docdecembar 2011 - Grad Podgorica
download 
Report Transcription
decembar 2011 - Grad Podgorica
SADRŽAJ: 2-3 ..........Miomir Mugoša - I kriza će proći 4 ..............Željko Vuković - Racionalizacija lokalne uprave 5 ............ Mišela Manojlović – ................ Fokus na zakonitosti i efikasnosti 6 .............Miomir Jakšić - Štednja 7 .............Borivoje Marić – Bolja naplata 8 .............Nada Mugoša – Ne smijemo posustajati 9. ............Branko Radusinović – Valorizacija imovine 10. ..........Oliver Marković ................Pojednostavljena procedura za investitore 11 ...........Miomir M. Mugoša ................Stvorene pretpostavke za brži razvoj 12 ..........Vladan Vučelić ................Značajno proširenje vodovodne mreže 13 ..........Radoica Popović – Modernizacija i ušteda 14 ...........Milivoje Vujotić – U korak sa zahtjevima tržišta 15 ..........Radmila Vujošević ................Oslonac na sopstvenu proizvodnju 16 ..........Momčilo Janković ................Značajne investicije iz sopstvenih sredstava 17 ...........Borislav Đuranović ................Kvalitetna saradnja sa građanima 18 ..........Zdravko Klikovac ................Proizvodnja - važna dopunska djelatnost 19. .........Ljubinka Sekulić – Novi kvalitet usluga 20 ...........Vladimir Tomović – Niz značajnih aktivnosti 21 ..........Slobodan Stanović ................Uslovi za dostojanstven ispraćaj 22 ..........Miodrag Pajović - Podsticaj biznis ideje 23 ..........Goran Škatarić ................Kooperativni ugovor-uslov većeg otkupa 24 ...........Snežana Mijušković ................Početak rada Narodne kuhinje 25 ..........Aleksandar Radinović – Od tabua do realnosti 26 ...........Žana Filipović – Kvalitet kulturnih sadržaja 27 ..........Zoran Šoškić – Dinamično i kreativno 28 ..........Ivan Ivanović – Obezbijeđeni izuzetni uslovi 29 ..........Niko Martinović – Programski mozaik 30 ..........Dubravka Drakić – Igra duga šest decenija 31 ..........Aleksandar Milošević ................Zajedno odrastamo i učimo 32 ...........Ajrudin Adžović – Kvalitetni sadržaji 33 ..........Evica Maraš – Mnoštvo programa 34 ..........Časlav Vešović ................Sport zahtijeva vrhunsku infrastrukturu 35 ...........Radislav Vojvodić – Sve efikasniji 36 ...........Radomir Pješčić - Uvijek tamo gdje je najteže 37 ..........Aleksandar Perović ................U korak sa tehnološkim liderima 38 ............Miodrag Pejović - Na novoj lokaciji 39 ............Ljiljana Šćepanović .................Akcenat na marketinškim aktivnostima 40 ............Slobodan Stojanović - Najpreči interes građana 41 ............Slavka Maraš - Javnost i transparentnost 42 ............Vladimir Vujović - Duboka kriza vlasti 43 ............Đorđe Suhih - Promjene su neminovnost 44 ...........Momčilo Vujošević .................Sud građana jedino mjerodavan 45 ...........Dušan Radonjić - Godina krize, ali i stvaranja 46 ............Nikola Gegaj - Za dobrobit svih 47 ...........Nebojša Kavarić - Savremeni koncept usluga 48-49 ......Galerija slika 50-51 ......Duško Marković - U susret izazovima 52-53 ......Vanja Grgurović .................Facebook državne administracije 54-56 .....Diplomatski ugao 57 ............Ilija Despotović .................Zavičajna dijaspora 58- 59 .....Husein Tuzović - Događaji koji se pamte 60-61 ......Slavica Stamatović .................Kako komuniciramo sa gradom u kome živimo 62-63 .....Darko Vučković - Samo jedno ime... 64-65 .....Mirza E. Vodopić - Municipalne obveznice 66-67 .....Julka Pejović- Bavljenje naukom je stil života 68-69 ......Vojin Cicmil - Odgovornost i kvalitet 70-71 ......Vuk Perović - Opet sam tu 72-73 ......Iva Šćepanović .................Pomjerene granice domaće kinematografije 74-75 .....Edin Jašarević - Afirmacija kulturnih resursa 76-77 ....Rruga Tuz - Hani i Hotit e pritur që moti 78 ...........Kongresi nga fusha e medicinës dhe punës .................sociale 79 ...........Thesar i të kaluerës sonë 80-81 ..... Dušan Ičević - Podgoričanke 82-83 ..... Zuvdija Hodžić - Milješ-na početku i na kraju 84-85 ..... Tijana Todorović - Vodič za život 86-87 ..... Ivan Vukčević ................ Podgorica-regionalni muzički centar 88-89 ..... Ranko Kovačević - Netipična zetska priča 90-91 ..... Julka Pejović- Probaćemo da nešto uradimo 92-93 ..... Miodrag Mido Vuković - Ode život, a ja ostah 94-95 ..... Darko Šarčević ................ Promocija prirodnih vrijednosti 96-97 ..... Janko Šćepanović - Preko ivice 98 -99 .... Branko Nilević ................ Kako je poraz pretvoren u pobjedu 100 ........ Husein Tuzović - Braća u fudbalskim klubovima PODGORICA INFO – 19. DECEMBAR 2011. Priredili: Hamdo Kočan, Danilo Kalezić, Enisa Harović, Nijaz Ramović, Paljoka Ljucđonaj Grafički dizajn: Srđa Radulović i Wave Design Štampa: Publikum Email: pgbiro@t-com.me I KRIZA ĆE PROĆI dr Miomir Mugoša gradonačelnik Podgorica je i u ovoj godini uprkos svim teškoćama i sve evidentnijim posljedicama ekonomske krize nastavila da se razvija. I sebe i druge navikli smo da je Podgorica simbol promjena i novih vrijednosti. Istina, gradnja infrastrukturnih objekata, domaće i strane investicije koje su bile naša osnovna prepoznatljivost bile su manje nego proteklih godina. Ipak, 2011 godina ostaće upamćena po završetku najskuplje i najkompleksnije saobraćajnice – mini obilaznice. Ova bulevarska saobraćajnica, sa najdužim mostom u gradu koštala je preko 28 miliona duga je 7 km. Pored osnovne funkcije, izmještanja saobraćaja iz centra grada izuzetno je značajna za razvoj poslovanja u agroindustriskoj i servisno- skladišnoj zoni. U toku su radovi na rekonstrukciji puta M18 od Tuzi do Božaja koji će znatno bolje povezati Podgoricu i Crnu Goru sa Albanijom. Završeni su radovi na izgradnji saobraćajnica sa 2 pratećom infrastrukturom za Blok 15 u okviru DUP-a Blok VI, saobraćajnice sa parkinzima u okviru DUP-a Blok 18 i 19, a radi se na izgradnji saobraćjnica u okviru DUP-a Zabjelo- Ljubović, Zabjelo 9, DUP-a Univerzitetski centar, DUP Gornja Gorica i dr. Počeli su radovi na rekonstrukciji jedne od najfrekventnijih raskrsnica u blizini Delte. Na principu privatno javnog partnerstva, Kompanija Čelebić d.o.o. u Bloku V gradi Tržni centar vrijedan 13 miliona eura, čime će Glavni grad dobiti još jednu savremenu zelenu pijacu. Završen je i glavni projekat pijace na Koniku, a novom planskom dokumentacijom stvarili smo uslove za izgradnju Tržnog centra u Tuzima. Posebno značajna sredstva uložili smo u poboljšanju vodosnabdijevanja, tj. u rehabilitaciju postojećeg gradskog sistema i širenju vodovodne mreže u gradskim opštinama Tuzi i Golubovci. Vrijednost tih kapitalnih projekta koji će biti završeni tokom naredne godine iznosi preko 8 miliona eura, dok je u izgradnju vodovodnog sistema Kuča, čija je prva faza već realizovana uloženo oko milion eura. Stvaramo uslove za organizovano upravljanje otpadom gdje niko više neće bacati smeće tamo gdje ne treba a iz našeg rječnika nestajaće riječi poput divlje deponije. Ne znači nam puno što smo veliki, perspektivan i uređen grad ako građani ne pokažu razvijenu svijest o tome, ako u čuvanju onoga što smo izgradili ne učestvuju svi. Podgorica kao važna karika u ekonomskom razvoju u kojoj preduzetničku djelatnost obavlja trećina ukupno registrovanih privrednih subjekata Crne Gore mora slati pozitivne signale, ne samo našim, već i stranim potencijalnim investitorima. Zato gdje je god to realno moguće poboljšavamo uslove za razvoj preduzetništva i stvaramo zdrav i konkurentan ambijent za nova ulaganja i razvoj biznisa. Predhodnih godina uradili smo dosta na poboljšanju poslovnog ambijenta. Planski smo odredili zone poslovanja, a nedavnom odlukom o komunalnom opremanju građevinskog zemljišta naknade smo u svim zonama dodatno umanjili 10 % za poslovne i 15 % za stambene objekte. Inače, Crna Gora ima najniže poreze u regionu. I pored takvih nastojanja, iz naše zemlje slale su su loše poruke stranim ulagačima čime se sticao utisak da nijesmo dobro mjesto za njih. Ekonomska kriza je usporila realizaciju nekih projekata, ali ni od jednog nećemo odustali. Svjesni smo da ne smijemo zaustaviti ulaganje u infrastukturu, već naprotiv, moramo iznalaziti mogućnosti kako bi održali kontinuitet investiranja. Možemo reći da smo u prvoj deceniji XXI vijeka uspješno riješili najvažnije infrastrukturne preduslove za razvoj i investiranje. Što ćemo, nadam se, u narednoj godini potvrditi početkom realizacije projekta vijeka- izgradnjom primarne kolektorske mreže u dužini od 35km. i novog uređaja za prečišćavanje otpadnih voda. Grad koji nastoji da unaprijedi kvalitet života svojih građana i promoviše evropske vrijednosti i standarde, mora da nastavi sa intenzivnim investiranjem i to na čitavom području. Bez solidne infrastrukture, bez dobrih saobraćajnica, posebno u proizvodnim djelatnostima i uslugama nema ni novih radnih mjesta. Budućnost Podgorice sve više moraju biti mala i srednja preduzeća, usluge, tranzitni turizam i poljoprivreda. Apsurdno je što Crna Gora daje oko 400 miliona godišnje za uvoz poljoprivrednih proizvoda, a da naši gotovo idealni potencijali za poljoprivredu ostaju neiskoričćeni. Odgovor svakoj krizi su unutrašnje rezerve, a njih ćemo najlakše pronaći ako obnovimo bar one najkvalitetnije oranice koje su nekad bile zasijane žitom i drugim neophodnim poljoprivrednim kulturama. To nije bilo tako davno kada se na našim prostorima pretežno živjelo od sela i poljoprivrede, a već danas bavljenje poljoprivredom smatra se prevaziđenim načinom objezbjeđivanja egzistencije. Što je još jedna naša zabluda koju zasad samo pojednačni primjeri snažno demantuju. Podgoricu kao perspektivno mjesto za život prepoznali su mnogi, ne samo iz Crne Gore, zato je ona poslije II svjetskog rata svake decenije uvećavala broj stanovnika za oko dvadeset hiljada, što za crnogorske prilike znači za jedan čitav grad. Njima je potrebno stvoriti elementarne uslove za život, od stanovanja, školovanja, zdravstvene zaštite do zaposlenja, što je uvijek, a posebno u ovom momentu najteže. U Podgorici živi priličan broj građana nezavidnog materijalnog statusa, REA populacije, ali i domicilnog romskog stanovništva kojima je neophodna pomoć. Grad je izgradio i dalje gradi ne mali broj stanova a do kraja naredne godine grad podijelićemo značajan broj stanova kako zaposlenima u glavnom rgadu, tako i licima u stanju socijalne potrebe i porodicama čiji su stanovi uklonjeni zbog realizacije novih gradskih projekata. Privodimo kraju izradu prostorno planske dokumentacije za izgradnju naselja koje ćemo graditi sa međunarodnim organizacijama na Vrelima Ribničkim za REA populaciju. Sredinom godine počela je sa radom savremena narodna kuhinja u kojoj se dnevno obezbjeđuje 500 besplatnih obroka za one koji ne mogu samostalno da se staraju o sebi. Za tkz. jednokratne finasijske pomoći najugroženijim kategorijama građana i ove godine izdvojili smo značajna budžetska sredstva. To u ovim kriznim vremenima predstavlja veliku pomoć tim kategorijama građana. Ove godine, nakon temeljne rekonstrukcije i dogradnje u izuzetnim smještajnim uslovima naša Narodna biblioteka slavi 130 godina od osnivanja, a šest decenija svog uspješnog rada obilježava i Gradsko pozorište. Uz postojeću mrežu manifestacija i festivala, Podgorica je svojom kulturnom politikom formirala zapažen ambijent bogatih sadržaja i time potvrdila da sve ono što se dešava u drugim velikim gradovima, živi i traje u Podgorici. Nažalost, i za ovaj nalet ekonomske krize izostali su adekvatni odgovori, kako na globalnom, tako i na svim ostalim nivoima. Prije svega neophodna je zamjena potrošačkog proinvesticionim modelom razvoja. To automatski znači znatno ograničenje rasta plata i penzija. Naročito ne bi bilo dobro da uđemo u novi talas zatvaranja firmi i otpuštanja ljudi. Postojeći socio-ekonomski ambijent svakako će se odraziti na kvalitet života građana. Socijalne i političke frustracije i socijalni problemi nemalog broja porodica sigurno će se i dalje zaoštravati. Moramo biti svjesni da nema uspješnih, ni gradonačelnika ni privrednika, sa siromašnim građanima. Budžet za ovu i za narednu godinu je restriktivan, ali se zasad uspješno borimo sa servisiranjem naših obaveza, prije svega zato što se racionalno ponašamo i štedimo kao nikad ranije. Jasno je da se moramo pripremiti na jednu drugu vrstu izazova, koja nas čeka u drugačijim materijalnim i finansijskim uslovima. Zato se mora ohrabrivati preduzetništvo, pojačati štednja i trošiti samo ono što je zarađeno. Ljudi moraju da osjete da vrijednim radom i u krizi znaju da koriste svoju, ali i zajedničku snagu i energiju. Kao što je pozivanje na optimizam bez pokrića neosnovano, tako i svi oni koji šire beznađe samo dodatno utiru put u veće teškoće. Politika ima smisla samo ako se bavi rješavanjem konkretnih životnih pitanja i ako ima široku podršku građana. 3 GLAVNI ADMINISTRATOR Željko Vuković glavni administrator RACIONALIZACIJA LOKALNE UPRAVE Polazeći od zakonom utvrđenih nadležnosti Glavnog administratora da koordinira rad organa lokalne uprave i službi i da se stara o zakonitosti, efikasnosti i ekonomičnosti njihovog rada, davanju stručnih upustava i instrukcija o načinu postupanja u vršenju poslova i davanja mišljenja na akte o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji poslova organa lokalne uprave i službi, govori o značaju te veoma zahtjevne i odgovorne funkcije. To prije svega zahtjeva punu posvećenost kako Glavnog administratora, tako i svih organa uprave i službi, naročito rukovodećeg kadra, jer je to jedan od najznačajniji preduslova da lokalna samouprava kvalitetno ostvari svoje funkcije. U ovoj godini Crnogorski palament je usvojio niz zakona kojima se uređuje oblast gdje lokalna samouprava ima nadležnosti, a odnosi su usklađeni sa evropskim zakonodavstvom od kojih su za nas mnogi novi. Ta činjenica je i opredijelila rad organa uprave Glavnog grada na sagledavanju tih rješenja i pripremi podzakonskih propisa. Paralelno sa tim, na temelju Vladine informacije o optimizaciji broja zaposlenih na nivou lokalnih samouprava koja je proistekla iz sveobuhvatnih aktivnosti na planu reforme lokalne samouprave u svim segmentima, a posebno u onosu na racionalizaciju radnih mjesta i broja izvršilaca, Glavni grad je povodom ovih akativnosti vlade, dostavljao informacije i podatke koordinacionom odboru za reformu lokalne samouprave i Ministarstvu unutrašnjih poslova i javne uprave, o stanju i preduzetim mjerama na smanjenuj broja zaposlenih u organima uprave i javnim službama čiji je osnivač. Ovaj proces se nastavlja a podrazumijeva sveobuhvatnu analizu, prije svega sa aspe- 4 kta obezbjeđenja racionalnog vršenja poslova i planiranja optimalnog broja izvršilaca, naročito prepoznajući potrebu za visokostručnim kadrom. Zakonitosti rada organa uprave, prati se i kroz drugostepeni postupak, a to znači rješavanje po žalbama građana i drugih subjekata na rješenja koja donose organi uprave. Značajna prava građana se ostvaruju i obaveze izvršavaju pred organima lokalne uprave, a od njihovog su neposrednog interesa. Zbog toga je i praćenje zakonitosti rada organa kroz drugostepeni postupak, najvažnija funkcija Glavnog administratora. U ovoj godini organi uprve Glavnog grada su odlučivali o velikom broju zahtjeva fizičkih i pravnih lica, ali kada se ima u vidu broj podnijetih žalbi na ta rješenja, iako je jedan broj rješenja poništen, generalno se može ocijeniti da organi uprave Glavnog grada rade zakonito i efikasno. Svim građanima Podgorice čestitam praznik Glavnog grada – 19 decembar, sa željom da zajedno sa gradom u kome živimo, rastemo, mijenjamo se i mi, građani Podgorice. SEKRETARIJAT ZA LOKALNU SAMOUPRAVU FOKUS NA ZAKONITOSTI I EFIKASNOSTI Uz niz normativnih akata čija obrada spada u nadležnost ovog Sekretarijata i niz pravnih mišljenja na akte drugih organa sa aspekta njihove usklađenosti sa zakonom i međusobne usklađenosti, posebna pažnja posvećena je realizaciji strateških dokumenata u oblasti borbe protiv korupcije u lokalnoj samoupravi. Tako je izradom Odluke o Etičkoj komisiji za izabrane predstavnike i funkcionere Glavnog grada i iste takve odluke za službenike i namještenike, zaokružen podsistem etičkih standarda u pogledu odgovornosti, nepristrasnosti, moralnog integriteta, političke neutralnosti, obaveze prijavljivanja svih zloupotreba i korupcije, zabrane primanja poklona isl. Pored toga, obaveze utvrđene Programom i Akcionim planom borbe protiv korupcije koje se odnose na Savjet za razvoj i zaštitu lokalne samouprave a tiču se utvrđivanja jasnih kriterijuma za izbor članova tog radnog tijela, našle su svoje mjesto u novoj Odluci o osnivanju Savjeta. Dodatno, transparentnost rada lokalne samouprave i potpuna građanska participacija u donošenju i sprovođenju odluka Glavnog grada, kao najefikasniji način borbe protiv korupcije, inkorporisana je u novu Odluku o učešću lokalnoj stanovništva u vršenju javnih poslova. Jedna od primarnih nadležnosti ovog Sekretarijata koja se najneposrednije reflektuje na profesionalnost, zakonitost i efikasnost rada lokalne uprave, tiče se predlaganja i sprovođenja politike upravljanja kadrovima. Strateški antikorupcioni dokumenti poklanjaju veliku pažnju ljudskom Mišela Manojlović sekretarka resursu sa aspekta stručnog usavršavanja, kompetencije i depolitizacije procesa zapošljavanja. Ovu politiku Sekretarijat je koncipirao u pet pravaca i to: stručno osposobljavanje službenika i namještenika, ocjenjivanje njihovog rada, stručno osposobljavanje pripravnika, razvoj internog tržišta rada i centralna kadrovska evidencija. Stručno osposobljavanje službenika i namještenika vršiće se po posebnom projektu čija će implementacija početi u narednoj godini. Cilj ovog projekta je stvaranje visoko stručnog i fleksibilnog kadra, sposobnog za prilagođavanje brzim promjenama i potrebama poslodavca. Izradi programa predhodilo je utvrđivanje potreba za različitim vrstama obuka sa fokusom na analizi stavova zaposlenih i analizi stavova rukovodilaca svih organizacionih jedinica. Projekat je zasnovan na standardima obrazovnih aktivnosti i njihovih rezultata u EU sa ambicijom za postizanje prosječno 4o časova obrazovanja po zaposlenom na godišnjem nivou. Očekujemo da će njegova implementacija omogućiti lični razvoj zaposlenih, podizanje nivoa kompetencije i konkurentnosti kako na internom, tako i na eksternom tržištu rada i povećanje motivacije za rad u lokalnoj samoupravi. Drugi pravac kadrovske politike odnosi se na postupak ocjenjivanja rada lokalnih službenika i namještenika koji je u uskoj vezi sa osposobljavanjem i obukama. S tim u vezi, Sekretarijat je pripremio obrasce neophodne za primjenu zakonske obaveze ocjenjivanja rada službenika, namještenika i rukovodećih lica, odnosno pomoćnika starješine organa. Sve ove aktivnosti Sekretarijat će prilagoditi usvojenim preporukama UNDP u Crnoj Gori koje su date u dokumentu pod nazivom: »Analiza funkcija upravljanja ljudskim resursima u crnogorskim opštinskim upravama«. 5 SEKRETARIJAT ZA FINANSIJE ŠTEDNJA mr Miomir Jakšić sekretar Budžet Glavnog grada u 2011. godini bio je utvrđen u iznosu od 68.316.950,00 €. Prioritetni ciljevi gradskih finansija u 2011. godini bili su usmjereni na poboljšanju naplate svih vrsta lokalnih javnih prihoda, ostvarivanju budžetske ravnoteže primitaka i izdataka, finansiranju obaveza iz realnih izvora, izvršavanje redovnih budžetskih obaveza, realizaciju kulturnog, sportskog i socijalnog programa, uz stalnu racionalizaciju potrošnje. Ukupno ostvareni prihodi Budžeta za 10 mjeseci 2011.godine iznose 43,3 mil € ili 63,4% u odnosu na plan po Budžetu. Sopstveni prihodi za 10 mjeseci 2011.godine ostvareni su u iznosu od 26,8 mil € ili 50,3 % od plana po Budžetu. Sopstveni prihodi koji su “vezani” za investiciona ulaganja odnosno prihodi od naknade za komunalno opremanje građevinskog zemljišta i prihodi od prodaje zemlje su za 10 mjeseci 2011.godine, ostvareni značajno ispod plana po Budžetu. Ekonomska kriza je uslovila sve manji promet nepokretnosti, a samim tim i poreza na isti, smanjenje investiranja u gradnju objekata, nemogućnost kupovine zemljišta kao i stvaranje obaveza za plaćanje naknade za komunalno opremanje izgrađenih objekata. Zajednički prihodi ostvareni su u iznosu od 8,5 mil € ili 77,7 % od plana po Budžetu, od čega je najznačajniji prihod porez na dohodak fizičkih lica realizovan za 10 mjeseci u iznosu od 6,3 mil €. Ukupni izdaci budžeta za 10 mjeseci 2011. godine realizovani su u iznosu od 42,7 mil, i to: za potrebe operativnog budžeta 23,2 mil € i za kapitalni budžet 19,5 mil € .Izdaci operativnog budžeta su značajno smanjeni( materijalni troškovi, izdaci za telefon, izdaci za reprezentaciju, ugovorene usluge potrošačkih jedinica i transferi), u odnosnu na planirane, usled sprovedene racionalizacije potrošnje . Bruto zarade i ostala lična primanja zaposlenih su tokom godine uredno izmirivane. Za deset mjeseci 2011.godine, uz cilju racionalizacije radnih mjesta, isplaćeno je 16 otpremnina. Značajne uštede su postignute kod ugovorenih usluga potrošačkih jedinice budžeta cca 2,5 mil €, odnosno realizovane su 6 planirane ali sa mnogo manje sredstava. Imajući u vidu značajne obaveze Grada u servisiranju potreba građana, javnim preduzećima je za obavljanje javne funkcije za 10 mjeseci 2011.godine usmjereno 6,7 mil €. Sve kreditne obaveze po dospjelim otplatama Glavni Grad je uredno servisirao bez dana kašnjenja. Kada je u pitanju kapitalni budžet, zaustavljeno je stvaranje novih obaveza odnosno sredstva su usmjeravana na završetak već započetih investicija, i to: za završetak izgradnje miniobilaznice, završetak Južnog bulevara – II faza, završetak magistralnog puta M2-od ulice Vojislavljevića do skretanja za aerodrom Golubovci, rekonstrukcija ulice Vlada Ćetkovića, rekonstrukcija Karađorđeve ulive –II faza, izgradnja vodovodnih sistema, izgradnja Gradske biblioteke i Gradskog parlamenta, izgradnja narodne kuhinje, kupovina vozila za komunalna preduzeća, uređenje grada(fasade, elektroradovi, oprema za javnu rasvjetu, ugradnja stubića, uređenje i zalivanje javnih površina, asfaltiranje...) Posmatrajući dinamiku kretanja primitaka Budžeta Glavnog grada Podgorice za 10 mjeseci 2011. godine uočava se da je isti realizovan sa 63,4 % odnosno 55 % bez prenijetih sredstva iz prethodne godine. Ovakva realizacija primitaka i izvršenje izdataka, pored sprovedenih mjera štednje, ukazuje da će doći do pomjeranja u ukupnim sredstvima, zbog čega je predložena Odluka o izmjenama i dopunama Odluke o Budžetu Glavnog grada Podgorica za 2011. godinu . Odlukom o izmjenama i dopunama Odluke o Budžetu Glavnog grada Podgorica za 2011. godinu odnosno Rebalansom su planirani ukupni primici u iznosu od 53.502.800,00 €, što je manje od primitaka planiranih po Odluci o Budžetu Glavnog grada Podgorice za 2011. godinu za 21,69 % ili u apsolutnom iznosu za 14.814.150,00 € . UPRAVA LOKALNIH JAVIH PRIHODA BOLJA NAPLATA Uprava lokalnih javnih prihoda vrši obračun i naplatu: prireza porezu na dohodak fizičkih lica, poreza na nepokretnosti, lokalne komunale takse, naknade za korišćenje opštinskih i nekategorisanih puteva, kao i naplatu lokalne administrativne takse. Imajući u vidu da su novim Zakonom o finansiranju lokalne samouprave, ukinuti neki prihodi opština (porez na potrošnju, na igre na sreću, firmarine), a porez na nepokretnosti je postao osnovni izvor finansiranja opština, zakonodavac je izmjenama Zakona o porezu na nepokretnosti, pokušao da nadomjesti taj gubitak prihoda i propisao poreske stope u rasponu od 0,1 do 1% od vrijednosti nepokretnosti, s tim da se za neke nepokretnosti stopa može i dvostruko uvećati. Glavni grad se opredijelio da iskoristi oko 1/3 dozvoljenog poreskog opterećenja, s tim da za ogromnu većinu nepokretnosti stopa bude i ispod jedne trećine. Kada su u pitanju objekti koji vlasnicima služe kao glavno mjesto stanovanja poresko opterećenje je približno isto kao i prethodne godine. Zbog te činjenice, Glavni grad se opredijelio za jačanje kapaciteta Uprave lokalnih javnih prihoda. Uprava je preselila u nove radne prostorije, us- Borivoje Marić direktor postavljena je nova organizacija rada, izvršeno je kadrovsko jačanje. Ti napori su, uprkos sve jačoj ekonomskoj krizi, dali rezultate tako da je za prvih 11 mjeseci ove godine, Uprava naplatila preko 14 milona eura. Ne samo da su nadomješteni gubici po osnovu ukinutih poreza, već su prihodi povećani preko milion eura ili 8,5% u odnosu na isti period prethodne godine. Najveći rast prihoda, od 58%, zabilježen je kod poreza na nepokretnosti. Na povećanje naplate poreza na nepokretnosti uticala su tri faktora: nešto veće poreske stope, veći obuhvat oporezivanja i pojačan intezitet naplate. Prihodi po osnovu naknada za korišćenje opštinskih i nekategorisanih puteva blježe rast od 39%, a po osnovu lokalne komunalne takse 24%. Ovo je postignuto korektnim i profesionalnim odnosom zaposlenih prema poreskim obveznicima, koji se manifestvovao kroz pružanje pomoći bilo u tumačenju poreskih propisa, dostavljanju poreskih obrazaca radi lakšeg ostvarivanja prava pred ovim organom, blagovremenim razmatranjem žalbi i prigovora, ali i jačanjem poreske discipline. 7 AGENCIJA ZA IZGRADNJU I RAZVOJ PODGORICE Nada Mugoša izvršna direktorka NE SMIJEMO POSUSTAJATI Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice je institucija koja okuplja stručnjake iz različitih oblast koji su prevashodno angažovani na opremanju i uređenju prostora za potrebe investitora i nadzor projekata u oblasti gradske infrastrukture. U godini koja je na izmaku u dijelu izrade prostorno planske dokumentacije prioritet sa nivoa Glavnog grada dat je izradi PUP-a kao plana najvišeg reda čiji završetak se očekuje u narednoj godini. Donijeti su planovi za više blokova u Mirkovoj Varoši a u formi Nacrta prezentovan je građanima dugo isčekivani plan za Staru Varoš. Za očekivat je da se do kraja godine završi most preko Cijevne u selu Dobričin koji je od velikog značaja za stanovništvo tog područja. Takođe se planira završetak semaforizacije na raskrsnici Ulice Serdara Jola Piletića kao i kružni tok kod Delte. Nakon ambicioznih radova na uređenju grada u prethodnim godinama i u ovoj smo nastavili da grad primjereno uređujemo i opremamo lokacije kako bi naši sugrađani imali kvalitetniju infrastrukturu. Značajna su ulaganja u opremanju lokacija svih investitora što kao rezultat ima formiranje novih naselja, kao što su Blok VI, 1. Maj, Zabjelo 9, Zagorič 1 i dr. U okviru Agencije posluje i kancelarija za energetsku efikasnost, gdje smo svakodnevno na usluzi građanima u pružanju informacija o energetskim materijalima, modelima i načinima korišćenja. Da bi što više promovisali ovaj vid gradnje, date su određene olakšice u pogledu plaćanja naknade za komunalno opremanja građevinskog zemljišta. Završeni su radovi na izgradnji saobraćajnica sa svom pratećom infrastrukturom za blok 15 u okviru DUP-a “Blok VI”, izgrađene su saobraćajnice sa parkinzima u okviru DUP-a Blok 18 i 19, UP-a “Servisi i skladišta Cijevna”. Radi se na izgradnji saobraćajnica u okviru DUP-a “Zabjelo Ljubović”, “Zabjelo 9”, DUP-a “Univerzitetski centar” , DUP-a “Gornja Gorica” i dr. Za potrebe opremanja lokacija investitora individualnih objekata stanovanja, ulaže se značajan napor kako bi svi objekti dobili priključak na komunalnu infrastrukturu. Iz godine u godinu sve je vidnija integracija prigradskih naselja sa centralnim dijelom grada. U ovoj godini kada su prihodi od naknada za komunalno opremanje građevinskog zemljišta značajno manji od planiranih, uspjeli smo završiti najznačajniji objekat a to je most i nadvožnjak na Ribnici sa pristupnim saobraćajnicama. Sa završetkom ovih objekata miniobilaznica je puštena u saobraćaj. Vidni su rezultati izmještanja saobraćaja iz centra grada sa jedne strane a sa druge strane značajna je zainteresovanost investitora za gradnju uz koridor miniobilaznice. 8 Na području Gradskih opština Golubovci i Tuzi, započeta je realizacija vodovodnih sistema čija vrijednost po zaključenim ugovorima iznosi preko 4.000.000 €. Svi ovi vodovodi, očekuje se da budu završeni u prvoj polovini naredne godine. Imajući u vidu da se i u narednim godinama očekuje produžetak ekonomske krize, pripremili smo novu Odluku o naknadama za komunalno opremanje građevinskog zemljišta gdje smo osim određenih povlastica išli i na smanjenje naknada po svim zonama za stanovanje od 15% a za poslovanje od 10%. Namjera nam je da sa ovakvim umanjenjima naknada motivišemo investitore da i u narednoj godini ulaze u izgradnju objekata ali i da naši sugrađani budu u prilici da obezbijede stan čija cijena po m2 mora biti značajno niža. U žiži naših aktivnosti i u narednoj godini biće izgradnja saobraćajnica sa kompletnom infrastrukturom, rješavanje pitanja saobraćaja u mirovanju, vodosnabdijevanja, opremanja lokacija za potrebe investitora, izrada planske i tehničke dokumentacije i sl. jer ove investicije pokreću investitore da grade objekte različitih sadržaja čime grad dobija na ljepoti a građani na kvalitetu života. DIREKCIJA ZA IMOVINU VALORIZACIJA IMOVINE Direkcija za imovinu kao organ u sistemu uprave Glavnog grada Podgorice u svom djelokrugu rada i okvirne nadležnosti vrši stručne i sa njima povezane upravne poslove u vezi sa imovinskim pravima i ovlašćenjima na državnoj imovini kojom raspolaže i koju koristi Glavni grad Podgorica. Rukovodeći se ostvarivanjem javnog interesa utvrdjenim planskim dokumentima i Programom uredjenja prostora, Direkcija za imovinu je značajan dio svojih aktivnosti u 2011.godini usmjerila na rješavanje imovinsko pravnih odnosa kao jednog od preduslova za izgradnju ne malog broja infrastrukturnih i drugih objekata od opšteg interesa. Branko Radusinović direktor Takođe, pored navedenog treba istaći i aktivnosti Direkcije koje je obavljala u poslovima zastupanja pred sudovima i drugim državnim organima, kao i poslove i zadatke koji se odnose na prenos prava na gradjevinskom zemljištu. Što se tiče aktivnosti za 2012.godinu, Direkcija će kao i do sada primjeriti dinamiku da iz djelokruga svoje nadležnosti, a u pogledu što bolje valorizacije imovinske mase, adekvatnim pristupom i u saradnji sa drugim organima i službama, odgovori ne malim izazovima vremena koje je pred nama. U tom smislu ističemo: • magistralni put M-2, I faza Podgorica-Petrovac; • kružni tok za skretanje ka aerodromu Golubovci; • miniobilaznica Podgorica - nadvožnjak i most u okviru I i II faze; • saobraćajnica „Nova 2002-Blok VI“; • više saobraćajnica u zahvatu DUP-a “Prvi maj“; • prilazna saobraćajnica za rezervoar za vodu na Vranjskoj gori; • saobraćajnica u zahvatu DUP-a “Zabjelo 9“; • saobraćajnica u zahvatu DUP-a “Zabjelo 8“; • nastavak saobraćajnice ulice „Vlada Ćetkovića“ Blok VI i dr. 9 SEKRETARIJAT ZA UREÐENJE PROSTORA I ZAŠTITU ŽIVOTNE SREDINE POJEDNOSTAVLJENA PROCEDURA ZA INVESTITORE Oliver Marković v.d. sekretara Uzimajući u obzir savremeni koncept urbanog razvoja Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora i zaštitu životne sredine je u predhodnom periodu pristupio i nastavio postupak na izradi određenog broja novih planskih dokumenata. Posebno mjesto u našem djelovanju svakako je nastavak na izradi Prostorno urbanističkog plana (PUP), kojim se određuju najznačajnije smjernice dugoročnog prostornog razvoja Podgorice. Obzirom na značaj i obimnost PUP-a za potrebe ovog dokumenta priprema se studijska osnova i to: Strategija socioekonomskog razvoja; Bazna studija prostorno saobraćajnog razvoja užeg i šireg područja Podgorice; Bazne studije životne sredine; Bazne studija zemljišne politike Glavnog grada; Studije razvoja prenosne i distributivne mreže na području Podgorice do 2025. Bazne studije i strategija se nalaze u završnoj fazi izrade njihova finalizacija očekuje se do kraja ove godine. Niz novih zakona iz oblasti zaštite životne sredine, koji su usvojeni u procesu usklađivanja sa pravnim tekovinama Evropske unije, podrazumjevaju veću nadležnost i brojnije obaveze ovog Sekretarijate. Glavni grad se usvajanjem Lokalnog plana za životnu sredinu za period 2010. – 2014. opredijelio za viziju održivog razvoja kojom se promoviše ekonomski opravdano i održivo korišćenje prostora, izbori za investiranje koji su prihvatljivi kada je u pitanju zaštita životne sredine na dugi rok. Sagledavajući sprovedene aktivnosti čini se značajnim izdvojiti aspekt jačanja svijesti, edukacije i stvaranje preduslova za unapređenje komunikacije sa građanima. Navedeno je podrazumjevalo pripremu informativno edukativnog materijala, održavanje prezentacija u školama, organizovanje akcija na uređenju pojedinih djelova grada, a sve u cilju podsticanja građana da se uključe u procesu donošenja odluka. U toku ove godine Sekretarijat je izdao 170 građevinskih dozvola od čega je veći dio izdat u skladu sa Zakonom o uređenju prostora i izgradnji objekata iz 2008.godine. U skladu sa odredbama novog zakona Sekretarijat za planiranje i uređenje prostora, Odsjek za uređenje prostora, preuzeo je na sebe obavezu prikupljanja svih informacija potrebnih za izradu projektne dokumentacije odnosno izdavanje građevinske dozvole po principu „jednog šaltera“. Time je investi- 10 torima u mnogome olakšan postupak za dobijanje građevinske dozvole i pojednostavljena procedura, posebno u dijelu aktivnosti koje su investitori do sada morali sami da obavljaju. Takođe je pomenutim izmjenama proširena nadležnost za izdavanje građevinske dozvole, obzirom da važeće zakonsko rješenje predviđa da je za izdavanje građevinske dozvole nadležna lokalna samouprava, a samo izuzetno, za određene objekte, državni organ uprave. Ukazala se potreba za definisanjem novog pristupa u svakodnevnom radu usklađivanje sa radom privrednih društava i drugih pravnih lica koja učestvuju u postupku izdavanja urbanističko tehničkih uslova i građevinske dozvole. Važno je naglasuti da su zajedničkim pristupom novim obavezama i prije svega timskim radom, postignuti značajni rezultati koji su bez sumnje, na zadovoljstvo investitora, doprinjeli otklanjanju određenih administrativnih teškoća u pomenutim procedurama. U narednom periodu ostaje obaveza daljeg rada na unaprjeđenju sistema planiranja i uređenja prostora kako bi se u sklopu ukupnog razvoja Glavnog grada, zaustavilo neracionalno i neplansko korišćenje prostora i unaprijedilo stanje životne sredine i kvalitet života svih građana. SEKRETARIJAT ZA KOMUNALNE POSLOVE I SAOBRAĆAJ STVORENE PRETPOSTAVKE ZA BRŽI RAZVOJ Miomir M. Mugoša sekretar Sekretarijat za komunalne poslove i saobraćaj je u 2011. godini, preduzeo niz aktivnosti u cilju poboljšanja stanja u i stvaranja uslova za organizovano i trajno obavljanje i razvoj komunalnih djelatnosti. Da bi se stvorili uslovi za sveukupno komunalno uređenje grada, ovaj Sekretarijat je u prethodnom periodu, sačinio više normativnih i opštih akata kojima su na najsavremeniji način, uređeni odnosi u sferi komunalnih djelatnosti. Među najbitnijim izdvajamo, uređivanje odnosa u oblastima parkiranja, utvrđivanje naknade za korišćenje opštinskih puteva, postavljanje i izgradnje montažnih objekata privremenog karaktera i dr, čime se značajno doprinosi kvalitetnijem obavljanju komunalnih djelatnosti u ovim oblastima. Donijeta je Studija dugoročnog razvoja javnog gradskog i prigradskog saobraćaja u Podgorici, koja sadrži prikaz postojećeg stanja i koncept razvoja javnog prevoza putnika u Glavnom gradu, novi model organizacije i upravljanja sistemom javnog prevoza, standarde u pogledu mreže linija javnog prevoza i reda vožnje, uvođenje jedinstvenog tarifnog sistema, sistema naplate i kontrole, kao i druga pitanja koja se odnose na javni prevoz putnika. Implemntacijom navedene Studije, stvoriće se uslovi da se na najsavremeniji način i u skladu sa najboljim standardima reguliše ova veoma bitna funkcija za grad i građane. Građani, pravna lica i preduzetnici, za deset mjeseci 2011. godine, obratili su se ovom Sekretarijatu sa 3228 zahtjeva, radi ostvarivanja prava kod ovog Organa. Svi zahtjevi su rješavani u zakonom propisanom roku, a najveći broj odnosio se na izdavanje odobrenja za korišćenje javnih površina za postavljanje montažnih objekata privremenog karaktera za obavljanje poslovne djelatnosti i izvođenje radova na javnim površinama. Ovaj organ je od početka primjene Zakona o prevozu u drumskom saobraćaju i Odluke o auto taksi prevozu izdao 416 licenci, i to privrednim društvima 17 licenci, koji uslugu taksi prevoza pružaju sa 435 vozilla i preduzetnicima 399 licenci, koji ovu djelatnost obavljaju sa 420 vozila, čime su stvoreni uslovi optimalnog organizovanja taksi prevoza u gradu, a time i obezbijeđen savremeniji i kvalitetniji prevoz građana Glavnog grada. U vršenju upravnog nadzora nad radom javnih službi u oblastima komunalnih djelatnosti, koji je vršen između ostalog praćenjem rada kroz njihove mjesečne i kvartalne izvještaje o radu, redovnim kontaktima sa menadžmentom, neposrednim kontrolama na terenu od strane formiranih stručnih grupa Sekretarijata, koji je praćen predlozima za preduzimanje određenih mjera i radnji u cilju poboljšanja stanja u pružanju komunalnih usluga i otklanjanja određenih propusta, doprinijelo je realizaciji programa u potpunosti, a time i ostvarenju javnog intresa na zadovoljavajućem nivou u ovom periodu. Na planu stvaranja materijalnih, tehničkih i drugih opštih uslove za obavljanje komunalnih djelatnosti i njihovo unapređivanje, u proteklom periodu je preduzeto niz aktivnosti. Javne službe (javna preduzeća i privredna društva) u programima rada za 2011.g. koncipirali su ostvarenje potrebnog nivoa komunalnih usluga u gradu, po obimu i kvalitetu i predvidjeli određena investiciona ulaganja u objekte komunalne infrastrukture i opreme za rad, s ciljem stvranja uslova stalne funkcionalne sposobnosti komunalniuh objekata i uređaja. U cilju stvaranja uslova za pristupačno i kvalitetno stanovanje i poboljšanje uslova stanovanja, u proteklom periodu donijet je Plan socijalno - stambene politike Glavnog grada za 2011. godinu, kojim je definisana strategija razvoja stambenog prostora u Glavnom gradu. U ovoj godini najznačajniji projekati su gradnja objekta socijalnog stanovanja na lokaciji DUP „Sevisno skladišna zona“, Blok IV, koji se finansira iz sredstava Budžeta Glavnog grada kao iobjekat čija se izgradnja finansira po principu privatno javnog partnerstva, gdje je učešće Glavnog grada zemljište i komunalno opremanje lokacije. S obzirom na to da se do kraja godine očekuje donošenje novog Zakon o komunalnim djelatnostima, tokom sljedeće godine će se preduzeti aktivnosti da se u skladu sa novim rješenjima koja se predviđaju tim Zakonom, a u okviru datih ovlaćenja, normativno urede pitanja obavljanja komunalnih djelatnosti u Glavnom gradu,u skladu sa savrenenim trendovima i potrebama grada i građana. 