SURİYELİ MİSAFİRLERE YÖNELİK SOSYAL UYUM ve

SURİYELİ MİSAFİRLERE YÖNELİK SOSYAL UYUM ve
EĞİTİM MÜFREDATLARI
ÇALIŞMASI RAPORU
GÜVENLİK VE BARINMA MERKEZLİ
ANLAYIŞTAN EĞİTİM VE SOSYAL
MERKEZLİ MODELE DOĞRU
BY EKREM TEKİN
Bilim Eğitim Kültür Araştırmaları Merkezi
1987
SURİYELİ MİSAFİRLERE YÖNELİK SOSYAL UYUM ve
EĞİTİM MÜFREDATLARI
ÇALIŞMASI RAPORU
2015
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
İlmin, kültürün, tarihin ve bilhassa kardeşliğin beşiği
olan Suriye’de yaşananlar, halkın birçok toplumsal
ve iktisadi faaliyetini duraksattığı gibi, Suriye’nin
geleceği olan gençlerin de eğitim hayatını sekteye
uğratmıştır.
4
EĞİTİM MÜFREDATLARI VE UYUM
KİTAPÇIĞI ÇALIŞMASI
7
SURİYELİ MİSAFİRLERİN SOSYAL UYUMUNUN
SAĞLANABİLMESİ İÇİN
GÜVENLİK VE BARINMA MERKEZLİ
ANLAYIŞTAN EĞİTİM VE SOSYAL
MERKEZLİ MODELE DOĞRU
10
Koordinatör / Danışman
Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ulukütük
Raportör
Ömer Faruk Kavuncu
FAALİYETİN
İÇERİĞİ
13
Araştırma ve
İnceleme Kurulu
Ali Mustafa
Celal Er
Yrd.Doç.Dr.Abdulbadi Narbana
Mustafa Boutran
İman Ganji
Mohamed Abdel Selam
Abdurrahim Hamzah
Faiza Hamada
Doç. Dr. Fatih Özmantar
Prof. Dr. Ali Gür
Yayına Hazırlayan
Mehmet Ulukütük
Ömer Faruk Kavuncu
Celal Er
İbrahim Özkılıç
Tashih/Düzenleme
Savaş Ahmet Aksu
Grafik Tasarım
Necip Taha Kıdeyş
YÜRÜTÜLEN
ÇALIŞMALAR
SONUÇ
15
Baskı
ŞAN OFSET MATBAACILIK
Hamidiye Mh. Anadolu Cd. No: 50
Kağıthane/İST.
Tel: 0212 289 24 24
İletişim
BİLİM EĞİTİM KÜLTÜR
ARAŞTIRMALARI MERKEZİ
Güneykent Mahallesi 221 Nolu
Cadde, 230 Nolu Sokak Şahinbey/
Gaziantep
Tel: 0342 360 50 50
www.bekam.org.tr
bilgi@bekam.org.tr
32
"İpekyolu Kalkınma Ajansı 2015 yılı Doğrudan Faaliyet Mali Destek Programı
kapsamında hazırlanan bu yayının içeriği İpekyolu Kalkınma Ajansı ve Kalkınma Bakanlığı'nın görüşlerini yansıtmamakta olup, içerik ile ilgili tek sorumluluk
BEKAM’a aittir."
“
“
İlmin, kültürün, tarihin ve
bilhassa kardeşliğin beşiği
olan Suriye’de yaşananlar,
halkın birçok toplumsal ve
iktisadi faaliyetini duraksattığı gibi, Suriye’nin geleceği
olan gençlerin de eğitim
hayatını sekteye uğratmıştır.
4
GİRİŞ
2
011 yılında Suriye topraklarında başlayan adalet
ve özgürlük arayışına, zorba Baas rejiminin ver-
miş olduğu zalimce tepki, Suriye halkının yurtlarından
birer birer ayrılmalarını ve çeşitli ülkelere iltica etmek
zorunda kalmalarını beraberinde getirmiştir. Hemen
yanıbaşında yaşanan bu trajediye kayıtsız kalmayan
Türkiye, bin yıllık kardeşliğin neticesi olarak, kapılarını
Suriyeli kardeşlerine ardına kadar açmış ve zalim Esed
yönetiminden kaçan insanlara kol kanat germiştir.
İlmin, kültürün, tarihin ve bilhassa kardeşliğin beşiği
olan Suriye’de yaşananlar, halkın birçok toplumsal ve
iktisadi faaliyetini duraksattığı gibi, Suriye’nin geleceği
olan gençlerin de eğitim hayatını sekteye uğratmıştır.
İşte bu durumun farkında olan Türkiye, Suriyeli öğrenci ve eğitimcilere sağlamış olduğu imkanlarla, gençlerin yarım kalan eğitim faaliyetlerine devam etmelerine
yardımcı olmuştur. “Geçici eğitim merkezleri” adı ile
faaliyete geçen söz konusu okullarda, Suriyeli öğretmenlerin nezaretinde başlatılan eğitim öğretim faaliyetleri ile öğrenciler, yaklaşık beş yıldır süren savaşın
travmasını biraz olsun üzerlerinden ata-
bütün İslam dünyasının ortak sorunu ol-
rak, geleceğe umutla bakmaya ve yarım
duğu şuuru ile hareket eden Bilim Eğitim
kalmış hayallerini ve ideallerini gerçek-
Kültür Araştırmaları Merkezi ve İpekyolu
leştirmeye yönelik çaba sarfetmeye baş-
Kalkınma Ajansı bir çalışma başlatmıştır.
lamışlardır.
Yürütülen çalışma neticesinde 5 akade-
Yaşanan tüm bu olumlu gelişmelerle bir-
mik personel, 5 Türkiyeli eğitimci ve 10
likte, Suriyeli öğrencilerin 1. Sınıftan 12.
