Ein av få - Noregs Mållag

Transcription

Ein av få - Noregs Mållag
Medlemsblad for Noregs Mållag • Nr. 4 – september 2011
Ansvar
– Kulturansvaret som me
tek, kostar. Det krev at me
må vere effektive, og det
er eg overtydd om at me
skal kunne greie fint, seier
Edmund Austigard, påtroppande sjef i Samlaget.
MIDTEN
Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai
Foto: Kjartan Helleve/Samlaget
Ein av få
EITT SKRIFTSPRÅK: – Alle spør om
eg har flytta til Oslo, men det har
eg ikkje. Eg bur framleis i Sogn og
Fjordane. Å vere president er på
linje med det å vere stortingspolitikar, så eg har ikkje meldt flytting.
Eg kjem jo frå Sogndal, og der er
det berre eitt skriftspråk. FotballNoreg er spreidd ut over heile
landet, og det er klart at eg representerer noko anna enn om eg til
dømes hadde kome frå ein Osloklubb.
Foto: Kjartan Helleve
NYNORSK PÅ TOPP: Det er ikkje
kvardagskost å finne nynorsk på
øvste nivå i idretten. No kan ein
lese programblad på landskampar
og verte møtt med «Velkomen til
kamp» – signert Yngve Hallén,
President i Noregs Fotballforbund.
Midten
NORMERING
Romantisk idé
Motbør
– Det finst ein romantisk idé
om at det skal strøyme til
med studentar til andre språk,
berre svensk blir frivillig i den
finske grunnskulen, meiner
Åsa Palviainen, forfattaren av
rapporten Frivillig svenska?.
Side 16-17
Kulturdepartementet har i sommar fått fleire kritiske innspel
mot arbeidet med ny nynorsknormal. I oktober er det planlagt
eit møte om ei ordliste for ein
nynorsk med «minimal valfridom
og utan tilnærming til bokmål».
Side 10–11
VAL
Språkglede
– Det har vorte så lett å rakke
ned på nynorsken. Ein kan
seie dei sjukaste ting utan at
nokon reagerer. Eg meiner me
må slå ned på det, seier Bård
Vegar Solhjell, parlamentarisk
leiar i SV, før kommunevalet.
Side 6–7
Foto: SV
VALFRIDOM
Livet har teke til
Han har fått ei verd
Å kjempe mot
Eller ta imot
Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai
Utgjeven av Noregs Mållag
Tilskrift:
Postboks 474 Sentrum
0105 OSLO
Redaktør: Kjartan Helleve
kjartan.helleve@nm.no, 23 00 29 32,
faks 23 00 29 31
leiarteigen
Helge Torvund, Avstanden er eit vipeskrik
I redaksjonen:
Hege Lothe, Tuva Østvedt
Heimeside: www.nm.no
Abonnement: 250 kroner per år
Utforming: Språksmia AS
smia@spraksmia.no
Språkpolitikk
i kvardagen
Eit val er avslørande for dei politiske partia. Dei blir tvinga
til å svare for seg. Ofte blir
dei konfronterte med noko
dei lova i førre valkamp,
eller valkampen før det.
Det blir sett opp rekneskap
over løftebrot og innfridde
lovnader, og partileiarane
lover at neste gong skal reknestykket gå i pluss.
Lokalpolitikarar har avgrensa
høve til å påverke den nasjonale språkpolitikken. Likevel køyrer Høgre og FrP
ein valkamp der dei lover at
kommunen skal søkje om
fritak frå skriftleg nynorsk i
skulen. Det har kome søknader frå heile landet om
akkurat dette.
Dette kunne ha vore valflesk.
Det er det ikkje. Det er gjort
slike språkpolitiske vedtak
i mange kommunestyre dei
siste åra. Ungdomsparti på
høgresida har hatt dette
som valkampsak i ei årrekkje og ved å få det opp på
eit slikt nivå, gjer dei det enklare å stille opp på skulevalet ved neste val. Realistisk
eller ei, det sankar røyster.
For å demme opp mot dette, må
språkpolitikk bli eit emne
i kommunane. I staden for
å bry seg om opplæringslova som ein uansett ikkje
har råderett over, så bør
kommunane gjere vedtak
i saker som ligg innafor
det politiske verkefeltet for
lokalpolitikarar, t.d. kommunale språkbruksplanar,
utlysingar av kommunale
stillingar, språkopplæring i
barnehagane og samanslåing av skular.
Det kjem ein kvardag etter
valet, og det er i den me
skal arbeide. Ei oppgåve
blir å fortelje nye og gamle
lokalpolitikarar at nynorsk
er viktig. Det bør helst skje
før nokon legg fram ei sak i
kommunestyret som seier
det motsette.
Kjartan Helleve, redaktør
2
Teikning: Kjartan Helleve
Oslo – Utøya – valkamp –målstrid
Fredag 22. juli sit eg i bil på veg rundt
Öland i Sverige. Eg får ei tekstmelding frå
bror min kvart på fire. Han spør om alt er
bra med meg. Det betyr at noko er gale.
Eg ringjer bror min, og får vite om bomba
i regjeringskvartalet. Når vi når sørspissen
av øya er utsikta nydeleg og stemninga
trykka. Frå Twitter plukkar vi opp meldingar om Utøya. Tilbake på nordspissen
av øya slår vi på fjernsynet, ringer venner,
opplever straumbrot og ser på lyn. Vi legg
oss tidleg. På laurdagen køyrer vi heim
etter å ha vakna til nyhende om over 80
drepne.
Det er vanskeleg å gå på kontoret vekene
etterpå. Målarbeid vert nedprioritert.
Artikkel på artikkel i aviser og på nett vert
lese. Er med på rosetog i Oslo. Står i menneskehavet utanfor rådhuset og klemmer
bror min og grin. Ser hundretusenvis av
blomar verte strekte mot sky. Freistar forklare ein journalist frå BBC kvifor roser er
svaret på terrorisme.
Vi kjem alle til å hugse kva vi gjorde
fredag 22. juli. Korleis vi ei tid var i eit
vakuum, før vi klarte vende tilbake til
kvardagen. Terroråtaka i Oslo og på Utøya
råka oss alle. Nokre har mist ein familiemedlem eller ein nær ven. Nokre har
mist ein kjenning eller kollega. Alle desse
har igjen familie og vennekrins som vert
påverka av å få død og meiningsløyse så
nær innpå seg. Men kjensla av å vere råka
stoggar ikkje der. Sorg og uro, fortviling
og sjokk er noko som vert delt av alle. Vi
kjende oss alle angripne den 22. juli. Vi er
alle råka.
Håvard B. Øvregård, leiar
Det meste kan verke meiningslaust etter terrorhendinga. Men det er berre til vi
har fått tid og ro til å la det søkke litt i oss.
Når vi tenkjer etter ser vi at framhald med
vårt daglege virke er nett det riktige tilsvaret, saman med å møte gjerningsmannen
sitt hat med kjærleik – møte hans framandfrykt og sjåvinisme med meir verdsetjing av mangfald.
Det er ein annan valkamp i år enn vi er
vane med. Ikkje berre har han byrja mykje
seinare, men han er òg mykje rolegare.
Åtaket 22. juli har sett politikken i eit perspektiv som gjer det lettare å avsløre det
uviktige og smålege. Eg trur ikkje det er
tilfeldig at eg så langt i valkampen, når eg
skriv dette, knapt har sett døme på sidemålshets. I ein «normal» valkamp hadde
eg for lenge sidan vorte oppgitt av måten
politikarar og ungdomsparti prøver fiske
røyster på sjåvinistisk sidemålshat. Men
ikkje i år. Eg trur den spesielle ramma
rundt valkampen i år gjer at sidemålshets
ikkje vert sett på som ei passande «salsvare». Lat oss håpe at dette er noko som
held fram.
For målstrid har ikkje vorte mindre viktig etter 22. juli. Sjølv om det var vanskeleg
å tenkje på målsak og sidemålsargumentasjon midt i all død og sorg, så kjenner
eg no at dette er snudd til større engasjement. Målstriden er ein av fleire kampar
for mangfald i samfunnet som berre har
vorte viktigare etter terroråtaka. Respekt
for mangfald, fleirspråksverdi og respekt
for sidemål er for meg eitt og same.
Målstrid er også ein måte å heidre minna
til dei som ikkje er mellom oss lenger.
Fleire av dei som døydde, var eller hadde
vore aktive i målrørsla. Mellom dei som
miste livet i Regjeringskvartalet var ein
tillitsvald i eit av yrkesmållaga. I AUF og
Arbeidarpartiet sine minneord over dei
som miste livet på Utøya er dette nemnd
om fleire, med omtalar som «sterkt engasjert for nynorsk» og «ordsmed av rang
og stolt nynorskbruker». Ein annan av dei
som miste livet på Utøya var i midten av
juni ute i media med eit sterkt forsvar av
sidemål og nynorsk i Oslo-skulen. Vi skal
halde fram med det arbeidet som desse
var ein del av.
Og vi skal freiste halde fast i det gode
fellesskapet som vi kjende i rosetoga og
andre markeringar landet rundt. Vi skal
gje kvarandre ein klem oftare. Vi skal
vere litt romslegare. Vi skal møte både
meiningsfellar og meiningsmotstandarar
med openheit og respekt. Om dei tragiske
hendingane 22. juli skal endre oss, så skal
det vere til det betre.
Håvard B. Øvregård
Noregs Mållag
Norsk Tidend nr. 4 – 2011
Bjørnsonstipendet til Leikvoll
Foto: Silje Holte
Bjørnsonstipendet 2011 gjekk til Jan
Roar Leikvoll. Stipendet på 15 000 kroner vart delt ut av Litterært råd, Norsk
Bokhandlerforening og Bjørnsonfestivalen. Tidlegare vinnarar av stipendet er
Karl Ove Knausgård, Carl Frode Tiller
og Sigmund Løvåsen.
folk
intervjuet
For fyrste gong på lenge
skal Samlaget få ein forfattar i direktørstolen.
Edmund
Austigard
◆ fødd 1964, frå Årdal i Ryfylke
◆ tek til som ny direktør i
Det Norske Samlaget
◆ kjem frå stillinga som direktør i
Den Norske Bokdatabasen
◆ utdanna diplomøkonom
◆ har gitt ut to romanar, den
tredje kjem i haust
Edmund Austigard har lenge vaka
som ein kandidat til direktørstolen i Det Norske Samlaget. Denne
gongen var tida rett, og han har
sjølv sagt at dette var eit tilbod ein
ikkje kunne seie nei til. Men det
har vore enklare tider å ta over
forlaget i, med uro både internt
og offentleg. Stephen Walton har
sagt at han ikkje kan skjøne at
Austigard vil seg sjølv så vondt.
Ein kan mest få inntrykk av at
Samlaget har blitt det nye NAV.
Sjølv ser Austigard ikkje fullt så
tungt på det.
– Ei av utfordringane mine vil
nok bli å snu det inntrykket. Eg
er likevel sikker på at det skal gå
bra. Uansett kva som har hendt
dei siste åra, så er det trekk ved
forlaget som sit fast, i alle fall slik
eg kjenner forlaget som forfattar.
For det fyrste har dei som arbeider der ei brennande interesse for
litteratur. For det andre er stemninga folkeleg, og enno prega av
dugnadsånd. Denne kulturen sit
jo i veggene og lever i beste velgåande sjølv om nokon går ut døra.
Eg kjenner meg difor trygg på at
det dette vil gå seg til med nokre
forsiktige steg. Dessutan syner jo
oppslaga i media at folk faktisk
bryr seg om kva som hender med
forlaget. Det er eit godt teikn.
På den andre sida vil eg nok ikkje kalle inn til pressekonferanse
fyrste dagen på jobb og seie at no
er alt i orden. Det er det resultata
våre som skal seie.
Norsk Tidend nr.4 – 2011
Bjørn Sortland heidra
med Aschehougprisen
Forfattaren Bjørn Sortland er
tildelt Aschehougprisen på
100 000 kroner. Sortland har
skrive rundt 40 bøker for barn og
ungdom i ulike sjangrar. Mange av
bøkene hans er omsette til andre
språk og komne ut i nærmare tjue
land. Sortland har tidlegare motteke ei rekkje prisar for forfattarskapen sin i inn- og utland. (NPK)
Litteratur som brekkstong: – God litteratur vinn fram overalt, seier
Edmund Austigard som snart tek over som direktør i Det Norsk Samlaget.
Foto: Kjartan Helleve
viktig. Denne trua på litteratur
tek eg sjølvsagt med meg som forlagssjef.
– På same måte som Pax og
Oktober så har jo Samlaget eit
unikt utgangspunkt?
– Ein kan jo spørje seg om
det er noko typisk for innhaldet
i den litteraturen som Samlaget
gjev ut? Som nynorskbrukar og
ryfylking kjenner eg det jo som
å kome heim. Eg kjenner att forteljingane og humoren i bøkene,
eg kjenner att måten å arbeide i
lag på. Så det er jo noko der, noko
anna. Men litteraturen frå Samlaget må famne vidt. Samlaget var
i utgangspunktet radikalt og provoserande, og det er jo framleis
folk som blir provoserte av å lese
litteratur på nynorsk. Dette gjev ei
kjensle av å ha ein heimebane og
ein bortebane, der heimebanen er
klart definert.
– Men eg er usikker på om kor
mykje omsyn ein skal ta til denne
heimebanen. Det kan fort bli eit
hinder, samstundes som det er
viktig. Eg har i grunnen ikkje
noko svar på dette no. Men uansett har jo forlaget eit ansvar for
breidda, for å sikre at me har lyrikk og essaysamlingar med blikk
frå Årdal og Førde. Det er viktig
i både forlags- og medieverda at
me ikkje alle ser med same linse.
– Ein av tinga som gjer at eg
gler meg til å byrje, er at det går
ein raud tråd frå forfattarane,
gjennom dei som arbeider i forla-
– Du har sagt at dei som skriv på
nynorsk skal søkje seg til Samlaget. Samstundes har ein dei siste
åra sett at det dukkar opp nynorske debutantar på andre forlag.
– Det er bra at dei andre forlaga
også gjev ut nynorske skjønnlitterære bøker, både av etablerte og
uetablerte forfattarar. Men målet
mitt er at Samlaget skal vere av
ein slik klasse at det blir det naturlege valet for dei som skriv på
nynorsk. Forlaget skal ha så gode
redaktørar, så gode marknadsfolk
og eit så godt omdøme at forfattarane har lyst til å vere der. Til tross
for det biletet som blir teikna i
media, så er forlaget langt på veg
allereie der. Det gjeld berre å syne
det fram.
– Så de vil i framtida ha nynorskkurs for boksmålsforfattar
som ynskjer å vere hjå dykk?
– Nja, eg tviler på det. Samstundes skal me vere klåre over
at det finst store utfordringar for
alle som gjev ut bøker og skal leve
av det. Det einaste me i bokbransjen kan love kvarandre er at det
kjem til å bli tøft i åra som kjem.
Dei gode åra er definitivt over, og
det vil bli hardt å få noko tilsvarande attende. Det betyr at det
må bli teke tøffe val. Kulturansvaret som me og dei store forlaga
tek kostar. Me tek det moglegvis
i dobbelt mon. Det krev jo at me
må vere effektive, gjerne med
mindre midlar enn andre. Det er
eg overtydd om at me skal kunne
greie fint.
Kjartan Helleve
kjartan.helleve@nm.no
God haust for Torvund
Lyrikaren og forfattaren Helge
Torvund er tildelt kulturprisen til
Stavanger Aftenblad for 2011.
Vinnaren er stemt fram av lesarane til avisa. Samstundes feirer
Samlaget at Torvund rundar 60 år
med eit litterært arrangement på
Litteraturhuset i Oslo og boka Diktkammeret som Torvund og Maria
Børja er redaktørar for.
Øvereng dagleg leiar
i Aasen-tunet
Gaute Øvereng (41) er tilsett i den
nyoppretta stillinga som dagleg
leiar i Ivar Aasen-tunet i Ørsta.
Øvereng har vore informasjonsleiar
i Ivar Aasen-tunet sidan 2004, dei
siste månadene også administrasjonssjef. Den nye daglege leiaren
tek over etter Ottar Grepstad, som
frå i haust skal konsentrere seg
meir om den samla verksemda til
Nynorsk kultursentrum. (NPK)
Foto: Aasentunet
Naturleg val
Foto: Hege Lothe
get og til dei som sit i styret. Det
er ligg ei større sak bak, noko som
er viktig for den einskilde, også
personleg.
– Men no må eg seie at dette
ikkje er ting eg har grunna på
lenge, men eg kjenner det er godt
at du spør. Eg har jo ikkje noko
skulering frå Mållaget, eller erfaring frå eit langt liv i Samlaget. Eg
har berre mine oppfatningar, og
eg ser fram til å sjå på dette med
eigne auge.
To språk – betre litteratur
– Korleis vil du definere Samlaget sitt oppdrag?
– Her må eg ta atterhald om at
eg berre kjenner forlaget som forfattar. Det kan likevel ikkje vere
tvil om forlaget skal kjempe for
nynorsk litteratur. Spørsmålet blir
meir på kva måte ein skal gjere
dette. Skal ein velje ein smal, tydeleg og definert posisjon og stå på
barrikadane? Eller skal ein meir ta
nynorsk som det mest naturlege i
verda, og glede seg over at me har
to språk her til lands? Truleg må
ein ha to tankar i hovudet samstundes.
– Som forfattar har eg sjølvsagt tru på litteraturen. God litteratur vinn fram over alt. Det
viser Øklands dikt, Ravatns essay
og Parr sine barnebøker. Det at
me har to skriftspråk, har gjort
at me har fått to litterære tradisjonar som påverkar kvarandre,
bryner seg på kvarandre og stundom kryssar kvarandre. Det har
gjort norsk litteratur godt. Her
har Samlaget vore og skal vere
Foto: Aschehoug
Vil sjå med eigne auge
3
mange får i dag ikkje med seg denne informasjonen fordi språket i vognkortet og
følgjebrevet er for vanskeleg. (NPK)
Klart språk på nye vognkort
Breva frå Statens vegvesen skal bli lettare å forstå. Først ut er vognkortet, som
går til ein million bileigarar kvart år.
– Verken vi eller brukarane våre skal
kaste bort tid på eit uforståeleg språk.
Som ein av dei største brevskrivarane i
landet både pliktar og ønskjer vi å gjere
oss forstått, seier kommunikasjonsdi-
rektør Sissel Faller i Statens vegvesen.
Den nye versjonen tek vare på det
juridiske samtidig som språket er enkelt og forståeleg. Byråkratispråket og
faguttrykka er tekne vekk, og inn er det
kome ord som vert brukt i daglegtalen.
Vognkortet er ein av dei største utsendingane til Statens vegvesen. (NPK)
målsaker
Nøgd: Knut Falk er leiar i Strand mållag og svært nøgd med at så mange
vel nynorsk som hovedmål i haust.
Framgang på Jørpeland
(Strandbuen) Medan det
på Jørpeland lenge var bokmål
som sto klårt sterkast, er dei
to skriftspråka no om lag like
store. I haust skal seks av ti førsteklassingar på Jørpeland ha
nynorsk.
Mange av jørpelendingane
som i dag er foreldre til skuleborn, vil hugse at det var klårt
fleire bokmålselevar enn nynorskelevar for ein del år sidan.
Ser vi på dei ulike skulane på
Jørpeland i dag, ser vi at omtrent
halvparten vel nynorsk. Både på
Jørpeland ungdomsskule og på
Fjelltun skule (5.–7. klasse) har
om lag 48 prosent av elevane
nynorsk som hovudmål. På
Resahaugen har 51 prosent av
fjerdeklassene nynorsk, medan
tallene i tredje-, andre- og førsteklasse er 34 prosent, 50 prosent og 43 prosent. Til hausten
skal likevel heile 62 prosent av
elevane starte i nynorskklasse.
Knut Falk er leiar i Strand
mållag og svært glad for dei nye
tala.
– Så flott. Vi har lenge sett ei
positiv utvikling for nynorsk på
Jørpeland. Dette berre stadfestar denne utviklinga, seier han.
Mållagsleiaren har ikkje noko
fasitsvar på kvifor utviklinga
har vore som ho har, men meiner hovudårsaka heng saman
med dialekten i Strand.
– Vi har ein dialekt som ligg
nær både Strand- og Ryfylkedialekten og fleire foreldre er
medvitne om at sidan borna
skal lære to skriftspråk uansett,
er det betre å gå i nynorskklasse.
Bokmål får vi nok av gjennom
aviser og andre medium, meiner Falk.
Han ser heller ikkje bort frå
at nokre vel nynorsk fordi dei
har høyrt om betre læringsmiljø i nynorskklassar.
– Eg trur òg at aksjonen vi
hadde i barnehagane i fjor har
medverka positivt. Då brukte vi
25 000 kroner og delte ut bøkar
til barnehagebarna, seier han.
På Tau har nynorsk tradisjonelt stått sterkare enn bokmål,
og sånn er det òg i dag. Dei som
no går på 4. trinnet skil seg ut
med berre 31 prosent nynorskelevar. Gjennomsnittet på skulen er om lag 56 prosent, men
òg på Tau er det eit høgt tal
med nynorskelevar neste år; to
tredelar har valt nynorsk som
hovudmål.
JOHN SANDVIK
john@strandbuen.no
Hjarteavdelinga,
ikkje hjerteavdelinga
Haukeland Universitetssjukehus i Bergen har fleire gonger
fått kritikk for ikkje å bruka nok
nynorsk. No ber Språkrådet
sjukehuset endra namnet på ei
av avdelingane og slutta å bruka
sideformer som liknar på bokmål.
Bergens Tidende fortel at
Helse Bergen i sommar fekk
brev frå Språkrådet om å endra
namnet på hjerteavdelinga til
hjarteavdelinga. I brevet skal
sjukehuset også ha fått kritikk
for å velja nynorsk ord som liknar mest mogleg på bokmål.
– Statsorgan skal ikkje bruka
sideformer. Eg veit det kan vera
freistande for ein etat å velja ei
form som er mest mogleg lik
mellom målformene, men sideformene er tilgjengelege for
til dømes skuleelevar, ikkje for
statsorgan, seier språkdirektør Arnfinn Muruvik Vonen til
bt.no.
4
Han håpar sjukehuset vil
endra språkbruken sin. Sjukehuset seier dei har brukt sideformer for å gjera språket meir
lettfatteleg.
– No må vi altså slutta å
bruka sideformer, men vi vil
halda fram med å bruka hovudformer som er lette å forstå,
seier kommunikasjonsdirektør
Mona Høgli i Helse Bergen.
Ho seier sjukehuset også vil
følgja pålegget om å endra namnet til hjarteavdelinga både på
brevhovudet og på nettet – og
etter kvart også på skilt.
Bakgrunnen for kravet er at
Hordaland er eit nynorskfylke
og at fleirtalet av kommunane
i Hordaland har nynorsk som
administrasjonsspråk. Språkdirektøren tek det for gitt at alle
bokmålsbrukarane i området
til Helse Bergen også forstår nynorsk. (NPK)
Språkåret 2013
– Mange har har allereie byrja å arbeida
fram mot Språkåret,
fortel Jens Kihl, prosjektleiar for Språkåret
2013.
Nynorsk kultursentrum har fått i
oppdrag frå Kulturdepartementet
å utvikla planar for eit nasjonalt
språkår i 2013. Då er det 200 år
sidan Ivar Aasen blei fødd og 100
år sidan Det Norske Teatret blei
opna.
– I byrjinga var det vanskeleg,
fortel Kihl som i vår vart tilsett
som prosjektleiar.
– 2013 er eit jubileum både
Ivar Aasen og for Det Norske
Teatret. I tillegg skal det jo vera eit
nasjonalt språkår. Berre det å ta
inn over seg det Aasen gjorde og
kva merke han har sett etter seg
er jo til å mista motet av. Det er
tusen ulike innfallsvinklar, og det
er ikkje godt å vita kvar ein skal
byrja. Men etter kvart som eg no
har snakka litt med folk, og hatt
nokre møter så går det lettare. Eg
byrjar å få ei kjensle av at ballane
rullar den same vegen.
Mange vil vera med
– Dei prosjekta som du har
byrja å arbeida med?
– Dei òg, men det som slår
meg er kor mange andre som allereie har byrja å arbeida fram
mot 2013. Det er ikkje slik at me
må dytta folk i gang for at det i
det heile skal verta ei markering.
Det trur eg er ein skilnad frå dei
andre jubilea som har vore. Det er
mange som har lyst til å vera med
på dette.
Noregs Mållag
og Språkåret
Styret i Noregs Mållag har
vedteke fylgjande mål for 2013:
◆ Gjere det umogleg å kutte
sidemålet etter valet 2013
◆ Få fleire aktive lokallag og verve
fleire medlemer, særleg yngre
(under 40)
◆ Syna fram nynorsken og Noregs Mållag som framtidsretta,
folkeleg og frisk – lokalt og
nasjonalt.
◆ Organisere ein Mållagsbuss,
som skal køyre rundt i Noreg
og setje fokus på målsaka. Få
til tilskipingar og møte lokalt,
helst i samarbeid med lokale
mållag.
◆ Landsmøtet skal vere i Ørsta.
Tema: Stortingsvalet 2013 – eit
vegskilje for nynorsken.
– Kva vert din jobb då?
– Fyrst og fremst formidla kva
som er det overordna måla med
Språkåret. Me har nokre målsetjingar for året, og me ynskjer at
alle i det minste skal vita om kva
desse måla er. For det andre så er
det min jobb å utvikla opplegg
som kan vera til hjelp for dei som
har lyst til å gjera noko. Snakke
litt om kvar ein kan søkja pengar,
kven ein kan samarbeida med og
andre praktiske ting. Passa på at
ein veit om kvarandre. Det inkluderer også å invitera dei som ikkje
har tenkt på at dette er noko for
dei.