11 JP VODOVOD I KANALIZACIJA ZNAČAJNO PROŠIRENJE VODOVODNE MREŽE Vladan Vučelić direktor JP „Vodovod i kanalizacija“ tokom 2011. godine u potpunosti je ispunjavalo sve zahtjeve potrošača, a samim tim izvršavalo funkciju javnog interesa, neophodnog za normalno funkcionisanje stanovništva i institucija u Glavnom gradu. Posebna pažnja tokom 2011. godine bila je posvećena isporuci dovoljnih količina kvalitetne vode za piće gradjanima Glavnog grada. Kompletirani su objekti laboratorije za ispitivanje pitkih voda i baždarnice sa ciljem permanentnog praćenja kvaliteta vode i redovnog servisiranja mjernih uređaja sa ciljem pružanja što kvalitetnije usluge potrošačima. Za završetak ovih objekata utrošeno je oko 550 000 eura. Imajući u vidu činjenicu da građani Podgorice piju jednu od najkvalitetnijih voda odlučili smo da izradimo fizibiliti studiju fabrike za flaširanje vode na samom vodoizvorištu Mareza kako bi u toku naredne godine prišli realizaciji ovog projekta. Tokom naredne godine takođe je planirano otvaranje novih bunarskih kapaciteta na području Dinoše sa ciljem obezbjeđivanja dodatnih količina vode prvenstveno za naselja koja u ovom trenutku nemaju riješeno pitanje vodosnabdjevanja. kada se i očekuje raspisivanje javnog poziva i početak realizacije radova na novom uredjaju za prečišćavanje. Intezivirane su aktivnosti na valorizaciji svih unutrašnjih rezervi samog Preduzeća i vodovodnog sistema što je prepoznato kao prvi prioritet kome je poklonjeno najviše pažnje. Aktivnosti koje su uslijedile ogledaju se u nabavci, ugradnji oko 5000 vodomjera na daljinsko očitavanje i isključenje, investicione vrijednosti 1 milion eura. Permanentna aktivnost na reevidenciji potrošača, zamjeni vodomjera, kontroli primarne i sekundarne vodovodne mreže imala je za posljedicu smanjenje gubitaka sa 62%, koliko su iznosili u 2010. godini, na trenutnih 48%. Smatram da bez obzira na smanjenje gubitaka od 14% u 2011. godini potrebno je u narednom periodu još više intezivirati aktivnosti na borbi protiv gubitaka kroz ažuriranje katastra instalacija, kontroli i zamjeni vodomjera, kako bi se približili standardima visoko razvijenih evropskih zemalja što nije ni malo lak zadatak, obzirom na navike gradjana i njihovu svijest o vodi, kao jednom od najvažnijih životnih resursa. Za potrebe GO Golubovci otvoreno je novo vodoizvorište u Vuksanlekićima, u toku je realizacija 80 km cjevovoda sekundarne mreže za koje je dokumentaciju izradilo ovo Preduzeće, završena je izgradnja novog rezervoara Lekovića Gora, i u toku su pripremni radovi na rezervoaru Orlovina čiji se završetak planira u toku 2012 godine. Pored tekućih aktivnosti ,na kojima su ostvareniizuzetni re zultati, tokom 2011. godine izvršene su pripreme za implementiranje kapitalnih investicija, odnosno novog postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda zajedno sa mrežom fekalnih kolektora i donacije Vlade Japana koja se odnosi na rekonsrukciju crpne stanice nova Mareza i instaliranje SCADA sistema na vodovodnoj mreži. Glavni projekti za kolektorsku mrežu biće završeni do kraja 2011. godine i njihova realizacija očekuje se tokom 2012. godine. Procijenjena investicija je 20 miliona eura. U toku je izrada Idejnog rješenja postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda koje će biti završeno početkom 2012. godine, 12 Implementacija Projekta doniranog od strane Vlade Japana započeta je sredinom 2011. godine i odvija se planiranom dinamikom. Trenutno se izvode radovi na rekonstrukciji postrojenja nova Mareza, kao i radovi na ugradnji opreme neophodne za funkcionisanje SCADA sistema. Vrijednost ove investicije je 3.2 miliona eura i biće završena od aprila 2012 godine. Ovi radovi imaće za poslijedicu sigurnije vodosnabdijevanje Glavnig grada uz punu kontrolu raspodjele potrošnje na primarnim cjevovodima. JP „Vodovod i kanalizacija“ bilo je posvećeno širenju vodovodne mreže u djelovima Glavnog grada koji nijesu pokriveni sistemom organizovanog vodosnabdijevanja. Veliki dio projekata vezan za izgradnju novih cjevovoda u južnom dijelu GO Tuzi koji će obezbijediti da svako domaćinstvo ima mogućnost priključenja na vodovodni sistem još tokom ove godine. Sve ove aktivnosti sprovode se sa ciljem potpunog završetka i pokrivanje GO Golubovci i Tuzi vodovodnom mrežom koja svim domaćinstvima treba da obezbijedi trajno i uredno vodosnabdijevanje. Velika pažnja posvećena je i vodovodima na seoskom području, posebno izgradnji vodovodnog sistema Kuča čija je prva faza realizovana, počev od opremanja bunara, izgradnje potisnog cjevovoda, prepumpne stanice i centralnog rezervoara. Ovi radovi iznosili su oko 1 milion eura. Sa namjerom da voda što prije dodje do potrošača JP „Vodovod i kanalizacija“ Podgorica, finansiraće izgradnju cjevovoda rezervoar Vršak – Ubli, kako bi se stvorili preduslovi za adekvatno snabdijevanje srednjeg platoa Kuča. Za ove radove utrošiće se 220 000 eura i očekujemo da oni budu započeti krajem 2011. godine. Preduzeće je svakako obratilo pažnju na postojeće vodovodne sisteme i participiralo u skladu sa svojim mogućnostima u rješavanju problema Lješanskog vodovoda gdje je izvršen remont elektro mašinske opreme, dok su u toku aktivnosti na izradi ograde i pristupnog puta. Planirani radovi su investicione vrijednosti oko 35 000 eura. JP KOMUNALNE USLUGE PODGORICA MODERNIZACIJA I UŠTEDA U narednoj godini preduzeće J.P. “Komunalne usluge” biće suočeno sa mnogim izazovima ali i problemima. Sa rebalansom budžeta nećemo biti u mogućnosti da obavljamo našu osnovnu funkciju odnosno kvalitetno održavanje objekata javne rasvjete i svjetlosne signalizacije, koja je iz godine u godinu sve brojnija. To će se odraziti na povećan broj neispravnih rasvjetnih tijela, što će biti posebno izraženo u prigradskim i seoskim područjima, a povećaće se i naše vrijeme reagovanja po prijavi građana. Takođe, smanjiće se obim izgradnje novih objekata na najmanju moguću mjeru. Globalna ekonomska kriza će sa sobom donijeti nestabilno tržište električne energije, sa tendencijom stalnog porasta cijena u narednom periodu, ali i revoluciju u rasvjetnoj tehnici, sa ciljem da se smanji potrošnja električne energije a poboljša kvalitet osvijetljenosti (a to su dva potpuno kontradiktorna zahtjeva). Kao plod ovakvog stanja, na svjetskom tržištu su se pojavile svjetiljke koje u sebi umjesto sijalice punjene natrijumom pod visokim pritiskom i sl. sadrži diodu koja emituje svijetlo (LED – Light Emitting Diode), a pri tome troši znatno manje elektične energije nego konvencionalni izvori svjetlosti. Pored ove, treba istaći još neke ključne prednosti kao što su bijela svjetlost koja stvara mnogo prijatniji ugođaj, veliki radni vijek koji se kreće oko 10 godina što će znatno smanjiti naše troškove održavanja, kao i gotovo potpuna neosjetljivost na kvalitet isporučene električne energije koji je prisutan u našoj mreži. Naša iskustva sa LED svjetiljkama su pokazala da treba biti obazriv kod izbora tipa i snage svjetiljke, i provjeriti fotometrijske karaktersitike mjerenjima. Primjenom ovih rasvjetnih tijela očekuje se ušteda do 70% u električnoj energiji, na nivou Glavnog Grada. Ovdje treba apelovati na projektante i nadležne da svoje ideje i projekte usmjere ka ugradnji ovakvih vrsta rasvjetnih tijela i pozvati na racionalizaciju i efikasnost. U cilju modernizacije i još veće uštede u električnom energijom u planu je izrada kvalitetnog tehničkog rješenja za daljinsko upravljanje i nadzor objekata javne rasvjete. Ovakvo rješenje bi omogućilo uključivanje i isključivanje svih rasvjetnih tijela u sistemu glavnog grada u istom trenutku, odnosno funkcionisanje kao cjelina, i na taj način bi se izbjegao eventualni prekovremeni rad rasvjete. Istovremeno bi vršili preraspodjelu napajanja na što manje pripadajućih trafostan- Radoica Popović direktor ica odnosno mjernih mjesta. Trend uštede u električnoj energiji se nastavio i u 2011 godini, zahvaljujući ranije ugrađenim sistemima za uštedu električne energije kao što su M-BOX-ovi, inteligentne elektronske prigušnice, astronomski uklopni časovnici i drugo, koji obaraju intenzitet svjetlosti u zavisnosti od frekvencije saobraćaja. Ušteda je ostvarena i daljnom primjenom Odluke da se u seoskim područjima i sportskim terenima rasvjeta gasi u 23 časa u zimskom periodu i u 24 časa u ljetnjem periodu, i to oko 50 % na tim lokacijama. Naročito ističemo, da smo uspjeli da ostvarimo značajan pomak u promjeni kategorije potrošača i to za 40 mjernih mjesta sa najvećom potrošnjom. Naime, za ista smo sa kategorije “Distributivni potrošač 0,4 kV- Javna rasvjeta” prešli na “Distributivni potrošač 10 kV” zbog povoljnijeg tarifnog stava, za velike instalisane snage, i ostvarili uštedu od oko 40 % za pomenuta mjerna mjesta. Kadrovskom obukom kao i nabavkom određenih tehničkih sredstava, sada smo u mogućnosti da na kvalitetan način kompletiramo dokumentaciju oko katastra instalacija javne rasvjete, kao i da pružamo usluge trećim licima na ispitivanju i izgradnji energetskih instalacija i objekata. Vođeni time, u 2011 godini izvodili smo radove na rekostrukciji i izgradnji rasvjeta na sledećim lokacijama: Vijenci Danila Kiša, Reciklažno dvorište u Ul. Iva Vizina, Ul. Cara Lazara, Ul Brskutska, Brdo Gorica, Trg Republike, Gradski stadion i ostali objekti. Što se tiče svjetlosne signalizacije, održavanje i računi za utrošenu električnu energiju su svedeni na najmanju moguću mjeru primjenom LED rasvjetnih tijela, a u planu je optičko povezivanje semafora i video kamera sa našim nadzornim centrom. U narednoj godini očekujemo da Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice ustupi na korišćenje našem preduzeću sve energetske i telekomunikacione kablovice koje su u vlasništvu Glavnog Grada. Na ovaj način bi se kvalitetnije i gotovo besplatno obavljale telekomunikacione veze između svih subjekata Glavnog Grada, a stvara se i mogućnost valorizacije određenog viška kapaciteta pomenutih instalacija. 13 TRŽNICE I PIJACE D.O.O. PODGORICA U KORAK SA ZAHTJEVIMA TRŽIŠTA Milivoje Vujotić pomoćnik izvršnog direktora „Tržnice i pijace“d.o.o.Podgorica su i u toku 2011.godine nastavile sa unapređenjem pijačne usluge u Glavnom gradu i uspješnim obavljanjem javne funkcije. Na osnovu ugovora između Glavnog grada i firme „Čelebić“d.o.o. o zajedničkoj izgradnji zelene pijace i šoping centra u Bloku 5, koji je zaključen pribavljena je neophodna dokumentacija, u julu mjesecu započeti su i radovi na izgradnji i prema najavama sunivestitora i izvođača radova biće završeni i prije roka. To će značiti da Grad dobija još jednu lijepo uređenu, po standardima napravljenu i opremljenju zelenu pijacu, koja će sadašnju Malu pijacu u Momišićima preseliti u sjećanja Podgoričana. I u „Šoping centru-Zelena pijaca“ radili smo na poboljšanju uslova i boljoj organizaciji raspoloživog prostora. Naime, izvršili smo reorganizaciju sektora za prodaju ribe, mesa i dijelom u sektoru sira. Ovim smo dobili mesaru od oko 130m2, čime je Društvo obezbijedilo finansijske benefite, a takođe je i dopunjen asortiman proizvoda koji se nude potrošačima na zelenoj pijaci, čime je omogućeno da na jednom mjestu mogu ugodno trgovati sve neophodne prehrambene proizvode. U ribarnici su ozidani akvarijumi za prodaju svježe ribe, prostor je urađen u skladu sa standardima HACCAP sistema. Zelena pijaca sa pratećim sadržajima u šoping centru „Mall of Montenegro“ primjer je dobre primjene propisanih HACCAP standarda. U narednoj godini ćemo nastaviti sa ulaganjima, kako bi modernizovali opremu u sektorima za prodaju sira i jaja i prilagodili je novim standardima. I na Maloj pijaci smo uredili prodaju mliječnih proizvoda, jaja i ribe, koliko su to uslovi dozvoljavali, što je izazvalo pozitivnu reakciju kako nadležnih iz ove oblasti, tako i građana, koji neosporno vide značajne pomake u usluzi koja se pruža na gradskim pijacama. Pred početak poljoprivredne sezone, otvorili smo vrata Distributivnog centra na Tuškom putu, za poljoprivredne prizvođače. Stvoreni su bolji uslovi, jer se radi o zatvorenom prostoru u kojem je olakšan rad kako u ljetnjem, tako i u zimskom periodu. Plato je betoniran, a prodajna mjesta jasno označena. 14 I u narednoj godini nastavićemo sa poslovnom politikom koja nam je obezbijedila epitet uspješnog preduzeća. Cilj nam je da održimo dobru popunjenost kapaciteta, kao i dobru naplatu potraživanja kako bi smo mogli i dalje ulagati u poboljšanje uslova. U periodu koji je pred nama, nastavićemo sa postepenim rješavanjem problema zastarelosti i dotrajalosti pijaca u Podgorici. Glavni projekat pijace u zahvatu DUP-a „KonikSanacioni plan“-Izmjene i dopune je završen i pribavljene su neophodne saglasnosti. Poziv zainteresovanim investitorima biće obnovljen. Zbog atraktivnosti lokacije na kojoj je planirana izgradnja i sve brojnijem stanovništvu koje gravitira ovom području, kao i neospornom uspjehu koji je postigao prvi objekat ovakve vrste, vjerujemo da će biti privatnih partnera koji će naći ekonomski interes da zajedno sa Glavnim gradom učestvuju u ovom projektu. Usvajanjem Lokalne studije lokacija „Pijaca“ u Tuzima, stvoriće se uslovi za početak pripreme za projektovanje i izgradnju i ove pijace. Simbol trgovine na pijacama, prepoznatljiv u cijelom regionu dobiće time novo ruho, u skladu sa novim vremenima koja su pred nama. Savremena tržišta su sve zahtjevnija, no i pored uspjeli smo da budemo trgovački centar ne samo Podgorice, nego i cijele države. Nastavićemo da to budemo i u narednom periodu. JP ZELENILO OSLONAC NA SOPSTVENU PROIZVODNJU Na izmaku tekuće godine, sumirajući podatke o vrijednostima radova na održavanju zelenila, izvjesno je da će godišnji Plan rada od 1.067.691,17€, biti ostvaren, što je za 10,04% više u odnosu na vrijednost radova u prethodnoj godini. Uspješno izvedenim radovima na održavanju, postigli smo zadovoljavajući nivo vitalnosti i dekorativnosti biljnog fonda, uprkos ekstremnim vrućinama u ljetnjem periodu i nepovoljnim pedološkim karakteristikama područja. JP „Zelenilo“ intenzivno održava 561.455m² zelenih površina u urbanoj zoni grada, što podrazumijeva maksimalan broj operacija njegovanja u zavisnosti od kategorije zelenila, značaja lokacije, sociološkog i kulturološkog značaja, vremenskih prilika itd. Od toga je 116.071m² gradskih parkova, 83.700m² zelenila duž razdjelnih traka u bulevarima i zelenila duž ulica, 361.684m² blokovskog zelenila i 4.800 kom. drveća u drvoredima. Pored navedenih površina JP „Zelenilo“ ekstenzivno održava i prigradsko zelenilo, park-šume i površine ne privedene namjeni u urbanom dijelu grada, površine 1 228,3ha. Održavanje ovih površina je povremeno i zavisi od vremenskih prilika kao i vegetacionog perioda. Kao i minulih godina, podizana je na veći nivo saradnja sa resornim i drugim sekretarijatima, mjesnim zajednicama, gradskim službama i preduzećima, nevladinim organizacijama, školama, vrtićima i td. Prateći trend i dinamiku izgradnje i rekonstrukcije grada, a bazirajući se na godišnji Program rada, Preduzeće je realizovalo niz investicionih radova koji su obogatili Podgoricu za unaprijeđenu zelenu površinu sa karakteristikama manjeg parka oko zgrade Gradske opštine Tuzi. Rekonstruisana su tri gradska parka (Njegošev, Karađorđev i Ivanov park), gdje je izvršena dopuna i substitucija sadnog materijala kao i zamjena i dopuna parkovskog mobilijara. Kao sopstvena investicija realizovani su radovi na rekonstrukciji dječijeg igrališta u Ul. Vasa Raičkovića, gdje je izvršena ugradnja i opravka parkovskog i dječijeg mobilijara, nasipanje platoa rizlom, kao i preduzete mjere njege i održavanja biljaka. Pejzažno je uređen i prostor u Ul. Bratstva i jedinstva (ispred poslovnog prostora d.o.o „Tržnice i pijace“). Požar u avgustu mjesecu u park-šumi Gorica uslovio je intenzivnije radove na sječi i uklanjanju suvih, opožarenih i izvaljenih stabala. Povodom Dana klimatskih promjena, učestvovali smo u pošumljavanju park-šume Gorica sa 1.500 sadnica bora , kako bi se ublažili efekti požara koji su ovog ljeta uništili četiri hektara šume. JP „Zelenilo“ se vrlo uspješno bavi i proizvodnjom dendrološkog materijala, rasada sezonskog cvijeća i raznovrsnog sobnog i začinskog bilja. Proizvodnjom na 3 ha Radmila Vujošević v.d. direktora otvorenog polja, a i njenim proširenjem za 1 ha do kraja godine, iz sopstvene proizvodnje zadovoljavaju se sve potrebe za sadnim materijalom za uređenje javnih zelenih površina. U proizvodnji na otvorenom polju uzgaja se 13.973 kom. različitih vrsta ukrasnog drveća. Pored proizvodnje na otvorenom polju obavlja se i proizvodnja kontejnerskog sadnog materijala, odnosno, ukrasnog žbunja čiji je dio namijenjen za domaće tržište. Godišnjom proizvodnjom u zaštićenom prostoru od 140.000 kom. rasada sezonskog cvijeća značajno se doprinijelo tome da Glavni grad svojim reprezentativnim cvijećnacima parira evropskim metropolama. Za uređenje zelenih površina u 2012. godini od najviše vrijednosti i značaja biće: pejzažno uređenje zelenih površina duž novoizgrađenih saobraćajnica, reciklažnih dvorišta, rekonstrukcija dječijih igrališta, novih blokovskih jedinica kao i rekonstrukcija postojećih, stavljanje u funkciju dva izgrađena bunara i ugradnja hidrosistema za koje bi se koristila bunarska voda što predstavlja značajnu uštedu potrošnje vode iz gradskog vodovoda. Preduzeće je kadrovski osposobljeno da se pored održavanja zelenih površina bavi projektovanjem i realizacijom projekata pejzažnog uređenja. 15 DEPONIJA D.O.O ZNAČAJNE INVESTICIJE IZ SOPSTVENIH SREDSTAVA Momčilo Janković izvršni direktor Društvo je u 2011. godini nastavilo sa kvalitetnim zbrinjavanjem komunalnog otpada na deponiji «Livade». Procjena je da će se do kraja ove godine dopremiti ukupno oko 60.487 tona komunalnog otpada. Pored djelatnosti deponovanja komunalnog otpada i održavanja i korišćenja deponije, Društvo je u 2011. godini obavljalo i poslove reciklaže čvrstog komunalnog otpada i reciklaže vozila van upotrebe. U prvih deset mjeseci u 2011.godini u Pogonu za reciklažu tretirano je 10.611 tona čvrstog komunalnog otpada . Od te količine selektirano je, presovano i balirano 1.020 tona raznih vrsta materijala (karton, papir, plastika, PET ambalaža, aluminijum, željezo i drugo) koji se mogu ekonomski valorizovati. U istom periodu od ukupno tretirane količine čvrstog komunalnog otpada selektirano je oko 161,1 tona stakla, guma i kabastog otpada, koji se ne može deponovati u sanitarnim kadama. Do kraja ove godine u Pogonu za reciklažu čvrstog komunalnog otprada biće tretirano oko 12.733 tona otpada, od čega će se se selektirati, presovati i balirati oko 1.224 tone. Programom rada za 2012. godinu planira se da će se u Pogonu za reciklažu čvrstog komunalnog otpada sa radom u jednoj smjeni tretirati oko 14.000 tona, od čega će se selektirati, presovati i balirati oko 1.120 tona (kartona, papira, LDPE i HDPE plastike, PET ambalaže, alumijijuma i željeza). Pod uslovom da se u ovom pogonu uvede i rad u drugoj smjeni, za šta je neophodno angažovati još 36 novih izvršilaca, postojaće mogućnost tretiranja oko 28.000 tona otpada od čega će se selektirati, presovati i balirati oko 2.240 tona raznih vrsta materijala. No, i dalje je prisutno nelegalno prikupljanje i prometovanje sekundarnih sirovina (kartona, papira, PET ambalaže i dr.) u gradu, što znatno utiče na količine ovih materijala koji se obrađuju u Reciklažnom centru, a samim tim i na ekonomske efekte od prodaje ovih specifičnih roba koje imaju berzansku vrijednost. U prvih 10 mjeseci ove godine u Pogonu za reciklažu vozila van upotrebe primljeno je 41 vozilo od čega je obrađeno 38 vozila. Od obrađenih vozila selektirano je 38,36 tone materijala ( željezo, aluminijum, plastika i kablovi ) koji se mogu ekonomski valorizovati. Procjena je da će se do kraja ove godine u Pogonu za reciklažu vozila van upotrebe ukupno obraditi 45 vozila, od čega će se selektirati 10 tona raznih vrsta materijala. Jedan od glavnih razloga za podbačaj plana jeste činjenica da se i dalje veliki broj fizičkih i pravnih lica nelegalno bavi prikupljanjem, otkupom i prometom otpadnih vozila. Uporedo sa obavljanjem poslova od javnog interesa, «Društvo» je, uprkos ekonomsko-finansijskoj krizi, uspjelo da sopstvenim sredstvima realizuje značajne investicione aktivnosti. Realizovani su radovi na održavanju sanitarne kade dva a vrijednost ove investicije iznosila je 16 89.434 €. Realizovani su radovi na izgradnji i opremanju pomoćnog objekta u sastavu kompleksa deponije «Livade» u vrijednosti od 117.000€. U cilju dostizanja najviših evropskih standarda u djelatnosti deponovanja i tretmana komunalnog otpada, te unapređenja i razvoja djelatnosti, Društvo u 2012. godini planira da realizuje značajne investicione objekte i nabavi opremu koja je u funkciji ove djelatnosti. Prioritet je dat izgradnji Postrojenja za prečišćavanje ocjednih voda na deponiji «Livade» koje se finansira iz kredita EIBa. U saradnji sa konsultantima EIB-a i PROCON-a urađena je kompletna tehnička i tenderska dokumentacija a do kraja ove godine i u prvom kvartalu naredne predstoji raspisivanje međunarodnog javnog poziva, izabor najpovoljnijeg ponuđača kao i započinjanje izgradnje ovog kapitalnog projekta. Imajući u vidu projektovane kapacitete sanitarnih kada 1 i 2 na deponiji «Livade» i njihovu popunjenost, procijenjeno je da je neophodno u 2012. godini započeti sa izgradnjom treće sanitarne kade i istu završti u trećem kvartalu 2013. godine. Do sada je realizovano ukupno oko 80% radova na iskopu sanitarne kade tri ukupne vrijednosti od oko 280.000,00 €. U 2012.godini planirano je da se izvedu radovi na hortikulturnom i infrastrukturnom uređenju unutrašnjeg prostora deponije «Livade» u vrijednosti od oko 75.000,00 €. U sklopu dodatne opreme koja će biti u funkciji zaokruživanja tehnološkog procesa u Pogonu za tretman vozila van upotrebe neophodno je nabaviti presu za automobilske školjke. Izuzetno je važno to što Društvo nastavlja sa pozitivnim finansijskim poslovanjem i sasvim je izvjesno da će i u ovoj godini ostvariti dobit. JP ČISTOĆA KVALITETNA SARADNJA SA GRAÐANIMA Borislav Đuranović direktor Pored održavanja čistoće gradskih površina, takođe se redovno održava potreban stepen čistoće na površinama uz prilazne saobraćajnice gradu. Na realizaciji navedenih aktivnosti, pored radnika JP “Čistoća” angažovani su i radnici po osnovu javnog rada “Neka bude čisto”, koji svakodnevno uklanjaju otpad uz magistralne puteve prema granici sa opštinom Kolašin, graničnom prelazu Božaj, Cetinju, Virpazaru, Nikšiću i Danilovgradu. I ove godine akcije su dale zadovoljavajuće rezultate, posebno u periodu turističke sezone. Javno preduzeće “Čistoća” uspješno je obavljalo osnovnu djelatnost i postiglo zadovoljavajući nivo čistoće javnih površina. I ove godine, preduzeću su najveći problem predstavljala nelegalna odlagališta otpada koja su, i pored maksimalnog angažovanja i kontinuiteta uklanjanja, bila prisutna skoro u svim djelovima grada, pogotovo oko kontejnera gdje su odlagane različite vrste otpada čije je razvrstavanje znatno usporavalo proces rada. Ono što je evidentno je činjenica da su veliki napori rezultirali smanjenjem broja većih nepropisnih odlagališta. U cilju prevazilaženja ovog problema, svim građanima i pravnim licima obezbijeđeno je besplatno odlaganje građevinskog šuta i zemljanih iskopa na privremenom odlagalištu Mojanski krst u GO Golubovci, a biljnog otpada na Sitnici. Od početka avgusta su na 15 lokacija u gradu i Gradskim opštinama postavljena privremena odlagališta kako bi građanima i pravnim licima omogućili prostor za besplatno odlaganje biljnog otpada u zelenom dijelu i neopasnog kabastog otpada (dotrajali predmeti iz domaćinstva, stari namještaj, djelovi sanitarne opreme, dotrajali kućni aparati) u narandžastom dijelu. Maksimalni napori ulagani su i na čišćenju rijeka, pa je period niskog nivoa vode u koritima iskorišćen za čišćenje Ribnice, Rujele, Cijevne i Savinog potoka. Tokom čitave godine vršeno je snabdijevanje vodom mještana iz bezvodnih područja, a ove aktivnosti su bile najizraženije u periodu poplava početkom godine, kao i tokom ljeta. Usluge odvoza otpada, koje su iz domena dopunskih djelatnosti, pružane su fizičkim i pravnim licima shodno slobodnim kapacitetima preduzeća. Saradnja sa građanima ogledala se i u vidu organizovanja zajedničkih akcija čišćenja, a tokom čitave godine svoje interesovanje za projekte koji doprinose zaštiti životne sredine pokazivale su i nevladine organizacije (Udruženje Gorana Podgorice, Green home, Mladi Vama), kao i mediji čija je uloga bila itekako značajna. Početkom godine iz sredstava preduzeća rekonstrisani su postojeći i izgrađen četvrti objekat sa 10 novih boksova za smještaj izgubljenih i napuštenih pasa, koji će obezbijediti smještaj većeg broja pasa u Udomilištu na Vrelima Ribničkim. Takođe je nabavljeno i novo vozilo za potrebe Odjeljenja za hvatanje i udomljavanje pasa lutalica, čija je nabavka obezbijeđena zajedničkim ulaganjem preduzeća i Društva za zaštitu životinja Podgorice. Kao doprinos ostvarivanju većeg kvaliteta čistoće, ljepšeg izgleda grada kao i operativnijeg izvođenja poslova, shodno Planu upravljanja otpadom za prostor Glavnog grada, u kontinuitetu je povećavan broj posuda za odlaganje otpada, kako na novim lokacijama tako i na postojećim gdje je povećavan broj. Započete su i aktivnosti na izgradnji prvog reciklažnog dvorišta za prostor Glavnog grada koje je locirano u ulici Iva Vizina na Zabjelu. JP ‘’Čistoća’’ je raspisalo tender za nabavku potrebne opreme koja će biti postavljena u okviru ovog dvorišta kako bi kompletan objekat bio u funkciji do kraja godine, a građani Podgorice bili u prilici da ovdje odlažu otpade koji se stvaraju u domaćinstvima, što će ujedno predstavljati predselekciju takvog otpada. Uspješnom izvršavanju poslova i zadataka preduzeća, najveći doprinos su dali radnici – neposredni izvršioci poslova, što je posebno važno ako se ima u vidu da poslove obavljaju u tri smjene, na otvorenom prostoru i u svim vremenskim uslovima. Za dalji uspješan nastavak održavanja čistoće grada u narednom periodu, u prvom redu očekujemo nastavak kvalitetne saradnje sa građanima i pravnim licima, posebno u dijelu poštovanja mjesta i vremena odlaganja otpada, kao i urednijeg izmirivanja obaveza po osnovu usluga odvoza otpada. 17 PUTEVI D.O.O. PODGORICA PROIZVODNJA VAŽNA DOPUNSKA DJELATNOST Zdravko Klikovac izvršni direktor „PUTEVI“ d.o.o. Podgorica, u skladu sa osnivačkim aktom i Statutom, obavlja poslove od javnog interesa: izgradnje, modernizacije i rekonstrukcije lokalnih i nekategorisanih puteva, gradskih saobraćajnica i drugih objekata; izgradnje saobraćajnica, uređivanja i održavanja ulica i saobraćajnih objekata (kolskih i pješačkih) i opreme na njima; održava saobraćajnice u zimskim uslovima. Pored navedenog, Društvo obavlja i djelatnosti koje nemaju karakter djelatnosti od javnog interesa, i to: proizvodnja građevinskih materijala, asfalta i betonskih elemenata; prodaja šljunka, asfalta, betonskih elemenata. U nadležnosti „PUTEVI“ d.o.o. Podgorica je održavanje 258 km gradskih saobraćajnica, 106 mostova, 52000 m2 blokovskih saobraćajnica i parking površina, 359500 m2 trotoarskih površina i 874,40 km lokalne putne mreže. Održavanje gradskih saobraćajnica, objekata i opreme na njima U toku 2011. godine sanirano je oko 53.188,00 m2 kolovoza na gradskim saobraćajnicama, od čega se na asfaltiranje i presvlačenje odnosi 40.680,00 m2, a na krpljenje udarnih rupa 12.508,00 m2. Asfaltiranje se odnosi na sledeće: saobraćajnice u zahvatu UP-a „Skladišta i servisi Cijevna“, Ul. Sava Orovića, Ul. Vukosava Božovića, izgradnja priključka na Bul. Josipa Broza, presvlačenje dijela Ul. Vuka Karadžića i Rista Stijovića, izgradnju saobraćajnice pored stadiona Budućnosti, parking u zahvatu DUP-a „1. maj“, Ul. Orjensku, saobraćajnice u Donjoj Gorici, Ul. Radovana Zogovića, izgradnju treće trake u Bul. Ivana Crnojevića, asfaltiranju oko objekata u Bloku 18 i 19 i nastavku Ul. V proleterske. U okviru održavanja gradskih saobraćajnica urađeni su poslovi na obilježavanju horizontalne signalizacije i to: 57.176 m punih i isprekidanih linija, 18.574 m2 pješačkih prelaza, 585 kom jednosmjernih strelica, 480 kom dvosmjernih strelica i 256 kom ostalih oznaka (BUS, ŠKOLA, TAXI..). Pored ovih poslova urađeni su poslovi na održavanju vertikalne signalizacije, zamjeni polomljenih slivničkih rešetki, kao i na održavanju druge opreme na saobraćajnicama (stubići, ležeći policajci...). Postavljeno je i 34 kom putokazne signalizacije na Miniobilaznici. Održavanje lokalnih puteva U toku tekuće godine, pored redovnog održavanja lokalnih puteva, Društvo je uložilo dodatne napore i saniralo i asfaltiralo 25.942,51 m2, i to: 18 na području GO „Golubovci“ – asfaltirano i presvučeno 5.445,85 m2 i sanirano 1.033,59 m2 udarnih rupa, na području GO „Tuzi“ – asfaltirano i presvučeno 4.564,69 m2 i sanirano 2.008,04 m2 udarnih rupa, na području Mjesnih zajednica „Lijeva Rijeka“, „Brskut“, „Barutana“, „Komani“, „Lješkopolje“, „Ubli“, „Doljani“ i „Bioče“ asfaltirano je i presvučeno 10.066,20 m2 i sanirano 2.824,12 m2 udarnih rupa. Društvo, u saradnji sa nadležnim Sekretarijatom, ulaže maksimalne napore da bi u granicama svoje tehnološke, tehničke i kadrovske opremljenosti dalo svoj doprinos na planu razvoja grada i održavanju postojećih objekata. U okviru zimskog održavanja putne infrastrukture postižemo zadovoljavajući nivo jer angažujemo sva raspoloživa sredstva u skladu sa planom zimskog održavanja. Proizvodnja Proizvodnja građevinskog materijala i asfalta vrši se na postrojenjima koja su locirana na lokalitetu Servisna zona – Cijevna i predstavlja veoma važan dio preduzeća. Ove godine su navedena postrojenja remontovana tako da će ubuduće obezbjeđivati maksimalnu i veoma kvalitetnu proizvodnju. Do sada nažalost, postrojenje za proizvodnju kamenih agregata – drobilično postrojenje, kao i postrojenje za proizvodnju asfalta, radila su sa smanjenim kapacitetom što nije obezbjeđivalo rentabilnost poslovanja ovog veoma važnog segmenta preduzeća. Poslije izvršenog remonta, koji je završen sredinom oktobra, proizvodnja kamenih agregata će se odvijati u punom kapacitetu, sa zavidnim kvalitetom materijala. Isto se odnosi i na proizvodnju asfaltne mase. To je potvrđeno od strane kupaca, koji su u svojoj proizvodnji upotrijebili prve količine našeg materijala. Program rada za 2012. godinu će biti u odnosu na ovogodišnji značajno redukovan i predstavljaće minimum radova i usluga na održavanju putne infrastrukture Glavnog grada. Nastojaćemo da izvršimo optimizaciju broja zaposlenih, pokušaćemo da obnovimo i pribavimo dio najnužnijih osnovnih sredstava i da obezbijedimo dovoljno visoko kvalifikovane i osposobljene radne snage. Sporazumno preuzimanje radnika između preduzeća čiji je osnivač Glavni grad je, svakako, još jedan od optimalnih načina rješavanja mogućeg viška zaposlenih. PARKING SERVIS PODGORICA NOVI KVALITET USLUGA Preduzeće je od svoga osnivanja do danas prošlo kroz nekoliko faza i dostiglo određen kvalitet u pružanju svojih usluga. U oblasti parkiranja i standarda koji su u toj djelatnosti postignuti „Parking servis Podgorica“ je lider u Crnoj Gori. Opremljenost parkinga i konfornost koja se korisnicima nudi, permanentno se povećava sa željom da se kao krajnji cilj ostvari njihovo zadovoljstvo. Razvoj preduzeća u pogledu usluga i kvaliteta prijedstavlja primarnu aktivnost „Parking servisa Podgorica“. Vodeći se time preduzeće je 17. Januara 2011. godine otpočelo sa primjenom novog servisa za naplatu putem SMS-a što je rezultat zajedničkih aktivnosti sa Glavnim gradom Podgorica. Implementacija servisa naplate putem SMS-a je investicija koja u tehničkom i tehnološkom pogledu značajno unaprijeđuje kvalitet obavljanja osnovne djelatnosti preduzeća a korisnicima omogućava čitav niz koristi od samog povećanja konfora prilikom parkiranja, kraće procedure i brže pronalaženje slobodnih parking mjesta. Na početku primjene ovim servisom su obuhvaćena opšta parkirališta u centaru Glavnog grada tako da građani mogu da parkiraju svoja vozila u nekoj od tri zone u kojima je prema Odluci o javnim parkiralištima i garažama to može uraditi. Naplata se vrši putem SMS poruka, kupovinom parking karti i pomoću parkomata. Ljubinka Sekulić direktorka Jul – kod Osnovnog suda, Velimira Terzića, Ljubljanska i ulica Jovana Tomaševića – kod Crvenog krsta. U cilju kvalitatnijeg povezivanja svih segmenata u preduzeću, otpočelo se sa pripremama za izradu i uvođenje informacionog sistema, takođe završena je izrada zvaničnog sajta Parking servisa Podgorica, tako da sada svi građani i korisnici naših usluga na njemu mogu naći sve potrebne informacije. Adresa sajta ja www.parkingservispg.me . Jačajući i povećavajući obim poslova rastao je broj zaposlenih i njihova stručna osposobljenost. Danas „Parking servis Podgorica“ zapošljava oko 130 ljudi raspoređenih u dva sektora. Permanentno se ulaže u dodatno usavršavanje zaposlenih i podizanje nivoa znanja potrebnog za kvalitetno obavljanje radnih zadataka. Grad je neophodno prilagođavati potrebama i željama onih koji u njemu žive ili borave. Stoga mi u „Parking servisu Podgorica“ vodimo računa da pomognemo svim građanima da se njihov problem sa parkiranjem riješi kako bismo im život u gradu učinili prijatnijim. Društvo gazduje sa 14 parkinga i 3 garaže sa ukupno 1.385 parking mjesta na zatvorenim parkinzima i 411 u garažama. Takođe raspolaže sa 1.198 parking mjesta na opštim (uličnim) parkiralištima. U centru grada raspolaže sa 602 parking mjesta , a preko Morače sa 596 parking mjesta. U toku su završne aktivnosti na implementaciji treće faze proširenja sistema naplate parkinga putem SMSa i to u dijelu grada preko Morače. Ovim proširenjem biće obuhvaćene ulice Serdara Jola Piletića, Ivana Milutinovića, Moskovska – dio kod kružnog toka, 13 19 AGENCIJA ZA STANOVANJE NIZ ZNAČAJNIH Vladimir Tomović izvršni direktor Uprkos činjenici da je 2011. godinu obilježila globalna ekonomska kriza, Glavni grad Podgorica i Agencija za stanovanje realizovali su niz značajnih aktivnosti i projekata koji su prije svega u interesu stanovnika Glavnog grada. Svakako najznačajniji projekat čija je realizacija u toku jeste gradnja objekata socijalnog stanovanja. U okviru DUP-a ,,Servisno skladišna zona“, Blok IV, UP 14 i 15, trenutno se grade dvije stambene zgrade. Na UP 14, gradi se objekat čija se izgradnja finansira sredstvima iz budžeta Glavnog grada i za tu namjenu biće izdvojen iznos od 2.883.400,00 €. Bruto površina objekta iznosi 6.108,48 m², neto 5.348,66 m², a neto korisna površina stambenog prostora 4.460,03 m². Objekat se sastoji od 95 stambenih jedinica. Objekat je već ukrovljen, završavaju se zidarski radovi, gipsari su otpočeli sa realizacijom svog dijela posla i urađene su grube vodovodne, kanalizacione i elektro instalacije. Na UP 15, gradi se objekat čija se izgradnja finansira kroz formu privatno javnog partnerstva. U tom objektu Glavni grad će dobiti 38 stambenih jedinica čija ukupna neto korisna površina stambenog prostora iznosi 1.696,09 m². Ove 133 stambene jedinice biće dodijeljene licima u stanju socijalne potrebe, licima čiji se objekti uklanjaju radi realizacije značajnih objekata komunalne infrastrukture, kao i zaposlenima u Glavnom gradu i njegovim javnim preduzećima. Krajem 2012. godine, objekti bi ukoliko ne bude nekih većih problema, trebalo da dobiju prve stanare. Projekat ,,poboljšanja uslova stanovanja u stambenim zgradama“, pobuđuje sve veću pažnju etažnih vlasnika. Taj projekat omogućava svima koji su organizovani u skladu sa Zakonom, da koriste pogodnosti koje im Glavni grad Podgorica i Agencija za stanovanje kroz ovaj projekat nude, a to su sufinansiranje pojedinih vrsta radova u vrijednosti 50% ukupno izvedenih radova kao i plaćanje na mjesečne rate. Etažni vlasnici pod ovim uslovima mogu obnoviti fasadu, sanirati ravni krov, izvršiti molersko farbarske radove u unutrašnjosti ulaza i osposobiti stepenišnu rasvjetu. Za razliku od prethodnih godina, tokom 2011. godine zain- 20 AKTIVNOSTI teresovanost stanara, prvenstveno za obnovom fasada uz upotrebu termoizolacionih materijala, bila je znatno veća, a jedan broj naših sugrađana već je sklopio ugovore za izvođenje radova tokom 2012. godine. Kao i uvijek do sada, Glavni grad Podgorica i Agencija za stanovanje izaće u susret vlasnicima stanova i nastaviti sa realizacijom ovih projekata. Bitno je napomenuti da se ugradnjom termoizolacionih fasada, povećava energetska efikasnost objekata. Fizička i pravna lica koja su imala potrebe za angažovanjem zanatlija raznih profila (električara, vodoinstalatera, kanalizatora, bravara, limara, stolara, molera, fasadera, keramičara, zidara, tesara, hidroizolatera, servisera za hidrofore, dimnjačara, kao i specijalnog vozila za odvoz otpadnih voda) u značajnom broju su se obraćali Agenciji za stanovanje, pa se broj intervencija mjeri hiljadama. Samo je služba servisa i hitnih intervencija imala oko 5.000 intervencija što govori o povjerenju koje građani Podgorice imaju prema Agenciji za stanovanje. U junu mjesecu 2011. godine, zaposleni u Agenciji za stanovanje i stručni kadrovi zaposleni u glavnom gradu, u saradnji sa partnerom, Regionalnom energetskom agencijom (REGEA) iz Hrvatske, uspješno su izradili Akcioni plan održivog korišćenja energije kao resursa. Osnovni cilj Akcionog plana je da se sprovođenjem indetifikovanih mjera do 2020. godine smanji emisija CO2 za 20%, odnosno za isti procenat poveća energetska efikasnost i udio energije iz obnovljenih izvora u ukupnoj potrošnji. JP POGREBNE USLUGE USLOVI ZA DOSTOJANSTVEN ISPRAĆAJ Održavanje groblja je djelatnost koja se obavlja u kontinuitetu i svakodnevno na gradskim grobljima «Čepurci» i «Zagorič», kao i na grobljima u Tološima, Donjoj Gorici i Cijevni. Od aprila 2011. godine, Preduzeće održava i groblja u Gradskoj opštini Golubovci i Gradskoj opštini Tuzi. Pružanje pogrebnih usluga se obavlja neprekidno na grobljima «Čepurci» i «Zagorič». Povjereni poslovi ostvareni su na kvalitetnom nivou. Pored redovnih aktivnosti na održavanju groblja, Preduzeće se bavilo i njegovim uređivanjem. Na Gradskom groblju «Čepurci», izvršena je rekonstrukcija komemorativnog trga, koja je obuhvatila zamjenu betonskih ploča i usmjeravanje vode na upojni bunar, čime je poboljšana funkcionalnost i uređenost trga. Na prilazu kapelama postavljena je nova vodootporna podloga, koja se uklapa u postojeći ambijent groblja. Završeno je krečenje unutrašnosti svih pet kapela. Uporedo sa ovim aktivnostima, vršeno je ozelenjavanje groblja «Čepurci» i uklanjanje oboljelih stabala bora. U ovoj godini pokrenute su aktivnosti na proširenju groblja «Čepurci», pa je u toku postupak za izgradnju grobnica zapadno od postojeće ograde Gradskog groblja «Čepurci», u neposrednoj blizini kamene kuće, na zemljištu koje je u vlasništvu Glavnog grada.U toku je prikupljanje potrebne dokumentacije. Uporedo sa ovim aktivnostima, Preduzeće je dobilo dozvolu za izgradnju privremene betonske ograde na ovoj parceli, u dužini od 150m. Na ovom Gradskom groblju, na II i III fazi proširenja, planirano je postavljanje vodovodne mreže i rasvjete, nakon čega će Glavni grad finansirati asfaltiranje staza.Takođe, na južnom dijelu groblja, prema naselju Zabjelo, Preduzeće će postaviti novu kvalitetniju kapiju. Stavljanjem u funkciju bunara koji se nalazi na groblju, obezbijediti će se besplatna voda za zalivanje zelenih površina i održavanje čistoće, čime će se napraviti značajne uštede na troškovima za vodu. «Prva banka» donirala elektro vozilo za prevoz pokojnika na groblju, što je prvo takvo vozilo u Crnoj Gori, a Slobodan Stanović v.d. direktora koje je u upotrebi na groblju «Čepurci». Na groblju «Zagorič», izvršeno je renoviranje kapele i rekonstrukcija krova. Pored radova na kapeli, radilo se i na uređivanju poslovnih prostorija na ovom groblju. U planu je renoviranje komemorativnog trga i na Gradskom groblju «Zagorič», tako što će se izvršiti njegovo asfaltiranje, postaviti klupe i žardinjere i posaditi drveće sa krošnjom, čime će se komemorativni trg dovesti u funkcionalnije i izglednije stanje. Na neiskorištenoj površini groblja «Zagorič», će biti izgrađeno još 100 grobnica tipa «A». Radovi su u toku. Realizovane aktivnosti na gradskim grobljima, Preduzeće je finansiralo iz sopstvenih sredstava. Kako su sve radove realizovali obučeni radnici Preduzeća, postignute su značajne finansijske uštede, koje će biti iskorištene za nabavku specijalno vozila, čime će se otpočeti aktivnosti na poboljšanju voznog parka. Radna disciplina i angažovanje radnika je na visokom nivou, uz kvalitetnu saradnju sa građanima i uvažavanje njihovih dobrih predloga i sugestija. 