Untitled - הקואליציה לבריאות הציבור

‫הליכות חיפה התקיימו לראשונה באוקטובר ‪ ,2011‬כחלק מהתערוכה קו שנוצר‬
‫על ידי הליכה שהוצגה במוזיאון חיפה לאמנות‪ .‬התערוכה ביקשה להאיר את הפן‬
‫האקטיביסטי והאקולוגי של אקט ההליכה‪ ,‬ואת הערך של שיטוט שאינו בהכרח‬
‫ממוקד מטרה‪ 35 .‬מסלולי סיור הובלו ברחבי העיר על ידי אנשים שונים‪ ,‬חיפאים‬
‫וחיפאים לשעבר‪ ,‬אשר סיפרו את סיפור העיר הפרטי שלהם‪ ,‬או את אחד מסיפוריה‬
‫ההיסטוריים הרבים של העיר‪ ,‬הנגללים תוך כדי הליכה‪.‬‬
‫הליכות חיפה ‪ 2‬התקיימו במאי ‪ ,2012‬והפעם כחלק מהליכות ג'יין הבינלאומיות‪,‬‬
‫אשר מתקיימות בעשרות ערים ברחבי העולם לזכרה של ג'יין ג'ייקובס (‪,)2006-1916‬‬
‫אחת המנסחות המקוריות ורבות ההשפעה של החשיבה העכשווית אודות עירוניות‬
‫ותכנון ערים‪ .‬הליכות ג'יין הראשונות התקיימו בטורונטו ב–‪ ,2006‬במהלך סוף שבוע‬
‫בתחילת מאי‪ ,‬לציון יום הולדתה של ג'ייקובס‪ ,‬החל ב–‪ 4‬במאי‪ .‬מאז‪ ,‬מצטרפות מדי‬
‫שנה ערים נוספות לאירוע‪ ,‬תוך שהן משמרות את הרעיון הבסיסי שעליו מושתתות‬
‫הליכות ג'יין‪ :‬הליכות המספרות את סיפורה האחר של העיר‪ ,‬הסיפור הלא–כתוב‬
‫ולעיתים גם הלא–מדובר‪.‬‬
‫בבסיס הליכות ג'יין רעיון זהה לזה שהוליד את הליכות חיפה‪ :‬אנשים הולכים‬
‫ברחבי עירם ומספרים לכל מי שמעוניין להקשיב סיפור הקשור בשכונה‪ ,‬ברחוב‪,‬‬
‫בבית‪ ,‬בחדר מדרגות‪ ,‬בגינה‪ ,‬בחצר או בעץ — ובאנשים שחיו או עודם חיים לצד כל‬
‫אלה‪ ,‬ולמעשה מספרים את סיפורה של העיר כפי שאינו נרשם בספרי ההיסטוריה‪.‬‬
‫הליכות חיפה ‪ 3‬עומדות בסימן נשים‪ .‬הן מהוות חלק משורת אירועים שיתקיימו‬
‫מטעם מוזיאון חיפה לאמנות במהלך השנה הקרובה‪ ,‬כמחווה לסעודה החגיגית‬
‫(‪ )The Dinner Party‬מאת ג'ודי שיקגו ‪ -‬עבודת מפתח של האמנות הפמיניסטית‪,‬‬
‫אשר נוצרה בחוף המערבי של ארצות הברית‪ ,‬בין השנים ‪ .1978-1974‬לקראת ‪,2014‬‬
‫אז ימלאו ארבעים שנה לתחילת העבודה על היצירה המונומנטלית‪ ,‬בחר מוזיאון‬
‫חיפה לאמנות לקיים פרויקט מתמשך שעניינו מחווה לעשייה ולחשיבה נשית‪.‬‬
‫מסלולי ההליכה המוצעים כאן קשורים בצורה זו או אחרת לזהות נשית עירונית‪,‬‬
‫לדמויות נשיות שחיו ופעלו בעיר‪ ,‬ולהיבטים שונים של המציאות העירונית מנקודת‬
‫מבט שאינה גברית והגמונית‪ .‬בה בעת‪ ,‬הם ממשיכים את הדיאלוג שנרקם בין‬
‫המוזיאון לבין העיר‪.‬‬
‫األول ‪ ،2011‬كجزء من المعرض‬
‫ألول مرة في تشري�ن‬
‫ّ‬
‫مسريات المشي في حيفا أجريت ّ‬
‫تمت استضافته في متحف حيفا للفنون‪ .‬سعى‬
‫ّ‬
‫"خط ينشأ بواسطة المشي" الذي ّ‬
‫المعرض إلى إلقاء الضوء على الجانب الناشط واإليكولوجي الكامن في فعل‬
‫تم أداء ‪ 35‬مسار‬
‫التجول غري‬
‫المشي‪ ،‬وعلى قيمة‬
‫ّ‬
‫المحدد الهدف‪ ،‬بالضرورة‪ .‬لقد ّ‬
‫ّ‬
‫سابقا‪،‬‬
‫تجول في أنحاء المدينة بقيادة أشخاص مختلفني‪ ،‬حيفاوي�ي أو حيفاوي�ي‬
‫ً‬
‫ّ‬
‫الخاصة بهم‪ ،‬أو واحدة من القصص التاريخية الكثرية الخاصة‬
‫قصة المدينة‬
‫ّ‬
‫وقد رووا ّ‬
‫بالمدينة خالل مسرية المشي‪.‬‬
‫ٍ‬
‫كجزء من مسريات‬
‫المرة‬
‫أيار ‪ ،2012‬وهذه‬
‫ّ‬
‫مسريات المشي في حيفا ‪� 2‬أجريت في ّ‬
‫إحياء لذكرى‬
‫العالمية‪ ،‬التي ُتجرى بالتزامن في عشرات المدن في أنحاء العالم‬
‫جني‬
‫ّ‬
‫ً‬
‫األصليات وعميقات الت�أثري‬
‫جني جاكوبس (‪ ،)1916-2006‬وهي واحدة من الصائغات‬
‫ّ‬
‫للتفكري‬
‫المديني المعاصر وتخطيط المدن‪ .‬مسريات جني األولى أجريت عام ‪2006‬‬
‫ّ‬
‫احتفاء بعيد ميالد جاكوبس‪،‬‬
‫في تورونتو‪ ،‬خالل نهاية أسبوع واحدة في بداية أيار‪،‬‬
‫ً‬
‫إضافية إلى هذا الحدث‪،‬‬
‫مدن‬
‫كل سنة‬
‫أيار‪ .‬منذ ذلك الحني‪،‬‬
‫ّ‬
‫ٌ‬
‫ّ‬
‫الذي يصادف في ‪ّ 4‬‬
‫تنضم ّ‬
‫مع الحفاظ على الفكرة‬
‫األساسية التي قامت عليها مسريات جني‪ :‬مسريات مشي‬
‫ّ‬
‫أيضا‪.‬‬
‫القصة غري‬
‫القصة غري المكتوبة‪ ،‬وأحيا ًنا‬
‫القصة األخرى للمدينة‪،‬‬
‫تحكي‬
‫المحكية‪ً ،‬‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫إن مسريات جني كفكرة مشابهة في جوهرها للفكرة التي أنتجت مسريات‬
‫ّ‬
‫لكل َمن‬
‫المشي في حيفا‪ :‬أشخاص يمشون في مختلف أنحاء مدينتهم ويحكون‬
‫ّ‬
‫بالشارع‪ ،‬بالبيت‪ ،‬بمطلع الدرج‪ ،‬بالحديقة‪،‬‬
‫بالحي‪،‬‬
‫قصة مرتبطة‬
‫ّ‬
‫يرغب في اإلصغاء ّ‬
‫ّ‬
‫بالساحة أو بالشجرة – وباألشخاص الذين عاشوا أو ال يزالون يعيشون إلى جانب ذلك‬
‫دون في كتب التاري�خ‪.‬‬
‫قصة المدينة كما لم ُت َّ‬
‫ك ّله‪ ،‬وعمل ًّيا ّ‬
‫جزءا من سلسلة‬
‫مسريات حيفا ‪ 3‬ست�تمحور حول المرأة‪ .‬ست�كون المسريات‬
‫ً‬
‫احتفاء بـ حفل العشاء (‪The‬‬
‫سيجريها متحف حيفا للفنون خالل السنة القري�بة‬
‫نشاطات ُ‬
‫ً‬
‫النسوي نشأ في‬
‫الفن‬
‫أساسي في‬
‫‪ )Dinner Party‬لجودي شيكاغو ‪ -‬وهو عمل‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫الغربي من الواليات المتحدة األمريكية‪ ،‬بني السنوات ‪ .1974-1978‬بحلول‬
‫الشاطئ‬
‫ّ‬
‫اإلبداعي الضخم‪،‬‬
‫عاما على بدء العمل على هذا العمل‬
‫مر ‪40‬‬
‫ً‬
‫ّ‬
‫عام ‪ 2014‬يكون قد ّ‬
‫قرر المتحف حيفا للفنون إنشاء مشروع متواصل موضوعه هو تقدير العمل‬
‫وقد ّ‬
‫النسوي‪ .‬مسارات المشي المقرتحة هنا ترتبط بهذا الشكل أو ذاك بالهوية‬
‫والتفكري‬
‫ّ‬
‫النسائية المدينية‪ ،‬بالشخصيات النسائية اللواتي عشن ونشطن في المدينة‪،‬‬
‫المديني من وجهة نظر غري رجولية ومهيمنة‪ .‬بموازاة‬
‫وبالجوانب المختلفة للواقع‬
‫ّ‬
‫ذلك‪ ،‬فإن هذا الحدث يواصل الحوار المرتاكم بني المتحف والمدينة‪.‬‬
‫‪02 - 05 - 2013‬‬
‫חמישי الخميس‬
‫‪1‬‬
‫שוות ומשפיעות‪ .‬בדרכה של אילנה צ'רנברודה —مساويات ومؤثّرات‪ .‬في طري�ق إيالنه تشرنربوده‬
‫—‪Equal and Influencing‬‬
‫‪ 17:00‬הדר‪ ,‬ואדי ניסנס‬
‫‪ Hadar, Wadi Nisnas‬‬
‫الهدار‪ ،‬وادي النسناس‬
‫הטיול יעבור לאורך ציוני דרך בחייה‪ ,‬עיסוקיה והשקפת עולמה של אילנה צ'רנברודה ז"ל‪ ,‬מחלוצות הפמיניזם‬
‫החיפאי‪ ,‬ומי ששימשה כיועצת למעמד האישה ויו"ר מועצת הנשים ליד ראש העיר חיפה‪ .‬כפמיניסטית ופעילה‬
‫חברתית היא האמינה בזכות לשוויון לכל אזרחי המדינה‪ ,‬ובמסגרת אמונתה הפוליטית יזמה פעילויות בין נשים‬
‫ערביות ויהודיות ואף נפגשה עם יאסר עראפת בעזה‪ ,‬בימים שמעטים העזו לעשות זאת‪ .‬בדרך נפגוש אנשים שונים‬
‫שהיו קשורים לפועלה ולמעשיה בתחומי מעמד האישה ושיוויון מגדרי‪ ,‬פעילות חברתית ומפלגתית‪ ,‬חינוך צעירים‬
