Bosbouw: 300 jaar voortrekker in duurzaamheid

Symposium
“300 jaar duurzaamheid:
van nature vooruitkijken”
13 december 2013
Kasteel Groeneveld te Baarn
Dit jaar is het precies 300 jaar geleden dat de Duitse bosbouwer Hans
In dit jubileumjaar van duurzaamheid nodigen FSC Nederland,
Carl von Carlowitz, in een periode van ernstige leegroof van de
Staatsbosbeheer en Stichting Probos u van harte uit voor het
Europese bossen, de term duurzaamheid (“Nachhaltigkeit”) introdu-
symposium "300 jaar duurzaamheid: van nature vooruitkijken".
ceerde. Duurzaamheid als noodzakelijk principe om bossen te behou-
Tijdens deze middag zullen vier markante sprekers uit uiteenlo-
den voor de toekomstige generaties, waarbij hout geoogst kon blijven
pende organisaties u informeren, stimuleren en inspireren. De
worden. In de eeuwen die volgden is de boodschap van Von Carlowitz
middag begint met een interactieve bosexcursie waarbij u de kans
de inspiratie geweest voor vele bosbouwers en is een grondig herstel
krijgt een kijkje in de keuken te nemen van duurzaam bosbeheer.
van het bosareaal in Europa ingezet. Toen de term in de tweede helft
Daarnaast is er voldoende gelegenheid om tijdens de lunch, borrel
van de vorige eeuw werd opgepakt door de Club van Rome en vooral
en pauze te netwerken, ervaringen uit te wisselen en nieuwe
door de Brundtland Commissie, kreeg het de brede internationale
samenwerkingsverbanden te verkennen. Dagvoorzitter is Hans
betekenis die het nu heeft. Duurzaamheid is sinds die tijd ook binnen
Voortman, oud directeur WNF en voorzitter van de raad van
andere sectoren steeds meer gemeengoed geworden.
commissarissen van Triodos bank.
Programma
12.30
Ontvangst met lunch
13.00
Interactieve bosexcursie (laarzen mee!)
14.45
Opening door dagvoorzitter:
U vindt
Hans Voortman (Triodos bank)
15.00
Bosbouw: 300 jaar voortrekker in
duurzaamheid
eigentijds?
Ulrich Grober (wetenschapsjournalist en auteur
van o.a." Sustainability; a cultural history")
Duurzaamheid is een immens populaire term. Weinig mensen weten dat het
oorspronkelijk een term is uit de bosbouw. Dit jaar is het precies 300 jaar geleden
dat de Duitse bosbouwer Hans Carl von Carlowitz de term Nachhaltigkeit oftewel
duurzaamheid introduceerde. Pas sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw kreeg
het begrip ook bekendheid buiten de bosbouw.
300 jaar duurzaamheid
15.30
Sylvo Thijsen (directeur Staatsbosbeheer)
Duurzaamheid: natuur geeft energie
16.00
Pauze
16.30
Frank van Ooijen (directeur duurzaamheid en
communicatie, FrieslandCampina)
Samen naar 2020 en verder
17.00
WIJ
OOK
al 300 jaar
Prof. Dr. Michael Braungart (de aartsvader van het
cradle-to-cradle principe)
Duurzaamheid anders bekeken
Afsluiting & Borrel
Meer informatie over het programma en sprekers op www.probos.nl
kosten
€ 35,- (incl. excursie en lunch vooraf)
aanmelden mail@probos.nl (graag vermelden of u gebruik
maakt van de lunch/excursie)
Er geldt een maximaal aantal deelnemers op basis van binnenkomst van aanmelding
Bosbouw
V A N N AT U R E V O O R U I T K I J K E N D
ILLUSTRATIE: PIETER VAN EENOGE
17.30
Stichting Probos heeft in haar reeks bosaffiches het vierde exemplaar gericht op de ‘viering’ van
300 jaar duurzaamheid. Deze poster (A2 formaat) is tegen verzendkosten te bestellen via
www.probos.nl.
