Knjiga apstrakata - Hemijski fakultet

Transcription

KNJIGA APSTRAKATA
6-7. novembar 2014. godine
Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu
Beograd, Srbija
Univerzitet u Beogradu
Hemijski fakultet
DRUGI NAUČNI SIMPOZIJUM SA MEĐUNARODNIM UČEŠĆEM
TEORIJA I PRAKSA NAUKE U DRUŠTVU:
IZAZOVI I PERSPEKTIVE
Knjiga apstrakata│
Drugi naučni simpozijum sa međunarodnim učešćem
TEORIJA I PRAKSA NAUKE U DRUŠTVU:
IZAZOVI I PERSPEKTIVE
6 - 7. novembar 2014. godine, Beograd, Srbija
Book of Abstracts │
The second scientific symposium with international participation
THEORY AND PRACTICE OF SCIENCE IN SOCIETY:
CHALLENGES AND PERSPECTIVES
6th – 7th November 2014, Belgrade, Serbia
Izdaje│Published by
Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu
Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, Srbija
tel. 011 / 3282-111; www.chem.bg.ac.rs
Za izdavača│For Publisher
Branimir Jovančićević, dekan Hemijskog fakulteta
Urednici │ Editors
Dragan Bulatović
Vojin Krsmanović
Dizajn │Design
Danica Stojiljković
Zorana Đorđević
Tehnički urednici /Tehnical Editors
Zorana Đorđević
Biljana Tomašević
Katarina Putica
Igor Matijašević
ISBN 978-86-7220-064-5
______ ____________________________________________________________________
DRUGI NAUČNI SIMPOZIJUM “TEORIJA I PRAKSA NAUKE U DRUŠTVU –
IZAZOVI I PERSPEKTIVE”
Teme Simpozijuma:
1. Uloga nauke i tehnologije u društvu
2. Uticaj nauke i tehnologije na životnu sredinu
3. Obrazovanje i nauka
4. Naučna i obrazovna politika
5. Kultura i nauka
6. Multidisciplinarnost u nauci
.
______ ____________________________________________________________________
THE SECOND SCIENTIFIC SYMPOSIUM THEORY AND PRACTICE OF SCIENCE IN
SOCIETY: CHALLENGES AND PERSPECTIVES
The main topics of the Symposium are:
1. The role of science and technology in the society
2. The influence of science and technology on environment
3. Education and science
4. Science and education policy
5. Culture and science
6. Multidisciplinarity in science
NAUČNI ODBOR│
SCIENTIFIC COMMITTEE _________________________________________________
Snežana Bojović, Hemijski fakultet, Univerzitet u Beogradu
Dragan Bulatović, Filozofski fakultet, Univerzitet u Beogradu
Milan Ćirković, Astronomska opservatorija u Beogradu
Ivan Gutman, Prirodno-matematički fakultet, Univerzitet u Kragujevcu
Vladimir Janković, Institut za filozofiju i društvenu teoriju u Beogradu
Branimir Jovančićević, Hemijski fakultet, Univerzitet u Beogradu
Vojin Krsmanović, Hemijski fakultet, Univerzitet u Beogradu
Vigor Majić, Istraživačka stanica Petnica, Valjevo
ORGANIZACIONI ODBOR│
ORGANIZING COMMITTEE________________________________________________
Vojin Krsmanović, Predsednik Organizacionog odbora
Igor Matijašević, sekretar
Zorana Đorđević
Vesna Milanović
Predrag Milosavljević
Srđan Pokorni
Milan Popadić
Katarina Putica
Biljana Tomašević
Bojan Tomić
IZVRŠNI ODBOR
EXECUTIVE COMMITTEE_________________________________________________
Zorana Đorđević
Vojin Krsmanović
Igor Matijašević
Katarina Putica
Bojan Tomić
SADRŽAJ│CONTENTS_____________________________________________________
ULOGA NAUKE I TEHNOLOGIJE U DRUŠTVU│
THE ROLE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY IN THE SOCIETY___________.T1.
P
IZAZOVI ISTORIJSKE NAUKE U NASTAVNOM PROCESU
Momčilo Pavlović
│12
FIZIKA I DRUŠTVO
PHYSICS AND SOCIETY
Bojan M. Tomić i Milica M. Tomić
│13
ROBOTIKA I SINTETIČKA INTELIGENCIJA KAO
TRANSHUMANISTIČKE TEHNOLOGIJE
ROBOTICS AND SYNTHETIC INTELLIGENCE AS TRANSHUMANIST
TECHNOLOGIES
Nikola Petrović
│15
ENVIRONMENTAL AWARENESS THROUGH THE EYES OF A CHILD –
THE FUTURE OF THE EARTH IN THE HANDS OF THE FUTURE GENERATION
GERMAN SCHOOL BELGRADE: 8-YEAR-OLDS SHARING THEIR THOUGHTS
ON THE ENVIRONMENT
Anđela Čagalj, Dejan Filipović i Andrej Predojević
│17
VIKIPEDIJA NA FAKULTETIMA I U SREDNJIM ŠKOLAMA U SRBIJI –
ISKUSTVA I IZAZOVI
WIKIPEDIA AT UNIVERSITIES AND IN SECONDARY SCHOOLS IN SERBIA EXPERIENCE AND CHALLENGES
Đorđe S. Stakić
│18
MULTIDISCIPLINARNO IZUČAVANJE SUBJEKTIVNOG BLAGOSTANJA
Vladimir S. Mentus
│20
UTICAJ NAUKE I TEHNOLOGIJE NA ŽIVOTNU SREDINU│
THE INFLUENCE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY ON ENVIRONMENT___.T2.
P
PRIMENA NAUKE O ZAŠTITI ŽIVOTNE SREDINE U PRAKSI –
ISKUSTVA DEPARTMANA ZA HEMIJU, BIOHEMIJU I ZAŠTITU ŽIVOTNE
SREDINE
Dejan Krčmar
PRIMENA UNAPREĐENIH OKSIDACIONIH PROCESA ZA UKLANJANJE
TEKSTILNIH BOJA IZ VODE
Jelena Nešić, Goran Roglić, Biljana Dojčinović, Dalibor Stanković i
Dragan Manojlović
│22
│23
DESET MEĐULABORATORIJSKIH ISPITIVANJA U JUGOISTOČNOJ EVROPI:
DOPRINOS CELOŽIVOTNOM OBRAZOVANJU I POBOLJŠANJU ANALIZA VODE
TEN INTERLABORATORY STUDIES IN SOUTH-EASTERN EUROPE:
CONTRIBUTION TO THE LIFELONG EDUCATION AND THE IMPROVEMENT OF
WATER ANALYSIS
V.D. Krsmanovic, M. Todorovic, D. Manojlovic, D. Trbovic, B. Dojcinovic, J. Mutic,
A. Voulgaropoulos, L. Cruceru
│24
STUDENT CENTERED INVESTIGATIONS OF FLOODS AND THEIR
ENVIRONMENTAL IMPLICATIONS
S. Stakic, L. Sumic, M. Triebel, D. Velendric, F. Di Notto, H. Lee, T.J. Andrewsen,
A. Mrzel, S. Davidovic, N. Aguado, S. Krstajic, S. Brown, N. Stojanovic,
E. Stojimirovic, N. Tomic, P. Youell, B. Gorodetsky
│26
OBRAZOVANJE I NAUKA│
SCIENCE AND EDUCATION_____________________________________________.T3.
P
PROBLEMI KORIŠĆENJA ISTRAŽIVANJA KAO PRISTUPA
PODUČAVANJU/UČENJU – ZAPAŽANJA IZ PROJEKTA “TROLIST”
Jasmina Šefer
│29
ANALIZA SREDINE ZA UČENJE/NASTAVU HEMIJE U BEOGRADSKIM OSNOVNIM
ŠKOLAMA I GIMNAZIJAMA
THE ANALYSIS OF THE ENVIRONMENT FOR LEARNING/TEACHING
CHEMISTRY IN BELGRADE PRIMARY AND GRAMMAR SCHOOLS
Igor Matijašević, Danica Stojiljković i Zorana Đorđević
│30
POURBAIX DIAGRAMS AS A USEFUL TOOL IN INORGANIC CHEMISTRY
EDUCATION
Lars Eriksson
│32
HARMONIJA UMETNOSTI I MATEMATIKE U OBRAZOVANJU
Iva Subotić Krasojević
│33
DIGITALIZACIJA NAUČNOG I KULTURNOG NASLEĐA
U SREDNJOŠKOLSKOM OBRAZOVANJU
SCIENTIFIC AND CULTURL HERITAGE DIGITIZATION
IN HIGH SCHOOL EDUCATION
Marija Šegan, Milica Lajbenšperger, Sanja Rajić i Aleksandra Ivanović
│34
(NE)MOGUĆNOSTI VIZUELNOG „OPISMENJAVANJA”
Katarina Trifunović
│36
DA LI JE ORGANSKA HEMIJA BAUK-STAVOVI UČENIKA TREĆEG RAZREDA
GIMNAZIJE PRIRODNO-MATEMATIČKOG SMERA
IS ORGANIC CHEMISTRY A HOB-VIEWS OF THE THIRD GRADE
MATHEMATICS AND SCIENCE ORIENTATION GYMNASIUM STUDENTS
Katarina B. Putica i Dragica D. Trivić
│37
UNAPREĐIVANJE NAUČNE PISMENOSTI MLADIH KROZ KOGNITIVNO
ŠEGRTOVANJE
IMPROVING YOUNG PEOPLE’S SCIENTIFIC LITERACY THROUGH
COGNITIVE APPRENTICESHIP
│39
METODE INTERKULTURNE EDUKACIJE NASTAVNIKA:
MOGUĆNOSTI ZA INICIJALNO OBRAZOVANJE I PROFESIONALNI RAZVOJ NASTAVNIKA
METHODS OF TEACHER INTERCULTURAL EDUCATION: POSSIBILITIES FOR
INITIAL TEACHER EDUCATION AND TEACHER PROFESSIONAL DEVELOPMENT
Jelena Starčević i Sunčica Macura Milovanović
│41
UTICAJ INSTRUKCIONE STRATEGIJE ZASNOVANE NA TRIPLETNOM
MODELU REPREZENTACIJE SADRŽAJA NA PERFORMANSE UČENIKA
MUŠKOG I ŽENSKOG POLA
Dušica D. Milenković, Mirjana D. Segedinac i Tamara N. Hrin
│43
UTICAJ SISTEMIČKIH ZADATAKA NA UČENIČKO SMISLENO
RAZUMEVANJE U SREDNJOŠKOLSKOJ NASTAVI ORGANSKE HEMIJE
Tamara N. Hrin, Mirjana D. Segedinac i Dušica D. Milenković
│44
BOLI ME, BOLI DOKTORE MRAK
O NADRILEKARSTVU U VREME INTERNETA
MISSINTERPRETATIONS AND PSEUDO-MEDICINE IN THE INTERNET ERA
Branko J. Drakulić
│45
OZELENJAVANJE ŠKOLSKOG DVORIŠTA
PRILOG RAZVIJANJU PISMENOSTI O ŽIVOTNOJ SREDINI KROZ NASTAVU HEMIJE
Jelena Radivojević, Aleksandar Lolić, Jovica Plavšić i Jasminka Korolija
│47
HEMIJA I UMETNIČKI ZANATI VICE VERSA
STAVOVI NASTAVNIKA SREDNJE UMETNIČKE ŠKOLE
Milena Tošić i Jasminka Korolija
│48
PROFESIONALNI RAZVOJ NASTAVNIKA POTREBE I MOGUĆNOSTI
Biljana Tomašević i Dragica Trivić
│49
STUDENTSKI ČASOPIS POZITRON KAO SREDSTVO U EDUKACIJI
Ivana S. Antonijević
│50
VASPITNI DEO NASTAVE HEMIJE
Aleksandar M. Đorđević, Vesna D. Milanović i Dragica D. Trivić
│51
DOBAR UDŽBENIK KAO NEOPHODAN USLOV ZA STICANJE
KVALITETNOG ZNANJA IZ FIZIKE
A GOOD TEXTBOOK AS A NECESSARY CONDITION FOR ACQUIRING
QUALITY KNOWLEDGE IN PHYSICS
Andrijana Žekić, Mićo Mitrović
│52
VINČINA NAUČIONICA: NAUČNO OBRAZOVANJE UČENIKA KROZ
DIREKTNO UKLJUČIVANJE U NAUČNO-ISTRAŽIVAČKI RAD
Milutin Stepić i Marijana Petković
│54
NAUČNA SARADNЈA IZ OBLASTI ELEKTROHEMIJE IZMEĐU REPUBLIKE
SRBIJE I REPUBLIKE FRANCUSKE
Dragan D. Manojlović, Milica N. Sentić, Milena M. Milutinović, Nešo Šojić
│55
DRAMSKI METOD U NASTAVI SREDNJE ŠKOLE
“OTROVI KAPULETOVOG VRTA„
DRAMA METHOD IN HIGH SCHOOL TEACHING
„POISONS OF CAPULET, S GARDEN“
Jelena Stojiljković
│56
NESKLAD MATEMATIKE I PRIRODNIH NAUKA U ŠKOLI: MOŽE LI BOLJE?
Aleksandar T. Lipkovski
│58
NAUČNA I OBRAZOVNA POLITIKA│
SCIENCE AND EDUCATION POLICY_____________________________________.T4.
P
NAUČNA POLITIKA U SRBIJI I VIĐENЈA ALEKSANDRA DESPIĆA
Snežana Bojović
│60
P
P
SPECIFIČNOSTI NAUKE U MALOJ ZEMLJI
SCIENCE IN A SMALL COUNTRY
Ivan V. Aničin
│61
OBRAZOVANjE ZA ODRŽIVI RAZVOJ KAO IZAZOV ХХI VEKA
Stevan Jokić
│63
KULTURA I NAUKA │
CULTURE AND SCIENCE _______________________________________________.T5.
