikające z zagospodarowania wód deszczowych
Dachy zielone a adaptacja do zmian klimatycznych
Dachy zielone zakładane na istniejących budynkach
Realizacja dachów zielonych
W przypadku pytań lub wątpliwości związanych z referatami prosimy o kontakt: Dusty Gedge – dusty@dustygedge.co.uk lub Charles Perkin charles.perkin@
ciria.org, tel. +44 (0) 207 5493300
Autorzy najciekawszych abstraktów zostaną poproszeni o przesłanie pełnych
referatów i ich prezentację podczas Kongresu.
Termin składania abstraktów - 26 luty 2010
Informacja o zaakceptowaniu abstraktu - 19 marzec 2010
Termin składania pełnych referatów - 2 lipiec 2010
Szczegółowe informacje / Detailed information / Подробности:
www.worldgreenroofcongress.com
56
WORLD GREEN INFRASTRUCTURE NETWORK
vegetation makes it possible!
www.worldgreenroof.org
World Green Infrastructure Network jest międzynarodową organizacją, której celem jest wspieranie rozwoju zielonych technologii w budownictwie. WGIN powstała z inicjatywy przedstawicieli krajowych stowarzyszeń branżowych, którzy rozpoczęli rozmowy o utworzeniu międzynarodowej sieci współpracy w 2003 roku w Chicago. WGIN została powołana do życia w 2006 roku
w Bostonie. Rok później odbyło się pierwsze walne zgromadzenie, a w 2008 roku do WGIN przystąpiło 6 członków założycieli
– organizacji krajowych reprezentujących zieloną branżę.
Gwałtowny rozwój technologii dachów i ścian zielonych oraz budownictwa i infrastruktury na całym świecie budzi nadzieje
WGIN na szybki rozwój organizacji. Zielone technologie w budownictwie są jedną z istotnych odpowiedzi na trudne wyzwania
współczesności, efekty zmian klimatycznych dotykają wszakże każdego z nas. Członkowie WGIN wierzą, że dzięki wspólnym międzynarodowym wysiłkom możliwe jest zbudowanie lepszego, bardziej zielonego i zrównoważonego świata.
Leaders of several national green roof organizations first discussed the formation of an international green building technology
organization in Chicago in 2003, and at subsequent green roof events. It was in Boston in 2006 that the first steps towards a legally chartered organization were taken. The following year WGIN held it’s first official meeting and in 2008 six organizations from
seven nations came on board as Founding Members of WGIN.
Given the rapid growth in the green roofs, walls and infrastructure industry, WGRIN targets strong organizational growth over
the next several years. It is a challenging world, and green building technology is one solution to tackling the impacts of climate
change that effect us all. WGIN believes cooperative effort is needed to work for a better, greener and more sustainable world.
57
STOWARZYSZENIE
POLSKICH
ARCHITEKTÓW
KRAJOBRAZU
Wniosek w sprawie utworzenia Stowarzyszenia Polskich Architektów Krajobrazu
(SPAK) został przyjęty na Międzynarodowym Kongresie Architektów Krajobrazu (Politechnika Krakowska, 20-22 września 2007 r.).
Podczas obrad XI Forum Architektów Krajobrazu (Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, 11-13 września 2008 r.) akces do tworzącego się SPAK wyraziły 44 osoby. Stowarzyszenie zostało zarejestrowane 26 czerwca 2009 roku postanowieniem Sądu Rejonowego
dla Wrocławia – Fabrycznej (KRS: 0000330870).
Podczas obrad XII Forum Architektów Krajobrazu (Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, 18-19 września 2009 r.) odbyło się Walne Zebranie Członków SPAK, na którym
wybrano Zarząd Główny, Główną Komisję Rewizyjną i Główny Sąd Koleżeński. W skład
władz SPAK weszli przedstawiciele siedmiu ośrodków akademickich, w których kształci
się architektów krajobrazu na poziomie magisterskim.
Członkami SPAK mogą być: osoby posiadające tytuł zawodowy architekta krajobrazu;
osoby, które ukończyły studia na kierunku architektura krajobrazu; inne osoby, których
wykształcenie i praca związane są z architekturą krajobrazu i służą jej rozwojowi.
Stowarzyszenie zostało powołane w celu: zapewnienia architektom krajobrazu pełnych praw uczestnictwa w kształtowaniu ładu przestrzennego Rzeczypospolitej Polskiej,
zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju; tworzenia i ochrony warunków dla rozwoju twórczości w zakresie architektury krajobrazu; kształtowania postaw obywatelskich
i etyki zawodowej architektów krajobrazu; wypracowania standardów zawodowych dotyczących wykonywanej działalności w zakresie architektury krajobrazu; doprowadzenia, we współpracy z innymi stowarzyszeniami, do utworzenia izby zawodowej architektów krajobrazu.
Więcej informacji: www.architekci-krajobrazu.org
58
W tym roku Ogólnopolskie Stowarzyszenie
Twórców Ogrodów obchodzi dziesiątą rocznicę założenia. OSTO prowadzi działalność mającą na celu rozwijanie sztuki ogrodowej i promowanie osób profesjonalnie zajmujących się
projektowaniem i zakładaniem terenów zieleni.
Staramy się wpływać na rozwój naszej branży poprzez organizowanie imprez na terenie całego kraju, propagowanie
wiedzy o nowych technologiach, organizowanie konkursów
na zagospodarowanie terenów zieleni w przestrzeni publicznej. Tradycją stało się realizowanie przez naszych członków
pokazowych aranżacji ogrodowych na targach i wystawach
ogrodniczych oraz wspólne wyjazdy na najważniejsze wydarzenia branżowe w Europie.