21 SEKRETARIJAT ZA RAZVOJ PREDUZETNIŠTVA PODSTICAJ BIZNIS IDEJA Miodrag Pajović sekretar Aktivnosti Sekretarijata za razvoj preduzetništva u 2011. godini su se odvijale u okviru utvrđenih nadležnosti, definisanih Odlukom o organizaciji i načinu rada organa uprave Glavnog grada i prema Programu rada ovog Sekretarijata za 2011. godinu. Sekretarijat je u 2011. godini stavio akcenat na aktivnosti kojima se daje podsticaj unapređenju razvoja preduzetništva, kao i intenziviranju saradnje sa institucijama i organima koji preduzimaju mjere u ovoj oblasti u cilju afirmacije razvoja preduzetništva u Glavnom gradu. Postojećim i budućim preduzetnicima stavljene su na raspolaganje sistematizovane informacije i znanja o svim temama važnim za otpočinjanje biznisa i njegov razvoj. S tim u vezi nastavljena je kontinuirana saradnja sa Unijom poslodavaca Crne Gore, u cilju preduzimanja zajedničkih aktivnosti u oblasti privrede-preduzetništva. Tako je Sekretarijat uzeo učešće u izradi brošure “Vodič za otpočinjanje biznisa“, koju je publikovala Unija poslodavaca Crne Gore (UPCG) u okviru projekta realizovanog u saradnji sa Organizacijom preduzetnika i malih i srednjih preduzeća Belgije (UNIZO) i uz podršku Vlade Flandrije, u kojoj je ponuđen sadržaj koji će pomoći da oni koji namjeravaju da pokrenu sopstveni biznis, na jednostavan i kvalitetan način steknu uvid u procedure neophodne za registraciju privrednih subjekata. Takođe, ostvarena je saradnja i sa nevladinom organizacijom „Mreža znanja“ i British council- om, sa kojima je ovaj Sekretarijat realizovao Projekat „Socijalno preduzetništvo – jednaka šansa za sve“. U cilju povećanja učešća domaće radne snage, smanjenja nivoa nezaposlenosti mladih, smanjenja deficitarnog sezonskog radnog kadra i stvaranja radne snage u skladu sa planiranom Strategijom razvoja ljudskih resursa u turizmu, Glavni grad je podržao i pomogao realizaciju projekta „Summer Job 2011“. Realizacija ovog projekta okupila je mlade ljude, studente i srednjoškolce završnih razreda iz cijele Crne Gore i omogućila im da lakše dođu do posla i neophodnog radnog iskustva. Posebno značajne aktivnosti Sekretarijata su preduzete u oblasti poljoprivrede, prije svega u pripremi otkupa viška poljoprivrednih proizvoda, koji je realizovan preko AD “Plodovi Crne Gore“, na koji način je otkupljeno oko 6 016 t poljoprivrednih proizvoda (lubenica, paradajz, krompir, kupus i krastavci). U cilju realizacije što uspješnijeg otkupa, ovaj Sekretarijat je organizovao edukaciju za poljoprivredne proizvođače oko berbe, sortiranja, pakovanja i transporta poljoprivrednih proizvoda, te uradio analizu planiranih prin 22 osa povrtlarskih proizvoda , kako bi se definisao program otkupa tržišnih viškova za 2011.godinu. Glavni grad je, ove aktivnosti, podržao sa 40.000€. Aktivnost na stimulisanju poljoprivrede je i isplata premija u mljekarstvu, za što je za 9 mjeseci ove godine, iz Budžeta Glavnog grada opredijeljeno oko 93 000€ ili 0,03€ /l. Realizacija ovih sredstava je ostvarena preko mljekara, koje su vršile otkup mlijeka od kooperanata sa područja Podgorice. Otkupljeno je ukupno 3 000 000 litara mlijeka sa pomenutog područja. Takođe, značajnije aktivnosti su usmjerene na podsticanju proizvođača grožđa za upis u Registar proizvođača grožđa i vina, koji vodi ovaj Organ. Do sada je u Registar upisano 124 individualna vinogradara i vinara sa područja Glavnog grada sa oko 440 000 čokota vinove loze. Znatno je olakšano dobijanje odobrenja za obavljanje ugostiteljske djelatnosti, budući da su novim Zakonom o turizmu, sa čijom se primjenom otpočelo decembra prošle godine, decidno precizirani uslovi i način izdavanja istih za pojedine vrste ugostiteljskih objekata. Primjenom novih propisa iz oblasti trgovine i zanatstva dat je značajan doprinos smanjenju administrativnih barijera. Naime, prelaskom na sistem prijava u oblasti trgovine i zanatstva omogućeno je znatno brže i efikasnije ostvarenje prava stranaka pred ovim Organom. U ovoj godini, primljeno je 1 216 prijava trgovine i 287 prijave zanatstva. U oblasti upravnog rješavanja iz nadležnosti ovog Sekretarijata do sada je primljeno 1 078 zahtjeva, od čega je riješeno 980 a za 98 zahtjeva postupak je u toku. Izdato je 2487 uvjerenja o činjenicama o kojima se vodi evidencija, 282 potvrde za obavljanje zanatske djelatnosti i 113 uvjerenja iz oblasti poljoprivrede po posebnim propisima. AD PLODOVI CG KOOPERATIVNI UGOVOR USLOV VEĆEG OTKUPA Aktivnosti AD “Plodova CG“ su iz godine u godinu sve veće, sa tendencijom rasta otkupa tržišnih viškova poljoprivrednih proizvoda sa područja Crne Gore i njihov plasman na domaćem i inostranom tržištu. Povrtarske i voćarske kulture otkupljene sa područja Ulcinja, Zete i Malesije plasirane su na različita tržišta bivših republika SFRJ, Rusije, Poljske. U tom pravcu je bila i ova 2011godina, u kojoj su AD “Plodovi CG“ otkupili znatno veći višak poljoprivrednih proizvoda, koji je nastao kao posledica neplanske proizvodnje i poremećaja na evropskom tržištu, što je izazvalo dodatne probleme poljoprivrednim proizvođačima. Od strane ovog akcionarskog društva u tekućoj godini otkupljeno je oko 6000 tona povrtarskih kultura. Takođe u organizaciji AD “Plodova Crne Gore“, obavljena je i žetva žitarica na području GO Tuzi i Golubovci na površini od 340 rala. AD „Plodovi“ intezivno rade na organizaciji plana otkupa, koji će biti prezentovan akcionarima, Sekretarijatu za razvoj preduzetništva Glavnog grada, GO Tuzi i Golubovci, i (UPP) udruženim poljoprivrednim proizvođačima. U planu su aktivnosti po pitanju edukacije poljoprivrednih proizvođača koje će se odvijati u saradnji sa Sekretarijtom za razvoj preduzetništva Glavnog grada, Savjetodavnom službom za biljnu proizvodnju, GO Tuzi i Golubovci, UPP, kako bi se sproveli programi rada planske proizvodnje, a samim tim i poboljšanje kvaliteta poljoprivrednih proizvoda koji će biti prioritet pri otkupu istih. Novina je da će menadžerski tim AD “Plodova CG“ nastojati da sa svojim saradnicima kroz izradu Biznis plana obaveže poljoprivredne proizvođače da pristupe planskoj proizvodnji. Ponudiće se koncept zaključivanja kooperativnih ugovora sa AD „Plodovima“, u cilju boljeg i kvalitetnijeg otkupa, kako bi na taj način domaća proizvodnja poljoprivrednih proizvoda bila zastupljena na tržištu u dužem vremenskom periodu. Osim otkupa povrtarskih i voćarskih kultura za 2012 godinu, Biznis planom je predviđena mogućnost dr Goran Škatarić izvršni direktor otkupa ljekovitog bilja i šumskih plodova što predstavlja i novinu u aktivnostima društva u odnosu na prethodne godine. AD “Plodovi CG“ se susreću i sa određenim problemima koje ćemo u narednom periodu riješavati, a to su između ostalog i nabavka dodatne opreme za hladnjaču u Matagužima, kako bi se omogućilo efikasnije, kvalitetnije čuvanje i skladištenje poljoprivrednih proizvoda. Sa svim izloženim elementima i elementima koje sadrži Biznis plan, nastojaćemo da stvorimo mnogo povoljnije uslove za saradnju sa trgovinskim lancima i hotelsko-ugostiteljskim objektima u Crnoj Gori, kao i za saradnju sa državama u regionu. 23 SEKRETARIJAT ZA SOCIJALNO STARANJE Snežana Mijušković sekretarka POČETAK RADA NARODNE KUHINJE Sekretarijat za socijalno staranje je prepoznatljiv po tome što prati stanje i potrebe građana u oblasti socijalne zaštite i pruža pomoć građanima u cilju prevazilaženja različitih problema u kojima se nalaze usled bolesti, nemanja finsijskih sredstava ili iz nekih drugih razloga. Kriza uslovljava da nam se svakodnevno obraća veliki broj sugrađana sa zahtjevom za ostvarivanje nekog prava ili dobijanja pomoći. U prilog ovoj tvrdnji je i činjenica da nam se u toku ove godine pismenim putem obratilo preko 9 000 građana, a da se skoro svakodnevno usmenim putem za davanje raznih savjeta obrati više od 20 građana. Široka je lepeza prava i mogućnosti, koja se u okviru nadležnosti ovog Sekretarijata nudi građanima za prevazilaženje problema, a u skladu sa Odlukom o oblicima socijalne i dječje zaštite. Briga o najmalađoj populacija se realizovala kroz programe: obezbjeđenje poklon paketa za 2000 novorođenih sugrađana, obezbjeđenja jednokratne novčane pomoći, u iznosu od po 50€, za nabavku školskog pribora za 909 djece osnovnoškolskog uzrasata, obezbjeđenja besplatnog odmora i rekreacije, u saradanji sa JU Dječiji savez, za 280 djece osnovnoškolskog uzrasta. Kancelarija za prevenciju narkomanije, koja djeluje u okviru Sekretarijata kontinuirano je realizovala promotivno-edukativne aktivnosti o štetnosti opojnih droga namijenjenih djeci, mladima i njihovim roditeljima. Briga o sugrađanima treće životne dobi obezbjeđivala se kroz realizaciju programa pomoći i njege u kući. Ovu vrstu usluge posredstvom Sekretarijata ostvarivalo je više od 100 lica. Takođe, realizacijom partnerskog projekta „Njega starih lica“ u saradnji sa NVO Caritas i Zavodom za zapošljavanje obezbijeđena je ova vrsta usluge za više od 300 sugrađana. Takođe, nastavljeno je i sa aktivnostima na realizaciji Projekta izgradnje doma za stara lica. Pomoć materijalno ugroženim građanima je jedna od stalnih aktivnosti našeg Sekretarijata. Jednokratne novčane pomoći obezbijeđene su za preko 1 200 građana. Nije zanemarljiv broj porodica, kojima je pružena novčana pomoć za poboljšanje uslova stanovanja ili učešća u plaćanju stanarine. 24 Aktivnosti, po kojima će ova godina biti posebno zabilježena je početak rada tzv. Narodne kuhinje. Sredstvima Glavnog grada obezbijeđeno je da, od jula mjeseca, 185 socijalno ugroženih porodica koristi 500 besplatnih dnevnih obroka, od kojih se 70 obroka dostavlja na kućnu adresu starima ili bolesnima. U ovoj godini započela je i realizacija novog servisa - stanovanje uz podršku za mlade bez roditeljskog staranja koja su napustili Dječji dom „Mladost“ u Bijeloj po završetku školovanja, a sa teritorije su Glavnog grada. U posebno obezbijeđenoj stambenoj jedinici za te namjene smještene su dvije mlade sugrađanke kojima zaposleni u Sekretarijatu, u saradnji sa predstavnicima Centra za socijalni rad, pružaju neophodnu podršku kako bi se što prije osamostalile i započele samostalan život. Jedna od značajnih aktivnosti koja je započela u ovoj godini, a koja će zbog specifičnosti problema, zaokupljati našu pažnju i aktivan odnosi i saradnju, kako sa domaćim tako i međunarodnim institucijama, u narednom periodu je rješavanje problema interno raseljenih lica romske nacionalnosti, koja su smještena na području Konika. Shodno propisima iz oblasti boračko-invalidske zaštite 1377 naših sugrađana je ostvarivalo neko od propisanih prava. Sredstva za ostvarivanje tih prava obezbijeđena su u Budžetu Crne Gore, a za 39 lica, shodno posebnoj odluci, sredstva su obezbijeđena u Buždetu Glavnog grada. Za realizaciju navedenih aktivnosti iz Buždeta Glavnog grada opredijeljeno je više od 1 000 000 €. JU CENTAR ZA SMJEŠTAJ, REHABILITACIJU I RESOCIJALIZACIJU KORISNIKA PSIHOAKTIVNIH SUPSTANCI OD TABUA DO REALNOSTI Aleksandar Radinović direktor O bolestima zavisnosti i broju onih koji su u tom problemu ne postoje pouzdani podaci.Glavni grad - Podgorica je prepoznao svu ozbiljnost ovog problema, te 2008. godine osniva Javnu ustanovu za smještaj, rehabilitaciju i resocijalizaciju korisnika psihoaktivnih supstanci, na Kakarickoj gori i oprema je po najsavremenijim standardima. Dakle, Crna Gora konačno dobija rehabilitacioni centar, koji pomaže zavisnicima koji se žele riješiti problema sa psihoaktivnim supstancama, uz samo jedan uslov - iskrena želja za oporavkom. Ovaj rehabilitacioni centar pruža mogućnost za prijatan boravak i oporavak zavisnika. Naravno, uz pomoć tima stručnjaka različitih profila, koji sa ogromnim entuzijazmom, posvećenošću i vjerom u mogućnost oporavka daju svoj maksimum da pomognu ovim ljudima. Do sada nam se za pomoć obratilo preko 100 osoba razočaranih životom i svojim neuspjesima nakon višegodišnjeg konzumiranja supstanci. Tokom prve godine boravka u Centru naši klijenti se, kroz planske i organizovane aktivnosti (grupne terapije, radno-okupacioni tretman, sportske sadržaje, radionice), po prvi put iskreno i otvoreno suočavaju sa sobom i sa prirodom svoje bolesti, stičući radne navike i praktikujući zdrave stilove života. Volju za životom i nadu u novi početak najprisnije uliva porodica koja je, kroz organizovanje i sprovođenje porodičnih terapija, u dosadašnjem periodu bila uključena u sve faze tretmana. U toku rada sa klijentima prepoznajemo njihovu potrebu za druženjem, resocijalizacijom i ponovnim integrisanjem u normalne životne tokove. Tako se, u tekućoj godini i zaposleni i kljenti organizovano i aktivno uključuju u ekološke akcije koje organizuje Ministarstvo turizma i održivog razvoja i nevladin sektor, te i na taj način izražavaju svoju svijest o potrebi za očuvanjem životne sredine. Osim toga, Crnogorsko narodno pozorište, Gradsko pozorište i JU Muzeji i galerije su se rado odazivali našim inicijativama da klijentima zajednički omogućimo praćenje kulturno-umjetničkih dešavanja. Svjesni potrebe da javnosti treba približiti, ne samo suštinu bolesti zavisnosti, već i mogućnosti njenog uspješnog tretiranja, u 2011. godini, koristili smo priliku da obilježimo sve važnije datume (Međunarodni dan života, Međunarodni dan planete zemlje, Međunarodni dan borbe protiv zloupotrebe opojnih droga, tri godine rada sa klijentima) organizovanjem različitih akcija. Po završetku jednogodišnjeg tretmana naši klijenti znaju da nijesu sami i da uvijek mogu računati na savjet i podršku naše ustanove i njenog Stručnog tima. U periodu koji je pred nama, za početak, planiramo jačanje stručnih kapaciteta, kao i usavršavanje postojećeg kadra, čime ćemo doprinijeti poboljšanju kvliteta usluga koje pružamo. Takođe, odlučni smo u namjeri da nastavimo započete aktivnosti koje se odnose na iniciranje i poboljšanje međusektorske saradnje sa zdravstvenim institucijama, pravosudnim organima, kancelarijama za prevenciju narkomanije i nevladinim organizacijama, čime ćemo doprinijeti povećanju broja ljudi kojima ćemo pružati usluge rehabilitacije i resocijalizacije. Ohrabreni dosadašnjim profesionalnim rezultatima i vođeni primjerima onih koji su se poslije decenijskog konzumiranja psihoaktivnih supstnci vratili normalnim životnim tokovima, sa ponosom kažemo da naš centar ne zaostaje za onim u regionu te da njegovo postojanje ima punu opravdanost i svrsishodnost. Program 12 koraka mi je jednostavno otvorio oči, i tek ovdje sam, kroz njega, uvidio kako mogu izaći iz problema u kojem sam dugi niz godina. Na početku sam bio skeptik, ali samo poslije nekoliko održanih grupa shavtio sam da se tu nalazi moja životna priča i da se govori o stavrima koje sam zakopao duboku u sebi..... (riječi našeg klijenta) 25 SEKRETARIJAT ZA KULTURU I SPORT KVALITET KULTURNIH SADRŽAJA Žana Filipović sekretarka Aktivnosti u oblasti kulture i sporta zasnivaju se na programima ustanova i preduzeća čiji je osnivač Glavni grad, ali i onih koji to nisu, kao i na djelatnostima civilnog sektora i radu pojedinaca – stvaralaca i međunarodnoj saradnji u pomenutim oblastima. Tokom proteklih 12 mjeseci uz podršku Glavng grada organizovani su brojni koncerti, pozorišne predstave, izložbe, književne večeri, filmske projekcije i sportska takmičenja; nastavljene su naučno-istraživačke aktivnosti u oblasti kulturne baštine, kao i aktivnosti na daljem unapređenju i afirmaciji obrazovanja. Jedan dio kulturne ponude u Podgorici predstavljen je kroz koncept manifestacija i festivala: Podgoričko kulturno ljeto i Decembarska umjetnička scena, a Glavni grad je bio i pokrovitelj Festivala dječje pjesme »Naša radost« i Međunarodnog književnog festivala kratke priče Odakle zovem. Prepoznavajući mlade kao najveći resurs društva, Glavni grad je i ove godine organizovao Dan najboljih i dodjelio prigodne nagrade najboljim učenicima, svršenim osnovcima i srednjoškolcima – dobitnicima diplome Luča, kao i učenicima koji su osvojili neko od tri prva mjesta na državnim takmičenjima. Glavni grad nastoji da kroz rad Komisije za usmjeravanje djece sa posebnim obrazovnim potrebama doprinese unapređenju sistema obrazovanja, kako bi se obezbijedio jednak pristup obrazovanju djece, bez obzira na individualne razlike i teškoće. Osim toga, putem Konkursa za raspodjelu sredstava nevladinim organizacijama, Glavni grad je podržao najveći broj projekata koji pomažu rješavanju problema ove populacije. Jačanju procesa lokalnog razvoja i identitetu grada svakako doprinosi zaštita i očuvanje kulturne baštine. Ulažući dodatne napore, Glavni grad je finansijski podržao nastavak istraživanja na Duklji, najvećem i najznačajnijem arheološkom lokalitetu u Crnoj Gori. Međunarodna saradnja i ove godine odvijala se kroz programe ustanova, manifestacije i festivale. Vrijedi istaknuti izložbu pod nazivom „Mirtis: licem u lice sa prošlošću“ zasnovanu na naučnoj rekonstrukciji lica nepoznate djevojčice koja je živjela u Grčkoj u 5. vijeku prije nove ere. 26 Slijedeći izreku da je u zdravom tijelu, zdrav duh, u ovoj godini nastojalo se, u oblasti sporta, ostati u skladu sa tim pretpostavkama. U tom pogledu, realizovane su brojne aktivnosti u oblasti fizičke kulture, koje su odredile glavne linije zbivanja u sportskoj areni Podgorice: Podgorički maraton, Trofej Skadarsko jezero, Liga osnovnih škola, Međunarodni ženski teniski turnir „Royal Cup 2011“, Prvenstvo srednjih škola Podgorice, Međunarodna ulična trka povodom Dana Podgorice i Tradicionalan izbor najuspješnijih sportista i sportskih radnika Podgorice u 2011. godini. Sportisti našeg grada u 2011. godini, nastavili su da ostvaruju vrhunske sportske rezultate na evropskim i svjetskim prvenstvima. Ostvareni rezultati nijesu slučajnost. Oni su odraz stanja sporta u Glavnom gradu, a njegovom razvoju i unapređenju doprinose sagrađeni i rekonstruisani sportski objekti, za čiju izgradnju i održavanje Glavni grad – Podgorica izdvaja značajna finansijska sredstva. Ulaganje Glavnog grada u razvoj sporta opravdavaju očekivanje građana. Glavni grad je bio domaćin kvalifikacionih utakmica Fudbalske i Košarkaške reprezentacije Crne Gore, za Evropsko prvenstvo, kao i velikog broja međunarodnih turnira. Stvaranjem uslova za razvoj sportskih događaja i manifestacija, pruža se mogućnost da Podgorica, i u daljem periodu bude prepoznata po kvalitetnim i najboljim ostvarenjima iz oblasti sporta. KIC BUDO TOMOVIĆ DINAMIČNO I KREATIVNO Kreativnim pristupom u koncipiranju i realizaciji programa Kulturno-informativni centar „Budo Tomović“ i u godini na izmaku, nastavio je da umjetničku scenu Podgorice obogaćuje respektabilnim stvaralačkim dometima. Duhovnom oku podgoričke javnosti predstavili su se brojni umjetnici različitih estetskih opredjeljenja iz zemlje i inostranstva, potvrdjujući iznova da je KIC institucija od ugleda i značaja. U obavljanju osnovne djelatnosti, princip kvaliteta u odabiru programa nametnuo se kao imperativ. U profilaciji programske politike vodili smo i računa o intenziviranju saradnje sa srodnim ustanovama kulture, renomiranim stvaraocima i autorima mladje generacije, kao i inostranim partnerima i NVO sektorom. Scene i prostori KIC-a bili su otvoreni kako za promociju novih ideja i istraživačkih umjetničkih projekata, tako i prezentaciju kulturoloških vrijednosti koje obilježavaju naše duhovno trajanje. Publika različite dobi i u velikom broju ponovo nam je poklonila pažnju, što je pouzdan pokazatelj da kreativno i profesionalno obavljamo misiju u službi gradjana. Muzički programi bili su uspješno organizovani i veoma posjećeni. Izdavajamo gostovanja prvaka opere Narodnog pozorišta iz Beograda, koncerte Tria Orlando iz Zagreba, Erik Legnini Trio, Srdjana Bulatovića i Darka Nikčevića, kao i svjetski priznatog multiinstrumentaliste Ralph Townera. Nastupom Ely Yamin Jazz Quartet započeo je Mjesec poštovanja džeza, a u okviru ciklusa Mladi i muzika i Kamerna muzika nastupili su umjetnici koji su interpretirali klasične muzičke forme. Obilježili smo Svjetski Dan plesa i Svjetski Dan muzike. Nastupi zvijezda popularne muzike, tematski su obogatili i zaokružili koncertni repertoar. Po energetskom naboju i atmosferi, publici mladje i srednje generacije ostaće u sjećanju koncerti grupa Hladno pivo, Perper, Elekrični orgazam, Ortodox Celts, Disciplin A Kitschme, kao i Ramba Amadeusa. Uz učešće domaćih i inostranih rok bendova utemelji smo Rock garden planet KIC festival. Dragoljub Djuričić sa pratećim sastavom Balkanska lavina i grupa Legende, ponovo su na sceni KIC-a potvrdili dokazani kvalitet. Dramski program obilježile su premijere KICovih produkcija i koprodukcija: Pjesma za orgulje Santa Cecilija, Garderoberka, EBECEDA i Kategorički zahtjev. Medju brojnim gostovanjima, izdvajamo nastup Ateljea 212 iz Beograda sa predstavom Terapija. Poklonicima sedme umjetnosti prikazali smo programski osmišljene i interesantne filmske cikluse: Emigranti na filmu, Dani savremenog ruskog dokumentarnog i kratkog igranog filma, Italijani u bioskopu, Nedjelja ruskog filma, Dani ukrajinskog filma, Dani hrvatskog filma, Dani francuskog animiranog filma i Zoran Šoškić, v.d. direktora Dani grčke filmske dive. Obnovili smo EX YU FEST i festacije: U susret UNDRHILL-u, AVI FEST i Ubrzaj me. Knjževni program obilježilo je gostovanje Ismaila Kadarea, albanskog pisca svjetskog renomea, a likovni program-izložba kaligrafskih radova prof. dr Ćazima Hadžimejlića iz Sarajeva. Ameručki ugao je u KIC-u nastavio svoju edukativnoobrazovnu funkciju, kao i Škola glume, Škola gitare i Škola folklora. Kao i ranijih godina, u svojstvu izvršnog producenta programski i organizaciono, dinamično i kreativno, pomogli smo održavanje manifestacija Podgoričko kulturno ljeto i Decembarska umjetnička scena Ambasade, inostrani kulturni centri, Grad Dubrovnik i brojna druga inostrana predstavništva u daljem i širem okruženju bili su naši saradnici u godini na izmaku. To je samo jedan od dokaza da je KIC živ i pulsirajući kulturni organizam i mjesto plodotvornog prepleta raznorodnih kulturnih uticaja. U narednoj godini nastavićemo sa profilacijom programske politike kroz sopstvene produkcije, saradnju sa institucijama i umjetničkim organizacijama, projekte sa inostranim partnerima i NVO sektorom. Pod pokroviteljstvom Osnivača-Glavnog grada Podgorice nastojaćemo da u mjeri u kojoj je to moguće, infrastukturno i tehničko-tehnološki poboljšamo uslove naših prostornih kapaciteta. Na kraju napominjemo da Folklorni ansambl i narodni orkestar „Budo Tomović“ ovog decembra proslavlja 65 godina postojanja-jubilej koji sa neskrivenim zadovoljstvom baštini JU Kulturno-informativni centar „Budo Tomović“. 27 NARODNA BIBLIOTEKA „RADOSAV LJUMOVIĆ“ Ivan Ivanović OBEZBIJEÐENI IZUZETNI USLOVI U godini jubileja, kada proslavlja 130 ljeta od osnivanja, Narodna biblioteka „Radosav Ljumović“, najstarija ustanova kulture u Podgorici, vratila se u temeljno rekonstruisanu i nadograđenu matičnu zgradu u Njegoševoj ulici. Projekat adptacije i nadogradnje objekta Biblioteke ispratio je potrebe savremenog bibliotekarstva. Sa površinom od preko 2.900 m2, na pet nivoa, novo zdanje obezbjeđuje izuzetne uslove za razvoj bibliotečke djelatnosti. Pored optimalnog prostora za smještaj svih fondova i zbirki, kao izuzetan kvalitet navodimo da je za korisnike oprediljen značajan prostor. Tako, uz posebna odjeljenja za djecu, odrasle, periodiku, posebne fondove i zavičajnu zbirku, raspolažemo sa preko 150 mjesta u čitaonicama: dječijoj, opštoj, naučnoj i čitaonici periodike. Sala za promocije u novom ruhu, poseban galerijski prostor, velika multifunkcionalna sala, uz ostale sadržaje, u najboljem smislu prate aktuelne preporuke svjetske bibliotečke asocijacije (IFLA-e), da što više prostora bude opredijeljeno za građane i njihov boravak u hramu knjige i kulture. Čitavu sliku upotpunjava moderan, funkcionalan i estetski dopadljiv namjenski namještaj. Potvrdu ovih stavova nalazimo u jednodušnoj ocjeni sve većeg broja posjetilaca i korisnika naših usluga. Podgorica je rekonstrukcijom Biblioteke, u samom srcu gradskog jezgra, dobila reprezentativan kulturni centar, kakvim se u širem okruženju malo ko može pohvaliti. Obiman i zahtjevan posao preseljenja bibliotečkog materijala obavljen je tokom ljetnjih mjeseci, uz izuzetan angažman svih upošljenih. Radi ilustracije navodimo da ukupan broj monografskih pulikacija u svim fondovima i odjeljenjima matične zgrade iznosi preko 220.000 jedinica. U dijelu periodične građe oko 28 10.000 časopisa i nešto više od 80.000 brojeva novina. Biblioteka je u protekloj godini, takođe, uspjela da u skadu sa zakonskim obavezama uspješno realizuje svoje programske aktivnosti. Kontinuirana briga o čitalačkoj publici ogledala se prevenstveno kroz nabavku aktuelnih naslova i organizaciju literarnih priredbi. Uspješno su nastavljeni poslovi na elektronskom katalogu i unaprjeđenju uslova za rad u uzajamnoj bazi podataka COBISS. Kroz rad Matične službe ostvarena je saradnja i pružena stručna pomoć bibliotekama na teritoriji Podgorice, sa akcentom na školske biblioteke. Poznata je krilatica da biblioteke odražavaju društvo. Ubrzanim razvojem tehnike i digitalizacijom, bibliotekarstvo je pred velikim izazovima na koje mora adekvatno odgovoriti. Promjene su neophodne, posebno u cilju prilagođavanja zahtjevima prosječnog građanina. Novi digitalni mediji, internet, pad čitanosti i interesovanja za knjigu, nameću narodnim bibliotekama imperativ da se, pored tradicionalnih korisnika, izbore za nove članove osmišljavajući za njih odgovarajuće sadržaje. Podatak da je u pojedinim visokorazvijenim zemljama u 2010. godini prodato više digitalnih nego papirnatih knjiga kazuje nam u kojem pravcu moramo gledati. Osnovni cilj naše Biblioteke biće da obezbijedi izvore i usluge na različitim medijima koji će zadovoljiti potrebe pojedinaca i grupa u pogledu obrazovanja, informisanja i ličnog razvitka, kao i za zabavu u slobodnom vremenu. Zadatak na kojem Biblioteka mora istrajavati je da bude središte kulturnog, obrazovnog i umjetničkog razvoja zajednice i da pomaže oblikovanju njenog identiteta u opšem poimanju. Prvi i ,smatramo, najvažniji korak jeste stvaranje vizije onoga što želite da se desi. Ulaganje u fondove, izgradnja novih digitalnih kolekcija pored novca iziskuje i vrijeme. Na predstojeće tehničko-tehnološko opremanje Biblioteke neophodno je posmatrati kroz prizmu razvoja bibliotečkih usluga i kao najisplativiju investiciju. Posebno ističemo da je to najbrži način za dalju afirmaciju Narodne bibilioteke i, naravno Glavnog grada, gdje bi se sa relativno skromnim sredstvima, uz postojeće izuzetne prostorne uslove, našli rame uz rame sa najrazvijenijim bibliotečkim sredinama. Pri tome ne smijemo zaboraviti da je narodnim bibliotekama namijenjena važna uloga u obezbjeđivanju ravnopravnog pristupa informacijama, informatičke pismenosti i mogućnosti doživotnog učenja, za sve građane. JU MUZEJI I GALERIJE PODGORICE PROGRAMSKI MOZAIK Niko Martinović direktor JU Muzeji i galerije Podgorice tokom ove godine ostvarila je niz afirmativnih projekata. Zaštiti i valorizaciji, kako pokretnog spomeničkog fonda, tako i nepokretnih spomenika kulture i spomen obilježja, posvećena je osobena pažnja. Posebno je značajno što su u ovoj godini publikovana monografska izdanja sa tematikom iz kulturno-istorijske baštine. Projekat „Kulturna baština Podgorice“, predstavlja jedinstven presjek istorije grada, svih zaštićenih i evidentiranih spomenika kulture, objekata i cjelina sa neospornim spomeničkim vrijednostima, kao i spomenika i spomen obilježja iz NOR-a i ranije prošlosti, i svojevrsno je svjedočanstvo kulturno-civilizacijskih i povijesnih stratuma Podgorice. nalaza i njihova naučna obrada, značajan su prilog determinaciji slike antičke Duklje. Saradnja sa prominentnim naučnim institucijama iz Evrope pruža mogućnost svestranih i višeznačnih istraživanja i sveukupnoj valorizaciji ovog najznačajnijeg lokaliteta u Crnog Gori. U povodu obilježavanja jubileja - pola vijeka od ustanovljenja Moderne galerije pripremljena je za štampu Monografija Aleksandra Prijića (1920-1986), utemeljivača i dugogodišnjeg direktora ove institucije. U duhovnom i umjetničkom stapanju s crnogorskim pejzažom, manirom koji ide od ekspresionizma ka nadrealizmu, ovaj inpulsivni i vitalni stvaralac širokih istraživanja, ostvario je impresivan opus jedinstvenog umjetničkog integriteta. Završena je konzervacija i restauracija ikona i konstrukcije ikonostasa u crkvi sv. Đorđa (X do XI v.) pod Goricom. Ovaj sakralni spomenik druge kategorije spada među tri najstarije crkve na Balkanu i pripada preromaničkoj stilskoj grupi. Publikovana je i Monografija o Srdanu Kovačeviću (1933-2009), akademskom vajaru osobenog poetičkog koda. Njegovo integralno djelo, obilježeno spojem herojskog i lirskog, kompleksno je ugrađeno u mozaičku sliku skulptorskog stvaralaštva Crne Gore druge polovine XX stoljeća. Izdat je i Zbornik radova „Nova antička Duklja II“- jedini časopis iz oblasti arheologije u Crnoj Gori, koji sabira radove nastale u okviru iskopavanja na tzv. objektu IX, koji je tako nominovan od strane Pjera Stikotija. Istraživanja, koja se sprovode u kontinuitetu u minule tri godine, donijela su značajne rezultate za definisanje arhitektonskih gabarita objekta IX, u okviru kojeg je otkriven Kapitolni hram raskošne dekoracije i niz prostorija profanog karaktera. Veliki broj pokretnih Tokom ove godine realizovan je projekat konzervatorsko-sanacionih radova na sjeverozapadnom dijelu Medunske utvrde. Medun, mjesto susreta civilizacija, bio je značajno uporište ilirskih plemena, zadugo nesavladiva predstraža Duklje i drugih naselja i utvrđenja na čijim se temeljima razvila današnja Podgorica. Naredne godine planiran je nastavak ovih aktivnosti. Od izložbenih aktivnosti posebno potenciramo izložbu „Licem u lice s prošlošću“, realizovana na inicijativu Ambasade Grčke. Prvi put predstavljeno je u nekoj stranoj zemlji rekonstruisano lice djevojčice Mirtis iz V vijeka stare ere, sa ogromnim značajem za svjetsko, istorijsko i arheološko nasljeđe. Izložba „Skadarsko jezero-kulturno i prirodno blago“ na jedinstven način je eksplicirala istorijske, kulturne, etnografske, etološke i ambijentalne osobenosti ovog toposa-naše „Svete Gore“. Takođe je prezentirano bogatstvo flore i faune ovog basena i njegovi ekonomski potencijali. Izložba Srdana Vukčevića, autora osobene imaginacije i stvaralačkog senzibiliteta, potvrdila je „univerzalnost pravog jezika i istinske komunikacije“. Ovo je svakako samo najkraći presjek programskih aktivnosti ove institucije u tekućoj godini. 29 GRADSKO POZORIŠTE PODGORICA IGRA DUGA ŠEST DECENIJA Dubravka Drakić direktorka Jubilarna 2011.godina u kojoj Gradsko pozorište (Pionirsko, Dječije) obilježava važan jubilej, 60 godina postojanja i kontinuiranog rada, protekla je bez velike pompe, hvalospjeva i proslava. Uspjeli smo da izvedemo 130 predstava, realizujemo 3 značajne premijere, igramo za djecu u gotovo svakoj opštini u Crnoj Gori, pripremimo Monografiju za štampu i ...učinimo makar jedan korak naprijed ka realizaciji konačne izgradnje zgrade Gradskog pozorišta. Već 10.februara 2011.godine na Lutkarskoj sceni za djecu, premijerno je izvedena predstava „Mogli“, po romanu Radjarda Kiplinga („Knjiga o džungli“), u režiji sjajnog reditelja i profesora Bonja Lungova. Nakon kvalitetne saradnje u projektu „Oro iz bajke“, gdje je stasala ekipa mladih glumaca, koji su uspjeli da savladaju vodjenje i animaciju lutaka, ovoga puta, u predstavi „Mogli“, na radost djece i roditelja igraju: Goran Slavić, Branka Femić, Branko Ilić, Kristina Stevović, Katarina Krek, Slaviša Grubiša, Pavle Ilić, Jelena Simić, Ratka Mugoša i dr. Preko 2.000 podgoričkih prvaka imalo je priliku da vidi predstavu „Mogli“ u septembru, zahvaljući akciji „Dobrodošlica prvacima“, koju je u saradnji sa Ministarstvom prosvjete i sporta realizovalo naše Pozorište, a tokom ove godine predstava je odigrana 24 puta. U proljećnoj akciji Ministarstva kulture „Razvoj kulture na sjeveru Crne Gore“, odigrali smo 18 predstava sa sve tri scene u : Pljevljima, Andrijevici, Plužinama, Rožajama, Bijelom Polju, Beranama, Petnjici, Murinu, Mojkovcu, Žabljaku, Gusinju, Plavu i Kolašinu. Na Dramskoj sceni za djecu, po tekstu mlade dramske spisateljice Danice Pajović, u režiji Milana Karadžića, 9. juna 2011.godine odigrana je praizvedba „Ulcinjski gusar“, bajkovita priča o ponosnoj i plemenitoj djevojci Aiši, koja ne pristaje na manje od života 30 kakvog želi, strip-predstavu o legendarnim ulcinjskim gusarima, namijenjenu svim generacijama. Brojnu glumačku ekipu čine glumci Gradskog pozorišta, dragi gosti i 7 studenata sa FDU Cetinje, a Predstava je na Festivalu pozorišta za djecu u Kotoru (Kotor Art), od strane Žirija grada Kotora proglašena najboljom. Nismo zaobišli ljetnje festivale, U Tivtu, na festivalu Purgatorije, igrali smo Ulcinjskog gusara, a na jubilarnom Budva grad teatru koprodukciju Pipi Dugačarapa. Tokom ove godine smo pripremili za štampu i Monografiju, koja će po prvi put predstaviti svu sačuvanu građu o istorijatu naše kuće, pod radnim nazivom „Pionirsko, Dječije, Gradsko...Vaše pozorište“. 16.decembra u okviru DEUS-a koji je posvećen Jubileju Gradskog pozorišta, premijerno će na Večernjoj sceni biti izvedena predstava „Lukrecija iliti Ždero“ u režiji Jagoša Markovića (koji je svoj umjetnički put počeo upravo u našem pozorištu). Renesansna komedija nepoznatog kotorskog autora je treći projekat, kojim ćemo zaokružiti i dostojno obilježiti godinu Jubileja Gradskog pozorišta. JU DJEČJI SAVEZ PODGORICE Aleksandar Saša Milošević direktor ZAJEDNO ODRASTAMO I UČIMO Javna ustanova Dječji savez Podgorice jedna je od najstarijih instituticija pod ingerencijom Glavnog grada. Njena tradicija u različitim oblicima i pod različitim imenima traje već 60 godina. U tom periodu smo veoma aktivno i uspješno učestvovali, što direktno, što posredno, kroz saradnju sa drugim društvenim subjektima, u vaspitanju i edukaciji desetine generacija naših najmlađih sugrađana! I ne samo sugrađana, već i djece iz cijelog regiona, djece naših iseljenika iz cijele Evrope, djece iz podgoričkih gradova-pobratima. Zato što je u odmaralištima na Veruši i u Sutomoru u tom periodu odmaralo se, ljetovalo i zimovalo preko 160.000 mališana! Zato što su generacije, družeći se sa Dječjim savezom,odrastale i učile se kako postati vrijedan i dobar čovjek i drug. Danas je Dječji savez ustanova koja zahvaljujući podršci Glavnog grada, uspijeva da kvalitetno organizuje pregršt programa i aktivnosti posvećenih našim najmlađim. U 2011. godini planski je realizovano sve ono što smo planom i programom predvidjeli, a i više. Više, iz razloga što se sada staramo o htjenjima djece 21. vijeka, djece kompjuterske ere, pa neštedimice sebe uvijek prilagođavamo njihovim zahtjevima. Ove godine su ostvarene dječije radionice iz oblasti kulture,sporta i edukacije. Održana su brojna predavanja iz oblasti prevencije narkomanije i bolesti zavisnosti, ekologije, ljudskih prava, sa akcentom na prava najmladjih,brojne smotre recitacije, pjesme, drame... Samo tokom Dječije nedjelje,tradicionalne manifestacije u našoj organizaciji,a povodom svjetskog Dana djeteta,organizovano je preko 15 kulturno-sportsko-zabavno-edukativno-humanitarnih programa u prvoj nedjelji oktobra. Uspješno smo organizovali internacionalni festival dječije pjesme «Naša radost 2011», jedan od najeminentnijih u regionu. Da ne zaboravimo i tradicionalnu školu skijanja u našem odmaralištu, u kom je gro podgoričke djece po prvi put stao na skije. I naravno, kao jedan od vidova saradnje Podgorice i Moskve,razmjena najboljih učenika dva glavna grada... I još puno raznovrsnih aktivnosti, koje obogaćuju i unapređuju djetinjstvo podgoričkih mališana. A sve to uz nesebičnu pomoć i razumijevanje svih gradskih struktura. U 2012. godini, iako predvidjanja govore da će i ona finansijski biti prilično teška,i sa znatno umanjenim budžetom,planiramo da ostvarimo ništa manje aktivnosti u odnosu na raniji period. Naprotiv! Kao prioritet radićemo na poboljšanju uslova ljetovanja i zimovanja naših najmladjih,unaprijedićemo i modernizovati programe u svim domenima,jer smo čvrsto na stanovištu da djeca Podgorice budu u korak sa svojim vršnjacima iz svih djelova Evrope. Takodje ćemo pojačati saradnju sa sportskim klubovima, savezima i udruženjima,kako bi dodatno potvrdili naš imidž promotera zdravih načina života medju najmladjima. Sve to u skladu sa realnim mogućnostima,a uz podršku i razumijevanje Glavnog grada i mnogobrojnih prijatelja Dječjeg saveza. U ime najmlađih podgoričana i kolektiva JU Dječji savez Podgorice, čestitamo vam praznik grada. 31 KIC MALESIJA KVALITETNI Ajrudin Adžović direktor Polazeći od činjenice da je JU KIC “Malesija“ nosilac kulturnog života u Gradskoj opštini Tuzi, zaposleni u ovoj ustanovi, uprkos krizi, nastoje dati značajan doprinos razvoju i očuvanju kulturnih posebnosti ovoga kraja. Realizacijom aktivnosti iz plana i programa rada u 2011-oj godini vodili smo računa, imajući u vidu jezičku i nacionalnu strukturu, da izađemo u susret stanovnicima ove Gradske opštine. To nam potvrđuje da smo uspjeli da oslušnemo njihove kulturne potrebe, te da naše planove i programe rada prilagodimo specifičnosti sredine u kojoj radimo. Nastojali smo da svi segmenti kulture budu zastupljeni. Za ovu priliku pomenućemo samo one aktivnosti koje su obilježile ovaj period. Pored tradicionalnog karnevala „Koret“ koji se jednim dijelom održava u našoj ustanovi održan je koncert lokalne grupe „Mars“, zatim koncert KUDa „Koha“ iz Dinoše, koncert KUDa „Lirija“ iz Milješa, kao i koncert KUD-a „Ramadan Šarkić“ a koji je održan povodom Dana Evrope. Za ljubitelje ozbiljne muzike održan je koncert za gitaru Milene Vračarić. Od promocija pomenućemo knjigu Ismaila Kčekua posvećenu akademiku Đeljošu Đokaju, kao i knjigu Paljoke Berišaj, koja govori odnosu nastavnik-učenik. 