Suriyeli eğitimciden oluşan eğitim komis-
Sınıfa kadar, okullarda kullanmış oldukla-
yonu müfredatları baştan sona incelemiş
rı müfredatların Baas rejiminden kalma
ve vahim bir tabloyla karşılaşmıştır. İnce-
ders kitaplarından oluşması bu alanda
lemeler neticesinde ortaya çıkan en dra-
acil bir çözüm üretilmesini gerekli kıl-
matik sonuç; tedavülde olan kitapların
mıştır. İşte bu sebeple öğrencilerin kul-
bütününde Baas yönetiminin devlet po-
lanmış oldukları ders kitaplarının, yeni
litikalarının meşruluğunu kabul ettirmek
dünya tasavvuruyla yeniden düzenlen-
üzere düzenlenmiş ders içeriklerinin
mesine ve özelde iki ülke vatandaşları
bulunmasıdır. Baas yönetiminin baskıcı
arasında, genelde bütün İslam ümmetiy-
politikasına karşı adalet ve özgürlük ara-
le ortak bir zihin inşa etme fonksiyonuyla
yışına girişen Suriye halkının çocukları-
yeniden hazırlanmasına yönelik, sürecin
nın, Esed yönetimine ait, emperyalist bir
başından beri Suriye’de yaşanan prob-
zihinle hazırlanmış olan ders kitaplarıyla
lemlerin sadece bir kesim insanın değil,
eğitim hayatlarına devam etmeleri büyük
www.bekam.org.tr
5
bir tezatı beraberinde getirmektedir.
problemlerin giderilmesi adına çalışma-
Eğitim, geleceğe dair planlar yapan tüm
lar devam etmektedir. Halihazırda kul-
devletlerin en önemli alanıdır. Şu anda
lanılmakta olan ders kitapları, mevcut
bu toprakların kadim olan dokusuyla ör-
dünya düzeninin temel özelliği olan em-
tüşmeyen bir eğitim müfredatı ile karşı
peryalizm vurgulanarak, yeni fikriyatın
karşıya kalınmaktadır. Tarihi köklerimizi
imar ve inşaya dönük bir müfredata dö-
dikkate alan yeni bir müfredata ihtiyaç
nüşmesi adına yeniden düzenlenmelidir.
duyulmaktadır. Başarılı bir eğitim, içinde
Sahih bir din algısının merkeze alındığı,
yaşadığı toplumun asli değerlerine daya-
iki ülke vatandaşları arasında ortak bir
narak derinleşir. Eğitim paradigmamız,
zihin oluşturma hedefinin göz önünde
felsefi bir arka plana yaslanmalı, akli ve
bulundurulduğu, siyasi ve ideolojik da-
ahlaki değerleri kendine dayanak edin-
yatmalardan arındırılmış, zamanın ru-
melidir. Eğitim, bizi çağdaşlaştırdığı gibi
hunu saf bir zihinle doğru okuyabilecek
dünyaya da yukarıdan bakmamızı sağ-
ve kendi tarihinin yabancısı olmayan bir
lar. Yeni paradigma bize, estetiği, ahlâki
nesil inşa etmeyi amaç edinen bir müfre-
ölçüleri ve ortak bir bakış açısını kazan-
dat hazırlanması gerekli görülmüştür. Bu
dırmalı, ortak bir kültüre taşımalıdır. İn-
çalışmanın yürütülmesinde katkıda bulu-
sanımızın yeteneklerini keşfederek bilgi
nan Gaziantep Üniversitesi Rektörlüğü-
temelli şahsiyet bulmasını başarabiliriz.
ne, İpekyolu Kalkınma Ajansına, Minber
Gören, duyan, fark eden eğitimcileri ço-
Alsham Derneğine, Hür Akademisyenler
ğaltmalıyız. Bunun için bir tarihsel fırsa-
Derneğine, Bülbülzade Eğitim Sağlık ve
tın eşiğinde olduğumuzu görebilmeliyiz.
Dayanışma Vakfı’na teşekkürlerimizi su-
Yukarıda sadece bir kısmını saydığımız
narız.
6
SURİYELİ
MİSAFİRLERİN
SOSYAL
UYUMUNUN
SAĞLANABİLMESİ
İÇİN
EĞİTİM
MÜFREDATLARI VE
UYUM KİTAPÇIĞI
ÇALIŞMASI
FAALİYETİN AMACI
GÜVENLİK
VE BARINMA
MERKEZLİ
ANLAYIŞTAN
EĞİTİM VE
SOSYAL
MERKEZLİ
MODELE
DOĞRU
M
art 2011’de Suriye’de başlayan ça-
Buna hazırlıklı olmak gerekmektedir.
tışmalar büyük bir insanlık dramına
Bu durumun ortaya çıkardığı problemle-
dönüşmüştür. Ülkelerinde can güvenliği
rin başında eğitim sorunu gelmektedir.
kalmayan Suriyeliler başka ülkelere sı-
Krizin uzaması ve kısa zamanda çözüm
ğınmaya başlamış, Türkiye iki milyondan
umutlarının zayıflamasıyla eğitim sorunu
fazla Suriyeliye kapılarını açmıştır. Türki-
ön plana çıkmaya başlamıştır. Sığınmacı-
ye’deki Suriyelilerin çok önemli bir bölü-
ların eğitimiyle ilgili, Türkiye ve Suriyeliler
münün, yani en az 1 milyon Suriyelinin
için oluşturabileceği sıkıntılar da göz önü-
Türkiye’de sürekli olarak kalacağından
ne alınarak, acil çözümlerin üretilmesi
hareketle birlikte yaşam (uyum) politika-
gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı ise
larına başlanması gerekmektedir.