Ogólnopolskie Stowarzyszenie Twórców Ogrodów
ul. Głogowska 84 lok 4, 60-741 Poznań
adres do korespondencji:
ul. Cicha 2a, 66-400 Gorzów Wlkp.
tel./fax: 095 72 39 200, tel. kom.: 697 48 30 14
biuro@osto.pl
www.osto.pl
Stowarzyszenie Naukowo - Techniczne Inżynierów i Techników Ogrodnictwa
Organizujemy:
Kursy doskonalenia zawodowego:
styczeń, luty: Kurs Inspektorów Nadzoru Terenów Zieleni - Doskonalenie w zakresie
Kierowania Robotami Budowy i Utrzymania Terenów Zieleni
listopad: Kurs Doskonalenia dla Projektantów Zagospodarowania Terenów Zieleni
Seminaria zawodowe służące aktualizacji wiedzy zawodowej, dwa razy w roku
Spotkania Ogrodniczego Klubu Dyskusyjnego odczyty z prezentacjami multimedialnymi o tematyce zawodowej, co najmniej raz na kwartał
Wystawę Lilii w Starej Pomarańczarni w Łazienkach Królewskich
Wycieczki o tematyce zawodowej
Przy naszym Oddziale działa Zespół Rzeczoznawców SITO w specjalnościach:
Budowa i konserwacja terenów zieleni
Projektowanie terenów zieleni
Rośliny ozdobne
Stowarzyszenie Naukowo-Techniczne Inżynierów i Techników Ogrodnictwa
Oddział Warszawski
00-043 Warszawa, ul. T. Czackiego 3/5 pok. 134
tel./fax 22 827 02 61, tel. 22 33 61 310
sito.waw@wp.pl www.sito.waw.pl
Dyżury Biura Zarządu: wtorki, środy, czwartki od 10:00 do 14:00
59
DACHY ZIELONE
a energooszczędność
INSTYTUT FIZYKI
Uni wers y te tu H umboldta w Be r linie
Marco Schmidt
Postęp urbanizacji ma miejsce na całym świecie. Centra wielkich miast charakteryzują się negatywnym wpływem na środowisko, który w efekcie prowadzi do zwiększenia ryzyka wystąpienia powodzi, zanieczyszczenia wód
powierzchniowych, zmian miejskiego klimatu oraz zwiększonego zużycia
wody i energii. Wzrost poziomu ryzyka wystąpienia powodzi ma miejsce
w wielu miastach i wiąże się z ciągłym przyrostem powierzchni nieprzepuszczalnych dla wody, takich jak budynki czy asfaltowe bądź betonowe
nawierzchnie.
R
oczny przepływ trzech niemieckich rzek: Renu, Mozeli
i Menu pokazuje, że szczególny nacisk powinien zostać położony
na zwiększenie rozproszonej retencji
wody opadowej. Struktura zagospodarowania terenu, ograniczająca retencję, infiltrację i parowanie wody
w obrębie zlewni, jest główną przyczyną powodzi, okresowo niszczących ludzkie osiedla i infrastrukturę
znajdującą się wzdłuż rzek. Powódź
w roku 2002 spowodowała straty, które na terenie Niemiec oszacowano na
9 miliardów euro (fot. 1).
Zwiększenie udziału powierzchni
nieprzepuszczalnych (rys. 1) wpływa
dodatkowo na mikroklimat poprzez
zmiany w bilansie energetycznym.
Różni się on znacznie od tego, który występuje na naturalnych obszarach terenach zieleni. W krajobrazie
nieprzekształconym większość opadu ulega wyparowaniu. Przykładem
mogą być naturalne zlewnie rzek
Sprewy czy Haweli, gdzie około 80%
60
opadu atmosferycznego ulega wyparowaniu lub transpiracji przez rośliny.
Aby parowanie było możliwe niezbędna jest energia. Ten proces fizyczny wytwarza tzw. chłodzenie wyparne
(chłodzenie przez wyparowanie cieczy) o wartości 2 450 J/g wyparowanej wody, co odpowiada 680 kWh/m³.
Według badań przeprowadzonych
w Hamburgu w 1957 roku natu-ralne
tereny zieleni, jak np. łąki, zużywają
rocznie średnio około 86% bilansu
promieniowania (Collemann 1958). Ta
energia służy roślinom do transpiracji
wody i wytworzenia biomasy. Zużyta
w ten sposób energia ulegnie ponownej przemianie w momencie kondensacji pary wodnej w atmosferze.
Badania
Zmiany środowiskowe na terenach
zurbanizowanych obejmują także obniżenie ewapotranspiracji z opadu
i przemianę nawet do 95% bilansu
promieniowania na ciepło (rys. 5).
Fot. 1 - Powódź w Niemczech 9/2002
(www.focus.de)
Dachy Świata
Rys. 2 - Zagospodarowanie terenu
w Niemczech, 1997 r.
Rys. 3 - Rozkład temperatury na powierzchni dachu zielonego w stosunku do
dachu pokrytego papą; pomiary w podczerwieni (Köhler, Schmidt 2002)
Dodatkowo ma miejsce zwiększone
promieniowanie cieplne, spowodowane wyższą temperaturą powierzchni utwardzonych (np. beton)
i ich zdolnością do akumulowania
ciepła (rys. 2).
W rezultacie temperatura wewnątrz budynków także rośnie
i prowadzi do dyskomfortu termicznego lub zwiększonych nakładów
energetycznych na klimatyzację. Logicznym rozwiązaniem w celu osiągnięcia komfortowej temperatury
powietrza wewnątrz i na zewnątrz
budynków jest zazielenienie ich
fasad oraz dachów. W ten sposób
energia słoneczna jest zużywana
na ewapotranspirację roślin.Według
pomiarów, które przeprowadziliśmy na terenie UFA Fabrik w Berlinie, 58% bilansu radiacyjnego jest
wykorzystywane przez ekstensywne „dachy zielone” na ewapotranspirację w miesiącach letnich (rys.
6). Średnie roczne wykorzystanie
energii wynosi 81%, co oznacza, że
Rys. 3 - Zielony dach w centrum Berlina w 1984 r. (Paul Lincke
Ufer 44, Berlin Kreuzberg)
Dachy świata
Zużycie energii na klimatyzowanie i wentylację budynków jest
czynnikiem o rosnącym znaczeniu.
Zgodnie z dyrektywą uchwaloną
przez Parlament Europejski w sprawie efektywności energetycznej bu-
uzyskana wartość chłodzenia wynosi 302 kWh/(m²*rok) przy wartości
bilansu promieniowania 372 kWh/
(m²*rok) (średnia z lat 1987-89, tab.
1). W państwach klimatu tropikalnego spodziewane są znacznie wyższe
wartości uzyskanej energii chłodzenia wyparnego ze względu na wyższe opady atmosferyczne i większe
wartości ewapotranspiracji (Köhler
i in. 2001).