2013 nr. 8
Bosbouw: 300 jaar voortrekker in duurzaamheid
Sylvicultura oeconomica
bosbouwboek ter wereld. Von
sluit nauw aan bij de oorspronkelijke uitleg
om, geheel in de geest van Von Carlowitz, zo
In 1645 werd Hans Carl von Carlowitz geboren
Carlowitz moet dit
door Von Carlowitz.
goed mogelijk alle wensen vanuit de samenle-
in de buurt van Chemnitz (Duitsland). Als lid
standaardwerk zeker gekend
Er wordt tegenwoordig over duurzaamheid
ving een plaats te geven in het bos, nu en in
Certificering in Nederland
van een familie van vermaarde bosbouwers
hebben en wellicht als
gesproken als er sprake is van een balans
de verre toekomst. De bosbouw wil zo een
Door de certificering van bosbeheer
werd hij in 1711 benoemd tot Oberberghaupt-
voorbeeld hebben gebruikt.
tussen sociale aspecten, ecologie en economie
voorbeeldfunctie blijven vervullen op het
probeert de bossector de duurzaam-
mann, de belangrijkste functie binnen de
Een belangrijke aanleiding
(People Planet Profit). Von Carlowitz legde
gebied van duurzame ontwikkeling.
heid ervan aan te tonen. In Neder-
mijnbouw. In de mijnbouw werden grote
voor het verschijnen van dit
vooral de nadruk op de noodzaak van een
hoeveelheden hout gebruikt. Als gevolg van de
boek was de grote behoefte
continue houtoogst en houtvoorziening, maar
dertigjarige oorlog (1618-1648) waren veel
aan eikenhout voor de Britse
in Sylvicultura oeconomica onderkende hij
landse PEFC standaard voor
Duitse bossen echter leeg gekapt en heerste er
scheepsbouw. En daar komt
ook al de sociale, ecologische en esthetische
duurzaam bosbeheer is in december
een grote houtschaarste. Ook de mijnbouw
toch even Nederland in het
waarden van bos. Zo schrijft hij bijvoorbeeld
2012 goedgekeurd en de verwach-
had problemen met haar houtvoorziening. Dit
verhaal voor, want Engeland
dat bossen van belang zijn voor het levenson-
ting is dat de eerste certificaten
bracht Von Carlowitz ertoe om zijn boek
had uiteraard meer en
derhoud van de bevolking: “sattsam Nahrung
vanaf begin 2014 aan bosbeheerders
Sylvicultura oeconomica te publiceren. Dit
grotere schepen nodig om de
und Unterhalt der armen Unterthanen”.
zullen worden uitgereikt. De eerste
inmiddels beroemd geworden bosbouwkun-
hegemonie van Nederland op
dige standaardwerk verscheen in 1713. Van
de wereldzeeën te doorbre-
Duurzaamheid geoperationaliseerd
werden uitgereikt waren gebaseerd
Carlowitz riep in zijn boek op om bossen te
ken en daarmee een eind te
Duurzaamheid wordt in de bosbouw al
op de internationale standaard, maar
herplanten en om bovendien niet meer hout te
maken aan de Nederlandse
eeuwen toegepast als leidraad voor continue
sinds 2007 is er een Nederlandse FSC
kappen dan er bijgroeit. De belangrijkste
Gouden Eeuw. Een paar jaar
houtoogst. Aan het eind van de vorige eeuw
standaard beschikbaar. Op dit
drijfveer hierbij was om houtschaarste voor
later zou Michiel de Ruyter
werd er vanuit de maatschappij steeds meer
moment is bijna 170.000 hectare bos
toekomstige generaties te voorkomen. Hierbij
de Engelse vloot een zware
aandacht gevestigd op de ecologische en
FSC gecertificeerd, oftewel zo’n 47%
introduceerde hij de term duurzaamheid:
slag toebrengen op de
sociale waarden van bos. Als reactie hierop zijn
van het Nederlandse bosareaal.