‫ובני נוער‪ ,‬חינוך לדו–קיום ושלום עם שכנינו‪ .‬דרך ההליכה תצטייר דמותה של אישה מיוחדת ואמיצה‪ ,‬בעלת ראיית‬
‫עולם פוליטית והומנית‪ ,‬מלאת חסד ואהבת אדם‪.‬‬
‫وفقا لمحطات في حياة‪ ،‬نشاط ومواقف المرحومة إيالنه تشرنربوده‪ ،‬وهي من رائدات النسوية‬
‫ستسري الجولة‬
‫ً‬
‫الحيفاوية‪ ،‬وقد شغلت وظيفة مستشارة لمكانة المرأة ورئيسة لمجلس النساء إلى جانب رئيس بلدية حيفا‪.‬‬
‫السياسي‬
‫بحق جميع مواطني الدولة في المساواة‪ ،‬وفي إطار إيمانها‬
‫كنسوية وناشطة اجتماعية كانت تؤمن‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫غزة‪ ،‬في األيام التي لم‬
‫بادرت إلى تنظيم نشاطات بني النساء العرب�يات واليهوديات‪ ،‬كما التقت بياسر عرفات في ّ‬
‫يجرؤ فيها كثريون على فعل كذلك‪ .‬في الطري�ق سنلتقي بأشخاص مختلفني كانت تربطهم صلة بعملها ونشاطها‬
‫والحزبي‪ ،‬ت�ثقيف األوالد والشبيبة‪ ،‬الرتب�ية‬
‫الجندرية‪ ،‬النشاط االجتماعي‬
‫في مجاالت مكانة المرأة والمساواة‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫مميزة وشجاعة‪ ،‬ذات وجهة نظر سياسية‬
‫امرأة‬
‫ة‬
‫شخصي‬
‫سرتتسم‬
‫المشي‬
‫عرب‬
‫والسالم مع جرياننا‪.‬‬
‫على التعايش‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫وبمحبة اإلنسان‪.‬‬
‫بالخري‬
‫مفعمة‬
‫وإنسانية‪،‬‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫» נקודת מפגש עירית חיפה‪ ,‬חסן שוקרי ‪14‬‬
‫» נקודת סיום בית הגפן‬
‫» מדריכת הסיור ד"ר יהודית זוסמנוביץ‪ ,‬יועצת למעמד האשה‬
‫ויו"ר מועצת הנשים ליד ראש העיר חיפה‬
‫» משך הסיור כשעתיים‬
‫‪03 - 05 - 2013‬‬
‫بلدية حيفا‪ ،‬حسن شكري ‪14‬‬
‫» نقطة االلتقاء‬
‫ّ‬
‫» نقطة الختام بيت الكرمة‬
‫» ُمرشدة الجولة د‪ .‬يهوديت زوسمنوفيتش‪ ،‬مستشارة لمكانة‬
‫بلدية حيفا‬
‫المرأة ورئيسة مجلس النساء إلى جانب رئيس‬
‫ّ‬
‫مدة الجولة ساعتان‬
‫» ّ‬
‫שישי الجمعة‬
‫‪2‬‬
‫‪ 3‬גינות —‪ 3‬حدائق —‪3 Gardens‬‬
‫‪9:00‬‬
‫שכונות החוף‪ :‬נוה דוד‪ ,‬שער העליה ועין הים‬
‫‪ Neve David, Sha’ar Ha’aliya, Ein Ha’yam‬‬
‫أحياء الشاطئ – نفيه دافيد‪ ،‬شاعر هعلياه وعني هيام‬
‫סיור ב–‪ 3‬גינות קהילתיות‪ ,‬מתוך ‪ 11‬גינות שקיימות היום בחיפה‪ .‬בין ערוגות פרחים‪ ,‬פירות וירקות נפגוש את‬
‫פעילי הגינות‪ ,‬ואת רכזת גינות קהילתיות בחברה להגנת הטבע‪ ,‬ונשמע על האידיאולוגיה ועל הפרקטיקה של גינה‬
‫קהילתית‪ .‬לבאים באוטובוס — מומלץ לרדת בתחנה ברח' דוד המלך בנווה דוד‪ .‬לבאים ברכב פרטי ‪ -‬ניתן לחנות‬
‫ברח' דוד המלך‪.‬‬
‫جولة في ‪ 3‬حدائق جماهريية‪ ،‬من بني ‪ 11‬حديقة قائمة اليوم في حيفا‪ .‬بني دعامات الزهور‪ ،‬الفواكه والخضار‬
‫الجماهريية في جمعية حماية الطبيعة‪ ،‬وسنسمع عن األيديولوجيا وعن‬
‫سنلتقي ناشطي الحداق‪ ،‬ومر ّكزة الحدائق‬
‫ّ‬
‫محطة شارع دافيد هميلخ في‬
‫نصح بالنزول في‬
‫ّ‬
‫الممارسة المتعلقة بالحدائق الجماهريية‪ .‬للقادمني بالباص ‪ُ -‬ي َ‬
‫نفيه دافيد‪ .‬للقادمني بسيارة خاصة ‪ُ -‬يمكن ركن السيارة في شارع دافيد هميلخ‪.‬‬
‫» נקודת מפגש גינה קהילתית נווה דוד‪ ,‬שד' ההגנה‪ ,‬מאחורי‬
‫בי"ס קורצ'אק ובי"ס שוב לשעבר‬
‫» נקודת סיום גינת עין הים‪ ,‬רח' פייר קניג‪ ,‬ליד בית מס‪1 .‬‬
‫» מדריכת הסיור אורלי ששון‪ ,‬אדריכלית נוף‬
‫» משך הסיור כשעתיים‬
‫» نقطة االلتقاء الحديقة الجماهريية نفيه دافيد‪ ،‬شدروت ههجناه‪،‬‬
‫سابقا‬
‫خلف مدرسة "كورتشاك" ومدرسة "شوف"‬
‫ً‬
‫» نقطة الختام حديقة عني هيام‪ ،‬شارع فري كنيغ‪ ،‬بجوار البيت رقم ‪1‬‬
‫طبيعية‬
‫» ُمرشدة الجولة أورلي ساسون‪ ،‬مهندسة مناظر‬
‫ّ‬
‫مدة الجولة نحو ساعتني‬
‫» ّ‬
‫‪3‬‬
‫נשים בחיפה האדומה — نساء في حيفا الحمراء‪Women in Red Haifa— ‬‬
‫‪9:00‬‬
‫הדר‬
‫‪ Hadar‬‬
‫الهدار‬
‫נתחיל באמפיתיאטרון ברחוב נורדאו‪ ,‬ומשם נלך ללנ"י ‪ -‬ליגת נשים בישראל ובית החלוצות ברחוב יל״ג‪ .‬נמשיך‬
‫לבית‪ ‬מפ״ח (מועצת פועלי חיפה)‪ ,‬ומשם למקום שבו נערכו הבזארים המפורסמים של ארגון אמהות עובדות‪,‬‬
‫בחלוץ ‪ .45‬נעבור על פני בית התרבות של הנשים החיפאיות בשנות ה–‪ 50‬וה–‪ ,60‬ונזכיר דמויות בולטות כמו חנה‬
‫חושי‪ ,‬שפרה אלמוגי‪ ,‬מינה בן צבי‪ ,‬ועוד‪ .‬נדבר על ארגון אמהות עובדות ונעמת ועל קיפוח נשים בשוק העבודה‬
‫החיפאי‪ ,‬ונפגוש את תמי ברק‪ ,‬יו"ר נעמת בחיפה והקריות‪ 25 .‬עותקים של הספר ״נשים בחיפה האדומה״ יחולקו‬
‫למשתתפות הסיור‪ .‬‬
‫المدرج في شارع نوردو‪ ،‬ومن هناك نتجه إلى دوري النساء في إسرائيل وإلى بيت الطليعيات في شارع‬
‫نبدأ من‬
‫ّ‬
‫نتوجه إلى المكان الذي أجريت فيه البازارات‬
‫هناك‬
‫ومن‬
‫حيفا"‪،‬‬
‫ال‬
‫عم‬
‫"مجلس‬
‫بيت‬
‫إلى‬
‫السري‬
‫نواصل‬
‫ثم‬
‫ّ‬
‫"يالغ"‪ّ .‬‬
‫ّ‬
‫نمر بجوار بيت الثقافة للنساء الحيفاويات في‬
‫‪.45‬‬
‫هحلوتس‬
‫شارع‬
‫في‬
‫عامالت‪،‬‬
‫أمهات‬
‫بمنظمة‬
‫الخاصة‬
‫المشهورة‬
‫ّ‬
‫نتحدث عن‬
‫وغريهن‪.‬‬
‫سنوات الـ‪ 50‬والـ‪ ،60‬ونذكر شخصيات بارزات مثل حانه حوشي‪ ،‬شيفرا ألموغي‪ ،‬مينه بن تسفي‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫وسيتم توزيع ‪ 25‬نسخة من‬
‫الحيفاوية‪.‬‬
‫منظمة أمهات عامالت و"نعمت" وعن التمي�يز ضد النساء في سوق العمل‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫كتاب "نساء في حيفا الحمراء" على المشاركات في الجولة‪ .‬‬
‫» נקודת מפגש אמפיתאטרון‪ ,‬קצה רח' נורדאו‬
‫» נקודת סיום הגשר מעל רח' החלוץ ‪45‬‬
‫» מדריך הסיור ד"ר אלי נחמיאס‪ ,‬יו"ר האגף לכספים ולנכסים‬
‫בהסתדרות‬
‫» משך הסיור כשעה‬
‫المدرج‪ ،‬طرف شارع نوردو‬
‫» نقطة االلتقاء‬
‫ّ‬
‫» نقطة الختام الجسر فوق شارع هحلوتس ‪45‬‬
‫» مرشد الجولة د‪ .‬إيلي نحمياس‪ ،‬رئيس القسم المالي‬
‫والعقارات في الهستدروت‬
‫مدة الجولة نحو ساعة‬
‫» ّ‬
‫‪4‬‬
‫זכרונות של נשים אופטימיות —ذكريات نساء متفائالت —‪Memories of Optimistic‬‬
‫‪Ladies‬‬
‫‪ 10:30‬ואדי ניסנס‬
‫‪Wadi Nisnas‬‬
‫وادي النسناس‬
‫חברות קבוצת נשים אופטימיות ישתפו את משתתפי הסיור בסיפוריהן המערבים זיכרונות יום–יום ומידע היסטורי‪,‬‬
‫חברתי ופוליטי‪ .‬ההליכה בסמטאות ואדי ניסנס תאיר את המידע העצום והחשוב המסתתר בסיפורי הנשים‪ .‬הסיור‬
‫יעבור ברח' יוחנן הקדוש‪ ,‬ויתעכב ליד ביתו של סלים ספרידון שנבנה ב–‪ ,1914‬ליד חנות הספרים של דאוד תורקי‬
‫ובגן הילדים של תנועת הנשים הדמוקרטיות‪ .‬בדרך יצטרפו לסיור תושבים ותיקים ובעלי עניין שיאירו נקודות מבט‬