Rys. 4 - Stacja klimatologiczna na ekstensywnym „dachu zielonym”, gdzie
przeprowadzane są pomiary energii i pomiary hydrologiczne, UFA-Fabrik
w Berlinie, Tempelhof
dynków (2002/91/EC) powinny być
wdrażane technologie pasywnego
chłodzenia, które poprawiają warunki klimatyczne w pomieszczeniach
oraz mikroklimat wokół budynku.
Ponadto rosnące koszty związane z klimatyzowaniem stały się
bodźcem do promowania wysiłków
na rzecz oszczędzania energii w sektorze budownictwa.
Budynek Instytutu Fizyki w Berlinie (Adlershof ) został zaprojektowany przez biuro Architects Augustin
and Frank jako miejsce badań oraz
powierzchnie biurowe. Został on
wyposażony w połączone ze sobą
61
rok
potencjalna
ETP
rzeczywista
ETP
opad
odpływ
odpływ
[mm]
[mm]
[%]
[mm]
[mm]
[kWh/(m2*a)]
179
157
98
25.5
26.4
20.9
641
696
750
523
437
370
356
298
1989
702
595
468
średnia
588
145
24.6
696
443
302
1987
1988
energia chłodzenia
252
Tabela 1 - Wysokość opadu i odpływu, ewapotranspiracja potencjalna i rzeczywista oraz wartość energii chłodzenia z ewapotranspiracji na powierzchni dachu zielonego w Berlinie (Schmidt, 1992, Köhler i in. 2001)
różnego rodzaju technologie zrównoważonej gospodarki wodnej,
włączając w to wykorzystanie wody
deszczowej do chłodzenia budynku.
Projekt określa trzy główne cele gromadzenia wody opadowej. Pierwszym z nich jest zastąpienie w ten
sposób cennej wody pitnej. Drugim
celem jest retencjonowanie wody
opadowej, co powoduje zmniejszenie jej odpływu do systemu kanalizacji w czasie trwania deszczu.
62
Zredukowane w ten sposób obciążenie szczytowe kanalizacji pozwala
uniknąć przeciążenia systemu, które mogłoby spowodować powódź
i związane z nią poważne problemy
zdrowotne. Trzecim celem gromadzenia wody jest zmniejszenie zużycia energii w czasie pory letniej
poprzez ewapotranspirację i zacienienie.
Woda deszczowa jest gromadzona w pięciu zbiornikach na dwóch
dziedzińcach budynku i będzie
wykorzystywana do nawadniania
zazielenionej fasady oraz zasilania
systemu chłodzenia adiabatycznego. „Zielona fasada”, wraz z różnego
rodzaju pnączami, została zaprojektowana tak, by szata roślinna odpowiadała porom roku. Roślinność
będzie zapewniać cień w ciągu lata,
natomiast podczas zimy, gdy rośliny
gubią liście, promieniowanie słoneczne będzie przenikać przez szy-
Bilans energetyczny powierzchni „dachu zielonego” w porównaniu z czarnym dachem krytym papą bitumiczną
Rys. 5 - Zmniejszona ewapotranspiracja na obszarach zurbanizowanych powoduje przemianę nawet
do 95% bilansu promieniowania w ciepło utajone
i zwiększa promieniowanie cieplne
Powierzchnia
Rys. 6 - Ekstensywny dach zielony powoduje, że 58% bilansu promieniowania zużywane jest
w miesiącach letnich na transpirację, UFA Fabrik w Berlinie, Niemcy
Instytut Fizyki Uniwersytetu Humboldta w Berlinie (Adlershof)
system klimatyzacji z adiabatycznym chłodzeniem:
zintegrowane skrzynie z roślinami:
połać dachowa:
staw na dziedzińcu:
7 jednostek
149 szt.
4 700 m2
225 m2
Tabela 2 - Dane projektowe nowego budynku Uniwersytetu Humboldta w Berlinie (HUB)
by do wewnątrz budynku. Projekt
uwzględnia stały monitoring zużycia wody przez różne gatunki roślin
„zielonej fasady” oraz na potrzeby
systemu adiabatycznego chłodzenia. Zarówno zacienienie przez rośliny, jak i proces chłodzenia na drodze
ewapotranspiracji będą wpływać na
bilans energetyczny budynku.
W sytuacji wyjątkowo nawalnych
deszczy nadmiar wody opadowej
będzie kierowany do niewielkiego
stawu, znajdującego się na jednym
z dziedzińców. Instytut jest zlokalizowany w strefie ochronnej wód gruntowych w pobliżu stacji ujęcia wody
pitnej dla miasta. W celu ochronnym
wód gruntowych dopuszczalna jest
jedynie naturalna infiltracja wody
przez powierzchnię w głąb gruntu.
Wszystkie przedstawione dane są
wynikiem symulacji i zostały wygenerowane podczas procesu planowania. Aby określić ogólne korzyści,
płynące z projektu od samego początku prowadzony jest profesjonalny naukowy monitoring.
Zbiorniki na wodę deszczową
w Adlershof mają łączną objętość
równą 1,3% rocznego opadu atmosferycznego (8,5 mm). Jest to niewielka ilość, zwłaszcza biorąc pod uwagę rolę zbiorników w gromadzeniu
wody w celu nawadniania i chłodzenia. Wiele niepoznanych do końca czynników, włączając w to ilość
wody, jaka będzie zużywana przez
„zieloną fasadę” oraz system chłodzenia, spowodowało, że przy projektowaniu musiały zostać poczynione pewne założenia. Monitoring
tych czynników dostarczy cennej
wiedzy, która będzie mogła być wykorzystana przy realizacji przyszłych
projektów.
Podziękowania
Autor chciałby z tego miejsca wyrazić szczere podziękowania dla Brigitte Reichmann z Departamentu
Ekologicznego Budownictwa Miejskiego Berlińskiego Senatu za organizację i sfinansowanie projektu.
Podziękowania także dla prof. dr
Manfreda Köhlera i prof. dr Heiko
Diestela za nieustające wsparcie
63
Fot.2.: Konstrukcja stawu z naturalną infiltracją powierzchniową
oraz dla Melissy Keeley, która pomagała przy angielskiej wersji artykułu.