– Kva er desse overordna måla?
– Det aller viktigaste er at folk
vert stolte over det språkmangfaldet me har her i Noreg. Målet
er at det nasjonale språkåret skal
styrkja den språklege sjølvkjensla
blant nynorskbrukarane og få folk
til å verdsetja den språkdelte norske kulturen. Språktradisjonen
vår er eit felleseige, og no vert han
utvida med stadige fleire morsmål. Alt dette gjer at Språkåret
ikkje berre vert ei markering for
ein død mannleg forfattar, men ei
skikkeleg feiring av språk.
– Er dette ei feiring av nynorsk
eller av alle språk?
– Språkåret 2013 skal femna
om både nynorsk og bokmål,
teiknspråk, urfolksspråk, minoritetsspråk og innvandrarspråk.
Samstundes er det jo jubilea til
Aasen og Teatret som er utgangspunktet. Det er viktig at dette ikkje berre endar opp som generelle
ord. Det er ein manglande respekt for vårt eige språkmangfald
og særleg for nynorsk. Så dette er
eit viktig språkpolitisk prosjekt.
– Når det er sagt, har målrørsla
ein lang tradisjon for å inkludera
andre, til dømes dei som arbeider
for det samiske språket. Det Norske Teatret er mellom dei beste på
å inkludera innvandrarungdom
inn i teatret. Så eg trur ikkje dette
er noka motsetning. Målrørsla
veit kva det vil seia å stå på utsida,
og ville aldri funne på å halda
nokon utafor. Alle som ynskjer å
vera med på feiringa, må kjenna
seg raust velkomne.
Språk er levande
– Har det kome nokre konkrete
planar på bordet?
– Som sagt, så er det mange
som er komne langt på veg med
Inspirerande
Samtale: Ingunn Haugen, Ragne Mari Røed Kandal og Julie Kristin Lothe i
Foto: Hege Lothe
samtale om utfordringane i barnehagekvardagen. I mars gjekk Gloppen Mållag og Gloppen kommune saman
om å lage ein open kurskveld
som spesielt tok føre seg nynorsk
språkstimulering i barnehagen.
Ideen for kurset var at dei
barnehagetilsette skulle få både
praktiske idear og inspirasjon til
å bruke meir nynorsk i barnehagekvardagen.
Oppmøtet var frivillig, og på
ettermiddags- og kveldstid. Difor
var det gledeleg at så mange som
50 personar kom på kurset, og
det var også deltakarar frå nabokommunane Jølster, Eid og Stryn.
Dei gav gode tilbakemeldingar
etter kurset.
– Kurset er ein del av barneNorsk Tidend nr. 4 – 2011
– Gode tilbakemeldingar
Skogstad Sport kjem i desse dagar med
ny haust/vinter-katalog – og i haust for
fyrste gong på nynorsk. Skogstad Sport
AS er 70 år gammal og har hovudkvarteret i Innvik i Stryn. Til i dag har firmaet
satsa på bokmål, men frå no er det nynorsk som gjeld.
– Vi er stolte av alt vi gjer. Røtene våre
og historia vår er viktig. Og ikkje noko for
oss er meir naturleg enn nynorsk, seier
Knut Roger Nesdal, sals- og marknadssjef i Skogstad Sport AS.
Tidlegare i vinter laga Skogstad Sport
reklamefilm saman med medielinja på
Firda vgs og den fekk veldig god mottaking. I grafisk produksjon og i sosiale
media vel dei no å nytte seg av kompetansen til elevar ved Firda vidaregåande
skule.
– Vi er ikkje skjemde av at det er der
vi kjem frå. Det er eit kvalitetsstempel,
seier Nesdal. Den fyrste publikasjonen
med nynorsk katalogen med haust- og
vinterkolleksjonen.
– Vi har ikkje fått negative reaksjonar.
Dei som har oppdaga dette, har gitt god
tilbakemelding og er einige i vala vi gjer,
seier Nesdal.
Denne hausten lanserer Skogstad
eit ungdomsmerke som heiter Bre, med
heilt andre fargar, snitt og design. Målgruppa her er frå mellom 12 og 20 år.
rører på seg
Vonen vil halda på
sidemålskarakter
Den ferske direktøren i Språkrådet,
Arnfinn Muruvik Vonen, vil ikkje
droppa karakteren sidemål.
– Eg tvilar på at det å sløyfa
karakteren i sidemål vil styrkja
den svake part, sa Vonen under
eit arrangement på Dei nynorske
festspela.
Dermed er han usamd med
tidlegare direktør i Språkrådet, Sylfest Lomheim, som nyleg har teke
til orde for ein samlekarakter for
hovudmål og sidemål i norskfaget.
Vonen gjorde det klart at han
ikkje vil gå inn for å endra reglane
slik dei er i dag.
Den nye språkdirektøren tok elles til orde for å meir forsking rundt
språkleg mangfald og toleranse.
Han meinte vi har språkleg toleranse når det gjeld dialekt, men
at det trengst meir kunnskap for
å seia vi har nok toleranse når det
gjeld nynorsk. (NPK)
Sidemål er
ikkje viktig
Feiring av alle språk: – Språkåret 2013 skal femne om både nynorsk og bokmål, teiknspråk, urfolksspråk, minoritetsspråk og innvandrarspråk, seier Jens
Foto: Kjartan Helleve
Kihl. planar og idear, men det er enno
litt tid til å gjera dei ferdige. Ein
idé som har dukka opp i den vesle
tida eg har halde på, er å få til eit
seminar med alle språkmiljøa i
Noreg. Mållaget har til dømes
nokre treffpunkt med Riksmåls-
forbundet, men liten kontakt med
teiknspråkmiljøet. Det er ulike
interesser, men mange er sams.
Det hadde vore stas å fått eit betre
samarbeid mellom desse miljøa,
og ein konferanse eller eit seminar er det minste ein bør få til.
e barnehagekurs
hagekampanjen til Noregs Mållag. For oss var det viktig å bruke
materialet frå kampanjen, i tillegg
til lokale føredragshaldarar. Dei
stilte opp og ausa av fagkompetansen sin og erfaringa si, seier
Geir Skagen, leiar i Gloppen Mållag.
Nokre av spørsmåla kurset
skulle gje svar på, var kvifor lokal
kultur og nynorsk også er viktig i
barnehagen, og kva barnehagen
kan vere for ungane våre.
Barnelitteratur
Janne Karin Støylen er tilsett
ved Nynorsksenteret i Volda og
snakka om bruk av nynorsk barnelitteratur i barnehagen. Hanne
Norsk Tidend nr. 4 – 2011
B. Oftedal, som er musikkterapeut og veileder i Nordstranda
barnehage, snakka om forteljinga
som utgangspunkt for at borna
sjølv fortel. Ho la vekt på kor
stort potensial forteljingane har
i barnehagen, og korleis kvar enkelt tilsett kan lære seg opp til å bli
gode forteljarar.
Inspirasjonsinnlegg
– Vi tykkjer også at det er viktig
å syne fram kor mykje spennande
som skjer i barnehagane i kommunen vår i dag, fortel Skagen.
Sylvia Helset, pedagogisk leiar
i Breim barnehage fortalde at ho
var gått lei av alle dei tradisjonelle
barnhagesongane. Difor gjekk
– Det vert ikkje berre seminar,
håpar eg.
– Det vert det absolutt ikkje!
Dette skal vera ei feiring, og det
skal vera så kjekt at alle har lyst
til å vera med. Og sjølvsagt er det
flott om det vert ein tikronar med
ho på leit etter lokal songtradisjon. Ho trekte fram ei songbok
av Unni Løvlid som svært inspirerande, og som kjelde til mange
«nye» songar i sin barnehage. Pedagogisk leiar i Hyen barnehage,
Solveig Hope, fortalde om korleis
dei brukar opplesing og bøker i
kvardagen.
Til slutt summerte tre barnehagetilsette opp kurset i ei felles
samtale. Ingunn Haugen, ped.leiar i Mona barnehage, leidde
samtalen mellom Ragne Mari
Røed Kandal, styrar i Nygård
barnehage og Julie Kristin Lothe,
ped.-leiar i Rygg barnehage om
kva tankar dei har om utfordringane i barnehagekvardagen.
Aasen på og ei festframsyning
som går på NRK1 ein laurdagskveld. Men det fantastiske med
dette året er at me feirar noko levande, seier Kihl.
Kjartan Helleve
kjartan.helleve@nm.no
Halve folket er usamd i påstanden
om at det er viktig at alle skuleelevar lærer å lese og skrive både
nynorsk og bokmål, viser undersøking.
I distriktsbarometeret til Nationen svarar 47 prosent at dei er
usamde i påstanden, 23 prosent er
samde. Tala er omtrent dei same
som i fjor. Det er ikkje uventa Senterpartiveljarar og folk busett på
Vestlandet som er mest positive til
sidemålet.
Leiaren for Noregs Mållag, Håvard B. Øvregård, meiner det er ei
fallitterklæring for nasjonal språkpolitikk om opplæringa i skriftleg
sidemål blir kutta ut.
– Nynorsk som nasjonalt og
sidestilt språk er avhengig av opplæring. Sidestillinga av målformene
inneber skriftlegheit, seier Øvregård til Nationen. (NPK)
Oslo satsar på
eliteelevane
Nynorskhyller
I denne oppsummeringssamtalen
kom det fram at det var eit ynskje
at det var eigne «nynorskhyller»
med barnebøker på folkebiblioteket. Dette ville gjere det mykje
lettare å finne nynorske barnebøker, men også å hugse på å låne
nynorskbøkene.
– Gloppen folkebibliotek
merkte straks nokre av hyllene
med nynorskbøker, og fortel at
etter kurset har utlånet av nynorskbøker frå biblioteket stige,
fortel Geir Skagen.
Hege Lothe
hege.lothe@nm.no
Dei aller flinkaste elevane i Osloskulen får eigne særtilbod denne
hausten. Dei beste ungdomsskuleelevane får undervisning på
vidaregåande skular, medan dei
flinkaste på vidaregåande får undervisning på universitetet.
Det er dei ti prosent flinkaste i
språkfag og realfag på ungdomsskulen som frå i haust skal få
undervisning i desse faga på vidaregåande skular i nærleiken, skriv
Aftenposten.
– Er du flink nok, får du vere
med i undervisninga på vidaregåande alt frå 8. klasse, lovar utdanningsbyråd Torger Ødegaard frå
Høgre, arkitekten bak satsinga.
Elitesatsinga får det glatte lag
av Utdanningsforbundet. (NPK)
5
MELDINGAR
27
Språkrådet krev Digipost på nynorsk
Postens nye digitale postsystem,
Digipost, finst berre på bokmål. Det
meiner Språkrådet blir for smalt og
ber Samferdselsdepartementet sørgje for at tenesta kjem på nynorsk.
Det statseigde aksjeselskapet
Posten Noreg lanserte Digipost
Samrådingsmøte for
norsk målreising
Stad: Park hotell på Voss
Tid: 15. oktober 2011
Pris: kr 500,- (til konto 3480 30 57682
eller kontant når de kjem)
Påmeldingsfrist: 10. september
Påmelding til Voss mållag v/Lars Kvamsdal,
Skulestadvegen 107, 5710 Skulestadmo eller
lars-kdl@online.no
Dette er eit møte for alle som
meiner at nynorsken må normerast
på sin eigen grunn. Tilskiparane
kjem til å ta utgangspunkt i
framlegget frå Ola I. Breivega og
Arvid Langeland: Tradisjonell og
fylgjerett nynorsk, 5. april 2010.
Norsk Ordbok skal vera ferdig i
2014. Ho brukar 1938-rettskrivinga.
Avstanden mellom framlegget
frå Breivega og Langeland og
hovudformene i 1938-rettskrivinga
er ikkje stor. Kan det gjerast nokre
kompromiss for å få til ei brei
samling om ein tradisjonell normal?
Målet med møtet er å leggja eit
grunnlag for å gje ut ei ordliste for
tradisjonell nynorsk som ein viktig
lekk i norsk målreising.
Program:
09.15-10.15
Registrering, kaffi
10.15-10.45
Stoda for norsk målreising
v/Arvid Langeland
10.45-11.45
Hovudformene i 1938-rettskrivinga samanlikna med Breivega/
Langeland – framlegg til kompromiss
v/Ola I. Breivega
11.45-12.00
Pause
12.00-13.30
Ordskifte
13.30-14.15
Lunsj
14.15-15.00
Ei ordliste for tradisjonell nynorsk
v/Klaus Johan Myrvoll
15.00-15.15
Organisatoriske utfordringar
v/Arvid Langeland
15.15-16.00
Ordskifte
16.00-16.15
Oppsummering og avslutning
i april, men nett-tenesta finst så
langt berre i ein bokmålsversjon.
Det er det fleire som har klaga på.
I eit klagesvar til Samferdselsdepartementet, som eig Posten, ber
Språkrådet departementet om
«å sjå til at Posten får i stand ein
Val 2011
– Debatten
om nynorsk
er pinleg
Bård Vegar Solhjell
tykkjer argumentasjonen til nynorskmotstandarane er pinleg
og svak. No skal SV
finne ut korleis nynorsken kan verte meir
spennande.
Solhjell er sunnfjording, nynorskbrukar, stortingsrepresentant for SV i Akershus, i tillegg
til å vere nestleiar og parlamentarisk leiar i partiet. Han har av
målrørsla vorte kritisert for å
knote, men nynorsk er ein viktig
del av identiteten til Solhjell.
Han møter meg på Dasslokket rett over gata for Stortinget
i Oslo. Bakgrunnen er sidemålsdebatten i vår. Mellom anna har
landsmøtet til Høgre vedteke eit
forslag om å kutte ut sidemålsundervisninga i ungdomsskulen
og Høgre i Oslo kommune vil
søkje om ny prøveordning med
valfritt sidemål.
– Eg meiner argumenta til
Høgre i nynorskdebatten er
pinlege og dei viser den populistiske sida si med argumentasjonen. Argumentet om at me
ikkje treng å lære eit språk til, eller at det er for krevjande å lære
nynorsk for dei som allereie slit
i norskfaget held ikkje. Du kan
prøve å føre argumentasjonen
over på andre fag. Skal du til dømes ikkje lære engelsk fordi du
ikkje kan norsk skikkeleg? Eller
kutte ut likningar i matematikk
Bård Vegar
Solhjell
◆ sunnfjording,
nynorskbrukar
◆ stortingsrepresentant
for SV i Akershus
◆ nestleiar og parlamentarisk
leiar i SV
fordi brøken var så vanskeleg,
seier ein engasjert Solhjell.
SV-utval
Bård Vegar Solhjell meiner det
er fleire måtar å få bukt med negative haldningar til nynorsken
på.
– Det har vorte så lett å rakke
ned på nynorsken. Ein kan seie
dei sjukaste ting utan at nokon
reagerer. Eg meiner me må slå
ned på det. I tillegg må me gi
lærarar i skulen meir kunnskap
om faget og sørgje for at dei har
gode haldningar.
Men han ser også at sjølve
norskfaget kanskje treng endringar.
– Eg veit at Kunnskapsdepartementet jobbar med innhaldet i norskfaget og ser på
korleis ein kan gjere undervisninga i nynorsk mykje betre og
meir spennande.
I SV set dei ned ei arbeidsgruppe som skal sjå på vilkåra til
nynorsken.
– Arbeidsgruppa skal ha
medlemmer som er aktive i
målrørsla og i SV. Me skal sjå
på tilhøva for nynorsken, og
diskutere oss fram til korleis me
kan skape haldningsendringar.
I tillegg vil me sjå på konkrete
problemstillingar som parallellutgåver og nynorskutgåver,
seier Solhjell.
Tydelegare språkdebatt
Den tidlegare kunnskapsministeren vil ha ein tydelegare nynorskdebatt.
– Me har to språk i Noreg. Eg
høyrer ikkje klagar frå land som
Belgia, Nederland eller Sveits.
Eg meiner at dersom ein skal ha
ein språkdiskusjon, så bør ein
snakke om ei utvikling mot eitt
skriftspråk. Det er ikkje noko eg
er samd i, men eit standpunkt
eg kan respektere, seier Solhjell.
Og han meiner Høgre er utydelege på kvar dei eigentleg står
i debatten.
– Argumenta til partiet heng
ikkje saman med korleis Høgre
som kunnskapsparti elles tenkjer i høve til andre fag. Dei meiner jo vanlegvis at alt må lærast.
Eg trur ikkje at Høgre trur heilt
på sine eigne argument, held
han fram og viser til at Høgre
i målsaka tradisjonelt har vore
sprikande.
– Det er ein sterk språkleg
og kulturell tradisjon i Høgre,
særleg på Vestlandet. Dei har
også språkentusiastar frå innlandet slik som musikaren, nynorskbrukaren og høgremannen Hallgrim Berg i Hallingdal.
Men i målsaka er mitt inntrykk
at fleirtalet i folket har fleirtalet
i Høgre.
Tone Gullaksen/NPK
Vel møtt!
Helsing
Styret i Nidaros Mållag
Styret i Ullensvang mållag
Styret i Vinje mållag
Styret i Voss mållag
Snakk så eg forstår
Kari Vestbø
er dagleg
leiar i «Hei
Verden!».
Foto: Knut S.
Vindfallet
6
– Skuleaksjonen «Hei Verden»
har teke tilbakemeldinga frå
frustrerte lærarar som saknar
nynorskopplegg på alvor. No
lanserer dei kampanjen «Snakk
så eg forstår». Alt undervisningsmateriellet knytt til kampanjen er på nynorsk, fortel Kari
Vestbø, dagleg leiar i «Hei Verden».
Kampanjen vart lansert i
september av Arne Garborg
(alias Sigve Bøe frå Det Norske
Teatret) på Garborgsenteret på
Bryne. Då Arne Garborg gjekk
på skule, fekk han ikkje bruke sitt
Norsk Tidend nr. 4 – 2011
nynorsk versjon av Digipost så snart
som råd».
Informasjonssjef Pål Jakobsen i
Posten seier til Nationen at han ikkje
trur at fråværet av nynorsk verkar ekskluderande på nynorskbrukarar. Han
strekar under at Posten ikkje har plikt til
å levere tenesta i begge målformer.
– Det er ingen krav til målform
sidan Digipost ikkje er eit konsesjonsbelagt produkt, seier Jakobsen til
Nationen.
Men det er ikkje Språkrådet einig
i. Ettersom Digipost er ei kunderetta
teneste, meiner rådet at produktet er
underlagt mållova. «I ein så sentral del
av norske borgarar sin digitale kvardag
som Posten legg opp til at Digipost skal
vere, kan det såleis ikkje vere i samsvar
med vedtektene at tenesta berre blir
tilboden på bokmål,» skriv Språkrådet.
Sjølv om Posten seier dei har planar om å lage ein nynorskversjon av
tenesta når tenesta er «i ordinær forretningsmessig drift», meiner Språkrådet
at parallelle målformversjonar skulle ha
vore utvikla frå starten av.
– Ei teneste som «over 100 000 alle-
rede har tatt i bruk», som Posten reklamerer med på nettsida si, må vel kunne
seiast å vere «i ordinær forretningsmessig drift», skriv Språkrådet i klagesvaret,
som er sendt til Samferdselsdepartementet. (NPK)
Vil sikre nynorsk
opplæring
– I ei tid der framandspråk kjem
tidleg i skulen, blir nynorsken
lett ein tapar. Me må få fram at
for mange er nettopp det å lære
nynorsk viktig for å kunne ha eit
språk som er nærast den dialekten ein talar, seier Knut Arild
Hareide til LNK-nytt.
Han legg til at det er viktig
at ein no sikrar meir nynorsk i
trusopplæringa i Den norske
kyrkja.
– For meg er det viktig at
me tryggjer nynorsken i skulen.
Eg tenkjer då på å ha eit obligatorisk sidemål. Men eg trur
nynorsken vil stå seg godt i åra
framover. Det å lære seg begge
språka gjer ein tryggare og betre i begge målformene, seier
Hareide.
Liv Signe Navarsete, leiar i Sp.
Foto: Sp
Samle seg
TYdeleg: Nestleiar
og parlamentarisk
leiar i SV Bård Vegar
Solhjell vil ha ein tydelegare språkdebatt.
Foto: Tone Gullaksen / NPK
eige språk. Skulen var på dansk.
– I dag, 150 år seinare, får
ikkje elevar i Andesfjella i Peru
undervisning på morsmålet sitt,
quechua. Skulen bruker spansk.
«Hei Verden» vil ha elevar i Rogaland med på å gje elevar i Peru
ein lærar som dei kan forstå. Til
Norsk Tidend nr. 4 – 2011
gjengjeld får dei norske elevane
lære om livet og kvardagen til
quechua-indianarane på sitt eige
skriftspråk nynorsk, seier Vestbø.
– Vi er veldig glade for at «Hei
Verden» gjennom kampanjen
«Snakk så eg forstår» har synt at
ein kan ta alle elevane på alvor,
seier Håvard B. Øvregård, leiar i
Noregs Mållag.
Kvart år får norske skular drøssevis av tilbod om undervisningsmateriell – om miljø, nord-sørspørsmål, rus eller mobbing.
– Så lenge ein ikkje er ein av
dei 80 000 elevane i landet med
– No er det viktig at alle gode
krefter samlar seg om nynorsken, seier Liv Signe Navarsete,
kommunal- og regionalminister og leiar i Senterpartiet til
Nynorsk pressekontor. Ho er
uroa etter Høgre på landsmøtet
vedtok at det skal vere frivillig
for elevar i ungdomsskulen å
lære seg skriftleg nynorsk.
– Eg ser også at det kan vera
andre som kan vera på glid i ei
retning som kan verke tilforlateleg, men som på sikt kan
underminere heile nynorsken,
seier Navarsete. Ho meiner det
no er viktig at debatten kjem
over på eit anna spor.
– Eg ønskjer å løfte debatten
frå å vere av meir teknisk karak
ter til å bli eit verdispørsmål,
seier Liv Signe Navarsete.
nynorsk som hovudmål, er det
mykje å velje i. Det aller meste er
berre på bokmål, seier Vestbø.
– Vi får jamt inn klager frå
elevar og lærarar som får undervisningsmateriell som berre finst
på bokmål, seier Øvregård.
– Vi ønskjer at materiell som
Knut Arild Hareide, leiar i KrF.
Foto: KrF
Språklov
Leiar i Venstre, Trine Skei
Grande, blei for ei tid tilbake
spurd av LNK-nytt om kva ho
trudde om framtida til nynorsken.
– I ei tid der språk og identitet heng nærare saman, vil
nynorsken greie seg godt. Ein
skule som satsar på gode lærarar, vil byggje opp om det, sa
Grande.
Ho var saksordførar for
stortingsmeldinga Mål og meining, og meinte at det viktigaste
språkmeldinga slo fast var posisjonen til norsk språk.
– Det aller viktigaste trur eg
var å få klarlagt at det er behov
for ei klar lovforankring for
språk i Noreg, og at komiteen
stilte seg positiv til ei framtidig,
overordna språklov, sa Trine
Skei Grande.
Hege Lothe
hege.lothe@nm.no
Trine Skei Grande, leiar i Venstre.
Foto: Venstre
berre kjem på bokmål, vert returnert. Om friviljuge og ideelle organisasjonar ønskjer innpass i skulen
med undervisningsmateriellet sitt,
må dei følgje spelereglane og syte
for at det finst på både nynorsk og
bokmål, seier han.
Hege Lothe
7
Fortel oss om
språket ditt!
Det norske språket er i endring. Det er kanskje ikkje
noko nytt, men korleis opplever vi desse endringane
og kva synest vi om dei? Norsk etnologisk gransking
gjennomfører ei undersøkjing om slike spørsmål og
Kunne du tenkja deg å delta?
Kontakt oss:
NEG,
Norsk Folkemuseum,
Pb 720 Skøyen, 0214 Oslo
neg@norskfolkemuseum.no
Telefon 22 12 37 89
Mållaget krev at Jesus
snakkar nynorsk
– Det er viktig at ungane
som veks opp, ikkje trur at
Jesus snakka bokmål, seier
Helga Hjetland i aksjonsgruppa Språkleg rettferd i
trusopplæringa.
Gruppa krev at barn over heile landet
får lovfesta rett til trusopplæring på si
eiga målform.
På vegner av gruppa overleverte
Helga Hjetland saman med leiar i Noregs Mållag Håvard B. Øvregård før
sommaren ei fråsegn om språkleg rettferd i trusopplæringsreforma til direktør i Kyrkjerådet Jens-Petter Johnsen.
Over hundre sokneråd har slutta seg til
oppropet.
I fråsegna heiter det at lite av det
materiellet som blir brukt i trusopplæringa i dag, er på nynorsk. Det gjeld
både skriftleg materiell, dvd-ar og cdar.
– Barn og ungdom med nynorsk
som opplæringsmål blir i dag utsette
for ei tydeleg språkleg diskriminering i
Kyrkja, heiter det.
Aktiv aksjonsgruppe
Dokumenterar kulturhistoria frå levande minne
Aktive nynorske kyrkjegjengarar har
danna aksjonsgruppa «Gruppa for
språkleg rettferd i trusopplæringa».
Helga Hjetland, som også er styremedlem i Noregs Mållag, er sjølv medlem
av gruppa.
– God trusopplæring på nynorsk
har vore eit sakn. Vi fann ut at vi måtte
laga ei fråsegn om kor viktig det er å ha
dette lovheimla, slik at dei som skal laga
materiell, kan få pengar til det, seier ho.
Krev lovfesta jamstelling
Gruppa viser til at nynorsken i skulen
er sikra gjennom opplæringslova som
slår fast at lærebøker og læremiddel
skal liggja føre på bokmål og nynorsk til
same tid og same pris.