Suriyeli öğrencilerin Türkiye’de devam
Türkiye’deki Suriyeliler konusu insani ol-
ettikleri eğitimlerindeki ders kitaplarının
duğu kadar, hatta zaman zaman ondan
pedagojik, sosyolojik ve kültürel analizini
daha fazla, iç ve dış politika konusu ola-
yapmak, muhtemel sorunları tespit et-
rak gündeme gelmektedir. Suriye’de re-
mek ve bu problemlerin düzeltilmesi için
jim bugün yıkılsa bile artık yeni bir savaş
bir takım önerilerde bulunmaktır.
ortamı yaşanmaktadır ve ne yazık ki bu
Suriyeli öğrencilerin eğitim alanında ya-
durum kısa ve orta vadede değişmeye-
şadıkları problemler en az barınma ve
cek gibi görünmektedir. Ancak bugün-
güvenlik ihtiyacı kadar hayati ve elzem
den sonra kim, kimi nelerle-nasıl, hangi
olup burada meydana gelecek eksiklikle-
hatalarla suçlarsa suçlasın, toplumsal
rin ve yanlışlıkların ilerideki faturası çok
gerçeklik kendi mecrasında yaşanacaktır.
ağır olacaktır.
www.bekam.org.tr
11
12
FAALİYETİN İÇERİĞİ
S
uriye’de süren iç karışıklıklar
nedeni ile ülkemize göç eden
Suriyeli misafirlerimizin eğitimlerinin devam ettirilebilmesi adına
açılan geçici eğitim merkezlerinde
öğrenim gören 1. sınıf ile 12. sınıf
öğrencilerinin kullanmış oldukları
ders kitapları üzerinde yapılan değişiklik ve ıslah çalışması.
Suriyeli misafir öğrencilerin ve ailelerinin Türkiye’deki sosyal uyumlarının sağlanabilmesi adına oluşturulan uyum kitapçığı.
www.bekam.org.tr
13
14
YÜRÜTÜLEN
ÇALIŞMALAR
www.bekam.org.tr
15
EĞİTİM
MÜFREDATLARI
ÜZERİNDE
YAPILAN
ÇALIŞMALAR
Hazırlık Aşaması
§ 5 akademik personel, 5 Türkiyeli öğ-
§ Tespit edilen problemlerin gideril-
retmen ve 10 Suriyeli öğretmenin yer
mesi amacıyla yapılacak faaliyetlerin
aldığı 20 kişilik komisyonun oluşturul-
planlanması
ması
§ Eğitim müfredatlarının incelenmesi
§ Uyum kitapçığında yer alacak konu
başlıklarının belirlenmesi
§ Müfredatlarda yer alan problemlerin
tespiti
www.bekam.org.tr
17
Tespit Edilen Problemler
§ Türkiye’de bulunan Suriyelilerin %
ve pedagojik sorunlarıdır.
53’ünden fazlası 18 yaş altındaki ço-
§ Suriye ders kitaplarına genel olarak
cuk ve gençlerdir. Suriyeli çocukların
bakıldığında Arap ülkelerini kültürel
okullaşması konusunda hem başlan-
ve sosyal bir bütün olarak tanımla-
gıçta kalıcılığın bu kadar uzayacağı
yan, seküler Arap milliyetçiliğini temel
alan bir yaklaşımın hâkim olduğu görülmektedir. Bu yaklaşım özellikle tarih kitaplarında Arap Vatanı’nın ortak
düşmana karşı korunmasında, coğrafya kitaplarında ise Arap Vatanı’nı
bir bütün olarak gösteren haritalarda
ortaya çıkmaktadır. Kitaplardaki Türk
imajı, bu anlatım tarzının tabii bir sonucu olarak olumsuz biçimde şekillendirilmiştir.
§ Hâlihazırda kullanılmakta olan eğitim
müfredatlarında Beşşar Esed yönetiminin ve Baas devlet ideolojisi ve
politikalarının meşruluğunu kabul
ettirmek ve yaymak üzere konulmuş
öngörülemediğinden hem de eğitim
dilinin Türkçe olmasından kaynaklanan çok büyük sorun yaşanmaktadır.
Kamplar içinde durum nispeten iyi
olsa da genelde okullaşma % 15-20
gibi bir düzeyde kalmıştır.
§ Suriyelilerin en çok kaygılandıkları hususlardan birisi çocuklarının yarım kalan eğitimidir.
§ En az yarım kalan eğitim gibi sorun
olan asıl konu ise, Suriyeli öğrencilerin ders kitaplarının yapısal, zihinsel
18
ders içerikleri yer almaktadır. Suriyeli öğrencilerin vatanlarını terk etmelerine sebep olan kişiyi ve ideolojiyi
vatanlarının dışında zihnen ve fikren
yüceltmeleri ve ders kitapları yoluyla
yaymaları ciddi bir çelişki olarak karşı-
manları/tarihleri kayıp halka (el-halkat
mızda durmaktadır.
gördükleri okullarda okutulan ders
el-mefkûde) olarak adlandırılmaktır.
Bu perspektiften genelde Arap ülkelerinde özelde ise Suriye’de hazırlanan ve hâlihazırda Türkiye’deki eğitim
§ Suriyeli misafir öğrencilerin toplumla
kitaplarında ne Selçuklular ne de Os-
olan diyalogu tam anlamıyla sağlana-
manlılar vardır. Buna karşılık Rusya
madığı için ülkemizin örf ve gelenek-
ve Çin görece ayrıntılı bir şekilde an-
leri yeterince ifade edilememesinden
latılmaktadır. Suriyeli halkın atalarının
kaynaklı ders kitaplarında bazı gergin-
uzun zaman Osmanlı devletiyle birlik-
likler ve sıkıntılar vuku bulmaktadır.
te yaşam sürdürmüş olmaları, ortak
§ Özellikle tarih kitaplarında yer alan
bir tarih ve hafızaya sahip olmalarına
bazı bölümlerde Osmanlı Devleti ve
rağmen ders kitaplarında bu bağlan-
Türk tarihine ait yanlış bilgilere rast-
tıların ve ortak kültürün anlatılmadığı
lanmaktadır.
görülmüştür.