Literatura
Collmann, W., 1958. Figures “radiation in Europe”. Report DWD 6,
No 42 (Diagramme zum Strahlungsklima Europas. Berichte DWD 6, Nr.
42)
Köhler, M., Schmidt, M., Grimme,
F.W., Laar, M., Gusmão, F. 2001. Urban
Water Retention by Greened Roofs
in Temperate and Tropical Climate.
IFLA-Congress, Singapore.
Köhler, M., Schmidt, M., 2002.
Roof-greening, annual report (Jahrbuch Dachbegrünung). Thalacker,
Braunschweig, pp. 28 – 33 ISBN
3-87815-179-9.
Schmidt, M. 1992. Extensive greened roofs to improve the urban climate (Extensive Dachbegrünung als
Beitrag zur Verbesserung des Stadtklimas). Master, TU Berlin, 75 p.
Linki
www.gebaeudekuehlung.de
www.stadtentwicklung.berlin.
de/bauen/oekologisches_bauen
www.augustinundfrank.de
www.watergy.de
Fot. 9.: Pnącza zapewniają zacienienie oraz chłodzenie na drodze ewapotranspiracji
64
The energy consumption for cooling and ventilation
units in buildings is a factor of growing importance.
With the new directive of the European Parliament
on the energy performance of buildings (2002/91/EC)
passive cooling techniques should be implemented
that improve indoor climatic conditions and the microclimate around buildings. Additionally, the rise of costs for
air conditioning systems has been a factor to promote energy
saving efforts in the buildings sector.
The energy consumption for cooling and ventilation units in
buildings can be reduced by passive cooling techniques like the
greening of roofs and facades. Greened roofs consume a yearly
average of 81% of all radiation balance by evapotranspiration of
the precipitation.
The Institute of Physics in Berlin - Adlershof is a research and office building that features a combination of sustainable water
management techniques, including the use of rainwater to cool
the building, a combination of storm water management with
energy saving through the greening of facades and the integration of adiabatic cooling systems. Both systems are supplied with
rainwater. A scientific monitoring will determine the overall benefits of the project.
There are three main goals of rainwater harvesting in this project.
The first goal is to substitute drinking water. The second is the
retention of rainwater which reduces storm water flows in combined sewer systems during rainfalls. This reduces the peak load
and avoids an overload of the system, which could cause flooding and serious health problems. Third goal is to reduce energy
consumption during the summer month through evapotranspiration and shade.
Использование электрической энергии для поддержания кондиционирования и вентиляции зданий
является фактором, значение которого увеличивается.
Согласно Указу, принятому Европейским Парламентом по вопросу об энергетической эффективности
зданий (2002/91/ЕС), должны быть внедрены технологии инертного охлаждения, которые улучшают климатические условия в помещениях и микроклимат около зданий.
Кроме того, растущие затраты, связанные с кондиционированием зданий, стали толчком в рекламировании усилий,
направленных на экономию электрической энергии в строительном секторе.
Использование электрической энергии кондиционированными и вентиляционными центрами в зданиях может быть
снижено благодаря применению технологии инертного
охлаждения, к которой относится озеленение крыш и фасадов зданий. Зелёные кровли в среднем используют в течение
года 81% всего баланса излучения при испарении ливневых
вод на их поверхности.
Зелёные кровли и фасады Института Физики в Берлинском
университете имени Гумбольдта, а также система интегрированного адиабетического охлаждения были запроектированы, чтобы служить экономии электрической энергии и
равновесию в использовании ливневых вод. Обе системы используют воды, походящие только из атмосферных осадков.
Профессиональный контроль, который будет проводиться с
начала эксплуатации здания, даст возможность определения
общей пользы, вытекающей из осуществления проекта.
Transport lotniczy jest szybko rozwijającym się przemysłem międzynarodowym
­­o czym świadczą miedzy innymi dane
z Wrocławskiego Portu Lotniczego, mówiące że od 1995 roku nastąpił ponad pięciokrotny wzrost liczby pasażerów korzystających z lotniska.
Marta Weber-Siwirska, Emilia Zemlak
ZIELONE DACHY
PORTÓW LOTNICZYCH
P
rzykład ten bardzo dobrze uzasadnia konieczność
rozbudowy istniejących budynków należących do
lotnisk lub budowę nowych terminali. Jednak niewiele osób zdaje sobie sprawę, że są to ogromne obszary
pokryte łatwo nagrzewającą się nawierzchnią – zwykle asfaltem i betonem, a istniejące tu pierwotnie
ekosystemy zostają bezpowrotnie
utracone. Do negatywnych skutków
likwidacji naturalnych powierzchni
zieleni, poza redukcją bioróżnorodności, należy także zmniejszenie
zatrzymywania wody opadowej.
Kolejnym negatywnym elementem związanym ze specyficznym
rodzajem użytkowania lotnisk jest
wzrost hałasu i zanieczyszczenia
tych terenów związkami chemicznymi, a zwłaszcza paliwem. O ile dla
terenów o gęstej zabudowie istnieją pewne regulacje prawne mające
na celu zwiększenie powierzchni
biologicznie czynnych, to nie dotyczą one całego miasta, ani terenów
usługowo - przemysłowych, do których zaliczane są także
lotniska. Ponadto, luki istniejące w tych zapisach pozwalają deweloperom na stawianie nowych budynków przy
relatywnie małych działkach.
Innowacyjnym rozwiązaniem, nie wymagającym od
inwestorów dużych zmian projektowych, wydaje się być
wprowadzanie roślinności na dachy. Pomimo pocz­­ątkowych obaw
związanych z ich instalacją powoli
zaczynają się one pojawiać także
w krajobrazie naszych miast. Jednak zagospodarowanie przestrzeni
wokół lotnisk obwarowane jest szeregiem przepisów zabraniających
m. in. hodowania ptaków i wprowadzania elementów, które mogą być
źródłem ich żerowania w odległości
5 km od granicy portu lotniczego.
A zatem zielone dachy mogą pomóc w ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­zmniejszeniu szkodliwych
dla środowiska efektów działalności
lotnisk, ale czy nie stanowią one elementu atrakcyjnego dla zwierząt?