– Ei tilsvarande jamstelling må få
heimel i lov og regelverk som gjeld for
Den norske kyrkja, heiter det i fråsegna
frå aksjonsgruppa. Gruppa krev at Kyrkjerådet og Kyrkjemøtet gjer vedtak
som stimulerer til ei slik tilføying i lova.
Kyrkjerådet vil greia ut
Direktør Jens-Petter Johnsen i Kyrkjerådet er i utgangspunktet positiv til
kravet om språkleg jamstelling.
– I den grad vi har kontroll over materiellet, ønskjer vi at dette skal gjerast
på begge målformer, seier han.
Han seier at Kyrkjerådet ikkje har så
mange verkemiddel, men at dei vil stilla
krav om at materiellet blir laga både på
nynorsk og bokmål i dei tilfella der dei
lyser ut pengar til å produsera trusopplæringsmateriell.
Johnsen seier også at Kyrkjerådet vil
greia ut kravet om å lovfesta retten til
trusopplæringsmateriell på begge målformer.
– Vi vil også leggja saka fram for kyrkjerådsmøtet i september, seier Johnsen, som legg til at Kyrkjerådet òg vil
drøfta saka med departementet.
Glad for oppfølging
Helga Hjetland er glad for tilbakemeldingane frå kyrkjerådsdirektøren.
– Det er positivt at direktøren i Kyrkjerådet vil følgja opp saka med Kyrkjerådet, setja i gang utgreiingsarbeid og
skapa større medvit om at begge målformer blir ivareteke når det blir lyst
utviklingsmidlar til å utvikla materiell,
seier ho.
Mållaget håpar også få til eit møte
med kyrkjestatsråden om saka.
NPK/Margunn Sundfjord
Galskap
i
Galskap i
litteraturen
litteraturen
16.–18.september 2011
2011
16.–18.september
RETTFERD: Leiar Håvard B. Øvregård i Mållaget (t.v.) leverte saman med Helga Hjetland
(t.h.) ei fråsegn om språkleg rettferd i trusopplæringsreforma til direktør i Kyrkjerådet
Foto: Margunn Sunnfjord
Jens-Petter Johnsen (midten). Lars Amund Vaage
Ingrid Storholmen
Gaute Heivoll
INGRID STORHOLMEN
GAUTE HEIVOLL
www.litteraturdaganeivinje.no
Påmelding til signe.m.kittelsaa@vinje.kommune.no
LARS AMUND VAAGE
,ITTERATURDAGANE
I6INJE
8
Haustseminar på Lista
I oktober er du invitert til haustseminar på Lista i Farsund. Det etter
kvart tradisjonsrike haustseminaret til
Noregs Mållag skal i år vere laurdag 29.
og sundag 30. oktober.
– Det blir eit rikhaldig program
gjennom to dagar. Vi kan glede oss til
turisttur på laurdag føremiddag, skulering og ordskifte om dagen. Om kvelden kjem Kirsten Bråten Berg for å
syngje, Lista trekkspillklubb spelar og
Sigurd Haugsgjerd skal kåsere, fortel
Gro Morken Endresen, dagleg leiar i
Noregs Mållag.
Fredag kveld blir det middag og
kviss for dei som kjem tidleg.
– Vi veit at det tek tid å reise frå alle
kantar av landet til Lista, og det er nok
ein del som må kome fram kvelden før
seminaret. Så då tenkjer vi at det skal bli
ein kjekk sosial kveld. Og det kan vere
ei god oppvarming til ei interessant og
lærerik haustseminarhelg, fortel Gro
Morken Endresen.
Norsk Tidend nr. 4 – 2011
Røysting: Det var jamt tilsig av skåbyggingar som ville seie sitt i målvalet i Skåbu, da Dølen var der måndagseftan. Laila Løkken hadde tatt med seg sonen til valurna på bygdehuset. Foto: Bjørn Sletten
Klart fleirtal i Skåbu
95 skåbyggingar røysta
for bokmål som opplæringsmål ved Skåbu
oppvekst. Det heldt ikkje mot dei 150 som sa
ja til framleis nynorsk.
– Eg er storleg nøgd med at
det vart ei såpass klar overvekt
av røyster til nynorsken, seier
ordførar Tove Haugli, sjølv ihuga
nynorskbrukar, til Dølen måndag
kveld, rett etter at oppteljinga var
ferdig.
(Dølen) Skåbyggingane har talt:
Nynorsk skal framleis vera opplæringsmål ved skulen i bygda. Tysdag dag var det folkerøysting om
opplæringsmål ved Skåbu oppvekst. 245 av dei 431 røysteføre i
Skåbu røysta. Resultatet vart klart
ved åttetida måndag kveld.
Det gjev grunn til å jubla for
nynorskfolket: 95 røyster gjekk i
favør bokmål, mens nynorsken
fekk i alt 150 røyster.
Kristian Ekre har vore talsperson
for utvalet for nynorsk i målstriden, og han er glad og letta over
at saka for deira del bikka rette
vegen.
– Dette gjekk vegen, og det er
vi utruleg glade for, seier han.
Utover kvelden måndag, mens
teljinga gjekk føre seg på kommunehuset, steig spenninga i nynorskleiren.
– Vi var sjølvsagt svært spente.
Norsk Tidend nr. 4 – 2011
Program
Sjølv gler ho seg til ordskiftet
om sidemål.
– I åra frametter vil vi alle stå
i viktige sidemålsordskifte, og då
er det ekstra viktig å drøfte gode
løysingar for sidemålsfaget i mållaget. Dessutan er det er alltid veldig interessant å få innleiingar om
korleis ulike lokallaga løyser sine
utfordringar, og på dette seminaret kjem det fleire innleiarar frå
lokale lag, seier Morken Endresen.
Jubel i nynorskleiren
Fredag
20.00 Middag
21.30 Kveldseta med kviss
Laurdag
09.00 Dette er Lista – omvising i buss
11.00 Registrering, kaffi
11.15 Velkomen til Lista!
ved Randi Lohndal Frestad.
Velkomen til mållagsseminar
ved Aud Søyland
11.30 Eit positivt forsøk på
betre sidemålsundervisning
Vi var aldri i tvil om at vi hadde
dei beste argumenta, men likevel
visste vi ikkje heilt kor landet låg.
Men den siste veka fekk vi ei betre
og betre magekjensle.
– Medvind på oppløpssida?
– Ja, eg trur vi har brukt ein
argumentasjon som folk kjenner
seg att i. Det har ikkje vore noko
revolusjonerande, men vi har lagt
opp til at folk skulle tenkja sjølv,
seier han. Foreløpig har det ikkje
vore tid til noka feiring for nynorskfolket.
– Nei, men det kan vel hende
det vert ein kaffikopp, ler Ekre,
som understrekar at det ikkje er
utvalet for nynorsk som er vinnaren i denne saka.
– Det er det skuleungane i
Skåbu som er, seier han.
ved Lista ungdomskole ved
Tone Holtbu Fjellestad og
Ole Flåto
12.00 Sidemålsstrategi – kva
slags sidemålsordning treng
nynorsken? Debatt med
Ottar Grepstad, Janne
Nygård, Helga Hjetland og
13.30 Lunsj
14.30 Kyrkjemålsrøystingar
15.00 Nynorsk språkstimulering – prosjekt retta mot barnehagane ved Irene Garnes
Hareide
Respekterer avgjerda
Talsmann for bokmålssida, Pål
Hallvard Virik, innser at slaget
om bokmål ved skåbuskulen er
tapt.
– Utgangspunktet vårt var at
eit fleirtal av foreldra ved skulen
ønskte bokmål for ungane sine.
Og vi hadde sjølvsagt håpa på eit
anna resultat, men no vart det
som det vart, og det må vi berre
respektere og gratulere nynorsksida som vann fram med synet
sitt, seier Virik til Dølen.
– Kom resultatet overraskande
på deg?
– Eg syns det var rimeleg slik
som eg forventa, etter slik eg
kjenner folk i bygda. Eg tippa
55/45 i favør nynorsken før valet,
og det vart rundt 60/40, så det var
15.45 Pause
16.00 Nynorsken i førskulelærarutdanninga
16.30 Slik gjer vi det: Tre om
lokal mållagsaktivitet. Kva
er barnehagane på Agder
interesserte i? Erfaringar
med barnehagepakken ved
Borghild Løver. Så kjekt å
vinne! Skulemålsrøystinga i
Kvinlog i 2007 ved Tom Arnt
Lindeland. Det viktigaste
målarbeidet? Verving og
vel ikkje så langt unna, seier Virik.
Han slår fast at det ikkje vert aktuelt med noko omkamp.
– Nei, det kjem det så absolutt
ikkje til å verta. Når folket har talt,
har dei talt, avsluttar han.
I slutten av september skal
saka opp til behandling i kommunestyret i Nord-Fron. Der blir det
neppe nokon stor diskusjon, med
tanke på det utvetydige valresultatet frå Skåbu.
– Eg trur alle nå er glade for at
det er slutt, og no treng korkje vi
eller politikarane arbeide så mye
opp mot dette kommunestyremøtet, seier Kristian Ekre avslutningsvis.
Bjørn Sletten
organisasjonsbygging ved
Terje Kjøde
17.15 Ordskifte
18.30 Slutt for dagen
20.00 Middag, minikonsert
med Kirsten Bråten Berg,
innslag frå Lista trekkspillklubb, kåseri ved Sigurd
Haugsgjerd
SUNDAG
09.30 Språkåret 2013 – den
lange stafetten ved Jens Kihl
10.00 Mållova på 1 2 3! ved
bjorn@dolen.no
Astrid Marie Grov
10.30 Innlegg ved Erlend
Bakke
10.40 Innlegg ved Wenche
Haugen Havrevoll
11.15 Nynorsk på nettet –
ein super-guide til det nynorske internettet ved Kjartan
Helleve og Tuva Østvedt
12.00 Mediekurs – få oss på!
ved Hege Lothe
13.20 Avslutning og vel
heim ved Håvard Øvregård
13.30 Lunsj
9
Fylkesmannen braut mållova
Språkrådet refsar Fylkesmannen i
Aust-Agder for å ha brote mållova i
fleire avisannonsar i år. Annonsane
gjaldt kommunane Åmli og Bykle, og
dei var skrivne på bokmål og ikkje på
nynorsk, slik lova krev, fortel NRK.
Den eine kunngjeringa stod på
trykk i Åmliavisa den 17. mars, medan
dei to andre stod i Agderposten 11.
og 19. mai. Språkrådet har fått tips frå
målmann Kåre Seland frå Gjøvdal,
som i 2005 vann ein språkstrid mot
biskopen i Agder. Språkrådet viser til
§ 6, tredje ledd i lova om målbruk i offentleg teneste: «Tilfang med særleg
tilknyting til ein kommune skal vera i
den målforma kommunen har kravt
etter § 5.» Assisterande fylkesmann
i Aust-Agder Knut Berg seier at slikt
ikkje bør skje.
– Når vi får ei slik tilbakemelding
frå Språkrådet, er det for oss ei påminning om at vi må skjerpe rutinane
i embetet, seier Berg. (NPK)
målnytt
SPRÅKSTATUS: Språkdirektør
Arnfinn Muruvik Vonen meiner
departementa må ta ansvar for
språkpolitikken som vart vedtatt
med språkmeldinga i 2009.
Foto: Hallvard Østrem / NPK
Staten
sviktar
språkpolitikken
Departementa tar ikkje ansvar for den nye språkpolitikken slik han vart skissert i
språkmeldinga «Mål og meining» i 2009. Det går fram av
Språkrådets rapport «Språkstatus 2011».
– Det er langt igjen til departementa tar det språkpolitiske ansvaret for sine eigne
sektorar slik dei er pålagde,
seier språkdirektør Arnfinn
Muruvik Vonen.
I eit rundskriv til departementa presiserte Kulturdepartementet i 2009, etter at
den nye språkmeldinga var
vedtatt i Stortinget, at alle
departement no må ta ansvar
for språkpolitikken slik dei
også har ansvar for miljø og
likestilling. Statusrapporten
til Språkrådet viser at det i
all hovudsak, som før, berre
er Kulturdepartementet og
Kunnskapsdepartementet
som driv med språkpolitikk.
– Det fremste unntaket
er Fornyingsdepartementet.
Med prosjektet «Klart språk
i staten» tar departementet
ansvar på ein eksemplarisk
måte, seier Vonen i ei pressemelding.
Vonen meiner at målet
om ein sektorovergripande
språkpolitikk er heilt avhengig av at alle departementa set
i verk tiltak.
– Korleis vil departementa
gjere sitt til at norsk ikkje blir
fortrengt av engelsk, at nynorsk og bokmål blir likestilt
i praksis, og at andre språkpolitiske mål blir nådd? spør
språkdirektøren. (NPK)
10
2012-normalen
møter motbør
Kulturdepartementet
har gjennom sommaren
motteke fleire kritiske
innspel til framlegget til
ny offisiell nynorskrettskriving.
I vår slutta styret i Språkrådet seg
til innstillinga frå rettskrivingsnemnda, og sende framlegget til
ny nynorskrettskriving vidare til
Kulturdepartementet. Styret i
Språkrådet vart i tillegg samd om å
laga ei tilrådd norm som skal gjera
det enklare å skrive regelrett, både
for privatpersonar og for institusjonar. Denne tilrådde norma skal
ikkje markerast i oppslagsverk,
men vera eit sjølvstendig digitalt
dokument frå Språkrådet.
Arbeidet med den nye rettskrivinga gjekk unna, nemnda arbeidde effektivt og fekk skryt for å
vera grundig. Difor var det grunn
til å tru at Kulturdepartementet
kom til å få ein enkel jobb når
framlegget kom på deira bord.
Innspel
No kan det sjå ut som om arbeidet kan verta meir komplisert. Allereie før innstillinga var oppe til
handsaming i Språkrådet, hadde
departementet motteke reaksjonar på framlegget frå rettskrivingsnemnda. I etterkant har det
kome fleire. I juni skreiv Erlend
Tornes på vegner av Ullensvang
Mållag til departementet, uroa
over at den nye norma var for vid
og for nær bokmålet.
«Den nye norma er svært
open med mykje fleire bokmålsidentiske hovudformer enn før, og
alt tilseier at desse vilkåra vil gje
utslag i tekstar som er monaleg
meir bokmålsnære enn det som
no er vanleg. Det viser erfaringa
med tidlegare lærebøker, og både
Nynorsknemnda og Språkrådet
er inne på faren for dette. Om ein
føreset at lærebokprodusentane
vel ein bokmålsnær variant, noko
all realisme tilseier, vil det i lange
tekstpassasjar kunna vera vanskeleg å skilja ein nynorsktekst frå
ein bokmålstekst. Det vil då vera
nærliggjande for både elevar og
vaksne å spørja seg kva som er
føremålet med nynorsk, når det
berre ser ut som ein variant av
bokmål med visse nynorske innslag.»
NOTAT: Sergej Alexander Munkvold frå Aasen-sambandet har i samarbeid med Norsk måldyrkingslag sendt eit notat
Foto: Språkrådet
til Kulturdepartementet om framlegg til ny rettskrivingsnorm. Her frå høyringa i Språkrådet.
Endra spelereglar
Om lag samstundes kom det ei
fråsegn frå ei lang rekkje personar
som reagerte på framlegget om
ei tilrådd norm. Mellom underskrivarane finn ein representantar frå fleire mållag, universiteta,
forlagsbransjen og skuleverket. I
fråsegna heiter det:
«Ei tilrådd norm innafor rettskrivinga har ikkje rot i mandatet
og bryt med det grunnleggjande
prinsippet om at tonivåsystemet
skal opphevast, slik det alt er gjort
i bokmål. Styret i Språkrådet endrar spelereglane etter at dei andre spelarane har gått av banen.»
Og vidare:
«Det har ikkje vore høve til
å diskutere eit eventuelt tonivåsystem i prosessen, fordi det
kom etter at høyringsrunden
var avslutta. Debatten ville vore
heilt annleis om dette momentet
hadde vore med. Det er grunn til
å tru at motstanden mot å stryke
mange av dei gamle valfrie formene då ville ha vore hardare
og viljen til å inngå kompromiss
mindre.»
Fråsegna er underskive av Johan Myking, Guri Vesaas, Ola E.
Bø, Tordis Fosse, Turid Kleiva,
Tove Bull, Benthe Kolberg Jansson, Ingeborg Donali, Helge
Sandøy, Lars S. Vikør, Magne
Aasbrenn, Øyvind Fenne, Kjar-
tan Fløgstad, Arnfinn Kolerud og
Olav Randen.
Kompromiss
No i august sende Norskt Måldyrkingslag og Ivar Aasen-sambandet eit notat til Kulturdepartementet på drygt 50 sider med
analyse og slutningar. Dokumentet er omfattande detaljert,
og Sergej Alexander Munkvold
(Aasen-sambandet) og Thorgeir
Holm (Måldyrkingslaget) seier
det er mogleg at det kan kome
endå eit tillegg.
– Notatet som ligg føre, er eit
grovarbeid – me ville få sendt det
til Kulturdepartementet til tidar.
Me har store mengder usortert
materiale me ikkje vann å få med
i notatet. Kan henda lagar me eit
tillegg til notatet sidan. Me trur likevel at alt av prinsipielt verde er
framkome i notatet, seier dei to.
Dei to meiner at nemnda ikkje tok særleg omsyn til innspela
dei fekk i høyringsprosessen, og
at det i staden vart eit konglomerat av kompromiss, som meir
eller mindre samsvara med det
nemnda alt la fram i høyringsutkastet. Dei ynskte difor å leggja
fram ei meir heilskapleg vurdering av dei faglege og prinsipielle
sidene ved rettskrivingsarbeidet.
– Høyringsfristen på høyringsutkastet var berre éin må-
nad. Det er tidkrevjande å fara
noggrant gjennom heile innstillinga frå rettskrivingsnemnda og
alt kjeldematerialet, t.d. «Det nynorske tekstkorpuset». Dei ulike
vedtaka på møta i nemnda var
summariske og vanta altfor ofte
grunngjeving, og var såleis vanskelege å tolka.
Inntak av bokmålsformer
– Valfridomen i kjerneordtilfanget aukar kraftig, t.d. i bøyinga av
frekvente verb. Men det er ikkje
berre valfridomen som er vorten
verre – organiseringa av bøyingsverket og ortografien er òg
vorten verre. Problemet er såleis
at nemnda ikkje skjønar grunndraga i nynorsk ortografi og talemål på synkront nivå. Inntaket av
nye bokmålsformer er historisk
stort, og det skortar mykje på
fagkunnskapen i handsaminga av
orda, seier dei.
– Kva med den tilrådde
norma?
– Vedtaket om «tilrådd norm»
er i grunnen berre ei stadfesting
av at mandatet om ei «tydeleg,
enkel og stram norm, utan sideformer» er brote. Vedtaket om
«tilrådd norm» gjer narr av heile
prosessen og alle høyringssvara.
– Kva trur de departementet
kjem til å gjera?
– Om statleg nynorsk normeNorsk Tidend nr. 4 – 2011
Barn med forsinka språkutvikling klarer seg
Barn som startar å snakke seint for alderen, er ikkje meir utsett for psykologiske
problem seinare i livet enn andre barn.
Det viser ei ny undersøking gjennomført
av forskarar ved University of Western
Australia.
Forskarane har følgt barn frå toårsalderen og heilt inn i tenåra og kan no fastslå
at barn som begynner å snakke seint for
alderen, verken er meir sjenerte, meir deprimerte eller meir aggressive enn andre
barn seinare i livet.
Dei emosjonelle og åtferdsmessige
forskjellane jamnar seg ut i femårsalderen,
konkluderer dei australske forskarane,
som har følgt meir enn 1400 barn. (NPK)
Lavkarbokommune
Lavkarbokommune og Lakrismjeltblåvinge fekk delt fyrsteplass då
Bærum Mållag kåra Bærumsordet
2011 under Sandvika Byfesten i
slutten av august.
– Lavkarbo er eit aktuelt ord for
dei som er opptekne av helse, kosthald og trening i Bærum, og det
er ikkje få. Lakrismjeltblåvinge er ein truga somarfuglart som Bærum har
fått særskild ansvar for å
ta vare på, forklarar Marit
Hovdenak fra Mållaget. (Aftenposten)
Lakrismjeltblåvinge
Foto: Wikipedia Commons
Kallar inn til
samrådingsmøte
Målet med eit
samrådingsmøte
på Voss er å laga
ei ordliste for ein
nynorsk med minimal valfridom og
utan tilnærming til
bokmål.
Tilskiparane skriv at dette eit
møte «for alle som meiner
at nynorsken må normerast
på sin eigen grunn» og samla
dei som «ynskjer at nynorsken
skal leva vidare som eit sjølvstendig språk». Utgangspunktet for drøftingane på møtet er
framlegget frå Ola I. Breivega
og Arvid Langeland frå 5. april
2010. Målet med møtet er å
leggja grunnlaget for å gje ut
ei ordliste for ein nynorsk med
minimal valfridom og utan tilnærming til bokmål.
– Grovarbeid
ring er det uråd å spå, me er ikkje
historielause. Det er likevel nokre
moment som Kulturdepartementet kjem til å ta omsyn til:
Rettskrivingsnemnda og
Språkrådet har tolka instruksen
frå departementet særs urimeleg – instruksen er dei prinsippa
om sjølvstendig normering av
nynorsk og bokmål utan tilnær-
ming og stabilitet i rettskrivinga,
svarar Munkvold og Holm, som
ikkje trur at departementet vil gje
frå seg rolla som øvste normeringsinstans.
– Men på same tid må me
spørja om målfolk fortener nynorsken. Mange mindretalsmål
kan misunna alle ressursane, lovvernet og brukartalet nynorsken
har. Likevel greier dei seg betre
enn nynorsken. Dei har noko altfor få målfolk har – konsekvensanalytisk evne og sjølvtillit.
Kulturdepartementet seier at
saka framleis er til handsaming og
at dei ikkje kan seia noko om når
det kjem eit vedtak i saka.
Kjartan Helleve
kjartan.helleve@nm.no
Bak invitasjonen står styra i
fire lokallag: Nidaros Mållag,
Ullensvang Mållag, Vinje Mållag og Voss Mållag. Men Arvid Langeland fortel at dei har
henta inspirasjon frå den breie
støtta desse synspunkta har fått
i den seinare tid, inkludert ordskifta på landsmøta i 2008 og i
2011.
– Det vart sagt at normeringsarbeidet til Språkrådet
var ope og demokratisk, men
slik opplevde tydelegvis ikkje du
det?
– Det var ingen representantar for klassisk eller tradisjonell
nynorsk med i nemnda. Det var
høve til å koma med framlegg,
men nemnda valde som regel å
sjå bort frå framlegg som aukar
avstanden til bokmål, til dømes
merknadene frå Rolf Theil til
y/ø-spørsmålet, seier Langeland.
– Ved å føreslå å føra inn eit
halvoffisielt normhierarki til
slutt – Språkrådet si tilrådde
norm – sannkjenner styret i
Språkrådet at norma ikkje vart
enkel og tydeleg nok til å vera
brukande.
– Kva vonar du departementet kjem til å landa på, og kva
vonar du at dei gjer?
– I Innst. S. 184 (2008-2009),
pkt. 1.6.4.1 om NORSK NOR-
UTAN TILNÆRMING: Arvid
Langeland vonar at departementet vil be om at det vert laga ei
rettskriving utan tilnærming til
bokmål, og med indre systematikk
tufta på ein tradisjonell nynorsk.
Foto: Haukeland Universitetssjukehus
MERINGSPOLITIKK 19972005, vert det peika på at «Stortinget tidlegare [har] slutta seg
til prinsippet om sjølvstendig
normering av nynorsk og bokmål utan tilnærming, dessutan
prinsippet om stabilitet, dvs.
at vi bør ha mindre hyppige
og mindre omfattande endringar i rettskrivinga enn det
som tidlegare har vore vanleg
her i landet. Desse to prinsippa
bør framleis liggja til grunn og
praktiserast mest mogleg konsekvent.»
– Departementet skulle
difor ha grunnlag til å avvisa
framlegget, og eg vonar at dei
landar på det. Eg vonar vidare
at departementet vil be om at
det vert laga ei rettskriving utan
tilnærming, og med indre systematikk tufta på ein tradisjonell nynorsk. Då kunne lærarar
og elevar få konsentrera seg om
nynorsk syntaks, klang, ordleggjing og språkglede.
– Den 5. august 2013 er det
to hundre år sidan Ivar Aasen
vart fødd. Dersom ei revidert
rettskriving tufta på hans prinsipp kan vera ferdig til då, så
kan det vel ikkje tenkjast ei gjævare høgtiding av jubileet.
Kjartan Helleve
kjartan.helleve@nm.no
11
KJÆRLEIK I SPRÅKET: Reiseleiar
og professor Rolf Theil held eit
spennande og underhaldane føredrag om kjærleik i språk.
Foto: Hege Lothe
Kjæleiksfestspel
Kjærleik var temaet for Dei
nynorske festspela i år. Emnet
gjekk igjen gjennom dei fire
dagane med program i Ivar Aasen-tunet og resten av Ørsta og
Volda.
Programmet strekte seg frå
sterk kunst og varm humor til
stort alvor. Meir enn 25 skjønnog faglitterære forfattarar var i
aksjon, og Åshild Widerøe, programansvarleg for festspela, ser
ein klar tendens:
– Livskrafta og tilveksten i
den nynorske litteraturen er så
stor at vi har meir enn nok med
å ta unna. Etter fire dagar som
festspeldiktar har sjølv ein så
respektert forfattar som Bjørn
Sortland nådd ut til mange nye
lesarar. Ikkje noko gler oss meir,
seier Widerøe.