32 SADRŽAJI U okviru dramskog programa ovdašnjoj publici predstavili su se glumci bjelopoljskog pozorišta sa dramom „Jedan dan sa familijom Kiš“, prištinski teatar“Dodona“ sa dramom „Laku noć mama“, kao i amateri KUDa „Rapša“ sa dramom „Poslednja večera“ na albanskom jeziku. Bilo je tu i dramskih predstava za djecu „Dješijeg umjetničkog centra“. Za ovu informaciju izdvojili bismo i veoma uspjelu izložbu akademskog slikara mr. Seide Belegović. Kad su aktivnosti u narednoj godini u pitanju, nastojali smo da ideja vodilja u pisanju programa budu kvalitetni sadržaji iz zemlje i okruženja. Biće tu gostovanja Dramskog studija „Budo Tomović“, Glumačkog udruženja iz Tirane, Teatar „Dodona“ iz Prištine, KUD-a „Gajret“ iz Sarajeva, kao i više izložbi, koncerata i autorskih večeri lokalnih umjetnika. Bez obzira ko bio organizator vrata KIC-a biće otvorena za sve i u svako vrijeme. Pružanjem usluga raznim subjektima, dajemo doprinos ostvarivanju ciljeva u edukaciji stanovništva u oblasti poljoprivrede, ekologije, prevencije narkomanije... Kvalitet,bogatstvo i raznovrsnost sadržaja i dalje će biti prioriteti zaposlenih u ovoj Javnoj Ustanovi, a na zadovoljstvo stanovnika Gradske opštine Tuzi. KIC ZETA Evica Maraš direktorka MNOŠTVO PROGRAMA Realizujući naš program i u ovoj kriznoj 2011 godini, trudili smo se da građanima Zete pružimo što kvalitetnije sadržaje i tako zainteresujemo veći broj posjetilaca. Intenzivno sarađujemo sa mnogim sličnim institucijama kulture na nivou Glavnog grada i šire. U narednom periodu, jedan od osnovnih ciljeva u Ustanovi, pored kadrovske osposobljenosti, bio bi nastavak opremanja neophodnom tehnikom radi kvalitetnijeg realizovanja planiranih programa. U okviru muzičkog programa, u ovoj godini, u suorganizaciji sa nevladinim organizacijama, organizovali smo humanitarne koncerte. Folklorni ansambl “Crna Gora” je održao koncert narodnih igara i pjesama. Uz muziku Narodnog orkestar Raka Popovića, gostovali su poznati izvožđači narodne muzike: Zdravko Đuranović, Igor Đurović, Žuti Serhatlić, Tanja Šeter, Jelena Nikolić Boljević. Još jedan humanitarni koncert organizovali smo u suorganizaciji sa Kulturno umjetničkim društvom “Zeta” i KUD-om “Stara Varoš” iz Podgorice. Ansambli su izveli narodne igre i pjesme iz Crne Gore i okruženja. Sav prihod od ulaznica bio je namijenjen poplavljenom području Zete. Veče guslarskih narodnih pjesama organizovalo je Društvo guslara “Njegoš”. Gostovao je i Nacionalni ansambl “Kolo” iz Beograda. Građani Zete, a i Podgorice su mogli da odgledaju jedan od najboljih ansambala na Balkanu, narodne igre i pjesme, na kom je prikazana nošnje iz svih krajeva Srbije i iz okruženja. Organizovali smo koncert klasične gitare Milene Vračarić iz Podgorice, profesorice gitare u Muzičoj školi “Vasa Pavič”. Milan Knežević, jedan od darovitijih mladih pjesnika Crne Gore, organizovao je književno veče, prvu promociju nove knjige “Avlija bivših”. O knjizi je govorio prof.dr. Dragan Koprivica I mr. Slobodan Čurović, odlomke iz knjige je čitao glumac CNP-a Darko Đuretić. KIC Zeta je u saradnji sa Udruženjem umjetnika “Vizija” organizovao književno veče i izložbu slika pod nazivom: Sjećanje na umjetnike iz Golubovaca, posvećeno crnogorskom književniku Ivanu Cekoviću I slikaru Vukašinu Batu Vujačiću. Izložbu slika je otvorio akademski slikar Ljubo Tošković, crtice iz života govorio je Miodrag Marković. O djelu Ivana Cekovića govorio je prof.knjiž. Olga Dabović Klikovac, prof.knjiž. Jelica Cica Tomić, pjesnik Vojo Đuretić, književnik Miodrag Ćupić i drugi.Književno veče je organizovala i pjesnikinja Rada Đokić iz Bijeljine. U saradnji sa Udruženjem “Vizija” i mnogim osnovnim školama iz Crne Gore, organizovano je takmičarsko veče Životne sredina je naša briga na kojoj su nagrađeni dječji likovni i literarni radovi na temu zaštita životne sredine, a koji su skladu sa vaspitno obrazovnim procesom i popularisanjem značaja življenja u zdravoj sredini. Povodom svjetskog dana borbe protiv pušenja Crnogorsko društvo za borbu protiv raka i KIC Zeta organizovali su izložbu likovnih radova, Tradicionalnog desetog nagradnog konkursa za likovne radove. Izložba je organizovana za učenike osnovnih škola iz Crne Gore. Tema konkursa za likovne radove je bila “Zdravlje spasi cigaretu ugasi”. U okviru pozorišnog programa održana je i pozorišna predstava Dramskog studij KIC-a “Budo Tomović”: “Garderoberka”. Tekst i režija prof.dr. Dragan Koprivica. Glavna uloga je povjerene Adriani Žolji. Komad predstavlja spoj monodrame i drame sa masovnim scenama. Tema je vezana sa svijet umjetnosti, teatra i želju ljudi iz sjenke da participiraju u umjetničkom činu na neposredan način. Gradsko pozorište Podgorica je djeci sa područja Zete prikazalo dječju predstavu “Igru s lutkama”, tekst i režija Ljubomir Ralčev. U okviru Decembarske umjetničke scene DEUS 2011, KIC Zeta će organizovati: Koncert etno grupe “Zora” iz Bara. Cilj ove grupe je očuvanje etno zvuka sa prostora Crne Gore i stvaranje etno muzike po ugledu na crnogorsko narodno stvaralaštvo. Gostovaće Gradsko pozorište Podgorica sa dječjom pozorišnom predstavom “Čarobni kamen”. Lutkarska predstava u režiji Davora Dragojevića, koja govori o jednoj od najvećih ljudskih vrijednosti – prijateljstvu. Igraju Dejan Đonović, Sejfo Seferović Dijana Dragojević, Marta Pićurić, Viktor, Gatolin. . U organizaciji “Crnogorske filmske koprodukcije” biće prikazan film “Trojanski konj” istorijskog žanra snimljen 1962 koji je tada bio na vrhuncu popularnosti, prepoznatljiv po tome što je veliki broj žitelja Zete statirao i učestvovao u snimanju filma. 33 JP SPORTSKI OBJEKTI SPORT ZAHTIJEVA VRHUNSKU INFRASTRUKTURU Časlav Vešović direktor Nikad manje novca, a nikad više posla... Tako je, u najkraćem, izgledala 2011.godina u Javnom preduzeću Sportski objekti Podgorica. Odlični rezultati reprezentacije Crne Gore su prouzrokovali fudbalsku groznicu u cijeloj državi, sport nametnuli kao glavnu temu, a naš stadion Pod Goricom učinili centrom najvažnijih zbivanja. U svojoj istoriji Crna Gora nije imala većih sportskih događaja. Selekcije Bugarske, Engleske i Češke, kao i delegati UEFA-e, su pohvalili našu odgovornost i profesinalizam kao domaćina i organizatora kvalifikacionih utakmica za prvenstvo Evrope. Impresionirati velike fudbalske zvijezde stanjem našeg stadiona je bilo gotovo nemoguće, ali najbolji demantiji su izjava Fabia Kapela – trenera engleske reprezentacije koji je na pres konferenciji prije utakmice rekao „Teren je odličan“, kao i komentar Tomaša Rosickog, kapitena češke reprezentacije „Teren je, jednostavno, perfektno pripremljen...“ Pored investiranja u sam teren, u saradnji sa Fudbalskim savezom Crne Gore, u ovoj godini je u potpunosti realizovan projekat zamjene reflektora i ugradnje dizel agregata za rezervno napajanje. Uz smanjenje broja reflektora sa 252 na 176, omogućili smo značajnu uštedu električne energije i obezbijedili bolju rasvjetu za gotovo 30%, što zadovoljava UEFA-ine kriterijume od 4 zvjezdice. Najozbiljniju probu reflektori su imali 8.oktobra na utakmici Crna Gora – Engleska, kada su varijacije napona na elektro-distributivnoj mreži uslovile smanjenje osvjetljenosti, ali ne i totalni prekid, što bi bio slučaj da su u funkciji bili stari reflektori. U sklopu istog projekta izgradili smo kontrolnu sobu na zapadnoj tribini, poboljšali uslove u novinarskoj loži,instalirali elektro ormar za TV vozila... Kao i obično, Sportski centar Morača je i 2011. godine bio stjecište ljubitelja dvoranskih sportova tokom cijele godine. Rukometašice, košarkaši, odbojkaši i mnogi drugi organizovali su, zajedno sa nama, veliki broj sportskih manifestacija. Ni od strane klubova, ni sudija, ni delegata, nije registrovan nijedan naš propust, niti nedostak sale. Podgorička publika je uživala i u borilačkim sportovima. U Morači su svoje vještine pokazivali Radonjić,Strugar, Radošević, Zlatičanin, Sjekloća... organizoavni su turniri „Super fight 2011“, „ VI Memorijalni turnir – Gidra Stojanović“... Vrelo ljeto je skoro 15000 Podgoričana provelo na Gradskim bazenima. Ove godine kupačka sezona je počela najranije, a trajala je najduže. Za uslugu pruženu 34 građanima imamo samo riječi hvale. Sitne primjedbe i sugestije smo u hodu otklanjali. I streljana Ljubović je imala bogat kalendar događaja. U renoviranoj vazdušnoj pucaoni održano je 17 prvenstava i takmičenja na državnom i međunarodnom nivou. Krajem avgusta 2011.godine našem preduzeću je ustupljen Stadion malih sportova na upravljanje i korišćenje. Podgorička publika je bila željna koncerata. Zato ih je u septembru imala tri i to za petnaest dana. U pjesmama Sergeja Ćetkovića, Džibonija i Dženana Lončarevića uživalo je više od 20000 naših sugrađana. I pored velike ekonomske krize i teških uslova poslovanja uspjeli smo da povećamo prihode od zakupa poslovnih prostora, marketinga, izdavanja sportskih terena, drastično smanjimo gubitke rada otvorenih bazena. Medjutim, ostali su stari problemi. Dugovi sportskih klubova se samo uvećavaju. Rijetki su oni koji svoje obaveze redovno izmiruju. U slučaju da se nastavi sa takvom praksom, naše preduzeće neće više moći da ulaže sredstva u održavanje sportskih objekata i pitanje je da li će u tom slučaju oni zadovoljavati rigorozne standarde medjunarodnih sportskih asocijacija. Vrhunski sport podrazumijeva i vrhunsku sportsku infrastrukturu. Bez nas nema ni sporta, a dugovanja klubova ugrožavaju naš opstanak. Ne želeći da sankcionišemo sportska društva, kao nosioce javnog dobra, tolerantan odnos može ugoziti terene na kojima treba da se dokazuju i ostvaruju buduće generacije... To više nije samo naš problem. Cijelo društvo i država, iz dana u dan, pokazuju sve veću zabrinutost. Ekonomska kriza je, između ostalog, reducirala i naše ambiciozne planove za poboljšanje sportske infrastrukture u ovoj i u narednoj, 2012.godini. Izgradnja objekata kroz model privatno-javnog partnerstva se pokazala kao optimalan i jedino realan da u skorije vrijeme dobijemo nove sportske sadržaje. Najznačajniji od njih je izgradnja Istočne tribine na stadionu Pod Goricom. Dodatno, u našim planovima je i pretvaranje bazenske dvorane u multifunkcionalnu salu za dvoranske sportove, prekrivanje otvorenog bazena i stavljanje u funkciju tokom cijele godine, ugradnja video nadzora na Gradskom stadionu ... Za realizaciju pomenutih investicija čekaćemo neka druga vremena. Uprkos tome i u narednoj godini ćemo imati pune ruke posla. Iskreno vjerujemo da ćemo sljedeće godine organizovati brojne sportske manifestacije, radovati se brojnim uspjesima, ispraćati naše sportiste na medjunarodna takmičenja i dočekivati ih sa medaljama. KOMUNALNA POLICIJA PODGORICA SVE EFIKASNIJI Komunalna policija, kao posebna gradska služba, formirana je prije 5 godina. Stalnim unapređenjem rada, organizovanim u tri smjene obezbjedjuje se naša neprekidna funkcija u interesu građana i lokalne uprave. Kontrolom i nadzorom Komunalnih policajaca– inspektora za komunalno-stambenu oblast izvršeno je 10.413 inspekcijskih i kontrolnih pregleda. Komunalni policajci – inspektori za puteve donijeli su 268 rješenja o otklanjanju nedostataka. Komunalni policajci – inspektori za drumski saobraćaj izvršili su 13.452 postupka inspekcijskog nadzora, preventivno djelujući na obezbjeđenje reda iz oblasti drumskog saobraćaja. Rokove u kojima reagujemo na sve zadatke i obaveze sveli smo na minimum, odnosno sve obaveze uspijevamo završiti znatno prije zakonskog roka. Procedure rada i evidencije koje sprovodimo i dalje usavršavamo. Informatička podrška u radu Komunalne policije daje nepohodan kvalitet i značajno doprinosi našoj ukupnoj efikasnosti. Sprovođenje izmjene procedura u radu Komunane policije, na osnovu novog Zakona o prekršajima i Registra novčanih kazni i prekršajne evidencije uspješno smo obavili. Tome je doprinijela višemjesečna priprema i sprovođenje istih punim kapacitetom od prvog dana primjene. Ministarstvo pravde, kao nosiolac projekta, istaklo je Komunalnu policiju kao primjer dobre prakse u njegovoj pripremi i realizaciji. To je najbolja potvrda da smo u stanju da odgovorimo postavljenim zahtjevima. U skladu sa svojim ovlašćenjima, prije svega djelujemo preventivno izricanjem mjera ukazivanja (upozorenja, rješenja o otklanjanju nepravilnosti, obavještenja i dr.), a potom administrativnim izvršenjima, pokretanjem prekršajnih postupaka i mandatnim kaznama. U cilju ostvarivanja komunalnalnog i saobraćajnog reda komunalni policajci-inspektori za komunalno-stambenu oblast donijeli su 1.268 rješenja o otklanjanju nepravilnosti, 128 obavještenja o dozvoli izvršenja, sproveli 111 administrativnih izvršenja rješenja, podnijeli 335 zahtjeva za pokretanje prekršajnog postupka i naplatili 288 mandatnih kazni. Komunalni policajci – inspektori za puteve ispratili su sprovođenje 268 rješenja o otklanjanju ne Radislav Vojvodić, načelnik dostataka koja su izvršila Javna preduzeća, odnosno Agencija za izgradnju i razvoj. Komunalni policajci – inspektori za drumski saobraćaj po osnovu Zakona o javnom prevozu u drumskom saobraćaju isključili su 187 vozila, izvršili 28 pregleda autobusa javnog gradskog prevoza i 310 pregleda vozila teretnog javnog prevoza. Izvršeno je 2.619 pregleda taksi vozila. Vršeći inspekcijski nadzor, shodno obavezama i ovlašćenjima iz Zakona o inspekcijskom nadzoru i Uredbe o povjeravanju dijela poslova Uprave policije Glavnom gradu Podgorica, u vezi nepropisnog parkiranja Komunalna policija premjestila je specijalnim vozilom „Pauk“ 6.052 vozila, izdala 4.634 naloga za nepropisno parkiranje i podigla i spustila na licu mjesta 147 vozila. Zbog neplaćene novačane kazne po nalogu za učinjeni prekršaj podnijeto je 5.770 zahtjeva za pokretanje prekršajnog postupka. Dobro organizovanim i planiranim radom, sprovođenjem ocjenjivanja rezultata rada uspjeli smo da znatno poboljšamo individualne i ukupne rezultate rada. To se konkretno i najbolje može vidjeti kroz iznijete podatke u svim oblastima rada. Pozitivni efekti poboljšanih rezultata koje ostvaruje Komunalna policija, odrazila se na poboljšavanje efekata rada kod svih ustanova i preduzeća. Rezultat kojem težimo je davanje maksimalnog doprinosa saobraćajnom i komunalnom redu u Glavnom gradu a efekat ostvarenog povećanja prihoda svakako nije zanemarljiv. Ograničavajući faktor naših rezultata jeste nedostatak odgovarajućih ovlašćenja naše službe. Kroz proces integracija u EU uvjeren sam da ćemo dobiti ovlašćenja koja imaju komunalne policije u tim zemljama. Inače, komunalna policija je učestvovala u podršci brojnim: sportskim, kulturnim, privrednim i drugim manifestacijama u organizaciji Glavnog grada i drugih subjekata, sa čime će nastaviti, kao jednim od svojih zadataka u sledećoj godini. 35 SLUŽBA ZAŠTITE UVIJEK TAMO GDJE JE Radomir Pješčić komandir NAJTEŽE Služba zaštite je u 2011.godine imala preko 3600 intervencija od čega 2600 požara. Najveći broj požara (2435) zabilježen je u ljetnjem periodu od 01.06. do 30.09.2011.godine. Zahvaljujući dobroj organizaciji, brzim intervencijama i požrtvovanosti radnika Službe, nije bilo veće materijalne štete iako je u više navrata zbog opasnosti stihije sazivana mobilizacija kojoj su se odazivali svi pozvani radnici. Uz dobru saradnju sa Sektorom za vanredne situacije intervenisali su avioni koji su u mnogome pomogli brzoj likvidaciji pojedinih požara na nepristupačnom terenu. Treba napomenuti da je jedan avion vlasništvo Glavnog grada. Jedna od najznačajnijih aktivnosti u 2011. godini bila je na preventivnom djelovanju Službe zaštite Glavnog grada. Značajno je istaći da je izvršena edukacija iz oblasti zaštite od požara učenika VI razreda osnovnih škola na području Glavnog grada-Podgorice. Takodje, je izvršena edukacija i obuka u gradskim i prigradskim mjesnim zajednicama Glavnog grada. S obzirom da posao vatrogasca iziskuje dobru opremljenost i osposobljenost za vršenje zadataka svakodnevno se vrši obuka i trening u Trening centru Službe zaštite. Saradnja sa medijima je bila za svaku pohvalu. Svakodnevno i pravovremeno smo upoznavali gradjane o opasnosti od požara kao i mjerama koje treba preduzeti da do istih ne dodje. Treba istaći da je izvještavanje medija bilo objektivno. U 2011.godini izvršena je nabavka lične, profesionalne opreme za gašenje požara na otvorenom prostoru koja se prvi put koristi na ovim prostorima, kao i dva vatrogasna vozila za gašenje požarana otvorenom marke TOYOTA HILUX. 36 Planirane aktivnosti u 201. Godini će biti usmjerene u dva pravca: Održavanje, poboljšavanje psiho-fizičkih aktivnosti i stručnih sposobnosti izvršioca kao i njihovo osposobljavanje za veće standarde, kao i obuka za spašavanje iz kanjona, jama i rijeka (u saradnji sa MUP-om Crne Gore); drugi pravac će biti usmjeren na nabavci opreme. I pored složene finansijske situacije smatramo da ćemo u 2012. Godini nabaviti dobar dio kolektivne opreme, opreme za spašavanje iz kanjona, dva vatrogasna vozila, neophodne uredjaje kao i dovodjenje postojeće opreme u pogonsku ispravnost što će pomoći da se rad Službe podigne na veći nivo. CENTAR ZA INFORMACIONI SISTEM U KORAK SA TEHNOLOŠKIM LIDERIMA Aleksandar Perović direktor Ići u korak sa evropskim liderima u razvoju i primjeni ICT tehnologije ne znači nužno i implementirati najnovije trendove iz ove oblasti. Prateći dešavanja u zemljama članicama Evropske unije: Grčkoj, Španiji, Italiji svjedoci smo da su najaktuelnija dešavanja zasjenila sve druge trendove. Lideri po broju implementiranih projekata u oblasti ICT tehnologije, Estonija i Irska, sada su lideri po broju preduzetih mjera u cilju smanjenja potrošnje zbog neodgovarajućeg ekonomskog rasta i pripadajućih prihoda. Prateći upravo ove trendove dio aktivnosti CIS-a, u ovoj godini, bio je usmjeren u pravcu sagledavanja stanja postojeće ICT infrastrukture u organima uprave i službama Glavnog grada, te pojedinim javnim ustanovama. Analiziran je stepen njene iskorišćenosti i opravdanost primjene i u vezi sa tim predložene su konkretne mjera za racionalniju potrošnju. Implementirane mjere, u obimu koji ne ugrožava radne procese, rezultirale su u smanjenju potrošnje za fiksnu i mobilnu telefoniju, internet i računarsku opremu. Iz istog razloga, u cilju unapređenja rada bez dodatnih troškova, kadar CIS-a je samostalno razvio i implementirao niz softverskih rješenja za potrebe organa i službi Glavnog grada. Kvalitetan novi ili preuređeni radni prostor za radne procese uz primjenu informaciono-komunikacionih tehnologija bio bi nezamisliv bez prethodnog infrastrukturnog opremanja, a to podrazumijeva aktivnosti vezane za analizu, planiranje, projektovanje i realizaciju iste. Za novi radni prostor u bivšoj zgradi vodovoda izvršena je detaljna analiza u zavisnosti od broja radnih mjesta, obima i vrste poslova, nakon čega je uslijedio niz aktivnosti vezanih za planiranje i realizaciju do završnih aktivnosti koje su se ticale povezivanja svakog pojedinačnog korisničkog računara u računarsku mrežu Glavnog grada i podešavanja parametara na njemu u zavisnosti od vrste poslova koje korisnik obavlja. Slične aktivnosti sprovedene su i za radni prostor narodne biblioteke “Radosav Ljumović” i jedan dio aktivnosti vezan za računarsku učionicu KIC-a “Budo Tomović”. Vladini projekti na nacionalnom nivou u fazi implementacije ponekad zahtijevaju aktivno učešće IT sektora na lokalnom nivou. Tehničku podršku u implementaciji ovakvih i sličnih projekata na nivou Glavnog grada pruža Centar za informacioni sistem. U sklopu reforme prekršajnog sistema u Crnoj Gori i obaveze Glavnog grada da učestvuje u vođenju Registra novčanih kazni, CIS je pružio svu neophodnu logističku i tehnički podršku na uspostavljanju Registra. Pored neophodne podrške korisnicima softverske aplikacije u dijelu pripremnih aktivnosti i samog korišćenja, odrađeno je i neophodno infrastrukturno opremanje na pojedinim lokacijama gdje je to bilo moguće. Trend smanjenja potrošnje ne znači odustajanje od aktivnosti potrebnih za planirane i definisanje budućih projekata. U ovoj godini realizovane su sve pripremne aktivnosti neophodne za definisanje projektnog zadatka za realizaciju unaprijeđene informaciono-komunikacione infrastrukture Glavnog grada. Efekti realizovanog projekta ogledali bi se, prije svega, u pouzdanoj računarskoj mreža sa povećanom brzinom protoka podataka kao i mogućnosti korišćenja savremenih servisa. Istovremeno, ovako realizovana mreža doprinijela bi značajnom smanjenju troškova. Takođe, neki realizovani projekti iziskuju nove aktivnosti koje se tiču održavanja i daljeg usavršavanja. Takav projekat je novi sajt Glavnog grada, koji je počeo sa radom u maju ove godine. Pored svakodnevnog ažuriranja neophodno je planirati i sprovoditi aktivnosti u cilju njegove dalje nadogradnje i obogaćivanja sadržaja. 37 SLUŽBA ZA ZAJEDNIČKE POSLOVE NA NOVOJ LOKACIJI Miodrag Pejović direktor Služba za zajedničke poslove je prepoznata kao Služba koja se profesionalno odnosi prema svojim obavezama, Služba koja izlazi u susret kako zaposlenima, tako i građanima. Nastojali smo da i u ovoj godini, kao u predhodnim, budemo efikasni i efektivni. Poslove iz svog djelokruga Služba obavlja preko odjeljenja i odsjeka. Da bude sve u skladu sa zakonom brine se Odjeljenje za pravne, opšte i zajedničke poslove. Pravna Služba vrši normativno pravne poslove, obradu ugovora i dr. U sklopu ovog Odjeljenja je i pisarnica gdje zaposleni sa profesionalnim odnosom i ljubaznošću, neposredno komuniciraju sa građanima. Kancelarijsko poslovanje se vodi automatskom obradom predmeta primjenom savremene elektronske tehnonogije. U pisarnici je u 2011. godini izvršeno 114.500 dostava, odrađeno preko 800.000 kopija pisanog materijala i izlučeno 12m bezvrijednog registratursk- 38 og materijala po listi kategorija. U toku je popis arhivske građe koja će biti predata Arhivu Grada. Za sigurnost objekata i imovine Glavnog grada, brine se Odjeljenje za obezbjeđenje objekata i imovine. Takođe, Služba vrši i poslove koji se odnose na investiciono tehničko održavanje, poslove koji se odnose na korišćenje, održavanje i evidenciju službenih vozila, poslove pružanja ugostiteljskih usluga za organe i službe i održavanje higijene službenih prostorija. Zaposleni u ovim odsjecima se odnose odgovorno i profesionalno prema postavljenim radnim zadacima. Njihovo radno vrijeme zavisi od potreba organa i službi, često se dešava da rade u danima praznika i vikenda. Na kraju, napomenuo bih da se od juna mjeseca 2011. godine, prostorije Službe nalaze na novoj lokaciji u ulici Vuka Karadžića broj 16 (bivša zgrada „Vodovoda“). TURISTIČKA ORGANIZACIJA PODGORICE AKCENAT NA MARKETINŠKIM AKTIVNOSTIMA Govoreći o aktivnostima TOPodgorice u 2011. godini moram istaći da je usprkos neredovnom prihodovanju koje je obilježilo čitavu godinu i koje je negativno uticalo na planirani program i realizaciju programskih aktivnosti, a posebno na nastupe na međunarodnim sajmovima kao i na izdavačku djelatnost, TOPodgorice uspjela da uz tekuće aktivnosti realizuje svoje tradicionalne događaje i podrži niz manifestacija u gradu. Shodno tome, TOPodgorice fokus svojih aktivnosti usmjerila je na marketing i realizaciju najznačajnijih manifestacija i događaja. U tom kontekstu izdvajamo edukativne izlete za školsku populaciju usmjerene na posjetu arheološkim lokalitetima Duklja i Medun kao i tradicionalni izlet na Skadarsko jezero “Svi na jezero” namijenjen za medije i turističke poslenike. Na XX. METUBES-u (Međunarodna turistička berza i sajam turizma u Budvi) u okviru međunarodnog festivala turističkih komunikacija učestvovali smo u revijalnom dijelu prezentacija u kategoriji izdavaštvo i produkcija, i predstavili turistički vodič »Podgorica – rijekama, mostovima, trgovima« i dvd film »Moja Podgorica«. U marketinškom dijelu shodno finansijskim mogućnostima uradili smo reprint dijela propagandnog materijala TOP-a, kao i outdoor oglašavanje kroz kampanju »Ljepša strana grada«. Naša stalna aktivnost je multimedijalna internet prezentacija web portala podgorica.travel i ažuriranje stranice na facebook profilu. Pored navedenog, TOPodgorice je podržala nekoliko manifestacija i događaja poput Internacionalnog salona vina „Monte Vino“ - Podgorica 2011“ i Internacionalnog festivala kratke priče – „Odakle zovem“ - Podgorica 2011. U dijelu projektnih aktivnosti TOPodgorice zajedno sa LTO Bar i Cetinje aktivno učestvuje u projektu GIZ-a i NP Skadarsko jezero „Skadarsko jezero – jedinstvena destinacija“ i „Water trekking“. U dijelu logistike i implementacije učestvovali smo u EU projektu Centra za inicijative iz oblasti održivog turizma „Kulturno turistička Ljiljana Šćepanović direktorka valorizacija Stare Crne Gore“ kao i u projektu GIZ-a „Treninzi iz turizma“. Takođe, TOPodgorice je podržala organizaciju i učestvovala u „Zanatska pijaca“ – Festival zanatskih usluga i proizvoda, koja se održala u septembru 2011. godine. Isto tako, pomogli smo realizaciju muzičke turneje Sergeja Ćetkovića „SERGEJ - MONTENEGRO LIVE TOUR 2011“. TOPodgorice jednako podržava sve međunarodne sportske događaje u Podgorici poput nedavno održanih Internacionalnog Podgoričkog maratona, fudbalskih i drugih utakmica reprezentacije Crne Gore. Manifestacijama koje imaju svoju dugogodišnju pa i više decenijsku tradiciju “Podgorička noć” i “Biramo najbolje u turizmu”, a koje se realizuju u okviru DEUS-a (Decembarska umjetnička scena) a u susret 19. decembru Danu Podgorice, završavamo programske aktivnosti za 2011. godinu. Prema statističkim podacima Podgoricu je za period januar – novembar 2011. godine posjetilo 50.941 gostiju, od toga domaćih 6.107 i stranih 44.834. Ukupno je ostvareno 97.155 noćenja – domaćih 16.598 i stranih 80. 557. Naša realna očekivanja su da će, zaključno sa decembrom 2011, taj broj preći 100.000 posjeta. Prosjek zadržavanja je i dalje oko 2 dana. U TOPodgorice domaći i strani posjetioci su u prilici da u potpunosti dobiju informacije o Podgorici ali i o Crnoj Gori, sadržaju turističke ponude kao i sve informacije servisne i informativne prirode. Ove godine je pruženo oko 3.000 različitih servisnih informacija uglavnom stranim posjetiocima. U dijelu budućih aktivnosti predstoji izrada nacrta Programa rada za 2012. godinu sa akcentom na marketinškim aktivnostima, promociji i produkciji propagandnog materijala. U skladu sa promocijom integralne turističke ponude Crne Gore i dinamikom razvoja Glavnog grada - Podgorice, radiće se i na utvrđivanju kriterijuma za definisanje kalendara sajamskih nastupa u koordinaciji sa sajamskim programom i MICE (kongresni turizam) nastupima Nacionalne turističke organizacije Crne Gore. 39 SKUPŠTINA GLAVNOG GRADA NAJPREČI INTERES Slobodan Stojanović predsjednik Na funkciji predsjednika Skupštine nalazim se od kraja jula ove godine, ali prije i poslije mog izbora na ovu dužnost odvijalo se niz dešavanja koja su u našoj političkoj realnosti na različite načine doživljene i tumačene. Koalicija DPS –Liberalna partija i Bošnjačka stranka sa SDP, nakon izbora Gradonačelnika prestala je da funkcioniše, odnosno, raskinuta je jer je Predsjednik Skupštine podnio ostavku a odbornici Socijal demokratske partije od tada ne učestvuju u radu gradskog parlamenta. Na predlog moje partije kao najstariji odbornik sa dugogodišnjim odborničkim stažom izabran sam na ovu odgovornu dužnost apsulutnom većinom prisutnih odbornika. Priznajem, prijala mi je podrška jednog broja odbornika opozicinih partija, kako onih koji su glasanjem podržali moj izbor, a ništa manje ni onih koji su mi saopštili da podržavaju moj izbor na ovu funkciju, ali su poštujući direktivu svoje partije napustili sam čin glasanja. Zbog navodnih proceduralnih propusta Upravni sud je poništio izbor i predsjednika i sekretara Skupštine. Nakon ponovljenih izbora po odluci suda i ja i sekretar ponovo smo dobili povjerenje ooborničke većine za obavljanje ovih značajnih funkcija. U međuvremenu, i pored toga Skupština glavnog grada je normalno funkcionisala, održali smo tri sjednice sa 58 tačaka dnevnog reda. I pored toga do kraja godine moramćemo dodatno da inteziviramo aktivnosti oko realizacije Programa rada Skupštine a uvjeren sam da ćemo po tom pitanju imati saglasnost svih odborničkih klubova. Takođe, nadam se da ćemo u buduće raditi u punom odborničkom sastavu i da ćemo se okrenuti budućnosti tj. realizaciji narednih zadataka. Ekonomska kriza koja hara Evropom itekako se odrazila na našu zemlju, a posebno na Glavni grad. Zbog svih tih okolnosti morali smo izvršiti rebalans Budžeta. Izuzetno je teško realno planirati u ovako turbulentnim ekonomskim vremenima, pa sa puno opreza treba planirati Budžet za narednu godinu. Po prirodi sam optimista i nadam se da ćemo sve naredne probleme zajednički uspješno rešavati i tu očekujem puno razumi40 GRAÐANA jevanje odborničkih klubova u donošenju odluka u iteresu Glavnog grada. I pored svih ovih objektivnih teškoća zadovoljan sam ostvarenim rezultatima Skupštine u ovoj godini. Bez obzira na različita gledanja u rešavanju pojednih problema zadovoljan sam radom Skupštine. U Skupštini smo sačuvali kulturu dijaloga. Istini za volju u žaru političke borbe otme se neka teža riječ, ali u suštini rad našeg Gradskog parlamenta može da bude primjer drugima. Podmlađen je odbornički sastav i u pozicionim i u opozicionim klupama. Mladi odbornici aktivno se uključuju i doprinose kvalitetnom radu Skupštine. I pored evidentntne krize i skromnijeg Budžeta, očekujem da naredne godine završimo i zgradu gradskog parlamenta u kojoj će uslovi za rad, kako odbornika i odborničkih klubova, tako i skupštinske službe ali i novinarskih ekipa koje prate naš rad biti znatno konforniji. Podgorica je inače grad mladih i naša je obaveza da mladim ljudima obezbijedimo pristojne uslove za bavljenje sportom, zabavom, ostvarivanje kulturnih aktivnosti itd. Grad ima razumijevanje za potrebe mladih, a najbolje prepoznaje i nagrađuje. Ovih dana očekujemo dobijanje zelenog svijetla za početak pregovora sa Evropskom unijom. Glavni grad kao privredni, politički i kulturni centar Crne Gore ima najviše obaveza. Nadam se da ćemo ih svi zajednički uspješno i kvalitetno ispuniti. SLUŽBA SKUPŠTINE JAVNOST I TRANSPARENTNOST Proteklu godinu obilježio je intezivan rad Službe Skupštine na izvršavanju poslova iz nadležnosti koje su određene Odlukom o obrazovanju Službe i drugim aktima Skupštine Glavnog grada. Obavljanjem stručnih, administrativnih i tehničkih poslova, Služba je učestvovala u pripremi i organizovanju održavanja osam sjednica Skupštine, na kojima je donešeno 137 akata (odluke, Poslovnik Skupštine, programe, izvještaje i druge akte iz njene nadležnosti) i 56 rješenja o imenovanju i razrješenju organa upravljanja i nadzornih odbora javnih preduzeća i ustanova, kao i u pripremi održavanja sjednica skupštinskih odbora, na kojima se prethodno razmatraju materijali iz dnevnog reda Skupštine. Planirano je da Skupština, do kraja godine, održi još dvije sjednice. Skupština je, u ovoj godini, donijela novi Poslovnik Skupštine Glavnog grada, koji predstavlja jedan od najznačajnijih akata u radu Skupštine, kojim je uređeno konstituisanje, organizacija i način rada Skupštine Glavnog grada, prava i dužnosti odbornika i način njihovog ostvarivanja, postupak donošenja akata, sazivanje sjednice Skupštine, tok sjednice, javnost rada, način i postupak učešća nevladinih organizacija u radu sjednice i druga pitanja od značaja za rad Skupštine. Predlog ovog akta utvrdila je višestranačka Komisija za izradu Poslovnika, koju je obrazovala Skupština Glavnog grada. Stručno-administrativne poslove za Komisiju obavljala je Služba Skupštine. Radi lakše primjene u ostvarivanju funkcije odbornika, Služba Skupštine je obezbijedila da se ovaj akt i prečišćen tekst Statuta Glavnog grada, za odbornike odštampa u brošuri. Posebna pažnja Službe u proteklom periodu bila je usmjerena na obezbjeđenju uslova za javan i transparentan rad Skupštine i njenih radnih tijela. U tom smislu, sve sjednice su bile javne, medijima, kao i odbornicima, redovno su dostavljani materijali za sjednice Skupštine. Na Sajtu Skupštine Glavnog grada objavljivani su sazivi za sjednice radnih tijela, pozivi nevladinim organizacijama, radi prijavljivanja učešća u radu sjednica Skupštine, saopštenja u vezi sa aktuelnim pitanjima iz rada organa Skupštine Glavnog grada i dr. Slavka Maraš sekretarka Skupštine Pravo učešća u radu sjednica Skupštine iz nevladinog sektora ostvarili su Centar za razvoj nevladinih organizacija, na dvije, a Mreža za afirmaciju nevladinog sektora (MANS), na tri sjednice. Važno je napomenuti da NVO nijesu pokazale veliko interesovanje za učešće u radu Skupštine, iako je Poslovnikom Skupštine predviđena mogućnost da, na način i po postupku koji je propisan, na sjednici učestvuje čak tri predstavnika nevladinih organizacija, umjesto ranije mogućnosti učešća jednog predstavnika. Služba Skupštine je u proteklom periodu, na transparentan način, na sajtu Skupštine Glavnog grada objavljivala odluke, planove, programe, saglasnosti na ugovore, sa tekstom ugovora koje zaključuje Glavni grad, izbore i imenovanja i druga akta koja je donijela Skupština. U skladu sa Zakonom o slobodnom pristupu informacijama, zainteresovanim licima omogućen je pristup informacijama, odnosno dokumentima koji su u posjedu Službe Skupštine. Radi praćenja primjene Etičkog kodeksa izabranih predstavnika i funkcionera u Glavnom gradu, kojim su definisani etički standardi ponašanja na koje se obavezuju izabrani predstavnici i funkcioneri lokalne samouprave Glavnog grada i gradskih opština u obavljanju funkcija, kao i upoznavanje građana sa ponašanjem, koje imaju pravo da očekuju od izabranih predstavnika i funkcionera, Skupština je donijela odluke o osnivanju etičkih komisija za izabrane predstavnike i funkcionere u lokalnoj samoupravi Glavnog grada i za lokalne službenike i namještenike. U skladu sa navedenim odlukama, objavljivanjem javnih poziva za predlaganje kandidata za članove etičkih komisija započet je postupak njihovog izbora. Činjenica da je u Službi Skupštine tokom godine neplanirano smanjen broj izvršilaca, a povećana složenost i obim poslova, nameće potrebu da se u narednom periodu Služba adekvatno kadrovski osposobi i tehnički opremi, kako bi se stvorili bolji uslovi da stručno i efikasno obavlja poslove za potrebe Skupštine, njenih radnih tijela i odbornika u Skupštini i određene poslove za klubove odbornika, na način koji obezbjeđuje veću transparentnost i javnost u radu. 41 KLUB ODBORNIKA SNP DUBOKA KRIZA VLASTI Vladimir Vujović predsjednik Godinu na izmaku karakterišu brojni propusti i nedosljednosti u fukcionisanje lokalne vlasti od kojih posebno izdvajamo tri: nepoštovanje Programa rada Skupštine Glavnog grada Podgorice za 2011. godinu, kriza lokalne vlasti u Podgorici uslovljena raskidom prirodne koalicije DPS –SDP, budžetski krah, odnosno njegov rebalans čiji se iznos utvrđuje Odlukom o izmjenama i dopunama Odluke o Budžetu Glavnog grada za 2011. godinu, a koji iznosi 53.502.800,00 eura. I ) Iskustvo u funkcionisanju Skupštine Glavnog grada jeste da izvršna vlast marginalizuje rad Skupštine, posebno kada treba obezbijediti da se njen Program rada dosljedno ispoštuje. Klub odbornika SNP-a je dostavio predlog 38 tema koje treba da budu sastavni dio Programa rada Skupštine Glavnog grada Podgorice. Od ponuđenih 38 tema u program je uvršteno 15 tema i čine sastavni dio programa. Od 15 prihvaćenih tema, do danas samo su tri dostavljene na razmatranje Skupštini. Među temama koje nijesu razmatrane je i predlog odluke o mjesnim zajednicama, čije donošenje se očekuje znatno duže od jedne decenije, a čije nedonošenje direktno i drastično ugrožava prava građana u mjesnim zajednicama. Sadašnje stanje u kome je Gradonačelnik odredio namjesnike u MZ, iako pravo da biraju svoje predstavnike pripada isključivo građanima, neodrživo je. Ostaje nejasan motiv zašto Glavni grad, odnosno njegova izvršna vlast nije detaljno urbanistički razradila atraktivnu lokaciju „Radoja Dakića“ čime bi se povećala vrijednost ovog prostora i učinila atraktivnijim za potencijalne investitore. II) Neslaganje i protivurečnosti bili su osnovne karakteristike predizborne koalicije, što se neminovno odrazilo na razvoj demokratije, donošenje zakonitih odluka i drugih akata i u cjelini na ostvarenje prava građana Podgorice. Većina u Skupštini Glavnog grada obezbjeđuje se od slučaja do slučaja, pojedinačnim i 42 ličnim istupom nekoliko odbornika koji su u Skupštini Glavnog grada izabrani sa izborne liste koalicije „ Bolja Podgorica – Bolja Crna Gora “. Sve je to rezultiralo nepostojanjem realne legalne i legitimne većine u Skupštini Glavnog grada. Zalaganje Kluba odbornika SNP-a za rešavanje nastale krize na jedini mogući demokratski način, dakle izborima nije uvažavano. Takvo stanje pokazalo je pravo lice ove vlasti koja se umjesto demokratskih izbora opredijelila da suprotno Zakonu, Statutu i Poslovniku Glavnog grada bira, bez dnevnog reda i bez zakazane sjednice predsjednika Skupštine Glavnog grada. III) Upozorenje Kluba odbornika SNP-a da će neinventivan, nedomaćinski i nedovoljno profesionalan odnos dovesti do budžetske krize ostvarilo se upravo predlogom Odluke o izmjenama i dopunama Odluke o Budžetu Glavnog grada Podgorice za 2011. godinu, kojom je predviđeno da rebalansirani Budžet iznosi svega 53.502.800.00, što je svega 50% od planiranog Budžeta za 2009. , odnosno 58% od ostvarenog Budžeta. Ovako rebalansirani budžet je potrošački, jer je operativni budžet poslije dužeg vremena znatno veći od kapitalnog. Znači, nema razvoja jer nema investicione aktivnosti ili je bitno smanjena. Dakle, ništa od obećanja prvog čovjeka grada da je budžet planiran realno, da je razvojni i da će ovo biti godina privrednog rasta, istina neće se počinjati novi kapitalni objekti, ali će svi planirani biti realizovani u 2011. godini. Očigledno da je vlast na čelu sa Gradonačelnikom vjerovala u svoju sposobnost da prodaju ono što su generacije decenijama sačuvale, a to je zemljište, odnosno nekretnine bez osjećaja da je njihova samo da ponude, a da potražnja zavisi od tržišta i u rukama je drugih, odnosno kupaca. Na kraju, uz srdačne čestitke za 19.decembar, Dan - Podgorice, podsjećamo građane da je ova vlast u dubokoj krizi iz koje postoji samo jedan izlaz, a to je vraćanje mandata građanima i njihovo pravo da sami odrede svoju dalju budućnost. KLUB ODBORNIKA SDP PROMJENE SU NEMINOVNOST Promjene su neminovnost i ne mogu se izbjeći, poznat je stav jednog od vodećih svjetskih ekonomista Isaka Adižisa. Da su promjene neminovnost pokazali su i zadnji izbori u Podgorici. Prvo je SDP izašla sama na izbore i uprkos svim prognozama prošla jako dobro. Možda i zato što su nudili promjene u načinu vršenja lokalne vlasti i obećavali da će se tražiti i kadrovske promjene. DPS je svojom standardnom mašinerijom i uobičajenim predizbornim aktivnostima odradio još jedne izbore i prošao dobro ( dobio je 28 odbornika u koaliciji sa Bošnjačkom strankom i Liberalnom partijom ), ali nedovoljno da bi postigao obećano i željeno – da sami mogu formirati vlast . I tada, da bi se spriječila kadrovska promjena onog koji nije ispunio očekivano, dolazi do još veće, za mnoge neočekivane promjene. Pravi se nova koalicija lokalne vlasti . Neki kažu da „prva ljubav zaborava nema“, neki da „cilj opravdava sredstvo“. Svi se slažu da ne djeluje prirodno, a mnogi misle i da nije legitimno. No pitanje legalnosti i legitimnosti nikad nije bila prevelika briga pojedinaca. Dovoljno je samo imati većinu , kakvu god , prilikom glasanja u parlamentu i sve će se legalizovati. Moram spomenuti i opasku mog prijatelja – odbornika da, pri ovakvom načinu razmišljanja ,mogli bi na nekoj od slijedećih sjednica izglasati da u Podgorici više ne važi zakon gravitacije. Zaboravljaju neki da zakoni , i prirodni i društveni važe nezavisno od volje većine. A većinu je uvjek lako obezbijediti. Ako to nisu ideološko bliski odbornici , naći će se neki drugi ujediniteljski faktor. I nije važno što se iz stabilne ravnoteže prelazi u nestabilnui . Bitno je da se ne dozvole promjene . Za koji dan će se u parlamentu odlučivati o prijed- Đorđe Suhih predsjednik logu za raspisivanjem novih izbora. Biće interesantno kako će partije sa minimalnim brojem odbornika objašnjavati zašto njima ne odgovaraju izbori na kojima bi možda dobili veći broj predstavnika u parlamentu. Manje ne mogu . Ili su svjesni da vjerovatno ne bi ni imali svog predstavnika. A ovi su tako korisni. Takođe će biti interesantno i da li će gradonačelnik biti zainteresovan da ponovo pokuša da ostvari svoje obećanje i osvoji apsolutnu vlast. Uvjeren sam da bi novi izbori doveli do značajnih promjena. A mnogi su protiv njih. Ali kao što znate „ promjene su neminovnost i ne mogu se izbjeći“ , sa izborima ili bez njih. 43 KLUB ODBORNIKA DPS SUD GRAÐANA Momčilo Vujošević predsjednik JEDINO MJERODAVAN Priča o svakom gradu slična je ili skoro ista. Posebno o Glavnom gradu, mom i vašem gradu. Pa ipak, Podgorica, za one koje je vole, koji joj se vraćaju osobena je... i za one čijim je djetinjstvo ispunjeno, i one kojima, poput dobrog domaćina otvorila vrata i dala im ono što čini dom, u najširem smislu te riječi. U posljednoj deceniji Podgorica se najviše i najbliže razvija i u ovom periodu se u svemu suštinski promijenila. Grad se razvija prevashodno koristeći realne finansijske izvore i sopstvene kadrovske potencijale, gdje je odbornički klub DPS dao nemjerljiv doprinos u razvoju Glavnog grada. Sve aktivnosti značajne za razvoj grada i građane odbornički klub DPS je u skladu sa sadržajem programske akitivnosti sproveo na najbolji mogući način. Drugi svjetski rat u mnogom je obilježio modernu istoriju Podgorice. Podgorica je pretrpjela nepovratnu štetu – grad je uništen, a hiljade ljudi je stradalo. 