‫משלהם לסיפורי הנשים‪ .‬במהלך הטיול תיחנך תלייתם של מספר שלטים על חזיתות בניינים נבחרים‪.‬‬
‫قصصهن عن وادي النسناس‪ ،‬التي تجمع ما‬
‫سيحكني للمشاركني في الجولة‬
‫عضوات مجموعة نساء متفائالت‬
‫ّ‬
‫َ‬
‫أزقة وادي النسناس ُيلقي‬
‫االجتماعية‬
‫ة‪،‬‬
‫التاريخي‬
‫والمعلومات‬
‫اليومية‬
‫بني الذكريات‬
‫والسياسية‪ .‬المشي في ّ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫ستمر الجولة في شارع مار يوح ّنا‪،‬‬
‫النساء‪.‬‬
‫هؤالء‬
‫قصص‬
‫في‬
‫الكامنة‬
‫ة‬
‫والمهم‬
‫العظيمة‬
‫المعلومات‬
‫الضوء على‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫�توقف إلى جانب بيت سليم سربيدون الذي ُبني سنة ‪ ،1914‬وإلى جانب حانوت الكتب التابعة لداود تركي وفي‬
‫وست ّ‬
‫سينضم إلى الجولة س ّكان عريقون وذوو شأن‬
‫�ق‬
‫ي‬
‫الطر‬
‫في‬
‫ات‪.‬‬
‫الديمقراطي‬
‫النساء‬
‫لحركة‬
‫التابعة‬
‫األطفال‬
‫روضة‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫سيتم خالل الجولة تدشني نصب بعض الالفتات‬
‫كما‬
‫النساء‪.‬‬
‫قصص‬
‫في‬
‫بهم‬
‫�تعلق‬
‫ت‬
‫جوانب‬
‫على‬
‫الضوء‬
‫لقون‬
‫وسي‬
‫ّ‬
‫ُ‬
‫على واجهات مبان ٍ مختارة‪.‬‬
‫» נקודת מפגש כיכר אמיל חביבי‪ ,‬דרך אלנבי‪ ,‬בכניסה לסמטת‬
‫יאקוט (ליד שווארמה אמיל)‬
‫» נקודת סיום עמותת מוסאווא‪ ,‬לוקס ‪5‬‬
‫» מדריכות הסיור זאהיה פרח‪ ,‬לנה פרח‪ ,‬ממקימות קבוצת‬
‫נשים אופטימיות‬
‫» משך הסיור כשעתיים‬
‫» نقطة االلتقاء ميدان إميل حبيبي‪ ،‬شارع أللنبي‪ ،‬عند مدخل زقاق‬
‫ياقوت (إلى جانب شوارما إميل)‬
‫» نقطة الختام مركز مساواة‪ ،‬سانت لوكس ‪5‬‬
‫مؤسسات مجموعة نساء‬
‫» مرشدتا الجولة زاهية فرح‪ ،‬ولنا فرح من‪،‬‬
‫ّ‬
‫متفائالت‬
‫مدة الجولة نحو ساعتني‬
‫» ّ‬
‫‪5‬‬
‫العمة دينا—‪Auntie Dina’s Tea Party‬‬
‫מסיבת התה של דודה דינה —حفلة الشاي مع‬
‫ّ‬
‫‪ 11:00‬עיר תחתית‬
‫‪Lower City‬‬
‫البلدة التحتا‬
‫דודה דינה היא לא בדיוק דודה שלי‪ ,‬אבל במשפחה כולם קוראים לה "דודה דינה"‪ .‬את סיפורי ילדותה ונעוריה‬
‫בחיפה של שנות ה–‪ 20‬וה–‪ 30‬מכירים בני המשפחה לדורותיהם‪ :‬היא נולדה בחיפה לאמה הכובענית ולאביה פועל‬
‫הרכבת‪ ,‬שמת בגיל צעיר משחפת‪ .‬המשפחה עברה דירה כמעט מידי שנה‪ ,‬תמיד בעיר התחתית‪ ,‬וכל דירה השאירה‬
‫אחריה זיכרונות ומעשיות‪ .‬בעקבות הסיור שהובילה דודה דינה לפני כשנה‪ ,‬תתנהל ההליכה לאורך הציר שבין‬
‫המזח הקיסרי ועד לחנות "אופנת פריז" שבה תפרה אמה יהודית כובעים‪ ,‬ומאוחר יותר גם שמלות כלה‪ ,‬לנשות‬
‫חיפה המנדטורית‪ .‬לאוהבי חיפה‪ ,‬על ידי מי שאמץ לו את דינה לדודה‪.‬‬
‫قصة طفولتها وشبابها في‬
‫جميعا‬
‫عمتي‪ ،‬لكننا في بيتنا نطلق عليها‬
‫ً‬
‫"العمة دينا"‪ّ .‬‬
‫ّ‬
‫العمة دينا هي ليست بالضبط ّ‬
‫ّ‬
‫ِ‬
‫ألم تعمل في صناعة وتصميم‬
‫حيفا‬
‫في‬
‫دت‬
‫ل‬
‫و‬
‫أجيالهم‪:‬‬
‫بمختلف‬
‫عائلتنا‬
‫أبناء‬
‫يعرفها‬
‫حيفا خالل سنوات الـ‪ 20‬والـ‪30‬‬
‫ُ‬
‫ّ‬
‫كل‬
‫بدلت العائلة‬
‫سن مب ّكرة بعد إصابته بمرض‬
‫القبعات وألبٍ يعمل في القطار توفي في‬
‫ّ‬
‫السل‪ّ .‬‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫شقة سكنها ّ‬
‫ّ‬
‫ٍ‬
‫كل شقة أقامت فيها ذكريات‬
‫في‬
‫العائلة‬
‫تركت‬
‫وقد‬
‫لها‪،‬‬
‫سكن‬
‫كمكان‬
‫ودائما كانت تختار البلدة التحتا‬
‫سنة تقري ً�با‪،‬‬
‫ً‬
‫ّ‬
‫سيتم تنظيم مسرية المشي على امتداد‬
‫العمة دينا قبل نحو سنة‪،‬‬
‫وأعماالً‪ .‬في أعقاب الجولة التي قادتها‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫والحقا‬
‫القبعات‪،‬‬
‫يهوديت‬
‫ها‬
‫أم‬
‫فيها‬
‫حاكت‬
‫التي‬
‫باريس"‬
‫"موضة‬
‫حانوت‬
‫وحتى‬
‫المحور القائم بني الرصيف القيصري‬
‫ً‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫كعمة له‪.‬‬
‫دينا‬
‫ى‬
‫ن‬
‫تب‬
‫ن‬
‫م‬
‫ولكل‬
‫حيفا‪،‬‬
‫اق‬
‫لعش‬
‫ة‪.‬‬
‫االنتدابي‬
‫فساتني األعراس‪ ،‬لنساء حيفا‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫ّ َ‬
‫» נקודת מפגש יפו פינת שד' בן גוריון‪ ,‬ליד מגרש הכורכר‬
‫» נקודת סיום המרכז המסחרי הישן‬
‫(השוק התורכי‪ ,‬רח' העצמאות)‬
‫» מדריך הסיור שרון שטיינבוק‪ ,‬אדריכל ומספר‬
‫» משך הסיור כשעה וחצי‬
‫» نقطة االلتقاء شارع يافا زاوية شدروت بن غوري�ون‪ ،‬قرب ساحة الكوركار‬
‫التجاري القديم‬
‫» نقطة الختام المركز‬
‫ّ‬
‫(سوق األتراك‪ ،‬شارع هعتسمؤوت)‬
‫» مرشد الجولة شارون شطاينبوك‪ ،‬مهندس‬
‫معماري وراوٍ‬
‫ّ‬
‫مدة الجولة نحو ساعة ونصف الساعة‬
‫» ّ‬
‫‪6‬‬
‫ים‪ ,‬תושבים ודלק —الجمعة ‪ 11:00‬البحر‪ ،‬الس ّكان والوقود —‪Sea, Citizens and Fuels‬‬
‫‪ 11:00‬קריית חיים‬
‫‪ Kiryat Haim‬‬
‫كريات حايم‬
‫למי שייך חוף הים — לתעשייה‪ ,‬למיכלי דלק‪ ,‬או לתושבים? בקרית חיים פועלת מזה שנים חווה של מיכלי דלק‪.‬‬
‫המיכלים ישנים‪ ,‬דולפים‪ ,‬ומזהמים את סביבתם‪ .‬לפני למעלה מתשע שנים הוחלט להעביר את החווה למיקום חדש‬
‫אך מאז לא קרה דבר‪ .‬בסיור נראה מקרוב את המיכלים‪ ,‬נדבר על ההשפעה הסביבתית‪ ,‬הבריאותית והחברתית‬
‫של מיקומם‪ ,‬וניעזר בנתונים ממחקרים הקשורים בדלק‪ ,‬סביבה ובריאות‪ .‬בדרך נפגוש בחברים מועד קרית חיים‬
‫ובפעילים נוספים היוצאים למאבק נגד חוות מיכלי הדלק‪.‬‬
‫لمن شاطئ البحر تابع – للصناعة‪ ،‬لحاويات الوقود‪ ،‬أم للسكان؟ تعمل في كريات حايم منذ سنوات مزرعة لحاويات‬
‫تم اتخاذ قرار بنقل المزرعة إلى‬
‫الوقود‪ .‬الحاويات قديمة‪ ،‬تسيل‪،‬‬
‫وتلوث البيئة المحيطة‪ .‬قبل أكرث من تسع سنوات ّ‬
‫ّ‬
‫وسنتحدث عن‬
‫يتم تنفيذ أي خطوة عملية منذ ذلك الحني‪ .‬في الجولة سنشاهد عن قرب الحاويات‪،‬‬
‫ّ‬
‫موقع جديد‪ ،‬لكن لم ّ‬
‫والصحة‪.‬‬
‫واالجتماعي على الموقع‪ ،‬وسنستعني بمعطيات من أبحاث مرتبطة بالوقود‪ ،‬البيئة‬
‫الصحي‬
‫البيئي‪،‬‬
‫ت�أثريها‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫في الطري�ق سنلتقي بأعضاء من لجنة كريات حايم وبناشطني آخري�ن يقودون نضاالً ضد مزرعة حاويات الوقود‪.‬‬
‫» נקודת מפגש הום סנטר‪ ,‬ליד צומת חלוצי התעשיה‪,‬‬
‫» نقطة االلتقاء هوم سنرت‪ ،‬إلى جانب مفرق "حلوتسي هتعسياه"‪،‬‬
‫האיצטדיון ‪ ,1‬קרית חיים‬
‫"هئيستديون ‪ ،"1‬كريات حايم‬
‫» נקודת סיום בי"ס דגניה‪ ,‬דגניה פינת זלמן ארן‬
‫» نقطة الختام مدرسة دغانيا‪ ،‬دغانيا زاوية زلمان إي�رن‬
‫» מדריכת הסיור רונית פיסו‪ ,‬מנכ"לית הקואליציה לבריאות הציבור » ُمرشدة الجولة رونيت بيسو‪ ،‬المديرة العامة لتحالف صحة الجمهور‬