Eit kunstnarleg høgdepunkt
var ein litterær konsert med
Bodil Cappelen og Sigrid Moldestad bygd over brev og dikt av
Olav H. Hauge.
– Den magiske stunda er ei
av dei beste i festspelhistoria,
seier Åshild Widerøe.
Festspela er ei god blanding
av profesjonelle aktørarar og
amatørar. Også Ørsta Mållag
sette preg på helga med stand i
Ørsta sentrum i samband med
festspelfrukosten.
På all verdas språk
Professor Rolf Theil har gjennom fleire år snakka om all
verdas språk på Dei Nynorske
festspela. I år var turen komen
til ordet kjærleik. Også denne
gongen gav han eit spennande
føredrag, om kjærleiken i
mange språk. Visste du til dømes at språket fulfulde er det
vakraste språket Rolf Theil veit
om? Og på fulfulde heiter kjærleik «yiide».
Det er allereie klart at til
neste år skal Dei nynorske festspela ha songar som emne.
Og festspeldiktaren vert Arne
Moslåtten. Nok eit spennande
val som vil gje nye spennande
programinnslag ved jonsoktider
til neste år.
Hege Lothe
hege.lothe@nm.no
12
Bokstabling: Eivind Ødegård, dagleg leiar i bokbyen, måler
høgda på boktårna.
Kundar: Tove Bakke ventar på kundar, medan duken på nabobordet
tydelegvis fungerer som salstriks.
På posesal i Fj
Norsk Tidend prøver seg som
bokseljar under Boknatta i
Fjærland.
Ein kan ikkje ta vare på alle bøker. Nokre
må gå vidare. Når bua på loftet er full, så
må noko vekk. Og når ein har ståande tre
kasser med bøker som ikkje er rørte på
åtte år, ja då blir det fort dei som må gå
ut. Dette er likevel bøker som ein av ulike
grunnar har teke vare på, så det å gje dei
til den lokale skulemusikken og deira loppemarknad blir for enkelt. Dei fortener ein
betre lagnad etter å ha blitt skjerma såpass
lenge. Så når ideen om at eg og bøkene
mine kunne gå kva vår veg under Boknatta
i Fjærland dukka opp, så var i det minste
eg godt nøgd med det.
Kvelden før lastar eg inn i bilen. Eg ryddar meg gjennom barnetøy og ekstradyner
og finn kassene bakarst i bua. Kassene er
morkne og rivnar, det flyt snart bøker ut
over golvet. Og med eitt blir det klårt at
bøkene eg har forsvart i mange år ikkje er
den store bokskatten som eg trudde. Ein
og annan klassikar, men i 3. utgåve og 14.
opplag, ei handfull jolegåver frå 90-åra av
typen Ei kulinarisk reise i vegetarland og
nokre gamle skulebøker. Men mest av alt
er det bøker som eg redda frå boset medan
eg rydda på lageret til Samlaget, inkludert
ei uhorveleg mengde med lyrikkbøker. Kva
tenkte eg på då eg drog dei i hus?
Stigande angst
Så då eg køyrer ut frå Oslo, er det eigentleg
med letta hjarte. Dette vil ikkje bli så vondt
som eg trudde. Men eg er ikkje kome
langt, før angsten melder seg. For det
fyrste om eg i det heile kjem til å selje ei
einaste bok. Kan vanskeleg sjå for meg at
nokon vil ha dette oppsopet. For det andre
blir eg nervøs for om eg kjem fram i tide.
Det er fyrste gong eg er på Boknatta, og
eg ser for meg bord på bord med seljarar,
tett med folk i gatene og at eg moglegvis
får plass ytst på ferjekaien, heilt i bakevja.
Halmstrået mitt er, som ofte før, Ragnar
Hovland. Eg har laga ein avtale om at eg
skal få salsbordet ved sida av han, det er
til og med avtala med Bokbyen. Planen er
at alle som vil ha signerte bøker av han,
nesten på ein umerkeleg måte skal glid
over til bordet mitt og plukke med seg eit
par bøker.
Etter kvart som timane går, stig angsten, og då eg endeleg nærmar meg Fjær-
land, er eg berre ein halv time frå fristen
til å melde seg til Bokbyleiinga. Men ingen
folkemasse veltar mot meg, det er ikkje kø
nokon stad. Eg køyrer gjennom sentrum
og kjem til ferjekaien. Borda er på plass,
det same er partytelta. Men berre halvparten av seljarane er klåre, og etter det eg
kan sjå er det ikkje noko faretruande nivå.
«Finn igjen norskboka di frå 5. klasse!»,
«Kjøp tre Ponny-bøker for berre 20 kroner!» og slikt. Men Arne Ivar Kjerland
har ein fleire bord med kvalitetsbøker, og
han er ikkje den einaste. Håpet er likevel
stigande.
Antiklimaks
Eg får tilvist bordet mitt, og ja, eg skal få
sitje ved av Hovland. Eg leikar ikkje butikk,
har med duk og plakatar, tjukk tusj og
tape. Eg stablar bøker på bordet, sorterer
etter lyrikk, norsk litteratur, faktabøker og
engelske bøker. Men kva skal dei koste? Eg
sjekkar litt rundt, og landar på 30 kroner
boka, medan lyrikken går for 5 kroner.
Kroner 50 for Bjørnstjerne Bjørnsons
samla verk. Så lagar eg eit par plakatar
som skal lokke kundane til bordet: «Siste
sjanse!», «Berre i kveld!» og «Alt skal
vekk!» Eg tykkjer sjølv at dette er ein kna-
Bygdalarm i Øystese vel i hamn
(Hordaland Folkeblad) Årets Bygdalarm
var den femte festivalen i rekkja, men festivalsjef Arne-Kristian Teigland tenkjer ikkje
mykje på fortida.
Over tre tusen gjester vitja Bygdalarm
i Øystese fyrste helga i juli. Etter fem år
har musikkfestivalen med fenalåra og deilegpopen etablert seg som vakker, mangfaldig, seriøs, ungdomleg, gammaldags,
jordnær og populær. Frå scena kunne folk
få med seg m.a. Fjorden Baby!, Shining, og
The Wombats.
– Me ser aldri bakover, berre framover,
slår Teigland fast. Det vil seia litt framover.
Festivalsjefen er usikker på om det vert fem
nye år i sjefsstolen.
Leik og moro
– Kanskje. Eg tek eitt år om gongen, seier
han og dreg på det. – Eg byrjar verta eldre.
I går tok eg meg sjølv i å tenkja: Eg kjenner
ingen her, eller vent litt, han der må jo vera
sonen til ein eg kjenner. Då følte eg meg
skikkelig gammal, seier han og ler.
Festivalsjefen er oppteken av at sjølv
om initiativtakarane til festivalen er vortne
meir profesjonelle, så skal Bygdalarm framleis vera prega av leik.
– Det skal vera moro, elles gidd me ikkje
meir, seier han.
Moro var det definitivt mange som
hadde. Paul Markhus, Espen Lie, Daniel
Røssland, Vegard Røssland, Kjell Kristian
Stråbø og Eirik Eikeland – alle frå Kvinnherad – varma opp til dag to på festivalen
med kalde øl, snacks og ein dukkert i fjorNorsk Tidend nr. 4 – 2011
Med sal som yrke: (Bilete nr. 2 øvst frå høgre): Anne Gaathaug greier ikkje å dy seg, og tilrår bøker
over ein låg sko.
jærland
kande god idé. Ein mann tuslar forbi, ser
på bøkene og seier mildt:
– Eg er jammen glad eg ikkje skal leve
av å selje bøker.
Det er eg òg, men eg er klar til å freiste.
Tre minuttar på fire kjem Hovland
saman med Tove Bakke. Dei veit kva dei
går til. Trudde eg. For kva er dette? Nokre
usle stablar med eigne bøker. Om dei kan
få låne tusjen? Om dei kan få ein plakat til
å skrive på? Om dei kan få veksle? Ja vel, er
det slik det skal bli? Ei ro melder seg, dette
kan gå vegen likevel.
Eivind Ødegård held ein liten tale, ynskjer velkomen og dermed er me i gang.
Salet går jamt, og etter kvart skjønar eg at
det går ganske godt. Det er langt i frå det
presset eg hadde sett for meg, men jamt
sig det innom nokon som kjøper eit par
bøker. Til og med ei og anna lyrikkbok
forsvinn.
Norske fyr, ei bok som har vore utseld
i årevis, finn ein ny eigar. Det same gjer ei
monsterutgåve av Hitchhikers Guide to the
Galaxy. Kan hende eg har prisa meg for
lågt? Ei oppservant dame gjer merksam på
at Dikt i samling av Olav H. Hauge strengt
tatt høyrer heime i lyrikken, og at ho dermed kostar fem kroner? Det må eg gje
henne rett i, og då er det i alle fall éi som
har gjort eit kupp her i kveld.
den. Kameratgjengen hadde bytt ut Skånevik bluesfestival med Bygdalarm for fyrste
gong, og angra ikkje.
– Me var leie av å dra til Skånevik, og
vart lura med av ein kamerat som fyller 25
år. Det freistar absolutt til gjentaking. Bygdalarm er ein meir ungdomleg festival enn
bluesfestivalen i Skånevik, meiner gutane.
laurdag. Årets Littlarm – som er del av
Bygdalarm – gjekk av stabelen i Kabuso.
Fire deltakarar stod klare til å tolka eit valfritt dikt av Odveig Klyve på musikalsk vis.
Jurymedlemene – diktaren sjølv, Vidar
Berge og Ragna Helene Vestrheim – vart
så begeistra over det dei høyrde, at dei like
godt gav fyrsteplassen til alle mann. Stig
Lundblad-Sandbakk framførde diktet Ei
strime av Gud frå 1993. Lundblad-Sandbakk spelar eigentleg gitar, men hadde
kjøpt inn banjo i høve deltakinga.
Tonesetjaridol
Alle dei fire deltakarane i årets utgåve av
Tonesetjaridol vart heidra med 1. plass
Stusseleg
Det er likevel litt stusseleg det heile. Nokre
bord på ein ferjekai og berre halvparten så
mykje folk som på ein middels loppemarknad heime. Her har eg vore nervøs for
ikkje å få plass, som om det var ein konsert
eg skulle på. Eg blir jo kvitt nokre bøker, og
det blir pengar av det, men er det likevel
verd heile den lange vegen? Det er nokon
som les og samtalar borte i eit telt, men det
er ikkje akkurat fullt der heller. Det største
suksessen er bokstablinga, der det er om
å gjere å stable bøker så høgt som råd, før
dei rasar i asfalten. Bøker som leiketøy.
Det er nervøsiteten som har gått ut av
meg. Heldigvis har eg teke med meg nok
klede og slepp å fryse. Hovudattraksjonen
i programmet er «Vaksne menn på ville
vegar – ein litterær kabaret». Nemnde
Hovland er med, i tillegg Per Olav Kaldestad, Roald Kaldestad, Atle Hansen og
Hans Sande. Dei vaksne mennene har alle
med seg sine små stablar med eigne bøker
og har fått eit bord som dei deler ved sida
av mitt. Dei er litt frå og til, så det er ikkje
rare salet. Men så finn eg Nynorsk spørje-
Manglande kakefat: (biletet øvst til høgre): Fjærland slit tydelegvis med kriminalitet,
dei òg. Dans: (biletet over): Vaksne menn på ville vegar» spelar opp til dans. Roald KaldeAlle bileta: Kjartan Helleve
stad (39) er nummer to frå høgre.
Eg kjenner at eg blir fylt
av ein kjærleik til bøker.
bok 1997 mellom bøkene mine, og eg fyrer
i gang ein liten kviss medan me ventar på
at det blir tid for konserten deira. Særleg
trettifem spørsmål om barne- og ungdomsbøker fell i smak. Kvissdeltakarane er
over snittet skulerte i emnet.
Redninga
Stemninga stig, og eg blir berre forstyrra
av folk som vil kjøpe bøker. Det har blitt
lett å prute, og eg rundar opp og ned lett
som berre det. Ei kjensle av velvære spreier
seg i meg, og eg kjenner at eg trivst. Ein
kan likegodt stå her ein laurdagskveld som
å gjere noko anna.
Dei vaksne mennene forsvinn for å
førebu seg til konsert, og mellom folka
dukkar det brått opp eit kjent andlet. Det
er Anne Gaathaug, som eg kjenner frå tida
i Samlaget. No er ho forlagssjef i Kagge
Forlag, som er eit stykke unna brukte nynorske lærebøker på ein ferjekai. Trudde
eg. Ho fortel at ho hadde vore på Nynorsk
Festspela med familien, og eigentleg skulle
heim. Men så var det ein som hadde sagt
at ho burde stoppe på Boknatta. Så då
hadde ho sjekka med hotell og fått plass,
og dermed vara vestlandsferien ein ekstra
dag.
Vanskeleg å seie kva som er det beste
med den historia – at ho reiser på festspela
med heile familien, eller at ho tek slike
invitasjonar på sparket? Før det er gått
fire minutt har ho praktisk talt kuppa salsbordet til Hovland og Bakke, og tilrår den
eine boka etter den andre til folk som går
forbi. I ein heilt anna og mykje betre stil
enn oss puslete vestlendingar som håpar
at ironiske salsplakatar skal gjere jobben.
Eg kjenner at eg blir fylt av ein kjærleik til
bøker.
Ja, tenkjer eg, det er dette det dreier seg
om. Og brått ser eg kva herlig hending eg
er ein del av. Eg kastar meg ut i boksalet
igjen, og prøver så godt eg kan å vere ein
verkeleg seljar. Medan dei vaksne mennene fyller opp plassen framføre utescena,
gjer eg klar for posesal. Ved midnatt har
fire av fem bokkasser forsvunne, og resten
er donert til Bokbyen, inkludert dei samla
verka til Bjørnson. Eg har pengar i lomma
og blir med på røyk og radl på Hotel Mundal. Då eg legg meg i bilen, er eg glad og
nøgd, og det einaste eg angrar på, er at eg
ikkje tok med meg madrass.
Kjartan Helleve
kjartan.helleve@nm.no
– Du har eit fint uttrykk i stemma di. Du
tek vare på intensiteten i diktet, oppsummerte Klyve.
– I tillegg til at lyden var bra, var det ei
visuell og intens framføring, sa Berge.
Lundblad-Sandbakk delte publikumsprisen med Bjotveit Fonneland.
Camilla Kvamme
Hordaland Folkeblad
13
Vellukka NM i Byrkjelo
I midten av august skipa Breimsbygda IL til Noregsmeisterskapen i friidrett på Byrkjelo stadion. Alt som vart
skrive og sendt ut av tilskiparane,
var skrive på nynorsk: på nett-
sidene, i avisa og i brevkontakten med
omverda.
– Det har aldri vore noko ordskifte
om det. Nynorskbrukarane er i fleirtal i
hovudkomiteen, eg bruker nynorsk og
me er midt i nynorskland, seier Eva Marie Felde, som var presseansvarleg.
– Og ingen reaksjonar, reknar eg med?
– Nei, ingen reagerte på språket. Det
var folk som reagerte på ting me skreiv,
men det g
bruke cen
fererte res
Tilskip
knallvêr,
Det er ikkje kvardagskost å finne
nynorsk på øvste nivå i idretten.
President Hallén
– Eg har litt dårleg samvit, seier
Yngve Hallén.
– Å?
– Ja, det er eit brev eg ikkje har svara på. Alversund Mållag skreiv tidleg, dei hadde lagt merke til at
eg nytta nynorsk og dei fortalde om at far har vore
medlem hjå dei. Men eg har ikkje svara enno.
– Har du vore medlem i eit mållag sjølv?
– Nei, eg har valt å engasjere meg i andre ting.
Hallén overdriv ikkje. Det er eit engasjement
som har vore prega av studentpolitikk, og seinare
lokalpolitikk, men fyrst og fremst fotball. Han vart
knytt til Fotballklubben Sogndal i 1995, og arbeidde
der til han i fjor vart president i Noregs Fotballforbund.
Det er ikkje kvardagskost å finne nynorsk på
øvste nivå i idretten. No kan ein lese programblad
på landskampar og verte møtt med «Velkomen til
kamp». Årsmeldinga frå Fotballforbundet opnar
med ei nynorsk helsing frå Hallén.
– Det er mange som spør etter ei helsing frå meg
som president i forbundet, og då må eg ha hjelp av
informasjonsavdelinga for å greie alt. Då endar ofte
teksten på bokmål. Men det eg sjølv byrjar på, det
vert alltid på nynorsk. Nynorsken er jo meg, og det
er viktig å vere seg sjølv. Det er ikkje så mange som
kommenterer språket mitt, oftast når dei er uvane
med nynorsk i tekstmeldingar. Eg er ikkje så flink
med sms-språk, så eg skriv orda fullt ut og avsluttar
stundom med «Stao no pao». Det vert lagt merke
til.
Sogndal
– Sidan du er medviten om å halde på språket
ditt, så kjenner vel klubbane ute i distrikta at dei
har fått ein representant i Oslo?
– Alle spør om eg har flytta til Oslo, men det har
eg ikkje. Eg bur framleis i Sogn og Fjordane. Å vere
president er på linje med det å vere stortingspolitikar, så eg har ikkje meldt flytting. Eg kjem jo frå
Sogndal, og der er det berre eitt skriftspråk. Når det
gjeld sentraliseringa, så ser eg mange fordelar med å
ha Oslo som eit nav i Noreg. Men det er no ein gong
slik at verdiskapinga er spreidd ut over heile landet.
Fotball-Noreg er heller ikkje berre Oslo, og det er
klart at eg representerer noko anna enn om eg til
dømes hadde kome frå ein Oslo-klubb.
Yngve Hallén
◆President i Noregs Fotballforbund
◆ Var tidlegare dagleg leiar i Sogndal Fotball
– Det er påfallande kor mange frå Sogndal som
markerer seg, alt i frå Lerum til Tone Damli og Liv
Signe Navarsete. Og dei har alle ein medviten språkbruk. Har det oppstått ei slags samhandling i Sogndal, der språk har vorte ein viktig del av det å kome
frå Sogndal?
– Det er ikkje noka samhandling mellom oss, utover at me kjem frå ein liten plass. Men det er større
medvit rundt språk no enn kva det var berre for
tjue-tretti år sidan. Når det gjeld Lerum så har vel
dei vore gjennom heile prosessen, med å gå frå juice
til å skrive jus. Dei må jo kjempe mot dei store aktørane innan næringsmiddelindustrien, og har greidd
seg godt ved å fokusere på det som skil dei ut. For
fotballklubben Sogndal har språk òg vorte ein slik
ting. «Stao no pao» er vorte eit slagord i tillegg til
å vere eit heiarop, og nynorsk skapar ein identitet.
For klubben Sogndal er det veldig viktig. Om ein
ikkje skulle halde på det, kva skulle ein då halde på?
Difor var det veldig kjekt då klubben fekk heider frå
Landssamanslutninga av nynorskkommunar.
Samstundes skal ein vere varsam. Sogndal er ein
flott stad der det vert gjort mykje godt, men ein skal
passe seg så dette ikkje bikkar over til sjølvskryt. Det
er noko eg ser når eg no reiser rundt i andre bygder,
og ser ting dei er gode på. Løysingar som bygda mi
kunne ha lærd mykje av.
Idretten lagar møteplassar
– Kva er det med fotballen som er tiltrekkjande?
– Ta no med heile idretten. Helsemessig har
idretten sjølvsagt mykje å seie for folkehelsa, både
for vaksne og for unge. Men i tillegg er idretten god
på å lage gode møteplassar. Idretten som møteplass
vert viktigare og viktigare sidan me fjernar dei andre
møteplassane. Ein treffer ikkje folk på postkontoret
lenger. Så idretten og kjøpesentra er dei store møteplassane no.
– Eg var for ei stund sidan på Altaturneringa,
som samlar lag frå heile Finnmark og store delar
av Troms. Tenk kor ein fantastisk møteplass det
er, kor identitetsskapande det er. Born frå sju år,
ungdomar på tjue, foreldre og lagleiarar møtest og
snakkar om kvardagane. Dei kjem i lag og føler på
ein felles identitet som dei er stolte av. Turneringa er
kan hende eit av dei viktigaste tiltaka i Finnmark for
å skape samkjensle i fylket. Og slikt gjer jo idretten
kva einaste dag over heile landet.
– Så når son min skal på Hamar Cup, så har eg
lyst til å vere med for å kjenne på eit slikt felleskap.
Det er jo nokre fotballkampar inn i mellom der, som
er viktige for ungane og nokre av foreldra. Men det
er fyrst og fremst for å vere i lag.
Vellukka integrering
– Fotball har òg lukkast godt med integreringa?
– Integreringa i fotball har gått veldig bra. Det
har noko med idretten å gjere, at han er stor i verda
og at han er stor i Noreg. Det har gjort det enkelt å
kome til oss. Men så vil eg gje heider til mange leiarar i idrettslag som har gjort ein god jobb her. Me
har vore flinke, og det syner seg heilt frå dei minste
laga til Moa på sin posisjon på landslaget.
– Men me har me meir å gjere. Me må få med
oss fleire innvandrarjenter og engasjere foreldra.
Inkludere dei i det frivillige arbeidet. Det vert stundom sagt at innvandrarforeldre ikkje ynskjer å vere
med, men eg trur det heller handlar om usikkerheit. Det handlar om å vere konkret og praktisk, og
forklare direkte kva det går ut på. Eg veit om fleire
døme der ein har lukkast med dette, t.d. ein stad der
nokre innvandrarmødrer fekk ansvaret for matsalet
under kampane. Det vart ikkje pølse i brød, men det
vart mykje god mat likevel. Og på det måten greidde
ein å få dei med.
– Kan me nokon gong få sjå ein norsk landslagsspelar springe ut på Ullevål med «Noreg» på ryggen?
– Det har eg ikkje tenkt, og det har heller ikkje
vore oppe i forbundsstyret. Men om det kjem som
sak, så skal eg love å vere open for det. Haken er
sjølvsagt at landslaget speler ein del utanlands, og
då er jo ein fare for at dei trur at det er ein skrivefeil,
spøkjer Hallén.
Kjartan Helleve
kjartan.helleve@nm.no
gjekk meir på om det var rett å
ntimeter eller meter når me resultata.
pinga gjekk knirkefritt med
topp underhaldning og god
stemning rundt bana. Det vart sett 65
personlege rekordar, ei rekkje meisterskapsrekordar, tre nye banerekordar, ein
norsk juniorrekord og ein norsk og nordisk rekord.
Andreas Thorkildsen klinka til med
årsbeste i verda under spydkonkurransen med 90,61 meter, noko som gav han
ein fortent kongepokal. Sleggjekastar
Mona Holm fekk kongepokalen etter
at ho sette ny norsk og nordisk rekord i
sleggje med 70,43 meter.
Friidrettspresident Svein Arne Hansen kalla NM i Byrkjelo 2011 «The best
NM ever».
Møteplass: – Idretten
som møteplass vert viktigare og viktigare sidan
me fjernar dei andre
møteplassane, seier president i Noregs Fotballforbund Yngve Hallén.
Foto: Kjartan Helleve
– Ein romantisk idé
– Det ligg ein romantisk idé om at det skal strøyme til med studentar til andre språkutdanningar berre svensk blir frivillig, meiner Åsa Palviainen. Ho
har skrive rapporten Frivillig svenska? Utbildningsrelaterade konsekvenser.
FINLAND
Indre splid i partia
– Kva skjedde?
– Reint politisk vedtok Samlingspartiet
i 2010 at dei var for at Finland framleis
skal vere tospråkleg, men at av svensk skal
vere frivillig i skulen. Initiativet kom frå
ungdomspartiet og moderpartiet vart teke
på senga. Det starta ein politisk kjedereaksjon. Brått var den heilage kua, obligatorisk svensk, ikkje heilag lenger. Og i løpet
av sommaren sa både statsministeren og
leiaren for Centern, eit parti som tradisjonelt har forsvart ordninga, at svensk
kunne bli frivillig. Ho sa at ein burde tolka
grunnlova som seier at det er to nasjonalspråk i Finland vidt. I tillegg kom ho med
framlegg om at dei elevane som budde
nær den russiske grensa burde kunne byte
ut svensk med russisk.
Dei politiske reaksjonane var sterke.
Svenska folkpartiet (SFP) motsette seg
framlegget, men også leiinga i Sosialdemokratane gjekk hardt imot. De Gröna
var litt meir avventande. Rett før jul gjekk
partisekretæren i SFP overraskande ut
og støtta framlegget om frivillig svensk.
Partiet reagerte sterkt, og sa at utspelet
16
Foto: Jyväskylä universitet
– Kvifor har spørsmålet om opplæring
i svensk blitt eit viktig politisk emne i
Finland?
– Svensk som obligatorisk fag i finske
skular har vore omstridt heilt sidan faget
kom inn i skulen i 1968, men det har gått
i bølgjer. På 1980-talet fekk faget mykje
kritikk, så roa ordskiftet seg på 1990-talet,
før det igjen blussa opp att på andre halvdel av 2000-talet.
Dei politiske partia har i dei to siste
tiåra vore samde om at obligatorisk svensk
høyrer heime i skulen. Det einaste partiet
som ope har vore klårt mot, er Sannfinnländerna. Dei er ikkje mot at Finland er
tospråkleg eller svensk har ein plass i skulen, dei er berre mot at svensk skal vere
obligatorisk.
Dei siste åra har det blitt enklare å få
gitt uttrykk for frustrasjon på internett og
i sosiale medium. Sjølv om det moglegvis
berre kan dreie seg om anonyme enkeltpersonar, så skrik dei høgt nok til å få
gjennomslag. Eit anna poeng er at ein på
byrjinga av 90-talet skar drastisk i ned på
svensktimar. Resultatet er at dei som går
ut av skulen no, er mykje svakare i svensk
enn kva ein var før. Ungdomar lurer kva
dei skal nytte svensken til. Og næringslivet
seier at svensk ikkje er så viktig lenger,
no vil dei heller ha arbeidstakarar som
er gode i engelsk og gjerne russisk. Dette
skal ein ha i mente når ein ser på kva som
hende før riksdagsvalet i vår.