§ Çağdaş dönem Arap milliyetçiliğine
§ Arap coğrafyasındaki Osmanlı hâkimi-
göre Arapların Osmanlı ile geçen za-
yeti dönemi, Suriye ders kitaplarına
www.bekam.org.tr
19
detaylı biçimde yansımıştır. Osmanlı
tük. Ancak Osmanlıların bu tür “ele
Devleti’nin bölgedeki fetihlerine, ders
geçirme” eylemleri, yoruma yer bırak-
kitaplarının genel yaklaşımı çerçeve-
maksızın “işgal” olarak tanımlanmıştır.
sinde sadece Suriye açısından değil,
Arap ülkelerini tek tek “işgal” eden Os-
tüm Arap ülkeleri açısından yaklaşıl-
manlı Devleti, dolayısıyla dört yüz yıl
mıştır. Osmanlı Devleti’nin “Arap Va-
boyunca bölgede hâkimiyet kurmuş
tanı’nı işgâl ettiği” vurgulanmıştır.
bir “işgalci” olarak sunulmuştur.
§ Sekizinci sınıf tarih kitabında Zengîler,
§ Devletler açısından ulusal kurtuluş sa-
Eyyûbîler ve Memlûkler’den bahse-
vaşları, millî birlik hissini güçlendiren
dilirken, bu devletlerin Türk kökenli
en temel araçlardandır. Suriye ders
olduklarından bahsedilmediği, ancak
kitapları açısından bakıldığında Suri-
İslâm dünyasına hizmetleri sebebiyle
yeliler, kurtuluş savaşlarını önce Os-
olumlu bir yaklaşımla anlatılmıştır. Bu
manlılara karşı, sonra da Fransızlara
Türk devletleri, herhangi bir bölgeyi
karşı vermiştir. Osmanlı yönetiminin
ele geçirdiğinde bu durumun “ülkeyi
“zulüm”, “gasp”, “işgal” ve “istibdâd”
birleştirme”, “Arap birliğini sağlama”
kavramlarıyla anılmasının sebebi, Os-
eylemi olarak yorumlandığını görmüş-
manlı Devleti’ne karşı yürütülen sa-
20
vaşa meşruiyet kazandırmak olduğu
ihtiyatlı bir dil kullanmaktadır. Kos-
kadar, mevcut Suriye Arap Cumhuri-
tantıniyye’nin düşüşü/yıkılışı (sukû-
yeti’nin kurucu unsurlarına da meşru-
tu’l-Kostantıniyye) kavramını kullana-
iyet sağlama amacı gütmektedir.
rak, tarihsel vakıaya seküler bir açıdan
§ Suriye edebiyat ders kitaplarındaki
yaklaştığını göstermiştir. Ancak Suriye
Türk imajı, tarih kitaplarındakini des-
dokuzuncu sınıf tarih kitabına baktı-
tekler nitelikte olumsuzdur. Suriye’de
ğımızda bu olay, Osmanlı Devleti’nin
Arap milliyetçiliğinin gelişimine öncü-
kuruluşunun anlatıldığı bölümde; “Bi-
lük eden yazarlardan Abdurrahman
zanslılara devletlerinden geriye Kos-
el-Kevâkibî ve İbrahim Yazıcı’nın yanı
tantıniyye şehri kaldı. Osmanlı Sultanı
sıra Arap şiirinde romantizmin öncü-
Mehmed el-Fatih 1453 yılında bu şeh-
sü sayılan Halil Matrân’ın eserlerinin
ri fethedebildi.” şeklinde aktarılmakta-
ana temasını “istibdâd dönemi” oluş-
dır. İki okul kitabında ortaya çıkan bu
turmaktadır. “Türk zulmü” söylemi,
farklı isimlendirmenin, kitapları kale-
vatandaşlık bilgisi kitaplarında Cemal
me alan yazar grubunun farklı olma-
Paşa’nın idam ettirdiği Arap ileri ge-
sına bağlayabiliriz. Ancak “fetih” ya da
lenlerinin anlatımı ile devam etmek-
“yıkılış” -isimlendirme farklı olsa da-
tedir.
her iki kitapta İstanbul’un fethine dinî
§ Suriye’nin ve diğer Arap topraklarının
bir önem atfedilmediği, seküler bir
Osmanlı Devleti’nden ayrılışı “Büyük
anlayış ile yaklaşıldığı dikkat çekmek-
Arap Devrimi” gibi ifadelerle anlatıl-
tedir. Dokuzuncu sınıf tarih kitapların-
maktadır.
da, İstanbul’un fethiyle ilgili ayrıca şu
§ Anlatım içerisinde kullanılan kelime-
bilgilendirme yapılmıştır: Kostantıniy-
ler, imaj oluşumunda büyük rol oy-
ye’nin fethi, şehrin öneminden dolayı,
namaktadır. Bu açıdan bakıldığında
dünya tarihindeki önemli olaylardan
bir bölgenin ele geçirilmesi hakkında
biri olarak sayıldı. Bu sebeple birçok
kullanılan “fethetmek” ya da “işgal et-
tarihçi bu olayı yeniçağın başlangıcı
mek” kelimeleri, yazarın olaya olumlu
olarak addetti. Bazı tarihçiler ise 1492
ya da olumsuz bir anlam yüklediğini
yılında Amerika Kıtası’nın keşfini yeni-
göstermektedir. Suriyeli tarihçiler, or-
çağın başlangıcı olarak niteledi.” İfa-
taçağın sona ermesi ve yeniçağın baş-
deleri yer almaktadır.
langıcına neden olan olayı ele alırken
www.bekam.org.tr
§ İlköğretim tarih kitabında; Osmanlı
21
Devleti ilim ve irfan devleti değil, bir
savaşlar devleti olarak anlatılmaktadır. Aynı zamanda yenilikçi ve planlı
bir devlet değil, hareketsiz ve karışık
bir devlet olarak ders kitaplarında yer
almaktadır. Bu ve benzeri birçok sebeple Araplar, Osmanlı işgali döneminde iktisadi olarak gerilemiştir.