‫» משך הסיור כשעה וחצי‬
‫مدة الجولة نحو ساعة ونصف الساعة‬
‫» ّ‬
‫‪7‬‬
‫עם הפנים לים — قبالة البحر —‪Facing the Sea‬‬
‫‪ 11:30‬שכונת ואד אל ג'מאל‪ ,‬עין הים‬
‫‪ Wadi Jimal, Ein Ha’yam‬‬
‫حي وادي الجمال‪ ،‬عني هيام‬
‫סיור במורדותיה המערביים של חיפה‪ ,‬עם נוף מהיפים בארץ ‪ -‬סטלה מאריס‪ ,‬מערת אליהו‪ ,‬ואד אל ג'מאל‪-‬עין‬
‫הים‪ ‬ותל אל סמק‪-‬שקמונה‪ .‬ההליכה תעבור בין ארכיאולוגיה לבנייה של שנות ה–‪ ,60‬תוך איזכור מקומות שהיו‬
‫מרכזיים בעבר הרחוק‪ ,‬בעבר הקרוב והיום‪ ,‬כמו הבית שבו התחיל בית הספר הניסויי עין הים‪ ,‬פסיפס עתיק‪ ,‬בתי‬
‫כנסת‪ ,‬כנסיות ומבנה חקר ימים ואגמים‪ .‬הליכה עם מבט אל הים‪ ,‬ברחובות ששמם העוגן‪ ,‬התורן והתכלת‪ ,‬כיאה‬
‫למיקומם מול הים‪ .‬מומלץ להגיע באוטובוס מס‪ ,115 .‬ולרדת בתחנה ליד כיכר בית הלוחם‪ .‬יש לקחת בחשבון‬
‫הליכה ממושכת ברגל‪ ,‬ונוף מרהיב‪.‬‬
‫جولة في التالل الغرب ّ�ية من حيفا‪ ،‬مع أحد أجمل المناظر الطبيعية في البالد – ستيال مارس‪ ،‬مار الياس‪ ،‬وادي‬
‫�تضمن علم اآلثار والمباني خالل سنوات الستني‪ ،‬مع اإلشارة‬
‫الجمال‪-‬عني هيام وتل السمك‪-‬شكمونا‪ .‬المسرية ست‬
‫ّ‬
‫مركزية في الماضي البعيد‪ ،‬في الماضي القريب واليوم‪ ،‬مثل البيت الذي بدأت‬
‫إلى األماكن التي كانت ذات مكانة‬
‫ّ‬
‫فيه المدرسة التجري�بية عني هيام‪ ،‬فسيفساء قديم‪ ،‬كنس‪ ،‬كنائس ومركز بحث البحار والمحيطات‪ .‬السري مع اإلطالل‬
‫على البحر‪ ،‬في شوارع أسماؤها هي "هعوغن" (المرساة)‪" ،‬هتورن" (الصارية) و"هتخيلت" (الالزورد‪ -‬الزرقة‬
‫بخط باص رقم ‪ ،115‬والنزول في‬
‫نصح بالقدوم ّ‬
‫ّ‬
‫السماوية)‪ ،‬وذلك بما يتناسب مع موقعها على مقربة من البحر‪ُ .‬ي َ‬
‫طبيعي خالب‪.‬‬
‫منظر‬
‫أكناف‬
‫في‬
‫طويلة‪،‬‬
‫سري‬
‫جولة‬
‫نتحدث عن‬
‫المحطة الواقعة قرب ساحة "بيت هلوحيم" تذ ّكروا أننا‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫» נקודת מפגש סטלה מאריס‪ ,‬בחנייה מול הכנסייה‬
‫(רחבת הרכבל העליון)‬
‫» נקודת סיום תל אל סמק‪-‬שקמונה‬
‫» מדריכת הסיור פדואה סרוג'י‬
‫פעילה בקהילה ותושבת השכונה‬
‫» משך הסיור שעתיים‬
‫» نقطة االلتقاء ستيال مارس‪ ،‬في موقف السيارات قبالة الكنيسة‬
‫الهوائي األعلى)‬
‫(ساحة القطار‬
‫ّ‬
‫» نقطة الختام تل السمك‪-‬شكمونا‬
‫» مرشدة الجولة فدوى سروجي‬
‫الحي‬
‫اجتماعية ومن س ّكان‬
‫ناشطة‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫مدة الجولة ساعتان‬
‫» ّ‬
‫‪8‬‬
‫الشمالية‬
‫סחר בנשים בפריפריה‪ ‬הצפונית—االتجار بالنساء في األطراف‬
‫ّ‬
‫—‪Women Trafficking in the Northern Periphery‬‬
‫‪ 12:00‬הדר‬
‫‪Hadar‬‬
‫الهدار‬
‫סיור בעקבות סחר בנשים‪ ,‬תופעה שראשיתה בארץ בימי המנדט הבריטי‪ .‬בשנות ה–‪ 90‬של המאה הקודמת לבשה‬
‫התופעה ממדים חדשים‪ ,‬ובחיפה היו לה מאפיינים מיוחדים‪ ,‬בהיותה עיר נמל ותיירות‪ .‬בשנות האלפיים צצו ברחבי‬
‫העיר דירות דיסקרטיות שבהן שוכנו נשים שהובאו ממזרח אירופה‪ .‬במסגרת הסיור יסופר על ההיסטוריה של סחר‬
‫בנשים בארץ‪ ,‬ועל תעשיית הזנות בחיפה היום‪ ,‬בין השאר דרך פגישות עם בעלי עסקים קטנים בשכונת הדר‪ .‬כמו כן‬
‫תוצג הפעילות של הארגונים לזכויות אדם‪ ,‬ועבודתם עם המשטרה‪.‬‬
‫أيام االنتداب الربيطاني‪ .‬خالل سنوات‬
‫جولة في أعقاب االتجار بالنساء‪ ،‬وهي ظاهرة تعود بداياتها في البالد إلى ّ‬
‫الـ‪ 90‬من القرن الماضي اتسعت هذه الظاهرة لتصل إلى أحجام جديدة‪ ،‬وكانت لها في حيفا سمات خاصة‪ ،‬لكون‬
‫تم فيها إسكان النساء‬
‫حيفا مدينة ميناء وسياحة‪ .‬خالل سنوات األلفني ظهرت في أنحاء المدينة شقق‬
‫سرية ّ‬
‫ّ‬
‫سيوى عن تاري�خ االتجار بالنساء في البالد‪ ،‬وعن صناعة الزنا‬
‫أحضرن من أوروبا‬
‫اللواتي‬
‫الشرقية‪ .‬في إطار الجولة ُ‬
‫ّ‬
‫َ‬
‫سيتم‬
‫حي الهدار‪ .‬كما‬
‫في حيفا اليوم‪ ،‬وسيشمل ذلك‪ ،‬ضمن أمور أخرى‪ ،‬لقاءات مع أصحاب مصالح صغرية في‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫منظمات حقوق اإلنسان‪ ،‬وعملها مع الشرطة في هذا المجال‪.‬‬
‫تناول وعرض نشاط‬
‫ّ‬
‫» נקודת מפגש ארלוזורוב ‪( 118‬קווי אוטובוס ‪ )12 ,21 ,28 ,37 ,133‬نقطة االلتقاء أرلوزوروف ‪( 118‬خطوط الباص ‪)12 ،21 ،28 ،37 ،133‬‬
‫» נקודת סיום יוסף ‪23‬‬
‫نقطة الختام يوسيف ‪23‬‬
‫» מדריכת הסיור‪ ‬ריטה חייקין‪ ,‬מנהלת פרויקט מאבק בזנות ובסחר مرشدة الجولة ريتا حايكني‪ ،‬مديرة مشروع مكافحة الزنا واالتجار‬
‫בנשים‪ ,‬עמותת אשה לאשה ‪ -‬מרכז פמיניסטי‪ ,‬חיפה‬
‫نسوي‪ ،‬حيفا‬
‫جمعية المرأة للمرأة‪ -‬مركز‬
‫بالنساء‪،‬‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫» משך הסיור כשעה‬
‫مدة الجولة نحو ساعة‬
‫ّ‬
‫‪9‬‬
‫רוגבי נשים — ُرجبي النساء—‪Women's Rugby‬‬
‫‪ 14:30‬טכניון‪ ,‬נוה שאנן‬
‫‪Technion, Neve Sha'anan‬‬
‫التخنيون‪ ،‬نفيه شأنان‬
‫נסייר בטכניון‪ ,‬נראה את מרכז הספורט‪ ,‬ונשקיף על נוף המפרץ‪ .‬נעצור להדגמת משחק רוגבי קצר‪ ,‬ונכיר את‬
‫כדור המשחק הייחודי‪ .‬נדון בפריחת תרבות הספורט בארץ‪ ,‬ובפעילות ספורטיבית בטכניון‪ ,‬ונשאל את עצמנו מה‬
‫מניע סטודנטיות לעזוב את הספרים פעמיים בשבוע לטובת מגרש הדשא‪ .‬בדרך (אולי) נפגוש אקדמאים מהודו‬
‫שמארגנים מידי שבוע משחקי קריקט בטכניון‪ .‬בסוף ‪ -‬מבחן רוגבי למשתתפות!!!‬
‫نتوقف لتجسيد لعبة رجبي قصرية‪ ،‬ونتعرف‬
‫ونطل على منظر الخليج‪.‬‬
‫نتجول في التخنيون‪ ،‬نشاهد مركز الرياضة‪،‬‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫المميزة‪ .‬نناقش ازدهار ثقافة الرياضة في البالد‪ ،‬والنشاط الرياضي في التخنيون‪ ،‬ونطرح على‬
‫على كرة اللعبة‬
‫ّ‬
‫(ربما)‬
‫مرتني في األسبوع لصالح الملعب‬
‫ّ‬
‫العشبي‪ .‬في الطري�ق ّ‬
‫أنفسنا السؤال‪ :‬ما الذي يجذب الفتيات ليرتكن الكتب ّ‬
‫ينظمون أسبوع ًّيا ألعاب كريكت في التخنيون‪ .‬في الختام‪ -‬اختبار ُرجبي للمشاركات!!!‬
‫سنلتقي‬
‫بأكاديمي�ي من الهند ّ‬
‫ّ‬
‫» נקודת מפגש שער נווה שאנן‪ ,‬טכניון (קווי אוטובוס ‪,32 ,19 ,17‬‬
‫‪ .77 ,76 ,11‬לבאים ברכב פרטי ‪ -‬חניית כורכור כ–‪ 50‬מטר לפני שער‬
‫הטכניון)‬
‫» נקודת סיום שער נווה שאנן‪ ,‬טכניון‬
‫» מדריכות הסיור יעל (עלי) פרידמן‪ ,‬חן בר–לב‪ ,‬שחקניות ליגת‬
‫רוגבי נשים‪ ,‬אס"א טכניון‬
‫» משך הסיור כשעה וחצי‬
‫» نقطة االلتقاء شاعر نفيه شأنان‪ ،‬التخنيون (خطوط الباص ‪،32 ،19 ،17‬‬