“…eine solche Conservation und Anbau des
Theems en het Engelse
in 1993 door de Forest Stewardship Council
Holzes anzustellen, dass es eine continuierliche
vlaggenschip meenemen
(FSC) tien principes voor duurzaam bosbeheer
beständige und nachhaltige Nutzung gebe…“.
naar Holland.
opgesteld. Deze principes zijn uitgewerkt tot
Nederlandse FSC standaard. Vanuit
een boscertificeringssysteem, waarmee de
de bossector wordt er op aangedron-
land zijn twee systemen actief,
Patrick Jansen
namelijk PEFC en FSC. De Neder-
FSC certificaten die in Nederland
Het begrip ‘nachhaltigkeit’ werd daarna breed
De titelpagina van het beroemde boek Sylvicultura
oeconomica. (TU Freiburg)
Momenteel wordt gewerkt aan de
(verplichte) herziening van de
opgepakt in de Duitse bosbouw om een
Internationale bosbouwterm
Doorbraak buiten de bosbouw
term duurzaamheid concreet toepasbaar werd
gen om de bureaucratie van het
continue houtoogst te garanderen, onder
De in het begin van de negentiende eeuw
Ongeveer 250 jaar lang kwam het woord
gemaakt. Inmiddels zijn er naast FSC ook
systeem sterk terug te dringen en de
andere dankzij de inbreng van beroemde
opgerichte bosbouwopleidingen in Tharandt
duurzaamheid alleen voor in de vocabulaire
andere certificeringssystemen ontstaan,
aandacht meer te leggen op de
Duitse bosbouwers als Georg Ludwig Hartig en
en Eberswalde lokten vele buitenlandse
van bosbouwers. De Club van Rome komt de
waarvan PEFC de belangrijkste is.
uitvoering van het bosbeheer zelf.
Heinrich Cotta.
studenten naar Duitsland. Binnen deze
eer toe om de term als eerste in de politieke
opleidingen waren de denkbeelden van Von
arena te hebben gelanceerd. Pas vanaf 1987
Voortrekkersrol
de Nederlandse standaard beter aan
Nederlandse inbreng
Carlowitz inmiddels gemeengoed geworden.
kreeg de term brede bekendheid toen de
Op steeds meer plekken in de maatschappij
te laten sluiten op de beheerpraktijk.
Von Carlowitz was niet de eerste die
De jonge bosbouwers uit alle delen van de
commissie Brundtland de term ‘duurzame
vindt de term duurzaamheid ingang. In
Hierbij wordt de Britse standaard, UK
publiceerde over houtschaarste en de
wereld raakten zo bekend met de term
ontwikkeling’ als centraal begrip gebruikte in
toenemende mate wordt duurzaamheid door
Woodland Assurance Standard
noodzaak om bos te planten. Hij werd een
duurzaamheid. Snel kwam het toen tot
haar invloedrijke rapport Our common future.
bedrijven en overheden ingebed in hun
(UKWAS), als voorbeeld genoemd.
halve eeuw eerder voorafgegaan door John
vertalingen, zoals bijvoorbeeld “principe du
Hierbij werd het gedefinieerd als: “een
bedrijfsvoering. Bosbouwers hebben aan de
FSC Nederland heeft aangegeven
Evelyn toen deze Sylva, or A Discourse of
rendement soutenu” in het Frans en “sustained
ontwikkeling die aansluit op de behoeften van
basis gestaan van deze ontwikkeling en
deze aspecten serieus mee te nemen
Forest-Trees and the Propagation of Timber in
yield forestry” in het Engels. Zo werd
het heden zonder het vermogen van toekom-
vervullen tot op de dag van vandaag een
in de herziening.
His Majesty's Dominions schreef. Dit boek
duurzaamheid een internationaal bosbouw-
stige generaties om in hun eigen behoeften te
voortrekkersrol bij de praktische implementatie
wordt algemeen gezien als het oudste
kundig begrip.
voorzien in gevaar te brengen.” Deze definitie
van duurzaamheid. Bosbouwers streven ernaar
Ook wordt er op aangedrongen om
Hans Carl von Carlowitz (1645-1714) introduceerde de
term duurzaamheid in 1713 als bosbouwkundig begrip.