P
STUDIJE BAŠTINE KAO TEMELJ OČUVANJA
HUMANISTIČKOG OBRAZOVANJA
THE HERITAGE STUDIES AS THE FOUNDATION
FOR THE PRESERVATION OF HUMANITIES
Dragan J. Bulatović
│65
UMETNOST KAO ISTRAŽIVANJE. NAUČNA SAZNANJA I RAZVOJ NOVIH
TEHNOLOGIJA U OSTVARENJIMA UMETNIKA I REDITELJA PETERA
GREENAWAYA
ART AS RESEARCH. SCIENCE AND DEVELOPMENT OF NEW TECHNOLOGIES
IN THE WORKS CREATED BY ARTIST AND DIRECTOR PETER GREENAWAY
Angelina Milosavljević Ault
│67
BAUK DIGITALIZACIJE
O DOKUMENTOVANJU KULTURE
THE SPECTRE OF DIGITALIZATION
ON DOCUMENTING CULTURE
Milan Popadić
│69
TEORIJSKO-METODOLOŠKE OSNOVE STRUKTURALIZMA U ARHITEKTURI
THEORETICAL AND METHODOLOGICAL BASICS OF STRUCTURALISM IN
ARCHITECTURE
│71
ARCHAEOMETRY-SCIENCE IN CULTURE
Milica Marić Stojanović, Ljiljana Damjanović, Ivanka Holclajtner Antunović,
Velibor Andrić, Maja Gajić Kvaščev, Jelena Mutić, Dragan Milovanović,
Radmila Jančić Hajneman, Žika Šmit
│73
MULTIDISCIPLINARNOST U NAUCI │
MULTIDISCIPLINARITY IN SCIENCE ___________________________________.T6.
KATEGORIJA PROSTOR-VREME U HERITOLOGIJI
Jelena Z. Pavličić
│75
OZVUČAVANJE ISTORIJSKIH DOGAĐAJA
METODSKI PRISTUP ARHEOAKUSTIČKIM ISTRAŽIVANJIMA
RECREATING SOUND OF HISTORICAL EVENTS
METHODOLOGICAL APPROACH TO THE ARCHAEOACOUSTIC STUDIES
Zorana Đorđević
│76
ARHEOLOGIJA ZVUKA
PRVI REZULTATI AKUSTIČKIH MERENJA U PEĆINI RISOVAČA
ARCHAEOLOGY OF SOUND
FIRST RESAULTS ON ACOUSTICAL MEASSUREMENT IN RISOVAČA CAVE
Zorana Đorđević, Relja Svilar i Dragan Novković
│78
MULTIDISCIPLINARNOST KAO TEMELJ HERITOLOGIJE
MULTIDISCIPLINARITY AS A BASE OF HERITOLOGY
Milena Gnjatović
│80
KARAKTERISTIKE KALENDARA MAKSIMA TRPKOVIĆA
CHARACTERISTICS OF MAKSIM TRPKOVIĆ’S CALENDAR
Veselka Trajkovska
│82
PRIMENA JONSKIH TEČNOSTI KAO EKOLOŠKI PRIHVATLJIVIH
RASTVARAČA U KONZERVACIJI KULTURNIH DOBARA
THE USE OF IONIC LIQUIDS AS GREEN SOLVENTS IN CULTURAL
HERITAGE CONSERVATION
Daniela Korolija, Slobodan Gadžurić, Sanja Dožić, Milan Vraneš i Nevena Đorović │84
MULTIDISCIPLINARNOST KAO PRISTUP PROUČAVANJU ISTORIJE
I FILOZOFIJE NAUKE
│86
UTICAJ KULTURNE RAZNOLIKOSTI NA INTERNACIONALNI MENADŽMENT I
MARKETING
INFLUENCE OF CULTURAL DIVERSITY ON INTERNATIONAL MANAGEMENT
AND MARKETING
Leposava Zečević, Olgica Zečević Stanojević i Dragan Nedeljković
│87
LISTA UČESNIKA│LIST OF PARTICIPANTS_________________________________
│89
ULOGA NAUKE I TEHNOLOGIJE U DRUŠTVU│
THE ROLE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY IN THE SOCIETY .T1.
PLENARNO PREDAVANJE.............................................................................................
IZAZOVI ISTORIJSKE NAUKE U NASTAVNOM PROCES
Momčilo Pavlović
SAOPŠTENJA......................................................................................................................
FIZIKA I DRUŠTVO
PHYSICS AND SOCIETY
Bojan M. Tomić i Milica M. Tomić
ROBOTIKA I SINTETIČKA INTELIGENCIJA KAO TRANSHUMANISTIČKE
TEHNOLOGIJE
ROBOTICS AND SYNTHETIC INTELLIGENCE AS TRANSHUMANIST
TECHNOLOGIES
Nikola Petrović
ENVIRONMENTAL AWARENESS THROUGH THE EYES OF A CHILD –
THE FUTURE OF THE EARTH IN THE HANDS OF THE FUTURE GENERATION
ON THE ENVIRONMENT
Anđela Čagalj, Dejan Filipović i Andrej Predojević
VIKIPEDIJA NA FAKULTETIMA I U SREDNJIM ŠKOLAMA U SRBIJI –
ISKUSTVA I IZAZOVI
WIKIPEDIA AT UNIVERSITIES AND IN SECONDARY SCHOOLS IN SERBIA –
EXPERIENCE AND CHALLENGES
Đorđe S. Stakić
MULTIDISCIPLINARNO IZUČAVANJE SUBJEKTIVNOG BLAGOSTANJA
Vladimir S. Mentus
Momčilo Pavlović1
IZAZOVI ISTORIJSKE NAUKE U NASTAVNOM PROCESU
Istorija kao nauka i nastavni predmet, jeste jedna od društvenih nauka, ali istovremeno je i
humanistička nauka. To praktično znači da ona pruža ne samo znanje o prošlosti, već i utiče,
pored drugih faktora i nastavnih predmeta, na obrazovanje i oblikovanje svesti učenika,
(čoveka), u smislu što racionalnijeg i što objektivnijeg saznanja o sebi i drugima. Zato se
može reći da je ona u obrazovnom procesu (kao nastavni predmet, bilo kao poznavanje
društva, bilo kao istorija):
1. Skoro jedina nauka, odnosno nastavni predmet, koja učenicima objašnjava pojmove iz
društvene teorije i prakse (država, vladar, demokratija);
2. Važna nauka koja uz srpski jezik i geografiju, pruža osnove za izgradnju identiteta
(nacionalnog, kulturnog, itd);
3. Jedna od ključnih nauka tj. nastavni predmet koji na osnovnoškolskom nivou pruža
elementarnu političku pismenost i političku kulturu;
4. Važna nauka koja treba da vaspitava za demokratiju, mir i toleranciju objašnjašvanjem
pojmova kao što su rat, mir, izbori, stranke, opozicija, istorijski proces itd.;
5. Ključna nauka koja pruža osnove za usvajanje nacionalnih, regionalnih, evropskih i
svetskih kulturnih i drugih vrednosti.
Ali, istorija je kao malo koja nauka, ili nastavni predmet, (zlo)upotrebljavana u ideološke,
nacionalne, političke i druge svrhe. Ranija istoriografija i istorijska udžbenička litertura bile
su jednostrane, obeležene snažnim ideološkim porukama i ocenama, mitologizacijom
pojedinih ličnosti i pojava, gde nije bilo mesta za druge, a i kad je bilo oni su slikani crnim
bojama. Pomoću istorije kao nauke i nastavnog predmeta pravdane su političke akcije, jednog
režima, jedne ličnosti koje su glorifikovane, stavljane u udžbenike, a druge ocrnjavane i
izbacivane iz udžbenika. Rad se na osnovu primera iz istoriografije, posebno najnovije, bavi
analizom sadržaja koji potvrđuju napred pomenute teze.
Ključne reči: Istorijska nauka, istoriografija, udžbenici, nastavni predmet, rat, demokratija
1
Institut za svremenu istoriju, Trg Nikole Pašića 11, 11000 Beograd, momcilocpavloic@gmail.com
12
Bojan M. Tomić1
Milica M. Tomić2
FIZIKA I DRUŠTVO
Posmatran kroz trenutni nivo problematizacije, odnos fizike i društva je pokazatelj
aktuelnosti STS (Science, technology and society) istraživanja. Fizičari – obrazovani pod
studijskim grupama fizike i okupljeni u organizacije fizičara – čine segment društva koji,
danas,kroz naučne i prosvetne institucije, kao i kroz industriju, svojim istraživanjima i
primenjenim radom utiče na unapređenje društva. Postojanje povratnog uticaja je faktor
akceleracije. Cilj u radu je izdvojiti neke od najvažnijih tema međuuticaja fizike (kao celine
koju čine fizičari, uticajne institucije, centri koji utiču na globalnu i lokalnu ekonomiju) i
društva neophodnih za razumevanje ovog odnosa u sadašnjosti i budućnosti. Rad čine tri
strukturalne celine: istorijski pregled, filosofske pretpostavke problematike odnosa fizike i
društva i izlaganje o vrstama angažmana fizičara u društvu.
Ključne reči: fizika, društvo, Velika nauka, STS, CERN
Izvod je rezultat rada na projektu „Teorija i praksa nauke u društvu: multidisciplinarne,
obrazovne i međugeneracijske perspektive“, broj 179048, čiju realizaciju finansira
Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.
1
Institut za multidisciplinarna istraživanja Univerziteta u Beogradu, Kneza Višeslava 1, 11000 Beograd,
bojantomic@imsi.rs
2
tomic.milica.bg@gmail.com
13
Bojan M. Tomić1
Milica M. Tomić2
PHYSICS AND SOCIETY
Looking through the current level of problematization, relation between physics and society
is showing the relevance of STS research (Science, technology and society). Physicists –
educated in departments in Physics and gathered in different societies – make a segment in
global society that nowadays influences it’s growth through scientific and educational
institutions as well as through industry. Existence of feedback is an accelerating factor.
Objective of the paper is to distinguish some of the key influences between physics (that
includes physicists, influential institutions, centers that influence global and local economy)
and the society, that will help us understand this relation in present as well as in future period.
Paper consists of three structural parts: historical overview, philosophic background of the
relation between physics and society and a part related to types of activities of physicists in
the society.
Key words: physics, society, Big Science, STS, CERN
1
bojantomic@imsi.rs
2
tomic.milica.bg@gmail.com
14
Nikola Petrović1
ROBOTIKA I SINTETIČKA INTELIGENCIJA KAO
TRANSHUMANISTIČKE TEHNOLOGIJE
Industrijski roboti su u drugoj polovini XX veka zamenili radnike u fabrikama. Gubitak
radnih mesta u sektoru proizvodnje ubrzo je nadoknađen otvaranjem novih radnih mesta u
sektoru usluga. Nova generacija robota koji poseduju sintetičku inteligenciju pretenduje da
zameni ljude i u sektoru usluga. Postoji realna mogućnost da radna mesta koja će zauzeti
roboti u budućnosti neće moći da budu nadomeštena i da će veliki broj ljudi koji se danas
bavi nekreativnim poslovima u narednim decenijama postati trajno nezaposlen. Takav
scenario, ukoliko ne bude praćen adekvatnim kontrolisanim društvenim promenama, može da
dovede do dramatičnog i haotičnog urušavanja tržišne privrede. S druge strane, razvoj
inteligentnih robota otvara mogućnost za stvaranje novog društvenog sistema, „robotizma“,
koji bi u sebi spojio najbolje odlike komunističke utopije i tržišne privrede. Zbog toga razvoj
inteligentnih robota ne sme da bude prepušten samo inženjerima i slobodnom tržištu. Da bi se
iskorisitle mogućnosti i minimizovali rizici koje razvoj inteligentnih robota donosi pojedincu
i društvu, neophodan je proaktivan, multidisciplinarni pristup, koji pored tehničkih uključuje i
razmatranje etičkih, estetskih, socijalno-političkih, ekonomskih, psiholoških i mnogih drugih
pitanja. Takav pristup je osnova transhumanizma, pokreta i životne filozofije koja je u
traganju za produženjem i ubrzanjem evolucije inteligentnog života, prevazilaženjem ljudskih
ograničenja pomoću nauke i tehnologije, uz poštovanje vrednosti i principa koji promovišu
život.
Ključne reči: robotika, sintetička inteligencija, transhumanizam
1
Univerzitet u Beogradu, Studije pri Univerzitetu, Istorija i filozofija prirodnih nauka i tehnologije, Studentski
trg 1, 11000 Beograd, nikola.morena@gmail.com
15
Nikola Petrović1
ROBOTICS AND SYNTHETIC INTELLIGENCE AS
TRANSHUMANIST TECHNOLOGIES
There is a real possibility that intelligent robots will take over the most of non-creative jobs in
the coming decades, leaving millions of people unemployed. On the other hand, the
development of intelligent robots opens the possibility for a new socio-economic system,
"robotism“, which would allow humans to fulfill their potential. Proactive, multidisciplinary
approach is required to maximize opportunities and minimize risks that the development of
intelligent robot brings to the society. In addition to technical issues, ethical, aesthetic, sociopolitical, economic, psychological, and many other issues should be considered too. Such an
approach is the basis of transhumanism, a movement and philosophy of life which is seeking
to extend and accelerate the evolution of intelligent life, transcending human limitations by
means of science and technology, while respecting the values and principles that promote
life.