Wiadomym jest, że ptactwo
i tak użytkuje tereny pasów startowych jako siedliska, niezależnie od
stosowanych metod odstraszania. Badania prowadzone
przez amerykańską agencję do spraw lotnictwa wykazały,
że trawy koszone zbyt nisko stają się atrakcyjne dla stad
ptaków, natomiast wysokie łąki przyciągają gryzonie, a te
z kolei większe drapieżniki. Wypadki z udziałem ptaków
są bardzo częste i rzadko powodują uszkodzenie samolotu, a dla osób znajdujących się na pokładzie najczęściej są
niezauważalne. Mimo to duże ptaki lub liczne stada ma-
Fot. 2 - Lotnisko Kloten w Zurychu, fot. Sebastian Jagiełka
Fot. 1 (na poprzedniej stronie), Fot. 3 (powyżej) - Lotnisko we
Frankfurcie, fot. www.fraport.de
67
Fot. 4 - Lotnisko we Frankfurcie, fot. www.fraport.de
łych osobników niewątpliwie stanowią zagrożenie dla ruchu lotniczego, co miało miejsce np. w styczniu 2009 roku
w Nowym Jorku, gdzie kilka minut po starcie, na skutek
zderzenia ze stadem ptaków, samolot spadł do rzeki Hudson.
W 2008 roku przedstawiciele amerykańskiej organizacji USDA Wildlife Service zakończyli badania nad żerowaniem ptaków na zielonym dachu międzynarodowego lotniska Chicago O’Hare. W ciągu trzynastu miesięcy badań
zaobserwowano tam 157 ptaków, wśród których tylko
34% wykazywało zainteresowanie roślinnością na dachu.
Stwierdzono, że zielone dachy pokryte gatunkami roślin
z rodzaju Sedum sp. nie są atrakcyjne dla ptactwa i nie stanowią zagrożenia dla ruchu lotniczego. Kilka lat wcześniej
w Niemczech udowodniono, że odstraszanie ptactwa
może być równie skuteczne na dachach ekstensywnych
jak i na intensywnych. W pierwszym przypadku mogą to
być na przykłąd maty wegetacyjne wzmocnione włókniną, która działa na zasadzie sideł. Okazało się także, iż roślinność o wysokości powyżej 10 cm jest dla ptaków mniej
atrakcyjna jako siedlisko. Wykazano również, że to właśnie
tradycyjne dachy pozbawione roślinności były miejscem
gniazdowania większych gabarytowo gatunków.
Pomimo restrykcyjnych reguł wielu lotniskom w zachodniej Europie i Ameryce Północnej udało się z sukcesem zainstalować zielone dachy na budynkach parkin-
gów, terminali pasażerskich, hangarów czy budynków
biurowych. Przykładem jednego z nich jest Kloten w Zurychu, będące największym szwajcarskim lotniskiem. Założono tu dwa zielone dachy na budynkach terminali pasażerskich. Jeden z nich, zwany Środkowym usytuowany
jest pomiędzy pasami startowymi. W 2002 roku jego dach
o powierzchni 4 000 m2 pokryto roślinami stosując metodę dachu odwróconego. Wykorzystano różne gatunki rozchodników w liczbie 20-25 sztuk/m2. Drugi zielony dach,
o powierzchni 8 000 m2, został założony rok wcześniej na
jednym z parkingów.
Powyższy przykład obrazuje, jak inwestycja wydająca
się kiedyś niemożliwa do zrealizowania wygrała ciężką
batalię i dosłownie żyje własnym życiem. Należy też podkreślić, iż ekstensywne dachy zielone mogą być wprowadzane niemal na każdy budynek, bez konieczności
wzmacniania jego konstrukcji. Nie można jednak zapominać o przemyślanym doborze zieleni. Szkoda tylko, że
jest to jeszcze niedostatecznie doceniany u nas element
zieleni miejskiej.
Fot. 5 - Lotnisko Kloten w Zurychu, fot. Sebastian Jagiełka
Development of transport by air requires the extension
of existing terminals or even the construction of new
ones. These are large areas covered with the surface
(usually asphalt or concrete) which capture heat quickly. Meanwhile, existing ecosystems are for ever destroyed.
An innovative solution, not requiring the investor to introduce too many alterations, is the introduction of plants onto the
roofs. However, utilizing the area surrounding airports is guarded
by numerous regulations prohibiting for instance breeding birds
and introduction of elements which may support their habitat
within 5 km from the borders of an airport. Hence, green roofs
may help to mitigate the harmful effects of airport activities. At
the same time, the question arises as to whether they may attract
animals? Don’t green roofs pose an attractive setting for birds?
Accidents in which birds are involved are not infrequent. Yet, rarely do, they do any harm to the plane and for the people aboard
they remain largely unnoticeable. Despite that, larger birds or
flocks of small ones may inevitably be a danger to air traffic. Such
a situation took place in January 2009 in New York, when a plane
fell into the Hudson River after colliding with a flock of birds.
The article concentrates on the results (published in 2008) of research on birds preying on a green roof of an international airport in Chicago – O’Hare Airport. Green roofs covered with plants
from Sedum species were said to be unattractive for birds and
caused no danger to air traffic. A few years earlier in Germany it
was proven that deterring birds may be as effective on extensive
roofs as intensive ones.
Despite many restrictive regulations, several airports in Western
Europe and North America have succeeded in installing green roofs on parking buildings, terminals, hangars and office buildings.
Kloten in Zurich, which happens to be the greatest Swiss airport,
is a perfect example. There are two big green roofs – 4 000 sqm
on the terminal roof, also called “the middle roof”, and 8 000 sqm
on the underground parking deck. The Swiss case proves how
the once deemed unfeasible investment has truly happened to
start living with its natural life.
Развитие
аэропортов
требует
расширения
существующих объектов, которые им принадлежат,
или строительства новых терминалов. Это огромные
пространства, покрытие которых легко нагревается
( асфальт или бетон), поэтому существующие здесь
экосистемы оказываются потеряны безвозвратно.
Новаторским решением, не требующим от инвесторов
больших проектных изменений, является введение
растительности на кровлях. Однако благоустройство
пространства около аэропортов обеспечивается различными
правилами, которые запрещают выращивание птиц и
введения таких элементов, которые могут быть источником
их пищи, на расстоянии 5 км от границы аэропорта.
Следовательно, зелёные кровли могут помочь в сокращении
вредных для окружающей среды эффектов деятельности
аэропортов, но при этом не будут ли они привлекательным
элементом для птиц?