‫مرتا قبل‬
‫بسيارة‬
‫‪ .76 ،77 ،11‬للقادمني‬
‫ّ‬
‫خاصة – موقف كوركور نحو ‪ً 50‬‬
‫ّ‬
‫بوابة التخنيون)‬
‫ّ‬
‫» نقطة الختام شاعر نفيه شأنان‪ ،‬التخنيون‬
‫» مرشدتا الجولة‪ ‬ياعيل (عيلي) فريدمان‪ ،‬حني بار‪-‬ليف‪ ،‬العبتان في‬
‫األكاديمي ‪ -‬التخنيون‬
‫الرجبي للنساء‪ ،‬اتحاد الرياضة‬
‫ّ‬
‫دوري ُ‬
‫مدة الجولة ساعة ونصف الساعة‬
‫» ّ‬
‫‪10‬‬
‫متعددة الثقافات —‪Tour in Multi-cultural‬‬
‫סיור בילדות רב–תרבותית —جولة في طفولة‬
‫ّ‬
‫‪Childhood‬‬
‫‪ 16:00‬חליסה‪ ,‬ואדי סליב‬
‫‪ Halisa, Wadi Salib‬‬
‫الحليصة‪ ،‬وادي الصليب‬
‫הליכה בחליסה תחתונה‪ ,‬השכונה היהודית‪/‬ערבית שבה גדלתי‪ ,‬דרך לשכת הסעד‪ ,‬ביה"ס היסודי‪ ,‬גן הילדים‪ ,‬בית‬
‫החרושת לקרח‪ ,‬בית הקולנוע השכונתי ועוד‪ .‬חלק מהמבנים נהרסו‪ ,‬חלקם עומדים להריסה ואחרים עברו הסבה‪.‬‬
‫במהלך הטיול נפגוש אנשי עסקים ותושבים‪ ,‬וותיקים וחדשים‪ ,‬נבדוק מי גר היום בשכונה ומה הקשר שלהם‬
‫לתושבים הוותיקים‪.‬‬
‫االجتماعية‪ ،‬المدرسة‬
‫مرورا بمكتب الرعاية‬
‫ترعرعت فيه‪،‬‬
‫‪/‬العربي الذي‬
‫اليهودي‬
‫الحي‬
‫السري في الحليصة التحتا‪،‬‬
‫ُ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫ً‬
‫ّ‬
‫يتهدده خطر الهدم‪،‬‬
‫وبعضها‬
‫ر‪،‬‬
‫م‬
‫د‬
‫المباني‬
‫بعض‬
‫وغريها‪.‬‬
‫الحي‬
‫سينما‬
‫الثلج‪،‬‬
‫معمل‬
‫األطفال‪،‬‬
‫االبتدائية‪ ،‬روضة‬
‫ُ ِّ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫أما البعض اآلخر فقد جرى تحوي�ل غايته‪ .‬خالل الجولة سنلتقي برجال أعمال وبمواطنني‪ ،‬من القدامى والجدد‪،‬‬
‫الحي وما عالقتهم بالسكان القدامى‪.‬‬
‫وسنفحص َمن يسكن اليوم في‬
‫ّ‬
‫» נקודת מפגש נתן אלבז ‪ ,2‬ליד תחנת המשטרה‪ ,‬צומת דרך בר‬
‫יהודה וירוחם צייזל‬
‫» נקודת סיום שוק הפשפשים‬
‫» מדריכת הסיור רותי גור‪ ,‬לשעבר נג'ט אסלן‪ ,‬פמיניסטית‬
‫ופעילה בשכונות‬
‫» משך הסיור שעתיים‬
‫محطة الشرطة‪ ،‬مفرق طري�ق بار‬
‫» نقطة االلتقاء نتان ألباز ‪ ،2‬بجوار‬
‫ّ‬
‫يهودا وي�روحام تسيزل‬
‫» نقطة الختام سوق هبشبشيم (سوق الخردوات)‬
‫نسوية وناشطة‬
‫سابقا‪،‬‬
‫» ُمرشدة الجولة روتي غور‪ ،‬نجاة أصالن‬
‫ً‬
‫ّ‬
‫في األحياء‬
‫مدة الجولة ساعتان‬
‫» ّ‬
‫‪04 - 05 - 2013‬‬
‫שבת الجمعة‬
‫‪11‬‬
‫הביתה מהחנות של אבא— إلى البيت‪ ،‬من دكان أبي —‪Going Home, from Father's Shop‬‬
‫‪9:00‬‬
‫עיר תחתית‪ ,‬כרמל‬
‫‪ Lower City, Carmel‬‬
‫الكرمل‪ ،‬البلدة التحتا‬
‫סיור אוטוביוגרפי בחיפה דרך נקודות ציון בחיי‪ .‬נתחיל במקום שבו היתה החנות של אבי‪ ,‬לפני שנמכרה והפכה‬
‫לחלק מבית קפה ידוע בעיר התחתית‪ .‬משם נעלה לשד' אליהו גולומב‪ ,‬שם ביליתי בנעורי ב"קן הדר" של הנוער‬
‫העובד והלומד‪ .‬בבגרותי חזרתי לאותו רחוב ממש‪ ,‬לבקר אצל אמי כשהייתה מתאשפזת בבי"ח בני ציון‪ .‬הזדמנות‬
‫ראשונה לדבר אנגלית "באמת" ניתנה לי כשנשלחתי ללוות תייר בריטי — שהתארח בביתנו — לרח' יפה נוף‪ .‬משם‬
‫למרכז הכרמל‪ ,‬עם בית קפה פאר וקולנוע אורלי‪ .‬לבסוף הבית בשד' מוריה ‪ ,23‬שבו נולדתי וגדלתי‪ ,‬ושבו חיו הורי‬
‫עד סוף חייהם‪ .‬למצטרפים לסיור‪ ,‬שימו לב‪ :‬מדובר בטיפוס מהעיר התחתית ועד לכרמל!‬
‫جولة أوتوبيوغرافية عرب أماكن ش ّكلت محطات في حياتي‪ .‬سنبدأ من المكان الذي كانت توجد فيه دكان أبي‪ ،‬قبل‬
‫وتحولها إلى جزء من مقهى معروف في البلدة التحتا‪ .‬ثم نصعد إلى شدروت إلياهو غولومب‪ ،‬حيث قضيت‬
‫بيعها‬
‫ّ‬
‫عدت إلى‬
‫البلوغ‬
‫مرحلة‬
‫في‬
‫والمتعلمة‪.‬‬
‫العاملة‬
‫الشبيبة‬
‫حركة‬
‫في‬
‫الهدار"‪،‬‬
‫"عش‬
‫في‬
‫المبكرة‬
‫شبابي‬
‫فرتة‬
‫هناك‬
‫ُ‬
‫لتحدث اإلنجليزية "حقًّ ا"‪،‬‬
‫أولى‬
‫فرصة‬
‫وكذلك‪:‬‬
‫تسيون"‪.‬‬
‫"بني‬
‫مستشفى‬
‫في‬
‫للعالج‬
‫أمي‬
‫رقود‬
‫بسبب‬
‫نفسه‬
‫الشارع‬
‫ّ‬
‫ضيفا في بيتنا‪ ،‬إلى شارع "يافيه نوف"؛ مركز الكرمل‪ ،‬مع مقهى بئري‬
‫حل‬
‫أرسلت لمرافقة سائح‬
‫عندما‬
‫ً‬
‫ُ‬
‫ّ‬
‫بريطاني ّ‬
‫وترعرعت فيه‪ ،‬وعاش فيه والداي حتى آخر حياتهما‪.‬‬
‫لدت‬
‫و‬
‫الذي‬
‫‪،23‬‬
‫موريا‬
‫شدروت‬
‫في‬
‫والبيت‬
‫أورلي‪.‬‬
‫وسينما‬
‫ُ‬
‫ُ‬
‫ُ‬
‫نتحدث عن جولة تصعد من البلدة التحتا حتى الكرمل!‬
‫للمنضمني إلى الجولة‪ ،‬انتبهوا‪ :‬نحن‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫» נקודת מפגש הפסאז' של דרך העצמאות ‪53‬‬
‫» נקודת סיום שד' מוריה ‪23‬‬
‫» מדריכת הסיור‪ ‬רונית שני‪ ,‬צלמת ומורה לצילום‪ .‬נולדה‬
‫וגדלה בחיפה‬
‫» משך הסיור‪ ‬שעה וחצי‬
‫» نقطة االلتقاء مقطع شارع هعتسمؤوت ‪53‬‬
‫» نقطة الختام شدروت موريا ‪23‬‬
‫شني‪ ،‬مصورة ومع ّلمة تصوي�ر‪ُ .‬ولدت وترعرعت‬
‫» مرشدة الجولة رونيت‬
‫ّ‬
‫في حيفا‬
‫مدة الجولة نحو ساعة ونصف الساعة‪ ‬‬
‫» ّ‬
‫‪12‬‬
‫‪ 10:00‬עיר תחתית‬
‫‪Lower City‬‬
‫البلدة التحتا‬
‫إخطية‪،‬‬
‫בעקבות אח'טיה‪ ,‬סראיא ומניה‪ .‬מכיכר העגלונים לשווקים שנעלמו ואינם —في أعقاب‬
‫ّ‬
‫سرايا ومنية‪ .‬من ساحة الحناطري إلى األسواق التي اختفت—‪In the Footsteps of Ikhtiyyah,‬‬
‫‪Saraya and Manya‬‬
‫וס ַראיַ א‪ ,‬בת השד הרע‪,‬‬
‫סיפורן של שלוש נשים הוא הקו המנחה את הסיור בשווקים ובסמטאות שנעלמו ‪ -‬אח'טיה ַ‬
‫גיבורות ספריו של אמיל חביבי‪ ,‬ומניה שוחט‪ ,‬כפי שהיא מצטיירת מעדויות של זאב וילנאי על ימי ילדותו בחיפה‪.‬‬
‫'ט ֶּיה"‪,‬‬
‫ב"א ְח ַ‬
‫סיפורן של הנשים יובא באמצעות תמונות‪ ,‬מפות ויומנים‪ ,‬וישולב בסיפור התהפוכות שעברו על העיר‪ֶ .‬‬
‫(ספרו מ–‪ )1985‬כותב חביבי‪" :‬את כיכר 'אל–ח'מרה' (היין) הפכו לכיכר פריס‪ ,‬כדי שלא ינדוף ממנה ריח של בארים‬
‫מפוקפקים‪ ,‬ולא ידעו שאל–ח'מרה הוא שמה של משפחה ערביה ותיקה‪ .‬אותה כיכר נקראה לפנים כיכר אל–חנאטיר‪,‬‬
‫לאמור‪ ,‬כיכר הכרכרות‪ ,‬ואבותינו העגלונים נהגו ללעוג שם לכובעיהן של התיירות הזרות‪ ,‬כמין עציצים של פרחים‬
‫מלאכותיים‪ ,‬וקראו להם 'כובעי פריס'"‪ .‬‬
‫إخطية وسرايا بنت الغول‪،‬‬
‫وجه الجولة في األسواق واألزقة التي اختفت –‬
‫ّ‬
‫قصة ثالث نساء هو المسار الذي ُي ّ‬
‫ّ‬
‫أيام طفولته‬
‫عن‬
‫فيلنائي‬
‫زئيف‬
‫شهادات‬
‫خالل‬
‫من‬
‫توصف‬
‫كما‬
‫شوحط‪،‬‬
‫ومنية‬
‫وهما بطلتا روايتي إميل حبيبي‪،‬‬
‫ّ‬
‫مرت بها‬
‫دمج ضمن‬
‫ّ‬
‫في حيفا‪ّ .‬‬
‫القصة التق ّلبات التي ّ‬
‫يتم عرض قصة النساء باالستعانة بصور‪ ،‬خرائط ومف ّكرات‪ ،‬وس ُت َ‬
‫حولوا "ساحة الخمرة” إلى “ساحة‬
‫"لقد‬
‫يلي‪:‬‬
‫ما‬
‫‪)1985‬‬
‫سنة‬
‫من‬
‫(كتابه‬