Key words: robotics, synthetic intelligence, artificial intelligence, transhumanism
1
Univerzitet u Beogradu, Studije pri Univerzitetu, Istorija i filozofija prirodnih nauka i tehnologije, Studentski
trg 1, 11000 Beograd, nikola.morena@gmail.com
16
Anđela Čagalj1
Dejan Filipović
Andrej Predojević
ENVIRONMENTAL AWARENESS THROUGH THE EYES OF A
CHILD – THE FUTURE OF THE EARTH IN THE HANDS OF THE
FUTURE GENERATION
ON THE ENVIRONMENT
In May 2012, an international congress of youth concerning environmental awareness was
convocated by the non-governmental organization youthinkgreen based in Berlin. One of the
participants was Dejan Filipović (18) from Belgrade, who, inspired by the message that
change is possible, formed a group of similarly minded students from his school (German
School Belgrade). Since then, the group has created its own local projects with one main
goal: raising environmental awareness primarily in Serbia and contributing to a global change
in the general mindset of people, contributing to a better mutual understanding of the diverse
social classes (and - sometimes - their limited possibilities).
The German School Belgrade is one of 140 German Schools abroad. The student body is
made up of about 200 students aged between 6 and 18. Though somewhat culturally diverse,
the biggest percentage of students still comes from a Serbian background. In younger classes
however, the balance is more entrenched. In December 2013, three students from year 11 –
Anđela Čagalj, Andrej Predojević and Dejan Filipović – chose the students of year 2 as a
“target” or test audience for a project about water. The group’s social and cultural
background was rather diverse: It consisted of 10 students coming from a German-speaking
country, while the other 9 came from Serbia or another country from former Yugoslavia. The
children were all aged 7-8 at the time.
Keeping in mind that a great amount of the Serbian population cannot afford switching to
organic food, the separation of waste and returnable bottles would be a brilliant start. Simple
steps like that would keep the streets and highways cleaner and many people would be
motivated to collect bottles in return for the small deposit that would be given back to them.
In a discussion about a sustainable future, one must always keep in mind that the “future
generations” are already born and, in Serbia, partly ignored. It is a fact that Serbia has other
priorities at the moment, but considering Serbia’s ambitions to become part of the EU, it is
foreseeable that one of the conditions will be the improvement of a general awareness
concerning this topic.
Key words: Environmental awareness, View of student, 8 Years old student, Student project,
Water
1
German School Belgrade, Petra Čajkovskog 4, 11 040 Belgrade, Serbia, andjela.cagalj@gmail.com
17
Đorđe S. Stakić1
VIKIPEDIJA NA FAKULTETIMA I U SREDNJIM ŠKOLAMA
U SRBIJI – ISKUSTVA I IZAZOVI
Nastanak interneta i stalno povećanje broja njegovih korisnika kao i brzine pristupa
omogućili su da nastanu i razvijaju se mnogi internet sadržaji. To je ostavilo dalekosežne
posledice na mnoge segmente svakodnevnog života, pa i na obrazovanje i nauku. Jedan od
najvećih kolaborativnih projekata na internetu je Vikipedija, slobodna enciklopedija koja
postoji na preko 285 različitih jezika. Vikipedija je nastala 2001. godine na engleskom jeziku,
a zatim se proširila i na druge jezike. Osnova njenog brzog rasta je u tome što svaki posetilac
može da doprinese njenom sadržaju. Ovo je tehnički omogućeno preko Medijaviki softvera. I
softver na kom se Vikipedija nalazi kao i sam sadržaj Vikipedije licencirani su pod
slobodnim licencama koje omogućavaju nesmetan zajednički rad više korisnika, slobodu i
deljenje sadržaja sa drugima. Moto pod kojim je Vikipedija nastala i razvija se je „Zamislite
svet u kome svaka osoba na planeti ima slobodan pristup celokupnom ljudskom znanju. To je
ono na čemu mi radimo.“ Vikipedija je najveća enciklopedija na mnogim jezicima, pa i na
srpskom gde je u oktobru 2014. godine imala nešto preko 252 hiljade članaka. Vikipedija je
zanimljiva sa mnogo aspekata, i kao resurs i izvor osnovnih informacija, i kao globalni
fenomen, i kao platforma na kojoj studenti i učenici mogu da stvaraju svoje doprinose, na
primer umesto nekadašnjih klasičnih seminarskih radova. Vikipedija je enciklopedija opšteg
tipa, na njoj su zastupljeni vrlo raznovrsni sadržaji. Administratori Vikipedije na srpskom
jeziku i članovi Vikimedije Srbije su od 2005. do sada održali veći broj predavanja i
praktičnih radionica na temu Vikipedije. Već početkom 2007. Vikipedija na srpskom jeziku
je počela da dobija članke koje su organizovano pisali studenti na fakultetima Univerziteta u
Beogradu. Narednih godina projekat se razgranao na više fakulteta i visokih škola, preneo se i
na pojedine privatne fakultete, kao i na fakultete van Beograda. Na taj način je u praksi
isproban recept da se i ova populacija aktivno i organizovano uključi u stvaranje Vikipedije.
Od 2011. eksperimentalno su počele da se u ovu ideju uključuju i gimnazije, pa je do 2014.
godine ukupno uključeno pet gimnazija u ove aktivnosti na Vikipediji. Prema novom
nastavnom planu i programu informatike za 2. razred gimnazije u Srbiji jedna od tema u
gradivu biće vikiji pa se očekuje povećanje informisanosti učenika na ovu temu. Da bi se ovo
bolje ostvarilo potrebno je uputiti i nastavnike pa je kod Zavoda za unapređivanje
obrazovanja i vaspitanja (Republika Srbija) za školske 2014/15 i 2015/16 akreditovan
seminar za obuku nastavnika broj 435. Primena onlajn viki enciklopedije na srpskom jeziku u
nastavi i učenju. Do sada realizovane radionice pokazale su da je moguće učenike i studente
zainteresovati za Vikipediju, naročito ako su motivisani boljom ocenom ili poenima. Izazov
je proširiti ovu ideju i na mnoge druge fakultete i srednje škole i uključiti veći broj novih
učesnika i saradnika na Vikipediji.
Ključne reči: Vikipedija, inovacije u nastavi, Vikipedija u obrazovanju
1
Matematički fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16 i Vikimedija Srbije, Bulevar kralja
Aleksandra 20, 11 000 Beograd, djordjes@matf.bg.ac.rs
18
Đorđe S. Stakić1
WIKIPEDIA AT UNIVERSITIES AND IN SECONDARY SCHOOLS IN
SERBIA - EXPERIENCE AND CHALLENGES
The emergence of the Internet and rise in the number of its users and access speed have
enabled the possibility of beginning and development of many internet facilities. This left a
profound impact on many areas of everyday life, including education and science. One of the
largest collaborative projects on the Internet is Wikipedia, the free encyclopedia that exists in
over 285 different languages. English Wikipedia was founded in 2001, and then spread to
other languages. The basis of its rapid growth is that every visitor can contribute to its
content. This is technically possible through the MediaWiki software. Both the software on
which Wikipedia is located and the content of Wikipedia are licensed under a free license that
allows unrestricted collaboration between multiple users, freedom of sharing the content with
others. Motto under which Wikipedia was created and developed was "Imagine a world in
which every single person on the planet is given free access to the sum of all human
knowledge. That's what we're doing."
Wikipedia is the largest encyclopedia in many languages, including Serbian, which, in
October 2014, had just over 252 thousand articles. Wikipedia is interesting in many ways, as
a resource and a source of basic information, and as a global phenomenon, and as a platform
for the students and the students can make their own contributions, for example, instead of
writing essays or term papers. Wikipedia is an encyclopedia of general type, for it represents
a very wide range of content. Administrators of Serbian Wikipedia and members of
Wikimedia Serbia from 2005 until now held a large number of lectures and practical
workshops on Wikipedia. By early 2007, the Serbian language Wikipedia started getting
articles that were product of organized writing by students of the University of Belgrade. In
the following years the project was branched to several universities and colleges, transferred
to an individual private colleges and faculties outside of Belgrade. Thus, in practice, the
recipe for this population to be actively organized and involved in the creation of Wikipedia
was tried. Since 2011 some high schooled experimentally joined this idea, and by 2014 the
totals of six high schools were included in this activity on Wikipedia. According to the new
curriculum for computer science for 2nd year of high school in Serbia, one of the topics in the
syllabus will be Wiki and it is expected to increase the awareness of students on this topic. To
achieve this it is necessary to instruct the teachers and so the Institute for the Advancement of
Education (Republic of Serbia) for the school year 2014/15 and 2015/16 accredited seminar
for teacher training number 435 Application of online wiki encyclopedia in Serbian language
teaching and learning. So far implemented workshops have shown that it is possible to make
students and students interested in Wikipedia, especially if they are motivated by better
grades or points. The challenge is to extend this idea to many other colleges and high schools
and include a number of new participants and collaborators on Wikipedia.
Keywords: Wikipedia, innovations in teaching, Wikipedia in Education
1
Matematički fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16 i Vikimedija Srbije, Bulevar kralja
Aleksandra 20, 11 000 Beograd, djordjes@matf.bg.ac.rs
19
Vladimir S. Mentus1
MULTIDISCIPLINARNO IZUČAVANJE SUBJEKTIVNOG
BLAGOSTANJA
U radu se razmatra značaj multidisciplinarnosti u naučnim istraživanjima. Ističu se glavne
prednosti i mogućnosti, ali i nedostaci i rizici sa kojima se suočava ovakav pristup. Poseban
fokus je na izučavanju tzv. subjektivnog blagostanja, koje je istovremeno predmet
interesovanja, između ostalih, psihologa, ekonomista i sociologa. Na tom primeru je
pokazano, kako se unutar jedne oblasti iz različitih uglova mogu posmatrati predmeti
istraživanja, vrednosna ili normativna stanovišta, ontološki, epistemološki, kao i teorijski i
metodološki principi, priroda empirijskih nalaza, ali i praktične implikacije naučnih
istraživanja. Izučavanje subjektivnog blagostanja se poslednjih decenija prilično ubrzano
razvija, a multidisciplinarnost u tome igra veoma bitnu ulogu.
Ključne reči: multidisciplinarnost, subjektivno blagostanje
1
Institut društvenih nauka
vladimirmentus@yahoo.com
Univerziteta
u
Beogradu,
20
Kraljice
Natalije
45,
11000
Beograd,
UTICAJ NAUKE I TEHNOLOGIJE NA ŽIVOTNU SREDINU│
THE INFLUENCE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY ON
ENVIRONMENT_____________________________________________.T2.
PLENARNO PREDAVANJE.............................................................................................
PRIMENA NAUKE O ZAŠTITI ŽIVOTNE SREDINE U PRAKSI – ISKUSTVA
DEPARTMANA ZA HEMIJU, BIOHEMIJU I ZAŠTITU ŽIVOTNE SREDINE
Dejan Krčmar
SAOPŠTENJA......................................................................................................................
PRIMENA UNAPREĐENIH OKSIDACIONIH PROCESA ZA UKLANJANJE
TEKSTILNIH BOJA IZ VODE
Jelena Nešić, Goran Roglić, Biljana Dojčinović, Dalibor Stanković i
Dragan Manojlović
DESET MEĐULABORATORIJSKIH ISPITIVANJA U JUGOISTOČNOJ EVROPI:
DOPRINOS CELOŽIVOTNOM OBRAZOVANJU
I POBOLJŠANJU ANALIZA VODE
CONTRIBUTION TO THE LIFELONG EDUCATION AND
THE IMPROVEMENT OF WATER ANALYSIS
V.D. Krsmanovic, M. Todorovic, D. Manojlovic, D. Trbovic, B. Dojcinovic, J. Mutic,
A. Voulgaropoulos, L. Cruceru
S. Stakic, L. Sumic, M. Triebel, D. Velendric, F. Di Notto, H. Lee, T.J. Andrewsen,
A. Mrzel, S. Davidovic, N. Aguado, S. Krstajic, S. Brown, N. Stojanovic, E.
Stojimirovic, N. Tomic, P. Youell, B. Gorodetsky
Dejan Krčmar1
PRIMENA NAUKE O ZAŠTITI ŽIVOTNE SREDINE U PRAKSI –
ISKUSTVA DEPARTMANA ZA HEMIJU, BIOHEMIJU I ZAŠTITU
ŽIVOTNE SREDINE
Katedra za hemijsku tehnologiju i zaštitu životne sredine preko 30 godina pored
fundamentalnih bavi se i primenjenim istraživanjima što je rezultovalo realizacijom preko 80
projekata za potrebe privrede. U okviru Departmana osnovani su Centar izvrsnosti za hemiju
okoline i procenu rizika kao i akreditovana Laboratorija za hemijska ispitivanja životne
sredine “docent dr Milena Dalmacija”. Značajan segment rada Katedre je obrazovanje
stručnjaka iz oblasti zaštite životne sredine na svim nivoima studija, uključujući i stručne
seminare za potrebe privrede. U radu će biti dat pregled istraživanja naučne grupe za zaštitu
životne sredine kao i implementacija nauke u praksi. Posebno će se apostrofirati primena
nauke u rešavanju problema životne sredine sa aspekta industrije i zakonodavstva, kao i
rešavanja problema vodosnabdevanja.
