La Quotidiana, 7.12.2012
Transcription
La Quotidiana, 7.12.2012
24 a Fin Z venderdi, ilS 7 da decemBer 2012 ■ Tribuna PoliTica Manar ina vischnanca cun success tut per che las instituziuns federalas na vegnian betg indeblidas. L’intent da la refurma da vischnancas e dal territori è quel da rinforzar la vischnanca sco instituziun, q.v.d. da rinforzar las vischnancas en lur autonomia. Sch’ins cumenza però en il federalissem da prender resguard dal pli flaivel, resulta da quai directamain ina centralisaziun. Vischnancas flaivlas indebleschan il federalissem. In ulteriura via è segiramain d’applitgar models adattads per manar ina vischnanca resp. d’optimar quests models. Atgnamain sa tracti da reparter en moda clera las incumbensas e las cumpetenzas e da lavurar en process transparents e chapibels. Ultra da quai èsi en mes egls ina necessitad actuala da dar a las autoritads communalas elegidas la confidenza ch’ellas dovran per ademplir lur incumbensas politicas. Latiers tutgan er ina salarisaziun che correspunda a la prestaziun sco er andaments da lavur simpels ed effizients entaifer l’administraziun communala. BarBara Janom Steiner. preSidenta da la regenza R egularmain occupa il tema dal manar ina vischnanca las Grischunas ed ils Grischuns. Nua che quest tema è stà l’object da discussiuns politicas l’ultim temp, è el vegnì discutà en moda cuntraversa e savens emoziunala: Ina giada è quai il pensum da la presidenta u dal president communal, in’autra giada la tema che la vegnia accumulada en ils mauns dal president, sch’ina direcziun duai remplazzar il model directiv usità. Il tema da la direcziun d’ina vischnanca daventa adina pli impurtant. I l sistem da milissa è sco in fil cotschen che sa tira tras quasi tut ils secturs da noss stadi e da nossa societad e che ha er ina plazza centrala en nossa identitad. Gist en quai che concerna la cuntrada da vischnancas en Svizra è el in element constitutiv: passa 80 pertschient da tut las suprastanzas communalas lavuran numnadamain en uffizi d’onur. Adina dapli vischnancas han però difficultads da chattar candidatas e candidats qualifitgads per ils differents uffizis communals. Tenor mias observaziuns è la «conservabladad» da las politicras e dals politichers executivs en uffizi d’onur sa reducida tendenzialmain. Il sistem da milissa stat sut squitsch. Per quai datti differents motivs: 1. L’augment da la mobilitad da la populaziun reducescha l’identificaziun cun la vischnanca (mumentana) da domicil. Da las midadas socialas resulta ina individualisaziun, per uschè dir davent dal princip dal burgais al princip dal consument. 2. I daventa adina pli difficil d’exequir in uffizi public sper l’activitad professiunala principala. Politica e professiun pretendan ozendi uschè bler che autoritads da milissa reusseschan da coordinar quellas duas chaussas mo cun difficultads. 3. La burgaisa ed il burgais sco er l’economia fan – tut tenor sco ch’els èn pertutgads – pretensiuns adina pli grondas a la qualitad ed a la quantitad da las prestaziuns publicas. 4. Las instanzas statalas surordinadas pretendan adina dapli en quai che concerna l’adempliment da las incumbensas. 5. Il «retgav» en furma da stima e da prestige stat en ina relaziun adina pli disfavuraivla cun ils «custs» en furma da lavur, ma er en furma d’in exponiment public. J au sun persvasa: Il sistem da milissa vegn er ad esser ils proxims onns l’element central per manar las vischnancas en il chantun Grischun, er sche las pretensiuns vegnan per part professiunalisadas pli fitg en quest reguard. La professiunalisaziun stat er en accord cun la milissa e cun la proximitad a las burgaisas ed als burgais. Perquai ves jau la professiunalisaziun sco schanza per vischnancas fermas. T gi ch’è – sco jau – persvadì ch’il federalissem en Svizra cun ses trais stgalims (vischnanca, chantun, confederaziun) è in model da success, sto far 1200 portgs han stuì vegnir mazzads urgentamain ■ (rtr) En la Svizra orientala han 1200 portgs stuì vegnir mazzads, quai suenter ch’in virus da portgs era sa derasà. Sco quai che l’Uffizi federal per fatgs da veterinari ha communitgà na saja l’epidemia da portgs anc betg sut controlla. L’emna passada eran vegnids serrads 27 manaschis d’allevament da portgs. La raschun: Sperma da portgs infectà ord la Germania. Tar l’epidemia sa tracti dad in virus che restrenscha tranter auter la fritgaivladad da las portgas. Per ils carstgauns exista dentant nagin privel. La charn po vegnir magliada senza dubis. ■ l’aura L’emprim naiv, suenter bel e fraid Situaziun generala: Ina zona da pressiun bassa da la Mar dal nord porta oz naiv. 2° –3° Landquart Oz: En il decurs da l’avant mezdi neiv dal vest enfin en la Bassa. En il Grischun enfin mezdi sitg. Vent moderà enfin ferm dal nordvest. 