‫ة"‬
‫"إخطي‬
‫في‬
‫حبيبي‬
‫إميل‬
‫يكتب‬
‫المدينة‪.‬‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫حرمات‪ ...‬لم يستطيعوا‪،‬‬
‫الم‬
‫إلى‬
‫يعود‬
‫‬‫العريقة‬
‫مرة‬
‫خ‬
‫ال‬
‫عائلة‬
‫إلى‬
‫نسبة‬
‫‬‫�ق‬
‫ي‬
‫العر‬
‫االسم‬
‫بأن‬
‫منهم‬
‫ًّا‬
‫ن‬
‫ظ‬
‫باريس”‪،‬‬
‫َ‬
‫ُ َّ‬
‫ّ‬
‫قبعات‬
‫على‬
‫رون‬
‫د‬
‫يتن‬
‫ة”‬
‫"العربنجي‬
‫آباؤنا‬
‫كان‬
‫ل‪،‬‬
‫األو‬
‫مان‬
‫الز‬
‫في‬
‫الحناطري”‪،‬‬
‫"ساحة‬
‫فمنذ‬
‫ا‪،‬‬
‫ن‬
‫م‬
‫الهروب‬
‫يعلمون‪،‬‬
‫لو‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫َّ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫فارسية”‪.‬‬
‫عات‬
‫قب‬
‫ها‬
‫ن‬
‫إ‬
‫غرب‪:‬‬
‫م‬
‫اصطناعي‬
‫ر‬
‫ٍ‬
‫زه‬
‫كأصص‬
‫الفاقعة‬
‫ات‪،‬‬
‫األجنبي‬
‫ائحات‬
‫الس‬
‫ّ‬
‫ٍّ ُ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫» נקודת מפגש כיכר פריז‬
‫» נקודת סיום שוק הפשפשים‪ ,‬מסגד אסתכלל‬
‫» מדריך הסיור נפתלי שושני‪ ,‬מורה דרך ומרכז הקורסים למורי‬
‫דרך בבית הספר לתיירות באוניברסיטת חיפה ‪2001-1992‬‬
‫» משך הסיור כשעתיים‬
‫» نقطة االلتقاء ساحة الحناطري‬
‫» نقطة الختام سوق هبشبشيم‪ ،‬جامع االستقالل‬
‫» مرشد الجولة نفتالي شوشاني‪ ،‬مرشد ومر ّكز دورات المرشدين‬
‫كلية السياحة في جامعة حيفا ‪2001-1992‬‬
‫السياحي�ي في ّ‬
‫مدة الجولة نحو ساعتني‬
‫» ّ‬
‫‪13‬‬
‫טבע עירוני— طبيعة مدينية —‪Urban Nature‬‬
‫‪ 11:00‬אחוזה‬
‫‪ Ahuza‬‬
‫أحوزا‬
‫ההליכה תתמקד בטבע עירוני‪ ,‬הנסתר בדרך כלל מן העין‪ ,‬אך נוכח בכל מקום בכרמל‪ ,‬ומתגלה רק כאשר מתעכבים‬
‫ומשהים עליו את המבט‪ .‬הטיול יתמקד ברחוב איינשטיין‪ ,‬רחוב המייצג באופן נפלא את הטבע הגלוי והסמוי‬
‫בכרמל‪ ,‬בין פינת חמד אחת לשנייה‪ .‬בדרך נספר סיפורים‪ ,‬נקרא שירים על טבע נסתר וגלוי‪ ,‬ונתפעל מרחוב שמוקף‬
‫ביער‪ ,‬וגם הוא עצמו מעין יער‪ ,‬טובל בעצי שסק‪ ,‬אורנים‪ ,‬שיחי לוטם‪ ,‬ציפורים ופרחים‪ .‬נפגוש באמניות תושבות‬
‫האזור ‪ -‬נטלי לוין‪ ,‬אנה לוקשבסקי‪ ,‬אנה פסטרנק‪ ,‬לידה שרת מסד‪ ,‬ונשמע מהן על הקשר לטבע‪ ,‬לסביבה‪ ,‬ולחיפה‪.‬‬
‫كل مكان في الكرمل تقري ً�با‪،‬‬
‫الخفية عن العني‬
‫ست�تمحور المسرية حول الطبيعة المدينية‪،‬‬
‫ً‬
‫ّ‬
‫عادة‪ ،‬إال أنها حاضرة في ّ‬
‫نرتيث ونديم النظر إليها فقط‪ .‬ستجرى الجولة في شارع أينشطاين‪ ،‬وهو شارع يمثّل‪ ،‬بشكل رائع‪،‬‬
‫وتظهر عندما‬
‫ّ‬
‫قصصا‪ ،‬نقرأ‬
‫سنحكي‬
‫�ق‬
‫ي‬
‫الطر‬
‫في‬
‫آخر‪.‬‬
‫إلى‬
‫هادئ‬
‫ركن‬
‫من‬
‫سننتقل‬
‫حيث‬
‫الكرمل‪،‬‬
‫في‬
‫ة‬
‫والخفي‬
‫الظاهرة‬
‫الطبيعة‬
‫ً‬
‫ّ‬
‫والخفية‪ ،‬وسنستمتع حتى االندهاش بشارع محاط بغابة‪ ،‬وهو نفسه على شكل غابةٍ‬
‫الظاهرة‬
‫الطبيعة‬
‫عن‬
‫أشعارا‬
‫ً‬
‫ّ‬
‫أيضا‪ ،‬تنتشر فيه أشجار اإلسكدنيا‪ ،‬الصنوبر‪ ،‬شجريات الالذن‪ ،‬الطيور والزهور‪ .‬سنلتقي بف ّنانات المدينة – نتالي‬
‫ً‬
‫عالقتهن بالطبيعة‪ ،‬بالبيئة وبحيفا‪.‬‬
‫منهن عن‬
‫ليفني‪ ،‬آنا لوكيشفسكي‪ ،‬آنا بسرتناك‪ ،‬وليدا شاريت مساد‪ ،‬وسنستمع‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫» נקודת מפגש בי"ס איינשטיין‪ ,‬איינשטיין ‪( 133‬קווי אוטובוס‬
‫‪)29 ,24 ,37‬‬
‫» נקודת סיום מרכז חורב‬
‫» מדריכות הסיור‪ ‬יעל בלבן‪ ,‬איילה נצר‪ ,‬אמניות‬
‫» משך הסיור‪ ‬שעתיים‬
‫» نقطة االلتقاء مدرسة أينشطاين‪ ،‬شارع أينشطاين ‪( 133‬خطوط‬
‫الباص ‪)29 ،24 ،37‬‬
‫» نقطة الختام مركز حوريف‬
‫» مرشدتا الجولة ياعيل باالبان‪ ،‬إياال نيتسر‪ ،‬فنانتان‬
‫مدة الجولة‪ ‬ساعتان‬
‫» ّ‬
‫‪14‬‬
‫בקרנות רחוב— في زوايا الشارع —‪In Street Corners‬‬
‫‪ 12:00‬עיר תחתית‬
‫‪Lower City‬‬
‫البلدة التحتا‬
‫את הסיור תוביל‪ ‬המשוטטת‪ ,‬ילידת חיפה‪ ,‬ותוך כדי הליכה יתרחשו פעולות‪ ‬איסוף‪ ,‬אגירה‪ ,‬אילום‪ ,‬אצירה‪ ,‬דחיסה‪,‬‬
‫קיפול‪ ,‬קשירה‪ ,‬חיפוש‪ ,‬חיטוט‪ ,‬איתור‪ ,‬נבירה‪ ,‬פשפוש ועוד‪ .‬במהלך הדרך תתמלא עגלת‪ ‬המשוטטת חפצים שנפלטו‬
‫או נזרקו‪ ,‬יעלו לדיון נושאים כמו בית‪ ,‬אגירה‪ ,‬נדידה‪ ,‬חפצים‪ ,‬שוטטות‪ ,‬וגם יוצעו לקריאה טקסטים בנושאים‬
‫עירוניים‪ .‬נקודת הסיום תהיה לא רחוק ממקום הולדתה של‪ ‬המשוטטת‪ ,‬ליד בית חולים רוטשילד ושד'‪ ‬האו"ם‪,‬‬
‫שהפכו לשד' הציונות‪ .‬המשתתפים בסיור מוזמנים לקחת חלק פעיל בשוטטות וליזום פעולות או נושאים לשיחה‪.‬‬
‫سيتم القيام بعمليات جمع‪ ،‬خزن‪ ،‬رزم‪ ،‬حفظ‪،‬‬
‫المتجولة‪ ،‬وهي من مواليد حيفا‪ ،‬وخالل المسري‬
‫ستقود هذه الجولة‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫المتجولة باألغراض الملقاة أو‬
‫تفحص وغريها‪ .‬خالل الطري�ق ستمتلئ عربة‬
‫طي‪ ،‬ربط‪ ،‬بحث‪ ،‬سرب‪ ،‬كشف‪ ،‬نقب‪،‬‬
‫ضغط‪،‬‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫نصوص للقراءة حول‬
‫قرتح‬
‫ت‬
‫س‬
‫كما‬
‫ل‪،‬‬
‫التجو‬
‫األغراض‪،‬‬
‫التنقل‪،‬‬
‫الخزن‪،‬‬
‫البيت‪،‬‬
‫مثل‬
‫مواضيع‬
‫للنقاش‬
‫ح‬
‫طر‬
‫ت‬
‫وس‬
‫ة‪،‬‬
‫المرمي‬
‫ُ‬
‫ٌ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫ُ َ‬
‫مدينية‪ .‬نقطة الختام ست�كون على مقربةٍ من مكان والدة‬
‫مواضيع‬
‫المتجولة‪ ،‬بجوار مستشفى روتشيلد وشارع‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫التجول‬
‫فعال في‬
‫ّ‬
‫األمم‪ ،‬الذي أصبح شدروت هتسيونوت‪ .‬ندعو المشاركني في الجولة إلى المساهمة بشكل ٍ ّ‬
‫والمبادرة إلى خطوات أو إلى طرح مواضيع للحوار‪.‬‬
‫» נקודת מפגש דרך יפו פינת עין דור‬
‫» נקודת סיום שבתאי לוי ‪ ,26‬מוזיאון חיפה לאמנות‬
‫» מדריכת הסיור‪ ‬ליאור קריאל‪ ,‬אמנית מיצג ואמנית רב–תחומית‬
‫» משך הסיור‪ ‬שעה וחצי‬
‫» نقطة االلتقاء شارع يافا زاوية شارع عني دور‬
‫» نقطة الختام شبتاي ليفي ‪ ،26‬متحف حيفا للفنون‬
‫وفن متعدد المجاالت‬
‫» مرشدة الجولة ليئور كريئيل‪ ،‬ف ّنانة معروضات‬
‫ّ‬
‫مدة الجولة‪ ‬ساعة ونصف الساعة‬
‫» ّ‬
‫‪15‬‬
‫אורה מורג מספרת סיפורי מתח —أورا موراغ تحكي قصص إثارة —‪Ora Morag Tells Thrillers‬‬
‫‪ 12:30‬בת גלים‬
‫‪ Bat Galim‬‬
‫بات جليم‬
‫סיור בעקבות סדרת ספרי המתח ההיסטורית על שם טוביה מורג מאת‪ ‬אורה מורג‪ ,‬ילידת חיפה‪ .‬ההליכה תתנהל‬
‫בין הקזינו לבריכת השחייה הישנה‪ ,‬בין‪ ‬שיכון חיילים משוחררים לטחנת הקמח של הטמפלרים (העליה ‪,)22‬‬
‫ותסתיים במנזר שבבית החולים רמב"ם‪ .‬לאורך הדרך תספר מורג קטעים מספריה המוכרים המתרחשים בתקופת‬