19. decembra 1944. godine Podgorica je oslobođena, a ovaj datum i danas slavimo kao dan Opštine. Stalno se ulaže u školovanje i osposobljavanje mladih kadrova, stipendiranjem najboljih učenika. Grad u granicama realnih mogućnosti, pored sopstvenih izvora prihoda, putem kreditnih zaduženja obezbjeđuje dodatne izvore sredstava za izgradnju prioritetnih infrastrukturnih i drugih objekata od lokalnog i državnog značaja. Realne budžetske mogućnosti diktirale su i u 2011. godini aktivnosti Glavnog grada, a bile su prevashodno usmjerene za završetak ranije započetih projekata, čije je stavljanje u funkciju od velike važnosti za grad i za čiju su realizaciju bila neophodna znatna materijalna sredstva. Najbolju ocjenu o našem radu daju građani Podgorice, ukazujući nam povjerenje, da i dalje vršimo vlast, dokaz toga je i jasno prepoznavanje i vrednovanje postignutih rezultata u svestranom razvoju Podgorice. To nas obavezuje da još snažnije istrajemo u realizaciji 44 postavljenih ciljeva. Ova generacija Podgoričana ima čast i privilegiju da učestvuje u njenom izrastanju u jedan potpuno novi grad koji se ogleda u dobrom poslovnom ambijentu, kvalitetnijim komunalnim uslugama, brigom za životnu sredinu, svijesti o značaju kulturne baštine, u podsticaju kulturnih ideja i izraza, stvaranju uslova za bolji sportski život i život mladih. Za Odbornički klub DPS mogu reći da je i u 2011. godini pokazao da smo oni koji se bore radom, znanjem i kreativnošću, i samo oni koji vjeruju u sebe mogu dati rješenja za dobrobit svih građana. Svi smo svjedoci da u posljednjih par godina lice Glavnog grada se mijenja, nova arhitektura, modernizacija gradske infrastrukture, tako da polako prerastamo u pravu evropsku metropolu. Tolerancija i suživot su vrijednosti koje baštini Podgorica. U Podgorici svako ljudsko biće ima jednaka prava i mogućnosti za uspjeh bez obzira na različitosti. Svakodnevno gradimo nove i učvršćujemo postojeće mostove prijateljstva... Radimo transparentno, odgovorno i racionalno... jačamo institucije, dolazi vrijeme novih generacija, novih znanja, novih vještina, novih iskustava, novih rezultata, jednostavno nove evropske Podgorice. Još više, još bolje lijepa Podgorice! GRADSKA OPŠTINA GOLUBOVCI GODINA KRIZE, ALI I STVARANJA Prilikom osnovanja Gradske opštine Golubovci utemeljena je dugoročna vizija razvoja ovog područja, što se ogleda u rezultatima dosadašnjeg rada i planiranim aktivnostima za naredni period. Pokazali smo ozbiljnu posvećenost rješavanju vitalnih problema sa kojima se stanovništvo ovog područja svakodnevno suočava. I pored toga što posljedice globalne ekonomske krize nijesu zaobišle ni Crnu Goru, utičući najprije na uvođenje budžetskih ograničenja sa mjerama štednje i racionalizacije, odnosno uzrokujući smanjenje državnog budžeta, budžeta Glavnog grada, a samim tim i Finansijskog plana Gradske opštine Golubovci, nijesmo odustali od utvrđenih projekata i planova, već smo nastavili na putu realizacije započetog, u skladu sa definisanim prioritetima od kojih se posebno izdvajaju regulisanje vodosnabdijevanja, poboljšanje elektronapajanja, rekonstrukcija putne infrastrukture i unaprjeđenje obrazovanja. U dijelu vodosnabdijevanja, uz podršku Vlade Crne Gore i u saradnji sa Glavnim gradom, ulažu se maksimalni napori i sredstva da se realizacija ovog projekta –zaokruženi vodovodni prsten Zete - privede kraju, ne bi li se obezbijedilo uredno vodosnabdijevanje svakog zetskog domaćinstva. U 2011.godini je uloženo oko milion eura, a za sledeću godinu je planirana rekonstrukcija i sanacija vodovodne mreže u Gornjoj Zeti, izgradnja mreže preostalih sekundarnih cjevovoda i njihovo spajanje na postojeći sistem vodosnabdijevanja i rekonstrukcija rezervoara Orlovina sa transportnim cjevovodom do Vukovačkog mosta. Na osnovu navedenog sa optimizmom tvrdimo da će se do kraja 2012.godine, sa ukupnim ulaganjima od 8-9 miliona eura, izvesti svi potrebni radovi i jedinstveni vodovodni prsten Zete staviti u funkciju. Drugi važan problem je obezbjeđenje urednog i kvalitetnog elektronapajanja. Projekat dalekovoda, u centru Golubovaca, vrijedan preko 4 miliona eura, u fazi je izrade projektne dokumentacije. Svake godine se ulažu značajna sredstva za postavljanje novih i jačih trafostanica i za potrebe rekonstrukcije postojeće niskonaponske mreže. Poseban akcenat stavljamo na unapređenje obrazovanja. U saradnji sa Ministarstvom prosvjete i sporta, kao nosiocem kapitalnih investicija i projekata u ovoj oblasti, pri kraju je izgradnja vrtića, preko puta OŠ „Milan Vukotić“, koji bi ubrzo trebalo da bude stavljen u funkciju. Od ove školske godine, nekada područno odjeljenje osnovne škole u Srpskoj, funkcioniše kao s Dušan Radonjić predsjednik amostalna obrazovna, devetogodišnja ustanova - OŠ „Gornja Zeta“, a za sledeću godinu planirana je dogradnja objekta ove škole sa 4 učionice, kojima će se stvoriti potrebni kapaciteti za zadovoljenje potreba koje nalaže uvećani broj polaznika ove školske ustanove. Planiramo do 2014.godine izgradnju srednje mješovite škole. Za narednu godinu je predviđena izrada projektne dokumentacije- idejnog i glavnog projekta i dobijanje građevinske dozvole. Kao prioritet prilikom investiranja izdvajamo i putnu infrastrukturu. Ove godine je završena rekonstrukcija raskrsnice u centru Golubovaca, vrijednosti preko 700 hiljada eura, saobraćajnice između OŠ „Milan Vukotić“ i novog vrtića, u koju je uloženo 50 hiljada eura, a godišnje se u održavanje i rekonstrukciju putne infrastrukture ulaže od 100-250 hiljada eura. Osim toga, izrađena je projektna dokumentacija rekonstrukcije putnih pravaca Golubovci-Mataguži i lokalnog puta Jadranska magistrala- Mojanovići-Tomić uba. U planirane investicije ubrajamo i realizaciju treće faze saobraćajnice M2-miniobilaznica - oko Golubovaca. Na kraju, ono čemu ćemo i dalje intezivno raditi, a što je neophodno ovoj sredini, je izrada planske dokumentacije, kao osnova za valorizovanje prostora i preduslova za dalji razvoj Gradske opštine. Izrada DUPa „Golubovci centar“ je pri kraju, a u 2012.godini se očekuje okončanje izrade Prostornog urbanisitčkog plana Podgorice, kojim će se pokriti područje Gradske opštine i istovremeno postaviti smjernice za dalji razvoj ovog područja. 45 GRADSKA OPŠTINA TUZI ZA DOBROBIT SVIH Nikola Gegaj predsjednik Gradska opština Tuzi je ušla u značajne investicije koje će značiti podsticaj razvoju i stvaranje boljeg životnog standarda za sve naše građane. Područje Gradske opštine raspolaže sa izuzetnim resursima i oni maraju sa velikom pažnjom da se koriste u dobrobit svih. Ono što sam imao i namjeru da početku preuzimanja dužnosti Predsjednika opštine se i ostvarilo da je danas Gradska opština Tuzi kuća svih građana. Kroz kontakte koje smo ostvarili sa stranim diplomatskim predstavništvima ukazali smo na mogućnost saradnje kad su investicije u pitanju u odredjenim projektima od važnosti za sve nas. Zadovoljstvo su mi predstavljale i obostrane posjete koje smo ja i predsjednik Skupštine ostvarili u opštinama na pograničnom pojasu sa Crnom Gorom u Albaniji. Bio sam gost Albansko – Američke organizacije NACC i tom prilikom razgovarao sa pomoćnikom američkog sekretara Filipom Riker, premijerom Albanije Berišom i predsjednicom Kosova Jahjagom. U 2011. godnini završena je vodovodna mreža za Sukuruć i Kodrabudan, dužine oko 10 km. Investicija je koštala preko 400.000 eura; završeni su radovi na dionici vodovoda u Vladne, dužine preko 5.000 metara, i u MZ “Vranj“ čija je vodovodna mreža dužine 7.700 metara. Počeli su radovi i na vodovodnoj dionici Vuksanlekići-Drešaj-Podhum, dužine 7100 metara. Radi se o ukupnoj investiciji, u sva tri naselja, preko 800.000,00 eura. Završen je rezervoar Lekovića gora. Potpisan je ugovor za rekonstrukciju vodovodne mreže u Šipčaniku, a radovi će se završiti u roku od 7 mjeseci. U toku su radovi na rekonstrukciji putnog pravca M-18, Tuzi – Božaj u dužini od 8.8km, koji predstavlja značajni arteriju u povezivanju Podgorice i Malesije sa Albanijom, a naročito gradom Skadrom. Vrijednost ove investicije je 2 miliona eura. Takođe je važno da će rekonstrukcija mosta Dobrčin biti završena do kraja ove godine, a vrijednost radova iznosi 120.000,00 eura. Počela je izgradnja pomoćnog terena FK “Dečić“. Ova investicija vrijedna tri stotine hiljada eura veoma je važna za stvaranje uslova za razvoj sporta. Postavljanje tabli sa natpisima naselja i toponima na crnogorskom i na albanskom jeziku govori o poštovanju 46 manjinskih prava naroda i unapredjenju odnosa u ovom kraju, kao i međusobno poštovanje, bez obzira na razlike. Skupština Gradske opštine na svojoj desetoj sjednici dala saglasnosti na Nacrt Lokalne studije lokacije „Pijaca“ , kako bi se stvorili uslovi za nastavak odgovarajuće procedure. Možemo očekivati da će naredne godine početi izgradnja zelene pijace sa šoping centrom. Takodje, da naglasimo da u ovoj godini je završena izgradnja Gasulhane u Cijevni, modernizovano odnosno sredjeno dvorište ispred i iza objekta Gradske opštine, uradjeno je od strane JP „Čistoća“ , čišćenje dijela rijeke Rujele i dr. Završeni su poslovi i ugrađen je audio-konferencijski sistem za salu Skupštine Gradske opštine Tuzi. Veoma važna investicija za kvalitetnije i efikasnije funcionisanje Skupštine Gradske opštine Tuzi. Sledeće godine očekujem da će se realizovati sledeće investicije: Izgradnja Dječjeg vrtica.Investitor je Vlada Crne Gore tj.ministarstvo prosvjete i sporta,zatim izgradnja zelene pijace.Takođe,očekujem da dio poslova koji su bili planirani finansijskim planom, a nijesu realizovani, budu započeti u toku naredne godine. DOM ZDRAVLJA PODGORICA SAVREMENI KONCEPT USLUGA Dom zdravlja Podgorica, savremenim konceptom upravljanja i rukovođenja referentnom ustanovom, koja ima centralno mjesto u zdravstvenom sistemu, teži očuvanju zdravlja građana, obezbjeđivanju kvalitetnije zdravstvene zaštite, kao i zaštiti standarda zaposlenih i profesionalnih načela struke. Svojim nesebičnim angažovanjem nastojimo da opravdamo povjerenje koje nam je dalo gotovo 218 hiljada klijenata i ispunimo misiju Doma zdravlja Podgorica, a to je adekvatna i dostupna primarna zdravstvena zaštita za više od trećine gradjana Crne Gore, u svakom trenutku, na svakom mjestu. Posljednjih godina u našoj ustanovi puno je urađeno na prostornom osavremenjavanju, tako da su stvoreni izuzetni uslovi za rad zaposlenih, a mnogo je komfornije i prijatnije za pacijente. Konstantno ulažemo i u stručno usavršavanje i edukaciju našijh ljekara i medicinskog osoblja, koji su osposobljeni da primjenjuju najnovije dijagnostičke procedure i metode liječenja, predviđene za primarni nivo zdravstvene zaštite. Nakon uspješno završenog prostornog i kadrovskog osavremenjavanja, aktivnosti Doma zdrvalja Podgorica, tokom protekle godine, osim na podizanje kvaliteta pružanja zdravstvene zaštite, uglavnom su bile usmjerene na brojne preventivne programe, koji su realizovani kroz rad naših savjetovališta. Tako je i ove godine organizovana i uspješno sprovedena redovna vakcinacija i sistematski pregledi djece školskog uzrasta, kao i djece predškolskog uzrasta iz Izbjegličkog naselja na Vrelima Ribničkim, koji se putem kampanjskih vakcinacija vakcinišu po obaveznom kalendaru vakcinacije i po epidemiološkim indikacijama. U toku je i vakcinacija rizičnih grupa stanovništva protiv sezonskog gripa. Brojne aktivnosti kada su preventivni programi u pitanju, tokom čitave godine imalo je Savjetovalište za mlade, gdje je u nekoliko navrata prezentovan program odvikavanja od pušenja, koji je zaživio u našoj ustanovi, a namijenjen je populaciji od deset do 25 godina. Tako je u januaru organizovana “Žurka bez dima”, u maju pod sloganom “Prelomi za život”, obilježen Svjetski dan borbe protiv pušenja, a u novembru Nacionalni dan kontrole duvaksnih proizvoda, kada je na nekoliko punktova u gradu i u prostorijama Savjetovališta za mlade, u Studenskom centru, dijeljen edukativni materijal i govoreno o štetnosti pušenja po zdravlje. U sklopu Doma zdravclja Podgorica uspješno se sprovodi i metadonski program za liječenje zavisnika od Nebojša Kavarić direktor psihoaktivnih supstanci. Metadon je zamjena za heroin, pa se zato smatra da je metadonsko liječenje supstitucijska terapija za liječenje heroinskih zavisnika, a glavni njegovi efekti su oslobađanje žudnje za narkotikom, suzbijanje apstinencijalnog sindroma i blokiranje euforičnih efekata povezanih sa heroinom. Uz to, u Studenskom centru može da se obavi i povjerljivo anonimno testiranje na HIV, koje je i ove godine organizovano 1. decembra, povodom Svjetskog dana borbe protiv HIV/AIDS-a. Na ovaj način Dom zdravlja Podgorica daje svoj značajan doprinos u prevenciji i ranom otkrivanju ove bolesti. Uspješno je organizovano i preventivno mamografsko snimanje žena zaposlenih u organima lokalne uprave, u saradnji sa Opštinskim sindikalnim povjereništvom, a počeli su i preventivni pregledi za rano otkrivanje karcinom dojke i prostate za penzionere i penzionerke sa područja Starog Aerodoroma i Bloka pet i šest, koji su organizovani u saradnji sa njihovim udruženjima. Osim ovog, u sklopu Doma zdravlja uspješno rade i Populaciono, zatim Savjetovalište za reproduktivno zdravlje i Savjetovalište za dijabetes, kao i centri za djecu sa posebnim potrebama, plućne bolesti i TBC i Centar za mentalno zdravlje. Uz to, planirani su i novi sadržaji, koji se tiču preventivno promotivno edukativnih programa. Nastojaćemo da kroz Centar za edukaciju osnažimo našu poziciju kao referentne naučno nastavne baze Medicinskog fakulteta Univerziteta Crne Gore. Pokušaćemo da u sklopu modela primarne zdravstvene zaštite, kroz nova Savjetovališta za bolesti zavisnosti, osteoporozu i za celijakiju, u dogovoru sa Institutom za bolesti djece, dopunimo našu ponudu i time na najbolji način opravdamo povjerenje koje nam je dalo gotovo 218 hiljada klijenata. U narednom periodu snažno ćemo se baviti podizanjem i kontrolom kvaliteta rada u našoj ustanovi po dubini i na svim nivoima. Dobili smo precizne smjernice i jasna uputstva od Ministarstva zdravlja, tako da su već uvedeni novi mehanizmi sprovodjenja navedenih aktivnosti. Tu prije svega mislim na već visemjesečni rad Komisije za kontrolu kvaliteta, uvodjenje posebnog telefona za žalbe, početak rada prvog zaštitnika prava pacijenata u Crnoj Gori, te dalje proširivanje rada već poznatog Call centra 19816, radi pravovremenog informisanja svih naših gradjana o svim bitnim pitanjima koja se tiču njihove primarne i ukupne zdravstvene zaštite. 47 Duško Marković potpredsjednik Vlade U SUSRET IZAZOVIMA Bez obzira na ishod inicijative za izmjene Ustava, pažnju treba posvetiti nosiocu pravosudne funkcije kao pojedincu, od kojeg u krajnjem zavisi otpornost pravosudnog sistema na bilo koji nelegitimni i nelegalni uticaj Glavni grad naše države istovremeno je i simbol moderne Crne Gore. Kao što se geografskom datošću nalazi u središnjem dijelu zemlje, tako je istorijskim procesom postala centar državnog života. Svojim razvojem pratila je dinamiku crnogorske emancipacije: nekada administrativni centar republike u sastavu jugoslovenskih zajednica, danas je metropola samostalne države koja se nalazi pred vratima Evropske unije. Kao glavni grad zemlje-kandidata za punopravno članstvo u porodici evropskih država, Podgorica konkuriše za mjesto u klubu Ljubljane, Lisabona, Brisela, Kopenhagena... gradova koji, uz sve različitosti, imaju zajednički imenitelj – život njihovih građana zasnovan na evropskim vrijednostima. A osnovne vrijednosti svakog evropskog društva su: sloboda, demokratija, vladavina prava i tržišna ekonomija. Upravo na ovim principima Crna Gora je utemeljila i izgradila svoju modernu državnost. Svjesni da je nezavisni, odgovorni i efikasni pravosudni sistem garant ovog sistema vrijednosti, u Crnoj Gori smo odmah nakon obnove nezavisnosti pokrenuli proces reforme pravosuđa. Znali smo koje izazove donosi vrijeme i krenuli im u susret. Izradili smo Strategiju reforme pravosuđa i Akcioni plan za njeno sprovođenje, kojima smo postavili ciljeve, definisali mjere i odredili njihove nosioce za period 2007-2012. godina. Dosadašnja implementacija ovih strateških dokumenta rezultirala je kapitalnim reformskim zahvatima, kao što su: konstituisanje Sudskog savjeta i Tužilačkog savjeta kao pretpostavki nezavisnosti sudstva, odnosno tužilaštva; uspostavljanje garanta personalne nezavisnosti nosilaca pravosudne funkcije, kao što su: stalnost sudijske funkcije, zabrana članstva u političkim organizacijama, funkcionalni imunitet i znatno poboljšani 50 materijalni položaj sudija i tužilaca; posebni razdjeli Budžeta za sudstvo i tužilaštvo; uvođenje instituta medijacije i donošenje novog Zakonika o krivičnom postupku sa konceptom tužilačke istrage. Mišljenjem Evropske komisije u novembru prošle godine, proces reforme pravosuđa dobio je snažan zamajac, pa su 2011. godinu obilježile aktivnosti na jačanju nezavisnosti i odgovornosti pravosuđa, kao i njegove efikasnosti. Vlada je pokrenula postupak izmjene Ustava u pogledu novih rješenja za izbor predsjednika Vrhovnog suda i članova Sudskog i Tužilačkog savjeta, kao i sudija Ustavnog suda, u cilju nezavisnog, odgovornog i na zaslugama utemeljenog pravosudnog sistema, a u skladu sa evropskim standardima. Takođe, izmijenili smo i set organizacionih zakona - Zakon o sudovima, Zakon o državnom tužilaštvu i Zakon o Sudskom savjetu, kojima smo utvrdili kriterijume za karijerno napredovanje i odgovornost nosilaca pravosudne funkcije i osnažili poštovanje etičkog kodeksa sudija i tužilaca. Kao najvažniju novinu ipak bih naveo uvođenje notara u naš pravni sistem, a veoma značajno je i uspostavljanje sistema izvršenja sa javnim izvršiteljima, kao i sistema besplatne pravne pomoći u Crnoj Gori. Reforma prekršajnog sistema i uvođenje Registra novčanih kazni i prekršaja ima posebnu vrijednost za reformu pravosuđa. No, imajući u vidu prostor koji mi stoji na raspolaganju, umjesto osvrta na postignute rezultate, želim da iznesem moje viđenje izazova koji nam predstoje. Svakako da je prvi među njima dalje jačanje nezavisnosti pravosuđa, gdje, bez obzira na ishod inicijative za izmjene Ustava, posebnu pažnju treba posvetiti nosiocu pravosudne funkcije kao pojedincu, od kojeg u krajnjem zavisi otpornost pravosuđa na bilo koji nelegitimni i nelegalni uticaj. On je nosilac unutrašnjeg preobražaja pravosuđa. Drugi izazov je jačanje institucionalnog okvira i u tom pravcu radićemo najprije na reorganizaciji sudske mreže, u smislu racionalizacije broja sudova i sudija. U tom kontekstu, veoma ozbiljno razmišljamo o formiranju Specijalnog suda za organizovani kriminal, korupciju, terorizam i ratne zločine, kao i Specijalnog tužilaštva koje će pratiti nadležnosti ovog suda. Kada smo kod organizovanog kriminala i korupcije, pred nama je izazov izgradnje kapaciteta u pravosuđu i policiji za efikasno sprovođenje finansijskih istraga, kao i jačanja sistema upravljanja oduzetom imovinom. Poseban naglasak biće stavljen na unaprjeđenje mehanizama za borbu protiv korupcije, čija se primjena do sada nije pokazala dovoljno djelotvornom. Insistiraćemo na kontinuiranoj i intenzivnoj edukaciji nosilaca pravosudne funkcije, a u cilju unaprjeđenja tog sistema za pretpristupne fondove EU kandidovali smo projekat Pravosudne akademije. Radićemo i na reformi zatvorskog sistema, najprije jačajući alternativne sankcije, kao i smještajne kapacitete, što smo takođe kandidovali kroz sistem pretpristupne pomoći EU. Na kraju, želim da uputim poruku svim institucijama države i subjektima društva da koriste mogućnosti koje pružaju EU fondovi, jer smo pozvani da ih koristimo. A ne treba nam mnogo: svijest o sopstvenim manjkavostima, volja da ih otklonimo i znanje da to uradimo. Vaša lokalna samouprava dobar je primjer te sposobnosti. 51 NA PUTU EVROPSKIH INTEGRACIJA FACEBOOK DRŽAVNE ADMINISTRACIJE Vanja Grgurović pomoćnica ministra vanjskih poslova i evropskih intergacija Nedostatak administrativnih kapaciteta je kritika koju smo često dobijali iz Brisela. I stvarno, teško je zamisliti da mala administracija poput naše može da prevaziđe prepreke i da realizuje iste one zadatke koje su realizovale znatno veće administracije na svom putu ka Evropskoj uniji. Iz tog razloga se i naša administracija pitala da li će moći odraditi sve što od nje traži ta velika uigrana briselska birokratija. Dodatnu strepnju su nam unosila iskustva kolega iz Hrvatske i Makedonije, koji su nas najiskrenije upozoravali na sve buduće prepreke pri čemu smo se mi brinuli da li imamo dovoljno ljudi (kao što su oni imali) da te procese valjano i blagovremeno završimo. Kako onda, sa nedovoljno kapaciteta, složiti taj veliki mozaik koji se slaže od mnoštva besprekorno realizovanih zadataka? Ali, kad znaš cilj i imaš veliku želju da ga dostigneš, određene kockice se same slažu. Vodeći tim procesa evropskih integracija je informatiku prepoznao kao značajnog „člana“ ekipe, a tim odličnih informatičara koji su ujedno i odlični poznavaoci rada državne uprave kao i procesa evropskih integracija bio je zainteresovan i inspirisan da ovaj mozaik složi na najbolji mogući način. Nakon višemjesečnog rada nastao je WEB PORTAL Evropskih integracija (Portal EI). Zašto je odabran Web Portal kao alat? Iz jednostavnog razloga što je portal alat koji objedinjavanjem različitih informacija iz većeg broja izvora pruža sve pogodnosti krajnjim korisnicima, a ujedno je i savršen upravljački mehanizam jer koordinatori procesa daju „zadatke“ učesnicima i na osnovu „rešenja“ zadataka vide presjek trenutnog stanja i planiraju buduće korake. Portal evropskih integracija je dostupan svim zaposlenima u državnoj upravi čiji posao se na neki način tiče evropskih integracija i svoj prvi test kvaliteta je imao tokom odgovaranja na Upit- 52 nik evropske komisije. Tada je na Portalu bilo registrovanih oko 1.000 korisnika, koji su sa kratkim obukama naučili da ga koriste. Osnovni princip rada PORTALA je: •postavljanje svih potrebnih informacija na uslugu korisnicima (svi relevantni dokumenti vezani za neki određeni proces nalaze se na jednom mjestu) •postavljanje zadataka svakom korisniku portala (kada se prijavi na Portal na prvoj strani vidi sta treba da uradi i koliki je rok) •obavještavanje svih ostalih učesnika procesa o stepenu realizovnosti određenog zadatka (svi vide ko „koči“ odnosno koji dokument je još uvijek u statusu „Nacrt“.) •realizacija brzih i tačnih Izvještaja o stepenu realizacije određene aktivnosti. Zahvaljujući nabrojanim principima koordinatori procesa su zahvaljujući Portalu EI u svakom momentu raspolagali sa informacija neophodnim za praćenje dinamike odgovaranja na Upitnik. Na nivou podpitanja (a bilo ih je 1.470) se znalo kome je ono dodijeljeno, ko sve učestvuje u pisanju odgovora, u kojoj je fazi odgovor, da li ga je potvrdio resorni ministar, ko prevodi, a ko revidira prevod odgovora i kad je sve to spremno za štampu. Tokom priprema odgovara Portal EI smo nazvali Facebookom državne administracije, jer smo ga svaki čas otvarali i provjeravali ima li koji novi zadatak i dokle smo stigli sa relaizacijom. Kako je zelena boja bila odabrana za boju kojom se obilježavalo sve ono što je završeno često smo slavili kad „pozelenimo“ odnosno kad nam u izvještaju stoji da je nešto 100% realizovano. Preko 6.000 strana odgovora (uključujući i dodatna pitanja) sa 10.000 strana ankesa odštampano je u 14 tomova i poslato u Brisel. Pri čemu su sve aktivnosti realizovane kroz formirane strukture i u planiranom roku i, što je jako važno, postignut je visok stepen decentralizacije odgovornosti jer se tokom čitavog procesa u svakom momentu na Portalu u slovo vidjelo ko je, šta i kako napisao, odnosno preveo, ko je to odobrio, odnosno vratio na doradu i slično. Priprema odgovora na Upitnik Evropske komisije predstavlja instrument kojim EU procjenjuje spremnost zemlje da započne proces pristupanja, odnosno pozitivno mišljenje Evropske komisije koje slijedi nakon Upitnika otvora mogućnost sticanja statusa kandidata. Kao što je poznato, Crna Gora je dobila pozitivno mišljenje, a Portal EI „sertifikat“ da može da podrži sve buduće slične projekte. Portal je posato popularan i u okruženju, tako da smo sad mi ti koji savjetuju druge administracije. Poslije dobijanja potvrde o funkcionalnosti i kvalitetu Portal EI se proširio na sledeće podsisteme: Nacionalni program integracije, Tabele usklađenosti, Prevodi pravnih akata EU, prevodi pravnih akata crnogorskog zakonodavstva i terminološku bazu. Sa ove vremenske distance jasno je da Portal Evropskih integracija svim korisnicima (a nije ih mali broj) pružao prave informacije u pravo vrijeme, odnosno omogućavao bolju personalizovanu komunikaciju između jasno definisanih korisnika, odnosno olakšao relizaciju složenih projekata koji su stavljeni pred državnu upravu. Više nema nikakve dileme da je korišćenje Portala EI, odnosno sličnih informaciono komunikacionih alata, od presudnog uticaja na kvalitetnu izradu ovakvih projekata „male“ državne administracije, te da je informatika jedan od važnijih činilaca koji doprinosi uspješnoj relaizaciji sklapanja pomenutog mozaika. 53 DIPLOMATSKI UGAO Su Kej Braun ambasadorka SAD DINAMIČAN GRAD Podgorica je moj dom već sedam mjeseci i zaista sam impresionirana nevjerovatnom ljepotom i Podgorice i cijele Crne Gore. Podgorica je dinamičan grad koji se razvija, širi i mijenja. Kao američka ambasadorka u Crnoj Gori, posebno sam zadovoljna izvanrednim odnosima koje Ambasada ima sa gradom Podgoricom. Tokom protekle godine američka Ambasada, u dobroj mjeri kao i Podgorica, proširila je svoje kapacitete. Veoma smo zadovoljni da je Podgorica postala dom i nove zgrade konzularnog odjeljenja naše ambasade. Ta nova zgrada će nam omogućiti da bolje ispunjavamo našu misiju u Crnoj Gori i obezbijediti da unaprijedimo usluge koje pružamo građanima Crne Gore i američkim državljanima koji žive ovdje u Crnoj Gori. To je još jedan znak posvećenosti Vlade SAD ideji unapređenja razmjene i komunikacije građana SAD i Crne Gore. Ambasada SAD sa zadovoljstvom saradjuje sa Glavnim gradom na raznovrsnim programima. Grad je domaćin našeg popularnog “Američkog ugla”, smještenog u Kulturno-informativnom centru “Budo Tomović”, gdje se dešavaju brojni programi namijenjeni, prvenstveno, stanovnicima Podgorice. Naša ambasada blisko sarađuje sa KIC-om na različitim programima iz oblasti kulture koji prezentuju američku muziku. Ove godine američki muzičari i učenici i studenti muzike iz Crne Gore izveli su američki džez mjuzikl “Norina barka” u prepunoj sali KIC-a, u okviru 54 obilježavanja “Mjeseca poštovanja džeza”. Američka agencija za međunarodni razvoj (USAID) obezbjeđuje pomoć razvoju kapaciteta Osnovnog suda u Podgorici, time unapređujući sudsku administraciju, obradu predmeta, usluge klijentima i transparentnost. Prošlog ljeta američka Vojska je donirala sredstva za renoviranje prihvatne stanice u Centru za djecu i mlade “Ljubović“ u Podgorici. U avgustu Vlada SAD obezbijedila je donaciju nevladinoj organizaciji “Pravni centar” kako bi ta organizacija pomogla izbjeglicama i interno raseljenim osobama u Crnoj Gori, od kojih mnogi žive u Podgorici. Guverner države Merilend je u novembru dodijelio proklamaciju gradu Podgorici kojom pozdravlja njenu posvećenost i pohvaljuje njen doprinos uspostavljanju “Sporazuma o prijateljstvu” između Merilenda i Podgorice. Taj zajednički sporazum obezbjeđuje platformu za uspješne kulturne, obrazovne i ekonomske programe saradnje. To su samo neki od primjera snažnog partnerstva SAD sa gradom Podgorica. Jedna od najvećih prednosti moga posla je mogućnost da se srijećem direktno sa građanima. Vjerujem da su upravo prijatni i susretljivi ljudi jedna od najvećih prednosti Podgorice. Imala sam zadovoljstvo da upoznam mnoge građane Podgorice i uvijek sam bila impresionirana njihovom ljubaznošću i otvorenošću. Željela bih da iskoristim ovu priliku da svim građanima čestitam Dan Podgorice. DIPLOMATSKI UGAO SIMBOL PRIJATELJSTVA Andrej A. Nesterenko ambasador Rusije Kada prvi put dolaziš u Podgoricu poslije svjetskih metropola, ovaj glavni grad Crne Gore čini se previše skučen, a istovremeno njegov položaj i priroda stvaraju osjećaj da ste se obreli u predivnom gradu i zadivljujuće živopisnom kutku svijeta. Ipak, najveće blago Podgorice su ljudi, - a ovo svjedočim kao rus, zaposlen ovdje,- koji vas prihvataju bukvalno kao brata. Podgorica je za ruse simbol svog prijateljskog, crnogorskog naroda. kao posledica određenih istorijskih i drugih razloga, razvijao na svoj način i utvrdio donekle jedinstven izgled, koji bi trebalo da bude stvar ponosa. Na primjer, bilo bi suvišno ovdje isticati problem izgradnje metroa. Jednostavno to zasad nije potrebno. Istovremeno, Moskva se ne može pohvaliti svojim pejzažom, zbog željezničke pruge, postavljene u neposrednoj blizini grada, preko planina i klisura, a ista predstavlja otjelotvorenje smjele inženjerske ideje bivše Jugoslavije. Takođe sam primijetio da se prilično vodi računa o izgledu grada - u gradskim parkovima je uvek zadovoljstvo prošetati, udahnuti čisti vazduh i osjetiti čari balkanske kulture. Želim da naglasim zdrav način života podgoričana, koji su zainteresovani za gotovo sve vrste sporta. Kada šetam psa, primijetim stanovnike grada svih uzrasta kako se bave trčanjem ili brzim hodom. Ovde možete probati najbolja jela od mesa i ribe. Recimo, u obližnjem restoranu «Stara kuća» pored naše Ambasade. I sličnih prijatnih mjesta je veliki broj. Smatram da je život u Podgorici vrlo zanimljiv i bogat: broj misija stranih država i međunarodnih organizacija se povećava, vri kulturni život, održava se mnogo interesantnih i važnih međunarodnih konferencija, simpozijuma, i aktivna je gradnja novih stambenih kvartova, postala je svakodnevna praksa posjeta turista glavnom gradu, jača trgovačka mreža, itd. Za posjetioce iz Rusije u Podgorici veliki značaj imaju jedinstveni, po mom mišljenju, spomenici našeg velikog pjesnika Aleksandra S. Puškina, ruskog barda Vladimira Visotskog, kao i tzv. Moskovski most, koji povezuje dvije obale prelijepe rijeke Morače. Ukratko, Podgorica sve više dobija oblik glavnog grada moderne evropske države, kakva je Crna Gora, pridruživanjem skoro svim, bez izuzetka, međunarodnim organizacijama, u kojima dostojno gradi partnerske odnose sa Rusijom. Mislim da Podgoricu sa Moskvom ne treba upoređivati, ne zato što je teško uporediti, već što nije ni potrebno. Svaki grad mora imati svoj pečat i svoje karakteristike. Na kraju krajeva, glavni grad svake države se formirao GRAD DOKAZANE ENERGIJE Oksana Sljusarenk ambasadorka Ukrajine Glavni grad-Podgorica oduvijek je bio simbol crnogorske časti i patriotizma. U posljednjih nekoliko godina, Podgorica je postala još ljepša, sa primjetnim napretkom, postignutim u svim aspektima gradskog života. Uprkos globalnoj ekonomskoj krizi, lokalna vlast Podgorice dokazala je enormnu energiju da transformiše Podgoricu u moderan evropski grad, spreman na evropske izazove, grad tolerancije i prosperiteta. Ukrajina je pronašla saradnika u Podgorici sa kojom gaji odnose iskrenog prijateljstva u obostrano korisnom partnerstvu u raznim oblastima. Podgorica je grad pobratim sa ukrajinskim gradom Lavov. Uvjereni smo da će se privredne, humanitarne i kulturne veze između ova dva grada i dalje razvijati i jačati na dobrobit građana. 55 DIPLOMATSKI UGAO PODGORICA JE LIJEP GRAD Izmir Talić ambasador Bosne i Hercegovine Moja percepcija Crne Gore i Podgorice kao glavnog grada je veoma pozitivna. Pripala mi je čast da budem ambasador u državi sa kojom Bosna i Hercegovina ima izuzetno dobre odnose. Ovdje sam sa porodicom, suprugom i dvoje djece. Moja djeca idu u Osnovnu školu “Pavle Rovinski” , sin u šesti, a kćerka u drugi razred. Naišli smo i kod uprave škole i kod nastavnika na izuzetno dobar prijem i razumijevanje za djecu koja su došla iz druge države. I tamo gdje stanujemo imamo sjajan komšiluk, sa puno djece, tako da je i to dobra okolnost za moju porodicu. Podgorica je veoma lijep grad koji se svakodnevno razvija u moderni evropski centar Crne Gore. Jedna je od rijetkih gradova koja se može pohvaliti tako lijepom i čistom rijekom kao što je Morača, koju treba čuvati. Svakako da se može pohvaliti i drugim rijekama a posebno njihovim interesantnim koritima i vodopadima kao što je Cijevna. Putna infrastruktura je veoma dobra ali sam ponekad iznenađen načinom saobraćaja koji nije baš uvijek bezbijedan. Dosta vozača prebrzo vozi, često ne poštujući saobraćajne znake. Nažalost, primjećujem da ni izvjestan broj pješaka ne poštuje saobraćajnu signalizaciju. Moram biti iskren i reći da me je posebno iznenadilo da na saobraćajnicama možete sresti domaće životinje. Smatram da bi, radi veće bezbijednosti učesnika u saobraćaju, trebalo malo povesti brigu o tome. Posebna priča je klima u Podgorici. Sa porodicom sam stigao krajem juna ove godine. Znao sam da su temperature dosta visoke ali ipak nisam očekivao ovakve vrućine. Taj mi je period bio dosta naporan obzirom da sam veliki dio vremena provodio u automobilu. Ali tješi me činjenica da se ni većina Podgoričana nije navikla na tako velike vrućine. Građani Podgorice, a mogu reći i cijele Crne Gore, su veoma susretljivi i prijazni. Još nijednog momenta nisam primijetio bilo kakvu zadršku u odnosu sa ovdašnjim ljudima. Mislim da to treba pripisati i nekom našem zajedničkom mentalitetu. I Crna Gora i BiH su multietničke države, multikonfesionalne, dobro se međusobno poznajemo. Zhi Zhaolin ambasador NR Kine Davno, hiljadu devetsto osamdesetih godina, kada se ovaj grad zvao Titogradom, ja sam prvi put u njemu boravio par dana. Utisak tada mi je bio da je to varoš po kineskom pojmu. Međutim, nakon trideset godina, kada sam ponovo došao u isti grad, teško mi je bilo da ga prepoznam. Široke i čiste ulice, uredno održani parkovi, veliki broj supermarketa, puno sveta u restoranima, kafanama i trgovinama... On nije samo promenio svoj naziv, nego i svoj izgled i postao je mnogo veći, lepši, moderniji i dinamičniji. Jednom recju, Varoš je porastao u Grad u pravom smislu. Živeti u Podgorici ima mnogo pogodnosti u odnosu na velegradove, kao sto je Peking, odakle sam ja. Ovde nema saobraćajne gužve i gdegod se ide, može se vremenski precizno planirati i stići za deset ili petnaest minuta. U toku leta kad je vrućina, čovek je za manje od jednog sata na morskoj obali. A za one koji vole zimske sportove, dvosatnom vožnjom mogu stići na skijalište. Dok čovek isto ovoliko vreme potroši u Pekingu, moze tek doći s jednog kraja grana na drugi, zbog velike gužve na putevima. 56 Crnogorci, bez obzira da li su žene ili muškarci, lepi su ljudi natprosečne visine. Prijatno je kontaktirati s bilo kim u Podgorici, svi su komunikativni, otvoreni, ljubazni, društveni i uvek spremni pružiti pomoć. Meni je posobno drago i značajno to što Kina i Crna Gora imaju veoma dobre međudržavne odnose. Narod Crne Gore gaji veliku simpatiju prema mojoj zemlji. Od prvog dana mog boravka ovde, već imam osecaj da sam medju prijateljima i, kao diplomata Kine, u susret mi izlaze gradske, državne institucije i obični ljudi, što mi daje stimulans da učinim što više napora za učvršćivanje i unapređivanje naših prijateljskih odnosa i saradnje. Podgorica je pre tridesetak godina sklopila Protokol o uspostavljanju prijateljskih odnosa sa Guiyang-om, glavnim gradom provincije Guizhou na Jugu Kine. A pre par godina gospodin dr Miomir Mugoa posetio je Peking i kao gradonacelnik Podgorice uspostavio prijateljske veze izmedju dva glavna grada. Uveran sam da će Podgorica ubuduće dati još veće doprinose daljem razvoju naših ukupnih odnosa, za dobrobit naših prijateljskih naroda. ZAVIČAJNA DIJASPORA Ilija Despotović Samoća, sindrom velikih gradova, izgleda, počinje da se uvlači i u Podgoricu. Vjerovatno, u takvom ambijentu raste potreba za “kolektivizacijom” slobodnog vremena. Motivi i mogućnosti povezivanja i druženja ljudi nalaze se i u zavičajnim korijenima. Otuda i u Podgorici niču udruženja njenih građana, na osnovu mjesta porijekla. Postoji Udruženje Pivljana, Pljevljaci su, takođe, ranije pokušavali da se “samoorganizuju”, Vasojevići se već nekoliko godina okupljaju na Aranđelovdan, dan njihove slave. Otkud ta potreba? U čemu je razlog zavičajnog organizovanja u glavnom gradu, iz koga se u svaki kraj Crne Gore može stići najduže za dva ili tri sata? Ljudi se sve manje druže u komšiluku, na poslu, čak i djeca u školama i mladi na fakuletima. Njihov je glavni “prijatelj” kompjuter. Prijateljstvo se sve više ograničava na fejsbuk . Stariji svijet pokušava da se na drugi način “spase”od usamljenosti, izolacije, osjećaja potištenosti.Izgleda, i stanovi, kuće, postaju strogo privatni prostor. Zemljaci se sve manje lično posjećuju. Zato se okupljaju u udruženjima. Naravno, nije to jedini motiv. Zavičajno organizovanje može biti i neka vrsta zakašnjelog emotivnog dokazivanja prema rodnom kraju. U tom smislu i potrebe da mu se na određeni način “pomogne”. A možda je u pitanju i svojevrsna manifestacija “nesnalaženja” u “velikom gradu”, ili, kako bi se po evropski reklo, neintegrisanosti. Ponekad u tome zamiriše i politika, ili politikanstvo. No, bilo kako. Ako je ljudima lakše, ugodnije, ako im odgovara-neka se i zavičajno druže. Ipak, valjalo bi , ako se već osnivaju takva udruženja, osmisliti njihovu aktivnost, ulogu. Da li ta udruženja treba da budu okrenuta samo zavičaju kao takvom, da djeluju kao vid “bježanja”, ili ih treba usmjeriti i u drugom pravcu-u smjeru približavanja zavičaja Podgorici.Da zavičajna udruženja budu oblik “promocije” pojedinih krajeva Crne Gore u njenom glavnom gradu. Zašto ne- i forma međusobnog upoznavanja raznih zavičaja-da , recimo, Pivljani Podgoričanima-starosjediocima, Pljevljacima, Berancima, Plavljanima, Kotoranima, drugima u Podgorici, predstavljaju svoj kraj.Neka vrsta urbane homogenizacije. Može u ovom smislu da bude od koristi primjer Rožaja, čija je penzionerska organizacija ove jeseni bila domaćin penzionerima iz nekoliko crnogorskih opština , kao i sa pograničnih područja susjednih država. Predavanja, izložbe, književne večeri, folklorne priredbe, druge tribine... Podgorica bi sama, morala bi mnogo više da razvija senzibiliet o svojoj ulozi kao glavnog grada. I kao grada svih- staropodgoričana i “doseljenika”- Pivljana, Plavljana, Pljevljaka, Beranaca, Durmitoraca, Bjelopoljaca... Pored onog što čini sama logika velikog grada, njegovog razvoja, što, objektivno, donosi život, možda nije na odmet razmišljati, bar kada dođu ekonomski bolja vremena, i o nekoj vrsti simboličke reprezentativnosti krajeva Crne Gore u njenom glavnom gradu, na primjer, u vidu nekog urbanističko-zavičajnog kompleksa. Jer, zbilja Podgorica je danas koliko “staropodgorička”, toliko i nikšićka, cetinjska, pljevaljska, bjelopoljska, žabljačka, rožajska... I kome je upućen onaj grafit koji možemo vidjeti na raznim lokacijama - “Podgorica Podgoričanima”? Kojim Podgoričanima? Čak i saobraćajno, Podgorica se može mnogo više približiti crnogorskoj “provinciji”. I ona Podgorici. Nije, ipak, samo pitanje komercijalnosti, tržišta, to što, recimo, do Žabljaka , čak i ljeti, gotovo nema autobuskog prevoza iz Podgorice. Ili što se u Pljevlja može otići samo nekim kombijem, a iz Pljevalja ići u Podgoricu samo “ako bude dovoljno putnika”. Objektivno, čak i sada, a o nekoj skoroj budućnosti i da ne govorimo, u nekom smislu, Podgorica, Danilovgrad, Nikšić, Cetinje, pa i Budva, postaju, takoreći, jedna “zajednica”. Zaista, zašto se putnici ovih gradova, upućuju na autobusku stanicu, umjesto da budu povezani tako da se svaki čas može otići tamo i ovamo. Bilo bi to mnogo više od pukog “boljeg prevoza”. Podgorica, ipak, ne treba da “odbija” nego da veže za sebe. Uostalom , hajde malo da odemo u dalju budućnost-sjutra kad budemo imali bolje puteve, kad dobijemo autoputeve Glavni grad će biti i bukvalno blizu svima. Takoreći, cijela Crna Gora biće mu gradska periferija. Razumije se, zavičajna “dijaspora” u Podgorici mogla bi da razvije širu aktivnost, ne samo puko druženje. 57 UZ DAN OSLOBOÐENJA PODGORICE Husein Tuzović DOGAÐAJI KOJI SE PAMTE Ovo je godina na izmaku. Već juče, danas i śutra proslavljamo 67. godišnicu oslobođenja Podgorice. Uz ovaj sjećamo se i još puno nezaboravnih događaja iz NOR-a. Istina, u protekle dvije ipo decenije pokušavalo se da se taj period ospori, čak izjednači sa četničko-nacionalističkim projektom. Mnogi su zaborabili na sve ono što su okupatori podržani od domaćih sluga, činili i nama ovđe i na drugim stranama naše okupirane države. Zaboravilo se na jesenja ubijanja nedužnih đaka u Kragujevcu (strijeljano oko 7.000 sa profesorima), u Šapcu (4-500) i na drugim stratištima. Treba znati da je Podgorica okružena streljištima okupatorskih i domaćih zločina. Oko nas su streljišta Vrela ribnička, Zabjelo, Ljubović, Cijevna, Farmaci, Malo brdo. U njima leže oni koji su se kao i mnogi drugi, suprodstavili okupatoru i njegovim pomagačima. Zar se može zaboraviti porodica Dedić, kojoj su pod Ljubovićem zločinci ubili petoro članova, -oca, trojicu sinova i kćerku. Te trojicu braće Rajkovića iz Podgorice i još partizanskih boraca, članova KPJ i SKOJ-a, Ursvih sindikata, rodoljuba i drugih zdravo mislećih ljudi. Ipak ova 2011. godina pokazala je da je zaborav ili osporavanje NOR-a nemoguć. Mada je malo preživjelih iz veličanstvenog 13.