§ Tarih kitaplarında, Çanakkale Savaşı,
Medine Müdafaası ve Kudüs Savunması gibi İslam ümmetinin tek vücut
olduğu tarihi olaylara değinilmemektedir.
§ Coğrafya ve Tarih kitaplarında Beşşar
Esed yönetimine yakınlığı ile bilinen
İran, Çin ve Rusya gibi devletlere ait
bilgiler ve övücü sözler yer almaktadır.
§ Golon tepeleri (Suriye’nin en fazla
yağmur alan, tarıma en elverişli ve bit-
oluştuğu
ki çeşitliğinin ve yeşil alanın en fazla
Sancağı’nı istiyordu. Fransa’da İkin-
olduğu bölge) Beşşar Esed’in rızasıyla
ci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin İtilaf
İsrail’e verildiği malum iken, sanki bir
Devletleri safında yer almasını sağla-
savaş sonucu zorla İsrail almış gibi
mak maksadıyla bu konuda Türkiye’yi
anlatılmış, üstüne Hafız Esed’in kah-
cesaretlendiriyordu. Sorun Milletler
ramanlıkları eklenmiştir.
Cemiyeti’ne götürüldü. Cemiyet, nüfu-
bahanesiyle
İskenderun
§ Özellikle Birinci Dünya Savaşı sonra-
sun bu konudaki arzusunu belirlemek
sını anlatan tarih bölümlerinin doğru
maksadıyla uluslararası bir komisyon
bilgileri ihtiva etmediği tespit edilmiş-
gönderdi ve İskenderun Sancağı’nın
tir.
Suriye’den ayrılarak, kendi egemenli-
§ İlköğretim Tarih Kitabında; “Türki-
ğine sahip bir devlet olmasına, ancak
ye, nüfus çoğunluğunun Türklerden
dış ilişkilerde Suriye’ye bağlı kalması-
22
Türk Devleti tarafından işgal edildi”
ifadeleri yer almaktadır.
§ Arap kültürü ve tarihinden gururla
bahsedildiği görülmekte, köklü medeniyete sahip olan Arapların, Türklerin baskısına karşı koyabildiği vurgusu
yapılmaktadır. Burada Türklerin güce
başvurarak hâkimiyet kurma çabasına karşı Arapların köklü medeniyet
birikimi ile kendilerini koruyabildikleri,
dolayısıyla Arapların Türklerden üstün olduğu imajı verilmeye çalışılmaktadır. Osmanlı işgaline karşı direnişin
anlatıldığı bölümde ise Arapların Osmanlı hâkimiyetini hiçbir zaman kabullenemediği, işgale karşı mücadeleye hiç ara vermeden devam ettiği ve
Birinci Dünya Savaşı’na gelindiğinde
400 yıl süren mücadelelerinin karşılına, Arapça ve Türkçenin resmi dil ola-
ğını aldıkları imajı yaratılmaktadır.
rak kabul edilmesine karar verildi. Bu
§ Suriye lise ikinci sınıf tarih kitabı,
karar sancakta bulunan Arapların kar-
Araplar açısından bir direniş ve mü-
şı koyması ve protestosu ile karşılandı
cadelenin kitabı olarak görülebilir.
ve her türlü takdire layık bir Arap mu-
Ortaya koyduğumuz veriler çerçe-
kavemeti oluştu. Fransa’nın sorunun
vesinde Arapların, yüzyıllar boyunca
Arapların lehine çözülmesine yardımı
başta Osmanlılar olmak üzere, Por-
gerekirken, 23 Haziran 1939′da birlik-
tekizliler, Fransızlar ve İngilizlerin sö-
lerini İskenderun sancağından çekti
mürgeci arzularına hedef oldukları
ve Fransız birliklerinin yerini Türkler
düşüncesi taşıdıkları görülmektedir.
aldı. Vilayeti Türk Devletinin bir par-
Yine ders kitabının verdiği bilgilere
çası haline getiren bu harekete mu-
göre Arap liderler, tüm baskılara rağ-
halefete rağmen, İskenderun Sancağı
men mücadeleye devam etmişler,
www.bekam.org.tr
23
“Osmanlı İşgâlinden Önce Arap Vatanı”
Muhammed Nihâd el-Hamevî, Târîhu’l-‘Arabi’l-Hadîsve’l-Mu‘âsır, es-sâlisu’ssânevîyyu’l-edebî,
el-Mu’essesetu’l-‘Âmmeli’t-Tibâ‘e, Dimaşk 2003, s. 10.
mücadele sırasında sömürgeci olarak
bir anlatım tarzı, bugün dahi Türkiye
nitelendirdikleri devletler ile işbirliği
ile Suriye toplumları arasında sorun
yapmaktan çekinmemişlerdir. Ancak
çıkaracak düşüncelerin gelişmesine
yine de Arapların, Birinci Dünya Sa-
ortam hazırlamaktadır.
vaşı sırasında Türklerin yanında yer
§ Arap Dili ve Edebiyatı kitaplarının bir-
almadıkları konusu ele alınırken, bu
çok yerinde mevcut rejime yakın şair
konuda bir suçluluk duygusunun hâ-
ve yazarların eserlerine sıkça rastlan-
kim olduğu hissedilmekte, Arapların
maktadır.