Ključne reči: zaštita životne sredine, analiza vode, akreditacija laboratorije, celoživotno
obrazovanje
1
Departman za hemiju, biohemiju i zaštitu životne sredine Prirodno-matematičkog fakulteta u Novom Sadu,
21000 Novi Sad, Trg Dositeja Obradovica 3, dejan.krcmar@dh.uns.ac.rs
22
Jelena Nešić1
Goran Roglić2
Biljana Dojčinović3
Dalibor Stanković1
Dragan Manojlović2
PRIMENA UNAPREĐENIH OKSIDACIONIH PROCESA ZA
UKLANJANJE TEKSTILNIH BOJA IZ VODE
Brz razvoj industrije u poslednjih nekoliko decenija doveo je do globalnog zagađenja životne
sredine. Toksične otpadne materije se neprestano oslobađaju u vazduh i vodu, što izaziva
brojne ekološke i zdravstvene probleme. Obrada otpadnih voda je jedan od najvažnijih
problema sa kojima se čovečanstvo susreće danas. Osnovni cilj obrade otpadne vode jeste
njeno oslobađanje od zagađivača, što se ostvaruje primenom jednog ili više osnovnih procesa
obrade. Konvencionalni procesi obrade ne mogu efikasno da uklone neke komponente koje
se mogu naći u otpadnim vodama. Unapređeni oksidacioni procesi (AOP, Advanced
Oxidation Process) predstavljaju verovatno najbolju alternativu za uklanjanje teško
biorazgradivih zagađivača. AOP-i se zasnivaju na generisanju reaktivnih oksidacionih vrsta,
među kojima su na prvom mestu hidroksilni radikali (OH•), koji su sposobni da oksiduju
gotovo sva organska jedinjenja do CO2 i vode ili do manje toksičnih i biodegradabilnih
jedinjenja i na taj način uklone zagađenje. Predmet i cilj ovog rada bio je ispitivanje
efikasnosti različitih unapređenih oksidacionih postupaka za degradaciju tekstilne boje
Reactive Black 5. Praćen je procenat dekolorizacije u zavisnosti od vremena tretmana
rastvora boje različitim oksidacionim sredstvima. Takođe su ispitani optimalni uslovi za date
sisteme, kako bi se postigla što veća efikasnost dekolorizacije.
Ključne reči: otpadna voda, tekstilne boje, Reactive Black 5, AOP, hidroksilni radikali.
1
Inovacioni centar Hemijskog fakulteta, Univerzitet u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd,
jelenanesic@chem.bg.ac.rs, dalibors@chem.bg.ac.rs
2
Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, groglic@chem.bg.ac.rs,
manojlo@chem.bg.ac.rs
3
Institut za hemiju, tehnologiju i metalurgiju, Centar za hemiju, Univerzitet u Beogradu, Njegoševa 12, 11000
Beograd, bmatic@chem.bg.ac.rs
23
V. D. Krsmanovic1
M. Todorovic1
D. Manojlovic1
D. Trbovic1
B. Dojcinovic1
J. Mutic1
A. Voulgaropoulos2
L. Cruceru3
DESET MEĐULABORATORIJSKIH ISPITIVANJA U
JUGOISTOČNOJ EVROPI: DOPRINOS CELOŽIVOTNOM
OBRAZOVANJU I POBOLJŠANJU ANALIZA VODE
Deset međulaboratorijskih ispitivanja organizovano je u periodu 2002-2014 sa ciljem da se
poboljša kvalitet hemijskih analiza vode u Jugoistočnoj Evropi. Učestvovalo je oko 70
laboratorija iz Crne Gore, Grčke, Republike Srpske - Bosne i Hercegovine, Rumunije i
Srbije. U svim regionalnim međulaboratorijskim ispitivanjima zadatak učesnika bio je da
odrede neke ili sve elemente u tragovima (Al, As, Cd, Cu, Mn, Fe, Pb i Zn) u uzorcima vode
iz Dunava. Pored toga učesnici su morali da odrede i neke druge parametre značajne za
kvalitet vode. U ovom radu prikazani su rezultati određivanja kadmijuma, olova i fenola.
Međulaboratorijska ispitivanja predstavljaju zajednički istraživački projekat ali i deo
celoživotnog obrazovanja.
Ključne reči: Međulaboratorijsko ispitivanje, Interkomparacija, Kadmijum, Olovo, Fenol,
Element u tragovima, Dunavska voda, Celoživotno obrazovanje
1
Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, vobel@chem.bg.ac.rs,
mtodorovic@chem.bg.ac.rs,
manojlo@chem.bg.ac.rs,
dejana@inmesbgd.com,
bmatic@chem.bg.ac.rs,
jmutic@chem.bg.ac.rs
2
Department of Analytical Chemistry, Aristotle University of Thessaloniki, Thessaloniki GR -541 24, Greece,
voulgaro@chem.auth.gr
3
National Research and Development Institute for Industrial Ecology (INCD ECOIND) Sos Panduri 91-92
Sector 5, Bucharest, Romania, liliana_cruceru@yahoo.com
24
V. D. Krsmanovic1
M. Todorovic1
D. Manojlovic1
D. Trbovic1
B. Dojcinovic1
J. Mutic1
A. Voulgaropoulos2
L. Cruceru3
CONTRIBUTION TO THE LIFELONG EDUCATION AND THE
IMPROVEMENT OF WATER ANALYSIS
Ten interlaboratory studies were organised in the period 2002-2014 in order to improve the
quality of chemical analyses of water in South-Eastern Europe. About seventy laboratories
from Greece, Montenegro, Republic of Srpska - Bosnia and Herzegovina, Romania and
Serbia took part in them. In all regional interlaboratory studies the task for participants was to
determine some or all trace elements (Al, As, Cd, Cu, Mn, Fe, Pb and Zn) in the samples
based on Danube water. Furthermore, the participants had also to determine some other
parameters important for water quality. In this paper the results for determination of
cadmium, lead and phenol were discussed. Interlaboratory studies could be recognised as
joint research project and also as a part of lifelong education.
Key words: Interlaboratory study, Intercomparison, Trace element, Cadmium, Lead, Phenol,
Danube water, Lifelong education
1
Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, vobel@chem.bg.ac.rs,
mtodorovic@chem.bg.ac.rs,
manojlo@chem.bg.ac.rs,
dejana@inmesbgd.com,
bmatic@chem.bg.ac.rs,
jmutic@chem.bg.ac.rs
2
Department of Analytical Chemistry, Aristotle University of Thessaloniki, Thessaloniki GR -541 24, Greece,
voulgaro@chem.auth.gr
3
National Research and Development Institute for Industrial Ecology (INCD ECOIND) Sos Panduri 91-92
Sector 5, Bucharest, Romania, liliana_cruceru@yahoo.com
25
S. Stakic
L. Sumic
M. Triebel
D. Velendric
F. Di Notto
H. Lee
T. J. Andrewsen
A. Mrzel
S. Davidovic
N. Aguado
S. Krstajic
S. Brown
N. Stojanovic
E. Stojimirovic
N. Tomic
P. Youell
B. Gorodetsky1
The International School of Belgrade is an English speaking secondary school operating in
Belgrade, Serbia, since 2004. The student body is comprised of 70% foreign nationals and the
curriculum follows the International Baccalaureate (IB) program. Science education within
the IB program involves a practical approach where students become aware of how scientists
work and communicate with each other. In addition to theory and engaging in ethical debates
over the limitations of creative scientific endeavors, students have plenty of opportunities to
design investigations, collect data and develop manipulative skills.
The research posters presented at this conference are the culmination of a ten hour
community research project. Science students developed interdisciplinary research questions
and apply their practical skills to address a problem in the community. The students were
inspired to investigate the science behind the devastating Balkan floods that occurred last
spring. Research projects included: 1) Environmental pollution resulting from flooding, 2)
Local flood prevention and drainage, 3) Health Impacts of Flooding, and 4) The impact of
human development on flood risk and erosion.
The main goals of integrating community research projects within the secondary science
curriculum is to engage student centered learning and to help them apply their knowledge in a
meaningful context. Research is conducted within large interdisciplinary research teams in
order to help simulate the collaborative spirit of a scientific community.
Key words: Student research project, Environmental implications, Flood
1
The International School of Belgrade, Temišvarska 19, 11000 Belgrade, bgorodetsky@isb.rs
26
OBRAZOVANJE I NAUKA │SCIENCE AND EDUCATION________.T3.
PLENARNO PREDAVANJE...................................................................................................
Jasmina Šefer
SAOPŠTENJA............................................................................................................................
ANALIZA SREDINE ZA UČENJE/NASTAVU HEMIJE U BEOGRADSKIM OSNOVNIM
ŠKOLAMA I GIMNAZIJAMA
THE ANALYSIS OF THE ENVIRONMENT FOR LEARNING/TEACHING CHEMISTRY
IN BELGRADE PRIMARY AND GRAMMAR SCHOOLS
Igor Matijašević, Danica Stojiljković i Zorana Đorđević
POURBAIX DIAGRAMS AS A USEFUL TOOL IN INORGANIC CHEMISTRY
EDUCATION
Lars Eriksson
Iva Subotić Krasojević
Marija Šegan, Milica Lajbenšperger, Sanja Rajić i Aleksandra Ivanović
Katarina Trifunović
DA LI JE ORGANSKA HEMIJA BAUK-STAVOVI UČENIKA TREĆEG RAZREDA
GIMNAZIJE PRIRODNO-MATEMATIČKOG SMERA
IS ORGANIC CHEMISTRY A HOB-VIEWS OF THE THIRD GRADE MATHEMATICS
AND SCIENCE ORIENTATION GYMNASIUM STUDENTS
UNAPREĐIVANJE NAUČNE PISMENOSTI MLADIH KROZ KOGNITIVNO
ŠEGRTOVANJE
IMPROVING YOUNG PEOPLE’S SCIENTIFIC LITERACY THROUGH COGNITIVE
APPRENTICESHIP
MOGUĆNOSTI ZA INICIJALNO OBRAZOVANJE I PROFESIONALNI RAZVOJ
NASTAVNIKA
METHODS OF TEACHER INTERCULTURAL EDUCATION:
POSSIBILITIES FOR INITIAL TEACHER EDUCATION AND TEACHER
PROFESSIONAL DEVELOPMENT
Jelena Starčević i Sunčica Macura Milovanović
UTICAJ INSTRUKCIONE STRATEGIJE ZASNOVANE NA TRIPLETNOM MODELU
REPREZENTACIJE SADRŽAJA NA PERFORMANSE UČENIKA MUŠKOG I
ŽENSKOG POLA
Dušica D. Milenković, Mirjana D. Segedinac i Tamara N. Hrin
UTICAJ SISTEMIČKIH ZADATAKA NA UČENIČKO SMISLENO RAZUMEVANJE U
SREDNJOŠKOLSKOJ NASTAVI ORGANSKE HEMIJE
Tamara N. Hrin, Mirjana D. Segedinac i Dušica D. Milenković
MISSINTERPRETATIONS AND PSEUDO-MEDICINE
IN THE INTERNET ERA
Branko J. Drakulić
PRILOG RAZVIJANJU PISMENOSTI O ŽIVOTNOJ SREDINI KROZ NASTAVU
HEMIJE
Jelena Radivojević, Aleksandar Lolić, Jovica Plavšić i Jasminka Korolija
Milena Tošić i Jasminka Korolija
PROFESIONALNI RAZVOJ NASTAVNIKA
POTREBE I MOGUĆNOSTI
Biljana Tomašević i Dragica Trivić
STUDENTSKI ČASOPIS POZITRON KAO SREDSTVO U EDUKACIJI
Ivana S. Antonijević
Aleksandar M. Đorđević, Vesna D. Milanović i Dragica D. Trivić
DOBAR UDŽBENIK KAO NEOPHODAN USLOV ZA STICANJE KVALITETNOG
ZNANJA IZ FIZIKE
A GOOD TEXTBOOK AS A NECESSARY CONDITION FOR ACQUIRING QUALITY
KNOWLEDGE IN PHYSICS
Andrijana Žekić, Mićo Mitrović
VINČINA NAUČIONICA: NAUČNO OBRAZOVANJE UČENIKA KROZ DIREKTNO
UKLJUČIVANJE U NAUČNO-ISTRAŽIVAČKI RAD
Milutin Stepić i Marijana Petković
NAUČNA SARADNЈA IZ OBLASTI ELEKTROHEMIJE IZMEĐU REPUBLIKE SRBIJE
I REPUBLIKE FRANCUSKE
Dragan D. Manojlović, Milica N. Sentić, Milena M. Milutinović, Nešo Šojić
“OTROVI KAPULETOVOG VRTA„
„POISONS OF CAPULET, S GARDEN“
Jelena Stojiljković
NESKLAD MATEMATIKE I PRIRODNIH NAUKA U ŠKOLI: MOŽE LI BOLJE?
Aleksandar T. Lipkovski
Jasmina Šefer1
U okviru projekta “Od podsticanja inicijative, saradnje i stvaralaštva u obrazovanju do novih
uloga i identiteta u društvu” (popularno “Trolist”) u jednoj gradskoj osnovnoj školi (400
djaka, 30 nastavnika) sproveli smo primenjeno istraživanje u formi trogodišnjeg pedagoškog
ogleda koji je obuhvatio sve segmente rada – nastavu, vannastavne aktivnosti i profesionalni
razvoj nastravnika. Cilj je bio da ispitamo pristup rada u kome se u svim predmetima podstiče
inicijativa, saradnja i stvaralački rad učenika (divergentno i kritičko mišljenje), putem
korišćenja grupnog kooperativnog rada, rešavanja otvorenih divergentnih zadataka, kreativne
igre, istraživačkog rada učenika, kritičkog dijaloga u diskusiji i rada u različitim zajedničkim
projektima. Obavljena je sumativna evaluacija ispitivanjem pre i posle primene oglednog
programa (upitnici, focus grupe, analiza časova) i formativno praćenje procesa. Tokom druge
školske godine svakog meseca se uvodila i pratila jedna od pomenutih metoda podučavanja u
nastavi, kroz obuku, primenu na časovima i samo/evaluiranje na stručnim većima. Ovde će
biti izložena zapažanja o korišćenju istraživačkog rada iz posmatranja časova i diskusija
istraživača i nastavnika u ovom i prethodnim istraživanjima. Problemi leže u formalističkom
pristupanju istraživačkoj metodi u podučavanju, koja se često svodi na prikupljanje podataka
(najčešće sa interneta) i prezentaciju (posterski, redje digitalno). Orijentacija je na spoljnom
izgledu prezentacija, kojima nedostaju neophodni elementi malog naučnog izveštaja. Ne
uvidja se dovoljno značaj postavljanja pitanja, uloge pretpostavke i njene provere, kao i
koraka u istraživačkom postupku. Ne ukazuje se dovoljno na potrebu da se interdisciplinarno
povezuju konteksti, misli na drukčiji način i nauka posmatra kao postepeno gradjenje jedne
velike slike sveta u kome su elementi povezani u sistem. Nedostaju ugledni časovi, materijali
i intenzivnija razmena iskustava. Retko se nastavnici ponašaju kao refleksivni istraživači
sopstvene prakse. Projekat pokušava da istraži načine kojima možemo da pomognemo da
inicijativa, saradnja i divergentno stvaralačko mišljenje zaživi u pedagoškoj praksi naših
škola.