Bosbouw: 300 jaar voortrekker in duurzaamheid
Sylvicultura oeconomica
bosbouwboek ter wereld. Von
sluit nauw aan bij de oorspronkelijke uitleg
om, geheel in de geest van Von Carlowitz, zo
In 1645 werd Hans Carl von Carlowitz geboren
Carlowitz moet dit
door Von Carlowitz.
goed mogelijk alle wensen vanuit de samenle-
in de buurt van Chemnitz (Duitsland). Als lid
standaardwerk zeker gekend
Er wordt tegenwoordig over duurzaamheid
ving een plaats te geven in het bos, nu en in
Certificering in Nederland
van een familie van vermaarde bosbouwers
hebben en wellicht als
gesproken als er sprake is van een balans
de verre toekomst. De bosbouw wil zo een
Door de certificering van bosbeheer
werd hij in 1711 benoemd tot Oberberghaupt-
voorbeeld hebben gebruikt.
tussen sociale aspecten, ecologie en economie
voorbeeldfunctie blijven vervullen op het
probeert de bossector de duurzaam-
mann, de belangrijkste functie binnen de
Een belangrijke aanleiding
(People Planet Profit). Von Carlowitz legde
gebied van duurzame ontwikkeling.
heid ervan aan te tonen. In Neder-
mijnbouw. In de mijnbouw werden grote
voor het verschijnen van dit
vooral de nadruk op de noodzaak van een
hoeveelheden hout gebruikt. Als gevolg van de
boek was de grote behoefte
continue houtoogst en houtvoorziening, maar
dertigjarige oorlog (1618-1648) waren veel
aan eikenhout voor de Britse
in Sylvicultura oeconomica onderkende hij
landse PEFC standaard voor
Duitse bossen echter leeg gekapt en heerste er
scheepsbouw. En daar komt
ook al de sociale, ecologische en esthetische
duurzaam bosbeheer is in december
een grote houtschaarste. Ook de mijnbouw
toch even Nederland in het
waarden van bos. Zo schrijft hij bijvoorbeeld
2012 goedgekeurd en de verwach-
had problemen met haar houtvoorziening. Dit
verhaal voor, want Engeland
dat bossen van belang zijn voor het levenson-
ting is dat de eerste certificaten
bracht Von Carlowitz ertoe om zijn boek
had uiteraard meer en
derhoud van de bevolking: “sattsam Nahrung
vanaf begin 2014 aan bosbeheerders
Sylvicultura oeconomica te publiceren. Dit
grotere schepen nodig om de
und Unterhalt der armen Unterthanen”.
zullen worden uitgereikt. De eerste
inmiddels beroemd geworden bosbouwkun-
hegemonie van Nederland op
dige standaardwerk verscheen in 1713. Van
de wereldzeeën te doorbre-
Duurzaamheid geoperationaliseerd
werden uitgereikt waren gebaseerd
Carlowitz riep in zijn boek op om bossen te
ken en daarmee een eind te
Duurzaamheid wordt in de bosbouw al
op de internationale standaard, maar
herplanten en om bovendien niet meer hout te
maken aan de Nederlandse
eeuwen toegepast als leidraad voor continue
sinds 2007 is er een Nederlandse FSC
kappen dan er bijgroeit. De belangrijkste
Gouden Eeuw. Een paar jaar
houtoogst. Aan het eind van de vorige eeuw
standaard beschikbaar. Op dit
drijfveer hierbij was om houtschaarste voor
later zou Michiel de Ruyter
werd er vanuit de maatschappij steeds meer
moment is bijna 170.000 hectare bos
toekomstige generaties te voorkomen. Hierbij
de Engelse vloot een zware
aandacht gevestigd op de ecologische en
FSC gecertificeerd, oftewel zo’n 47%
introduceerde hij de term duurzaamheid:
slag toebrengen op de
sociale waarden van bos. Als reactie hierop zijn
van het Nederlandse bosareaal.