İtilâf devletlerinin yanında yer alma-
§ Mevcut ders kitapları herhangi bir
larını gerektiren hususlar, öğrencileri
eğitim felsefesi ile oluşmamakta ve
yanlış yönlendirilecek düzeyde ortaya
pedagojik açıdan birçok problemi de
konulmaya çalışılmaktadır. Bu dönem
bünyesinde barındırmaktadır.
ile ilgili olarak Cemal Paşa imgesi ön
§ Ders kitaplarının içeriği bir eğitim-öğ-
plana çıkarılmakta ve Osmanlı Devle-
retim yılında bitirilemeyecek kadar
ti’ne karşı duyulan öfke bu imge üze-
fazla olup konunun özünü vermekten
rinden şekillendirilmektedir. Bu tür
uzaktır.
24
§ Arapça kitaplarındaki dinleme-öğren-
§ Fırat ve Dicle Nehirleri için “Ermeni
me bölümleri gibi bazı bölümler elde-
yükseltilerinden doğmaktadır.” açıkla-
ki mevcut imkânlarla kullanılamamak-
ması bulunmaktadır.
ta ve kitaplarda yer kaplamaktadır.
§ Eğitim kitaplarında tedavüldeki eğitim
§ Toroslar’ın güneyinde yer alan Türkiye toprakları (Mersin ve Hatay) Suriye
sistemlerinden herhangi biri uygulan-
toprakları olarak gösterilmektedir.
madığı için ciddi anlamda düzensizlik-
§ Arap Vatanı’nın sınırları, ilk kez beşinci
lere rastlanmaktadır.
§ Türkiye eğitim sisteminde tarihi süreç
kronolojik işlenirken, Suriye eğitim
sisteminde tematik olarak işlenmektedir. Bu durumda öğrencinin zihnin-
sınıf coğrafya kitabının 22. sayfasında
yer alan haritada gösterilmektedir.
Haritanın Türkiye ile ilgili bölümünde,
Maraş, Urfa, Antep, Mardin gibi şehirlerin, Arap Vatanı coğrafyasına dâhil
de tarihsellik bilinci oluşturmamakta,
edildiği görülmektedir. Bu aşamada,
tarihi bir tema üzerinden parçacı ve
Türkiye içerisinden hangi şehirlerin
anakronik okumaya yönlendirmekte-
tam olarak Arap Vatanı sınırlarına dâ-
dir.
hil edildiği belirtilmemiştir. Ancak öğ-
§ Suriyeli öğrenciler, okullarda görmüş
rencilere, Arap Vatanı’nın, Türkiye’nin
olduğu derslerde Türkiye’ye ait her-
sınırları içine kadar uzandığı ön bilgisi
hangi bir bilgiyle karşılaşmamakta-
verilmiştir.
dırlar. Türkiye’nin Suriye sınırı diğer
komşularına göre en uzun sınırıdır.
Tarihten miras aldıkları ortak kültür
ve hafızaya sahip oldukları yerde ders
kitaplarında Çin, Rusya ve Japonya’da
bahsedip Türkiye’den bahsetmemek
büyük bir çelişkidir.
§ “Suriye Nehirler Haritası”nda; Hatay,
Suriye’ye dâhil olarak gösterilmekte,
Toros dağlarının güneyinde kalan bölge zorla koparılmış bölge olarak belirtilmektedir. Ayrıca “Asi Nehri” iç sular
arasında sayılmaktadır.
www.bekam.org.tr
25
§ Yukarıdaki harita ise Türkiye sınırları
değer tutularak Arap topraklarını gasp
dâhilinde yeşil olarak taranmış bölge-
eden bir ülke olarak gösterilmiştir.
nin “gasp edilmiş arazi” olduğu vur-
§ Suriyeli misafirler her ne kadar okul-
gulanmaktadır. Türkiye yazısı ise yeşil
larda Türkçe dersi görseler de, gerek
bölgenin dışına yazılarak Türkiye sı-
eğitimcilerin eksikliğinden gerekse bu
nırlarının, Torosların kuzeyinden baş-
alanda herhangi bir kitap çalışması
ladığı imajı yaratılmıştır. Öte yandan
yapılmamış olmasından dolayı Türkçe
haritada yeşil renk ile işaretlenmiş di-
öğrenmekte zorlanmaktadırlar.
ğer bir bölge olarak Filistin göze çarp-
§ “et-Terbiyyetu’l-İslamiyye” olarak isim-
maktadır. Günümüz Suriye hükümeti
lendirilen Din Kültürü kitaplarında
tarafından tanınmayan İsrail Devleti,
herhangi siyasi ve ideolojik proble-
bu harita üzerinde gösterilmemiş, bu-
me rastlanmamakla birlikte bu kitap-
nun yerine Filistin ülkesi yeşil renk ile
lar pedagojik olarak birçok problemi
işaretlenerek gasp edilmiş topraklar
bünyesinde barındırmaktadır.
kategorisine sokulmuştur. Böylece İs-
§ Yukarıda sayılan problemler daha çok
rail, Filistin’i gasp eden bir ülke olarak
Arap Dili, Sosyal Bilgiler, Tarih, Din
tanımlanırken, Türkiye de İsrail ile eş-
Kültürü, Coğrafya gibi sosyal bilimle-
26
§ Beşinci sınıf vatandaşlık kitabında
önce vatan, vatandaşlık gibi kavramların tanımlaması yapılmış, vatandaşın
görev ve sorumlulukları anlatılmıştır.
Şehitlik makamının ne kadar kutsal
olduğunun anlatıldığı bölümde yer
yer Suriye eski Devlet Başkanı Hafız
Esed’in sözlerine de yer verilmiştir.