-ojulskog ustanka, ostale su i živo djeluju generacije dječaka i đevojčica, koji se sjećaju ili im je pričom to saopšteno. Tu je i vrlo aktivni Savez boraca NORai antifašista Crne Gore. Danas smo, u nezavisnoj državi još obavezniji čuvati te tekovine. Jer, da nije bilo tog i takvog rata protiv okupatora i domaćih izdajnika, ne bi bilo ni ove slobodne Crne Gore, za čiju su samostalnost 21. maja 2006. U tom ratnom vihoru, uz mnoge koje su se desile, izdvaja se akcija na Jelinom Dubu 18. oktobra 1941.godine. Sve do tog događaja u pre- 58 thodna 3-4 mjeseca izvedeno je više vojnih akcija protiv okupatorsih jedinica. Najveći događaj partizanskih odreda postignut je u oktobru 1941. na Jelinom Dubu. Preživjeli borci živo se sjećaju tih dramatičnih zbivanja. O tome su mi svojevremeno govorili general Vojo Todorović, general Radomir Babić, vijećnik Đuro Čagorović i drugi. U svojim sjećanjima isticali dobro pripremljenu strategiju zasjede jednoj jakoj motorizovanoj talijanskoj koloni koja je išla iz Podgorice prema Mateševu vozeći oružje, hranu i odjeću odsječenim garnizonima. Operacijom je rukovodio komandant Zetskog odreda Blažo Jovanović. Učestvovali su bataljoni - Bijeli Pavle (komandant Radomir Babić), Marko Miljanov (pod komandom Radomira Pavićevića) i Piperski bataljon sa Božom Lazarevićem. U ranu zoru 18. oktobra bataljoni su pod neposrednom komandom Blaža Jovanovića, tada i člana Glavnog štaba za Crnu Goru, zauzeli položaje u dužini od tri km u reonu Jelina Duba. U blizini zasjede bila je milicija koju je okupator uspio organizovati na tom terenu. Nju su partizanske jedinice ubrzo blokirale. Na 4 km od partizanske zasjede oko Bioča bila su dva bataljona talijanske vojske, pa ih je trebalo onemogućiti za djejstvo. Kada je u rano vedro ujutro javljeno da se vidi čelo kolone, napetost se sve više pojačavala. Čekalo se da čitava kolona uđe u prostor zasjede. Kada se to desilo, dat je znak za opšti napad. Talijani su bli iznenađeni akcijom partizana. Počeli su u neredu iskakati sa kamiona tražeći zaklon da se spasu. U tome su bili spriječeni. Tada su svi borci krenuli u juriš. Spustili su se na cestu i zarobili više desetina talijanskih vojnika i oficira. Oko 100 je bilo ubijeno i ranjeno. Na cesti je više od 40 kamiona. Zaplijenjeno je osam punih oružja i municije, jedan sa benzinom, a više od 10 sa hranom i odjećom, što je podijeljeno seljacima. Te jeseni bilo je još nekoliko uspjelih akcija kod Bioča, na Zagredi, Ubalcu i Piperskim stijenama. Posljedice pobjede na Jelinom Dubu bile su pristajanje talijanske vojne komande na razmjenu zarobljenih oficira i vojnika za naše uhapšenika i logoraše. Glavni štab su na pregovorima predstavljali Blažo Jovanović, Peko Dapčević i Đuro agorović, članovi Štaba. Na taj način Talijani su neslužbeno priznali partizansku vojsku protiv koje je Kraljevina Italija vodila rat, kako je nakon 13.-otojulskog ustanka rekao grof Čano, ministar spoljnih poslova. Razmijenjeno je 20 oficira i podoficira zarobljenih na Jelinom Dubu. Ostale zarobljenike partizani su pustili na slobodu, a talijanska komanda na čelu sa guvernerom Crne Gore Pircijom Birolijem pustila odgovarajući broj naših interniraca i uhapšenika. To je bila prva razmjena u NOR-u. Docnije ih je bilo više. U napadu na vojnu kolonu ubijeno je i ranjeno oko 100 vojnika i oficira. Nešto manji broj je zarobljen. Zaplijenjeno je 8 kamiona oružja i municije, jedan sa gorivom (benzin), deset i više sa hranom i odjećom. Osim goriva i djelimično oružja hrana i odjeća su podijeleni seljacima. Partizanska komanda je i poslije ustanka ispoljila humanost oslobodilačke borbe, pustivši na slobodu ukupno oko 3.000 talijanskih vojnika. 59 PROSTORI KOMUNIKACIJE – KOMUNIKACIJA PROSTORA KAKO KOMUNICIRAMO SA GRADOM U KOME ŽIVIMO? mr Slavica Stamatović Komunikacija je i osnovna čovjekova potreba i njegova osnovna funkcija. Sve je komunikacija - svaka ljudska aktivnost se može posmatrati kao komunikacijski čin. Svaki produkt ljudskog djelovanja, od kašike do kuće, nešto saopštava, odnosno, iz njega se mogu isčitati određene informacije. Svakodnevne putanje koje prelazimo, prostori u kojima boravimo, u kojima radimo, u kojima čekamo, u kojima se odmaramo su, prije svega, prostori u kojima se susrećemo, sa sobom i drugima, u kojima, na ovaj ili onaj način, komuniciramo. Dijalog je uvijek prisutan, i van ljudske komunikacije i kada nije verbalno izražen. Tada, možda i najviše, jer su riječi često suvišne, zbunjujuće, a ponekad, na žalost, i konfliktne. Urbani prostor – prostor GRAD-a je uvijek prostor komunikacije, u širem i užem smislu, i kao cjelina prema okruženju, i fragmentarno, kroz medjusobne odnose pojedinačnih prostora i njihovih korisnika. Arhitektura, shvaćena kao umjetnost artikulacije prostora, kako je to svojevremeno rekao Bruno Zevi, je ponajprije odgovorna za komunikaciju grada. To potvrdjuje i Umberto Eko (Eco), proučavajući, iz semiotičkog ugla, sve kulturne fenomene kao da su sistemi znakova, odnosno ukazujući na to da je kultura zapravo komunikacija, i da tako i arhitektura, posmatrana kao kulturni fenomen, može u potpunosti biti shvaćena kao komunikacija. Etimološki gledano riječ komunikacija potiče od latinskog “comunicare” što ima tri moguća značenja: 1. “učiniti zajedničkim”; 2. cum + munus - podijeliti nešto od opšteg interesa; 3. cum + munire - zajednički izgraditi odbranu (npr. zidine grada), što sve upravo ukazuje i na komunikabilna svojstva gradskog prostora, jer je grad, prije svega, „zajednički prostor“, od opšteg interesa. Prostor grada se može razumijeti kao medij komunikacije, kao sistem poruka/značenja o tome kako pojedinac treba da se ponaša: pisanih poruka, simboličkih poruka, kombinacije pisanih i simboličkih poruka, neposrednih, posrednih, 60 metaforičkih itd., ali zavisi i od sposobnosti pojedinca da poruke primi i ponaša se u skladu sa njima. U procesu arhitektonskog i urbanističkog projektovanja, u kreiranju novih prostora, omogućavamo ili sprečavamo ljudima da komuniciraju, dogadjajima da se odvijaju, te raznim stvarima, prostorima i djelovima prostora da dodju u medjusobni kontakt. Takvo sagledavanje procesa projektovanja shvata arhitektoniku prostora kao medij kojim se saopštavaju odredjene poruke, kao složen sistem znakova koji nosi odredjena značenja, kao ubjedjivačku, masovnu komunikaciju. Jasno je da je dobra i uspješna komunikacija dvosmjeran proces, da podrazumijeva interakciju, ravnopravnu razmjenu, razumijevanje i poštovanje svih učesnika. Isto je tako i sa prostorom - komunikativan je onaj prostor koji je lako čitljiv, koji ima razumijevanja za naše potrebe, u kome se osjećamo dobrodošlim, koji želi da nam ugodi, u kome želimo da se zadržimo, koji podiže kvalitet i udobnost u našim svakodnevnim aktivnostima. Udobna, drvena klupa na mjestu sa lijepom, odmarajućom vizurom u zelenilu koja će nas rado primiti da se odmorimo, relaksiramo, razgovaramo, ili blaga pješačka rampa umjesto stepenika koji su često prepreka starijim i teže pokretnim osobama, su, svakako, neki od oblika komunikativnog prostora. Sa druge strane, gruba podloga pješačke staze koja pruža otpor kretanju kolica sa bebom, prošupljene kante za smeće, kao i mnogi “ne-aktivni” ili “ne – aktivirani”, zamračeni prostori nisu prostori dobrodošlice, već “prostorni blokatori”, kojima se nerado krećemo, sa kojima ostvarujemo vrlo lošu ili gotovo nikakvu komunikaciju. Nivoi komunikacije izmedju grada i korisnika su različiti. Pojedinačni objekti imaju svoja samostalna, simbolička značenja koja postaju prepoznatljive urbane ikone (most Milenijum, na primjer, već ima takvo značenje), što se može smatrati statičnim vidom komunikacije, i što odgovara, kako je to, svojevremeno definisao Eko, sekundarnoj komunikaciji – konotaciji. Za gradski, protočan prostor je više od značaja dinamička komunikacija, vezana za “upotrebu prostora” u procesu kretanja gradom, na nivou ulice, u javnom prostoru, što se može dovesti u vezu sa primarnom komunikacijom – denotacijom kod Eka, ili, „ponašanjem arhitekture“, kod Lefebvra, odnosno, u vezu sa poljem izmedju funkcije i forme nekog objekta/prostora, koje se vrlo često zanemaruje. U tom smislu se često govori o „demokratičnosti“ javnog prostora, pa se, sa potpunim pravom može reći, da je grad demokratičan onoliko koliko su to njegovi javni objekti/prostori. Mаršаl Mаkluаn (Marshall McLuhan), аutor izrаzа „opštilo je porukа“ i „globаlno selo“, koji je predvidio pojаvu www.-a (World Wide Web-a), još trideset godinа prije njegove pojаve, razvijajući ideje zаbilježene u rаnijoj filozofskoj misli kod Spinoze i Mаrksа, tvrdi dа smo produžili svojа tijelа u prostoru, i dа su opštilа (mediumi) zаprаvo nаstаvci, produžeci, čovjekovih orgаnа i potencijаlа, pа su tаko, nа primjer, odjećа i stаmbeni prostor produžeci nаše kože i mehаnizаmа zа kontrolu toplote (što se može primijeniti nа svаki prostor zа borаvаk ljudi, odnosno nа аrhitekturu uopšte), а grаdovi još dаlji produžeci nаših tjelesnih orgаnа, pа je, u stvаri, cjelokupnа istorijа kulture sаmo evolucijа medijа komunicirаnjа. Prostor grada je vrlo “pričljiv”, on govori o svima koji učestvuju u njegovom oblikovanju i gradjenju isto kao i o onima koji ga koriste. Koliko vodimo računa najprije o sebi, o sopstvenom tijelu, svom individualnom prostoru, toliko vodimo računa i o gradu u kome provodimo svoj život. Komunikacija sa gradom je komunikacija sa nama samima. 61 VEZIROV MOST SAMO JEDNO IME... Darko Vučković Volim rijetke momente kada u rodnom gradu osjetim neki nejasan poriv da zastanem, sačekam, primirim i tako zađem u jedno posebno iskustvo mjesta i doživmi, bar na kratko, jedan dublji sloj koji je dugo stvaran a skriven uglavnom bezličnom i često jeftinom šminkom svakodnevne životne rutine. Jedna stara gravura na kojoj je Vezirov most iz vremena turske vladavine skoro me je potakla na razmišljanje o sudbinama mjesta i prostora koje kao i sudbine ljudi imaju svoje radosti, tuge, sreće i tragike. Kao što je čovjeku njegov identitet nešto što se stiče, gradi i kultiviše, tako je i kod mjesta, čiji identitet određuje beskrajno zamršena i čudesna mreža ljudskih i svih drugih uticaja na njega kroz vrijeme. Ponekad, kada naporom mašte pokušavam da oživim predjele Podgorice i okoline koji se danas mogu jedino naći na starim razglednicama ne mogu da ne osjetim žal za jednom pomalo romantičnom, nevinom, iskonskom ljepotom i divljinom ove pejzažne cjeline kojom smo uokvireni. Taj dar je predat u ruke nama ljudima da sa njim raspolažemo kao sa svojom kućom, da raspolažemo njime sa najvećom odgovornošću i ljubavlju. Podgorica je kao malo koji grad osjetila bič nevolja ali je i uvijek ustajala iz pepela. U tom vihoru su nažalost zauvijek nestale neke identitetske odrednice i taj je gubitak veliki s obzirom da je Podgorica bila mali grad u osjetljivom mikroambijentu. Naš nemar i nebriga, uglavnom poslije drugog svjetskog rata i sveobuhvatne obnove, doveo je do toga da se ta identitetska linija gubi i da danas postoji samo u tragovima. Čak i ti tragovi, ako se nešto uskoro ne preduzme, biće izgubljeni zauvijek. Jedan od tipičnih primjera je spomenuti Vezirov most čija nekadašnja ljepota i elegancija izražava sklad ljudskog djelovanja i prirodnog terena što se osjeća u nekom miru koji sama slika 62 zrači. Želio bih da mogu da sjedim na obali Morače i samo ga posmatram takvog. Početak njegove sudbine seže u prilično maglovite daljine krajem 18. vijeka kada je skadarski paša odlučio da sagradi most koji će spajati ove krajeve sa Hercegovinom. Prema jednom predanju, majstor koji je bio zadužen za gradnju je odlučio da zbog boljeg kvaliteta i trajnosti koristi kao vezivo kreč koji se umjesto vodom gasio jajima i mlijekom. Zbog toga je taj „materijal“ bio dugo prikupljan po okolnim selima. Majstor je tada nestao i niko nije punih sedam godina ništa čuo o njemu. Kada se poslije sedam godina pojavio pred pašu rizikovao je da bude posječen istog trenutka kao neko ko se usudio da ga prevari. Tada je majstor skadarskom paši objasnio da nema nikakvog kašnjenja već da je tek sada kreč spreman i da je pravo vrijeme za gradnju. Pašu je trebalo ubijediti da je to što majstor kaže istina pa su otišli do krečane u kojoj je kreč stajao godinu dana i spojili dva kamena. Sjutra se to kamenje lako odvajalo. Zatim su pošli u krečanu u kojoj je bio kreč star tri godine i ponovo se desilo isto. Kada su treći put upotrijebili za probu njegov kreč, gašen jajima i mlijekom, sedam godina star, kamenje nije moglo da se odvoji. Tada je odobrena i započeta gradnja mosta. Kada je završen, most je bio svima od velike koristi. Postojale su kule na svakoj strani mosta koje su imale stalnu stražu a noću su zatvarane kapije kako bi se spriječili upadi Crnogoraca u područje grada. Posle oslobodilačkih ratova 1876 - 1878. godine a nakon oslobođenja od turaka, most je zbog oštećenja restauriran ali je tom prilikom zadržan duh koji je imao prvobitni izgled. Drugo oštećenje mosta se desilo 1944. godine prilikom povlačenja njemačkih snaga iz Podgorice ali posle toga je umjesto restauracije napravljeno ovo što danas možemo da vidimo i čije ime jedino može da zbuni običnog promatrača. Ova današnja ružna konstrukcija obavlja svoju primarnu svrhu ali degradira cjelokupni izgled ovog prostora. Neznanje, nemar i nedostatak osjećaja u ovom slučaju su nam pokazali da ljudski napredak na jednom polju često ne ide pod ruku sa napretkom svijesti, čak naprotiv, često zna da samo uveća obim štete. Kada razmišljam o ovim stvarima uvijek se sjetim „Ozloglašenog nasljeđa“ iz 1971. godine našeg poznatog i uvaženog autoriteta, arhitekte Pavle Mijovića koji je sa tim radom ukazao na mnogo takvih primjera. naselja preko Morače-dovoljno pokazuje nedopustiva konfuzija u pogledu lokacije jednog kaznenog zavoda i jedne fabrike na ulaznom dijelu ovog puta u budući glavni titogradski trg. Šta mu pružiti poslije doživljenog kanjona Platija koji jednom ovakvom gradu može biti sam dovoljan da ga ispuni neiskazanom ljepotom? Zar nova, kao stihijom nastala naselja titogradske periferijske divlje gradnje uz taj put, uz unakažene obale Ribnice, pored puta za Medun koji bi, da je u drugim rukama, bio via sacra do groba u kome počiva crnogorski Epaminonda-Marko Miljanov. Šta da se kaže o putu koji je od prijestonice Prevalitanije Skadra vodio u Duklju, o onome koji je Duklju povezivao sa antičkom Budvom? Šta da se kaže o velikim akvaduktima koji su stotinama godina snabdijevali Duklju i staru Ribnicu? Oboreni miljokazi po Ćemovskom polju, raskopani svodovi vodovoda od Dinoša do Titograda, žalosni ostaci akvadukta na Ribnici-svjedoci milenijumskog rimskog graditeljskog iskustva-nikoga nijesu opomenuli da ih sačuva, da ih utka kao zlatnu nit u tkivo svoje urbanističke vizije Titograda i njegova regiona. A šta tek o putu koji putnika treba da dovede niz Zetu do njenog uvora u Moraču i obalom Morače u Titograd? Ono što je urađeno postavljanjem željezničkog kolosijeka preko jednog Vestinog hrama i pored velikog foruma Duklje, naišlo je odavno na žaljenje i osudu čitavog kulturnog svijeta...“ „Šta putnika čeka poslije monumentalnog prizora s Belvedera i neopisive ljepote kanjona Rijeke Crnojevića, poslije istorijskog Carevog laza i kose ispod Krusa, na prilazu novog titogradskog 63 MOGUĆNOST INOVACIJE U FINANSIRANJU PROJEKATA GLAVNOG GRADA MUNICIPALNE OBVEZNICE mr Mirza E. Vodopić Podgorica je politički, finansijski i kulturni centar Crne Gore. Obzirom na konstantni rast značaja glavnog grada, rastu i infrastrukturne i druge potrebe koje grad treba da zadovolji kako bi zadržao svoj značaj, konkurisao drugim glavnim gradovima u okruženju i afirmisao se kao regionalni centar. Trpeći posljedice finansijske krize, nameću se novi izazovi za stare probleme. Tradicionalni izvori i uslovi finansiranja postaju sve manje dostupni i atraktivni za krupne projekte za kojima grad ima potrebu. Nove okolnosti traže nova rješenja. Neka od rješenja problema finansiranja mogu ponuditi finansijski instrumenti koje širom svijeta uspješno i kontinuirano koriste lokalne uprave: municipalne obveznice. Municpalne obveznice se izdaju u raznovrsne svrhe. Bazične infrastrukturne potrebe jedinica lokalne uprave, zajedno sa mnogim drugim načinima korišćenja koje omogućavaju javne benefite, doveli su do raznolikosti u tipu tržišta i strukturi municipalnih obveznica. Municipalne obveznice generalno služe za finansiranje kapitalnih projekata, tj onih projekata koje treba da imaju dugoročnu upotrebu. Čuveni univerziteti Yale i Cornell, bolnice poput The John Hopkins Hospital, institucije Getty Museum,i one od kulturnog značaja poput Carnegie Hall, električna i komunalna infrastruktura gradova poput Vašingtona finansiraju se ovim instrumentom. U Crnoj Gori municipalne obveznice na organizovanom tržištu prvi put se pojavljuju 2006. godine. Fond za razvoj je tada pokrenuo kreditnu liniju koja je imala za cilj pružanje finansijske pomoći lokalnoj samoupravi, javnim i privatnim preduzećima sa projekte od infrastrukturnog i ekološkog značaja. 16 lokalnih samouprava je učestvovalo u ovom projektu i ukupan iznos emitovanog duga iznosio je 13,7 miliona €. Najveći korisnik je upravo Podgorica koja je iz dvije emisije upotrijebila 2,32 miliona €. Povjerilac čitave 64 emisije je Fond za razvoj tj današnji Investicioni razvojni fond. Sekundarno tržište ovog duga skoro da nije ni postojalo zbog prinosa koje su znatno ispod tržišnih, čineći ih, iako pionirskim projektom, neatraktivnim širem krugu investitora. Na Montenegroberzi izdvojen je segment tržišta predviđen za trgovinu obveznica sa ovakvom namjenom, iako promet nije na visokom nivou usljed malog broja obveznica u slobodnom prometu i relativno niskog ponuđenog prinosa. Čitav servis emisije duga, pronalaženja investitora pa do mogućnosti preuzimanja cijele emisije, vlasti lokalnih uprava u praksi povjeravaju investicionim bankama koje za potrebe emitenta usklađuju ročnost, prinos, period i način isplate, kolateral tj struktuiraju instrument tako da zadovoljava potrebe i emitenta i investitora. Iz mnoštva tipova municipalnih obveznica mogu se sintetizovati dvije osnovne kategorije: obveznice sa opštom obligacijom i obveznice vezane za prihode. Obje kategorije obveznica mogu se javiti u formi kamatonosnih, diskontnih i obveznica sa specijalnim karakteristikama i njihovo struktuiranje u finansijskom smislu se ne razlikuje od standardnih dužničkih instrumenata sa sličnim karakteristikama. Kategorija obveznica sa opštom obligacijom sadrži najveći dijapazon raznolikosti tipova instrumenata koji kombinuju neke od tradicionalnih do najinovativnijih struktura duga u sklopu ovih hartija od vrijednosti. Sigurnost povjeriocima ovakvih obveznica garantuje emitent, država ili lokalna samouprava, svojim kompletnim bonitetom i poreskim potencijalom. Iako se za otplatu ovog duga u principu koriste ad valorem poreski prihodi, nijesu rijetki slučajevi kada se obaveze ispunjavaju i iz prihoda vezanih za porez na dohodak, nepokretnosti, promet nepokretnosti, pa i taksi, naknada, ali i specifičnih opštinskih primitaka poput prireza određenim porezima. Bez obzira na izbor određenih kategorija prihoda jedinice uprave koji će biti odabrane za potporu u otplati municipalnih obveznica sa opštom obligacijom, emitent ove kategorije obveznica uvjek odgovara svom svojom imovinom i ostvarenim prihodima investitorima. Municipalne obveznice vezane za prihode karakteriše osiguranje novčanog toka isplate investitorima sa novčanim tokom specifičnih prihoda emitenta za koji su obveznice vezane. Kod ove kategorije obveznica ne postoji puna garancija kao kod obveznica sa opštom obligacijom, već se garancija vezuje samo za prihode koje generiše finansirani projekat. U anglosaksonskoj praksi ove obveznice nude prednost za emitente koja se ogleda u tome što obično nije potrebna elektoralna većina u skupštini lokalne uprave za izdavanje ovakvih obveznica. Municipalne obveznice vezane za prihode emituju se sa ciljem finansiranja specifičnih poduhvata ili projekata u oblastima zdravstvene zaštite, visokog obrazovanja, rješavanje stambenih pitanja, transporta. Značajna prednost za investiranje u municipalne obveznice je taj što se investitori oslobađaju poreza na kamatu. Na primjer, ukoliko municipalna obveznica nosi 10% kuponskog prinosa, pri poreskoj stopi na kamatu od 30%, imaće ekvivalent u drugoj formi obveznice sa kuponskim prinosom od 14,29%. Investitori će se stoga radije odlučiti za ulaganje u municipalne obveznice sa nižim ponuđenim prinosom u odnosu na druge obveznice, zbog poreske uštede koja rezultira u većoj stopi povrata na investiciju. Emitent takođe ima interes u plasiranju ovakvog duga jer može finansirati projekte po stopama nižim od tržišnih. Municipalne obveznice su već decenijama instrument uspješne realizacije poduhvata lokalnih uprava širom svijeta. Mnogi od tih projekata zbog svoje specifičnosti ne bi bili jednostavno ostvarivi kroz tradicionalne sisteme finansiranja. Emisijom municipalnih obveznica, širi se i krug zainteresovanih strana za projekte koje zastupa gradska uprava, koje će svoj interes izjednačiti sa opštim i doprinijeti većoj efikasnosti uprave, finansijskoj disciplini i najvažnije, uspješnoj realizaciji projekata koji imaju za cilj da Podgoricu učine glavnim gradom u kome se živi i radi sa zadovoljstvom. 65 DR IRENA OROVIĆ, DOCENT NA ELEKTROTEHNIČKOM FAKULTETU BAVLJENJE NAUKOM JE STIL ŽIVOTA Saradnik u nastavi na Elektrotehničkom fakultetu u Podgorici Irena Orović doktorirala je prije dvije godine, što je učinilo najmlađim doktorom nauka u Crnoj Gori. Prethodno je objavila 12 naučno istraživačkih radova iz oblasti elektrotehnike u prestižnim svjetskim časopisima. Radila ih je ne da bi doktorirala, (jer je za doktorat dovoljno objaviti samo jedan takav rad), već je radila što je u tome uživala i što su njena istraživanja imala rezultate. Sada nakon dvije godine, ima ukupno 18 objavljnih radova. Iza nje je i 50- tak konferencija, koje su nižeg ranga od časopisa, ali su svakako korisne i ne propušta priliku da učestvuje na njima. I razgovor Irena Orović rođena je 1983. godine u Podgorici, gdje je završila osnovnu i srednju školu i upisala Elektrotehnički fakultet. Diplomirala je, sa ocjenom deset 2005. godine u Brestu, u Francuskoj, gdje je boravila na osnovu saradnje između Univerziteta Crne Gore i ENSIETA-e Brest. Magistarsku tezu „Primjena vremensko-frekvencijske analize na watermarking govornih signala“ odbranila je 2006. godine, a doktorsku disertaciju: “Vremenskofrekvencijske distribucije i neki aspekti primjene” odbranila je 2010. godine. Za naučna dostignuća okom rada na disertaciji u kojoj je istraživala obradu signala kojim se može izoštriti slika i detektovati avion, dobila je u Sloveniji internacionalnu nagradu Trimo Research Awards i finansirana je od strane internacionalne kompanije TRIMO. 66 smo uklopili po povratku sa jedne i uoči puta na narednu konferenciju. “Naučno istraživački rad je moj način života, moj hobi, nešto u čemu uživam i što mi je svakog trenutka u mislima, to nije rad koji donosi novac i od čega živite, već je to moj život. Jedan rad otvara drugi i stalno idem dalje. A predavanja za koja primam platu, potpuno imaju drugi kod u odnosu na ovo i dobro mi dodju kao kombinacija. Kad negdje ‘zapnem’ u istraživanjima, udjem u učionicu i tamo ponekad napravim pozorište. To mi dodje kao odmor, a studentima se dopada moj način predavanja. Ne govorim im o onome sto sam ‘otkrila’, ali me moja otkrića u istaživanjima uvijek insprišu da osvježim predavanja, da im dam drugu boju.. Nakon te relaksacije vraćam se istraživanju, uveče izlazim u grad sa prijateljima, kad dođem kući opet imam potrebu i želju da malo istražujem. To radim i vikendom i u ‘slobodnom vremenu’”. Slobodnog vremena, ipak, ima . Voli da ga provede u šetnji i druženju sa prijateljima, a putovanja su poseban ugođaj. Najčešće su vezana sa studijskim boravcima u inostranstvu. Dobitnik je brojnih nagrada i priznanjameđu kojima su: Studentska nagrada “19. decembar”, nagrada Crnogorske akademije nauka i umjetnosti, nagrada Univerziteta Crne Gore, četiri nagrade Elektrotehničkog fakulteta kao najbolji student generacije, Plaketa Univerziteta Crne Gore za najboljeg diplomiranog studenta iz oblasti tehničkih, prirodno-matematičkih i medicinskih nauka, nagrade Elektrotehničkog fakulteta za izvanredne naučno-istraživačke rezultate tokom rada na doktorskoj tezi... Doc. dr Irena Orović je do sada objavila 18 naučnih radova u vodećim svjetskim časopisima, kao i veći broj radova na konferencijama. Objavila je kao koautor pet udžbenika na našem jeziku. Recenzent je u vodećim svjetskim časopisima, medju kojima je više njih iz IEEE i IEE izdanja. “Po najmanje dva mjeseca tokom godine provodim u inostranstvu, na studijskim putovanjima, koja, naravno, nijesu samo to. Uvijek postoje pauze, koje iskoristimo da proputujemo zemljom u kojoj se nalazimo. Bilo da se radi o Americi ili evropskim zemljama. Nađemo se kolege iz različitih zemalja, različitih kultura, navika, ali se sjajno razumijemo i dopunjujemo. Stekla sam tako brojne prijatelje. Imam ih u Njemačkoj , Francuskoj, Španiji, Italiji, i kad god odem u neku od tih zemalja, organizujemo druženje. Dolaze i oni ovdje, bez povoda. Tamo se drugačije živi. Dešava se da me nazovu i kažu ‘Hej imamo slobodnu nedjelju, stižemo’, i ja organizujem program ovdje “. Svi ti boravci u inostranstvu Ireni ne stvaraju želju da tamo negdje i živi. “Na našem fakultetu imamo dobre uslove za istraživački rad. Naša grupa za vremensko-frekfencijsku obradu signala sarađuje sa vodećim institucijama u svijetu. Imamo više od 200 objavljenih radova u najprestižnijim svjetskim časopisima, Tu su i zajednički radovi sa Univerzitetima Vilanova, Lomonosov, Harvard, Picburg, Rijeka Zagreb….Ljudi iz tih zemalja dolaze kod nas, što sve dokazuje da to što mi ovdje radimo vrijedi.” Planira da se prijavi na neki konkurs za stipendiju i da godinu dana predaje negdje u inostranstvu, ali da se vrati kući. “Ne vidim sebe da živim u nekoj drugoj zemlji. Zašto bih trošila energiju da se prilagođavam tamošnjem načinu života i na to trošim energiju, a uvijek bih za njih bila stranac. Kod kuće je najbolje. Negativnih pojava ima svugdje , a ja više volim da se borim i prihvatam svoje nego tuđe”. A to “prihvatanje”, svake situacije i pojave naučila je prvo od svog mentora na fakultetu, ali i od stranaca, najviše onih koji su recenzenti njenih radova, koji se objavljuju u časpisima. Na svaku kritiku, i kada zna da je neopravdana, kaže “Hvala”, a onda lagano brani svoj stav, bez prepirke, konfikara. “To sam naučila u ophođenju sa tim ljudima i to primjenjujem u svakodnevnom životu. Za mene nema nerješivih situacija”. Julka Pejović 67 AUTONOMIJA U OBRAZOVANJU Vojin Cicmil ODGOVORNOST I KVALITET Kvalitativno nova vizija obrazovnog sistema Crne Gore, kompatibilna evropskoj obrazovnoj praksi, utemeljena je u Knjizi promjena (2001), zakonskim i drugim strateškim obrazovnim dokumentima, koji su i dan-danas po svojoj idejnoj problematici savremeni i aktuelni. Međutim, opšta karakteristika crnogorske obrazovne prakse i obrazovne politike, jeste da je ona odmah, takoreći nakon uvođenja, uveliko odstupila od svojih izvornih i proklamovanih principa i načela, i na taj način otupila oštricu reforme i tako sama sebi utrla put očekivanih sistemskih i kvalitativnih promjena i razvoja. Tako se iz ugla same vaspitno-obrazovne prakse za postojeću stvarnost i ishode obrazovanja, u odnosu na proklamovane ciljeve reforme, za protekli period od desetak godina, može reći da su to manje-više godine koje su „pojeli skakakvci“. sustaje, što zbog nedovoljnih finansija, kao i zbog brojnih „nedovršenih“ ili „preskočenih“ faza u obrazovnoj reformi. Došao je trenutak da je vaspitnoobrazovnom sistemu Crne Gore neophodna jedna nova, reformisana Knjiga promjena, sveobuhvatna kritička analiza školske prakse, kao i jedan „novi početak“, nešto slično i po ugledu na slovenačku novu Belu knjigu, jedan novi zamajac radikalnih i sistemskih promjena. Autonomija obrazovnih institucija – preuzimanje odgovornosti i unapređivanje kvaliteta obrazovanja Podsjetimo se da je jedan od temeljnih principa i načela proklamovane reforme našeg obrazovnog sistema bio decentralizacija sistema, kao evropski trend, koji je svoju podršku čak Od tih godina ulaska u reformu obra- dobio i Strateškim planom Ministarstva prosvjete i zovanja, nikako da krenemo uzlazno, kao sistem nauke. Međutim, ni od tog strateškog i evropskog obrazovanja u Sloveniji, na primjer, odakle smo principa, zaista po svemu ključa demokratizacije crpili teorijsko i praktično iskustvo za primjenu ob- obrazovnog sistema, još uvijek nema nikakvih rerazovne reforme, već se sve dešava u smjeru cik- zultata, jer sistem ide obrnutim smjerom, sve se cak linija, ni naprijed ni nazad a često je sve samo više centralizuje (sudeći po najnovijim zakonskim puko stajanje na mjestu, pa čak i regresija. Jedan rješenjima o izboru kadrova u obrazovanju kao i od razloga svakako treba tražiti u činjenici da se od samom načinu finansiranja obrazovanja). početka uvođenja reforme u crnogorskom društvu A šta znači autonomija u obrazovanju? Aunije postigao ni minimalni društveni konsenzus (u Skupštini CG) oko ciljeva i principa vaspitno- tonomija uključuje autonomiju direktora, stručnu obrazovnog sistema, za razliku od slovenačke autonomiju nastavnika i drugih stručnih saraddruštvene prakse, gdje je to prethodno apsol- nika u obrazovanju kao i autonomiju institucija virano pitanje, pa čak i kod samog pojavljivanja vaspitno-obrazovnog sistema. Autonomija implicinjihove Bele knjige (1995). Ne zaboravimo, u ob- ra preuzimanje odgovornosti. Autonomija škole i razovni sistem Crne Gore, od početka reforme do vrtića podstiče praćenje i obezbjeđivanje kvaliteta danas, uložena su ogromna finansijska sredstva, – samoevaluaciju. koja sudeći po dosadašnjim ishodima (na osnKakva je autonomija naših vaspitno-obraovu istraživanja PISA i dr.) nijesu dala očekivane rezultate. A zaklinjemo se i zaklanjamo u ključne zovnih ustanova u pogledu kvaliteta obrazovanevropske kompetencije i proklamujemo društvo ja? Eksterna evaluacija (utvrđivanje kvaliteta) znanja kao najveći društveni resurs i kapital – a u obrazovanju još uvijek ne proizvodi promjene sudeći po društvenoj stvarnosti i progresu, bez unapređivanja, razvoja obrazovnog sistema, dovoljno pokrića, jer nam obrazovna praksa kasni kvalitativno ne mijenja obrazovnu praksu. Stoga i klacka, pa čak u posljednje vrijeme i uveliko po- se može govoriti o nekoj vrsti administrativno68 pedagoške kontrole a mnogo manje o pravoj postavljeni sistem odgovornosti (Italija). evaluaciji kvaliteta (franc. evaluation, što znači određivanje vrijednosti, ocjenu, procjenu, vrednovanje). Postojeći model utvrđivanja kvaliteta zahvata pretežno površinski sloj – prikupljanje informacija i deskipciju. Nedostaju prave analize i dijagnoze – uzroci stanja za utvrđivanje kvaliteta. Zato je samoevaluacija obrazovanja alternativa eksternoj evaluaciji, ali samo u kontekstu autonomije vaspitno-obrazovnih ustanova. Iz diskursa evropske prakse kvaliteta obrazovanja, pitanje odgovornosti u procesu implementacije i promjene sitema zauzima centralno mjesto. Pitanje odgovornosti za rezultate rada je stvar institucije (internog nivoa) a ne eksternog, nacionalnog nivoa (Ministarstva ili Zavoda za školstvo), kao što je to slučaj sa našom praksom. Na osnovu analize kvaliteta evropskih obrazovnih sistema dolazi se se do zaključka da je U najkraćem, kakva su evropska iskustva pitanje preuzimanja odgovornosti ona crvena nit u vezi sa pitanjem kvaliteta u obrazovanju? Naj- koja prožima cjelokupni sistem na kome se zaniva novija istraživanja rezultata Eurydica (2008) o utvrđivanje i obezbjeđivanje kvaliteta. Odgovornost politikama i mjerama školske autonomije u ev- i autonomija obrazovnih institucija idu zajedno i ropskim državama pokazuju da postoje tri vrste uslov su bez kojeg nema kvaliteta u sistemu vaspisistema za utvrđivanje i obezbjeđivanje kvaliteta: tanja i obrazovanja. U našoj pretežno centralističkoj - nove i poboljšane funkcije organa inspekcije i obrazovnoj praksi, kvalitet neke institucije je samo standardizacija kriterija za evaluaciju (npr. Češka, stvar trenutka, dok je neki entuzijasta –ministar Austrija, Njemačka, Španija, Velika Britanija, ili direktor funkcionalno na položaju, dok neka prosvjetna inspekcija ili nadzornička služba evalBugarska, Litvanija, Portugalija); - naglašena uloga nacionalne odgovornosti u uira ustanovu i sl. A čim se okrenu leđa, kvalitet školama, koja obuhvata izradu nacionalnih stan- postaje kvantitet, jer drugačije ne može biti kada darda i testova na lokalnom nivou (skandinavske zaposleni ne doživljavaju instituciju kao svoju, već spolja nametnutu. države, Belgija, Mađarska, Danska); - odsustvo spoljašnje evaluacije i formalno us- 69 INTERVJU: REDITELJ JAGOŠ MARKOVIĆ PONOVO U GRADSKOM POZORIŠTU OPET SAM TU Finale proslave šest decenija Gradskog pozorišta je predstava Lukrecija ili Ždero u režiji Jagoša Marković. Marković je karijeru počeo upravo na toj sceni sa samo 12 godina kada je režirao svoju prvu predstavu. Prije 14 godina posljednji put je radio u Gradskom pozorištu, a prije 10 u Crnoj Gori. Vjerujte mi da ga ponovo čitam potpuno drugačije. Prvo, taj naš karakteristični višak hormona, višak svega. Ta krajnost i neumjerenost u svemu. Potpuni svijet krajnosti, od euforije, do te kriptodepresije. To je mislim sve karakteristično za naše krajeve. Kako se osjećate u Gradskom pozorištu sada? Kako ste birali glumce? Uzbuđeno i radosno. Ovdje sam počeo. Tada se zvalo Pionirsko pozorište. Bio sam dijete od 12 godina. Tu prvu režiju mi je dala Vanja Popović. Došao sam i rekao ja bih da režiram. Vanja je pitala ko će ti glumit’, ja sam rekao drugovi iz škole, iz ulice. Ona je rekla napravite pa da vidimo. I to se tako nekako otvorilo, da ne kažem posrećilo. Možete misliti koje mi asocijacije i sjećanja sve ovo budi. Sad sam opet tu. Kad god me moj rodni grad pozove, ja ću sigurno doći Slabo sam znao glumce. Vrijeme ide, ljudi dolaze. Oni koje znam, volim i poštujem, ali došli su novi. Rekao sam audicija. Sve dok nijesmo našli najbolje za te zadatke. Najbolje za ono što meni treba. Znate, mogao sam da uzmem goste iz drugih sredina, ali nijesam hito. Htio sam ljude odavde. Meni je svejedno ko prima platu u ovom pozorištu ili onom. Za mene je ovo Podgorica. Htio sam da što više ljudi dobije šansu, da se što više mladih ljudi promoviše, kao što smo se mi neki nekada predstavljali ovdje. Navijački prolazim ovim ulicama, sve mi je ovo važno i blisko. Ovi mladi ljudi oni baš rade. Mora da se radi, nema tu puno filozofije. Kako je došlo do toga da opet radite u Gradskom? Došle su Vanja (Popović) i Dubravka (Drakić) kod mene kući u Beograd da me nagovore. Tekst i ja smo bili paket. Mislim da je taj tekst odlična ideja pošto ansambl može to da igra. To je baš za ovu situaciju. Ima radosti, ima melanholije. U Podgoricu stižete poslije velikog uspjeha sa “Glembajevima” Miroslava Krleže koje ste postavili u Ateljeu 212. Da li za takav uspjeh trebaju da se poklope stvari? Oduvjek sam znao da su „Glembajevi“ dio nekog mog intimnog repertoara. I to su te pozorišne sreće kada se steknu uslovi. Jedan je nivo pozorišni, zanatski, profesionalni, ali postoji onaj intimni nivo. Puno toga u teksGledao sam taj tekst kada sam bilo mali u Crnogo- tu, u režiji, morao sam ispovjedno da radim. Taj rskom narodnom pozorištu. Onda sam ga radio u ispovjedni, taj lični dio, mene je rasturao. Baš zbog Pozorištu na Terazijama, a onda sam jednu verziju svih tih podudaradnosti, mobilisao sam se da to tog teksta radio u Hrvatskoj. Baš sam srećan što uradim onako kako jesam. Želio sam da to u izrasu mi ga opet predložili jer mora da ima mnogo da zu izgleda kao da ja to nisam režirao i uspio sam. kažem kad se tom tekstu vraćam treći put. Treći put radite taj tekst. Dobili ste 11 Sterijinih nagrada kada ste ga postavili u Pozorištu na Terazijama, a kasnije ste ga radili i u Rijeci. Šta je to što vas ponovo privlači tom tekstu? 70 Da li ste očekivali takvu pompu? Naravno da jesam. Kada to iskreno kažem, onda to zvuči strašno neskromno. Ali jesam. To mi je bilo važno. To je pozorište. Pozorište ima taj sloj koji nije umjetnost, koji je i ta pompa. To sprovesti da služi biti stvari, da služi Krleži....to je bilo neko moje ljubavno pisamce mom Beogradu. U ovo vrijeme užasa, mislio sam da treba nešto da pošaljem mom Beogradu koji se negdje sklonio. To sam radio za njih i sala je uvijek puna. Tu je karta četiri puta skuplja, a karata nema. Ono što je meni drago što smo u ovom vremenu napravili hit. Da se gleda. A nema ni golotinje, ni politike, ni prozivki. Imate više od 50 nagrada, među njima i one nazačajnije kao što je Trinaestojulska nagrada. svako veče. Sada ispade da ja zastupam populiKoliko su vam one otvarale vrata? zam, ali sa kojim tekstom, sa Krležom. To spojiti, One su zatvarale vrata i pravo je da su mi zat- mislim da je prava stvar. To je divno u pozorištu, varale. Ali ne može se i ovamo, i onamo. Užasno neka cvjeta hiljadu cvjetova. sam zahvalan za svaku nagadu koju sam dobio i svaka mi je značila. Naročito one koje sam dobio Najbolji uslovi na svijetu na početku karijere. To je velika stvar. Prije svega Kad postoji dobra volja, kao što postoji u Gradsu mom rodnom kraju biti priznat na početku, to je kom pozorištu , kada vidim da će ljudi da daju sve sreća. To da krila. što mogu. Što je veće od toga? To onda znači da imam najbolje uslove na svijetu, ako dobijam sve Trenutno se igra 12 vaših predstava i svaka se igra što se može dobiti. Ovdje sigurno dobijam sve. Misna kartu više. Koliko je teško napraviti hit pred- lim da smo uslovi i ja odavno u dobrim odnosima. stavu i dali unaprijed razmišljate o tome? Naravno da bih hito više i bolje, da bih htio vodu i vatru. Nije to da mi neko ne da što neće, nego Mislim neke druge misli, prije svega da li se to što ne može. Važno je da se dobije ono u srcu, a meni radi. Po nekim unutrašnjim simptomima. A bogami ja to i dobijam. da li treba neka stvar da bude hit? Mora. Ne znam čemu pozorište koje će da gleda pet ljudi ili pedeset, od kojih će 25 da misli da je nešto razumjelo. Intervjuisao Vuk Perović, Male su naše dvorane i kod nas nije teško napraviti u emisiji Sabirni centar, Atlas TV hit. Mi i malo igramo, nije to kao u svijetu da igrate 71 FILM ŽELJKA SOŠIĆA “MALI LJUBAVNI BOG” POMJERENE GRANICE DOMAĆE KINEMATOGRAFIJE Film neobičnog naslova, a oni koji su ga gledali znaju da je još neobičnijeg stila, prikazan je premijerno u avgustu na Montegro film festivalu u Herceg Novom. Reditelj Željko Sošić tom prilikom zavrijedio je nagradu “Živko Nikolić”, koja se tada prvi put dodjeljivala. U obrazloženju žirija se kaže: “U svijetu tranzicijske pravde, gdje su moralna pitanja i norme postali odbačeni i surovo ismijavani, ovaj mladi reditelj svojim originalnim autorskim pristupom, delikatnim radom sa glumcima, beskompromisno, ali i izrazito zrelo stvara jedan poetski svijet u kojem su sloboda, moral i odgovornost pojedinca od presudne životne važnosti. Žiri smatra da je Željko Sošić pravi predstavnik novog doba crnogorske kinematografije, koja se, upravo u ovim važnim godinama, pred nama stvara.” Nakon Festivala u Herceg Novom, film je sa uspjehom prikazan na Festivalu evropskog filma Cinedays u Skoplju. Naišao je na jako dobar odziv publike i kritike, a makedonski filmski kritičar Dejan Trajkoski je u kritici filma napisao: “Ovakav film rijetko se pravi na Balkanu. Suv, siv, mračan, filozofski inteligentan i na scenarističkom i na vizuelnom planu, bez kompromisa u ideji, “Mali ljubavni bog” svakako će ostati zapamćen kao hrabro i iskreno djelo.