ÅSA PALVIAINEN
ikkje var forankra i partiet sin vedtekne
politikk. Men usemja stakk nok djupare,
og ikkje berre hjå SFP. Nokre månader
før valet var det langt frå sikkert kva dei
store partia eigentleg meinte om saka. Det
einaste partiet som hadde eit klårt standpunkt var Sannfinnländerna.
– Er det ein reel fare for at svensk forsvinn ut av den finske skulen?
– Neppe på kort sikt, høgst sannsynleg
på lang sikt. Sannfinnländerna gjorde eit
brakval og fekk tjue prosent av røystene.
Det vart danna ei samlingsregjering
med Samlingspartiet, Sosialdemokratane,
De Gröna, Svenska folkpartiet og Venstre.
Ingen har hatt programfest at svensk skal
bli frivillig, og eg trur dei ikkje tek sjansen
på ei så stor avgjerd no. Finland er stolt
over å vere tospråkleg, det ligg djupt forankra både hjå folk og i lovverket.
– Men tidene endrar seg, og nordiske
relasjonar er ikkje så politisk viktige som
dei var på 1970-talet. I dag meiner ein at
det greier seg med engelsk, og at det bør
opp til den enkelte å lære seg andre språk.
Difor trur eg det vil bli vanskeleg å halde
på svensk som obligatorisk fag i skulen. Eg
trur ein kjem til å finne særløysingar, der
ein ikkje lenger krev at alle som arbeider
i offentleg forvalting skal kunne både
svensk og finsk, men at det blir ein del av
tilsette som kan svensk.
– Eg vågar derimot ikkje å seie noko
om grunnlova. I dag seier ho at Finland
er tospråkleg. Om svensk blir eit frivillig
fag i skulen, kan det hende det går mot ein
einspråkleg stat. I dag er det berre Sannfinnländerna som er talsmenn for eit slikt
standpunkt.
Kven skal velje å ta svensk?
– Dei som er i mot obligatorisk nynorskopplæring i Noreg, seier at nynorsk går ut
over bokmålsundervisninga. Dei syner til
at norske elevar gjer det dårlege i testar
som t.d. PISA-undersøkinga. Men finske
elevar gjer det godt i slike undersøkingar,
så kva argument blir nytta for å argumentere for at svenskopplæringa skal bli
frivillig?
– Som språkforskar har eg vanskeleg å
sjå kvifor undervisning i nynorsk skulle
føre til dårlegare resultat i bokmål. Slike
argument har eg ikkje høyrd i Finland.
Her går argumenta at elvane ikkje orkar
eller greier å lære seg meir enn to framandspråk, og då må svensk vike plassen
for fransk, tysk, spansk, russisk elles kinesisk som òg blir nemnd. Det er få som
◆
Åsa Palviainen (tidligare
Nordqvist) er dosent og lektor i
svensk ved Jyväskylä universitet.
◆
Ho er fødd og oppvaksen i Sverige,
der ho tok doktorgraden i lingvistikk
ved Universitetet i Göteborg i 2001.
Sidan 2003 har ho budd i Jyväskylä
der ho underviser i svensk for finskspråklege ved universitetet i tillegg
til å drive forsking.
vel språkfag, og svensk som får skulda.
Bak ligg ein romantisk idé om at det skal
strøyme til med studentar til desse andre
språka berre svensk blir frivillig. Haken
er sjølvsagt at det ikkje er noko universitetsapparat som utdannar lærarar til
å undervisa i desse språka. Det er heller
ikkje slik at om språkfag er frivillig, så vil
fleire velje det av eigen vilje. Erfaringar frå
t.d. England og Sverige syner tvert i mot
at resultatet blir at ein sit att med færre
språkstudentar.
– Men det vanlegaste argumentet for
at svensk burde bli frivillig, er at det vil
gje eleven større motivasjon for å lære seg
svensk. Dei svakaste elvane kunne velje
det vekk, medan dei fagleg sterkare elevane kunne velje faget og vere motiverte
for det. Det ein ikkje veit er kven og kor
mange som i så fall faktisk kjem til å velje
faget. Dette skremmer mange i
den finsksvenske minoriteten. Det er ei reel
redsle for at det blir
for få som tek faget,
og Finland blir eittspråkleg. Forsking syner også at det er ein
fare for at dei som
kan kome til å velje
svensk i framtida er
høgt utdanna jenter frå hovudstadsområdet. Og desse
jentene kjem ikkje
til å bli svenskkunnige sjukepleiarar i
eldresenter rundt om
i landet.
KJARTAN HELLEVE
kjartan.helleve@nm.no
finsk
tospråkleg med finsk som
majoritetsspråk, svensk som
minoritetsspråk
tospråkleg med svensk som
majoritetsspråk, finsk som
minoritetsspråk
svensk
tospråkleg med finsk som
majoritetsspråk, samisk som
minoritetsspråk
Illustrasjon: Wikimedia Commons
NORSK TIDEND NR. 4 – 2011
– Som språkforskar har eg vanskeleg for å sjå kvifor undervisning i nynorsk skulle føre til dårlegare resultat i bokmål.
Åsa Palviainen
Ein analyse av følgjene ved valfri svensk
E
UROPARÅDET konstaterte i april at språklovgjevinga i Finland ikkje fungerer i praksis. Alvorlege
manglar i undervisninga og dei
svake språkkunnskapane til offentlege tenestemenn trugar stillinga til det svenske språket. I ein
ny serie utgreier Magma kva slags
kompetanse den obligatoriske undervisninga gjev i dag, og analyserer
følgjene av å eventuelt gjere svensk
valfritt i finske skular.
Obligatorisk svensk i skulen gav
opphav til flest kritiske kommentarar i den hissige finske mediedebatten i fjor, konstaterte dosent
Pasi Saukkonen i utgreiinga
«Varför irriterar finlandssvenskarna?» (Magma-studie
1/2011). Eigentleg har ikkje
frontane endra seg stort gjennom åra – undervisningsråd
Erik Geber skildra i analysen
«Den obligatoriska svenskan i
Finland» (Magma-PM 1/2010)
korleis svensken si stilling har
vore oppe til debatt fleire gonger sidan 1960-talet, noko
som har ført til mange kritiske røystingar i Riksdagen.
Dei politiske blokkene har
variert opp gjennom åra,
men mange av argumenta gjentek seg.
I tiåra som har gått
har altså partane i
språkordskiftet utveksla
liknande argument, men
dei står like langt frå
kvarandre som
tidlegare. Det
er god grunn
til å trengje
djupare inn
i problematikken
rundt
svensk
i skulen,
særleg av di
den tilspissa
samfunnsdebatten verkar
springe ut av forenkla argument som
skildrar ein forenkla
valsituasjon. Det finst
somme som vil halde på
den obligatoriske ordninga
for einkvar pris, og det finst
somme som vil avskaffe henne.
Valet i ordskiftet verkar stå
mellom ja og nei – halde på eller
avskaffe. Dette er eit kraftig forenkla
utgangspunkt som er risikofylt for
alle partar.
Ingen kvalitetskontroll
Spørsmålet om svensk bør vere
obligatorisk i skulen er komplisert,
ikkje minst fordi det ikkje finst nokon regulert samanheng mellom
den obligatoriske undervisninga
og grunnlova, som garanterer retten til å leve og arbeide på svensk.
NORSK TIDEND NR. 4 – 2011
Grunnlova seier ingenting om kva
form språkundervisninga skal ha. Ho
legg heller ingen føringar for korleis
dei språklege rettane skal vernast i
ein situasjon der dei faktiske språkkunnskapane i samfunnet blir svekte.
Lova slår fast når eit individ har
krav på tenester på morsmålet sitt,
men definerer ikkje kvaliteten på
tenestene. Sluttresultatet blir difor
at svenskspråklege får annanrangs
tenester.
Den finske tospråklegheita har
mange dimensjonar. Somme av dei
rører ved retten individa har til tenester, medan andre har å gjere med
individuell identitet og historia til nasjonen. Men uansett kva dimensjon
du vel å diskutere, står éi kjensgjerning fast: Finland er berre tospråkleg
dersom tilstrekkeleg mange meistrar
både finsk og svensk godt nok. Dette
stiller i sin tur krav til undervisninga.
Spørsmålet om obligatorisk
svensk har vore særleg aktuelt no
i byrjinga av 2011. Tidlegare statsminister Mari Kiviniemi (Centern)
var budd på å stille svensk og russisk
opp mot kvarandre i somme kommunar i austlege delar av Finland.
Før riksdagsvalet i april samla Sannfinnländerna støtte for kandidatar
som ønskte å avskaffe obligatorisk
svenskundervisning. Finskhetsförbundets leiar, Sampo Terho, forfatta
eit program som kravde at «tvangssvenskan» skulle avskaffast, i «språkfrihetens namn».
Dette hende om lag samstundes
som Europarådet åtvara om at dei
svekte språkkunnskapane hjå offentlege tenestemenn, i politiet og
i helsevesenet utgjorde eit alvorleg
trugsmål mot stillinga til svensken.*
Den negative utviklinga blir spegla i dei praktiske kunnskapane så vel
som i haldningane. Ei undersøking
av haldningane mellom dei nyvalde
riksdagsrepresentantane viser at
den nye Riksdagen er meir kritisk til
obligatorisk svensk i skulen enn den
gamle. Ettersom så mange partar i
samfunnsordskiftet framstiller avgjerda som eit enkelt val mellom «ja»
og «nei» til obligatorisk svenskundervisning, finst det god grunn til å
ta ein nærare kikk på konsekvensane
av å eventuelt avskaffe ordninga –
sett frå både finsk og svensk side.
Ny utgreiing
Tankesmia Magma bestemde seg
allereie i fjor for å starte eit prosjekt
for å kartleggje følgjene av å avskaffe
obligatorisk svenskundervisning i
den finske skulen. Vi ville kartleggje
kva slags kompetanse dagens undervisning gjev, og framfor alt studere
verknadene på samfunnet av å gjere
svensk valfritt. Ettersom Magma
ønskjer relativt kortfatta utgreiingar,
måtte det gjerast visse avgrensingar,
og etter ei grundig avveging valde
utgreiarane å setje søkjelyset på «utdanningsrelaterte følgjer». Då dette
er den første analysen av sitt slag,
kan ein sjå på dette
prosjektet som ei
innleiing. Det gjenstår mykje analyse
før biletet er fullstendig.
Den hissige
debatten dei seinaste åra har vist
at spørsmålet er
sensitivt, og difor var det ikkje
heilt lett å finne
ein upartisk utgreiar. Vi valde til
slutt å gje oppdraget til dosent Åsa
Palviainen, som er fødd og oppvaksen i Sverige, arbeider i Finland (ved
universitetet i Jyväskylä) og gift med
ein finskspråkleg finne. Palviainen
hadde med det føresetnader for å
sjå på problematikken frå ulike perspektiv. Ho syner dei mangslungne
verknadene av å avskaffe obligatorisk svenskundervisning: Avgjerda
ville ha verka inn på Finland som
tospråkleg nasjon, retningslinjer for
tilsetjing, verksemda til universiteta,
språkkrav i offentleg sektor og tilgjenge på kompetent personale på
ulike område. På individnivå ville
avgjerda ha påverka jobbmoglegheitene til skuleelevar.
Konklusjonar
Mellom konklusjonane i Magmastudie 3/2011 kan følgjande nemnast:
◆ Valfritt svensk i grunnskulen
vil føre til at færre elevar studerer
svensk i framtida
◆ Svenskkunnskapane blir svekte,
særleg mellom gutar
◆ Kommunane vil få større makt
enn tidlegare over språkvala til
elevane. Kommunane sine avgjerder
når det kjem til språktilbodet i skulane vil spele ei avgjerande rolle for
utdanning og arbeidsliv for elevane.
Dersom den obligatoriske svenskundervisninga blir avskaffa, bør kommunane påleggjast å tilby svenskundervisning uavhengig av talet på
interesserte
◆ Om svensk blir valfritt i grunnskulen, vil dette påverke undervisninga på høgare nivå. Det vil bli ei
stor utfordring for universitetsvesenet å handsame elevar med så godt
som ikkje-eksisterande svenskkunnskapar
◆ Interessa for svensk vil særleg
minske på yrkesskulane, noko som
mellom anna vil auke mangelen på
sjukepleiarar og politifolk som kan
svensk
◆ På somme fagområde står
svenskkunnskapar i fare for å bli
mangelvare
◆ Det finst ein risiko for at det
dannar seg ein tospråkleg elite som
vil ha urimelege føremoner når det
kjem til å sikre seg viktige roller i
nordisk økonomi, handel og politikk
◆ Nordisk samarbeid vil på sikt bli
vanskelegare
◆ Spørsmålet om tilsetjingskrav
i staten krev særskild
merksemd. Om den obligatoriske ordninga blir
avskaffa, vil mange finskspråklege med høgskuleutdanning ikkje kunne vise til
tilstrekkelege kunnskapar
i svensk for tenester der
svensk er naudsynt. Dei vil
kunne oppleve å bli diskriminerte i tilsetjingssituasjonar.
Utgreiinga til Magma
konstaterer at å valfri svensk i skulen
kan kome til å truge det grunnlova
skal verne, nemleg at dei kulturelle
og politiske behova til den finskspråklege og svenskspråklege befolkninga blir varetekne på likt grunnlag.
Men utgreiinga stadfester òg
noko som allereie er slege fast: Den
obligatoriske undervisninga slik ho
er i dag fører til svake kunnskapar i
svensk hos mange elevar. Status quo
er ikkje eit godt alternativ. Reformer
må til for å gjere undervisninga betre
likt og meir effektiv. Dette føreset
både tilrettelagd undervisning og eit
meir engasjerande innhald.
Magma-studie 3/2011 syner at
ein må ta omsyn til mange faktorar
og granske dei nøyare før det kan
takast ei avgjerd som grunnleggjande
endrar stillinga til svensk i skulen.
Tankesmia Magma konkluderer
dermed med at det beste, inntil eit
betre alternativ er tilgjengeleg, er å
halde på den noverande ordninga og
utvikle henne i ei meir inspirerande
retning.
BJÖRN SUNDELL,
utgreiingsansvarleg i Magma
(*) Europarådets dokument: Advisory
Committee on the Framework Convention for
the Protection of National Minorities. Third
Opinion on Finland. Strasbourg, 13.4.2011.
MAGMA
◆ Den finske tankesmia Magma
arbeider for å analysere svensken
si stilling i dagens Finland og påverke opinionen. Arbeidet deira
tek utgangspunkt i at den finske
tospråklegheita ikkje er negativ,
men tvert imot ein mangfaldig
styrke i ei globalisert verd. Tankesmia er partipolitisk uavhengig, og
tek mål av seg til å «bana väg för
nytänkande kring svenskans framtid i Finland».
◆ Tankesmia utarbeider analysar
og rapportar om alt frå dei tenkte
følgjene av å gjere svensk valfritt i
finsk skule, demografiske endringar og korleis dei kjem til å verke
inn på Finland som tospråkleg
nasjon, til kyrkjepolitikk.
◆ Bak Magma står ei rekkje organisasjonar og menneske innanfor
finlandssvensk kultur- og næringsliv, akademia og politikk. Leiar er
p.t. idehistorikar Nils Erik Forsgård.
17
Med merket
høgt i 50 år
Sidan NMU vart skipa for femti år sidan, har leiarane
kome og gått. Norsk Tidend har spurt nokre av dei
om å dela minna med oss.
Norsk Målungdom
◆Noregs Student- og Elevmållag (NSEM) vart skipa 3.
august 1961.
◆Student- og elevmållaga hadde tidlegare vore
vanlege lokallag i Noregs
Mållag, men no fekk NSEM
status som eit fylkeslag i
NM.
◆Eirik Aksel Larsen var den
fyrste formannen for samskipnaden.
Tor Gabrielsen
(leiar 1965–1966)
1 Kva er ditt beste minne frå
tida i NMU?
– Det må vera då eg heldt føredrag for elevmållaget på Firda
Gymnas på Sandane, og brukte
nynorsk munnleg for fyrste
gong. Eg er trass alt oppvaksen
på Stabekk i Bærum og målet
hennar mor er dessutan talemålet frå Oscars gate bak Slottet i
Oslo slik det var på 1920-talet.
Det gjekk bra, trur eg. Det er ikkje vanskeleg å snakka nynorsk
standardmål, berre ein ikkje gjer
seg til. Ein må halda på den heilt
vanlege bærumsintonasjonen.
Då let ein om lag som om ein
skulle vera frå Seljord.
2 Var det noko som ikkje var
så bra?
– Søkjer ein på «Tor Gabrielsen» i det digitale arkivet til
Verdens Gang, vil ein for datoen
3. august 1966 kunne lese mellom anna dette, i eit referat frå
årsmøtet til Noregs Student- og
Elevmållag: «Tor Gabrielsen beklager at det er mangel på lærebøker på nynorsk og at man ved
flere fakulteter og høyskoler ikke
kan få eksamensoppgaver på nynorsk.»
Her var det mykje som ikkje
var bra, og slik har det vel i høg
grad halde fram i dei 45 åra som
er gått.
3 Kva er den viktigaste sigeren
for NMU?
– Lokalt frå bygdelivet i Bærum:
18
Av me fekk skipa elevmållag
på gymnaset på Stabekk, med
25 medlemer. Berre ein hadde
dialektbakgrunnen i orden, frå
Vinje i Telemark. På landsplan:
Då eg var formann i NSEM (det
heitte formann, slik det framleis
gjer i Danmark, der er alle dei
kvinnelege partileiarane formenn): At medlemstalet auka
frå 1250 til 1550 på eitt år. Generelt for heile femtiårsperioden:
At organisasjonen finst og har
vore aktiv i ordskiftet heile tida.
Utan å kritisera forgjengarane:
Eg er spesielt begeistra for den
måten dei opptrer på offentleg,
dei som har vore leiarar dei aller
siste åra, inkludert den noverande leiaren.
i inngangen til eit av internata
og vart vekt nokre få timar seinare av tunge støvlar på veg til
fjøsstellet. Flott å møta andre
nynorskidealistar og den karismatiske reiseskrivaren i Noregs
Mållag, Edvard Hoem. Elles
har eg eit levande minne av årsmøtet i Det Norske Samlaget i
1972, med EEC-debatt der alle
dei gamle høvdingane og dronningane deltok. Ungdomen vart
dyrka og naut det.
– Det som sit best att frå
det målpolitiske arbeidet, er
utan tvil dei store, landsomfattande læremiddelaksjonane på
70-talet med fleire titals tusen
deltakarar. Oppslutninga fekk
nok hjelp frå den allmenne radikaliseringa på den tida, så eg er
redd for at noko liknande ikkje
er mogleg i dag.
Ola E. Bø (leiar
1972–1973 saman
med Arve Elvik)
2 Var det noko som ikkje var
så bra?
– Når eg ser attende på ein del
av politiseringa av målstriden,
særleg på 70-talet, trur eg ikkje
oppsplittinga i særstandpunkt
på venstresida, med klare partibyggande motiv, gagna saka. Det
skarpe skiljet mellom ein såkalla
sosial og ein nasjonal argumentasjon var og er eit blindspor.
Ulike vektleggjingar i det som
formar eit standpunkt er heilt
naturleg og nødvendig i ei brei
folkerørsle. Her kan eg godt vera
med på ein sjølvkritikk.
1 Kva er ditt beste minne frå
tida i NMU?
– Det tar til å nærma seg 40 år
sidan eg var leiar i det som i mi
tid skifta namn frå Noregs student- og elevmållag (NSEM) til
Norsk Målungdom, så eg ber
om orsaking for at detaljar, år og
tal kan flyta litt fritt.
– Med stor glede hugsar eg
mitt fyrste studentmållagsseminar utanfor Bergen, på Landbrukshøgskulen på Ås i 1970.
Me kom fram midt på natta, etter åtte timar i ein Volvo Amazon, eg overnatta under ei trapp
3 Kva er den viktigaste sigeren
for NMU?
– Den viktigaste framgangen for
målungdomsrørsla er etter mi
meining, og utan tvil, det at ein
trass i usemja fekk knytt argumentasjonen for nynorsk til talemålet. Det utskjelte slagordet
«Snakk dialekt, skriv nynorsk»,
står seg godt.
– Dialektane er nynorskens
mest normale talemål, i tillegg
har me nynorsk normaltalemål
som òg kan dyrkast. Normeringsgrunnlaget er det viktigaste
skiljet mellom nynorsk og bokmål. Det krev også ulike strategiar for både skriftfesten og taleflaumen.
Brita Helleland
(leiar 1974–1976)
1 Kva er ditt beste minne frå
tida i NMU?
– Læremiddelaksjonen i Volda
i 1972, då me aksjonerte for
nynorske lærebøker og mot
utdanningsminister Bjartmar
Gjerde som var på vitjing. Det
kom fleire i demonstrasjonen
enn talet på studentar og elevar
i både Volda og Ørsta og resultatet av mobiliseringa var overveldande for Bjartmar så vel som
meg. Kva det kom til å tyda for
Bjartmar veit eg ikkje, men det
var denne hendinga som gjorde
meg til målaktivist, og med det
skapte livet mitt i lang tid framover. I denne samanhangen må
eg nesten nemna eit anna godt
minne: Eg var leiar i NMU og
sentralstyremedlem i perioden
Norsk Tidend nr. 4 – 2011
nmu
Janne Nygård (leiar 2010–)
Ein litt
annleis
haust
Dryg kamp: Kampen for nynorsk lærebøker er langt på veg vunnen. Kampen mot rasjonaliseringa i skulen derimot, har enno eit stykke igjen. 1974-76. Som målaktivist/sentralstyremedlem i NMU gjekk
all fritid, og store deler av studietida, med til målarbeid og det
var ikkje tid til å finna seg kjærastar utanfor miljøet. Så vidt eg
minnest var resultatet sambuarskap/ekteskap innan sentralstyret i perioden. Ein av dei var
meg, eg forelska meg grundig i
ein av sentralstyremedlemene
i NMU og er framleis gift meg
med han.
2 Var det noko som ikkje var
så bra?
– Det eg minnest med ulyst er
striden mellom Studentmållaget i Oslo og Sentralstyret/
Studentmållaget i Bergen, som
resulterte i at sentralstyret var
flytta frå Bergen til Oslo i 1976.
Striden var fyrst og fremst målpolitisk, men gjekk tidvis over i
rein persontrakassering.
3 Kva er den viktigaste sigeren
for NMU?
– Eg tykkjer det er vanskeleg
å snakka om sigrar. Eitt steg
fram vert ofte følgd av to steg
attende, målarbeid er ein vedvarande prosess. Men eg vil
trekkja fram ei sak frå tida eg
var aktiv i NMU som eg meiner vart viktig for styrkinga av
målarbeid i tiår seinare, skiftet
til ei aktivistline i arbeidet. I skulemålsarbeidet snakka me om
«løyndarlina», målfolket gjekk
på denne tida stilt i dørene og
trudde ei ville berga nynorsken
om ein unngjekk strid og open
debatt om skulemålet. NMU,
Norsk Tidend nr. 4 – 2011
og også mange i NM, valde å gå
offensivt ut i open debatt, valde
å mobilisera folk for nynorsken
ved å snakka om diskriminering og om språklege rettar, og
vann fram med det. Læremiddelaksjonen er det beste dømet
på dette, og han førde til betre
tilgang på nynorske læremiddel, mange nye målaktivistar, og
støtte til krava frå bokmålsbrukarar. Dialektaksjonen NMU
køyrde midt på syttitalet er eit
anna døme; gjennom denne
aksjonen nådde NMU ut til nye
målgrupper og gjorde det greitt
å bruka dialekt i alle samanhangar. Kaizers Orchestra ville truleg ikkje vore liv laga tidleg på
syttitalet.
Magnhild Bruheim
(leiar 1978–1979)
1 Kva er ditt beste minne frå
tida i NMU?
– Dei beste minna frå tida i
NMU er knytte til fellesskapet,
som kunne vera sterkt sjølv om
me hadde harde interne stridar.
Særleg kom det fram på målleirane, som var ei årleg samling
knytte til årsmøta i Noregs Mållag. Der fekk me utfalda oss på
mange måtar, kreativt ved å laga
kulturinnslag og arrangera kulturkveldar, målpolitisk ved å ha
skulemålsaksjonar lokalt eller
andre tiltak. Det styrkte vennskapen, også mellom dei som
var ueinige målpolitisk.
Foto: NMU
2 Var det noko som ikkje var
så bra?
– Eg synest ikkje det er så moro
å tenkja på dei steile frontane.
Enda mindre artig var det nok
for dei som ikkje kjende seg
heime i nokon av leirane, og som
fyrst og fremst ville driva målarbeid.
var ein glød og eit pågangsmot
i rørsla som det var herleg å få
oppleva. I NMU fekk me mange
nye aktivistar og lokallag det
året; me sette medlemsrekord
og kjende for fyrste gong på
lenge at me var i ferd med å få
hovudet over vatnet etter pengemangel og juksesak.
3 Kva er den viktigaste sigeren
for NMU?
– Den viktigaste målpolitiske
sigeren for NMU i 70-åra var
læremiddelaksjonane. Dei sette
fokus på rettferd for nynorskelevar, dei engasjerte og samla
elevar både med bokmål- og nynorskbakgrunn til store aksjonar på mange skular, og førte til
klare retningsliner for læremiddel til same tid og pris. Aksjonane gjorde nynorsken og målsaka synleg, aktuell og populær
blant store ungdomsgrupper.