‫מלחמת העולם השנייה ואחריה ‪" -‬המרגל שבא מן הים"‪" ,‬הפנים שפרצו מן הדף"‪" ,‬החטיפה מן המנזר"‪ .‬בקזינו‬
‫מובטחת הדגמה של שליחת שדר מורס! מוזמנים לסיור‪ ‬תושבי חיפה וכמובן קוראי הסדרה‪ ‬הצעירים‪ ,‬עם הוריהם‬
‫והורי הוריהם‪ .‬ניתן יהיה לרכוש‪ ‬ספרים בחתימת הסופרת‪.‬‬
‫التاريخية على اسم طوفيا موراغ التي كتبتها أورا موراغ‪ ،‬من مواليد حيفا‪.‬‬
‫جولة في أعقاب سلسلة كتب اإلثارة‬
‫ّ‬
‫المسرحني ومطحنة القمح التابعة للتمبلري�ي‬
‫الجنود‬
‫بناية‬
‫بني‬
‫القديمة‪،‬‬
‫السباحة‬
‫المسرية ستبدأ بني الكازينو وبركة‬
‫ّ‬
‫(هعلياه ‪ ،)22‬وستنتهي في الدير الكائن في مستشفى رمبام‪ .‬على امتداد الطري�ق سرتوي موراغ مقاطع من‬
‫قصصها المعروفة التي تجري أحداثها في فرتة الحرب العالمية الثانية وما بعدها – "الجاسوس القادم من البحر"‬
‫سيتم تجسيد إرسال رسالة إلى مورس!‬
‫"الوجه الذي اندفع من الصفحة" "عملية اختطاف من الدير" في الكازينو‬
‫ّ‬
‫قراء السلسلة الشباب‪ ،‬مع أهاليهم وأجدادهم‪ .‬كذلك‪ ،‬في اإلمكان شراء‬
‫ندعو سكان حيفا إلى الجولة‪ ،‬وبالطبع ّ‬
‫الكتب موسومة بتوقيع الكاتبة‪.‬‬
‫» נקודת מפגש הקזינו בבת גלים‬
‫» נקודת סיום בית החולים רמב"ם‬
‫» מדריכת הסיור אורה מורג‪ ,‬סופרת ילדים ונוער‬
‫» משך הסיור כשעה וחצי‬
‫»‬
‫»‬
‫»‬
‫»‬
‫نقطة االلتقاء الكازينو في بات جليم‬
‫نقطة الختام مستشفى رمبام‬
‫ُمرشدة الجولة أورا موراغ‪ ،‬كاتبة أطفال وشبيبة‬
‫مدة الجولة نحو ساعة ونصف الساعة‬
‫ّ‬
‫‪16‬‬
‫הליכה נסרגת— المشي المحبوك —‪Knitting a Walk‬‬
‫‪ 13:30‬הדר‬
‫‪ Hadar‬‬
‫الهدار‬
‫קיבוצניקית לשעבר‪ ,‬לבושה בשמלת קטיפה ובסמרטוטים‪ ,‬תוביל את הקהל‪ ,‬בעזרת גלילי צמר אדומים ומסרגה‪,‬‬
‫לסיור בהדר‪ .‬הנה התחנות‪ ,‬לפי סדר ביוגרפי‪ :‬כאן ירדתי מהאוטובוס‪ ,‬כאן ראיתי את "חלף עם הרוח"‪ ,‬כאן הפכתי‬
‫קפה הפוך‪ ...‬שרוך ייסרג לאורך הדרך‪ ,‬הקהל יחזיק בו וילך בעקבותיו‪ ,‬ובעקבות מובילת הסיור ‪ -‬מי שהייתה‪ ,‬מי‬
‫שהייתה רוצה להיות‪ .‬המשתתפים יוכלו גם הם לרקום או לסרוג ולהוסיף זיכרונות משלהם לדרך המתפתלת‪,‬‬
‫או לשמלתה של זו ההולכת לפניהם‪ .‬היא מבטיחה‪ :‬נלך‪ ,‬נשיר‪ ,‬נרקום‪ ,‬נסרוג‪ ,‬נשאיר סימני דרך‪ .‬לפעמים במילים‪,‬‬
‫לפעמים בפעולות‪.‬‬
‫وخرقا‪ ،‬ستقود الجمهور‪ ،‬بمساعدة لفائف صوف حمراء وإبرة‪ ،‬إلى‬
‫سابقا‪ ،‬ترتدي فستا ًنا مخمل ًّيا‬
‫عضوة كيبوتس‬
‫ً‬
‫ً‬
‫نزلت من الباص‪ ،‬هنا شاهدت "ذهب مع الري�ح"‪،‬‬
‫البيوغرافي‪ :‬هنا‬
‫المحطات‪ ،‬حسب الرتتيب‬
‫جولة في الهدار‪ .‬وها هي‬
‫ُ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫هنا سكبت قهوة بالحليب‪ ...‬الحبل ُيحاك على امتداد الطري�ق‪ ،‬الجمهور يمسك به ويسري في أعقابه‪ ،‬وفي أعقاب‬
‫أيضا أن ينسجوا أو ُيحيكوا ُمضيفني ذكريات‬
‫قائدة الجولة – من كانت‪َ ،‬من كانت تريد أن ت�كون‪ .‬يستطيع المشاركون ً‬
‫نطرز‪ ،‬نحوك‪ ،‬نرتك عالمات‬
‫منهم للطري�ق الملتوية‪ ،‬أو لفستان تلك السائرة أمامهم‪ .‬إنها تؤ ّكد‪ :‬نمشي‪ ،‬نغني‪،‬‬
‫ّ‬
‫في الطري�ق‪ .‬أحيا ًنا بالكلمات‪ ،‬وأحيا ًنا أخرى بالنشاطات‪.‬‬
‫» נקודת מפגש החלוץ פינת הנביאים‬
‫» נקודת סיום הרצליה‪ ,‬תחנות האוטובוס‬
‫» מדריכת הסיור הדס גרטמן‪ ,‬אמנית מיצג‪ ,‬תופרת‪ ,‬קיבוצניקית‬
‫בעיר הגדולה‬
‫» משך הסיור‪ ‬כשעה‬
‫» نقطة االلتقاء هحلوتس زاوية هنفيئيم‬
‫» نقطة الختام هرتسليا‪ ،‬محطات الباص‬
‫خياطة‪ ،‬عضوة‬
‫» مرشدة الجولة هداس غرطمان‪ ،‬فنانة معروضات‪ّ ،‬‬
‫كيبوتس في المدينة الكبرية‬
‫مدة الجولة نحو ساعة‬
‫» ّ‬
‫‪17‬‬
‫רחל המשוררת בחיפה—الشاعرة راحيل في حيفا —‪Rachel the Poet in Haifa‬‬
‫‪ 14:00‬המושבה הגרמנית‬
‫‪ German Colony‬‬
‫األلمانية‬
‫الجادة‬
‫ّ‬
‫ב–‪ 1911-1910‬עבדה רחל המשוררת‪ ,‬אז בת עשרים‪ ,‬בחווה חקלאית של האגרונום החלוץ‪ ,‬אליהו בלומנפלד‪ .‬היא‬
‫הגיעה לשם בעקבות המדריכה החקלאית הנודעת‪ ,‬חנה מייזל‪ .‬בסיור אספר את סיפורן של שלוש דמויות אלה‬
‫בחיפה‪ ,‬וגם על חלוצי העלייה השנייה האחרים בעיר‪ .‬אקרא קטעי זיכרונות ועדויות על אותם ימים‪ ,‬וכמובן את‬
‫(ה ָא ִביב‪ַ ,‬ה ּב ֶֹקר ‪ַ -‬א ָּים?) ‪ְ /‬ל ַרגְ ֵלי ַה ַּכ ְר ֶמל ‪-‬‬
‫זֹוכ ֶרת?‪ָ ‬א ִביב ּוב ֶֹקר ‪ָ /‬‬
‫"ג ֵּננּו"‪ ,‬שנכתב על תקופה זו‪ַ :‬א ְּת ֶ‬
‫שירה של רחל ַּ‬
‫ל‪-‬ה ָּים‪...‬‬
‫ּומ ֶּנגֶ ד לֹו ‪ּ -‬כ ַֹח ַ‬
‫ַּג ֵּננּו‪ִ / ,‬‬
‫عملت الشاعرة راحيل خالل العامني ‪ ،1911-1910‬وكانت في العشري�ن من عمرها حينذاك‪ ،‬في مزرعة المهندس‬
‫الزراعية المعروفة‪ ،‬حانه مايزل‪.‬‬
‫الطليعي‪ ،‬إلياهو بلومنفيلد‪ .‬وقد وصلت إلى هناك في أعقاب المرشدة‬
‫الزراعي‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫قصة هؤالء الشخصيات الثالث في حيفا‪ ،‬كما سأحكي لكم عن طالئعيي الهجرة الثانية‬
‫الجولة‬
‫في‬
‫لكم‬
‫سأحكي‬
‫ّ‬
‫اآلخري�ن في المدينة‪ .‬سأقرأ مقاطع من الذكريات والشهادات عن تلك األيام‪ ،‬وبالطبع سأقرأ لكم قصيدة راحيل‬
‫"حديقتنا"‪ ،‬التي كتبتها عن هذه الحقبة من الزمن‪ :‬هل تذكري�ن؟ رب�يع وصباح ‪( /‬الرب�يع‪ ،‬الصباح – رهيب؟) ‪ /‬عند أقدام‬
‫الكرمل – حديقتنا‪ / ،‬وقبالته – زرقة البحر‪.‬‬
‫‪ ‬‬
‫» נקודת מפגש אלנבי ‪117‬‬
‫» נקודת סיום אלנבי ‪117‬‬
‫» מדריכת הסיור שונית כהן‪ ,‬מעורכי האנתולוגיה "שירי חיפה"‬
‫» משך הסיור כשעה וחצי‬
‫»‬
‫»‬
‫»‬
‫»‬
‫نقطة االلتقاء أللنبي ‪117‬‬
‫نقطة الختام أللنبي ‪117‬‬
‫محرري األنطولوجيا "قصائد حيفا"‬
‫ُمرشدة الجولة شونيت كوهن‪ ،‬من‬
‫ّ‬
‫مدة الجولة نحو ساعة ونصف الساعة‬
‫ّ‬
‫‪18‬‬
‫النسوي في مدينة حيفا‬
‫העבר וההווה הפמיניסטי של חיפה— الماضي والحاضر‬
‫ّ‬
‫—‪Feminism in Haifa - Past and Present‬‬
‫‪ 16:00‬כרמל‪ ,‬הדר‬
‫‪ Carmel, Hadar‬‬
‫الكرمل والهدار‬
‫חיפה הייתה ערש הולדתה של התנועה הפמיניסטית בארץ‪ ,‬בשנות ה–‪ ,70‬והסיור יוקדש להיסטוריה של הפעילות‬
‫הפמיניסטית בעיר‪ .‬נקודת המוצא היא ליד קפה כרמל לשעבר‪ ,‬במרכז הכרמל‪ ,‬מקום מפגשן של הפמיניסטיות דאז‪:‬‬
‫מרשה פרידמן (ח"כ לשעבר)‪ ,‬נעמי נמרוד (חיפאית ותיקה)‪ ,‬ורבות אחרות שישבו שם ומכרו את העיתון נלח"ם‪.‬‬
‫משם ימשיך הסיור לבית משכנו של "קול האישה"‪ ,‬הארגון הפמיניסטי של שנות ה–‪ ,70‬תוך כדי דיון במצב הנשים‪,‬‬
‫אז והיום‪ .‬דרך שביל החמורים יגיעו ההולכים לרח' ארלוזורוב ‪ ,118‬לבית של "אשה לאשה"‪ ,‬הארגון הפמיניסטי‬