Ključne reči: istraživački rad učenika, škola, nastava, kreativnost učenika, nastavne metode
Izvod je rezultat rada na projektu „Od podsticanja inicijative, saradnje i stvaralaštva u
obrazovanju do novih uloga i identiteta u društvu“, broj 179034, čiju realizaciju finansira
1
Institut za pedagoška istraživanja, Dobrinjska 11/3, 11000 Beograd, jsefer@ipi.ac.rs
29
Igor Matijašević1
Danica Stojiljković2
Zorana Đorđević2
ANALIZA SREDINE ZA UČENJE/NASTAVU HEMIJE U
BEOGRADSKIM OSNOVNIM ŠKOLAMA I GIMNAZIJAMA
Kvalitet nastave hemije u osnovnim i srednjim školama u korelaciji je sa ispunjenošću
materijalno-tehničkih zahteva, koji su u Republici Srbiji definisani posebnim dokumentima,
tzv. pravilnicima o normativima prostora, opreme i nastavnih sredstava. Polazeći od
relevantne stručne literature i važećih pravilnika za gimnazije i osnovne škole, usvojenih
1990. godine, urađene su dve analize materijalno-tehničkih uslova za učenje/nastavu hemije –
prostornih kapaciteta i opreme – u uzorkovanih 35 osnovnih beogradskih škola (od ukupno
120 iz užegradskih opština) i 19 beogradskih gimnazija. Istraživanje je rezultat
multidisciplinarne saradnje metodičara hemije i arhitekata. Ukazavši na značajno odstupanje
postojećeg stanja od propisanih normi, istraživanje je otvorilo pitanje o kvalitetu očekivanog
ishoda nastave hemije. Iz tog razloga, rad argumentuje neophodnost da se u što kraćem roku
unapredi republički popis materijalno-tehničkog stanja, koji se sprovodi na svakih deset
godina (poslednji je iz 2004. godine). Uprkos činjenici da bi trebalo da pruži ulazne podatke
za dalji razvoj, popis ne obezbeđuje sve potrebne informacije, posebno iz ugla pojedničanih
predmeta. Stoga je zaključeno da je usled neadekvatnosti važećih pravilnika, neophodno
podrobno istražiti postojeće kapacitete i mogućnosti, te u skladu sa tim doneti nove normative
koji bi unapredili realizaciju nastave hemije. U tom cilju važno je intenzivirati saradnju
stručnjaka iz oblasti arhitekture, metodike nastave hemije i drugih relevantnih disciplina.
Ključne reči: nastava hemije, sredina za učenje, materijalno-tehnički resursi, osnovne škole,
gimnazije
1
Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd,
igormatijasevic@googlemail.com
2
Institut za multidisciplinarna istraživanja, Univerzitet u Beogradu, Kneza Višeslava 1, 11000 Beograd,
danicarch@yahoo.com, zoranadjordjevic.arch@gmail.com
30
Igor Matijašević1
Zorana Đorđević2
THE ANALYSIS OF THE ENVIRONMENT FOR
LEARNING/TEACHING CHEMISTRY IN BELGRADE PRIMARY
AND GRAMMAR SCHOOLS
The quality of teaching chemistry in primary and secondary schools correlates with the
fulfillment of material and technical demands defined in the Republic of Serbia by special
documents, i.e. regulations on norms regarding space, equipment and teaching aids. Starting
with the relevant professional literature and applicable regulations for elementary and
grammar schools, adopted in 1990, two analysis of material and technical conditions for
learning/teaching chemistry have been performed – of the space capacity and the equipment –
in 35 sampled Belgrade elementary schools (out of 120 from inner city municipalities) and 19
Belgrade grammar schools. The research is the result of multidisciplinary cooperation
between the chemistry methodologist and architects. Indicating a significant deviation of the
present state from the prescribed norms, the research put forward the question of quality of
the expected outcome of the chemistry teaching. Therefore, this paper explains the necessity
to, as soon as possible, enhance the Republic inventory of the material and technical
condition performed every ten years (the last one is from 2004). Despite the fact that it should
provide the initial data for planning of further development, the inventory does not provide
all necessary information, especially regarding individual subjects. Thus, it is concluded as
necessary, due to the inadequacy of applicable regulations, to comprehensively explore the
existing capacities and possibilities and, in accordance with that, pass new norms which
would improve the realization of chemistry teaching. To this end, it is significant to intensify
the cooperation between the experts in the areas of architecture, chemistry teaching
methodology and other relevant disciplines.
Key words: chemistry teaching, learning environment, material and technical resources,
elementary schools, grammar schools
1
Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd,
igormatijasevic@googlemail.com
2
danicarch@yahoo.com, zoranadjordjevic.arch@gmail.com
31
Lars Eriksson1
POURBAIX DIAGRAMS AS A USEFUL TOOL IN INORGANIC
CHEMISTRY EDUCATION
Pourbaix diagrams show both acid base properties as well as redox properties of the chemical
elements. The Pourbaix diagrams can be used for predicting whether two different compound
may react due to thermodynamic reasons or simply showing dominant species at some pH
and some redox potential. The Pourbaix diagrams can be constructed using freely available
software. Figure 1 shows three diagrams for the Fe system, at total concentration 10-6
mol/dm3 for soluble Fe species. A simple predominance diagram for the redox chemistry of
the Fe system is shown in the upper left and acid base properties of the Fe(II) and Fe(III)
species is shown in the upper right. The combination of these two properties make up the
pourbaix diagram. The complete Pourbaix diagram contains more information than each of
the simple predominance diagrams.
Figure 1. Redox chemistry and acid base chemistry gives the Pourbaix diagrams!
1
Department of Materials and Environmental Chemistry, Stockholm University, SE-10691 Stockholm, Sweden,
lars.eriksson@mmk.su.se
32
Iva Subotić Krasojević1
Rad se bavi ispitivanjem veze između matematičkog i umetničkog nasleđa određenih epoha,
odnosno pitanjem na koji način razvoj matematičke misli utiče ili je utkan u umetničko
stvaranje epohe. Naglasak je na pitanju koliko matematička percepcija sveta utiče na
umetničku percepciju i produkciju. Ispitivanjem i povezivanjem ključnih matematičkih i
umetničkih pojmova i otkrića antičke Grčke i rane moderne kulture, istražuje se koliko ova
polja, često tumačena i doživljena kao dijametralne suprotnosti, zapravo predstavljaju dva
različita načina izražavanja razumevanja sveta. Na odabranim primerima pokazuje se da se
uzajamna recepcija umetničke i matematičke slike sveta harmonizuju.
Ovim se doprinosi shvatanju škole/obrazovanja u kojoj se znanja iz različitih oblasti mogu
koristiti kao međusobne dopune i nadogradnje, radi boljeg razumevanja i primene saznanja, u
cilju potpunijeg objašnjavanja i interpretacije sveta.
Ključne reči: razumevanje sveta, matematika, umetnost, interpretacija, harmonija, simetrija,
zlatni presek, proporcije, neeuklidksa geometrija
1
Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu, Čika Ljubina 18-20, 11000 Beograd, skrasiva@gmail.com
33
Marija Šegan1
Milica Lajbenšperger2
Sanja Rajić3
Aleksandra Ivanović3
Rad predstavlja analizu rezultata projekta primene digitalizacije naučnog i kulturnog nasleđa
u redovnoj školskoj nastavi, realizovanog uz podršku Matematičkog instituta SANU i Centra
za promociju nauke (CPN) 2012 – 2014. godine, s ciljem da se nauka i kultura učine
atraktivnim za mlade kroz inovativnu tehnologiju i disciplinu digitalizacije. Rad ističe značaj
primene inovativnih modela nastave, posebno integrativnog i projektnog modela nastave, koji
podrazumevaju aktivno učešće učenika i nastavnika u procesu očuvanja i promocije baštine
kako u digitalnom, tako i u realnom okruženju. Autori kao ukupnu pozitivnu promenu navode
širu upotrebu pristupačne tehnologije u kreiranju digitalnog sadržaja i digitalnih
repozitorijuma i usklađivanje digitalnog sadržaja s potrebama učenika i nastavnika.
Mogućnost sticanja kvalifikacija za dalje školovanje i profesionalno usavršavanje mladih u
oblasti nauke i kulture kroz programe digitalizacije izdvaja se kao važan aspekt. Rad razmatra
i pitanje perspektiva povezivanja sa nacionalnim i evropskim inicijativama koje imaju za cilj
popularizaciju i povezivanje nauke i društva (kao što su, na primer, nacionalna platforma
CPN, međunarodna Euroscience Open Forum (ESOF), odnosno učešće u okvirnim
programima Evropske unije za popularizaciju nauke).
Ključne reči: Digitalizacija nasleđa, promocija nauke i kulture, obrazovanje
1
Matematički institut Srpske akademije nauka i umetnosti, Kneza Mihaila 36, 11000 Beograd,
msegan@mi.sanu.ac.rs
2
Centar za edukaciju „Igralište mašte“, Milice Rakić 85, Batajnica, 11000 Beograd, stanojko@sezampro.rs
3
Mašinsko-elektrotehnička škola „Goša“, Industrijska 66, 11420 Smederevska Palanka, rsanja73@gmail.com,
aleksandraivanovic02@gmail.com
34
Marija Šegan1
Milica Lajbenšperger2
Sanja Rajić3
Aleksandra Ivanović3
The paper analyzes the results of the project of Mathematical Institute of the Serbian
Academy of Sciences and Arts (MI SANU) and Center for the Promotion of Science in
Belgrade (CPN), which was conducted in the period of 2012 – 2014 with the goal to promote
the science and culture among the young people through the implementation of cultural
heritage digitization in regular school curricula. The paper emphasizes the significance of the
innovative models for teaching and learning (especially project-based teaching model and
integrative teaching model), which imply the active participation of teachers and students in
the process of preservation and promotion of heritage. The authors of the paper as the
positive change specify the increased use of low-cost and affordable technology in the
creation of digital content and repositories, as well as the adjustment of digital content and
tools with the needs of teachers and students. Also, as the positive aspect, the paper specifies
the greater motivation of the young participants for further education and career development
in science and culture. Furthermore, the paper examines the perspectives of linking the local
projects and research, dedicated to the promotion of science and culture among young people,
towards national (e.g. CPN) and EU initiatives (e.g. Euroscience Open Forum (ESOF) or
European Framework Programmes for promotion of science (H2020-SEAC-2014)).
Keywords: Digital Heritage, Promotion of Science and Culture, Education
1
Matematički institut Srpske akademije nauka i umetnosti, Kneza Mihaila 36, 11000 Beograd,
msegan@mi.sanu.ac.rs
2
Centar za edukaciju „Igralište mašte“, Milice Rakić 85, Batajnica, 11000 Beograd, stanojko@sezampro.rs
3
Mašinsko-elektrotehnička škola „Goša“, Industrijska 66, 11420 Smederevska Palanka, rsanja73@gmail.com,
aleksandraivanovic02@gmail.com
35
Katarina Trifunović1
Rad se bavi istraživanjem (ne)mogućnosti pedagoških strategija koje za cilj imaju vizuelno
opismenjavanje učenika u školskom i muzejskom okruženju, kao i prirode vizuelnosti kroz
ispitivanje odnosa između društvene konstrukcije vizuelnog polja i vizuelnog oblikovanja
socijalnog. Oslanjanjajući se na Burdjeovu teoriju o kulturnom kapitalu razmatra se uticaj već
viđenog na formiranje ukusa dovođenjem u vezu sa fenomenom deža vija. Akcenat se stavlja
na ulogu nastavnika kao posrednika u sticanju simboličkog oruđa za prisvajanje kulturnog
kapitala oličenog u materijalnom svetu kulturne baštine. Na videlo se iznose paradoksi vezani
za proces vizuelnog opismenjavanja koji nastaju u interakciji medijatora, učenika i slike.
Razmatra se značaj tela u procesu pamćenja i sticanja znanja.
Ključne reči: vizuelno opismenjavanje, deža vi, Burdje, nastavnik kao posrednik, otelovljeno
znanje, pamćenje, viđenje
1
Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu, Čika Ljubina 18-20, 11000 Beograd, kae.trifunovic@gmail.com
36
Katarina Putica1
Dragica Trivić2
DA LI JE ORGANSKA HEMIJA BAUK-STAVOVI UČENIKA TREĆEG
RAZREDA GIMNAZIJE PRIRODNO-MATEMATIČKOG SMERA
Istraživanja su pokazala da srednjoškolci širom sveta smatraju da je gradivo organske hemije
preobimno i kompleksno za razumevanje [1, 2], dok većina nije svesna značaja njene
primene u realnom životu [3, 4].