2 Var det noko som ikkje var
så bra?
– Medlemsjuksavsløringane frå
2002 og rettssaka i ettertid fekk
konsekvensar for arbeidet til oss
som kom inn i sentralstyret i tida
etterpå: mindre pengar, mindre
kontorplass, mindre tillit. Det
leiaste var kanskje likevel å sjå
korleis tidlegare aktivistar, folk
som hadde stått på og gjort sitt
beste for nynorsken, vart dømde
nord og ned av mange som aldri hadde vore i noko liknande
dilemma sjølve. Juks skal ikkje
tolererast, men det er organisasjonen sitt ansvar å syta for at
lova vert fylgd, og at einskildpersonar ikkje hamnar i knipe
mellom staten på eine sida og
saka på den andre. Sjølv anar eg
ikkje kva eg hadde gjort i ein slik
situasjon.
Synnøve Myking
(leiar 2005–2007)
1 Kva er ditt beste minne frå
tida i NMU?
– Våren 2005, då eg var påtroppande leiar i målungdomen,
sette Noregs Mållag i gang kampanjen Slepp nynorsken til, med
mål om å få oppheva nynorskforbodet i Dagbladet og VG.
Målfolk i alle aldrar reiste rundt
eller hadde aksjon på heimstaden for å samla underskrifter
til stønad for kampanjen. Det
3 Kva er den viktigaste sigeren
for NMU?
– Å driva ein aktiv nynorskorganisasjon for og med ungdom
gjennom femti år, tidvis utan
pengar eller ressursar, er ein
ganske viktig siger i seg sjølv, synest eg.
Kjartan Helleve
kjartan.helleve@nm.no
Hausten plar vere den tida
på året då avisene vaknar frå agurknyttdvalen,
den tida på året då
elevar og studentar vender seg til kvardagen att.
Det er tid for aksjonar
og politisk arbeid, og
valkampen denne hausten skulle gjere hausten ekstra spanande.
Medlemer i Norsk
Målungdom kjem og
går, slik det plar vere i
ungdomsorganisasjonar.
Men denne sommaren
mista vi to medlemer på
ein grufull og uverkeleg
måte. Det var medlemer
som var umistelege.
Angrepet på Utøya var ikkje
berre eit angrep på AUF,
men på alle engasjerte
ungdomar i Noreg. Før
sommaren vitja Norsk
Målungdom Oslo AUF
for å hjelpe dei med å
argumentere godt for
nynorsk i valkampen på
deira eige initiativ. Det
er forferdeleg at vener
ikkje er her lenger. Men
vi skal fortsetje. Ikkje
som før, men med auka
styrke. Denne hausten
har Norsk Målungdom
byrja sterkt, med skulestartaksjonar over heile
landet, fleire nye medlemer og lokallag. Vi
skal engasjere ungdom i
striden for dei verdiane
vi står for; demokrati og
grunnleggjande respekt
for det som er annleis.
Vi er klare for å ta i eit
ekstra tak i hausten som
kjem, og gler oss over
kvar nye ungdom som
ser verdien i det å engasjere seg i viktige saker.
Vi seier oss einige i det ein
av leiarane i eit politisk
ungdomsparti sa etter
22. juli: Måten vi skal
heidre ofra etter Utøya
på er ikkje med eitt minutts stille, men eit heilt
liv i kamp.
19
Minneord om
Jon Vegard Lervåg
Å skifte frå nynorsk
til bokmål til nynorsk
minneord
Ein heidersmann i målrørsla har gått
bort. Jon Vegard Lervåg (1979-2011) frå
Vegsund i Ålesund vart 22. juli 2011 tilfeldig offer for bomba til ein terrorist.
Eg såg Jon Vegard første gong på eit
nynorsktreff me i Juristmållaget hadde
i Oslo rundt 2005. Han fortalde at han
hadde skrive bokmål på jusstudiet så
langt, men at han hadde skrive nynorsk
på barne- og ungdomsskulen og på vidaregåande, og at han vurderte å skifta
tilbake når han skulle skriva avhandling
heilt på slutten av studiet. Eg må vedgå
at eg tenkte at det ville vera vanskeleg for
han å skifta tilbake når han hadde kome
så langt og hadde fått heile det juridiske
omgrepsapparatet under huda, men eg
prøvde å oppmuntra han og hjelpa han
så godt eg kunne. Og det vart eit framifrå
resultat, både språkleg og fagleg. Sjølv
har han skildra denne prosessen langt
betre enn eg kan attfortelja i artikkelen
sin «Å skifte frå nynorsk til bokmål til
nynorsk» i festskriftet til Juristmållaget
«Mål og Rett», som kom ut i 2010.
Eg lærte raskt å kjenna Jon Vegard
som ein raus, sosial, engasjert, interessert
og flink kar, med ein god replikk og alltid
i godt humør. Ingen har nokon gong hatt
noko vondt å seia om han, og han hadde
eit nettverk av vener som få andre. Han
vart raskt med i styret i Juristmållaget, og
han deltok i diskusjonar om språk, juss
og samfunnet elles med stor lyst. Han var
ikkje redd for å ta ordet i forsamlingar,
og tok sjølv initiativ til å halda innlegg i
fadderveka for mange hundre ferske jusstudentar i Oslo om kor framifrå det var
å skriva nynorsk på jusstudiet.
I yrkeslivet heldt han på nynorsken
både i Advokatfirmaet Kluge i Oslo og
seinare då han vart tilsett i den prestisjetunge Lovavdelinga i Justisdepartemen-
Av Jon Vegard Lervåg
tet. Eg har fått referert at dei som tilsette
han i Lovavdelinga, hugsar intervjuet
som noko utanom det vanlege, i og med
at ein ung jurist med stor sjølvtillit argumenterte sterkt for kor framifrå nynorsk
var som juridisk språk.
Også etter at han byrja i eit travelt
yrkesliv, tok han del i aktivitetane til
Juristmållaget med full kraft. Sjølv om
han gjekk ut av styret og vart varamedlem, møtte han alltid på nynorsktreffa
våre i Oslo, og han var med som aktiv
debattant på seminara våre så sant det
ikkje kolliderte med viktige gjeremål. Då
framlegget til ny rettskrivingsnorm kom
i vinter, tok han ivrig til orde for at Juristmållaget måtte skriva ei høyringsfråsegn.
Begge vart me skuffa då det viste seg at
høyringsfristen var sett så kort at det ville
vera umogleg å skriva noko fornuftig
innan fristen.
Dødsfallet er eit stort tap for oss alle.
Ikkje minst er det eit tap for målrørsla,
der Jon Vegard var og ville verta eit stort
førebilete for mange. Jon Vegard kunne
nådd så langt han ønskte å nå innanfor
den juridiske profesjonen. Men tankane
og medkjensla går først og fremst til kona
og til familien elles.
Gunnar O. Hæreid,
leiar i Juristmållaget
Arne Sigurd Holto Haugen
(1953–2011)
minneord
Så stilna orda, musikken og den lune latteren brått og uventa. Arne Sigurd Holto
Haugen døydde brått 15. juli. Ein sommardag då det musikalske skulle feirast.
Eitt år hadde han vore i Hallingdølen,
budd heime på Ål. No skulle det vera ferie og musikk før ny dyst i Nynorsk Pressekontor.
Arne Sigurd hadde ein mangslungen
bakgrunn frå pressa, som journalist og
sjefredaktør. Han var redaktør for Nynorsk Pressekontor frå 2002, og vaktsjef,
nyheits- og nettredaktør i Nationen i
perioden 1993–2002. Før dette var han
journalist i Drammens Tidende/Buskerud
Blad, Fremtiden, Dagbladet og VG.
Det var pressemannen Arne Sigurd eg
først lærte kjenna. I 2008 tildelte Mediemållaget han Nynorsk redaktørpris i lag
med NTBs sjefredaktør Pål Bjerketvedt
for samarbeidsavtalen mellom NPK og
NTB, eit strategisk viktig utviklingsarbeid. Det vart seinare mange gode
diskusjonar om nynorsken, strategiar,
journalistikk og mangt anna. Arne Sigurd
20
var ein raus og god ven, ein gild samtalepartnar. Humor og alvor gjekk godt hand
i hand.
Den siste dagen var han på veg til
konsert med Sven Nyhus kvartett, eit
orkester han spelte med i mange år. Musikken var ein stor del av livet hans, og
han var ein omtykt medspelar for mange.
Tre gonger var han nominert til Spellemannsprisen.
Vi er mange som vil sakna orda og
tonene, varmen og venskapen. Fred over
minnet.
Berit Rekve,
leiar for Mediemållaget
Vidaregåande var over. Den store verda venta. Ingen
hadde varda den vegen eg skulle gå. Diverre hamna eg
tidleg på den breie bokmålsvegen. Det norske forsvaret
kravde nemleg eit offer, og eg måtte til pers.
Eg hadde alltid hatt nynorsk på skulen. Det var ikkje noko eg hadde eit særleg medvite forhold til. Det var
berre slik det var – den naturlegaste saka i verda. Men
sjølvsagt lærte eg sidemål også. Difor var det ikkje noko
problem då eg oppdaga at forsvarsspråket var bokmål, og
at eg som militærpoliti burde levere rapportane mine på
bokmål. Dei mest radikale sideformene med a-endingar
vart plukka av meg av ivrig befal, og eg skreiv snart det
skjønneste riksmål.
Så kom dagen då eg vart jusstudent. Bokmålet var no
innprenta i meg, og det var jo også trygt og greitt, sidan
dei fleste professorane kom frå nu- og efter-land. Eg
tenkte dermed aldri ordentleg over kva val eg gjorde då eg
heldt fram med å skrive bokmål også på jussen – utover at
det var minste motstands veg. Slik glei eg raskt inn i ei lei
der eg vart bokmålsbrukar, og nesten aldri nynorskbrukar.
Det skulle gå mange år før eg byrja å tenkje over denne
saka. Eg hadde jo aldri hatt målpolitisk engasjement, så eg
såg ikkje på det som noka stor sak å skulle skrive bokmål.
Først etter fire å på jussen møtte eg ein jusstudent som
skreiv nynorsk. Eg syntest det var flott, og byrja å angre
på at eg ikkje heldt fast på hovudmålet etter vidaregåande. Eg prøvde så smått å formulere litt jus på nynorsk,
og eg oppdaga til mi store forarging at eg faktisk ikkje
var i stand til det. Eg var opphavleg nynorskelev, men no
kunne eg ikkje bruke nynorsken innanfor eige fag! Dette
vart ein oppvekkar.
Sommaren før eg skulle til med spesialavhandlinga
mi, tok eg difor valet: Eg skulle lære meg nynorsk att, slik
at eg kan bruke både bokmål og nynorsk innanfor jusen.
Heldigvis skulle det ikkje veldig mykje til før ting byrja
å gå av seg sjølv: Det gjorde susen med eit raskt kurs
hos Breivega, litt korrektur hos morfar, og etter kvart ei
glødande interesse for å lære mest mogleg om kva som
skil nynorsken frå bokmålet. Ikkje minst var det nyttig å
lese føreordet i ordlista til Nikolaus Gjelsvik, om korleis
setningsbygnaden på norsk skil seg frå riksmål, og at det
ikkje er god norsk alt som er god latin. I tillegg var Juristmållaget, og høvet til å treffe andre nynorskskrivande
studentar og juristar, viktig for å halde meg inspirert til å
gjennomføre omvendinga.
Masteravhandlinga vart levert på nynorsk. Nokre små
språklege skavankar var der nok, men alt i alt trur eg arbeidet gjorde at eg fann att målet mitt på ein god måte. Eg
kan no fullt og heilt kalle meg tospråkleg på norsk. Men
det mest sentrale er at eg gjennom å ta opp att nynorsken
har funne att det personlege i skriftmålet. Gjennom 12 år
med nynorsk på skulen er nynorsken blitt mykje tettare
knytt opp mot min eigen person enn det bokmålet er. Når
eg skriv bokmål blir det derfor ein distanse mellom meg
og teksten som ikkje er der på same måten når eg formulerer meg på nynorsk. Dette har føremon og ulemper som
eg kan utnytte ved å velje ulike skriftspråk til ulike høve
– på norsk.
Ikkje minst gir nynorsken godt høve til å tenkje gjennom korleis ein skal formulere seg best mogleg, utan
tvangstrøya ein ofte har innanfor bokmålet, fordi ein
innanfor den juridiske språkstilen har fastna i eit konservativt og veldig passivt språk. Eg trur den medvitne
haldninga eg må ha når eg skriv nynorsk, gjer meg til ein
betre skribent både på bokmål og nynorsk. Eg vil difor
oppmode andre tidlegare nynorskelevar som har blitt
«målsvikarar» til å ta opp att nynorsken og bruke han
også som fagspråk. Det har iallfall gjort meg til eit rikare
språkmenneske.
Med løyve frå familien, Juristmållaget og Privatrettsfondet trykkjer
Norsk Tidend artikkelen Jon Vegard Lervåg skreiv til festskriftet til Juristmållaget som kom ut i fjor, utgjeve av Privatrettsfondet, Institutt for
privatrett, Juridisk fakultet, Universitetet i Oslo
Norsk Tidend nr. 4 – 2011
Kvinnesterkt frå Samlaget
Kvinnene dominerer
på haustlista til Det
Norske Samlaget i år
både når det gjeld forfattarar og tema. Men
også Ragnar Hovland
er aktuell med ny roman.
I september kjem Arnhild Skre
med ein ny, stor biografi om
Hulda Garborg.
– Det blir ei bok om ei sterk,
engasjert
og
handlekraftig
kvinne, samtidig som det blir ei
bok om korleis det vi dag kallar
norsk blei skapt, fortalde Arnhild
Skre i presentasjonen av boka.
I boka får lesarane også eit
innblikk i bohemlivet ekteparet
Hulda og Arne Garborg levde i
Asker.
– Dei levde eit nokså ukonvensjonelt liv, ikkje minst hadde
dei eit ukonvensjonelt samliv,
der Hulda sjølv har fortalt at dei
levde sånn passeleg skilt, sa Skre.
Ukjende historier
Fleire av bøkene til Samlaget tek
for seg ukjende historier knytte
til andre verdskrigen. Forfattaren og NRK-journalisten Sigrun
Slapgard oppdaga at ein familievenn hadde ei ukjent fortid då ho
tok til å grava i gammal slektshistorie.
– Der låg det så mykje spennande stoff at det berre måtte bli
ein roman, sa forlagssjef Anne
Liv Tresselt då ho presenterte
haustlista.
Romanen har fått namnet
Paradishagen og er den første
skjønnlitterære boka til Sigrun
Slapgard.
Idar Lind tek på si side for seg
KVINNESTERKT: Kvinnene dominerer på haustlista til Samlaget, men også Ragnar Hovland kjem med ny roman. Her
Foto: Margunn Sundfjord / NPK
er han saman med Arnhild Skre (t.v.), Brit Bildøen og Sigrun Slapgard.
kvinnene i Rinnanbanden. Heilt
frå Rinnanbanden blei etablert
på nyåret 1942, spelte kvinnene
ei sentral rolle. Nesten ein firedel
av dei vel 70 medlemmene var
kvinner, heiter det i omtalen av
boka. Ifølgje forlaget er dette ei
historie som aldri tidlegare har
vore fortalt.
Historikaren Kristin Hatledal
har skrive historia om norske
motstandskvinner. I boka kjem
det fram at alt frå husmora med 14
ungar til ungjenta på 15 år kasta
seg inn i kampen mot okkupantane. Boka inneheld både portrett
av sentrale motstandskvinner og
eit breiare bilete av innsatsen til
norske kvinner i motstandskampen, fortel forlaget.
Fleire sentrale skjønnlitterære
forfattarar på Samlaget kjem i
haust ut med nye bøker. Brit Bildøen feirar i år 20-årsjubileum
som forfattar og er aktuell med
romanen Adam Hiorts veg. Romanen, som er hennar første på
fem år, blir omtalt både som ein
miljøroman og ein sykkelroman
med ein syklande Don Quijote.
Einsemd
Marit Eikemo har skrive romanen Samtale ventar.
– Eikemo fører vidare prosjekt frå dei første to romanane
sine når ho tematiserer einsemd
og lengsel etter, men også ambivalens til ein større fellesskap, sa
Tresselt då ho presenterte boka.
Ein ny roman frå Ragnar Hovland er truleg eit høgdepunkt
for mange lesarar. Det er fem år
sidan han skreiv den førre roma-
nen sin. No er han aktuell med
romanen Stille Natt.
Sju debutantar
Haustlista til Samlaget inneheld
elles sju debutantar, fire som
skriv for vaksne og tre som skriv
for barn.
– Det lovar godt for framtida, meinte forlagsdirektør Tom
Skovdahl. Han sa at forlaget er
inne i ein fase der dei er i ferd
med å byggja opp ein ny generasjon forfattarar.
Han sa også at Samlaget arbeider med fleire bokprosjekt knytt
til terrorhandlingane i sommar
som vil bli offentleggjort seinare
i haust.
ytring
Takk til
Sverre
Hatle
og Joar
Stegane
Eg er lei for at eg ikkje
kan kasusreglane. I mi
tale til Norsk Ordboks
utgjeving av sitt niande
band kjem det fram at
eg er usikker på reglane i
både tysk språk og norsk
dialekt og at eg slett ikkje
føler meg overtydd om at
eg veit betre enn bestefar
min. Slik må det
likevel ha sett ut for
Sverre Hatle og Joar Stegane, og eg takkar for ny
lærdom om kasusreglar
i deira innlegg i Norsk
Tidend nr. 3, 2011.
Olaug Nilssen
MARGUNN SUNDFJORD
NPk
Illustrasjon: Wixøe Wisuelt
Catull – ein romersk rebell
Catull (ca. 84 f.Kr–ca. 54 f.Kr.)
var ein av dei unge døde i romersk poesi. Han døydde då han
var omkring 30 år, men i den
stutte levetida si makta han å revolusjonere og gje nytt liv til den
latinske diktinga.
På sett og vis kan det vere nyttig med ei samanlikning med Horats, hans noko yngre diktarkollega. Medan «etikaren» Horats
ofte skildrar ein over-individuell
og ideal røyndom, trygt forankra
i dei gammalromerske dygdene,
fokuserer gjerne «estetikaren»
Catull på eg-et, det individuelle
og det kvardagslege. Og han
opponerer ofte mot overleverte
sosiale dygder og konvensjonar.
Ein kan gjerne seie at han gjennom denne strategien strekkjer
og tøyer grensene for kva som
fungerer poetisk, og det er difor
ikkje utan grunn at litteraturgranskaren Gerhard Bendz omtalar Catull som «modernisten»
i latinsk poesi.
Viss Horats peikar fram mot
den franske klassisisme og Boileau, så peikar Catull fram mot
Rimbaud. Og han vart dyrka av
Norsk TideNd Nr. 4 – 2011
Gaius Valerius Catullus
Eg elskar og hatar
Utval, gjendikting og
føreord ved Torgeir
Bygestad
samlaget 2011
dikt
engelske diktarar som Landor og
Swinburne, som i Catull fann ein
sympatisk diktarsjel.
Humor og satire er blant Catulls fremste litterære våpen. Og
han vekslar suverent mellom
høgstil og lågstil, noko vi får eit
rimeleg godt bilete av i Bygestads
utval. Gjennom sine lyriske personer gjev Catull form og røyst
til kjensler som kjærleik og sjalusi, hat, forakt og avund. Kan-
skje kunne me kalle han for dei
brennande pasjonars diktar?
Dei grove spottedikta syner
oss ei side av Catull sin diktarhaldning, men ryet hans kviler
hovudsakleg på den gruppa av
dikt som vart stilla til Lesbia,
hans muse og elskerinne. Catullkjennarane synest å vere samde i
at namnet refererer til Clodia, ei
romersk kvinne av høg byrd og
med eit noko bohem-aktig levesett. Særleg omtykt er diktet med
det namngjetne opningsverset
«Vi må leva, mi Lesbia, og vi
må elska!», som óg er omsett til
norsk av mellom anna Sigmund
Skard og Henning Hagerup og
Johann Grip. Eg gjev att Bygestads versjon i sin heilskap:
Vi må leva, mi Lesbia, og vi må
elska!
Vi må ikkje gje meir for det sure
kjerringsnakket
enn eit usselt øre.
Sola kan vel glada og stå opp att,
men når vårt korte ljos ein gong
går ned,
skal vi sova ei evig natt.
Gje meg tusen kyss, så hundre,
så tusen nye, så atter hundre
så tusen til, så hundre.
Og så, når tusen på tusen kyss er
gjevne,
stryk vi dei ut og gløymer talet,
så ingen svartsjuk må forbitrast
over slik ei meng med kyss.
Viss ein samanliknar Bygestads versjon med Skards og Hagerup/Grip sine tolkingar, vert
ein straks merksam på ei rekkje
markante skilnader. Men merkeleg nok nemner Bygestad korkje
Skards eller Hagerup/Grip sine
utgåver i det heile tatt. Det hadde
vore naturleg med ein diskusjon
av innsatsen deira i føreordet,
og av skilnader og likskapar i
tolkinga av dikta. Ikkje minst sidan Bygestad i føreordet klagar
over kor lite latinsk poesi som er
omsett til norsk. Eg saknar òg ei
meir teoretisk og prinsipiell drøfting av dei prinsippa for gjendikting som er valde, til dømes kvifor Bygestad har omsett dikta til
«frie vers» og ikkje freista halde
på ei metrisk form.
Kommentarane til dikta er
eit kapittel for seg sjølv. Stort
sett verkar dei edruelege og pålitelege, men nokre stader slepp
Bygestad frå seg fleire uheldige,
moralistiske kommentarar. Dét
kunne han ha spart seg, og heller
hatt tiltru til at lesaren er i stand
til å felle eigne, sjølvstendige domar.
Som diktar hadde Catull eit
Janus-ansikt. Og Hagerup/Grip
(Tiden Norsk Forlag, 1996) gjev
oss heile biletet, begge sider av
personlegdomen; både den høviske og den frekke Catull. Sidan
dei omsette alle dikta som finst
att frå Catulls diktarhand, får
me eit klårt bilete av spenninga
og ambivalensen i Catull si diktarverd. Kanskje gjev Bygestad
oss for mykje av den høviske? Til
ein viss grad sørgjer utvalet hans
for at me får eit litt skeivt bilete
av Catulls diktarpersonlegdom,
ikkje minst sidan han med nennsam hand lukar ut dei mest utfordrande og grovaste dikta. Catull
sin produksjon er så pass sparsom at boka ikkje hadde vorte
veldig meir voluminøs viss alle
dikta hadde vorte omsette.
Kjetil Berthelsen
21
Skal finne årets nynorskkommune
målgåver
For tredje året på rad bed no
KRD nynorskkommunane om å
melde seg i konkurransen om å
bli Årets nynorskkommune.
– Kommunar som har eit
medvite forhold til nynorsk,
som ønskjer å styrke kvaliteten
i språket og som sjølve brukar
språket aktivt, bør søke om å
Dette er ei liste med dei som har gjeve gåver til Noregs Mållag frå 24. mars til
25. august. Samla gåvesum er 187 938 kroner og 50 øre. Vi bukkar djupt og
takkar for gåvene som vi tek imot for å drive godt og naudsynt målarbeid.