Аварии с участием птиц происходят часто, при этом
редко являются причиной повреждения самолёта, а для
лиц, находящихся на его борту, часто вообще незаметны.
Несмотря на это, большие птицы и многочисленные стаи
небольших особей несомненно представляют опасность для
авиационного движения.
В статье были обсуждены результаты исследований колонии
птиц, расположенной на зеленой кровле международного
аэропорта Сhicago O’Hare. Результаты этих исследований
были опубликованы в 2008 году и подтвердили, что зелёные
кровли, покрытые растительностью из вида Sedum, не
являются привлекательными для птиц и не представляют
опасности для авиационного движения. Несколько лет назад
в Германии было доказано, что отпугивание птиц может быть
эффективным методом и на кровлях экстенсивных, и на
интенсивных.
Bо многих аэропортах Западной Европы и Северной Америки
удалось с успехом создать зелёные кровли на зданиях
стоянок, пассажирских терминалов, ангарах и зданиях бюро.
Таким примером является Kloten в Цюрихе самый большой
аэропорт в Швейцарии.
69
Kartka z podróży
Wyspy
Owcze
P
Joanna Kiryłło
Zdjęcia 1,2,3 - Ingi Sørensen
Pozostałe zdjęcia - Joanna Kiryłło
okryte trawą dachy farerskich zabudowań
są jednym z najbardziej charakterystycznych elementów miejscowego krajobrazu.
Pierwsze z nich powstały w drugiej połowie XIV
wieku, ale trawiaste dachy buduje się na Wyspach
do dziś. Tradycyjne domy i kościoły wznoszono
z drewnianych bali ustawianych na kamiennych
podmurówkach. Wyróżniają się smołowanymi na
czarno ścianami, ciężkimi, kolorowymi okiennicami i torfowymi dachami, porośniętymi zieloną
darnią. Taka konstrukcja skutecznie chroni przed
zimnem, wiatrem i wilgocią.
Szczególnym urokiem zachwyca stołeczna starówka Tinganes, wielowiekowa siedziba farerskiego parlamentu, którego historia licz­y ponad 1 100
lat! Zabytkowe domki z zielonymi dachami w wąskich uliczkach, niewiele różniące się od równie
wiekowych kościołów opowiadają burzliwe dzie­je
Wysp.
Niewątpliwie najciekawszym przykładem
współczesnej architektury Wysp jest Nordic House, siedziba centrum wystawienniczego, miejsce
spotkań artystycznych oraz promocji nordyckiej
i farerskiej kultury. Pokryty darnią dach obiektu
o powierzchni 2 000 m² wsparto na fantazyjnych
stalowych filarach, przypominających korzenie
prastarego drzewa. Całość otula przeszkloną fasadę budynku, z której można podziwiać zapierający
dech widok na pobliski port.
Autorami tego niezwykłego projektu, którego
realizację ukończono w 1983 roku, są Ola Steen
z Norwegii i Kollbrún Ragnarsdóttir z Islandii. Dach
zmienia się wraz z porami roku – jesienią przybiera
brązową szatę, zimą stroi się w biel, z wiosną ożywa świeżą zielenią, a latem rozkwita w bujną łąkę.
Niepowtarzalny urok Wysp Owczych miałam
okazję podziwiać właśnie latem i z przyjemnością
dzielę się z Państwem moimi fotograficznymi wrażeniami.
70
1
Wyspy Owcze to pradawny pomost żeglugowy pomiędzy Norwegią, Wyspami Brytyjskimi a Islandią,
z którego korzystali już Wikingowie.
Stolica Wysp, Tórshavn, leżąca na wyspie Streymoy, jest jedną z najmniejszych stolic świata, liczącą ledwie 17,5
tysiąca mieszkańców, których jest tutaj niemal dwukrotnie mniej aniżeli
wypasanych na wyspie owiec.
Wyspy Owcze tworzy archipelag
23 wysp na Morzu Norweskim stanowiących terytorium zależne Danii.
18 największych wysp wulkanicznych
ma łączną powierzchnię 1 399 km²
(niewiele mniej niż obszar całej aglomeracji śląskiej), z czego największe
wyspy archipelagu – Streymoy i Eystruoy - zajmują prawie połowę.
2
Chłodny klimat i silne wpływy oceaniczne sprawiają, że na Wyspach jest
na ogół pochmurnie, występują częste mgły, silne wiatry i wysoki poziom
opadów (powyżej 1 000 mm). Dzięki
ciepłemu Prądowi Zatokowemu zimy
są tutaj dość ciepłe (średnia temperatura w styczniu wynosi ok. 0°C), jednak latem średnia temperatura nie
przekracza 11°C, rzadko osiągając
war­tości powyżej 20°C.
Największą gałęzią gospodarki
Wysp jest rybołówstwo, które przynosi 97% wpływów z eksportu. Drugim
najważniejszym źródłem dochodów
farerskiego budżetu jest prężnie rozwijająca się turystyka, duże znaczenie
ma także przemysł wełniany i przetwórstwo.
3
O autorach
irena bajerska
Architekt krajobrazu, wykładowca na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, projektantka zieleni m.in. na dachach Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego i Sądu Najwyższego oraz wielu osiedli mieszkaniowych i obiektów użyteczności publicznej.
stephan brenneisen
Kierownik Centrum Wiedzy o Dachach Zielonych (Green Roof Centre of Competence) Uniwersytetu Wädenswil, Przewodniczący Szwajcarskiego Stowarzyszenia Budownictwa Ekologicznego. Uzyskał stopień doktora z tematu
„Potencjał dachów zielonych w zakresie kompensacji ekologicznej oraz ich
znaczenie dla zachowania naturalnych siedlisk i gatunków w planowaniu
i zagospodarowaniu przestrzennym”.
agnieszka bronikowska
Architekt krajobrazu, absolwentka Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego.