“ Prvi utisak o filmu je njegov neobičan vizuelni stil. Reditelj Sošić ističe kako su za njega svi elementi filma jedno, kako ih ne treba odvojeno posmatrati, te da se cijela njegova ekipa trudila da stvori jedinstven filmski jezik. Ipak, na prvi pogled, izdvajaju se dugi, harmonično i centralno komponovani kadrovi, spori, jedva primjetni pokreti kamere koji čine da gledalac biva “uvučen” u sami kadar i prostore kadrova. Spori pokreti, kombinovani sa pokretima glumaca i izgledom arhitekture i pejzaža, čine da neki kadrovi djeluju skoro hipnotički. Izgleda i kao da se u samim kadrovima, bez obzira šta se u njima dešavalo, sadrži neka duboka emocija, o kojoj Sošić kaže: “Mi smo to nazvali emocijom filmske slike. Osjećati emociju kadra u ekstremno širokim pla- 72 novima u kojim se glumac jedva vidi, u kojem dakle nema krupnog plana njegovog lica, a ni muzike koja bi podržala emociju, bio je naš cilj. Na momente smo to i uspjeli. U tom teškom zadatku svaki član ekipe je imao svoj dio posla, ali, svakako, direktoru fotografije Dimitru Popovu pripada najveća zasluga za uspjeh tog elementa filma. “ Mimo teorijskih obrazloženja koja nam ovaj mladi reditelj pruža, mi, gledaoci, imamo svoj doživljaj onog što gledamo. A doživljaj nam, bez sumnje, pojačava impresivna glumačka ekipa, koju predvodi makedonski velikan Nikola Ristanovski. U kritici filma, ranije pomenuti makedonski kritičar Trajkoski sa ponosom ističe: “Jednostavno rečeno, bez pretjerivanja, Makedonija malo po malo dobija filmskog glumca svjetskog ranga! To je, naravno, Nikola Ristanovski. Glumac to dokazuje ulogom Nikole u filmu “Mali ljubavni bog” crnogorskog reditelja Željka Sošića. Ristanovski na plećima nosi cijelu radnju filma, koji se u najvećoj mjeri oslanja na glumačke kreacije...” Zaista, Ristanovski je u skoro svakom kadru, do pred sam kraj filma. Odmjerenost i diskretnost kojim ovaj glumac prolazi kroz cijeli splet teških situacija i “nosi” radnju, podsjećaju na neka velika svjetska glumačka ostvarenja. Pored njega, uloge u filmu tumače i sjajna hrvatska glumica Nina Violić, te velikani srpskog i crnogorskog glumišta Milan Lane Gutović, Svetlana Bojković, Branimir Popović... Još jedan aspekt filma nameće se kao tema za razmišljanje. Pored očigledne namjere reditelja da napravi beskompromisan autorski film, koji ni u jednom kadru ne koketira ni sa očekivanjima publike, ni sa filmskim klišeima, i pored toga što su se čule opaske da ovaj film predstavlja hermetični izraz autora, publika je na svim prikazivanjima reagovala, čini se, iznenađujuće. Pažnja sa kojom se publika odnosi prema ovom filmu je neobična. Sošić na to kaže: “Za mene to, naravno, nije neobično. Neću reći da sam bio siguran da će publika prihvatiti film, jer nisam, i to se nikad ne može biti. Bio sam, međutim, siguran u našu iskrenost i istinitost onoga što smo radili. Ja volim publiku, iako se nekom može činiti da mi nije stalo do publike, i da pravim hermetične filmove. Zašto bih nipodaštavao publiku misleći da oni nešto neće razumjeti? I kako bih, uopšte, mogao da pravim nešto banalno, pojednostavljeno, lagano, misleći da publika samo to može razumjeti? Zar to nije pogrešno i neoprostivo nipodaštavanje i ponižavanje onog za koga pravite film? Ja ni po čemu nisam iznad bilo koga od publike, i, siguran sam, ako pođem duboko i iskreno u sebe i u svoje saradnike, publika to mora prepoznati i osjetiti. Kami je jednim povodom napisao: “Umjetnik mora poći duboko, najdublje u sebe. Onaj ko takvo djelo konzumira, mora ga prepoznati, osim ako, kojim slučajem, uopšte ne pripada ljudskom rodu...” Iva Šćepanović 73 AFIRMACIJA KULTURNIH RESURSA mr Edin Jašarović Definiciju kulturne politike čini svjesno regulisanje interesa u oblasti kulture svrsishodnim odabiranjem ciljeva, prioriteta i zadataka koji se ostvaruju pomoću instrumenata i aktivnosti usmjerenih na njen planirani razvoj. Ova cjelishodna definicija kulturne politike sadržajno, a i funkcionalno predstavlja zaokruženu cjelinu procesa razvoja kulture, bilo da se radi o regionalnoj, nacionalnoj ili lokalnoj, dakle gradskoj kulturi. Kada govorimo o specifičnom opsegu lokalne kulturne politike moramo istaći činjenicu, da se ona za razliku od drugih ističe posebnošću i autentičnošću. U tom smislu, svjedoci smo da uspješni gradovi Evrope poput: Amsterdama, Londona, Varšave, Barselone..., veoma svjesno i svrsishodno biraju upravo one kulturne politike i instrumente koji mogu odrediti željeni pravac djelovanja i obezbijediti neophodni kvalitet kulturnog ambijenta. Nažalost, većina (post)tranzicijskih gradova Balkana, nedovoljno je osposobljena za sistemski jasne kulturne i gradske razvojne politike. Nepostojanje lokalne kulturne politike kao integralnog dokumenta u crnogorskim opštinama je do sada bilo prikriveno kratkoročnim projektima koji su zavisili od odluka koje nisu zasnovane na ozbiljnim profesionalnim refeksijama. Tako definisane kulturne politike nisu promovisane od strane većine gradjana, dakle onih koji bi trebalo da imaju mogućnost da utiču na demokratske procedure u odlučivanju. Način formulisanja lokalnih kulturnih politika i prelazak s tradicionalnog pristupa „odozgo“ (topdown) prema „dolje“, treba da se redefiniše većim učeščem gradjana i politikama „iznutra prema spolja“. Krajnji rezultati takvih politika za kulturu, ogledali bi se u brendiranju sadržaja i ponude kulturnog turizma gradova u okviru njihovih specifičnih kulturnih resursa i imanentnih zasebnosti. Inicijativa uobličena u dokumentu kulturne politike grada (policy paper) predstavlja programski i razvojni „repertoar“ gradske kulture. Gradovi 74 i njhove ustanove kulture u lokalnom kontekstu treba da budu generatori inovativnosti, interakcije i promjena i svojevrsni inkubatori krativnosti. Gradovi jesu refleksija nas samih, naših želja i očekivanja, zbog toga im prilikom projektovanja načina na koji funkcionišu moramo pridavati neophodnu pažnju upravo u onom segmentu od kojeg najviše zavise uslovi pod kojim u njima svakodnevno živimo. Kako je dosadašnja praksa pokazala, ovdašnje lokalne uprave do sada nisu imale jasan strateški odnos po pitanju kreiranja lokalnih kulturnih politika koje bi predstavljale prioritetne ciljeve razvoja. Kako lokalni planovi za kulturu treba da budu dio agende sveukupnog društvenog razvoja zajednica u gradovima, tako se i principima prioriteta u problemskom rješavanju gorućih pitanja u oblasti kulture mora upravljati, ne na pasivan, već na jedan proaktivan način. Definisanje konkretnih instrumenata kulturne politike u lokalnom kontekstu treba da osnaži i evidentira napor lokalnih kulturnih aktera da kroz primjere dobre prakse unaprijede postojeće stanje. Razvoj lokalne kulturne politike iziskuje debatu, skiciranje stanja, i prihvatanje predloga prioriteta kulturne politike grada. Glavni cilj trebao bi da bude pokretanje sistemske javne debate, ne samo za plasman već i za provjeru ideja razvoja koji se predlaže kroz Akcioni plan. Javna rasprava o tom integralnom dokumentu kulturne politike u potpunosti može služiti i kao vodič za socijalnu regeneraciju i identifikaciju potencijala pojedinih crnogorskih gradova sa svim pozitivnim i negativnim kritikama o učinkovitosti i izvrsnosti (do) sadašnjih aktivnih politika. U prvom redu je neophodno definisati i mapirati kulturne resurse koji postoje na nivou svake pojedinačne opštine. Nakon definisanja bazičnih alata i instrumenata za sprovodjenje inicijative, dijagnosticira se spremnost kulturnih aktera da sprovedu ključne (kritične tačke akcija) ciljeve i prioritetne akcije koje proističu iz plana razvoja. U daljim postupcima neophodno je sprovesti procedure monitoringa sa statističkom obradom podataka na nivou godine i fazno evaluirati djelove programa prilikom sprovodjenja. Participacija lokalnih opštinskih struktura i gradjana u ovom slučaju treba da rezultira aktivnim razmatranjm onih ključnih akcija koje najadekvatnije stimulišu pozitivan razvoj i usmjerenje. Razvoj ovakve metodološke procedure u izvjesniom smislu doprinio bi strategiji podizanja kapaciteta javnog upravljanja kulturom i lokalnim ustanovama kulture. To se, takodje i konkretno postiže metodama autoevaluacije i organizacione dijagnostike lokalnih kulturnih planova kao metodama koje dosadašnju praksu kvazi faktorskih analiza i formulacija stanja; „ne postoji“, „nema se para“, i „nemoguće je sprovesti“, dodatno preispituju na adekvatan način. Kako je za sveukupni, pa i kulturni razvoj lokalne zajednice neophodno ići u susret izazovu projektovanja novih modela za prevazilaženje postojećeg stanja tako se dizajniranjem integralnog dokumenta kulturne politike može ponuditi okvir kojim je to stanje moguće promijeniti. Okvir za projektovanje novog modela takvog javnog djelovanja treba da pretpostavi ljude kao donosioce promjena. U tom smislu potrebno je insistiranti, da to budu ljudi koji imaju kombinovane kompetence kreativnosti i sklonosti ka administriranju u kulturi. Ukoliko je to partijski činovnik, skoro da je izvjesno je da se za vrijeme njegovog mandata neće ništa desiti. Razlog ovakvog stanovišta direktno je vezan za stav da je kultura onoliko dobra, koliko su i ljudi na čelu institucija koji njom rukovode. U strateškom dokumentu nacrta Nacionalnog programa razvoja kulture 2011-2016, Ministarstva kulture Crne Gore, ne postoje detaljne smjernice za izradu opštinskih programa i planova kulture. Kako se navodi, svaka opština je dužna da taj dio poslova obavlja rukovodeći se sopstvenim planovima i godišnjim programima. Dakle, taj dio lokalne politike konstituiše na osnovu samonahodjenja lokalnih samouprava, dakle mreža institucija kulture na opštinskom nivou i odobrenih planova za finansiranje programa u toku godine. Praksa je da se ti planovi usvajaju kao tačka u dnevnom redu sjednica SO kojim se budžetski pred- vidjaju, ali konkretno ne preispituju dugoročnost strateških ciljeva niti mjerljivi indikatori valjanosti porograma. Karakteristika tako donešenih planova predstavlja nevidljivu, dakle netransparentnu i metodološki neuhvatljivu strtukturu programa, koja često ne sadrži ni jedanu stratešku odrednicu razvoja. Takav, u načelu anahron model upravljanja ne korespondira ni sa savremenim kulturnim potrebama, ni sa mogućim težnjama zajednice. U takvom se sistemu kulturi pristupa kao nepotrebnom trošku koji dodatno opterećuje gradske budžete koji se opredjeljuju prema prioritenijim i svrsishodnijim programima. Nerijetko se pojedine inicijative iz civilnog sektora koje idu nasuprot toj opštoj neosjetljivosti sistema dovedu do apsurda, jer ne mogu objediniti širu podršku. Realan problem koji je dodatno opteretio situaciju na lokalnom nivou predstavlja i upravljanje ustanovama kulture po sistemu javnih nabavki gdje je umjetnički program često neophodno pretočiti u javni tender. Opšta preporuka i karakteristika bilo koje strategije lokalne kulturne politike traba principijelno da bude „horizontalno usmjerena“, dakle, „iz unutra ka spolja“, da bi svrsishodno i podjednako razvijala upravo one kapacitete u opštinama koji se indentifikuju kao kulturni resursi. Adekvatan primjer za to je decentralizacija sprovedena programom Ministarstva kulture u okviru akcije „Crna Gora jedna kulturna adresa“, kojom se prilikom podizanja kapaciteta kulturnih centara u tehničkom i programskom smislu omogućilo da sopstvene kapacitete u velikoj mjeri sagledaju „iznutra“, i da prema tome definišu i razviju sopstvene aspekte izvrsnosti i kompetencija. Pitanje je da li su neke opštine u tome uspjele ili ne? Da li su posle niza godina izolacije i nepostojanja inicijative lokalne kulturne uprave uopšte bile spremne da se suoče sa neminovnim procesom redefinicije uloga i da se izbore sa naslijeđenim navikama i dometima sopstvenog učinka u polju kulture. Na kraju i dalje ostaje otvoreno pitanje: „Šta jedan grad čini uspješnim od drugog i šta može biti definicija lokalnih kulturnih politika crnogorskih gradova 75 PROJEKTE KAPITALE TË KU TË TUZIT RRUGA TUZ – HANI I HOTIT- E PRITUR QË MOTI Përgatiti: Palokë Lucgjonaj Ndër projektet më prioritare për vitin 2011 të KU të Tuzit, patjetër është edhe rekonstruimi i rrugës Tuz – Hani i Hotit, që lidh Podgoricën me Shqipërin. Kjo rrugë përfaqëson një arterje me rëndësi shumë të madhe, jo vetëm për Podgoricën, por edhe për banorët e Malësisë, të cilët vite me radhë presin një hap të tillë. Rruga duhet të përfundohet deri në fund të këtij viti. Shuma e investimeve në realizimin e këti projekti është 2 milion eura, punë të cilat i kryen “Tehnoput”. Po ashtu në vazhdimin e sipër vazhdojnë punët në ndërtimi i urës në Dobrçin, mbi lumin Cem, punë të cilat i realizon oranizata punonjëse “Gradnja – promet”, dhe do të kushtojnë 120.000,00. Investitori është Agjensioni për ndërtimin dhe zhvillimin e Podgoricës. Afati i përfundimit të punëve është 4 muaj. Gjatësia e kësaj ure do të jetë 28 metra ndërsa gjërësia 4 metra. Po ashtu ndër projektet me rëndësi për këtë vit, për KU të Tuzit, janë edhe ndërtimi i stadiumit ndihmës i KF të Deçiqit. Ky investicion është shumë me rëndësi të madhe për krijimin e kushteve dhe zhvillimin e sportit tek ne. Është paraparë që ky projekt të kushtojë 250 mijë eura shumë e cila do të jepët nga LFMZ dhe 50 mijë nga Kryeqyteti Podgorica. Punët i kryen Pllanica – 76 trans – Gjokoviq nga Dinosha. Ngjarje të jetë e madhe për Malësi është edhe vendosja e tablove me mbishkrime të fshatrave në gjuhën malazeze dhe atë shqipe. Në mbledhjen e 10 të kësaj Komune urbane, është dhënë miratimi për planin e ndërtimit të tregut të ri, treg i cili do të nëdrohet pran rrugës që çon drejt Mataguzhit. Në qëndër të Tuzit, në vazhdimin e sipër rrjellin punët në montimin parmakëve nga metali, punë të cilan i kryen Agjensioni për ndërtimin dhe zhvillimin e Podgoricës. Siç u njoftuam nga drejtori i këtij agjnesioni Vllado Tomiq, ende nuk dihet se sa është vlera e këtyre punëve, sepse duhet vendosur parmakët edhe në disa pjesë tjera të Tuzit. Sa i përket ujësjellësit, në pjesën Jugore të Malësisë, punët përafërsishtë ja kryer në Sukruq, Kodër Budan, Vllanë, Vrane, përveç kanë mbetur në drejtim, Vuksanlekaj – Dreshaj – Nënhelm. Siç u njoftuam nga kryetari i KU të Tuzit, Nikollë Gegaj, së shpejti do të filloi hapaja e kanalit për ujësjellës edhe në këtë anë të Malësisë. SHIQIM NË TË ARDHMEN – DIAGNOZË, TERAPI DHE INTEGRIM I PERSONAVE ME NEVOJA TË POSAÇME KONGRESI NGA FUSHA E MEDICINËS DHE PUNËS SOCIALE Moti, në vitin 1995, gjatë sëmundjes së një njeriut dhe fratit të madh, i cili kërkoi shërim në Gjermani, u lind ideja që në këtë fshat të ndërtohet Qëndra shpirtërore në sukruq, ide e cila ishte përcjellëja e njeriut nga lindja deri në amshim. Përgatitja e fëmijëve dhe ndërtimi i ardhmerisë së tyre. Të gjindesh pranë të rinjëve që ata ta gjejnë kuptimin e jetës. Njerëzve tu mundësohet që ata ta ndëgjojnë fjalën e Zotit. Ta tregojnë vlerën e shpirtit të njeriut. Të ruhet dinjiteti dhe ndërgjegjëja morale. Të keshë zemrën e pastër dhe qëllimin e shëndoshtë. Të mbrohet liria dhe e drejta në jetë. Tu shërbesh të tjerëve dhe të shprehësh gëzimin. Ta ndjekësh Krishtin sipas Ungjillit. Kjo ishte dhe mbetet ideologjia e Pater Fran Dushaj, ideologji të cilën njerëzit e mirë dhe zemërgjerë e ndihmuan ta realizojnë.. Siç na tha Pater Fran Dushaj, gjatë ecurisë së punës u vërejtë se disa vogëlushë kërkojnë kujdes, punë dhe angazhman të posaçëm në zhvillimin fizik dhe psikologjik të tyre. Kjo lindi nevojën që para katër vietsh, paralelishtë, të fillojnë puna me programin e ergoterapisë e cila përfshinë pedagogjinë dhe pikën terapeutike të cilat janë të domosdoshme për zhvillimin e fëmijëve me nevoja të posaçme. Në këtë kontekst, “gjatë një udhëtimi studiues ku isha përcjellës i delegacionit nga insitucionet e shtetit tonë në Gjermani, lindi ideja të organizohet Kongresi i këtij niveli. Në bashkëpunim me motrën Edith Marinë, udhëheqëse e të gjitha institucioneve gjermane dedikuar mënyrës dhe punës në këtë drejtim vendosëm ti dhurojmë Malit të Zi dhe Malësisë, për ata të cilët dëshirojnë të kontribuojnë më shumë për njërëz të cilët gjindet në skaj të egzistencës. Për mua, ata janë, persona me probleme në zhvillim. Nga ungjilli lexojmë “çka do gjë që bëtë nga vllezërit e mijë më të vegjël, mua ma bëtë” ( MT 25,40 ). Këto fjalë të Krishtit për mua do të thonë, të punosh me fëmijë dhe në ta të ndërtosh një të ardhme është ajo çka kërkon i Madhi Zot dhe njëriu. Nënë Tereza ka shkuar në Indi që harizmën e saj, talentin, dashurinë, dijën dhe shkathtësinë t”ua kushtojnë atyre të cilët ishin në skaj të ekzitencës njerëzore. Kësillojit i ka quajtur: të varfërit e më të varfërve. Pra personat me nevoja të posaçme në zhvillim nuk guxo- jmë as nuk kemi të drejtë morale ti përjetojnë si të sëmurë, të mjerë, por vetëm si të njëjtë dhe të barabartë më vetën tonë. Varfëria është: të jeshë i padashur, i pa pranuar, i pa dëshirueshëm, i pa nevojshëm dhe i pa dobishëm”, shton Dushaj. Pra Kongresi i parë në Mal të Zi, nga fusha e punës sociale me pjesëmarrjen ndërkombëtare i titulluar “Shiqimi në të ardhmen” diagnostika, terapia dhe integrimi i personave me probleme në zhvillim”, u mbajt në Qëdrën Shpirtërore “Sancta Crucis” në Sukruq, nga data 06 – 08. 10. 2011, nën patronazhin e Këshillit përgjegjës dhe mbikqyrës Marienhaus-a GmbH, Sr. Edith – Maria Magar. Organizator ishte Qëndra Kaotlike “Sancta Crucis”, Sukruq, Mali i Zi, i përfaqësuar nga Pater Fran Dushaj, në bashkpunim me Marienhaus gmbH, Waldbreitbach, Gjermani i përfaquer nga Sr. Edith Marie Magar, bashorganizator i të cilit ishin edhe Ministria e punës dhe përkujdesjes sociale, Ministria e arsimit dhe sportit dhe Ministrisë për të drejtat e pakicave në Qeverinë e Malët të Zi. Pas një përshëndetje të ngrohtë drejtuar të pranishmëve të këtij Kongresi, nga Pater Fran Dushaj dhe Sr. Edith Maria, u bë prezantimi i programit që vijoi dhe ligjeruesve pjesëmarrës. Muarën pjesë edhe Argjipeshkëvi i Tivarit, Zef Gashi, dhe Leopold Maurer, shefi i delegacionit të BE në Mal të Zi, si dhe Pius Fischer, Ambasador i Republikës Gjermane në Mal të Zi. Gjthashtu në hapjen e këtij tubimi muar pjesë edhe presidenti zotëri Filip Vujanoviq, Dr. Miomir Mugosha, ministra dhe përfaqësues të institucuoneve më të larta shtetërore. U lexuanë këtu referate nga përvojat e ndryshme të ekspertëve të lartë të mjekësisë, Antanolog, pediatra, të retardacionit mental, dëmtimit, pëngesës në funkcionin e zhvillimit njerëzor, shkakut të simptonit ( Impairment – disabiliti- handicap ). Referate fizioterapeutike dhe fizioergoterapeutike, diagnoza nga fusha psihiatrike, zhvillimit familijar, gjëndjes shëndetësore dhe sistemit paralel në sistemin Rheinland Pfalz Gjermani-Mal i Zi. Trajnime mbi fizio-ergoterapeutinë dhe hulumtime për shërim nga fusha e ortopedisë. Mënyrat e trajnimit të prindërve me fëmijë të cilët janë me nëvoja të posaçme në zhvillim, strukturës së afrimit të ndihmës në psihiatri, “Steping Stronës Triple” ( hecja mbi gur ), shëmbull praktik i terapisë dhe vidio inçizimet si drejtim për trajnimin e prindërve, e shumë e shumë referate tjeranga ekpert të ndryshëm të medicinës. Pra për mbajtjen, ecurin dhe vazhdimin e këtij Kongresi shumë kush nuk besonte dhe ishin shumë spkeptik. Pra kjo ngjarje ndodhi pikërisht në mesin e atyre që nuk besuanë. Do të ndodhin shumë gjëra, shumë risi, sepse na e ka faluar dhe dërguar i Madhi Zot, njeriun me vizione, me energji, me ideja plot e përplot. Dhashtë Perendia që ky njeri i Zotit, ky njeri i Madh, ta kenë jetën e gjatë sa malet tona kreshnike. Dhe siç tha ky frat, në fillim të hapjes të Kongresit ”Sipas kësaj po shof se shteti ynë i tha “po” diturisë, humanizmit dhe besimit. Pra atyre që kishin ardhur për ta përcjellur një tubim të këtij rangu. Pater Fran, Ju falenderit shumë! 77 MUZEUMI ENTOGRAFIK – SHTJEFËN IVEZAJ THESAR I TË KALUERËS SONË Kemi shkruar edhe më parë për muzeun etnografik të Shtjefën Ivezaj. Mirëpo kësaj rradhe kemi rast të veçantë që përsëri ta përmendim këtë vepër të madhe të këtij njëriut të madh që vite me radhë i mblodhi dhe sot ky po i ruan me një ortodoksizëm, të gjitha ato vlera të kulturës të së kaluarës sonë, në shtëpinë e tij të cilën e ka shëndërruar në muze. Para pak kohe ky, për veprimtarinë e tij, nga Federata e Paqës Universale me seli në NjuJork, fitoi titullin Ambasador i Paqës, federatë e cila u formua nga njeriu më paqësor botnorë korean Sun Myung Monn. Shtjefni tutullime dhe mirënjohje ka fituar edhe më parë, por siç tha, ky është i veçantë dhe i posaçëm. Këtij njëriu me siguri i mungon më e madhja. 78 Përkrahja nga më të afërmit. Përkrahja e institucioneve shtetërore dhe diasporës, por jo edhe të atyre që një vepër të tillë dinë da shpërblejnë dhe vlerësijnë. Përkrahje nga personat që fjala e tyre ka peshë të madhe. Përkrahje e atyre që u ka mbetur për historiatin e qyshrave dhe stërgjyshërave të tyre, sepse ky thesar dhe kjo pasuri kulturore nuk është e të parëve të Ivezajt, por e gjithë të parëve tanë. Në kuadër të kësaj shtëpie me vlerë, përveç muzeut etnografik, gjindet edhe fototeka, biblioteka dhe filatelia. Shkoni vizitoni këtë Qëndër, sepse vetëm duke vizutar shtëpinë e Shtjefnit Ivezaj, mund ta vlerësoni jetën, mënyrën dhe kulturën e të parëve tuaj. Mos pritni që dikush nga jashtë të ta mësojnë për kulturën dhe traditat tona. ESPOZITA E NXËNËSVE TË SHF “MAHMUT LEKIQ” NË TUZ Është i gjashti vit bashkëpunimi dhe mirëkuptimi i QKI “Malësia” në Tuz dhe SHF “Mahmut Lekiq” në Tuz. Bashkëpunim i cili vazhdon dhe do të vazhdojë edhe më tutje. Pra gjëllimi ynë dhe i këtij institucioni është dhe çdo herë do të jetë derë hapur dhe i gatshëm për një bashkëpunim të tillë. E jo vetëm me këtë shkollë, por edhe me të gjithë ata qytetarë të profileve të ndryshme që dëshirojnë bashkëpunim të hapur, dëshirojnë të shprehin talentin dhe nevojat për tu ndëgjuar fjala e tyre. Jemi më se të kënaqur për atë që pamë në këtë ekspozitë. Vizatimet e shumta e të bukura. Shprehje të lirë. Shprehje dëshirash. Porosi të shumta përmes tyre, portrete, natyrë dh çdo gjë interesant që syri i këtyre vogëlushëve shef. Edhe kësaj radhe, si çdo herë tjetër ekpozita kishte karakter garues dhe kekësaj radhe dhuratat për më të mirët nuk munguan. Vaid Dresheviq, organizator kryesor i këtij eventimenti kulturor ishte ai që shpërndau tetë dhurata për më të mirët. 79 PODGORIČANKE Dušan Ičević Podgoričanke krase i diče Podgoricu. Podgoričanke su ljepotice i veselice od davnina. Zapisi stranih putopisaca s udivljenjem kazuju kakve su Podgoričanke. Čeh Ludvik Kuba: „Već smo stigli do samog mjesta, koje nas je s one strane Morače mjerilo s nepovjerenjem. Od njega nas je dijelila jaka struja bistre rijeke, koja je u sipkom terenu nekad, najvjerovatnije, dnu jezera, izrovala duboko korito sa mnoštvom običnih pećina... Prešavši na drugu obalu našli smo se među podgoričkim guvnima. Kuće su bile opasane sivim kamenim zidinama preko kojih su se naklanjale bogate krošnje smokava, brijestova i krušaka. Sve mi je ovdje izgledalo nekako uspavano, pa su mir i tišina, koji su još tu vladali, pobudili u meni predstavu o nekom mrtvom mjestu. Iza nas nešto zašuška i zaustavi nam korak. Da je baš prazan ovaj grad, čini mi se da je varka. Na pragu prve kuće – upravo zidine, između kojih se nalazilo čitavo domaćinstvo – uočili smo prekrasno stvorenje. »Ko 'no bješe danas na vratima, Na vratima, među kanatima?« mogao sam se poslužiti riječima jedne ovdašnje narodne pjesme. Ali, radoznao, radije sam ćutao i posmatrao. Na vratima se pojaviše dvije dame u raskošnim muslimanskim toaletama... Znam samo da su im se sa glava na ramena, a otuda do pojasa spuštali aksimitno crni velovi. Njegovu primjenu sam brzo otkrio. Kada su se Turkinje, iznenađene našim prisustvom i posebno mojim lacmanskim odijlom, malo pribrale, odmah su se zavile u svoje crne velove i okrenuvši se, čekale da prođemo. Iznenađen ljepotom tih divnih lica nijesam bio sposoban da se pomaknem s mjesta. Ipak, nažalost, morao sam se zadovoljiti samo uspomenom na to sjajno 'altun-čelo' i gavranje 'gajtan-vjeđe'. Koristim se riječima ovdašnjih narodnih pjesama, koje opisuju divne, velike oči, koje su se sa strahom 80 srele sa mojima, rumeno lice i lijepo grlo, privlačne, na sredini raskopčane grudi, što je sve planulo kao ognjem fino osvijetljeni mermer, zračilo i – vabilo. To je sve što sam mogao nazrijeti. Na njima su bile široke tur-dimije, izuzetno orijentalne žute boje i crvene nosate kundre. 'Bule', s podsmijehom reče Risto. 'Neđelja je, pa idu u posjetu. Bogami, bile su divne, kako su se samo ponosno držale. Ali, kada budu starije i ružnije, iće opreznije'. 'Da, brate, ali ljepota ovih dviju se neće tako brzo ugasiti. Divim se njihovoj ljepoti.' 'Odma' ću te odvesti na dobru mjeru ako ti kažem da se bule šminkaju. Čudim se kako to nijesi odma poznao. Od crne kose, pa sve do bijelih grudi, sve im je našminkako i naličeno. Crne obrve i i trepavise su im vještačke; čelo, lice i usne majstorski šminkaju crvenom i bijelom šminkom,' Nijesam se mogao uzdržati od još jednog radoznalog pogleda. Išle su iza nas, odmah se zaustaviše i okrenuše. Djevojčica, koja im je činila pratnju, obavještavala ih je da li ih još uvijek posmatramo, ili ne.« 'Kada bi bio sam i kada bi bila samo jedna od njih, ne bih te ništa savjetovao. Ali, ovako, uzaludno je čekati', ubjeđivao me Risto, 'jer nas posmatra mnogo očiju.'” ...(Ludvik Kuba, U Crnoj Gori, CID, Podgorica 1996, str. 150-156; objavljena u Pragu 1892. godine) Ruski putopisac Evgenije Markov zapaža: „Naš domaćin je neoženjen, ali s njim živi i vodi mu domaćinstvo njegova rođena sestra, jedra i raskošna ljepotica, kakve nije uvijek moguće sresti. Posmatrajući je, spontano sam se sjetio Turgenjevljevih stihova: Takva djevojka nije glupost U našem bolesnom i kržljavom svijetu… (Evgenij Markov, Putovanje po Srbiji i Crnoj Gori, Putne bilješke, CID, Podgorica 2005, str. 383-386, 437) Podgoričanke su i „tamo daleko” svjesne sebe, i svoga porijekla. U paradi za doček kralja Saudi- jske Arabije u Ankari našla se i đevojčica neobične ljepote, ćerka Sadik-bega Begovića, nedavno doseljenoga u Tursku iz Podgorice. Zapisano je da je kralj, kada mu je djevojčica predala buket cvijeća u znak dobrodošlice, iznenađen njenom neobičnom ljepotom, zapitao: – Jesi li Đurđijanka? – Ne, ja sam Crnogorka, odgovorila je. Kralju se svidjela, pa je “tako rođena Podgoričanka sjela na presto Saudijske Arabije.(Andrija P. Ivančević, Podgorička arena, Kulturno-prosvjetna zajednica Podgorice, Društvo prijatelja Podgorice, Podgorica 2003) Podgoričanke su stvorile, i punile, izvorne pjesme, i one su pune Podgoričanki. Pjevljive, sjetne, čežnjive, s mekotom: sebe otvaraju. Balada Mlada Jelka ljubi Janka kao život svoj, i mre s njim. Sejdefa se s dušom dijeli, a želi da vidi svoju prvu ljubav s kojom se vozila u šajku lađu na more. Đevojka kune badema da ga Bog ubije što je probudio kad čudan sanak snijeva. A đevojački snovi su puni čari i čuda. Fisliđen se ne nija, pošto mu se Gospođa udaje, koja poručuje da ga uveče nalivaju, a svako jutro joj ga najmlađi brat u buketu donosi. Fisliđen na dušu miriše. Dilber Anđa Kovačica ne žali prostrijeljene bijele ruke, no belenzuke od jarana Kalištana. Vasiljka, izvorno, pa Milica, kako je pjevala tetka Daša, jedna u majke, sjetovana od majke, bez aši- kovanja, ide Džan (dušom) ulicom, pa Viganj malom da zahvati vodu Ribnicu. Vesela Veselica pogledom začarava momke, i, bijela vila, rane im zadaje, sa željom da se dvije ljubavi spoje i razgovore. Avuša sadi vinograd... U mome romanu Svratak Podgoričanke sjaje. Nаbubrеlе usnе mаmе nа pоljubаc nа dаljinu. Ljеpuškаstе glаvicе s visinе glеdајu nа svе štо gmižе оkоlо. Licа prеmаzаnа јаrkim “rаtničkim” bојаmа, ili diskrеtnim prеlivimа kојi nаgоvјеštаvајu nеvinоst i nјеžnоst, оslikаvајu nаmјеrе i kаrаktеr sаmоsvјеsnih mlаdih žеnа, kоје lаgаnо kоrаčајu u nоćni živоt.“ Koga priroda ukrasi svojstvima, život mu je blagodatan. Lijepe Podgoričanke su dugovječne. Prva mis Podgorice doživjela je sto jednu godinu. Danica Plamenac postala je prva zvanična ljepotica Podgorice valjda 1919. godine. Poznata ljepotica nije bila prisutna na izboru, ali je izglasana po – viđenju! U novije vrijeme Podgoričanke bivaju Mis Crne Gore za takmičenje na skupu svjetskih ljepotica. Podgorica je puna mladih naučnica, slikarica, ljekarica, arhitekata, menadžera... Volio bih da Podgoričanke ne samo šarmom, nego i svojim znanjem i sposobnostima osvoje i upravljaju Podgoricom. 81 LIKOVNO STVARALAŠTVO MILJEŠ NA POČETKU I NA KRAJU Zuvdija Hodžić Djeljoš Djokaj otišao je u svijet da bi ono što nosi u sebi pokazao svijetu. Sada zatvara krug: u rodnom Milješu želi da slika i da, živeći, nadoknadi godine izbivanja iz zavičaja. Afirmaciju stečenu u „vječnom gradu“, Rimu, metropoli svjetske umjetnosti, u kojem je dugo živio, Đeljoš Đokaj je potvrđivao svuda gdje je izlagao - od Evrope do Amerike, obogaćujući svojim slikama mnoge poznate muzeje i galerije, privatne kolekcije i zbirke. Veliki umjetnik kao da je slijedio Novalisovu misao „da čovjek ništa drugo i ne radi nego se neprestano vraća zavičaju“ jednom i - zauvijek. U pitoresknom Milješu, u očuvanom prirodnom ambijentu, u kojem je 1933. godine rođen, na najljepšem mjestu, podigao je kuću i galeriju. U nju je prenio „uspomene“ - radove koji su obilježili njegovu umjetničku i životnu putanju – od prvih crteža i grafika, nastajalih tokom studija, mladosti i zrelog doba – do slika iz posljednjeg ciklusa. Odabrane i izložene, one gotovo kao i četiri monografije o umjetniku Đokaju, ,,o pređenim šapću drumovima“. Gledajući ih, pretvarajući ih u priču, činimo to i mi. Slika prva; „Cijevna“: Ispod sivog, ravnodušnog neba, iznad rijeke, prijeteći se nadvile stijene neobičnog oblika, okamenjene ljudske glave, izobličene i iskežene. Znam i zašto: na male ‘’krijumčare’’, devetogodišnjeg Đeljoša i njegovog vršnjaka, zapucali su njemački vojnici, natjerali ih u bezglavi trk preko ćemovske ledine. Stigli su do Cijevne koja je nudila spas. Đeljošev drug ga nije našao, pokošen je na ivici kanjona. Đeljoš se uvukao među kamenje, zgučio se u podlokanom udubljenju, u »škrapi’«, premirući od straha da ga vojnici ne traže. Pričinjavalo mu se da gromade nad kanjonom mijenjaju oblik i mjesto, oblače mrku uniformu, navlače šljem, pretvaraju se u nemani, utvare od kojih se djeca, strecajući, bude iz sna… 82 Slika druga; »Cijevna II« Sve je drugačije – raskoš boja, priroda u punom cvatu, sve je u najpunijem skladu – likovi žena (niko ih ljepše i plemenitije ne doživljava od Đeljoša), ptice u njihovoj kosi, drveće, trave, odsjaji u prozračnoj vodi. Život je pobijedio strah od smrti, pokazao svoju nadmoć; Cijevna je mamila ljepotom, kao i plodovima šipaka, drenjina, košćela, mirisima pelima, uživanjima u penjanju uz ''škale'', izlasku na visove i suke, u spuštanjima niz brzake, u hvatanju pastrmki… Slika treća; »Seobe«: A onda – rastanak. Kolonizacija u Vojvodinu, u Zmajevo i umjetnikovo pamćenje tog doba, iskazano slikom. Povorka je krenula iz Milješa, pa zastala, noseći u prtljazima i zavežljajima snove i uspomene, tugu zbog napuštanja vremešnih, kamenih kuća, ognjišta oko kojeg su se sastavljali preci i potomci, ostavljanja rodbine, brda i glavica kojima odzvanjaju čaktari i odliježu pastirske kavale i pjesma. Na slikama iz ovog ''ciklusa'' puno je likova žena, ljudi i djece, mladih i starih. Neki zbunjeno gledaju kroz otvoreni prozor, drugi se svili na šljemenu, zagrlili krov; dječak miluje jagnje, starica rupcem zadržava suzu, neko se osvrće; neko kao najdragocjeniju stvar stisnuo i nosi dio nacionalne nošnje, kolijevke, domaće rukotvorine, požutjele i ispucale fotografije… Slika četvrta; »Vojvodina«: Radovi iz srednje škole, ''preslikani'' zavičajni predjeli i likovi najboljeg jahača konja, skakača u dalj, bacača kamena s ramena... Slika šesta; »Odlazak«: I opet odlazak, ako se, kad je umjetnik Đokajevog renomea u pitanju, o odlasku i odlaženju i može govoriti. Ovog puta – Njemačka, Auzburg, čudesni i čuveni Grad–muzej. Promjena sredine, susret sa drugom kulturom i - ponovo sa sobom. I taj, gotovo dvodecenijski period prati se preko njegovih slika kojima on kao da poručuje: ''Priča je ispričana – sad je riječ samo o slikama''. Slika sedma; »Vraćanje sebi«: Slika peta; Beograd: Akademija umjetnosti i Postdiplomske studije, prve samostalne izložbe i nagrade; odlazak u Prištinu i nekoliko godina rada na Akademiji, s ljubavlju i znanjem prenošenje sopstvenog iskustva budućim kolegama, ohrabrenje da smjelo nastave putem koji je i njih, kao i njega - odabrao. Ako je omiljenom profesoru, čovjeku Đeljošu, kosovska ravnica, baš kao i vojvođanska, bila široka, Đokaju umjetniku postala je tijesna. Odluku da napusti sredinu u kojoj se afirmisa uzrokovao je instikt umjetnika da je vrijeme da svijet koji nosi u sebi, pokaže svijetu. I to u metropoli svjetske umjetnosti – Rimu! Nije izgubio ništa, a dobio je mnogo. U ''vječnom gradu'' je našao sebe, iako slike nastale u tom periodu, uprkos snažnoj umjetničkoj poruci, mogu da zavaraju i da su se i čovjek i umjetnik Đokaj uplašili tog susreta. Na njima su robotizirani ljudi, metalni predmeti, otvorene konzerve iz kojih uplašeno izviruju ptice i golubovi. A onda se sve mijenja, svjetlost milenijumskog grada, njegovi civilazicijski slojevi, oplemenjuju i čine vedrijim i pogled na svijet, slike se obogaćuju koloritom, životnom radošću, potvrda su umjetnikove snage, zrelosti, mašte ali i plodotvornog uticaja i ukrštanja kultura. Nema velikog slikara bez velikog obrazovanja,, poznavanja ''zanata'', kulture. Đokaj sve to posjeduje. Zato je i postigao da se o njemu govori kao osobenoj pojavi u italijanskoj umjetnosti i da mu se slika nalaze u poznatim muzejima i galerijama. Na platnima dominira apstrakcija sa jedva nazirućom figurativnošću, sve je svedeno na čistu likovnost, kompozicija i sklad boja dovedeni su do perfekcije i mi postajemo svjesni da gledamo djela koja Đokaja uzdižu u sam vrh crnogorske umjetnosti i koja ga vraćaju nama, rodnom Milješu u koji se vratio sa željom da u njemu slika i da živeći, nadoknadi godine izbivanja iz zavičaja. Jer, ako nije tu, kao da nije nigdje. 83 VODIČ ZA ŽIVOT Tijana Todorović Grad se ne voli zato sto je lijep i veliki nego zato što je naš! Ovaj tekst bi izgledao drugačije da nije u medijima objavljen video zapis dvoje Britanaca- slučajnih prolaznika, koji nijesu znali što da čine osam sati po Podgorici. Na pisanje o ovome navele su me reakcije sugrađana,( koji kao da su jedva čekali da se ružno priča o gradu u kojem žive), kao i ogromna pažnja posvećena jednom amaterskom snimku. Svjesna i izgleda i veličine našeg grada, nošena iskustvom iz drugih gradova u kojima sam živjela i koje sam pośećivala s punim pravom mogu da kažem da je Podgorica skriveno blago Evrope! Oni koji ođe ne umiju da prožive osam sati, zasigurno ne bi umjeli ni u Njujorku, Londonu, Tokiju.. Zbog toga ne mogu a da se ne zapitam zbog čega mediji ovoliku pažnju i energiju ne posvete nekom studentskom filmu, dokumentarnom filmu, filmovima Vlatka Gilića, Živka Nikolića koji mnogo više govore o nama i o našim gradovima? Zašto naši sugrađani ovoliku energiju i interesovanje ne pokazuju tako što će pośetiti neki od festivala koji se bave pravim video zapisima i kratkim filmom kao što su npr. Avi fest ili Underhill festival? Zašto ovoliko pośeta na internetu nema oskarom nagrađeni animirani film » Surogat« Dušana Vukotića koji je živio i učio škole u Podgorici, ( da podśetim Dušan Vukotić je čuveni crnogorski i hrvatski reditelj, scenarista, animator, crtač i karikaturista)? Zašto se ovoliko pažnje nije posvetilo razmišljanju o pjesmi »Moja domovina« ili bilo kojem drugom »video zapisu« organizacije The books of knjige? Pokazana količina interesovanja za video zapis dvoje anonimusa, koji se ne mogu pohvaliti ni znanjem, ni zapažanjem, a ni kvalitetom snimljenog, bi bila idealna kada bi se usmjerila u napredovanje i razvijanje grada u kojem se po njihovim navodima 84 ne može naći ništa posebno. Navešću nekoliko podataka o Podgorici koji ovo demantuju: Podgorica je ženskog roda, rušena je kroz ratove i prirodne neprilike više puta do temelja, i samo voljom njenih građana podizana na noge. Podgorica je Duklja, grad koji je u doba rimskog castva brojao preko 30 000 stanovnika i bila je važan trgovački centar. Podgorica je Titograd. Grad u vječitoj tranziciji i promjenama. Podgorica ima svoje običaje, tradiciju, tu se možete susresti sa minimum pet vjekova u 21. vijeku. Grad koji izlazi na Skadarsko jezero koje podiglo njene građane, u Podgorici se proizvodi preko dvadeset vrsta vina a crnogorski Vranac je još 1905. u Londonu proglašen za najbolje. Zbog onih koji ne znaju kako da utroše osam sati, daću sebi slobodu da napišem kratak vodič kroz grad. Ako nijeste ljubitelj tropske vrućine ili vas muči jak śeverni vjetar utočište uvijek možete naći u ulici Marka Miljanova. Tu se nalazi Muzej grada sa bogatom stalnom postavkom, koja vas vodi od prvih tragova grada do današnjice. Preko puta muzeja je galerija i sjedište Udruženja likovnih umjetnika Crne Gore, u čijem je paviljonu je uvijek neka zanimljiva postavka, a u holu paviljona dočekaće vas prodajna izložba članova udruženja. Kada se umorite od razgledanja preporučujem produžite ulicom ka centru grada i śednite na najljepšu terasu hotela Crna Gora. Tamo će vas dočekati stari, dobri, naizgled mrzovoljni konobari koji će vas uslužiti najboljom ledenom kockom, sladoledom ili baklavom. Nijeste ni došli do samog centra a zasigurno ste potrošili polovinu vremena koje imate na raspolaganju. Nakon hotela Crna Gora, slijedi kratka šetnja centrom imaćete na izbor razgledanje gradskih izloga, galerija i nevjerovatan izbor kafana... Tokom razgledanja ne možete a da ne upoznate podgoričane koji će vas radošću primiti, zabaviti, ispricati nezaboravne podgoričke anegdote. Među njima je nezaobilazan veliki mislilac i govornik Šomi Roganović, koji je svojevrsni simbol gada. U zavisnosti da li ste više privrženi znamenitostima ili kupovini, za tako kratko vrijeme imate na izbor šetnju kroz staru varoš (stara urbana cjelina) ili pak trgovanje u centru ili u nekom od molova... Pazite da ne zakasnite na prevoz! U slučaju da se predomislite i ostanete duže, toplo preporučujem obilazak Duklje, Skadarskog jezeraVirpazara i okoline, centra savremene umjetnosti, pođite na neku svirku ili koncert simfonijskog orkestra, budite pośetilac književne večeri i nikako ne smijete propuštiti šunjanje po podgoričkim kafanama. Trudite se da upoznate što više ljudi jer su oni najveće blago Podgorice. A onaj ko nije doživio Podgoricu noću kao da je nikad nije ni pośetio! Nažalost u tako malo vremena za razgledanje nijesam mogla da nabrojim sve što se mora viđeti i doživjeti u našem gradu. Ono što svaki pośetilac mora da zna je i da smo raj za gurmane, uživaoce vina, piva i žestice, da smo psebno zanimljivi zaljubljenicima u istoriju i umjetnost. Da smo grad na čijim ulicama se mogu sresti žive legende svjetskih razmjera sa nevjerovatnim pričama moreplovaca, ratnika, mislilaca, nezaobilaznih varvara, itd. Ovaj kratki vodič želim da posvetim onima koji su jedva čekali da vide nešto podrugljivo o nama, onima koji se stide svega domaćeg, onima koji ne vide posebnost i znamenitosti grada u kojem žive. Ovo je vodič za sve nas što živimo u Podgorici i često zaboravimo da uživamo i vidmo naše prednosti u odnosu na ostale. Ovaj grad možda nije najveći, nije najljepši, nema secesijske raskošne građevine, nema metro, tramvaj, nema petlje, gazele, nema dovoljno muzeja, istorijskih građevina, spomenika, nema operu i nema još mnogo toga, al ima sve ono što ga čini gradom- ima dušu i neprekidno nastajanje. 