Bunlardan birinde Esed “Şehitler vatan için fedakârlığın somutlaşmış halidir.” demektedir. Bazı Arap ileri gelenlerinin Cemal Paşa idaresindeki askerî
yönetimde idam edilmesi, vatandaşlık
ders kitaplarına da olumsuz yansımış ve bu idamların bağımsızlık için
verilen şehitler olduğu vurgulanmıştır. Cemal Paşa’nın Suriye yönetimi,
oldukça sıkıntılı bir dönemdir. Birinci
Dünya Savaşı’nın ağır şartları altında,
“Şam ve Beyrut’taki Şehitlerden İkinci Grup (6 Mayıs 1916)”
et-Terbiyyetu’l-Kavmiyyeti’l-İştirâkiyye, merhaletu’t-ta‘lîmi’l-esâsî, es-saffu’l-hâmis, elMu’essesetu’l-‘Âmmeli’t-Tibâ‘e, Dimaşk 2001, s. 158.
İtilaf Devletleri ile münasebeti bulunan aileler büyük tehdit altında olmuş
ve bunların bir kısmı askerî mahkeme
tarafından, idam edilmiştir. Bu sert
ri ihtiva eden kitaplarda yer almakta,
tutum, vatandaşlık derslerinde karşılı-
Matematik ve Fen Bilimleri gibi kitap-
ğını bulmuş ve Cemal Paşa üzerinden
larda ise ciddi anlamda siyasi ve ideo-
işlenen bir Türk nefretine dönüşmüş-
lojik problemlere rastlanmamaktadır.
tür. Suriye ve Beyrut’ta idam edilen
§ Mevcut ders kitaplarına farklı kuruluş-
Arap ileri gelenlerinin isimleri ve re-
larca, daha önce birkaç kez müdaha-
simleri, vatandaşlık kitabında iki tam
le edilmesine rağmen birçok eksiklik
sayfa olarak verilerek, öğrencilerin
tespit edilmektedir.
dikkati özellikle bu konuya çekilmiştir.
www.bekam.org.tr
27
Problemlerin Giderilmesine Yönelik Yapılan Çalışmalar
§ Beşşar Esed yönetiminden kalma ifadeler müfredatlardan çıkarıldı.
§ Tarih kitaplarında yer alan gerek Os-
lümlerine Türkiye’deki sanayi, teknoloji ve kalkınma alanlarındaki gelişmelere dair ders içeriği eklendi.
manlı Tarihi’ne, gerekse İslam Tari-
§ Arap Dili kitaplarında yer alan Beşşar
hi’ne ait olumsuz ifadelerde düzenle-
Esed rejimine ait bilgiler kaldırıldı.
meler yapıldı.
§ “et-Terbiyyetu’l-İslamiyye” dersine ait
§ Çanakkale Savaşı ve Mavi Marmara
kitapların bir kısmına öğrencilerin ki-
Gemisi gibi İslam ümmetini yakından
şilik gelişimine örnek teşkil edecek
ilgilendiren olaylara ait bilgilendirme
olan Hz. Peygamber’in hayatından
ifadeleri eklendi.
kısa hikâyeler eklendi.
§ Coğrafya ve tarih kitaplarının bazı bö-
28
Öneriler
§ Şu anda Türkiye’de atama bekleyen
Arapça dersler verecekler, mümkün
çok sayıda öğretmen bulunmaktadır.
değil. Bu nedenle öncelikle acilen bu
Bu öğretmenlerin bir bölümü yeni
çocuklara Türkçe öğretmek gerek-
hizmet içi eğitimlerden geçirilerek
mektedir.
gerçek anlamda bir eğitim seferber-
§ Bu eğitim çalışmalarını kimler, hangi
liği başlatılabilir. Böylece çocukların
amaçlarla, hani müfredatla yapıyor
entegrasyon süreçleri kolaylaştırılabi-
bilinmemektedir. Milli Eğitim Bakanlı-
lir.
ğı’nın bu konuyu takip etmesi gerek-
§ Türkiye’nin bu çocukların tümüne
mekte ve bununla ilgili bir standart
Arapça eğitim verme kapasitesi ya-
oluşturulmalıdır. Şu anki açılan okullar
ratması imkan dahilinde değildir. 20
primitif düzeyde kendiliğinden oluşan
yılda dahi bunun altyapısını hazırla-
kurslardır. Normal okullar, normal ya-
yamayız. Okullar açacak, öğretmenler
pılar değildir. Dolayısıyla kontrolleri
yetiştireceksiniz, öğretmenler gelip
de çok kolay olmamaktadır.
www.bekam.org.tr
29
SOSYAL
UYUM
KİTAPÇIĞI
2
011 yılında Suriye’de başlayan iç karışıklıklar nedeniyle ülkemize göç et-
meye başlayan Suriyeli misafirlerimizin,
Türkiye hakkında çok az bilgiye sahip
olmaları ve bu ülkedeki şartların kendi
ülkelerindeki şartlarla farklılık arz etmesi
nedeniyle, yeni bir yaşam sürdürdükleri
ülkemize entegrasyon hususunda birçok
problemler yaşadıkları tespit edilmiştir.
Bu konunun birçok farklı nedene sahip
olmasıyla birlikte aynı zamanda, onların
ülkemizde nasıl hareket etmeleri gerekti-
30
ğine dair yeterli bir yazılı metin çalışması
verilecektir. SİYASET konusu yazılırken,
yapılmaması başlıca sebeplerdendir. Bu
Cumhuriyet Türkiye’sinin kamu ve siyasal
nedenle Suriyeli misafirlerimizin sosyal
yapısı ve hiyerarşisi yazılacak, belli başlı
uyumunu kolaylaştırmak amacıyla ku-
kamu kuruluşlarının tanıtılması ve birbir-
rulan komisyonumuzun almış olduğu
leriyle ilişkisi yazılacaktır. EĞİTİM konusu
karar neticesinde “uyum kitapçığı” çalış-
yazılırken, Türk Milli Eğitim Sisteminin
ması yapılmaya başlanmıştır. Alanlarında
yapısal özellikleri, kamusal hiyerarşik ya-
uzman kişilerce Türkiye Tarihi, Türk Milli
pısı, Milli Eğitim Bakanlığının idari düze-
Eğitim Sistemi, Türkiye’de Kültürel Hayat,
ni yazılacaktır. EDEBİYAT konusu yazılır-
Türk Edebiyatı, Türkiye’de Sağlık Sistemi,
ken, Türk Edebiyatının tarihsel ve çağdaş
Trafik Kuralları, Türkiye Siyaset ve Kamu
simaları ve eserleri hakkında, özellikle
Sistemi ve Acil Durumda Yapılması Ge-
Mehmet Akif Ersoy, Necip Fazıl Kısakü-
rekenler gibi başlıklarda yazılan yazılarla
rek, Sezai Karakoç gibi yakın dönem ede-
Suriyeli Misafirlerimizin ülkemize enteg-
biyatçıları hakkında bilgiler verilecektir.