Od 2009 roku pracuje w firmie inGreen, projektując ogrody i tereny zieleni.
katarzyna from
Architekt krajobrazu, absolwentka Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Od 2001 roku wraz z mężem prowadzi firmę inGreen Ogrody z klasą! Firma oferuje szeroki zakres usług projektowych i kompleksowe wykonawstwo
dla inwestorów prywatnych i publicznych, mając w portfolio ponad 100 realizacji.
marcin gąsiorowski
Architekt krajobrazu, projektant szeregu ogrodów na dachach i dachów bagiennych. Ukończył wydział Architektury Krajobrazu oraz studia podyplomowe Ekologii w Uniwersytecie GHS Essen w o specjalizacji projektowania
środowiskowego, ingerencji i kompensacji oraz ekologii wód. Członek Izby
Architektów Nadrenii-Westfalii oraz Związku Architektów Krajobrazu Niemiec (BDLA), Europejskiego oraz Niemieckiego Towarzystwa Naturalnych
Wód Kąpielowych (DGfnBg).
Landscape architect (MSc.), professor at the
Warsaw University of Technology, designed green roofs of the Warsaw University Library and
the Supreme Court, author of many projects in
modern housing estates and public spaces.
Head of the Green Roof Centre of Competence
at the University of Applied Sciences Wädenswil, President of the Swiss Association of Green
Buildings. Dissertation (PhD): Ecological compensation potential of green roofs -importance
of the habitats for nature and species conservation and urban development planning.
Landscape architect (MSc.), graduate of the
Warsaw Agricultural University. Since 2009 working for inGreen landscape contractors, responsible for garden and landscape planning.
Landscape architect (MSc.), graduate of the
Warsaw Agricultural University. Managing the
landscape contracting company inGreen Ogrody z klasą! with her husband since 2001. The
company offers landscape design, construction
and maintenance, it’s portfolio includes over
100 implemented projects for private and public investors.
Landscape architect (MSc.), designed various
roof and wetland gardens. Studied landscape
architecture and ecology at the University GHS
of Essen specializing in environmental design.
Member of the German NRW Chamber of Architects, the Federation of German Landscape
Architects (BDLA) and the German Society of
Natural Swimming Pools (DGfnBg).
balbina gryczyńska
Absolwentka Akademii Ekonomicznej w Katowicach na wydziale Międzynarodowych Stosunków Ekonomicznych, aktualnie współpracownik firmy Calla
zajmującej się zagospodarowaniem terenów zieleni. Członek założyciel i Sekretarz Zarządu Polskiego Stowarzyszenia „Dachy Zielone”.
Graduate of the University of Economics in Katowice, specialized in international economic
relations. Associate at Calla landscape contractors. Founding member and Secretary of the
Polish Green Roof Association (PSDZ).
paulina kadej
Studentka IV roku na Wydziale Architektury Krajobrazu w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.
joanna kiryłło
Urzędnik Komisji Europejskiej w Dyrekcji Generalnej Polityki Regionalnej,
Wydział Europejskiej Współpracy Terytorialnej, odpowiedzialna m.in. za Program Współpracy Transgranicznej, the Northern Periphery Programme 20072013 www.northernperiphery.eu
Student of landscape architecture at the Warsaw Agricultural University.
Fonctionnaire of the European Commission, DG
Regional Policy, European Territorial Co-operation Unit. Desk officer responsible, among
others, for the Transnational Co-operation Programme - The Northern Periphery Programme
2007-2013 www.northernperiphery.eu
monika korzeniecka
Studentka architektury krajobrazu w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w specjalizacji urządzania i pielęgnowania obiektów architektury krajobrazu.
72
Student of landscape architecture at the Warsaw Agricultural University focusing on landscape construction and maintenance.
Research scientist (PhD Sc.) at the Department
of Landscape Architecture at the Warsaw Agricultural University, specializing in landscape
construction, tree maintenance and arboriculture in urban areas. Member of the Polish Dendrology Society.
Student of the University of Ecology and Management in Warsaw, leader of the student’s
interest group of the applied planting ecology, member of the students’ interest group of
ecology, founding member of the Polish Green
Roof Association (PSDZ).
Artist, educator, graphic designer, graduate of
the Academy of Fine Arts in Warsaw, Faculty
of Painting. Her artistic performances exercise
potentials of public urban space. Awarded the
scholarship funded the Minister of Culture and
National Heritage for 2007. President of the Association “With Headquarters in Warsaw”.
Student of landscape architecture at the Warsaw Agricultural University.
Studied environmental engineering at the
Warsaw Agricultural University, master thesis
on roof greening as a strategy to improve the
urban microclimate. Main focus on implementation of modern technologies in urban ecology.
Landscape architect, research scientist at the
Technical University of Berlin and the University of Applied Sciences in Neubrandenburg. He
worked on several scientific urban ecological
demonstration projects, commissioned by the
Berlin Senate for Urban Development. Research
and testing fields in urban ecology, esp. rainwater management of pavements, roof greening,
façade greening systems and rainwater harvesting projects.
jan łukaszkiewicz
Adiunkt w Katedrze Architektury Krajobrazu w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, związany z problematyką budowy, urządzania i pielęgnacji
terenów zieleni, kształtowania zadrzewień w miastach i arborystyką, członek
Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego.
magdalena mioduszewska
Studentka Wyższej Szkoły Ekologii i Zarządzania w Warszawie, przewodnicząca Koła Naukowego Stosowanej Ekologii Roślin, członek Koła Naukowego
Ekologów, członek założyciel Polskiego Stowarzyszenia „Dachy Zielone”.
edyta ołdak
Artystka, pedagog, grafik, absolwentka Wydziału Malarstwa Akademii Sztuk
Pięknych w Warszawie. W swoich działaniach nastawia się na prace w przestrzeni miasta. Stypendystka Ministra Kultury na rok 2007. Współzałożycielka
i Prezes Stowarzyszenia „Z Siedzibą w Warszawie”.
katarzyna piotrowska
Studentka III roku na Wydziale Architektury Krajobrazu w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.
piotr pluta
Absolwent Międzywydziałowego Studium Ochrony Środowiska w Szkole
Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Pracę magisterską napisał
z zakresu wpływu dachów zielonych na środowisko miejskie. Jego główne
zainteresowania to współczesne technologie umożliwiające rozwiązywanie
miejskich problemów środowiskowych.
marco schmidt
Architekt krajobrazu, pracownik naukowy Politechniki w Berlinie i Uniwersytetu w Neubrandenburgu. Autor projektów badawczych w zakresie ekologii
miejskiej na zlecenie urzędu miejskiego w Berlinie. Jego zainteresowania
oraz działalność naukowa skupiają się wokół ekologii miejskiej, głównie odwodnienia powierzchni uszczelnionych, zazieleniania dachów i fasad oraz
zagospodarowania wód opadowych.
marta weber-siwirska
Research scientist (PhD Sc.) at the Institute of
Landscape Architecture, Wrocław University
of Environmental and Life Sciences, founding
member of the Polish Green Roof Association
(PSDZ) and the Association of Polish Landscape
Architects (SPAK). Main focus and research field
in sustainable urban design, roof and façade
greening.