85 MUZIKA PODGORICA REGIONALNI MUZIČKI CENTAR Ivan Vukčević Svjedoci smo da iz godine u godinu muzička javnost u Podgorici sve više i više počinje da se interesuje za nove muzičke trendove, kako svjetske tako i regionalne. Činjenica je da je Crna Gora kao zemlja još uvijek nezrela da muzički materijal izvozi na ostala tržišta, ali smo zato više nego otvoreni da podržimo ex-Yu scenu (makar onaj dio javnosti koji vjeruje da ex-Yu može da ponudi dobru pjesmu). Protekla godina ostaće značajno upamćena po premijernim nastupima danas najpopularnijih imena sa regionalne scene. Tako smo na terasi KIC-a između ostalh imali premijerni nastup Lollobrigide, Discipline kičme, kao i benda koji je zapisan u rock antologiji – Block Out. Podgoricu je ponovo posjetio i Darko Rundek, Rambo Amadeus, SevdahBaby... Prateći pomenute nastupe, posmatrajući publiku, istupili smo kao dio muzičke javnosti naprijed. Pripadnici mlađih generacija sve više posjećuju rok svirke, era Interneta i radio stanica uzima danak u edukaciji mladih da nije sva muzika roze boje. Podgorica se jakom pokazala i premijernim nastupima popularnih grupa Svi na pod! i Elemental – jedan od rijetnih pokretača revolucije svojom muzikom, koji su nastupili na međunarodnom festivalu dugometražnog dokumentarnog filma UnderhillFest. Uprkos što smo kao tržište i konzumenti muzike zakinuti za distribuciju nosača zvuka iz Hrvatske, Slovenije, BiH, Makedonije, pa donekle i Srbije digitalni muzički format uvijek nađe put do svoje ciljne grupe. Na hiljade Podgoričana uživalo je u oba nastupa zasebno. Pomenuti koncerti su dokazali da publika postoji, živi i diše u želji za koncertima ovih muzičara, i pomalo se trebamo osjećati krivima da pojedina muzička imena nakon pet izdatih albuma po prvi 86 put dolaze u naš grad, a komšije smo. Godina koja je sad skoro već iza nas otvorila je širom vrata muzičkoj sceni regiona. Zabilježili smo nastupe i grupa poput Električni orgazam, Popečitelji, klupske svirke Kanda Kodže i Nebojše, Threesome, Jarboli, Sars... Poseban ugođaj podgoričkoj publici pružio je bend Hladno Pivo koji je uspio da napuni terasu KIC-a dvije večeri. Ne smijemo izostaviti koncert koji je izazvao najveće interesovanje ove godine – Džiboni na Stadionu malih sportova. Već izvjesno vrijeme, slušajući potrebe naše publike, obilazeći svirke, koncerte, festivale u inostranstvu primjećujem stvaranje festivalskog duha i kod nas. Osim UnderhillFesta, Gardne rock festa, Opensoud (koji nam je doveo zanimljiv kanadski bend Handsome furs) ove godine smo otvorili vrata i hip hop projektu Asfaltiranje, koji je okupio krem hip hop scene iz Srbije i Crne Gore, ali nam je i ponudio nastup splitske grupe TBF koja postoji još od ranih devedesetih. Iskustva muzičara iz susjednih zemalja sa Podgoricom i Crnom Gorom uopšte su uvijek zanimljiva. Svi su oni iznenađeni publikom, prijemom i dobar glas šire dalje. Podgorica je još u glavama pojedinih bendova mističan grad koji bi svi da posjete jer su nekad od nekog čuli sve najbolje. Zato se brojni bendovi sami interesuju da dođu i susretnu se sa domaćom publikom. Istina je da Podgorici fali dobar koncertni prostor, i zatvorenog i otvorenog tipa, ali par lokacija sa kojim raspolažemo trenutno zadovoljavaju naše koncertne apetite koji su zaista porasli u 2011. godini. Podgorički uživaoci muzike nijesu bili lijeni da posjete Virpazar i nastup grupe Jinx, te i druge opštine u kojima su gostovala imena poput Bajaga, Vasil Hadžimanov i dr. U minuloj koncertnoj godini neizostavno je ne govoriti o nikšićkom Lake Festu koji je okupio sve generacije i imena sa regionalne muzičke scene. Pred nama je još jedna muzička godina. U 2011. godini pokazali smo da smo grad muzike, da imamo potencijal, da prepoznajemo nove kvalitete, da smo željni žive svirke. Naši gosti muzičari koji su punili klubove, stadione i ljetnje terase prenijeli su dobar glas dalje, pa smo se afirmativno pozicionirali kod ostalih Glavnih gradova u okruženju. Tokom 2012. nas očekuje pregršt dobre muzike, novih albuma, projekata, gostovanja, saradnji. Istupili smo sa novim muzičkim trendovima u prethodnoj godini, i tim tempom treba da se korača i kroz narednu. Podgorička javnost je spremna za nove koncerte, festivale, projekte, inovativna muzička imena koja dobijaju na publicitetu i donose novo značenje domaćoj pop muzici. 87 NETIPIČNA ZETSKA PRIČA Ranko Kovačević ČEDOVE BIZNIS IDEJE “Nikada se nemoj sramiti zbog toga što si jom povrća,uočio sam, priča Čedo, koliko nevolja pokušao, a nijesi uspio, jer onaj koji nikad nije imamo zbog nedostaka ambalaže.Dogadjalo se da paradajz, sortiran u gajbama , ne možemo da pogriješio taj nikad nije pokušao.” prodamo na veliko, jer trgovci nijesu imali povratPriča o Čedu Škatariću iz Mataguža je priča o nu ambalažu, potrebnu za sljedeću berbu i novu uspjehu.Možda bi mogla biti i knjiški recept prodaju. kako se sa takozvanim, običnim poslovima Odluke o novom poslu, kaže uvijek je donosio brzo.Ako se samo razmišlja i predugo “vaga”, od ulazi u svijet biznisa. Počelo je , a kako bi drugačije u Zeti, nego od maštanja dalje nećete stići.Vjerujući u sebe,kako kaže ovaj danas pedesttrogodišnjak, sagradio je poljoprivrede. Čedova porodica , kao i većina ostalih na tom fabriku za proizvodnju drvene ambalaže. Račupodručju proizvodila je povrće i prodavala ga nica je bila jasna: poljoprivrednicima Zete i Mane samo na ovdašnjim pijacama nego , kada su lesije , dnevno je potrebno na hiljade gajbi, koje to prilike dozvoljvale,mnogo više u Bosni , ali i u danas izradadjuje 25 radnika,na 12 mašina. Za osam sati proizvedu 10 hiljada gajbi,svih vrsta.Za ostalim republikama bivše nam domovine. I kada su počele ratne čarke , početkom 90-tih, paprike ,pardajz, te za jagode i drugo voće,a minaš sagovornik, i dalje je , kako se to kaže, nule sezone, po narudžbi AD “Plodovi Crne Gore”, ”držao” pijacu u Zagrebu…A kada je na bivšem pravili su i tzv “koševe” za otkup lubenice. jugo-prostoru ozbiljno zapucalo,smanjila se Ove jeseni preko 100 hiljada mataguških gajbi ”slobodna teritorija” , pa samim tim i tržište, a stiglo je i u Rusiju, posredstvom ulcinjskog “ stanovništvo je naglo siromašilo.Da ne bi uzalud Agruma”, koji je u njima izvozio mandarine. Iako radio,odnosno povrće na domaćim pijacama pro- i sam ima izvozne ambicije, Čedoov preduzeće davao u bescjenje , Čedo je odlučio da zaradjeno do sada je uspjelo izvjesne količine da plasira uloži u špediciju.Kupio je čak 15 kamiona , od toga samo u Albaniju. veći broj prikoličara i šlepera.Postao je značajan No , “DO AMBALAŽA trjed”,kako je zvanični naziv auto-prevoznik što mu je istovremeno omogućilo fabrike ,želi prije svega da podmiri crnogorske i trgovanje na veliko.Ubrzo, medjutim, velika Ju- potrebe, koje iznose milion gajbi.Iako prizvodnih goslavija, svedena na dvije republike, postala mogućnosti ima, ipak ovaj preduzetnik namjeje mala za “veliki transport”.Kako se u to vrijeme rava da osavremeni mašine kako bi njegove nije mogla dobiti dozvola za medjunarodni pre- gajbe zadovoljavale najstrože eko standarde. voz , ovaj tada tridestpetogodišnjak počeo je Računa da će time izazvati naklonost i domaćih da smanjuje vozni park .Postepeno izlazio je velikih kupaca,posebno AD” Plantaža” koje daiz auto-prevozničkog posla… (“Kada jašeš mrtvog nas uvoze preko 400 hiljada gajbi ,a mogli bi da ih nabavljaju u komšiluku. Čedomir kaže da je konja-sjaši”, indijska poslovica). Završavajući sa jednim, razmišljao je o novom njegova ambalaža jeftinija , isporuka brža a da poslu. Odlučio se za proizvodnju ambalaže za bi preduprijedio eventualne prigovore na kvalitet, voće i povrće.Ideja za novi biznis rodila se na pi- namjerava da nabavi nove mašine na kojima bi, svega 15 radnika, dnevno prizvodilo 30 hiljada jaci: - Još dok sam se bavio proizvodnjom i proda- gajbi.Za nabavku novih mašina,osim bankarske 88 očekuje podršku i ministarstva poljoprivrede, koja ni do sada nije izostajala. Perspektiva Fabrike u Matagužima zavisi od poljoprivrede, koja će se razvijati ,smatra Škatarić, ako se , kao minule sezone , organizuje otkup voća i povrća.Ljetos se prodavalo po isplativim cijenama,koje su za neke vrste povrća bile približne onima iz 80-tih godina prošlog vijeka, što je po ocjeni proizvodjača, za poljoprivrednike bilo “zlatno doba”. Pošto se gajbe prave od topolovine to je pospješilo sadnju tog drveta.Na prijezerskim zapuštenim livadama i močvarama počele su da niču plantaže tih sadnica. Sam vlasnik zasadio je 2,5 hektara mladih topola, takozvanih “italijanki “,koje su pogodnije za obradu od sadašnjih “kanadjanki”.Tako , mataguška pilana stvara reprolanac: od šume do gotovog proizvoda ,po evropskim standardima. Nakon što se oprobao u poljoprivredi, trgovini i špediciji,započeta je nova uspješna poslovna priča Čeda Škatarića ,koja liči na one o američkom snu i uspjehu , ali je, ipak, zetska i-netipična . 89 OBUĆARSKA RADNJA “CENTAR” SLAVKA BULATOVIĆA “PROBAĆEMO DA NEŠTO URADIMO” 90 Kada je krajem 80-ih godina prošlog vijeka Slavko Bulatović, elektrotehničar zaposlen tada u Kombinatu aluminijuma, odlučio da napusti taj posao i otvori obućarsku radnju, svi su bili inenađeni: i porodica i prijatelji. Niti je poznavao taj zanat niti neko njemu blizak, ali on je osjetio da bi to mogao biti dobar posao i nije se prevario. Danas je obućarska radnja “Centar”, mjesto u koje brojne mušterije dolaze sa raznim zahtjevima, ponekad naizgled i nemogućim, a odlaze zadovoljne. Slavko i njegov kolega Vlatko Kandić poprvavljaju i uljepšavaju ne samo sve vrste obuće, posebno patike, već i tašne, kofere, kožne jakne, kaiševe… Kod njih nema odgovora “ne može”, već “probaćemo nešto da uradimo”, a to nešto mušterijama, nerijetko, znači mnogo. Iako je posao nabavke dobro išao, Slavko nije baš bio zadovoljan radom ljudi koje je angažovao. Poslušao je savjet prijatelja da mora biti prisutan i voditi radnju, ili on ili neko iz porodice. Posvetio se zanatu, gledao kako majstori rade i upijao njihove vještine. Najviše je, kaže, zahvalan čika Rudiju, obućaru, koji je prije svega bio dobar čovjek i dobar majstor. Početak nije bio lak, naravno, ali sam odlučio da istrajem. Dobio sam neku otpremninu iz Kombinata aluminijuma i otišao u Grčku, gdje sam kupio prve mašine za obućarsku radnju. Dobio sam i kredit od Zavoda za zaopošljavanjae, angažovao majstore, jer ja nijesam poznavao ovaj zanat. Krenuo sam u posao u vrijeme ekonomskih sankcija, početkom 90-ih. Majstori su radili u radnji, a ja sam potreban material nabavljao iz inostranstva, iz Grčke. To sam radio i za druge obućare u Podgorici i drugim crnogorskim gradovima i od toga pristojno zarađivao. U Grčkoj nijesam samo kupovao material i alat, već sam posmatrao kako tamo ljudi rade ovaj posao. Njihove radnje su uglavnom zanatski centri sa više usluga, gdje je obućar - tu je i krojač, ili još neka zanatska radnja i to mi se dopalo. Tako da sam i ja odlučio da uradim nešto slično. Nedavno sam posao proširio. Uz obućarsku otvorio i krojačku radnju, koju tek treba da razradim, nadam se da ću uspjeti, a namjeravam i ključarsku. Za nju ne treba mnogo prostora i velikh mašina, a ta usluga je manje više svakome potrebna. Ali, o tom - potom., - priča obućar Slavko, mada razgovor stalno prekidaju mušterije. U “Centru” rade na savremenim mašinama i sa kvalitetnim materijalom, a tu je i sva “kozmetika” za održavanje kožne obuće i galanterije, ortopedski ulošci (jeftiniji nego u apotekama). Sve nabavlja iz Grčke i Italije. O kvalitetu njegovog rada govori i to da su mušterije ne samo građani (od političara, ambasadora, glumaca, pjevača… ) nego i institucije, poput Crnogorskog narodnog pozorišta i Zetskog doma, a saradjuje i sa Zavodom “1. jun”, čiji štićenici dolaze na obuku u “Centar” . A takav je, kažu mušterije, i Slavko. Za svakoga ima lijepu riječ, a za pohvalu je i to što je za penzionere i studente u “Centru” važi popust 20 posto. - A može i na veresiju, plate ljudi kad imaju, ako neko i ne plati, ne zamjeram, možda zaboravi – uz osmjeh kaže Slavko. Slavko Bulatović je zadovoljan svojim poslom, ali nije ambijentom u Crnoj Gori za razvijanje zanatstva. - Svako manje više može sebi da osmisli neki posao od kojeg može da živi i da uz pomoć nekih kredita pokrene posao. Trebalo bi možda- kaže - da se država time pozabavi, da promoviše zanatsvo, a dobra prilika bila bi organizovanje sajma zanatstva. Tu bi ljudi mogli da vide razne mogućnosti , da se informišu i da osmisle neki posao. Uvozimo brojne sitnice, tipa čačkalica, makazica, plastičnih flašica… a sve to bi mogli da proizvodimo u Crnoj Gori uz mala ulaganja i da imamo veliku korist. A Opština bi mogla da pojeftini neke dažbine, da ne budu iste cijene za ekslkuzivne butike i za male zanatske radnje! A što ne bi osmislli i neku nagradu. Svake godine biraju najbolje ugostitelje i turističke radnike, što se ne bi neko sjetio da nagradi dobre zanatlije u ovom gradu za 19. decembar?Slavku u poslu pomaže supruga. Djeca, ima ih četvoro imaju druga interesovanja. Sin je zaljubljenik u automobile, a kćerke su završile fakultete. Nije Slavko sam u radnji tu je i Vlatko Kandić, koji mu je- kaže - peto dijete. - Došao je ovdje kao 17 – godišnjak. Naučio je zanat dobro, završio kvalifikaciju, a kad se oženio okumili smo se. Posla ima dosta, ali nas dvojica uspijevamo da izađemo u susret zahtjevima mušterija. KOFER Jedna gospođa je došla sa kvalitetnim (i skupim) koferom, kojem su na aerodromu, prilikom transporta polomili postolje. “Samo je rekla - Spašavaj, kofer je pozajmljen, ne mogu ga vratiti ovakvog, niti novi kupiti” . Razmišljali smo kako da riješimo “situaciju” i smislili smo – kramponi od kopačkih postali su nove noge kofera. PATIKE Ulaze dvije gospođe, koje su već ovdje domaće. “Godinama ovdje donosimo obuću na opravku. Kakve smo samo patike dječje ‘razvaljene’ na fudbalu donosile da ih Slavko sredi. Ne znamo što bismo bez njega”. Julka Pejović 91 PRIČE CRNOGORSKIH UMIROVLJENIKA ODE ŽIVOT, A JA OSTAH Decembarsko neobično toplo juto. Osam je sati. Jutranji program državne televizije, pojačan do kraja, uveliko teče. Ispija se prva jutarnja kafa. Za desetak stolova staroaerodromskog Kluba penzionera nekoliko umirovljenika u grupicama po dvoje-troje već zauzeli svoja redovna, reklo bi se, radna mjesta. Tačno se zna vrijeme prispijevanja svakog ponaosob. Po Jovanu, starini iz Vasova kraja, gotovo se može sat navijati. Najveći broj je ranoranilaca, a ima i onih poznih što vole da malo duže odmaraju ili završavaju redovne đedovske obaveze- odvođenje unuka u vrtiće, kupovina novina, hljeba i varenike. Prispijevaju jedan za drugim umotani u kakve džubelete ili podeblje duge jakne, tako da je u deset sati Klub ispunjen do posljednjeg mjesta. Namještaju se šahovske table, miješaju crne domine, a špilove karata gotovo da niko i ne dira. Po pravilu ovđe penzionerki nema, ako se i pojave na kratko se zadrže da se upišu za kakvu pomoć, zimnicu ili jeftino odmaranje na Žabljaku i Ulcinju. Nastaje međusobno džarganje dobro raspoloženih dokonih prijatelja, komšija, dojučerašnjih saboraca na radnim mjestima i mimo njih. -Vala ću te jutros ošišat’, Milovane. Danas ću ti vrnut’ ono od juče. - Dobro, de, dobro za juče, a što ćeš za svaki dan što te derem ka’ Musa jarca. - E, za svaki dan, lako ti je, bogomi, kad varaš pa mi smutiš i ovo malo mozga ako ga uopšte ima. - Neka vi, nazoru prepirka, ljudi! Znamo kol’ki ste igrači. Ne umijete, đavo popio, ni šenjat’ figure, a kamo li pametno izves’ igru. Imate li kakve pametnije priče od pregonjenja? Kako su ve, tako vi boga, jutros babe opremile, jeste li obavili sve što su vi rekle, jesu li ve dovijale, slušaju li ve unuci...? O tome pričajte a ne o vašemu umijeću. -Nema tu što da se priča, moj Suljaga. Babe, ka’ babe, ronđaju, sve im nije pravo, da sve pozlatiš ništa nije dobro. Svikli smo ih, pa na jedno uđe a na drugo iziđe. Nije im ni čudo, tol’ke godine im krf pijemo, pa ni sad vrću milo za drago. - Neka te, de, dobro ni je dok su žive, kad minu 92 đavo ni ga je poloka’. No, gledaste li sinoćnju emisiju na televizoru? - Kakvu emisiju. Milune? -Eh, kakvu, pokupili mlade i stare i raspravljaju kome se država više obrće - mladosti ili nama starijama. Ko je gleda ima je česa čut’. - Pa što rekoše? - Kako ko, onizi što vjeruju da smo dobro opskrbljeni na jednu starnu posijedali, a oni što misle da mlados’ više dobija na drugu. Ukrstili koplja ’oće oči jedni drugijama da povade. Razumijem da je mlados’ nezadovoljna ali da đuturumi ka’ ti i ja tako misle ne mogu se avizat’. Nama ka’da cvjetaju ruže, imamo da ne može bit’ bolje. - Kako to? - Lijepo, bolan, vele da ništa ne činjimo a dobijamo sve što ni treba. Idemo skoro đžabe na ljetovanja i zimovanja, dobijamo redovno pensije, ne možemo ni to, ispada, potrošit’, grade ni stanove za sitne pare, posjećuju nas i pomažu nekakve žene, kako ih ono zovu, sad ne mogu potrefit’, dobijamo jagnjetine i suvoga mesa na otplatu po đavoljoj cijeni, Uživamo ti ga, brate, ka’ niko drugi. Istina, svi se slažu da su jedini naš problem domovi starih i iznemoglih. Ima ih malo. Mladima se, kažu, sve daje dok završe školu, a poslje ostaju bez iđe ičesa. Štancuju školovanu đecu, posla niđe, a i kad ga nađu nijesu sigurni da će tu dugo radit’, nemaju uslova da normalno žive a ne da se žene i formirju svoje familije.Na podgorički biro ima ’iljade falkutetlija, magistara, pa i doktora nauka. Aferim, brate! - Pravo zbore, Milune. Što tu nije istina, što ti se ne dopada? Posa’ veliki za domove. Što će ni? Da me đeca poš’lju u dom staraca’ odreka’ bi se od njih za vijek vjekova. Podiga’ sam ih, školova’, cio život za njih dirinčio pa sad , aj, zdravo! Nije pošteno, a o sramoti da ne zborim! A što se para tiče, tu bi moglo bit’ malo više. - Kako da ne, moj Pero, lako ti je tako zborit’, cijeli vijek ništa nijesi radio, a i to što si mrčio nije valjalo pišljivoga boba, šeta si u uniformi podgoričkijama ulicama i kad’ si najviše moga’ poša’ si u pensiju. Ček ti je tri put viši od mojega. Eto te, sad nemaš pedeset godina, a kobili bi rep moga iščupat’. Da si radio puni radni vijek na građevine i miješa malter, pa da primaš jedva dvjesta eura ne bi tako priča. - Svaka ti je sveta, moj Milune. Od tolikija silnija para moja anuma i ja se prebiramo svakoje jutro ’oćemo li imat’ za ljeb i mlijeko. Ljekove ti uzimljemo samo one što se ne plaćaju, a one druge što moraš iz svojega đžepa platit’ bez njih se mora. O’kle, od 220 eura, mos folj, bajto?! Evo sam više od petn’es godina u pensiju ni jedanput, ni ja, ni moja Sanija, nijesmo viđeli mora a ni Žabljaka. Ne moš doć’ na red. To meso, što vele da ni daju povoljno, jes matrak, da ni ne daju bez para, svaku paru uzmu od čemerne pensije. Bogomi, ni mladi, ne prode bolje. Što je istina, istina je. Završu škole i javljaju se siromasi na konkurse. Pozovu ih pa im poslije vele da su drugojega primili, toboš boljega, a taj ko zna koliko dugo tun rabota. Muka je velika i na njih. Domove za stare gradu evo više od deset godina a temelja niđe. Kol’ko ima od ka’ je Opština dala zemlju na Tuški put bez prebijene pare za gradnju pensionerskih stanova? Ja mlim sa’ će godina. Vlada i PIO trebaju pare da obezbijede za gradnju, a kad gođ pitaš što ne počinju vele da rade dokumentaciju. Silna dokumentacija za garsonijere, nema što! - Dukata ti svaka valja, moj dobri Suljaga. Da ni nije Opštine i onojega dobroga prešjednika ne bi se imali jutros đe okupit’. Fala im i đe čuju i đe ne čuju! Ka’ su pitali ’oćemo li dvat’ po euro ili dva za gradnju stanova mrčnijama beskutnjicima reka’ sam bez riječi neka uzimlju kol’ko treba, iako mi je mrčna pensija. Ne vljerujem da se zarad toga iko protivijo. Ali, eto, još ne koporu. A što se domova starija tiče prvi bi se da mogu ujutru prijavio da tamo živujem, pa neka je cijela sramota na mene. Ko danas, moj Pero, s kim živuje? Nijesmo, nidajaki bog, rađali đecu da ni cijeli vijek budu robovi. Za prifatne domove ne bi me izmirile tri pensije, a za onaj u Risnu podugačak je spisak. Znate li što mi je još krivo? - Što, Ivo?! - Krivo mi je na našu omladinu. Ka’ su usvajali onaj Zakon o radu niko se žif nije čuo, ka’da se to njih ne tiče. Mi smo naš radni vijek minuli, a oni ne misle na sebe. Proša’ je mimo njih ka’ moračka voda. To sam reka’ i mojoj đeci. Imam tri falkutetske diplome doma a samo jedno rabota i to na produženje ugovora svaka tri mjeseca. Kad isteče ugovor može mu lako pokazat’ put do doma. - Šah- mat, Milune! Vrnuh li ti za sve do sad? U tri poteza, bajto! - Jutros ti je palo šaka, zapriča’ sam se. Nešto mi pade na’m, još malo će Nova godina a ovi naši ne uskladiše ovogodišnje pensije. - Ih, silno ti je to usklađivanje, na moju i tvoju pensiju, moj Milune, dodaće po dva tri eura, pa viđ’ što ćeš š njima. E, e, e, život prođe, a ja ostah, moji drugari! Miodrag - Mido Vuković 93 MONTENEGRO PHOTOTREKKING PROMOCIJA PRIRODNIH VRIJEDNOSTI Darko Šarčević “Montenegro Phototrekking” je projekat NVO Sempervivum iz Podgorice, osmišljen da promoviše prirodu Crne Gore kroz izlete koji su spoj lagane šetnje, edukacije, fotografije i zabave. Pokrenula ga je grupa mladih ljudi - biologa, ekologa, planinara i fotografa koji svoje znanje i ljubav prema prirodi žele prenijeti i na druge. Projekat je u startu podržan od Austrijsko-Crnogorskog partnerstva za Komove i Bjelasicu. Traje već pet godina, a poslije tri godine postao je samoodrživ i aktivan tokom ljetnjih mjeseci, finansiran sredstvima članova. Naše aktivnosti su za kratko vrijeme privukle preko 5000 članova, uglavnom mladih između 15-35 godina. Na našim turama dobrodošli su svi bez obzira na razlike u godinama, polu, vjerskim, nacionalnim, političkim ili bilo kakvim drugim opredjeljenjima. Veoma smo ponosni na ove činjenice koje su najbolji pokazatelj uspjeha i potrebe ovog projekta za građane Crne Gore. Ljudi koji čine naš vodički tim nisu obični vodiči. Bavljenje ovim aktivnostima pričinjava im pravo zadovoljstvo.To su u prvom redu ljubitelji prirode koji odlično poznaju crnogorsku prirodne ljepote i koji će vam ih predstaviti kao pravi domaćini, sa posebnom ljubaznošću, ponosom i posvećenošću. Oni vas neće povesti samo u puko razgledanje, već će se potruditi da uživate u svakom momentu dok ste u njihovom društvu. Završili su razne kurseve koji se tiču organizovanja i vođenja tura, kao i edukacije u prirodi, a sve to kod austrijskih predavača, po austrijskim standardima. Naši vodiči su obučeni i za organizovanje šetačkih tura po snijegu sa krpljama – snowshoeing, koji je u zadnje vrijeme jako popularan u Evropi. Većina naših planina su jako pogodne za ovu izutetno lijepu zimsku aktivnost, pa ćemo, navjerovatnije već ove zime početi sa organizovanjem i takvih tura. obično nisu svijesni koliko ona vrijedi. Stoga nam je glavni cilj da upoznamo što više građana sa prirodnim vrijednostima Crne Gore i da kroz njihovu promociju utičemo na svijest o vrijednosti naše prirode, a samim tim i na ekološku svijest i očuvanje životne sredine. Redovne izlete organizujemo svakog lijepog vikenda, najčešće nedjeljom, a polazak je uvijek iz Podgorice. To je posebno značajno je jer je Podgorica odlično pozicionirana. S proljća krećemo sa turama u blizini Podgorice, zatim prelazimo na primorske planine, a s ljetom dolaze avanture po sjeveru Crne Gore. S jeseni se vraćamo u južne krajeve, a zimi opet sjever – na snijeg. Ture oko Podgorice Glavni Grad je blizu Jadranskog mora, pa ga stoga karakteriše blaga i izuzetno prijatna klima. Dah mediterana, kroz vrata koja je otvorila rijeka Bojana, doseže do obronaka planina koje se uzdižu iznad grada. Provlači se kroz kanjone Morače, Mrtvice i Cijevne ulazeći duboko u kontinent. Podgorička klima karakteriše se kao submediteranska ili blago izmjenjena mediteranska, što je zasluga reljefa. Ali, kako se ide iz južnog djela opštine, tj. od Skadarskog jezera čija je površina pri niskom vodostaju svega 4.5mnv, prema sjevernoj granici na kojoj su Komovi sa najvišim vrhom Kučkim Komom (2487mnv), klima iz submediteranske, preko kontinentalne prelazi u planinsku. Zahvaljujući mješanju mediteranske, kontinentalne i planinske klime, geomorfološkim karakteristikama terena, kao i dosta dobro očuvanim staništima, Podgorica se može pohvaliti veoma bogatim biodiverzitetom. U Podgorici je izbrojano 1227 vrsta i podvrsta vaskularnih biljaka. Na teritoriji opštine ima ih preko 2000, što čini otprilike trećinu vrsta koje pripadaju crnogorskoj flori, ili Većina građana Crne Gore nije dovoljno upozna- petinu evropskih vrsta. Na Skadarskom jezeru ta sa prirodom Crne Gore, a oni koji je poznaju stalno boravi ili ga povremeno posjećuje 280 vrsta 94 ptica, što je više od 50% ukupnog broja evropskih vrsta. Ove brojke dovoljno govore o bogastvu živog svijeta sa kojim se možete sresti ako samo malo odšetate iz urbanog dijela Podgorice. Ako znate da gradsko jezgro Podgorice leži između 40 i 60 mnv, vjerovatno nećete pomisliti da se na samo 30 kilometara od grada u pravcu sjeveroistoka nalazi preko 15 vrhova viših od 2000 mnv. To su Kučke planine ili Masiv Žijova. Iza ovih planina izdižu se Komovi: Kučki (2487mnv), Ljevorečki(2483mnv) i Vasojevički (2461mnv). Sjeverno od grada, prostiru se Brotnjik (1559mnv) i Kamenik (1815mnv). Za mnogobrojne ljubitelje prirode koji uživaju u šetnji, ove planine su idealan izbor. Do većine vrhova možete stići sa malo kondicije i spretnosti, bez ikakve pomoćne opreme. A možda više volite uživati u šetnji kroz predivnu prirodu, stazama koje nisu previše teške i ne zahtjevaju posebnu spretnost i kondiciju? U tom slučaju preporučiujemo okolinu Skadarskog jezera, region ledničkih jezera Bukumirskog i Rikavačkog, a posebno oblast između Komova i Kučkih planina koju karakterišu brojne šume, pašnjaci, izvori, potoci okruženi planinskim vrhovima. Do skoro svih pomenutih lokaliteta možete doći autom, ali najzagriženji ljubitelji prirode i fotografije uživaju u fototrekingu, tj. laganim, dužim ili kraćim šetnjama prirodom sa fotoaparatom. Bilo da volite planine, bilo da volite jezera, rijeke i kanjone, u okolini Podgorice zaista možete provesti nezaboravne trenutke uživajući u prirodnim ljepotama. A Podgorici nisu daleko ni primorske planine. Od Orjena do Rumije, preko Lovćena, pruža se Primorska planinarska transverzala sa fantastičnim vidikovcima iznad naše obale. Nije daleko ni Bjelasica, planina isprepletana pješačkim stazama koje prolaze kroz predivne predjele. Na njoj se nalazi jedna od tri najznačajnije evropske prašume. U središnjem dijelu prašume smjestilo se Biogradsko jezero, po mnogima najljepše u Crnoj Gori. Onda Durmitor, sa brojnim jezerima i atraktivnim vrhovima. Pa Pivske planine, pa Ljubišnja... Hajla, Prokletije... Ma... Ova naša malena Crna Gora, kada je priroda u pitanju, postaje nepregledna. Zato Dragi naši, sami ili sa Montenegro Phototrekking-om, prvi lijepi slobodan dan, pravac u prirodu! 95 PREKO IVICE Janko Šćepanović Centar dešavanja: Duboki procjep u surovoj krečnjačkoj stijeni, vertikalnih stranica, kadkad uži od širine ramena, stvoren preplitanjem 2 glavna faktora: gravitacije i vode. Mape su unutra gotovo neupotrebljive. GPS je beskoristan. Telefoni ostaju bez dometa. Dakle, u čemu je štos? Ovo je KANJONING, ili - u najmanju ruku ono sto bi kanjoning trebalo da bude- hibridna forma „ludila“ na pola puta između alpinizma i speleologije, pješačenja i plivanja. Prolazak kroz kanjon često zahtijeva poznavanje i kombinovanje određenih tehnika savlađivanja prepreka, skokova u vodu, plivanja, penjanja i odpenjavanja, uz korišćenja tehničke opreme; u istoj mjeri kao i timskih vještina. Ipak, velika raznolikost kanjona čini ovaj sport dostupnim svim životnim dobima i stepenima vještina. Planine oko Podgorice su ništa drugo nego prastari krečnjački plato izrezbaren desetinama rijeka koje su na svom putu ka moru tražile najlakši i najkraći put. Probijajući se milionima godina kroz stijene, rijeke su imale dovoljno vremena da stvore istinska remek djela prirode. Tamo negdje gore u planinama, bez dna, neobiljezeni i teško prohodni kriju se kanjoni. Dakle, ovo je priča o njima. Kruševački potok: Đe, kad , kako, i koliko: Kanjon koji je urezan u desnu stranu Morače završava se u Platijama. Jedini kanjon do čijeg ulaza se jedino i samo može doći vozom. Nešto više od 10 vertikala, ispoliranih abrazionom snagom vode do bizarnih oblika. Bezvodan i prohodan tokom čitave godine osim posle velikih kiša. Srednje težak i idealan za one koji se prvi put koriste tehničku opremu. Oko 45 min udaljen od Podgorice. Iz drugog ugla: Dubok, dugačak. Možda će te na kraju morati da preplivate Moraču, možda nećete. Uglavnom, samo je jedan način da provjerite. Ekstra savjet: Tokom jesenjih i proljećnih mjeseci 96 Morača nabuja i nemoguće je preći bez instali ranih fiksnih užadi. Dogovorite sve unaprijed sa vodičem. Bogutovski potok: Đe, kad, kako i koliko: Na samom izlazu iz Platija sa lijeve strane. Prohodan je tokom cijele godine, osim nakon velikih kiša. Više od 10 mahovinom obloženih vertikala,sa kojih se stropoštavaju vodopadi. Vi se „stropoštavate“ niz njih. Srednje težine. Oko 40 minuta kolima do skretanja za Trmanje, pa jos 15 minuta do sela. Iz drugog ugla:Najbolja hedonistička tura. Nakon svih vertikala spustite se još jednom- na stari dvosjed krčme kod Raška. Na oko 3 kilometra ka Kolašinu, sa lijeve strane. Hladno pivo i domaće rakije. Imenujte vozača za povratak unaprijed. Ekstra savjet: Ponesite Dry bag. Spakujte svoje neoprene i energetske čokoladice unutra. Spuštanje do kanjona može biti prevruće u neoprenu.I jako neudobno. Nožica: Đe, kad, kako i koliko: Kod sela Brskut, na kilometar daljine od regionalnog puta Podgorica-VerušaKolašin. Sa brskutskom rijekom formira Malu rijeku. Prohodan od Juna pa sve do prvih velikih jesenjih kiša. Više od 12 vertikala. Više od 10 sati za prolazak. Više od avanture… Izuzetno zahtijevan. Oko 1h vožnje daleko od Podgorice. Iz dugog ugla: Jedan jako, jako dugačak dan. Svi ostali kanjoni sjedinjeni u samo jednom. Nevjerovatno lijep i posebno opasan. Hazardi: Hipotermija i Hipertermija, padajuće kamenje i padajuća tijela, davljenja, ujedi insekata i zmija. Nagrada: Nešto što nikada ranije niste vidjeli, i teško da ćete opet. Tvrdimo! Ekstra savjet: Nabavite nopreneske rukavice bez prstiju ili jednostavno kupite najtanje radničke rukavice. Veliki broj spuštanja niz uže može biti prilično agresivan prema vašim šakama. Povratak iz kanona je izuzetno naporan, učinite ga lakšim koristeći udobnu obuću, i rezervnu odjeću udobnu za pješačenje. Mrtvica: Đe, kad, kako i koliko: Lijeva pritoka Morače, spaja se sa njom u Međuriječju. Kanjon je prohodan tokom cijele godine. Lagan. Prolazeći kroz ovaj kanjon stazom urezanom u čistoj stijeni shvatićete zašto se neki smatraju ovaj kanjon dubljim i od samog kanjona Tare! Oko 40 minuta vožnje do Međuriječja. Iz drugog ugla: Po Jovanu Cvijiću najzabačenije selo u Evropi nalazi se upravo na početku ovog kanjona,uzvodno gledano. Jedna od najklasičnijih pješačkih tura u zemlji koju ipak 95 % Crnogoraca nikad nije prošlo. Ekstra savjet: Pazite gdje stajete, broj zmija koje gmižu kanjonom gotovo da je legendaran u okolnim selima. Trebješica: Đe,kad,kako i koliko: Do ovog kanjona se najlakše i najbrže stiže vozom, iako voz nije jedina alternativa. Zajedno sa Sjevernicom čini desnu pritoku Morače. Prohodan je tokom cijele godine osim tokom proljećnih mjeseci topljenja snijega. Umjereno lagan. Kanjon ne sadrži vertikale,ali je prepun prirodnih prepreka koje morate savladati sami ili uz pomoć vaših kolega. Oko 50 minuta vozom od Podgorice. Iz drugog ugla: Najbolja tura za „čopor“. Najbolji dio: Ogromni bazeni kristalno čiste vode uklješteni između vodom ispoliranih zidova kanjona. Sledeći najbolji dio: Vas nekoliko koji skačete u njega. Ekstra savjet: Obucite kratki neopren, spuštanje kanjonom može trajati duže od 5h, vaši neprijatelji su vrućina isto koliko i hladna voda. Cijevna: Đe, kada,kako i koliko: Od mosta ka Tuzima pa do Nijagare. Prohodan je od Jula pa do velikih jesenjih kiša. Vrlo Lagan. Bez vertikala sastoji se uglavnom od plivanja među uskim zidovima kanjona u dibini od 5,6 metara. Na određenim mjestima voda je plića a struje su jače, pa je moguće kontrolisano spuštanje niz maticu. Oko 10 minuta daleko od grada. Iz drugog ugla: Najbolja porodična tura. Zgrabite vaše naslednike, nagovorite ženu, ugurajte ih u neoprene, i odvedite ih u ovu liliputansku ljepotu. Ekstra savjet: Pod 1. Pozajmite svoje boogie daske od vaše ili komšijske djece. Pod 2. Upotrijebite ih Ibrištica: Đe, kada, kako i koliko: U Rovcima,Selo Cerovica, zaseok Ibrija. Kanjon je lijeva pritoka Morače i spaja se sa njom između Međurečja i Morače. Prohodan je tokom cijele godine osim jesenjih i proljećnih mjeseci kada preko Morače treba fiksirati uže. Umjereno lak. Kanjon za opuštanje i izmotavanje posebne ljepote. Nešto više 1h vožnje iz Podgorice. Iz drugog ugla: Najneozbiljnija tura. Niste nikad pokušali salto unazad? Ovo je mjesto za vas. Iznova i iznova. Ekstra savjet: Ne „zaključavajte“ koljena prilikom skokova. Tako čista vode nekad zna da bude mnogo plića nego što očekujete i neprijatno da vas iznenadi. I bolno, takođe. NAPOMENA: Prolazak kroz SVE kanjone nosi određenu dozu rizika. Prolazak kroz NEKE kanjone je visoko rizičan i bez pratnje obučenih vodiča može dovesti do ozbiljnih povreda, a u najekstremnijim uslovima čak i do smrti. Sve informacije navedene ovdje uzmete sa rezervom, i ne ulazite u nijedan kanjon bez konsultacije sa nekim od vodiča. 97 GODINA U ZNAKU FUDBALA KAKO JE PORAZ PRETVOREN U POBJEDU Branko Nilević „Ne tuguj noćas gore glavu, sad kad smo jedno ja i ti, obriši s lica suzu plavu Crna Goro ljubavi...“ orilo se iz dvanaest hiljada grla prepunog stadiona pod Goricom tog prohladnog 15. novembra. Perperov najveći hit postalo je najjače oružje ujedinjene crvene mase. Razvijeni šalovi i horsko pjevanje sa śevera i juga, sa zapada i istoka, bili su istinska počast i zahvalnost ,,hrabrim sokolima“ za jednogodišnji san koji je samo nakratko prekinut te noći, ali i za bajku kojoj nema kraja. Fudbal je definitivno pobijedio! Zagospodario Glavnim gradom, ali i cijelom Crnom Gorom! Tih posljednjih mjesec dana kvalifikacija cijela nacija je bila fudbalska reprezentacija. No, evropski hit nije dobio zasluženu nagradu - na EURO u Poljsku i Ukrajinu idu zreliji i srećniji Česi. Ipak su oni donijeli prvu loptu na ovim prostorima i bilo je možda prepotentno i nerealno očekivati da jedna malena, ali ponosita Crna Gora, bez šampionata Starog kontinenta ostavi selekciju koja ga nikad nije propustila. Pisao sam u julu ,,crvenu priču“ za koju sam vjerovao da će se završiti sa „hepi endom“, ali nijesam vjerovao da će uprkos bolnom spuštanju na zemlju biti to priča ili bolje rečeno bitka, koja će posve izmijeniti sliku o Balkanu. Zato opet pišem o fudbalu, toj magičnoj igri i najvažnijoj sporednoj stvari na planeti, koja je za Crnogorce bila bitnija i od majke rođene. Od dolaska Engle- 98 za (ni jedna kulturna manifestacija ili turistička organizacija nikad neće biti u stanju u jednom danu privući toliki broj turista), preko invazije Bazela i Praga (preko 2.500 crnogoskih navijača bilo u ,,zlatnom gradu“), pa do bolnog oproštaja sa suzama u očima. Da, na desetine fudbalskih fanatika u užarenom śevernom Kopu nije krilo svoje emocije. Emocije koje su odslikavale jedan tužan kraj kvalifikacione balade, ali već istog trena poraz pretakale u pobjedu. Jer pobijedilo je zajedništvo i razum koji je svima jasno rekao: ,,Momci, bili ste divni. Idemo dalje, čeka nas Brazil!“ I zbilja, umjesto za balkansko područje tipičnih zvižduka i spovki, sa tribina našeg jedinoga hrama fudbala (nažalost) uslijedili su aplauzi i huk jači nego ikada. Huk koji i dalje odzvanja u ušima. Niko nije imao razloga i niti je zamjerio bilo što Vučiniću i drugovima. Znali su da su iskrvarili za svaku loptu i iskovali istorijsku bitku, ništa manje značajniju od onih na Vučjem Dolu ili Krusima. Možda prečke i stative budu naši saveznici u narednom ciklusu kada budemo ispisivali neku novu istorji, svi mi zajedno 15. oktobra 2013. godine kada protiv Moldavije u Podgorici budemo igrali posljednji meč kvalifikacija za Svjetsko prvenstvo u Brazilu 2014. godine. Do tada, oriće se ,,Majska zora“ još bezbroj puta diljem Evrope, pa opet i na tom kultnom „Vembliju“ (11.10.2013.), klicaće se Jovetiću, Bećiraju, Vukčeviću i ostalim „hrabrim sokolima“, a fudbalska romantika iz starih dobrih vremena Jugoslavije nastaviće da krči svoj novi put slave. Jer, priznaćete svi, uradili su fudbaleri za proteklih godinu i po dana više za našu Crnu Goru nego svi političari zajedno u minulih 20 godina od kada se raspala „Velika Juga“. Zato smo svi Mi zajedno Crna Gora novog milenijuma i kao takvi ne možemo biti poraženi. I onda kada se poraz desi, kao tog nesretnoga 15. novembra tekuće godine, mi ćemo znati kako da ga pretvorimo u pobjedu. Tako da kada pokoljenja budu pitala, imaćemo o čemu da im pričamo! Moja je ljutnja trajala kratko. Šta ću. Zaljubljena sam u Crnu Goru, a kad joj brzo oprostih poraz - ili to nije bio poraz, već izgore tamo u želji prevelikoj - ja pređoh preko svega i tu sam za nju i dalje. I uvijek. Što god da bude. Biću i sjutra veče tu. Skotrljaće se suza, znam. Dok bude pjesma, dok se budu vijorile zastave, dok budem sa mojim momcima koliko me glas drži i grlo nosi uzvikivala NJENO ime, dok budem strijepila i iščekivala šta će biti..., jer ovo nije fudbal. Ovo je više od igre, više od života. I zato: Ajmo Crna Goro. Što god da bude: Tu smo! Ratka-Seka STRUGAR (Portal Analitika) 99 BRAĆA U Husein Tuzović FUDBALSKIM KLUBOVIMA Poslije završetka prvog svjetskog rata u Podgorici i drugim krajevima Crne Gore počinje se organizovati živa sportska aktivnost. Osnivaju se fudbalska društva. Već 1919. u gradu imamo četiri – Rošk (Radnički omladinski šport klub), Građanski šprt klub Balšić, Muslimanski šport klub Balkan i đački šport klub Njegoš. Bez obzira na prefius, Balkan je bio mješovitog sastava. Oni su do 1931. bili u sastavu Splitskog nogometnog podsaveza. Te, 1931. Nogometni savez Kraljevine Jugoslavije donosi odluku da se na teritoriji Crne Gore osnuje nogometni podsavez sa sjedištem na Cetinju. On preuzima rukovođenje fudbalskom organizacijom i takmičenjem klubova. U razdoblju od 1919. do 1941. u gotovo svakoj generaciji u klubovima su igrala braća i bliski srodnici istog prezimena. ređe po drugim osnovama. Najviše su igrali zajedno u klubovima koji su okupljali radnike, ponekad službenika ili studenta. Ti klubovi Rošk, Zeta, Zora bili su preteče RSK Budućnost, koja je službeno osnovana u junu 1925. pod imenom Zora. Nakon zabrane 1929, kada je uvedena vojna diktatura kralja Aleksandra, Zoru nasljeđuje klub s imenom Budućnost. Od dana osnivanja za Zoru i Budućnost za sve ove i druge klubove igrala su braća i bliski srodnici po prezimenu. Oni su dali vidan doprinos napretku fudbal- 100 skog sporta već između 1919. i 1941. zapaženu ulogu imali su braća Musaja (golman) i Tahir (lijevo krilo) Čelebičić (pazina prezime). Musaja je na prelazu iz druge u treću deceniju iz Budućnosti pristupio GSK Balšić i za taj klub branio u kvalifikacijama za državnu ligu. Na utakmici u Sarajevu protiv domaćeg SAŠK-a Musaja je bio nesavladiv. Branio je na „čudesan“ način, pisale su domaće novine. Tek u produžetku, 106. minut, savladan je, pa je Balšić otpao, domaćin postao član državne lige. Drugi fudbalski par braće bili su Blažo i Jovo Šutulović. Prvi je bio desni half, a Jovo golman FK Budućnost. Sredinom 1930. javljaju se braća Popovići – Gavro Mihailović i Vojo. Mih je uz to bio i vrlo poznat sportski, političko – partijski aktivista, dobar pjevač i plesač. Osnivač je FK Slavije, kao ogranka FK Budućnost. Zapaženi su bili i članovi Balšića Milovan i Momčilo Stanišić, zatim Miro i Sveto Maraš, Halil i Ibrahim Peko Methadžović. Javljaju se i bliski srodnici po prezimenu – Jovan, Vlado i Ilija Vukčević, Nikola i Špiro Popović, Vuko i Vojo Mugoša, Asim i Džavid Đurđević. Svi su oni u svoje vrijeme davali smisao djelovanja fudbalskih klubova. Mlađi, nakon oslobođenja zemlje nastavili igrati u FK Budućnost i drugim klubovima van Crne Gore.