“…eine solche Conservation und Anbau des
Theems en het Engelse
in 1993 door de Forest Stewardship Council
Holzes anzustellen, dass es eine continuierliche
vlaggenschip meenemen
(FSC) tien principes voor duurzaam bosbeheer
beständige und nachhaltige Nutzung gebe…“.
naar Holland.
opgesteld. Deze principes zijn uitgewerkt tot
Nederlandse FSC standaard. Vanuit
een boscertificeringssysteem, waarmee de
de bossector wordt er op aangedron-
land zijn twee systemen actief,
Patrick Jansen
namelijk PEFC en FSC. De Neder-
FSC certificaten die in Nederland
Het begrip ‘nachhaltigkeit’ werd daarna breed
De titelpagina van het beroemde boek Sylvicultura
oeconomica. (TU Freiburg)
Momenteel wordt gewerkt aan de
(verplichte) herziening van de
opgepakt in de Duitse bosbouw om een
Internationale bosbouwterm
Doorbraak buiten de bosbouw
term duurzaamheid concreet toepasbaar werd
gen om de bureaucratie van het
continue houtoogst te garanderen, onder
De in het begin van de negentiende eeuw
Ongeveer 250 jaar lang kwam het woord
gemaakt. Inmiddels zijn er naast FSC ook
systeem sterk terug te dringen en de
andere dankzij de inbreng van beroemde
opgerichte bosbouwopleidingen in Tharandt
duurzaamheid alleen voor in de vocabulaire
andere certificeringssystemen ontstaan,
aandacht meer te leggen op de
Duitse bosbouwers als Georg Ludwig Hartig en
en Eberswalde lokten vele buitenlandse
van bosbouwers. De Club van Rome komt de
waarvan PEFC de belangrijkste is.
uitvoering van het bosbeheer zelf.
Heinrich Cotta.
studenten naar Duitsland. Binnen deze
eer toe om de term als eerste in de politieke
opleidingen waren de denkbeelden van Von
arena te hebben gelanceerd. Pas vanaf 1987
Voortrekkersrol
de Nederlandse standaard beter aan
Nederlandse inbreng
Carlowitz inmiddels gemeengoed geworden.
kreeg de term brede bekendheid toen de
Op steeds meer plekken in de maatschappij
te laten sluiten op de beheerpraktijk.
Von Carlowitz was niet de eerste die
De jonge bosbouwers uit alle delen van de
commissie Brundtland de term ‘duurzame
vindt de term duurzaamheid ingang. In
Hierbij wordt de Britse standaard, UK
publiceerde over houtschaarste en de
wereld raakten zo bekend met de term
ontwikkeling’ als centraal begrip gebruikte in
toenemende mate wordt duurzaamheid door
Woodland Assurance Standard
noodzaak om bos te planten. Hij werd een
duurzaamheid. Snel kwam het toen tot
haar invloedrijke rapport Our common future.
bedrijven en overheden ingebed in hun
(UKWAS), als voorbeeld genoemd.
halve eeuw eerder voorafgegaan door John
vertalingen, zoals bijvoorbeeld “principe du
Hierbij werd het gedefinieerd als: “een
bedrijfsvoering. Bosbouwers hebben aan de
FSC Nederland heeft aangegeven
Evelyn toen deze Sylva, or A Discourse of
rendement soutenu” in het Frans en “sustained
ontwikkeling die aansluit op de behoeften van
basis gestaan van deze ontwikkeling en
deze aspecten serieus mee te nemen
Forest-Trees and the Propagation of Timber in
yield forestry” in het Engels. Zo werd
het heden zonder het vermogen van toekom-
vervullen tot op de dag van vandaag een
in de herziening.
His Majesty's Dominions schreef. Dit boek
duurzaamheid een internationaal bosbouw-
stige generaties om in hun eigen behoeften te
voortrekkersrol bij de praktische implementatie
wordt algemeen gezien als het oudste
kundig begrip.
voorzien in gevaar te brengen.” Deze definitie
van duurzaamheid. Bosbouwers streven ernaar
Ook wordt er op aangedrongen om
Hans Carl von Carlowitz (1645-1714) introduceerde de
term duurzaamheid in 1713 als bosbouwkundig begrip.