2° –3° –4° –8° Glion Mustér Prognosa: La sonda l’emprim par la gronda part surtratg ed entginas precipitaziuns. Suenter bel e sitg. La dumengia l’emprim sulegliv, suenter nivels extendids. A Cuira enturn minus 3 grads, en l’Engiadina Auta enfin minus 9 grads. Glindesdi e mardi ferm cuvert e naiv. –7° –14° 2° –3° Cuira 2° –3° –5° –10° –5° –10° Tavau Arosa Scuol –7° –14° Zernez –4° –8° Tusaun Spligia –4° –7° Mesocco Sta. Maria –4° –7° –7° –14° foto n. Simmen Nagin sforz d’emprender latin sper lingua neolatina ■ (rtr) Scolars dal gimnasi ch’emprendan ina lingua neolatina sco spagnol u franzos na duain betg vegnir sfurzads d’emprender latin sco rom cumplementar. Cun gronda Poschiavo rimnà passa 2000 suttascripziuns per questa midada. Tenor ils iniziants da la petiziun saja il latin sco rom cumplementar savens il motiv da betg emprender ina lingua neolatina. ■ noviTads www.rTr.ch Engiadina Bassa: Midadas tar la Pro Senectute Ursla e Reto Pedotti bandunan la Pro Senectute suenter esser stads 25 onns responsabels per dumondas en la vegliadetgna en Engiadina, Poschiavo, Bregaglia e Val Müstair – els van en pensiun. Successurs d’Ursla e Reto Pedotti èn a partir da l’emprim da schaner 2013 Anna Bisaz e Hermann om. Tschlin: Vischnanca burgaisa vul salvar facultad Cun la fusiun da las duas vischnancas Tschlin e Ramosch a la nova vischnanca Valsot vegnan schliadas era las vischnancas burgaisas. Tenor la «Posta Ladina» ha la vischnanca burgaisa da Tschlin ina facultad da radund 120 000 francs. Cun quest import vul ins far ina fundaziun per la fracziun da Tschlin per promover projects a Tschlin. La nova vischnanca Valsot ed il chantun èn d’accord cun quest agir. Ils vischins da Tschlin vulan ussa dentant era vender terren e chamonas da la vischnanca burgaisa per metter era quels daners en la fundaziun nova. Quest agir è dentant cunter la lescha. Ussa duai la surveglianza chantunala sclerir il cas. Contracts da lavur vegnan adattads a l’industria privata Ils contracts da lavur dal persunal da la confederaziun vegnan adattads a quels da l’industria privata. Il parlament a Berna ha tractà a fin la revisiun da la lescha dal persunal da la confederaziun. L’indemnisaziun da partenza duai far or almain ina paja mensila e maximal ina paja annuala. Credit Suisse curregia prognosa La banca Credit Suisse ha curregì ensi la prognosa per il product naziunal brut da l’auter onn. Malgrà la situaziun economica intscherta vegnia il tempo da l’economia svizra ad accelerar, scrivan experts d’economia da la CS. Per quest onn quinta ella cun in plus dal product naziunal da 0,9%, per l’auter onn in plus dad 1,5%. OZ Erhitzte Gemüter beim Churer Narrenvolk San Murezzan –4° –7° maioritad ha il cussegl grond approvà in’incumbensa dal deputà Christoph Jaag da la ps. L’incumbensa ha Jaag inoltrà suenter che scolars dal gimnasi avevan lantschà ina petiziun e Dutzende Interessenten für KEB-Baurechte BT und SO erhältlich an Ihrem Kiosk la dischoccupaziun è creschida en il Grischun sin 1,9%. Dapli dischoccupads (lq) il november èn 2027 persunas stadas senza lavur en il Grischun. Quai correspunda ad ina quota da dischoccupaziun dad 1,9%. En il mais october ha il chantun nudà 1937 dischoccupads. Ultra da quai èn 1578 persunas a la tschertga d’in’occupaziun. L’augment da las persunas senza lavur saja motivà stagiunalmain e d’attribuir oravant tut al fatg che damain persunas sajan vegnidas engaschadas en la branscha turistica, scriva l’uffizi per industria, mastergn e lavur. Dals 2027 dischoccupads èn stads 1011 dunnas e 1016 umens. Il dumber il pli aut da dischoppads chatt’ins en la gastronomia (874), en il sectur da construcziun (198) ed en il commerzi da detagl (154). Il november han ins registrà 58 dischoccupads a liung temp. En il Grischun han 9 menaschis stuì introducir lavur curta cun 190 pertutgads. Er en Svizra è la quota da dischoccupaziun creschida il november da 2,9% sin 3,1% u da 125 536 sin 132 067 persunas. Chadaina da fortuna: Rimnà 9,1 milliuns francs per unfrendas en la Siria La chadaina da fortuna ha rimnà 9,1 milliuns francs per las unfrendas dal conflict en la Siria. Tenor atgnas indicaziuns sustegnia ella gia 12 projects d’agid en la Siria. Grazia a las donaziuns possia ella gidar a fi- nanziar 8 ulteriurs projects. Dapi ch’ils conflicts han cumenzà en la Siria èn passa mez milliun persunas fugidas en ils pajais vischins. Uss durant l’enviern èn ellas avisadas pir ch’insacur sin agid d’ordaifer.