AUST-AGDER MÅLLAG
Anne Bjørg Ausland
Torfinn Brokke
Kristine Foss
Rolf Fredriksen
Per Magnus
Gamlemshaug
Gunnar Hagelia
Ester Halvorsen
Harald Heggland
Johnny Hermansen
Knut K. Homme
Gerd Fosse Hovden
Hans-Olav Lauvstad
Pål Nomeland
Rune Nylund
Sigrid Bjørg Ramse
Vidar Toreid
Johannes G. Torstveit
Helge Ove Tveiten
Odd Einar Ufsvatn
Anker Vassend
Olav Vehus
Jens Vellene
Scott Aanby
Lars Aasbø
AUSTMANNALAGET
Oddbjørg Blakar
Per Brumillom
Jostein Budal
Eirik Bøyum
Inger Johanne Dæhlen
Ingvild Marie Eknes
Torhild Ekre
Frode Erstad
Mathias Finsveen
Inger Lise Fiskvik
Reidun Formo
Kjell Gulbrandsen
Olav Haraldseid
Solfrid M. Harildstad
Ola Martin Haugen
Ola Holen
Guttorm Horten
Per Rolf Johnsen
Kari Jægersletten
Egil Karsrud
Turid Kleiva
Ola Klepp
Asgeir Lilleås
Mildrid J. Lunder
Jogrim Nordsletten
Odd Arne Nustad
Inga Johanne Pighaug
Ellen Preststulen
Oddvar Romundset
Tone Rui
Arne Skuterud
Arne I. Skåle
Petter Embret Sletten
Ragnhild Utgård
Smette
Arne Sund
Magnny Sæbø
Gudmund Teigen
Ola Tronsmoen
Lars Ullgren
22
Bjørn Liavaag Visø
Mathias I. Øvsteng
Bjarne Øygarden
Brynjulv Aartun
BEINVEGES INNMELDTE
Jørgen Markhus
BUSKERUD MÅLLAG
Gunvald Bergan
Tor O. Bergum
Herbjørn Brennhovd
Ingebjørg Hals
Oddbjørn Jorde
Osvald Medhus
Marta Møen
Odd Oleivsgard
Ola Kjetil
Oppi-Berntzen
Jostein Rivedal
Knut V. Seim
Odd Skarsgard
Knut H. Skrindo
Rolf Harald Sæther
Sigrun Torsteinsrud
Arne Oddmund Tuv
Sigurd Tveito
Åshild Reinton
Åmellem
FYLKESMÅLLAGET
VIKVÆRINGEN
Ruth Amdahl
Aslaug Andersen
Norunn Askeland
Lillian Austnes
Vibeke Berg
Herfinn Brekke
Magnhild Brekke
Karen Bø
Tormod Bønes
Arne Bøyum
Tove Ekre
Einar Eldøy
Asbjørg Engebø
Arne Eri
Ingrid Fiskaa
Ingar Daffinrud Fjeld
Mass Flatråker
Torfinn Fuhr
Knut Gjertsen
Kåre Glette
Gunnvald Grønvik
Morten Grønvold
Sveinung Helgheim
Astrid Hernes
Sigrun Heskestad
Edvard Hoem
Marit Husevaag
Tormod Hallstein
Høgåsen
Jostein Sønnesyn
Laurits Killingbergtrø
Harald Sverdrup Koht
Bård Kolltveit
Marianne Krogh
Johannes Kvammen
Tove Harriet Eeg
Larsen
Signe Løberg
Astrid Løvik
Jon Låte
Astrid Midttun
Norvald Mo
Marit Sandal
Mortensen
Magne Myhren
Finn Måge
Tore Noer
Sigurd Nordlie
Ole Bernt Olsen
Ivar Nagelgaard
Omenås
Dag Omholt
Svein Johann Ose
Kari Rysst Paulsen
Geir Pollen
Reidun Prestbø
Jan-Magne Rinde
Olav Røvang
Brit L. Sauge
Liv Sem
Olav R. Skage
Gunnvor Fykse
Skirbekk
Arve Skutlaberg
Nils Standal
Ellen Marie Svea
Åsfrid Svensen
Sissel L. Sæbø
Stein Sæbø
Hans Sørbø
Olav Nils Thue
Jostein Tjore
Øystein Tormodsgard
Stein Tveite
Erling Ivar Vindheim
Kjetil Vistad
Jørgen Vogt
Arne Wåge
Karl Øksnevad
Håkon Ørjasæter
Kristen Øyen
Berit Ås
HORDALAND MÅLLAG
Ole-Jacob Abraham
Harald Aga
Livar Aksnes
Ann-Britt Almenningen
Arne Andersen
Randi Andersen
Ingvard Andreassen
Edel Augestad
Anders Austefjord
Daniel Berge
Marit Berge
Oddbjørn Berge
Olav Berge
Dagrun Berntsen
Siri Solvik Bertelsen
Hjalmar Bjerkeng
Narve Bjørgo
Bjørn Bjørlykke
Audun Bjørnberg
Reidun Bjørnberg
Asbjørn Bjørnset
Målfrid Bjånesøy
Lars O. Bleie
Gunvald Magne Blom
Jarle Bondevik
Asbjørn Svein Brandtun
Arne Brattabø
Jostein Brattabø
Reidar Bremerthun
Gunvor Sigrun Bringeland
Bjarne Buene
Jostein Buene
Hans Bugge
Arve Dale
Knut O. Dale
Reidar Dale
Olav Digernes
Bjørg Djukastein
Inge Draugsvoll
Torbjørn Dyrvik
Nils Eidhammer
Nils M. Engelsen
Øystein Erstad
Olav Fagerbakke
Liv Sæbø Fausa
Normann Fjeldstad
Sverre Fjell
Målfrid Flesland
Jon Fosse
Harald Frønsdal
Gunnar Johan Furubotten
Sigvid Førsund
Asbjørn Gjerde
Paul Kåre Gjuvsland
Endre Grutle
Eigel Gundersen
Eldbjørg Gunnarson
Arnbjørg Hageberg
Dag Oddvar Hallaråker
Alvhild Halleraker
Kristian Harstad
Anna Sylvia Haukås
Arne Hauso
Asbjørn Haustveit
Aslak T. Helleve
Jan Kåre Henriksbø
Kjartan Hernes
Torolv Hesthamar
Marit Hjartåker
Johan Hjortås
Erling Holmås
Sverre Hope
Gjertrud Hårklau
Geirmund Johnsen
Ingerid Margreta
Jordal
Gunvor Jåstad
Randi Jåstad
Hans Kr. Kahrs
Leif Knutsen
Ståle Kolbeinson
Kjetil Koldal
få bli Årets nynorskkommune,
seier kommunal- og regionalminister Liv Signe Navarsete
(Sp) til LNK.
Prisen Årets nynorskkommune er på 100 000 kroner
og har tidlegare gått til Stord
(2009) og Seljord (2010). Fristen
for å søke i år er 15. oktober.
I juryen for Årets nynorskkommune sit representantar
frå Landssamanslutninga av
nynorskkommunar, Landslaget
for lokalaviser og Språkrådet,
medan departementet er sekretariat. Prisen vil bli delt ut i
løpet av november. (LNK)
Noregs Mållag
Helga Kolstad
Trygve Kråkevik
Anna A. Landsvik
Torfinn Langelid
Haldor K. Lid
Åsmund Lien
Jon Lund
Marit Merete Lunde
Tjerand Lunde
Torstein Løning
Ove Leon Låstad
Harry Mehammer
Magne Mestad
Ragnhild Mjør
Nils Aksel Danbolt
Mjøs
Bente Iren Moseng
Einar Myster
Nils Mæhle
Arnljot Møster
Odlaug Måge
Marit Nedreli
Eli Karin Nerhus
Øyvind Neteland
Arne Nilsen
Øyvind Nitter
Helge Martin Nygård
Johannes Opeland
Aud Oppedal
Anfinn Otterå
Olai Otterå
Borgny Reisæter
Jens Reisæter
Kaare Rundhovde
Lars K. Sandven
Torstein Sausjord
Heidi Seilfaldet
Torbjørg Sjøberg
Kjersti Sjøtun
Eli Skeie
Gunvald Skeiseid
Gunnar Skirbekk
Jørgen Skjerve
Harald Skorpen
Oddvar Skre
Randi Skurtveit
Marie Skålnes
Hermund Slaattelid
Oddvar Slettebakken
Agnar Magnus Sletteland
Jostein Småbrekke
Asbjørn Solberg
Harry Solberg
Odd Reidar Solem
Erling Solvang
John Stavland
Idar Stegane
Magnhild Steine
Gunnhild Steinsland
Gerhard Inge Storebø
Nelly Storebø
Jan Gunnar Strand
Jon Strand
Rolf Sigmund Sunde
Ogmund Sunnevåg
Kjell Gudmund Søholt
Paul Sønnesyn
Anders Søvik
Kirsten Taranger
Erling Thu
Erling Toft
Arne Tokheim
Johan Torekoven
Torgeir Torvik
Håkon Træland
Harry Tunestveit
Brynhild Utne
Rigmor Nesheim
Vaular
Kari Langklopp
Veland
Øyvind Vevle
Solbjørg Vik
Erling Vikesland
Åslaug Vikør
Inger B. Vikøren
Liv Bente Vinje
Sidsel Vinsand
Ingebjørg Viste
Harald Vivås
Torbjørn Øydvin
Ivar Bård Aadland
Magnus Malvin
Ådnanes
Olav Ånneland
Magne Århus
KARMSUND MÅLLAG
Torunn Alnes
Asbjørn Djuv
Svein Ove Duesund
Harald Eintveit
Jørund Flesland
Synneva Flesland
Anbjørn Haugland
Ingeborg Heitmann
Torill Borge Horneland
Svein Kjetland
Arne Langåker
Kyrre Lindanger
Paul Mølstre
Borghild Sævereide
Prestegård
Geir Ragnhildstveit
Askild Rullestad
Olav Magne Skigelstrand
Ernst Arne Sælevik
Arne Vevatne
Ingolv Vevatne
Ola Øverland
Yngve Øvstedal
NAUMDØLA MÅLLAG
Åslaug Arnesen
Toralf Engesnes
Egil Andreas Helstad
Kjell Nyland
NORDLAND MÅLLAG
Ragni Helene Herseth
Inger Straume
NORDMØRE MÅLLAG
Anne Grete Witzøe
Botten
Ann Toril Brakstad
Styrkår Brørs
Eva Susanne Bårdseth
Brita Fladvad
Ruth Fluge
Rakel Flå
Wenke Greve
Jon Gulla
Lars Gåsvatn
Odin Hals
Kari Roset Holten
Asbjørn Klaksvik
Jorunn M. Kvendbø
Albert Lervik
Ingrid Lysberg
Finn Gunnar Oldervik
Henry Opland
Terje Ramsøy-Halle
Ingrid Rød
Ola Wågbø
Knut Ås
ROGALAND MÅLLAG
Leiv Alvsaker
Leif Andenes
Sigmund Andersen
Lars Bakka
Anita T. Bal
Ingebrigt Blikra
Torvald R. Bore
Aslaug Kvilekval
Breivik
Ellen Einervoll
Knut Olaf Eldhuset
Svein Eldøy
Anders B. Erga
Else Fagerheim
Alma Figved
Sonja Terese Tjøstheim Fosse
Jon Fosså
Ingrid Gjesdal
Ranveig Gudmestad
Oskar Gusevik
Sigurd Hagen
Kari Ingfrid Hatteland
Per Haugedal
Toril Haugland
Håkon Haus
Marit Hegland
Rasmus Hetland
Tom Hetland
Liv Hobberstad
Jane Valaker
Høgalmen
Terje Håland
Ole Johannessen
Sverre Johnsen
Odd Jørstad
Magnar Kartveit
Bjarne Kvadsheim
Olav Kvernenes
Mikal Mikkelson
Sigrid Myhre
Reidar Nesheim
Norsk Tidend nr. 4 – 2011
Samlar Wikipedia i ein portal
Sognehotell legg om til bokmål
Kunnskapsstaden Wikipedia fanst før i tre
ulike versjonar: Bokmål, nynorsk og samisk.
I august vart dei tre versjonane samla i ein
portal.
– Det er gledeleg at brukarane av
wikipedia.no no får enklare tilgang
til utgåvene på nynorsk og samisk.
Mange veit ikkje at desse utgåvene
eksisterer, og meir trafikk til desse
Fleire hotell i den nye kjeda Mountainfjord
legg om frå nynorsk til bokmål på heimesidene sine, fortel Sogn Avis. Investor Rolv
Wikborg seier til avisa at nynorsken er ein
del av totalpakka, men det viktigaste er å
kommunisere med kunden. Selskapet til
Wikborg har teke over drifta av fleire tradisjonsrike hotell i Sogn og Fjordane og satsar
på opplevingsturisme. Hotell som Tørvis og
vil igjen føra til auka vekst, seier styreleiar
Jarle Vines styreleiar i Wikimedia Norge i ei
pressemelding.
Wikipedia på bokmål har i dag over 310
000 artiklar, nynorskutgåva av Wikipedia har over 72 000 artiklar, medan samisk Wikipedia har vel 3600
artiklar og er det einaste oppslagsverket på samisk. (©NPK)
Mundal har no både nynorsk og bokmål på
heimesidene sine, men Wikborg seier dei vil
gå over til meir bokmål og engelsk.
– Me må nå fram til kunden, og dersom
kunden har problem med nynorsk eller
norsk, må me treffa på kunden sitt språk,
seier han til avisa. Av andre hotell i regionen
som Sogn Avis har sjekka, nyttar 14 av 15 nynorsk på heimesidene sine. (NPK)
takkar for gåvene
Marit Ness
Lise Lunde Nilsen
Bjørg Oftedal
Ingvar Olimstad
Åshild Osaland
Ole Bjørn Rongen
Audun Rosland
Magne A. Roth
Atle Røe
Rolf Salte
Gerd Sandsmark
Bergljot Selvåg
Jostein Selvåg
Kari Solberg
Eldrid Solheim
Tom Soma
Per Spødervold
Jon Stangeland
Odd Sigmund Sunnanå
Johan Fasting Sørbø
Svein Kåreson Søyland
Kurt Tunheim
Hilda Ullestad
Bendik Vestheim
Klara Vik
Reidar Vik
Leiv Volden
Halvar Volden
Ellen Kristine Wiig
Audun Ytre-Arne
Audun Aarflot
ROMSDAL MÅLLAG
Dagrun Gjelsvik
Austigard
Henning Austigard
Olav Peder Dahl
Kristine Eidhamar
John Ekroll
Torhild Hanem
Arnhild Digernes
Krøvel
Tor Kvadsheim
Aud Åshild Moen
Gunnhild Austlid
Oppigard
Karen Os
Alf Rønstad
Edith Skramstad
SOGN OG FJORDANE
MÅLLAG
Ivar Asheim
Brita Balevik
Vidar Bergset
Jakob Devik
Nils Distad
Steinar Dvergsdal
Annbjørg Eikenes
Gjertrud Eikevik
Dag-Erik Eriksmoen
Astrid Ervik
Johannes Flaten
Ottar Færøyvik
Einar Gautefall
Norsk Tidend nr. 4 – 2011
Marie Godø
Dagfrid Grepstad
Leif Grinde
Borghild Guddal
Audun Hammer
Oddstein Haugen
Ivar S. Haugland
Øyvind Heggheim
Jørgen Helgheim
Marianne Hoff
Bjørg G. Hovland
Astrid Berg Hundeide
Liv Husabø
Nils Husabø
Målfrid Husnes
Kjellaug Kjøpstad
Olav Klævold
Torhild Solheim Klævold
Olina Kolbotn
Liv Janne Kvåle
Rune Lotsberg
Steinar Dahl Lægreid
Britt Sissel Midtbø
Terje Moe
Knut Ole Myren
Merete Myromslien
Sunneva Myrvoll
Anna Njøs
Stein Næss
Per Scott Olsen
Reidun Sandøy Os
Radio Luster v. Olfert
Øvrebø
Jon A. Ramstad
Sigvor Rendedal
Asbjørn Rutledal
Bjørn Rørtveit
Steinar Røyrvik
Asbjørn Røyseth
Karoline Råd
Marta Kari Schawlann
Bjarte Sindre
Ola Magne Strand
Karsten F. Sunde
Gunnhild Systad
Harald Systad
Leiv Sølvberg
Borgny Ulltang
Erik Ivar Ulvedal
Johan Varlid
John Elling Vereide
Øystein Vikesland
Margit Wedvik
Ottar Wiik
Njål Ølmheim
Liv Østrem
Karstein Aaberge
Ivar Åkre
Vemund Aartun
SUNNMØRE MÅLLAG
Kristian Almås
Åsmund Arne
Ingval Bortne
Bente Johanne Iversen
Breivik
Jan Magne Dahle
Ståle Eikrem
Mård Torgeir Fauskevåg
Jostein Fet
Kari Fjørtoft
Anders Jan Folkestad
Johs. G. Hareide
Severin Haugen
Jorunn H. Henriksen
Sylvi Gulla Hovdenakk
Ingrid Runde Huus
Jakob O. Kjersem
Gunnar Kjøde
Terje Kjøde
Jostein Korsnes
Gunvor Krogsæter
Liv Kari Krøvel
Marit Kvammen
Josten Nedrelid
Lars Omenås
Kåre Sigmund Opsahl
Einar Os
Petra Pilskog
Oddbjørg Remøy
Lidvar Rise
Gudveig Rogne
Gunder Runde
Solfrid Røyneland
Jarle Solheim
Ivar P. Stige
Linbjørg Bjørkavåg
Sunde
Per Svein Tandstad
Randi Flem Ulvestad
Anne Elisabet Ose
Velle
Eldrid Vik
Svein Vinje
Sveinung Walseth
Knut Ytterdal
Bernt G. Øye
Ingrid Aamdal
Kjell Arne Årseth
TELEMARK MÅLLAG
Robert Anderson
Eva Bergø
Sigrid Bø
Olav Rune Djuve
Tjøstov Gunne Djuve
Olav Felland
Anne Karin Funner
Jon Funner
Hans Magne Gautefall
Lavrans Grimstveit
Torgeir Grimstveit
Mona Grønnerud
Audun Hasvik
Knut T. Haugen
Oddvar Haugland
Ingebjørg Haukelidsæter
Øystein Høgetveit
Hallgrim Høydal
Jon Ingebretsen
Gudmunn Kyrkjebø
Hilda Nes
Sigrid Nordskog
Olav Aa. Nordstoga
Jakob Olimstad
Jens Ringhus
Birger Risnes
Helge Rykkja
Svein Sem
Per Skaugset
Gunvor Solberg
Jon Solberg
Margit Ryen Steen
Olav Stranna
Sondre Svalastog
Tone Telnes
Olav Tho
Alf Torbjørn Tveit
Kari Tveit
Borgny Slettemoen
Tøfte
Ingebjørg Helkås Vaa
Tor Valle
Einar Versto
Hans Ødegård
Halvor Øygarden
Lise Aasen
Sverre Åsen
Olav Åsheim
TROMS OG FINNMARK
MÅLLAG
Per K. Bjørklund
Terje B. Dahl
Vidkunn Eidnes
Karl Ragnar Engstad
Erlend Fjose
Eldbjørg Gjelsvik
Aud Hauan
Magne Heide
Erna Lyssand Hætta
Sigrun Lunde
Ole Edgar Nilssen
Aud-Kirsti Pedersen
Einar Rohde
Ingrid Russøy
Rønnaug Ryssdal
Sigrid Skarstein
Guri Skeie
Sunniva Skålnes
Anne Marta Steinnes
Bjørnar Østgård
TRØNDERLAGET
Kjell Bardal
Einar H Bartnes
Ivar Berg
Oddrun Bjørgum
Karl Ove Bjørnstad
Astrid Dalslåen
Olaug Denstadli
Anne Eldevik
Olav Engan
Ola Stuggu Fagerhaug
Tore Fagerhaug
Helge Fiskaa
Ingebrigt Garberg
Magnhild Gravdal
Jon Grønlid
Berit Halsen
Andrea Hjelde
Astrid Hoem
Arne Hov
Modulf Husby
Ingrid Lill Kolset
Knut Krogstad
Kirsti Årøen Lein
Terje Leinhardt
Borghild Kristin
Lomundal
Magne Måge
Irene Nevervik
Einar Nordbø
Ingrun Norum
Jenny Nyvik
Anne Nåvik
Solveig Otlo
Helge Raftevold
Olaug Reitås
Kristian Risan
Narve Rognebakke
Ottar Rønningsgrind
Anders Sakrisvoll
Eva Salvesen
Ragnhild Saur
Rutt Olden Skauge
Oddny Pauline Skeide
Jarle Skjei
Harald Solstad
Arvid Henry Staupe
Harald Strand
Eiliv Størdal
Erling Syrstad
Ingebrigt L. Sødal
Jan Sørås
Oddbjørn Tallerås
Arnkjell Tingstad
Torbjørn Tranmæl
Inge Torfinn Vada
VALDRES MÅLLAG
Gunnar Belsheim
Olav Gullik Bø
Inger Solveig Bøe
Jan Espelidødegård
Egil Heggen
Ingunn Hommedal
Asbjørn Kvitrud
Nils H. Leine
Bjørg Lerhol
Inger Lyberg
Olav L. Skattebu
Asbjørn Spjøtvoll
Aud Søyland
Per Gunnar Veltun
Ingebjørg Aarseth
VEST-AGDER MÅLLAG
Roald Andersen
Anne-Berit Erfjord
Åse-Berit Fidjeland
Anne Fløgstad
Vigleik Frigstad
Anna Gravelsæter
Ola Reidar Haaland
Berit Fiskaa Haugjord
Magne Heie
Eivind Helle
Bjarne Herstøl
Olav Hoftuft
Olav Hårtveit
Gudrun Haugen Håvorsen
Alf Georg Kjetså
Olav Arne Kleveland
Torger Kvåle
Solveig Stallemo Lima
Tom Arnt Lindeland
Oddvar Moen
Theodor Mørkesdal
Ragnvald Ofte
Laurits Repstad
Svein Slettan
Asbjørn Stallemo
Ommund Strandberg
Hanne Thyholdt
Åsmund Unhjem
Gunnar Vollen
Alf Johan Øvland
Ingrid Aamdal
Ivar Åmlid
YRKESMÅLLAG
Anders Askeland
Johannes Bakka
Erik Bolstad
Geir Sverre Braut
Ingvild Bryn
Kjellfrid Bøthun
Bjørgulf Claussen
Dag Bondeheim og
Kaffistove
Alv Reidar Dale
Bjarne Dåe
Anne-Marie Botnen
Eggerud
Per Engene
Else Fossgard
Arild Fossøy
Oddvar Frøholm
Siri Hangeland
Erik Hanssveen
Asbjørn Haug
Johannes Havstad
Audun Heskestad
Helga Hjetland
Synnøve Hodneland
Grete Oline Hole
Sissel Hole
Jørund Asle Holme
Eirik Holten
Olaug Husabø
Olav Høgetveit
Olav Torfinn Jondahl
Ola Jonsmoen
Gunnar Jordal
Rønnaug Kattem
Jan Kløvstad
Olav Kuvås
Magne Kvæven
Frode Lauareid
Eli Lillebø
Anstein Lohndal
Sylfest Lomheim
Kjell Harald Lunde
Møre-Nytt
S. K. J. Nesdal
Øystein Njål Nordang
Olav Norheim
Borge Otterlei
Linda Plahte
Hugfrid Raaheim
Frode Ringheim
Magnus Robberstad
Torleiv Robberstad
Arne O. Skjelvåg
Arnlaug Skjæveland
Haldor Slettebø
Ingebjørg Sogge
Arne Stensvand
Oddmund Svarteberg
Arve Sæbø
Rolv Sæter
Harald Thune
Ivar Jostein Tjugum
Hans Olav Tungesvik
Steinulf Tungesvik
Sigrid Tyssen
Ottar Vandvik
Guri Vesaas
Olav Vesaas
Lars Øyvind Vikesland
Bergfinn Aabø
Østfold Mållag
Ole Johan Bjørnøy
Aslaug Haugan
Tormod Asle Jarsve
Øyvind Bremer
Karlsen
Kåre Kjelkenes
Arne Kvernhusvik
Per Thorvald Larsen
Arild Løvestad
Gunnar Ottne
ANDRE
Austrheim
vidaregåande skule
Høre skule
Radøy folkeboksamling
DIREKTEMEDLEM
Anfinn Bondhus
Kristian Halse
Johannes Hjønnevåg
Karl H. Stefansen
Oddvar Steinrud
Audun Sydnes
Lars Børge Sæberg
Borgny Særsten
23
T-SKJORTE!
Gjennom ord
blir verda stor!
NO OGSÅ FOR BORN!
Er å få i fargane raud, oransje og grå.
Storleikar: Herre: S, M, L, XL, XXL
Dame: S, M, L, XL
Born: 3-4 år, 7-8 år, 9-11år
Kr 150
Hugs å melde om storleik!
24
Norsk Tidend nr. 4 – 2011
Til barnehagekampanjen:
Gåvene som aukar gleda ved
... å servere
NYTT KRUS!
—
—
—
stk. kaffikrus kr 100
Svart dekor og brun tekst.
Det endaa koma kann den Dag,
daa Retten fram kann sleppa
Ivar Aasen, 1875
—
stk. kaffikrus (2008) kr 100
Svart dekor og gulltekst.
Kruset er nytrykk av jubileumsserviset.
Det går mangt eit menneske og ser
seg fritt i kring for Ivar Aasens skuld
T V 1950
—
—
stk. kaffikrus kr 100
Svart dekor og brun tekst.
Skogen stend,
men han skifter sine tre
O H. H, 1965
SONG- OG TEIKNEHEFTE:
Kvart lokallag får dei fyrste 50
eks gratis, deretter 2 kroner per
sett. Gratis!
— stk.
stk. tekrus med skål (2008) kr 150
Svart dekor og brun tekst.
Nynorsken kviskrar: Dette går ikkje an.
K A D,2007
stk. tekrus med skål (2007) kr 75
Oransje dekor og svart tekst.
OSS, RETNING Eg veit ikkje kvar vi skal.
Men eg gler meg medan vi kjem dit.
A K, 1996
— stk. TIPSHEFTE som gjev god lese-
start med gode tips til nynorske
barnebøker. 16 sider. Gratis!
stk. frukostasjett (2008) kr 100
Svart dekor og brun tekst.
Nokon må elske ordet og reinske bort
ugras der det gror. Nokon må bruke ordet. Berre ved bruk blir det vakkert.
M T, 1987
... å markere
— stk. FLYGEBLAD til dei tilsette:
«Gjennom ord blir verda stor»kampanje for nynorsk i barnehagen. 4 sider. Gratis!
Medlemskap i gåve: Kjenner du nokon
som burde ha vore med i Mållaget?
Gje dei medlemskap i gåve! Dette
kostar 200 kroner.
JA TAKK,
eg tingar:
—
— stk. FLYGEBLAD til foreldra:
«Gjennom ord blir verda stor»kampanje for nynorsk i barnehagen. 2 sider. Gratis!
stk. T-SKJORTE
«Gjennom ord blir
verda stor!» NO OGSÅ FOR BORN! Er
å få i fargane raud, oransje og grå.
Storleikar: Herre: S, M, L, XL, Dame:
S, M, L, XL, Born: 3-4 år, 7-8 år, 9-11
år Kr 150
Hugs å melde om storleik!
MEDLEMSBEVIS som eg kan gje
vekk i gåve. Kr 200
— stk.
— stk. MATBOKS i plast. 16x11 cm.
å få kjøpt, m.a. lausark for eigne
notat. Kr 250
Kr 50
— stk. Takk, Ivar Aasen-JAKKEMERKE.
Kr 10 (kr 50 for 20 stk)
FRIMERKEMAPPER frå Posten
med førstedagsbrev med frimerket
som Posten laga i høve hundreårsjubileet. Kr 50
MERKE. Kr 10 (kr 50 for 20 stk)
— stk. Ivar Aasen-almanakk-OMSLAG
Kryss av, klipp ut eller kopier
og send tinginga til:
Noregs Mållag,
Postboks 474 Sentrum,
0150 Oslo
Norsk TideNd Nr. 4 – 2011
— stk. RULLEBANNER:
«Gjennom ord blir verda stor».