Da bi smo utvrdili kakav odnos prema organskoj hemiji imaju naši učenici, sproveli smo
anketu u kojoj je učestvovao 241 učenik trećeg razreda gimnazije prirodno-matematičkog
smera. Utvrdili smo da većina ispitanika smatra da je gradivo organske hemije teško za
razumevanje i preobimno, ali ne i potpuno nezanimljivo. Pored toga, većina njih smatra da
dobro poznavanje organske hemije nije značajno za svakodnevni život ili fakultet koji će
upisati. Više od polovine ispitanika znanje iz organske hemije koje je steklo tokom tekuće
školske godine smatra vrlo slabim, a najviše problema ima s razumevanjem mehanizama
organskih reakcija. Konačno, većina ispitanika smatra da se tipičan čas obrade novog gradiva
iz organske hemije svodi na predavanje nastavnika, u skladu s udžbenikom.
Ključne reči: odnos učenika prema organskoj hemiji, složenost gradiva organske hemije,
obimnost gradiva organske hemije, primena organske hemije u realnom životu, organizacija
tipičnog časa obrade novog gradiva iz organske hemije
[1] A. H. Johnston, Chemical Education Research in Glasgow in perspective, Chemistry Education Research
and Practice, 7(2), 49-63, 2006.
[2] P. E. Childs, M. Sheehan, What's difficult about chemistry? An Irish perspective, Chemistry Education
Research and Practice, 10, 204-218, 2009.
[3] A. O’ Dwyer, P. Childs, ‘Second Level Irish pupils’ and teachers’ view of dificulties in Organic Chemistry’,
IOSTE-Mini
symposium,
2011,
Conference
paper
available
at:
http://www.heacademy.ac.uk/assets/ps/documents/events/2010/variety/o_dwyer.pdf
[4] R. D. Schwartz-Bloom, M. J. Halpin, J. P. Reiter, Teaching High School Chemistry in the Context of
Pharmacology Helps Both Teachers and Students Learn, Journal of Chemical Education, 88, 744–750, 2011.
1
Inovacioni centar Hemijskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd,
puticakatarina@gmail.com
2
Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, dtrivic@chem.bg.ac.rs
37
Katarina Putica1
Dragica Trivić2
IS ORGANIC CHEMISTRY A HOB-VIEWS OF THE THIRD GRADE
MATHEMATICS AND SCIENCE ORIENTATION GYMNASIUM
STUDENTS
Research has shown that high school students from all over the world find organic chemistry
content to be too extensive and complex to understand, while most of them are unaware of
the importance of organic chemistry application in the real world.
In order to determine what is the Serbian students attitude towards organic chemistry, we
conducted a survey in which 241 third grade mathematics and science orientation gymnasium
students took part. We determined that most of them find organic chemistry content to be
difficult to understand and too extensive, but not entirely uninteresting. In addition, most of
them do not find thorough knowledge of organic chemistry to be important for their everyday
life or faculty they intend to enroll. More then half of the respondents considers the
knowledge of organic chemistry that they acquired during the course of the current school
year to be very poor, and they experience the biggest problems with understending of organic
chemistry reaction mechanisms. Finally, most of the respondents find that a typical organic
chemistry lesson primarily consist of a teachers lecture, which is conducted according to the
organic chemistry textbook.
Key words: student’s attitude toward organic chemistry, difficulty of organic chemistry
content, extensivness of organic chemistry content, application of organic chemistry in the
real life, organization of a tipical organic chemistry lesson
[1] A. H. Johnston, Chemical Education Research in Glasgow in perspective, Chemistry Education Research
and Practice, 7(2), 49-63, 2006.
[2] P. E. Childs, M. Sheehan, What's difficult about chemistry? An Irish perspective, Chemistry Education
Research and Practice, 10, 204-218, 2009.
[3] A. O’ Dwyer, P. Childs, ‘Second Level Irish pupils’ and teachers’ view of dificulties in Organic Chemistry’,
IOSTE-Mini
symposium,
2011,
Conference
paper
available
at:
http://www.heacademy.ac.uk/assets/ps/documents/events/2010/variety/o_dwyer.pdf
[4] R. D. Schwartz-Bloom, M. J. Halpin, J. P. Reiter, Teaching High School Chemistry in the Context of
Pharmacology Helps Both Teachers and Students Learn, Journal of Chemical Education, 88, 744–750, 2011.
1
2
38
Katarina Putica1
Dragica Trivić2
UNAPREĐIVANJE NAUČNE PISMENOSTI MLADIH KROZ
KOGNITIVNO ŠEGRTOVANJE
U svetu u kome svakodnevno dolazi do novih naučnih i tehnoloških otkrića, naučna
pismenost, koja podrazumeva sposobnost primene naučnih znanja prilikom rešavanja
problema i donošenja odluka na ličnom i globalnom planu, predstavlja jednu od ključnih
kompetencija koja se mora razviti kod mladih [1]. Međutim, zbog nastave koja se svodi na
izlaganje čistih akademskih znanja, učenička motivacija za učenje prirodnih nauka je mala,
akademska postignuća slaba, a broj zainteresovanih za studiranje fakulteta na kojima
dominiraju prirodne nauke je sve manji [2,3].
Usvajanje i funkcionalizacija novih znanja biće olakšani, ukoliko se učenicima prezentuju u
okviru autentičnih nastavnih situacija koje oslikavaju njihovu primenu u realnom životu [4].
Efektivan model nastave koji omogućava sticanje novih znanja u okviru autentičnih situacija
i kroz stalnu interakciju s nastavnikom, poznat je pod nazivom kognitivno šegrtovanje [5]. U
ovom radu će biti predstavljene karakteristike modela kognitivnog šegrtovanja, uz konkretan
primer njegove primene u nastavi organske hemije.
Ključne reči: naučna pismenost, izlaganje čistih akademskih znanja, autentične nastavne
situacije, kognitivno šegrtovanje, primena kognitivnog šegrtovanja u nastavi organske hemije
[1] OECD, PISA 2009 assessment framework—Key competencies in reading, mathematics and science, Paris:
OECD Publishing, 2009.
[2] G. S. Aikenhead, Science education for everyday life –evidence-based practice, New York: Teacher College
Press, 2006.
[3] R. H. Kozoll, M. D. Osborne, Finding Meaning in Science: Lifeworld, Identity, and Self, Science Education,
88, 157-181, 2004.
[4] F. M. Newmann, H. M. Marks, A. Gamoran, Authentic pedagogy: Standards that boost student performance,
Issues in Restructuring Schools, 8, 1–4, 1995.
[5] A. Collins, Cognitive Apprenticeship, In: R. K. Sawyer (Eds.) The Cambridge Book of the learning Science,
Chapter 4, Cambridge Univer. Press, 47-59, 2006.
1
2
39
Katarina Putica1
Dragica Trivić2
IMPROVING YOUNG PEOPLE’S SCIENTIFIC LITERACY
THROUGH COGNITIVE APPRENTICESHIP
In a world where new scientific and technological discoveries occur on daily basis scientific
literacy, defined as an ability to apply scientific knowledge in order to solve problems and
make decisions on personal and global level, represents one of the key competencies that
young people need to develop [1]. However, teaching science in a way that focuses only on
transmission of pure academic content causes students motivation to learn science to be
minimal, their academic achivement poor, and their interest to enroll in faculties whose
curriculum is dominated by science to decline year after year [2,3].
Acquisition and functionalisation of new knowledge will be faciliated if presented to the
students within authentic learning situations that depict its application in the real world [4].
An effective teaching model that enables the acquisition of new knowledge within authentic
situations and through constant interaction with the teacher is known as cognitive
apprenticeship [5]. In this paper we will present the main features of the cognitive
apprenticeship model, along with an concrete example of its application in teaching organic
chemistry.
Key words: scientific literacy, teaching pure academic content, authentic learning situations,
cognitive apprenticeship, application of cognitive apprenticeship in teaching organic
chemistry.
[1] OECD, PISA 2009 assessment framework—Key competencies in reading, mathematics and science, Paris:
OECD Publishing, 2009.
[2] G. S. Aikenhead, Science education for everyday life –evidence-based practice, New York: Teacher College
Press, 2006.
[3] R. H. Kozoll, M. D. Osborne, Finding Meaning in Science: Lifeworld, Identity, and Self, Science Education,
88, 157-181, 2004.
[4] F. M. Newmann, H. M. Marks, A. Gamoran, Authentic pedagogy: Standards that boost student performance,
Issues in Restructuring Schools, 8, 1–4, 1995.
[5] A. Collins, Cognitive Apprenticeship, In: R. K. Sawyer (Eds.) The Cambridge Book of the learning Science,
Chapter 4, Cambridge Univer. Press, 47-59, 2006.
1
2
40
Jelena Starčević1
Sunčica Macura Milovanović1
MOGUĆNOSTI ZA INICIJALNO OBRAZOVANJE I PROFESIONALNI RAZVOJ
NASTAVNIKA
Aktuelnim Pravilnikom o standardima kompetencija za profesiju nastavnika i njihovog
profesionalnog razvoja, propisane su kompetencije za poznavanje i razumevanje kulturnih razlika
među učenicima i aktivan doprinos multikulturalnom obrazovanju. Inicijalno obrazovanje i
profesionalni razvoj nastavnika trebalo bi tako da obuhvate i metode interkulturne edukacije. U
ovom radu ćemo izložiti 12 metoda koje se relativno često koriste za interkulturnu edukaciju sa
očekivanim ishodima metoda, najvažnijim dobrim stranama i slabostima metoda. Metode smo
odabrale na osnovu frekventnosti njihove upotrebe, ali i na osnovu relativne jednostavnosti
njihove primene, jer je to ponekad od presudnog značaja prilikom izbora metode.
Metoda interkulturne edukacije ili interkulturnog treninga predstavlja proceduru ili aktivnost
kojom se razvija i unapređuje kompetentnost, odnosno neki od elemenata kompetentnosti za
interkulturnu interakciju. Ključne dimenzije metoda tiču se procesa, sadržaja i ishoda. Tako se
razlikuju instruktivne spram iskustvenih (proces), kulturno-specifične spram kulturnouniverzalnih (sadržaj), kao i kognitivne, afektivne i bihejvioralne metode (ishod). Metode koje su
odabrane za prikaz, u celini ilustruju sve navedene dimenzije, odnosno polove dimenzija.
Interkulturna edukacija se često zasniva na četvorokomponentnom ciklusu učenja koji sadrži: (a)
konkretno iskustvo, (b) refleksiju, (c) apstrakciju/konceptualizaciju i (d) isprobavanje,
uvežbavanje. Smatra se da uspešan interkulturni trening čine metode koje obezbeđuju
ostvarivanje svake od navedenih komponenti. Metode koje ćemo izložiti to omogućavaju, takođe.
Veći broj metoda nisu specifično metode interkulturne edukacije, već su nastale prilagođavanjem
metoda iz različitih polja, dok su ostale razvijene u svrhu interkulturne edukacije. U ovom radu
prikazaćemo sledeće metode: predavanje, korišćenje pisanog materijala (kao što su knjige,
priručnici), studija određene kulture, studija slučaja, samoanaliza iz kulturne perspektive, kroskulturna analiza, vežba opisivanja, tumačenja i vrednovanja (poznata pod engleskim akronimom
DIE), kulturni asimilator, obuka posredstvom računara (uz primenu CD-a, DVD-a, ili putem
interneta), film ili video materijali, igra uloga, neposredno iskustvo ili uranjanje u kulturu.
Izbor metode uobičajeno determinišu željeni ishodi edukacije, karakteristike polaznika (njihove
potrebe, kulturne norme na koje su naviknuti, lične preferencije u stilovima učenja i
komunikacije) i situacioni faktori (raspoloživo vreme, finansijska sredstva, veštine edukatora).
Osnovni cilj pregleda metoda interkulturne edukacije u ovom radu, pored podsticanja njihove
primene, jeste da pomogne edukatorima prilikom izbora metoda. Rad omogućava i uvid u efekte,
dobre strane i slabosti najčešće primenjivanih metoda, kao i onih metoda koje se mogu često
koristiti zbog relativno jednostavne primene (u okviru inicijalnog obrazovanja i u okviru stručnog
usavršavanja nastavnika). Pregled je, uz to, dovoljno obuhvatan da uključuje sve važne dimenzije
interkulturne edukacije i sve komponente ciklusa interkulturnog učenja i da omogući izbor
metoda u skladu sa potrebama i mogućnostima za edukaciju u različitim kontekstima.
Ključne reči: kompetencije nastavnika, interkulturna edukacija, metode interkulturne
edukacije, determinante izbora metode, iskustveni ciklus učenja.
1
Fakultet pedagoških nauka Univerziteta u Kragujevcu, Milana Mijalkovića 14, 35000 Jagodina,
jelena.starcevic@pefja.kg.ac.rs, suncica.macura@gmail.com
41
Jelena Starčević1
Sunčica Macura Milovanović1
METHODS OF TEACHER INTERCULTURAL EDUCATION:
POSSIBILITIES FOR INITIAL TEACHER EDUCATION AND TEACHER
PROFESSIONAL DEVELOPMENT
Besides encouraging intercultural education within teacher education, this paper aims to help
teacher educators to choose suitable methods for working with teacher students/teachers. The
paper displays 12 most used methods and those methods of intercultural education that are
relatively simple for use: lecturing, use of printed material, study of the particular culture,
case study, self-analyses from cultural perspective, cross cultural analyses, exercise of
description, interpretation and evaluation, cultural assimilator, PC training, film and video
material, role play, and direct experience. Besides description, basic determinants of each
method are defined (the nature of process, content and outcome), as well as the most relevant
advantages and shortcomings. Displayed methods comprise all vital aspects of intercultural
education. The basic determinants of choosing particular method are identified and the
importance of realization of the whole cycle of experiential learning is stressed for the
participants of education.