Symposium
“300 jaar duurzaamheid:
van nature vooruitkijken”
13 december 2013
Kasteel Groeneveld te Baarn
Dit jaar is het precies 300 jaar geleden dat de Duitse bosbouwer Hans
In dit jubileumjaar van duurzaamheid nodigen FSC Nederland,
Carl von Carlowitz, in een periode van ernstige leegroof van de
Staatsbosbeheer en Stichting Probos u van harte uit voor het
Europese bossen, de term duurzaamheid (“Nachhaltigkeit”) introdu-
symposium "300 jaar duurzaamheid: van nature vooruitkijken".
ceerde. Duurzaamheid als noodzakelijk principe om bossen te behou-
Tijdens deze middag zullen vier markante sprekers uit uiteenlo-
den voor de toekomstige generaties, waarbij hout geoogst kon blijven
pende organisaties u informeren, stimuleren en inspireren. De
worden. In de eeuwen die volgden is de boodschap van Von Carlowitz
middag begint met een interactieve bosexcursie waarbij u de kans
de inspiratie geweest voor vele bosbouwers en is een grondig herstel
krijgt een kijkje in de keuken te nemen van duurzaam bosbeheer.
van het bosareaal in Europa ingezet. Toen de term in de tweede helft
Daarnaast is er voldoende gelegenheid om tijdens de lunch, borrel
van de vorige eeuw werd opgepakt door de Club van Rome en vooral
en pauze te netwerken, ervaringen uit te wisselen en nieuwe
door de Brundtland Commissie, kreeg het de brede internationale
samenwerkingsverbanden te verkennen. Dagvoorzitter is Hans
betekenis die het nu heeft. Duurzaamheid is sinds die tijd ook binnen
Voortman, oud directeur WNF en voorzitter van de raad van
andere sectoren steeds meer gemeengoed geworden.
commissarissen van Triodos bank.
Programma
12.30
Ontvangst met lunch
13.00
Interactieve bosexcursie (laarzen mee!)
14.45
Opening door dagvoorzitter:
U vindt
Hans Voortman (Triodos bank)
15.00
Bosbouw: 300 jaar voortrekker in
duurzaamheid
eigentijds?
Ulrich Grober (wetenschapsjournalist en auteur
van o.a." Sustainability; a cultural history")
Duurzaamheid is een immens populaire term. Weinig mensen weten dat het
oorspronkelijk een term is uit de bosbouw. Dit jaar is het precies 300 jaar geleden
dat de Duitse bosbouwer Hans Carl von Carlowitz de term Nachhaltigkeit oftewel
duurzaamheid introduceerde. Pas sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw kreeg
het begrip ook bekendheid buiten de bosbouw.
300 jaar duurzaamheid
15.30
Sylvo Thijsen (directeur Staatsbosbeheer)
Duurzaamheid: natuur geeft energie
16.00
Pauze
16.30
Frank van Ooijen (directeur duurzaamheid en
communicatie, FrieslandCampina)
Samen naar 2020 en verder
17.00
WIJ
OOK
al 300 jaar
Prof. Dr. Michael Braungart (de aartsvader van het
cradle-to-cradle principe)
Duurzaamheid anders bekeken
Afsluiting & Borrel
Meer informatie over het programma en sprekers op www.probos.nl
kosten
€ 35,- (incl. excursie en lunch vooraf)
aanmelden mail@probos.nl (graag vermelden of u gebruik
maakt van de lunch/excursie)
Er geldt een maximaal aantal deelnemers op basis van binnenkomst van aanmelding
Bosbouw
V A N N AT U R E V O O R U I T K I J K E N D
ILLUSTRATIE: PIETER VAN EENOGE
17.30
Stichting Probos heeft in haar reeks bosaffiches het vierde exemplaar gericht op de ‘viering’ van
300 jaar duurzaamheid. Deze poster (A2 formaat) is tegen verzendkosten te bestellen via
www.probos.nl.
2013 nr. 8