Pracownik naukowy Instytutu Architektury Krajobrazu Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, członek założyciel Polskiego Stowarzyszenia
„Dachy Zielone” oraz Stowarzyszenia Polskich Architektów Krajobrazu. Jej zainteresowania oraz działalność naukowa skupiają się wokół alternatywnych
sposobów wprowadzania zieleni na tereny zurbanizowane, w tym dachy zielone i ogrody wertykalne.
Landscape architect (MSc.), graduate of Wrocław University of Environmental and Life
Sciences, focusing on green roofs. At present
she complets post graduate studies of landscape planning in the Netherlands, specializing in
roof greening.
Absolwentka Wydziału Architektury Krajobrazu Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, pisała pracę magisterską na temat dachów zielonych.
Obecnie kontynuuje naukę na studiach podyplomowych w Holandii w zakresie architektury krajobrazu, pozostając w dalszym ciągu w tematyce dachów zielonych.
emilia zemlak
73
Wydarzenia
26 lutego 2010 we Wrocławiu odbędzie się II Walne Zebranie Członków Polskiego Stowarzyszenia
„Dachy Zielone”, na którym zostanie przyjęty program i oficjalna inauguracja działalności Stowarzyszenia. Gościem specjalnym zebrania będzie Dusty Gedge, Prezes Europejskiej Federacji Stowarzyszeń Dachów Zielonych (EFB). Zarząd PSDZ serdecznie zaprasza wszystkich zainteresowanych przystąpieniem do nowopowstałej organizacji branżowej. Szczegółowe informacje na stronie www.psdz.org.pl
26-28 lutego 2010 odbędą się doroczne Targi Ogrodnicze GARDENIA w Poznaniu. Szczegółowe informacje na stronie www.gardenia.mtp.pl
19 marca 2010 w Warszawie, w Auli Kryształowej SGGW, odbędzie się pierwsza edycja cyklicznej
konferencji pt. WSPÓŁCZESNA ARCHITEKTURA KRAJOBRAZU – TRENDY, TECHNOLOGIE I PRAKTYKA, na którą zaprasza Stowarzyszenie Architektury Krajobrazu „Zieleń Polska”. Tytuł tegorocznej konferencji: „OD MIASTA EFEKTOWNEGO DO MIASTA PRZYJAZNEGO”. Tematyką konferencji będzie ewolucja skupisk miejskich
od miast budowanych na pokaz jako kwintesencja silnej ekonomii i technologii w stronę miast przyjaznych
mieszkańcom. Konferencja adresowana jest do: architektów krajobrazu, architektów, urbanistów oraz inspektorów i specjalistów odpowiedzialnych za zieleń publiczną w miastach i gminach.
Gościem specjalnym marcowej konferencji będzie PATRICK BLANC – pomysłodawca i twórca ogrodów
wertykalnych, którego nowatorskie podejście do projektowania zostało dostrzeżone przez redakcję magazynu Time i wyróżnione w plebiscycie „50 najlepszych innowacji 2009 roku”. Szczegółowe informacje na stronie
www.zielenpolska.pl
4 marca 2010 w Ditzingen koło Stuttgartu odbędzie się 8. Międzynarodowe Sympozjum Dachów Zie-
lonych organizowane corocznie przez niemiecką organizację branżową Fachvereinigung Bauwerksbegrünung
E.V. (FBB). Dzień później w tym samym miejscu odbędzie się spotkanie organizacji członkowskich Europejskiej
Federacji Stowarzyszeń Dachów Zielonych (EFB). Polskę reprezentować będą przedstawiciele Polskiego Stowarzyszenia „Dachy Zielone”. Szczegółowe informacje na stronie www.fbb.de
7-10 maja 2010 podczas Wystawy Światowej EXPO 2010 w Szanghaju odbędzie się międzynarodowa
konferencja na temat dachów zielonych. W odpowiedz na hasło tegorocznego EXPO „Lepsze miasto, lepsze
życie” wielu wystawców zaprezentuje najnowsze trendy i osiągnięcia w dążeniu do poprawy jakości życia
w mieście, stąd w wielu pawilonach znajdą się między innymi spowite roślinnością dachy i fasady. Organizatorzy zapowiadają, że EXPO w Szanghaju będzie największą i najbardziej spektakularną Wystawą Światową
w historii. Udział w Wystawie zadeklarowało blisko 200 krajów z całego świata, w tym Polska.
Towarzyszącą EXPO konferencję na temat dachów zielonych organizują: International Promotion Center
for Vertical Planting, World Green Infrastructure Network(WGIN) oraz Shanghai Landscape Architecture Gardening Trade Association. Szczegółowe informacje na stronie www.greenrooftops.cn
e-kwartalnik „Dachy Zielone”
nr 1 (00) styczeń 2010
Ewa Piątek-Kożuchowska
Redaktor naczelna – Wydawca
Edyta Ołdak
Dyrektor artystyczny
Paweł Heppner
Webmaster - Webdeveloper
74
Stali współpracownicy
Magdalena Mioduszewska, Redaktor
Piotr Pluta, Redaktor
Tłumaczenia
Beata Bielska-Maseko, język angielski
Eneya Maseko, język angielski
Tatiana Lenarcik, język rosyjski
Adres redakcji
ul. Ząbkowska 38a, lok. 3
03-735 Warszawa
tel. +22 371 09 92
fax +22 357 89 85
redakcja@dachyzielone.info
Wydawca
Wydawnictwo EPK
Ewa Piątek-Kożuchowska
ul. Duczkowska 26
05-200 Wołomin
NIP 125-050-71-08
E-kwartalnik „Dachy Zielone” jest tytułem wpisanym do Sądowego Rejestru
Dzienników i Czasopism poz. Pr 2489
www.dachyzielone.info
75