Key words: teacher competencies, intercultural education, methods of intercultural
education, determinants of choosing particular method, cycle of experiential learning.
1
Fakultet pedagoških nauka Univerziteta u Kragujevcu, Milana Mijalkovića 14, 35000 Jagodina,
jelena.starcevic@pefja.kg.ac.rs, suncica.macura@gmail.com
42
Dušica D. Milenković1
Mirjana D. Segedinac1
Tamara N. Hrin1
UTICAJ INSTRUKCIONE STRATEGIJE ZASNOVANE NA
TRIPLETNOM MODELU REPREZENTACIJE SADRŽAJA NA
PERFORMANSE UČENIKA MUŠKOG I ŽENSKOG POLA
Cilj ovog rada bio je da se ispita uticaj instrukcione strategija zasnovane na tripletnom
modelu reprezentacije sadržaja na performanse učenika muškog i ženskog pola. U ovom
istraživanju učestvovalo je 189 ispitanika (88 ispitanika muškog i 101 ispitanik ženskog
pola). Svi ispitanici pohađali su gimnaziju opšteg tipa i bili su uzrasta 16-17 godina. Svi
ispitivani učenici učestvovali su u inicijalnom testiranju, koje je za cilj imalo ujednačavanje
grupa i podelu na eksperimentalna i kontrolna odeljenja. Dalje su učenici eksperimentalne
grupe obučavani kroz primenu tripletnog modela reprezentacije sadržaja, dok su učenici
kontrolne grupe obučavani na tradicionalan način. Na kaju školske godine sprovedeno je
finalno testiranje. Finalni test bio je u formi dvoslojnog dijagnostičkog testa, konstruisan
prema modelu opisanom u [1]. Test se sastojao od 15 zadataka višestrukog izbora, a svaki
zadatak sastojao se iz dva sloja. Prvi sloj sadržavao je pitanje koje se odnosilo na
makroskopski ili simbolički nivo, dok se pitanje iz drugog sloja odnosilo na submikroskopski
nivo. Dobijeni rezultati pokazali su da su na finalnom testu učenici eksperimentalne gupe
ostvarili značajno viša postignuća u poređenju sa učenicima kontrolne grupe dok su rezultati
analize performansi prema polu pokazali da primenjena instrukciona strategija ima
podjednako pozitivan uticaj na performanse ispitanika muškog i ženskog pola.
Ključne reči: trpletni model, instrukciona strategija, inicijalni test, finalni test, muški pol,
ženski pol
Ovo istraživanje je sprovedeno u okviru projekta broj 179010, koje finansira Ministarstvo
prosvete nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.
[1] Chandrasegaran, A.L., Treagust, D.F., Mocerino, M., The Development of a Two-tier Multiple-choice
Diagnostic Instrument for Evaluating Secondary School Students’ Ability to Describe and Explain Chemical
Reactions Using Multiple Levels of Representation, Chem. Educ. Res. Pract. 8 (3) 2007, 293-307.
1
Prirodno-matematički fakultet Univerziteta u Novom sadu, Trg Dositeja Obradovića 3, 21000 Novi Sad,
dusica.milenkovic@dh.uns.ac.rs, mirjana.segedinac@dh.uns.ac.rs, tamara.hrin@dh.uns.ac.rs
43
Tamara N. Hrin1
Mirjana D. Segedinac1
Dušica D. Milenković1
UTICAJ SISTEMIČKIH ZADATAKA NA UČENIČKO SMISLENO
RAZUMEVANJE U SREDNJOŠKOLSKOJ NASTAVI ORGANSKE
HEMIJE
Cilj ovog istraživanja bio je da se ispita efikasnost primene sistemičkih zadataka kao alata za
evaluaciju učeničkog smislenog razumevanja u srednjoškolskoj nastavi organske hemije
(nastavna tema: Dobijanje i hemijsko ponašanje ugljovodonika i halogenih derivata
ugljovodonika). Uzorak istraživanja činila su 62 učenika trećeg razreda prirodnomatematičkog smera gimnazije "Jovan Jovanović Zmaj" iz Novog Sada, uzrasta 17-18
godina. Finalni test znanja sastojao se iz 12 zadataka koji su bili raspodeljeni u dve
kategorije: linearni zadaci (zadaci višestrukog izbora, zadaci dopunjavanja i esejski zadaci) i
sistemički zadaci, koje su u nastavni proces hemije uveli Fahmy i Lagowski [1]. Prikupljeni
podaci analizirani su primenom eksploratorne faktorske analize (EFA), pri čemu je za
određivanja broja faktora primenjena scree plot analiza. Od dobijena dva faktora prvi je
obeležen kao "smislen", a drugi kao "mehanički" u skladu sa radom Vachliotis-a i saradnika
[2]. Posmatrajući magnitude faktora za svaki pojedinačni zadatak, ustanovljeno je da su svi
sistemički zadaci okarakterisani kao "smisleni", dok su kod linearnih zadataka u tu kategoriju
svrstani esejski zadaci, kao i zadaci dopunjavanja koji imaju više od dva zahteva. U
kategoriju "mehaničkih" zadataka svrstani su zadaci višestrukog izbora i zadaci dopunjavanja
sa jednim ili dva zahteva. Kao glavni zaključak ovog rada izdvojena je činjenica da učenici
tokom rešavanja sistemičkih zadataka angažuju kompleksne kognitivne procese, pa su time
sistemički zadaci okarakterisani kao efikasnije alatke za negovanje učeničkog smislenog
razumevanja, u odnosu na linearne zadatke.
Ključne reči: sistemički zadaci, linearni zadaci, organska hemija, srednjoškolska nastava,
smisleno razumevanje
Ovaj rad je predstavljen u okviru projekta broj 47003 koji finansira Ministrastvo prosvete,
nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.
[1] Fahmy, A.F.M., Lagowski, J.J., Systemic assessment as a new tool for assessing students' learning in
chemistry using SATL method: Systemic true false [STFQs] and systemic sequencing [SSQs] question types,
AJCE, 2 (2), 2012, 66-78.
[2] Vachliotis, T., Salta, K., Vasiliou, P., Tzougraki, C., Exploring nowel tools for assessing high school
students meaningful understanding of organic reactions, J. Chem. Educ., 88 (3), 2011, 337-345.
1
Prirodno-matematički fakultet Univerziteta u Novom sadu, Trg Dositeja Obradovića 3, 21000 Novi Sad,
tamara.hrin@dh.uns.ac.rs, mirjana.segedinac@dh.uns.ac.rs, dusica.milenkovic@dh.uns.ac.rs
44
Branko J. Drakulić 1
Svedoci smo pogrešno interpretiranih informacija koje se jako često mogu naći u medijima,
pogotovo internet stranama novina na našem jeziku. U ovom tekstu ću se osvrnuti samo na
teme koje su vezane s prirodnim naukama, ostavljajući društvene nauke i politiku onima koji
se time bave. Od slučaja do slučaja informacije su pogrešno interpretirane nenamerno,
najverovatnije zahvaljujući nedovoljnom poznavanju oblasti o kojoj saopštavaju ili
nedovoljnom poznavanju jezika sa koga prevode autori takvih tekstova (koji najčešće nisu
potpisani). Često imam utisak da su nakaradno predstavljene informacije, ponekada, namerno
interpretirane na način na koji su saopštene radi senzacionalizma. Takve vesti su manje-više
za ’jednokratnu’ upotrebu, i pored toga što najverovatnije često izazivaju negativne
komentare koji medijatori medija nikada ne objavljuju, najčešće nemaju veliku težinu. U
drugu i ozbijniju kategoriju spadaju informacije netačne i očigledno svrsishodno pogrešno
interpretitrane, plasirane preko internet strana proizvođača čudesnih sredstava za lečenje ili
popravljanje opšteg psiho-fizičkog stanja. Takve informacije imaju za svrhu da privuku
kupce proizvodima koji svakako ne mogu da proizvedu efekat za koje oglašivači tvrde da je
moguć, i iako su takvi proizvodi često neškodljivi po zdravlje zdravih osoba; samim tim što
nemogu da pomognu u lečenju velikog broja bolesti za koje su oglašeni kao jedini i
nezamenjivi lekovi, bolesne osobe često mogu da zavedu i odvrate od lečenja metodama
klasične medicine; ozbiljno ugrožavajući time već narušeno zdravlje obolelih. Cela priča je
veoma stara, i potiče verovatno iz vremena mnogo pre ’čudesnih vodica’ koji su nudili
putujući trgovci na Divljem zapadu; nadrilekarstvo je postojalo od davnina. Metodi kojima se
kvazi-lekovi danas reklamraju su sofisticiraniji, u tumačenju dejstva se prizivaju kvazi-naučni
metodi, pazi se na estetiku i dizajn kako proizvoda tako i reklama, i velikoj ciljanoj grupi
potrošača su sve ove informacije mnogo dostupnije nego pre 30-40 godina. Sve navedeno ću,
tokom izlaganja, ilustrovati primerima koje sam prikupio u toku nekoliko meseci. Važno je
pitanje kako treba da izgleda nastava prirodnih nauka u osnovnim i srednjim školama, kako u
pogledu informacija koje đaci treba da usvoje, tako i u pogledu načina razmišljanja koji treba
da razviju, da bi prosečna osoba sa završenom srednjom školom mogla validno da proceni šta
joj se oglašavanjem kvazi-lekova i/ili kvazi-metoda lečenja nudi, i time sebe zaštiti kada
donosi odluke.
Ključne reči: nastava prirodnih nauka, nadrilekarstvo, internet
1
Centar za hemiju – IHTM, Univerzitet u Beogradu, Njegoševa 12, 11000 Beograd, bdrakuli@chem.bg.ac.rs
45
Branko J. Drakulić 1
MISSINTERPRETATIONS AND PSEUDO-MEDICINE
IN THE INTERNET ERA
In this communication I call attentntion on miss-interpretations in the news, broadly related to
natural sciences, that can be found on the web sites of domestic media, most often
newspapers. Such issues often stem from jurnalists insuficent knowledge of topic under
consideration, or insuficent knowledge of language from which news have been translated.
Different category, for sure, is advertising of pseudo-medicine and pseudo-remedies, which
can have drastic consequences in certain situations. Althouht pseudo-medicine exists during
last few hundred years, internet offers advertising of pseudo-medicine and pseudo-remedies
to broad audience. Explanations provided by nowdays quackers sounds ‘scientific’, although
in reality all such explanations are pseudo-scientific. Along with this, good design of the both
offered products and web-sites, force potential users to be assured to purchase/use products
which are worth to be used. The main question underlying such widespread issues is how
teaching of science in elementary and secondary school should be shaped in order to provide
sufficient level of both knowledge and the way of thinking, to allow common people to make
correct decisions when are faced with possibility of using services or products offered by
nowdays quackers.
Key words: Science Teaching, Pseudo-Medicine, Internet
1
Centar za hemiju – IHTM, Univerzitet u Beogradu, Njegoševa 12, 11000 Beograd, bdrakuli@chem.bg.ac.rs
46
Jelena Radivojević1
Aleksandar Lolić1
Jovica Plavšić2
Jasminka Korolija1
PRILOG RAZVIJANJU PISMENOSTI O ŽIVOTNOJ SREDINI KROZ NASTAVU
HEMIJE
Predmet istraživanja je ispitivanje primene ambijentalne nastave u razvijanju pismenosti o
životnoj sredini kroz nastavu hemije. Zadatak je obuhvatio analiziranje uzoraka zemljišta iz
školskog dvorišta radi sađenja biljaka koje odgovaraju njegovom sastavu. Istraživanje je
urađeno u gimnaziji opšteg smera. Učestvovalo je 13 zainteresovanih učenika (šest dečaka i
sedam devojčica) iz sva četiri razreda. Uz uputstva studenta i nastavnika sa Hemijskog
fakulteta uzorkovano je zemljište i u laboratoriji na fakultetu kvalitativno i kvantitativno
ispitano. U toku eksperimentalnog rada učenici su primenjivali teorijska znanja iz hemije i
vežbali različite tehnike rada. Ovaj deo bitan je iz dva razloga: razumevanje načina rada u
hemiji kao nauci i zato što u programu hemije za gimnaziju opšteg smera nema
laboratorijskih vežbi. Stavovi učenika o primenjenom načinu rada u ovoj vanškolskoj
aktivnosti ispitani su anketiranjem. Odgovori pokazuju da je učenicima ovakav način rada
jednostavan za izvođenje, lak za razumevanje, zanimljiv, uzbudljiv i koristan.