rasyonunu kolaylaştıracak bir kitapçık
SAĞLIK konusu yazılırken, özellikle Türk
oluşturulmaktadır. Bu kitapta altı (6) ana
sağlık sistemiyle ilgili, sağlık kuruluşları
başlık olacaktır: TARİH, SİYASET, EĞİTİM,
ve bu kuruluşların yapısal ve hiyerarşik
KÜLTÜR, EDEBİYAT ve SAĞLIK. Sayfa sı-
özellikleri hakkında bilgiler verilecektir.
nırı olarak 14-17 sayfa aralığında olacak-
Bu kitapçık tamamlanmasının ardından
tır. 6-11 sınıflarda okutulacağı için dilinin
Arapça diline çevrilecek okullardaki öğ-
sade, yalın ve anlaşılır olması elzemdir.
rencilere dağıtımı yapılacaktır. Kitapçık
Konuları yazarken öncelikle tarihsel arka
oluşturulurken herkesin anlayabileceği
plan yazılacak sonra da kamusal ve hiye-
bir seviyede olması, öğrencilerin Türki-
rarşik yapı hakkında yeterli miktarda bilgi
ye’deki sosyal uyumunu kolaylaştırması
verilecektir. TARİH konusu yazılırken; Os-
gibi hususlara dikkat edilmektedir.
manlı ve Cumhuriyet Türkiye’sinin siyasal
ve kültürel tarihi yazılacaktır. KÜLTÜR
konusu yazılırken, Türk toplumunun kültürel ve sosyal yapısını adet ve alışkanlıklarını ve kültürel kodlarıyla ilgili bilgi
www.bekam.org.tr
31
SONUÇ
§ Bu çalışmada yürütülen faaliyetler,
ortak bir kitabın bulunmaması ve bu
siyasi ve ideolojik fikirlerin merkeze
derslere giren öğretmenlerin yeter-
alındığı müfredatlar üzerinde gerekli
sizliği Türkçe eğitiminden alınan veri-
acil düzenlemelerin yapılmasına yö-
mi düşürmektedir. Bu nedenle Türk-
neliktir. Ancak hem pedagojik olarak
çe kitabı oluşturulması ve bu derste
yeterli hem de ideolojik unsurlardan
Türkiyeli öğretmenlerin görevlendiril-
arındırılmış yeni bir müfredat oluştu-
mesi tavsiye edilmektedir.
rulması elzemdir
§ Ders kitaplarındaki olumsuz imajların
§ “et-Terbiyyetu’l-İslamiyye” ders kitaplarında herhangi siyasi ve ideolojik
gözden geçirilerek, ortak değerlere
probleme
rastlanmamakla
birlikte
vurgu yapan yapıcı imajlar ile yeni-
bu derslerin içeriğinin dağınık olması,
lenmesi, aynı medeniyetin iki önemli
üzerinde müstakil bir çalışma yapıl-
üyesi olan Türkiye ve Arapların bir-
masını gerekli kılmaktadır. Türkiye’de
biriyle yakınlaşması için hayatî önem
yer alan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi
taşımaktadır. Zira bölgede sağlam te-
Kitaplarının benzeri bir çalışma ile bu
mellere dayanan, uzun vadeli ittifak-
problemler giderilebilir.
ların oluşturulması, halklar arasındaki
§ Suriyeli misafirlerimizin kaç yıl bo-
önyargıların kaldırılması ve kardeşlik
yunca ülkemizde ikamet edecekleri
fikrinin yayılması ile mümkün olacak-
kestirilememekle birlikte, okula yeni
tır.
başlayanların kendi dillerini ve kültür-
§ Eğitim müfredatlarının pedagojik açı-
lerini koruyabilmek kaydıyla Türkiye
dan yetersiz olması nedeniyle Suriyeli
Milli Eğitim Bakanlığı’na ait okullara
öğrencilere yeni bir müfredat oluştu-
alınması, hem öğrencilerin Türkiye
rulması gerekmektedir.
sistemine entegrasyonu konusunda
§ Halihazırdaki müfredatların dağınık
hem de Türkçe öğrenmeleri ve daha
olması ve gereksiz bilgiler ihtiva etme-
sağlıklı bir eğitim alması konusunda
si eğitim faaliyetlerinin yürütülmesini
önem arz etmektedir. Böylelikle belli
zorlaştırmaktadır.
bir süre dahilinde geçici eğitim mer-
§ Okullarda yer alan Türkçe derslerinde
32
kezlerine ihtiyaç kalmayacaktır.
Bilim Eğitim Kültür Araştırmaları Merkezi
BY EKREM TEKİN
1987
BİLİM EĞİTİM KÜLTÜR ARAŞTIRMALARI MERKEZİ
Güneykent Mahallesi 221 Nolu Cadde, 230 Nolu Sokak Şahinbey/Gaziantep
Tel: 0342 360 50 50 • www.bekam.org.tr • bilgi@bekam.org.tr