2 meter høg. Kr 500
PARAPLY med trehandtak. Svart
med kvit logo og slagord: Mange
røyster – felles mål. Diameter om
lag 1 meter. Kr 70
— stk.
i skinn som varer i mange år. Aplan-/Filofax-system. Burgunder
farge. Passar for innmat storleik 96
x 167 mm. Du byter ut innmaten for
kvart år. I dette lausbladsystemet er
det også mykje anna tilleggsutstyr
Du kan også tinge ved å sende e-post
til nm@nm.no, ringje 23 00 29 30,
fakse til 23 00 29 31 eller ved å gå inn
på www.nm.no
Porto kjem i tillegg.
ord blir verda stor». Gratis for
inntil 20 jakkemerke! Deretter
1 krone per stykk.
— stk.
— stk. Slepp nynorsken til-JAKKE-
— stk. PC-HYLSTER med slagordet
Mange røyster – felles mål. Storleik:
15". Kr 100
— stk. JAKKEMERKE: «Gjennom
Hugs at vi kan gå tom
for somme artiklar! Det
er såleis ikkje sikkert at
du får alt du tingar.
PARAPLY (kan slåast saman).
Kr 70
— stk.
Namn:
Adresse:
Postnr.
Poststad:
25
Lægreid om tre møte frå boka:
Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai
Annonsar:
Annonseprisar: kr 9,00,–/mm
Tillegg for tekstside: kr 0,50,–/mm
Spaltebreidd: 45 mm
Kvartside:
kr 4 000,–
Halvside: kr 7 000,–
Heilside: kr 12 000,–
Tillegg for fargar
Ilegg til avisa:
kr 1,00 pr. stk.
Alle prisar er eks. mva. Ved lysing
i fleire nummer kan vi diskutere
særskilde avtalar.
Stoffrist nr. 4 – 2011:
21. oktober 2011
NOREGS MÅLLAG
Tilskrift: Boks 474 Sentrum,
0105 OSLO
Telefon: 23 00 29 30
Telefaks: 23 00 29 31
E-post: nm@nm.no
Kontoradresse:
Schweigaardsgt. 16
Bankgiro: 3450.19.80058
Leiar: Håvard B. Øvregård
mobil: 917 73 157
havard@nm.no
Tilsette:
Gro Morken Endresen, dagleg leiar,
tlf. 23 00 29 37, 957 85 560
gro.morken@nm.no
Tuva Østvedt,
organisasjonskonsulent,
tlf. 23 00 29 34,
tuva.ostvedt@nm.no
Berit Krogh, økonomikonsulent,
tlf. 23 00 29 35,
berit.krogh@nm.no
Ingar Arnøy, skulemålsskrivar,
tlf. 23 00 29 36, 975 29 700,
ingar.arnoy@nm.no
Hege Lothe, informasjonskonsulent,
tlf. 57 86 53 60, 926 48 348,
hege.lothe@nm.no
Kjartan Helleve, redaktør Norsk Tidend,
tlf. 23 00 29 32, 943 97 998,
kjartan.helleve@nm.no
Else Elise Sætre Bullus,
kontormedarbeidar,
tlf. 23 00 29 30,
else.bullus@nm.no
Tarjei Vågstøl, IT-medarbeidar,
tlf. 23 00 29 50, 452 31 489,
tarjei.vagstol@nm.no
NORSK MÅLUNGDOM
www.nynorsk.no/nmu
Tilskrift: Postboks 285 Sentrum,
0103 Oslo
Telefon: 23 00 29 40
Telefaks: 23 00 29 31
E-post: nmu@nynorsk.no
Bankgiro: 3450 65 48707
Leiar: Janne-Kristin Svarstad Nygård,
tlf.: 916 16 637, 23 00 29 40
janne@nynorsk.no
Skrivar: Tone Rossow,
tlf.: 23 00 29 40
skriv@nynorsk.no
www.nm.no
26
Foto: Johan Brun
Prent: Nr1Trykk as
Opplag: 12 000
Abonnement: kr. 250,– per år
Marie Takvam
Magne Rommetveit
Tarjei Vesaas
– Nesten alle tok avstand frå henne,
kanskje mest medsystrer. Men ho
var modig og stolt og fryda seg
over å ha rispa opp i dobbemoral
og baksnakking og normalitetens
tvangstrøye. Vi hadde verkeleg hatt
behov for ei som Marie i dag med
all vår sjuklege kroppsfiksering og
pyntesjuke.
– Han var sentrum i målreiret i Kristian
Augustsgate 14 og styrde oss utan at vi
merka det. Bak brilleglasa lurde alltid
eit lite smil, og alle konfliktar dempa
han med sikker hand. Han var ein pedagog av det sjeldne, han framheva aldri
seg sjølv, men var raus med ros til oss
andre. Han fryda seg når vi gjekk over
stag.
– Tarjei Vesaas var lett å be både til
Studentmållaget og til Forsøksgymnaset der han jobba dei første åra.
Han likte seg der, og elevane likte
han, dei mystifiserte han som den
kloke og tagale. Då vi las Is-slottet,
oppdaga eg at jentene elska boka,
medan gutane ikkje skjønte noko.
Det mora han.
Dei som feste seg
Han vart fasinert av dei. Dei
av han. Slik oppstod personlege møte som har fest seg
i minnet til Erling Lægreid.
Minna er no nedskrivne og
samla i boka Nærgåande
skisser.
– Nei, det har eg aldri gjort. Eg har aldri
skrive dagbok, og eg har aldri nytta ein
sjuande sans. Eg hugsar dei avtalane eg må
hugse. Så når eg skriv desse småstykka, så
lener eg meg utelukkande på det eg hugsar.
– Kvifor er det akkurat desse folka som
har fest seg?
– Alle desse menneska hadde noko som
forundra meg. Ta til dømes Arnulf Øverland. Han var ein merkeleg type som eg aldri heilt forstod. Før krigen var han jo ein
heilt annan person enn den han vart etter,
ein reaksjonær og ein fanatisk riksmålsmann. Det tykte eg var merkeleg. Så han
har lege der i medvitet og kverna litt rundt.
Ein gong skreiv eg noko stygt om han, og då
vart eg invitert heim til han i Grotten.
– For ta eit oppgjer?
– Nei, berre for å prate med meg om det
eg hadde skrive. Han kom vel inn i feil spor
der etter krigen, men funderte vel meir på
sine eldre dagar. Eg veit ikkje. Han var ein
av fleire konservative som eg i utgangspunktet ikkje hadde så mykje felles tankegods med, men som eg sette pris på å møte.
Og eg trur dei var fasinerte av meg. Slik
vart det ei samhandling, og det er denne
forståinga vi hadde av kvarandre som har
gjort at eg kunne skrive denne boka.
Ikkje minneord
– Og no har dei fått sine minneord.
– Ikkje minneord i vanleg forstand. Dei
inneheld vanlegvis berre ros og gode ord.
Men eg kan ikkje skrive slik. Eg kan ikkje
skrive om t.d. Ivar Medaas utan å skrive at
han sleit med alkoholen. Eg vel å fortelje
om heile mennesket, på godt og vondt. Eg
har aldri vore fordømmande, men det høyrer med i soga.
– Berre det at du hentar dei fram, syner
jo at du har kjærleik til desse menneska?
– Ja, eg opplever at folk som er døde vert
livlause, ein mister lukta, fargane, ja, smaken. Eg prøver å gje dei nytt liv, gje dei farge,
ljos og humor. Syne fram dei små detaljane
som likevel fortel mykje om livet. Det er eit
Heile menneske: – Eg vel å fortelje om heile mennesket, på godt og vondt, seier Erling Lægreid
Foto: Kjartan Helleve
om portretta i Nærgåande skisser. forsøk på å gjere dei levande igjen, og då
nyttar det ikkje å bløffe. Då må eg fortelje
om alkoholen og om nervane.
– Det er mogleg å lese denne boka som
ein slags sjølvbiografi.
– Det er har eg på alle måtar freista å
unngå. Det er likevel ikkje å kome i frå at
dette er personlege tekstar. Eg er ein medspelar heile vegen, eg er til stades, og det
hadde vore umogleg å skrive dette utan å
vere personleg.
– Så dette er eit svar til dei som vil ha deg
til å skrive ein skikkeleg biografi?
– Ja, det er eit slags svar. For nokre år
sidan gav eg ut ei boka Han. Det var ei tynn
bok, vart definert som lyrikk og kjøpt inn
av Kulturrådet. Ho har ein god del biografiske trekk. Og eg har nemnt at eg kunne ha
skrive ein sjølvbiografi med tittelen Flak av
eit liv, der eg fortel visse ting. Ikkje ein biografi frå a til å, men berre dei delane som
har vore litt spennande.
Vekk med adjektiva
– Det hadde vel heller ikkje vorte ein murstein. Du har ein kort og kompakt måte å
formulere deg på?
– Eg har alltid vore oppteken av det norrøne sagaspråket. Det du ikkje kan uttrykkje med verb, det bør du ikkje uttrykkje. Eg
meiner at det var ein lærar som ein gong
Erling Lægreid
◆ journalist og forfattar
◆ har gitt ut fleire bøker, mellom andre
den humoristiske Då Noreg gjekk av
skaftet, Hogg i 80-åras elleville historie
(1993), kåserisamlinga Bak maska
(1994) og Han (2006).
◆ tildelt Amboltprisen i 2006 under
poesifestivalen i Ulvik.
◆ aktuell med boka Nærgåande skisser.
sa til meg at overdriven bruk av adjektiv er
eit uttrykk for manglande fantasi. Det er eg
samd i. I NRK vert ein tvinga til å snakka
kort, og det er no den evna eg lener meg på
når eg skriv.
– Kva ville Lægreid ha skrive om Lægreid?
– Umogleg å vite. Eg vert fort forbanna,
men det går like fort over. Eg er ikkje alltid ein god ven, men eg stiller alltid opp
for dei som spør om hjelp. Eg tenkjer mest
på meg sjølv, kva anna skal ein gjere? Eg
spurde Dag Solstad ein gong, om kva det
han ville med dette livet sitt. Då svara han:
Eg vil gjerne vere eit anstendig menneske.
Det kan vere ei god målsetjing.
Kjartan
Helleve
kjartan.helleve@nm.no
Norsk Tidend nr. 4 – 2011
sagt sidan sist
puslekryssord for barna
Nedanfor finn du alle orda som skal vere med i
kryssordet til venstre:
Noen av oss har levd lenge nok
til å huske serien «Forviklingar»,
den beste sidemålsopplæring NRK
noen gang har hatt.
Lokalavisen Oppegård
på leiarplass.
Ivar Aasen fikk Oslo Østs dikter
Oskar Braaten til å debutere på
landsmål: Kring Fabrikken. Sagene.
Fortell Unge Høyre
@Lillebjorn Lillebjørn Nilsen på
Twitter
Kall det grautmål, kall det sidemål,
kall det spynorsk, kall det kva du vil
– eg skriv det eg vil.
Njord V. Svendsen i takkatale for
Nynorsk Journalistpris 2011
Jeg kan si mye pent om nynorsk,
det er et vakkert språk, vi har stor
litteratur. Nynorsk er bærer av en
kulturell arv og en av de viktigste
motkulturene. Nynorsk representerer en demokratisk arv med
språklig frigjøring fra Danmark og
konstruksjonen av et folkespråk.
Nynorsk var et nasjonalt prosjekt
og viktig i dannelsen av norsk identitet.
Men det er likevel meningsløst at vi
skal ha en egen karakter og en egen
eksamen i sidemål, fordi det får en
uforholdsmessig stor plass.
Maria Ellingsen Gran (H),
Romerikes Blad
Som telemarking har jeg ofte tenkt
at jeg burde skrevet mer på nynorsk, men «ær'u fra Shjeen så er'u
fra Shjeen».
Christian Aas til Dagbladet
Å spørje meg om kvifor eg brukar
nynorsk er som å spørje kvifor eg
vart fødd på Lesja.
Astrid Brekken,
vinnar av Storegutprisen 2011,
til NRK
Han ble godkjent som norsk VMdeltager i forrige måned og han har
bodd i Haugesund siden 2004. Dialekten er uforfalsket og til dels ordrik.
Friidrett.no om
kappgangeren Urige Buta.
Alt ser betre ut, om ein berre skriv
det på nynorsk. Kva som helst kan
sjå ut som diktekunst. Så puttar ein
inn ord som ’røyndom’, ’løyndom’
og ’lagnad’. Ord som ingen veit kva
inneber, men som gjev ei kjensle av
eit høgare medvit og eit sjeleleg djup
som ingen bokmålsbrukar nokon
gong vil komme i nærleiken av.
Mari på bloggen
«La dem spise kake»
3 bokstavar: ARE, URA, URA
4 bokstavar: EGEN, SOVE
5 bokstavar: AGENT, DUREN, NILEN
7 bokstavar:
kryssord
VALSERYTME
ELV
STORFUGL
METALLBLAD
LIKE
SPONSA
GREIN
EKSPERT
PÅ KART DU OG EG
OG
ÅTAKET
KOMPASS
HANNDYR
BUTIKK
STAD Å ØMFINTSOVE LEG
SKARPING
HA DET
MOROSAMT
LENGD
REISER
MÅLTID SJØPLANTER
SPØK
SKÅL
PREP.
TONN
MATRETT
DANSK FRAMØY
IFRÅ
SPISSAR
I NORDLAND
ITALIA
LARVE
GRUS
VEKT
BUKSEFALDEN
KORNSORT
FYR
FINARE FERSKE
UTROP
YTTRIUM
RETNING
SAUME
"EG" I
MOLDE
TONE
KRAFTIG
ODDE
TONE
IKKJE
50
BERG
INNEMNE GJERDING
FORSYN
DEG!
PLASS- KVINNEERER NAMN
GJERE
VONDT
ODDE
REISKAP
SLAGDISSE PLASS
1177
VEKST INNAN- VIRVAR
FOR
BRENSEL
OKSYGEN
EI I
PARADISET
SNU
INN UT
POSITIV
FUTTEN ELEK- KVILTE
BAKEN
TRODE
MEDIE- YTER
LEIAR LURING
LÅGT
TAL
SNAKKA
BERGENSK
RENDE
ÅTE
TORTU- FORRERER TØRNA
EIN MED
EKSTRA
PIFF
VER HELSING
STILL!
ILLE
FLEIP
KLAGESONG
STYRE I
NOREG NO
HØGDE
KOSELEG
FOSTRA
1. PERSON
FOSTRING
HAVBOTN
SUNN
DRIKK
SETJE
I SEG
TELE
FARANDE
(Løysing finn du nedst på sida)
Kryss
NTKillingbergtrø
nr 4-2011
ved Laurits
SKRAP
løysing
Kryss NT nr 3-2011
FØR
HUSDYR
E
HALDE
KJÆR
EIGEDOM
ROM
S
UNGDOM I
BILAR
L
FLIRER
T
I
D
L
E
G
A
R
E
RYE
MED
BRILLEBEHOV
L
V A
N
G
S
T Y
N
Å T
FARGE
SKEPSIS
SIPING
TØRR
FURUVED
BARTRE
AGN
Norsk Tidend nr. 4 – 2011
ER, LI, UT
6 bokstavar: ELEVEN, FUGLEN, RANSEL, SOGENE
L
Løysing på puslekryssord
2 bokstavar: UGIFT
MANN
TULL
V
A
S
U
N
G
K
A
R
UNG
HJELPAR
Æ
R
E
N
A
D
L
S
A G G
R
U
M A T
E T
N T R
P O
R Å T
T E
R I R
Å L E
E
R
FESTEGREIE
VARSELET
GOD Å
ETE
LEIE
DESSUTAN
JAMVEL
GÅR
RUNDT
PUTTAR
I KASSEN
GRIP
GROVE
UTBYTE
STØRSTE
DELEN
FRED
R
O
VASKAR
K
STYRE
EVANGELIST
M
E
S
T
E
P
A
R
T
E
N
M
A
T
T
E
U
S T
U
K
O T
B U
E N
FRAMAND
DIKTAR
BORT
BY I
JAPAN
ØRNANE
GARDSPLASS
HØGDEDRAG
R
MATEN
SKUMPA
D
U
L
T
A
PLOG
HEILAG
S
T
PUSTERØYR
BOR
GOD Å
LYDE
PÅ
RUSSISK
FYRSTE
SJIKT
PÅ
SJIKT
DEG
OG
MEG
BAKKE
ELTA
VIND
LITEN
SONG
KALIUM
KATOLSK
BØN
KRYP
PIGGAR
IKKJE
MYNT
HAUG
ROMMÅL
GRIS
DISIPLIN
BELG
NYTTIG
LENGER
FRAMFERD
BARBERE
KVADRATET
R
Ø
A T U R L E
R E T
M U
N A V A R
L
I G O
V E L D E
E G
A
L
L
O R K A
K S S E N G
L U S
A V
I L
O D I
N L A N D S
G
K N E
A L T E
U
N E
F Å T
D
L O M
E I
L E V
L A K R I
FLATEMÅL
TA IMOT
FORKASTAR
V
R
A
K
A
R
Å S
N
F O
Å R
K
V E
E L
R
E K
M
Å T
T A
E G
G
R A
A R
K
E R
SOM
EIN ER
ARBEIDARAR
NORRØN
GUD
DEL
LEDD
FRÅ
STOVA
VERN
TUTING
LARVER
MOTTEKE
FUGL
DU OG
EG
FOTSOLE
JESU
LÆRESVEIN
SVART
SØTSAK
A
G
E
UNDERGANG
R
U
I
N
ÉIN OG
ÉIN
E
N
K
E
L
T
V
I
S
Kryssordvinnarar i nr. 3 – 2011
1. Kari Ingfrid Hatteland,
Nærbø
2. Hildegunn Bergo,
Stord
3. Solfrid Mykletun Vik,
Seim
Send løysinga til:
Noregs Mållag
Postboks 474 Sentrum
0105 Oslo
Frist: 21. oktober 2011
Merk konvolutten «Kryssord».
Rett løysing kjem i neste utgåve. Tre vinnarar vert trekte
ut og får fin premie.
Namn:
Adresse:
Postnummer/-stad:
Løysing på kryssord 3 – 2011
27
i nynorskens skog
Teaterturné med
«Få meg på»
Mette Karlsvik
Fest og spel: Arne Moslåtten (til venstre) i
Hellbillies er festspeldiktar under nynorskfestFoto: hellbillies.no
spela neste år. skulesekken. I Sogn og Fjordane
skal framsyninga innom desse
stoppestadene: Førdehuset, Dale,
Måløy, Svelgen, Stryn, Sandane,
Flora, Bremanger, Lærdal, Balestrand, Brekke, Sogndal og Årdal.
Frå 24. oktober til 30. november blir det turne i Hordaland
i samarbeid med Hordaland
teater. Her blir det lagt meir vekt
på skuleframsyningar. Turnelista er enno ikkje heilt ferdig,
men alt no er det klart at det blir
skuleframsyningar på Voss, i Øystese, på Bømlo, Austevoll og på
Husnes. Dessutan blir det opne
framsyningar i Stord kulturhus
og Fana kulturhus. (NPK)
Foto: Tove K. Breistein
Sigmund Skard-stipendet
til Mette Karlsvik
Forfattaren Mette Karlsvik er tildelt
Sigmund Skard-stipendet 2011.
Stipendet er på 25 000 kroner og
blei delt ut under haustlanseringa til
Samlaget onsdag.
– Karlsvik har sidan debuten vist
at ho er ein av dei mest spennande
unge forfattarane i Noreg, heiter
det i grunngjevinga.
Mette Karlsvik er oppvaksen i
Frei kommune på Nordmøre og debuterte i 2005 med romanen Vindauga i matsalen vender mot fjorden.
For denne boka blei ho heidra med
Tips oss!
Tarjei Vesaas debutantpris.
Ho stod fram med eit poetisk
språk, eit blikk på verda og ein stil
som alt då var gjennomført og særeigen, meiner juryen.
Sidan har ho gjeve ut bøker for
både barn og vaksne.
I år er ho aktuell med romanen
Bli Björk, som handlar om den islandske superstjerna Björk.
Juryen håpar prisen skal oppmuntra Mette Karlsvik til å halda
fram med å skriva både originalt,
underhaldande og viktig. (NPK)
Festspeldiktar
Moslåtten
I 30 år har Olav Stedje gleda folk
med songen sin. Tida er kommen
for at den folkekjære artisten skal få
noko tilbake.
– Difor har vi spurt nokon av dei
beste artistane frå fylket til å tolke
låtane hans på sin måte, seier prosjektleiar Stian Sjursen Takle i NRK
Sogn og Fjordane.
Det heile skal framførast under
ein gallakonsert i Sogndal kulturhus
laurdag 24. september. Det er lokalmusikkredaksjonen Lutt i NRK og
Kulturhuset i Sogndal, som saman
står bak initiativet for å gjere stas
på sogningen. På scena står artistar
som Tone Damli Aaberge, Eva Weel
Skram, Sigrid Moldestad, Finn Erix,
Odd-Erik Lothe og Per Hillestad.
Det vil også dukke opp fleire overraskingar i løpet av festkvelden. (NRK)
Arne Moslåtten i Hellbillies blir
festspeldiktar under Dei nynorske festspela 2012. – Eg ser
på dette som ei stor ære, skriv
Moslåtten i ei pressemelding.
Han er den nittande forfattaren som er
festspeldiktar, og det er første gongen ein
songlyrikar får dette oppdraget.
Dei nynorske festspela 2012 har «Songen» som tema.
– Med Moslåtten som festspeldiktar
gir me songlyrikken den plassen denne
dikte- og brukskunsten fortener i norsk
litteratur, seier program-ansvarleg Åshild
Widerøe.
Ho peikar på at Moslåtten er ein framifrå vise- og songdiktar, som i tillegg har
vore med på å gjere nynorsk og dialekt
meir sjølvsagt. Festspeldiktaren ser ikkje
på seg sjølv som nokon lyrikar og meiner
han har meir til felles med kryssordløysarar.
– Målet mitt er å få musikken til å
verke i lag med språket, seier han.
Til Klassekampen seier Moslåtten at
han voks opp med nynorsk, men bytte til
bokmål då han skulle på vidaregåande. No
byter han mellom språka.
– No skriv eg på dialekten mi, halling,
og er mellom dei som meiner at dialekt
eignar seg best til musikk. I motsetning til
skriftspråka har talemålet blitt slipt ned og
trekt saman, og det gjev mindre motstand
når ein syng. Det å setje ord til melodi er
ein eigen idrott, i og med at mange rammer blir lagde på førehand. Eg føler meg
eigentlig meir som en kryssordløyser enn
som en lyrikar, seier Moslåtten til avisa.
Den 63 år gamle musikklæraren frå Ål
i Hallingdal har spelt i mange grupper og
band. I 1990 blei han med i Hellbillies, og
har signert alle Hellbillies-tekstane unnateke éin. Han har også skrive for artistar
som Rita Eriksen og Olav Stedje, og han
har gitt ut fleire bøker.
Til saman har Arne Moslåtten dikta
og gjendikta om lag 150 viser og songar. I
2008 fekk han Edvardprisen for tekstane
til Hellbillies-albumet Spissrotgang, og i
2001 fekk han Målprisen frå Noregs Mållag saman med dei andre i gruppa.
Festspela blir arrangert i Ørsta og
Volda frå torsdag 28. juni til søndag 1. juli,
med Ivar Aasen-tunet som hovudarena.
(NPK/KH)
Vi vil gjerne vite kva som spring som ville hestar gjennom nynorskens skog. Send e-post til kjartan.helleve@nm.no.
Hoffpoet
Carol Ann Duffy
på norsk
Diktsamlinga Mean Time av Carol
Ann Duffy har fått nynorsk språkdrakt. Korte dagar, endelause netter
er ute på norsk og er gjendikta av
Jostein Sæbøe.
Duffy (f. 1955) er skotskfødd poet
og dramatikar, og professor i samtidspoesi ved Manchester Metropolitan University. Ho vart utnemnd til
hoffpoet – Poet Laureate – i Storbritannia i 2009. Dette var omdiskutert,
blant anna fordi ho var den første
kvinna og den første skotten som
vart utnemnd – men også fordi ho er
bifil. (NPK)
Lægreid til nynorske
mediedagar
20.–22. oktober vert Dei nynorske
mediedagane arrangert med Litteraturhuset i Oslo som hovudarena.
Detaljert programmet kjem på www.
mediedagane.no, men det er allereie
sikkert at Erling Lægreid kjem for å
snakka om boka si Nærgåande skisser
torsdag kl. 18.
Foto: Det Norske Samlaget
Vel ein månad etter at filmen Få
meg på for faen hadde premiere
på norske kinoar, vert teaterstykket med same namn sett opp
i heimfylket til Olaug Nilssen.
Deretter blir det turne både i
Sogn og Fjordane og Hordaland.
– I motsetnad til filmen, som
berre følgjer ein av jentene i
romanen til Olaug Nilssen, tek
teaterframsyninga for seg alle dei
tre hovudpersonane i boka, seier
sals- og informasjonssjef Leila
Øvreseth i Sogn og Fjordane teater til Nynorsk pressekontor.
Ho ser det ikkje som nokon
konflikt i at teateret set opp
framsyninga like etter at historia
har gått på kino.
– Nei, snarare tvert imot. Filmen er med på å gjera både boka
og teaterframsyninga meir kjent,
seier Øvreseth.
Framsyninga har premiere i
Førdehuset torsdag 22. september. Deretter legg framsyninga ut
på turne i Sogn og Fjordane frå
23. september til 21. oktober.
I tillegg til framsyningar om
kvelden, blir det skuleframsyningar for andre året på vidaregåande skular på dagtid. Det siste er
eit samarbeid med Den kulturelle
Stedje-fest