‫החוגג ‪ 30‬שנה להיווסדו‪ .‬מיטיבי‪/‬ות לכת וסקרנים‪/‬יות מוזמנים להמשיך לבית הקרנות‪ ,‬למקום שבו "נשים בשחור"‬
‫עמדו במשך למעלה מעשר שנים‪ ,‬מידי יום שישי‪ ,‬במחאה נגד הכיבוש‪.‬‬
‫وسيتم تخصيص هذه الجولة لتاري�خ‬
‫النسوية في البالد‪ ،‬خالل سنوات السبعني‪،‬‬
‫كانت حيفا مهد والدة الحركة‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫سابقا‪ ،‬في مركز الكرمل‪ ،‬وهو‬
‫النسوي في المدينة‪ .‬نقطة االنطالق هي قرب مقهى الكرمل‬
‫النشاط‬
‫ً‬
‫ّ‬
‫سابقا)‪ ،‬نوعمي نمرود (حيفاوية عريقة)‪،‬‬
‫النسويات حينها‪ :‬مارشه فريدمان (عضوة كنيست‬
‫مكان التقاء‬
‫ً‬
‫ّ‬
‫مقر‬
‫جلسن هنا وقمن بتوزيع وبيع جريدة "نلحام"‪ .‬من هناك ت�تواصل الجولة حتى‬
‫ونساء آخريات كثريات‬
‫ّ‬
‫َ‬
‫النسوية التي نشطت خالل السبعينات‪ ،‬ويتخ ّلل المسرية نقاش حول وضع المرأة‪،‬‬
‫"صوت المرأة"‪ ،‬المنظمة‬
‫ّ‬
‫ثم يبلغ المشاة عرب "شفيل هحموريم" إلى شارع أرلوزوروف ‪ ،118‬وهو عنوان‬
‫في ذلك الوقت واليوم‪ّ .‬‬
‫عاما على ت�أسيسها‪ .‬هواة المشي‬
‫مقر جمعية "المرأة للمرأة" النسوية التي تحتفي هذا العام بمرور ‪30‬‬
‫ً‬
‫ّ‬
‫مدعوون‪/‬ات إلى مواصلة المسرية حتى "بيت هكرنوت"‪ ،‬وهو المكان الذي تظاهرت فيه‬
‫والفضوليون‪/‬ات‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫ضد استمرار االحتالل‪.‬‬
‫كل يوم جمعة‪ ،‬على مدى أكرث من عشر سنوات‪ّ ،‬‬
‫عضوات "نساء بالسواد" ّ‬
‫» נקודת מפגש הנשיא פינת אלחנן‪ ,‬ליד דוכן העיתונים גולדן‬
‫(כרמלית‪ ,‬קווי אוטובוס ‪)123 ,133 ,28 ,37‬‬
‫» נקודת סיום ליד ביה"ס לאו בק (או בית הקרנות)‬
‫» מדריכת הסיור ד"ר חנה ספרן‪ ,‬פמיניסטית‪ ,‬היסטוריונית‪,‬‬
‫פעילה חברתית‬
‫» משך הסיור כשעתיים‬
‫» نقطة االلتقاء هنسي زاوية إلحنان‪ ،‬بجوار بسطة الجرائد جولدن‪.‬‬
‫القطار األرضي‪-‬الكرمليت‪ ،‬خطوط الباصات ‪123 ،133 ،28 ،37‬‬
‫» نقطة الختام بجوار مدرسة "ليئوبيك" (أو "بيت هكرنوت")‬
‫اجتماعية‬
‫ؤرخة‪ ،‬ناشطة‬
‫» ُمرشدة الجولة د‪ .‬حانه سافران‪،‬‬
‫نسوية‪ُ ،‬م ِّ‬
‫ّ‬
‫ّ‬
‫مدة الجولة ساعتان‬
‫» ّ‬
‫הליכות חיפה ‪ 3‬הן חלק‬
‫מהליכות ג'יין הבינלאומיות‪,‬‬
‫אשר מתקיימות השנה שוב‬
‫גם בתל אביב ובירושלים‪,‬‬
‫ולראשונה גם בבית שמש‪,‬‬
‫ראשון לציון וכפר סבא‪.‬‬
‫مسريات المشي في حيفا‬
‫‪ 3‬هي جزء من مسريات جني‬
‫العالمية‪ ،‬التي ُتجرى هذه‬
‫السنة مرة أخرى في تل‬
‫مرة‬
‫أبيب والقدس‪،‬‬
‫ّ‬
‫وألول ّ‬
‫في بيت شيمش‪ ،‬ريشون‬
‫لتسيون وكفارسابا‪.‬‬
‫ניהול אמנותי רותי דירקטור ומיכל רובינשטיין‬
‫תיאום והפקה מיכל רובינשטיין‬
‫עיצוב גרפי אביגיל ריינר (‪)THE STUDIO‬‬
‫ערבית רואא תרגום‬
‫فنية روتي ديركتور وميخال روبنشطاين‬
‫إدارة ّ‬
‫تنسيق وإنتاج ميخال روبنشطاين‬
‫تصميم غرافي أفيغايل رايرن‬
‫الرتجمة إلى العرب ّ�ية رؤى ترجمة ونشر‬
‫מוזיאוני חיפה‬
‫האירוע מתקיים מטעם מוזיאון חיפה לאמנות‬
‫ובתמיכה האדיבה של ‪Bfami‬‬
‫متاحف حيفا‬
‫هذا الحدث من تنظيم متحف حيفا للفنون وبدعم‬
‫سخي من ‪Bfami‬‬
‫ّ‬
‫ההשתתפות בסיורים ללא תשלום‬
‫לפרטים ומידע נוסף‪:‬‬
‫הליכות חיפה ‪haifawalks@hma.org.il‬‬
‫הליכות ג'יין ‪janewalktlv@gmail.com‬‬
‫مجانية‬
‫المشاركة في الجوالت‬
‫ّ‬
‫للتفاصيل ولمزيد من المعلومات‪:‬‬
‫مسريات جني ‪janewalktlv@gmail.com‬‬
‫‪haifawalks@hma.org.il‬‬
‫נפתלי שושני‬
‫‪15‬‬
‫בנ ר‬
‫א‬
‫הים‬
‫חיל‬
‫שדרות ההגנה‬
‫ך יפו‬
‫דר‬
‫צה‬
‫‪5‬‬
‫ה‬
‫הציו‬
‫ה‬
‫נב‬
‫יא‬
‫בי‬
‫אל‬
‫אורט‬
‫ה‬
‫עצ‬
‫ד‬
‫רך‬
‫מב‬
‫ש‬
‫תג‬
‫ור‬
‫דר‬
‫יק‬
‫מא‬
‫ים‬
‫מ‬
‫ות‬
‫נות‬
‫ח‬
‫‪6‬‬
‫רך‬
‫ד‬
‫ה‬
‫אבן‬
‫ה‬
‫שו‬
‫דה‬
‫הו‬
‫רי‬
‫ב‬
‫מר‬
‫גבי‬
‫‪10‬‬
‫אר‬
‫בני‬
‫א‬
‫לוז‬
‫ור‬
‫פ‬
‫ועל‬
‫וני‬
‫ימ‬
‫המ‬
‫לה‬
‫גאו‬
‫יט‬
‫נגי‬
‫וי‬
‫רים‬
‫רות‬
‫שד‬
‫יבו‬
‫הג‬
‫צ‬
‫יון‬
‫ופ‬
‫‪18‬‬
‫כבאביר‬
‫גן האם‬
‫י‬
‫פה‬
‫יר‬
‫וב‬
‫נוף‬
‫רול‬
‫ה‬
‫חל‬
‫וץ‬
‫סי‬
‫מסדה‬
‫כרמל מערבי‬
‫ש‬
‫רקין‬
‫ב‬
‫הת‬
‫קיש‬
‫האסיף‬
‫לא‬
‫ון ב‬
‫ים‬
‫לבנ‬
‫בי‬
‫דר‬
‫ך רופין‬
‫ה‬
‫חש‬
‫ה‬
‫גל‬
‫יל‬
‫תה‬
‫חני‬
‫מב‬
‫‪13‬‬
‫צע‬
‫‪9‬‬
‫אב‬
‫אה‬
‫לל‬
‫סיל‬
‫בר‬
‫יונ‬
‫מל‬
‫הדר הכרמל‬
‫ש‬
‫תן‬
‫ד‬
‫משון‬
‫ים‬
‫כור‬
‫יורם‬
‫רך‬
‫יד‬
‫לום‬
‫ירים‬
‫צפר‬
‫רחל‬
‫סנ‬
‫דר‬
‫לכ‬
‫א‬
‫ל‬
‫אה‬
‫אי‬
‫ינ‬
‫כרמליה‬
‫הים‬
‫שדרות ההגנה‬
‫סן‬
‫ה‬
‫הרצ חל‬
‫ל‬
‫עלה‬
‫ש‬
‫וץ‬
‫ות‬
‫ה‬
‫וק‬
‫‪8‬‬
‫בור‬
‫ולו‬
‫‪3‬‬
‫הצי‬
‫נש‬
‫הש‬
‫הגנים‬
‫הבהאים‬
‫ש‬
‫דרות‬
‫ונות‬
‫דרך‬
‫דרו‬
‫דרך טובים‬
‫רות‬
‫שד‬
‫ט‬
‫בס‬
‫חו‬
‫שרנ‬
‫רי‬
‫חרור‬
‫‪16‬‬
‫לפ‬
‫צר‬
‫פת‬
‫קי‬
‫יא‬
‫נמל חיפה‬
‫דרך‬
‫ד‬
‫גפן‬
‫ככר פריז‬
‫נחום וילבוש‬
‫מא‬
‫א‬
‫לנ‬
‫רות‬
‫שד‬
‫דרך אלנבי‬
‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫ריס‬
‫רך‬
‫‪4‬‬
‫ריון‬
‫ן גו‬
‫ב‬
‫ש‬
‫‪12‬‬
‫נים‬
‫מגי‬
‫דרו‬
‫סט‬
‫‪17‬‬
‫המושבה הגרמנית‬
‫תה‬
‫לה‬
‫‪7‬‬
‫בי‬
‫‪11‬‬
‫אל‬
‫דרך‬
‫"ל‬
‫‪14‬‬
‫נבי‬
‫‪1‬‬
‫‪ 17:00‬הדר‪ ,‬ואדי ניסנס‬
‫‪ Hadar, Wadi Nisnas‬‬
‫الهدار‪ ،‬وادي النسناس‬
‫‪10‬‬
‫‪ 16:00‬חליסה‪ ,‬ואדי סליב‬
‫‪ Halisa, Wadi Salib‬‬
‫الحليصة‪ ،‬وادي الصليب‬
‫‪2‬‬
‫‪9:00‬‬
‫שכונות החוף‪ :‬נוה דוד‪ ,‬שער העליה ועין הים‬
‫‪ Neve David, Sha’ar Ha’aliya, Ein Ha’yam‬‬
‫أحياء الشاطئ – نفيه دافيد‪ ،‬شاعر هعلياه وعني هيام‬
‫‪11‬‬
‫‪9:00‬‬
‫‪3‬‬
‫‪9:00‬‬
‫הדר‬
‫‪ Hadar‬‬
‫الهدار‬
‫‪12‬‬
‫‪ 10:00‬עיר תחתית‬
‫‪Lower City‬‬
‫البلدة التحتا‬
‫‪4‬‬
‫‪ 10:30‬ואדי ניסנס‬
‫‪Wadi Nisnas‬‬
‫وادي النسناس‬
‫‪13‬‬
‫‪ 11:00‬אחוזה‬
‫‪ Ahuza‬‬
‫أحوزا‬
‫‪5‬‬
‫‪ 11:00‬עיר תחתית‬
‫‪Lower City‬‬
‫البلدة التحتا‬
‫‪14‬‬
‫‪ 12:00‬עיר תחתית‬
‫‪Lower City‬‬
‫البلدة التحتا‬
‫‪6‬‬
‫‪ 11:00‬קריית חיים‬
‫‪ Kiryat Haim‬‬
‫كريات حايم‬
‫‪15‬‬
‫‪ 12:30‬בת גלים‬
‫‪ Bat Galim‬‬
‫بات جليم‬
‫‪7‬‬
‫‪ 11:30‬שכונת ואד אל ג'מאל‪ ,‬עין הים‬
‫‪ Wadi Jimal, Ein Ha’yam‬‬
‫حي وادي الجمال‪ ،‬عني هيام‬
‫‪16‬‬
‫‪ 13:30‬הדר‬
‫‪ Hadar‬‬
‫الهدار‬
‫‪8‬‬
‫‪ 12:00‬הדר‬
‫‪Hadar‬‬
‫الهدار‬
‫‪17‬‬
‫‪ 14:00‬מושבה גרמנית‬
‫‪ German Colony‬‬
‫األلمانية‬
‫الجادة‬
‫ّ‬
‫‪9‬‬
‫‪ 14:30‬טכניון‪ ,‬נוה שאנן‬
‫‪Technion, Neve Sha'anan‬‬
‫التخنيون‪ ،‬نفيه شأنان‬
‫‪18‬‬
‫‪ 16:00‬כרמל‪ ,‬הדר‬
‫‪ Carmel, Hadar‬‬
‫الكرمل‪ ,‬الهدار‬
‫עיר תחתית‪ ,‬כרמל‬
‫‪ Lower City, Carmel‬‬
‫الكرمل‪ ،‬البلدة التحتا‬