Ključne reči: ambijentalna nastava, nastava hemije, pismenost o životnoj sredini,
laboratorijski rad, stavovi učenika
1
Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, jelenar-91@hotmail.com,
lolix@chem.bg.ac.rs, korolija@chem.bg.ac.rs
2
Gimnzija "Mihailo Pupin", Antifašističke borbe 1a, 11000 Beograd, plavsicjovica@yahoo.com
47
Milena Tošić1
Jasminka Korolija1
Opšteobrazovni predmet Hemija uči se u srednjoj umetničko-zanatskoj školi "Tehnoart" u
kojoj su zastupljeni smerovi: konzervator kulturnih dobara, stilski krojač, firmopisac-kaligraf,
grnčar, juvelir i graver umetničkih predmeta. Za sve navedene struke potrebna su hemijska
znanja zbog pravilnog rukovanja supstancama. Cilj ovog istraživanja bio je da se sagledaju
stavovi nastavnika o potrebi izučavanja hemije u ovoj školi. U tu svrhu urađen je
polustrukturirani intervju sa jedinim profesorom hemije i sa 19 (od 22) profesora predmeta
Materijali i tehnike za svaki od navedenih smerova. Intervju je sadržao tri osnovna pitanja,
koja su proširivana u zavisnosti od dobijenih odgovora. Pitanja su obuhvatala poznavanje
sadržaja programa Hemije od strane profesora stručnih predmeta i poznavanje programa
stručnih predmeta od strane profesora hemije; mogućnosti korelacije hemije i stručnih
predmeta; zainteresovanost za međusobnu saradnju nastavnika. Sakupljeni podaci pokazuju
nedovoljno poznavanje programa hemije, odnosno stručnih predmeta, iako postoji svest o
vezi hemije sa umetnošću i želja za saradnjom medju profesorima.
Ključne reči: nastava hemije, umetnički zanati, interdisciplinarna nastava, stavovi nastavnika
1
Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, milenatosic24@gmail.com,
korolija@chem.bg.ac.rs
48
Biljana Tomašević1
Dragica Trivić1
PROFESIONALNI RAZVOJ NASTAVNIKA
– POTREBE I MOGUĆNOSTI
Očekivanja koja postavlja savremena obrazovna politika povezana su s potrebom da se
kompetencije nastavnika, formirane kroz inicijalno obrazovanje, usavršavaju i dopunjavaju
kroz kontinuirani profesionalni razvoj [1]. Obaveza nastavnika da se radi uspešnijeg
ostvarivanјa i unapređivanјa obrazovno-vaspitnog rada stalno, stručno i profesionalno
usavršava, definisana je u Zakonu o osnovama obrazovanja i vaspitanja [2]. Odgovarajućim
Pravilnikom [3] konkretnije su utvrđeni oblici stručnog usavršavanјa, prioritetne oblasti,
programi i način organizovanјa kao i druga pitanјa značajna za razvoj sistema stručnog
usavršavanјa. Praksa je pokazala da ponuda programa obuke nije u potpunosti omogućavala
formiranje i unapređivanje kompetencija koje će odgovoriti postavljenim zahtevima [4].
Okvir za izbor programa usavršavanja nastavnika treba da budu definisani standardi
kompetencija nastavnika [5], kao i rezultati naših učenika na međunarodnim testiranjima [6],
završnim ispitima i nacionalnim testiranjima.
Ključne reči: kompetencije nastavnika, stručno i profesionalno usavršavanje
[1] European Commission, Supporting teacher competence development for better learning outcomes, Brussels,
2013.
[2] Zakon o osnovama sistema obrazovanјa i vaspitanјa, Službeni glasnik RS – Prosvetni glasnik, 72/09 i 52/11.
[3] Pravilnik o stalnom stručnom usavršavanјu i sticanјu zvanјa nastavnika, vaspitača i stručnih saradnika,
Službeni glasnik RS, 13/2012.
4 Pešikan, A., Antić, S., & Marinković, S., Koncepcije stručnog usavršavanja nastavnika u Srbiji: između
proklamovanog i skrivenog modela, Nastava i vaspitanje, 59 (2), 2010, 278-296.
5 Pravilnik o standardima kompetencija za profesiju nastavnika i njihovog profesionalnog razvoja. Službeni
glasnik RS- Prosvetni glasnik, 13/2012.
6 Pavlović Babić, D. & Baucal, A., PISA 2012 u Srbiji: prvi rezultati, Podrži me, inspiriši me, Institut za
psihologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu, Centar za primenjenu psihologiju, Beograd, 2013.
1
Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, bsteljic@chem.bg.ac.rs,
dtrivic@chem.bg.ac.rs
49
Ivana S. Antonijević1
STUDENTSKI ČASOPIS POZITRON KAO SREDSTVO U
OBRAZOVANJU
Prošle godine na Hemijskom fakultetu u Beogradu izašao je prvi broj Pozitrona - časopisa
studenata ovog fakulteta. Jedan od ciljeva ovog časopisa je da studentima i učenicima ponudi
obrazovne tekstove iz sveta hemije i srodnih disciplina. Pored pasivnog učešća, studenti i
učenici su dobili mogućnost da aktivno učestvuju u izradi tekstova i izboru tema čime stiču
iskustvo u pisanju i pretraživanju literature. Časopis Pozitron je namenjen studentima,
profesorima, osnovcima i srednjoškolcima, ali i svim ljubiteljima hemije kojima se na
zanimljiv način približava ova interesantna nauka. S obzirom da studenti uređuju časopis,
tekstovi su prilagođeni mlađoj populaciji, a neke komplikovane teme obrađene na
najjednostavniji način.
Tekstovi u ovom časopisu su posvećeni aktuelnim i naučno-popularnim temama koje mogu
biti od velikog značaja za dalje usavršavanje jer doprinose poboljšanju obrazovanja mladih
ljudi. Teme koje se obrađuju u okviru časopisa prate novosti iz ekologije, biohemije,
savremenih dostignuća i izuma. Pored toga, časopis obiluje i interesantnim podacima iz
istorije hemije. Časopis je koncipiran na stalnim rubrikama među kojima su Eko ugao, Da li
ste znali, Hemija danas, Korak u prošlost, Pogled u biohemiju i Tema broja. Čitaocima su
dostupne raznovrsne teme u obliku kratkih i preglednih članaka koje će čitati sa
interesovanjem i koji će im biti veoma korisni u sticanju novih i unapređivanju već stečenih
znanja.
Zahvaljujući velikom broju interesantnih obrazovnih tekstova časopis Pozitron se može
koristiti kao dodatno sredstvo u nastavi hemije za učenike osnovnih i srednjuh škola jer
omogućuje nastavnicima da na drugačiji način približe hemiju učenicima. S obzirom da u
poslednje vreme internet zauzima primat u potrazi za novim informacijama kao i da su
društvene mreže najčešći način informisanja studenata i učenika, ovaj časopis je prilagođen
potrebama mladih ljudi jer je dostupan u elektronskom obliku kao i na društvenim mrežama,
što omogućava brz i lak pristup informacijama ciljanoj grupi čitalaca.
Ključne reči: Pozitron, časopis, hemija, obrazovanje, studenti i učenici, internet
1
Hemijski fakultet, Univerzitet
ivana.antonijevic89@gmail.com
u
Beogradu,
50
Studentski
trg
12-16,
11000
Beograd,
Aleksandar M. Đorđević1
Vesna D. Milanović2
Dragica D. Trivić1
Različiti obrazovni sistemi kroz ciljeve ističu razvoj odgovornih, moralnih i obrazovanih
ličnosti, spremnih da aktivno deluju u svim oblastima značajnim za ljudski razvoj. Strateški
dokumenti usvojeni u Srbiji definisali su različite uloge nastavnika među kojima je i vaspitna
uloga. Od nastavnika se očekuje briga o fizičkom, kognitivnom i socio-emocionalnom
razvoju učenika. Postavlja se pitanje u kojoj meri nastava hemije ima vaspitne efekte kao što
su: formiranje prirodnonaučnog pogleda na svet, razmišljanje o socijalnoj relevantnosti
znanja iz hemije i doprinosu tih znanja opštoj pismenosti mladih, briga o ličnom i
društvenom zdravlju i bezbednosti, briga o kvalitetu životne sredine, razumevanje etičkih
normi u nauci, razvoj moralnih vrednosti. U okviru istraživanja ispitani su stavovi 237
nastavnika hemije o njihovim vaspitnim ulogama u nastavnom procesu. Rezultati pokazuju
da vaspitni segment nastave hemije može doprineti: uspešnosti učenika u učenju,
izgrađivanju odgovornog odnosa prema životnoj sredini, podizanju brige o telesnom zdravlju
i razvoju moralnih vrednosti.
Ključne reči: nastava hemije, vaspitanje, učenje, moralne vrednosti, zdravlje, životna sredina
1
Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, alek2012@gmail.com,
dtrivic@chem.bg.ac.rs
2
veki.milanovic@gmail.com
51
Andrijana Žekić1
Mićo Mitrović1
DOBAR UDŽBENIK KAO NEOPHODAN USLOV ZA STICANJE
KVALITETNOG ZNANJA IZ FIZIKE
U savremenoj školskoj nastavnoj praksi pruža se mogućnost biranja udžbenika, priručnika,
laboratorijskih praktikuma koje treba preporučiti učenicima za korišćenje na školskom času i
za samostalan rad. Načini na koje se nastavnici opredeljuju za određeni materijal nisu
unificirani i često su neobični. Imajući na umu da znanje učenika direktno zavisi od pisanog
materijala koji mu je preporučen, od načina njegovog korišćenja i svesti o neophodnosti
korektnih znanja, predmetnim nastavnicima se nameće, kao bitan zadatak, upravo kritičko
ocenjivanje dostupnih materijala.
Osnovni nedostaci udžbeničke literature predstavljaju materijalne greške, metodički
nedostaci i neusaglašenosti sa planom i programom.
Materijalne greške. Posledica su nestručnosti autora i recenzenata bilo izdavačkih kuća, bilo
institucija koje ih odobravaju u završnoj fazi. Nastavnici nedovoljno sigurni u sopstveno
znanje, ili što je često sa deficitarnim kadrom kao što je slučaj sa nastavom fizike, gde
nastavu neretko realizuju nesvršeni studenti, inžinjeri, pa čak i učitelji, verujući
udžbenicima pogrešno uče učenike. Ovakav rad zbunjuje učenike koji uočene greške
pripisuju sopstvenoj nemogućnosti razumevanja i usvajanja gradiva, odustajući od izučavanja
fizike.
Metodički nedostaci. Udžbenici se međusobno razlikuju po metodičkom pristupu obrade
pojedinih tema što je logična posledica nepostojanja najbolje metode obrade gradiva. Zbog
toga nastavnici biraju udžbenike čiji im metodički pristup najviše odgovara. Međutim, sami
udžbenici obiluju samoneusaglašenostima - različita terminologija u pojedinim delovima,
neusaglašenosti teksta sa ilustracijama, greške u oznakama, neobjašnjene oznake na slikama i
slično.
Neusaglašenost sa planom i programom. Određeni broj udžbenika ne obrađuje sve teme
predviđene planom na svim nivoima predviđenim standardima. Posebno ne zadovoljavaju
potrebe nadarenih učenika koji su tada primorani da dodatna znanja traže u udžbenicima viših
obrazovnih nivoa, u kojima je pristup temi ozbiljniji i stoga njima neprimeren. Nestručnost
autora i izbegavanje obrade tema na višem nivou imaju za posledicu udžbenike koji izgledom
podsećaju na slikovnice sa tezama prepisanim sa table. Kao takvi neretko predstvaljaju
opravdanje za neadekvatan rad sa učenicima.
Kljčne reči: udžbenici fizike, nastava fizike, nastavni planovi i programi
1
Univerzitet u Beogradu - Fizički fakultet, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, andrijana@ff.bg.ac.rs
52
Andrijana Žekić1
Mićo Mitrović1
A GOOD TEXTBOOK AS A NECESSARY CONDITION FOR
ACQUIRING QUALITY KNOWLEDGE IN PHYSICS
Modern academic teaching practice provides the option of choosing textbooks, manuals, lab
practicum which could be recommended to students for use in the classroom and to work
independently. Ways in which teachers are opting for certain materials are not uniform and
often unusual. Keeping in mind that students' knowledge is directly dependent on the written
material which he preferred, by way of its use and awareness of the necessity of correct
knowledge, subject teachers to impose such an important task, it is a critical evaluation of the
available material.
The main disadvantages of textbooks are material errors, methodological shortcomings and
inconsistencies with the program.
Material errors. They are the consequence of the incompetence of the authors and reviewers
selected by publishers, or any institution that granted them in the final stage. Teachers less
confident in their own knowledge, or what is also the case with the teaching physics, where
classes realized unfinished students, engineers, and even teachers, believing textbooks
teach students. Such work confuses students who noticed errors and attributed them to their
own inability to learn and understand, which result in abandoning the study of physics.
Methodological shortcomings. By methodical approach to individual themes textbooks differ,
which is a logical consequence of the lack of the best methods of processing materials.
That's why teachers choose textbooks most appropriate to their own approach. However,
books abound with selfinconsistencies - different terminology in some parts, run lines with
illustrations discrepancies, errors in the tags, unexplained marks on the pictures and the like.
Inconsistencies with the program. A number of textbooks is not processing all threads in the
plan at all levels prescribed standards. Especially not meet the needs of gifted students who
are then forced to seek additional knowledge in textbooks of higher levels of education,
where more serious approach to the subject and, therefore, inappropriate to them.
Incompetence of the author and avoidance on topics at a higher level have resulted in books
that look reminiscent of a picture book with a thesis copied from the board. As such they
rarely is represented by an inadequate justification for working with students.
Key words: physics textbooks, teaching physics curricula
1
Univerzitet u Beogradu - Fizički fakultet, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, andrijana@ff.bg.ac.rs
53
Milutin Stepić1
Marijana Petković 2
VINČINA NAUČIONICA: NAUČNO OBRAZOVANJE UČENIKA
KROZ DIREKTNO UKLJUČIVANJE U NAUČNO-ISTRAŽIVAČKI
RAD
Projekat „Vinčina naučionica“, koji se već tri godine realizuje u Institutu za nuklearne nauke
„Vinča“, se sastoji od više jednodnevnih radionica iz različitih naučnih oblasti, čiji je jedan
od ciljeva da učenici viših razreda osnovnih škola i svih razreda srednjih škola steknu nova
saznanja, i to kroz direktno uključivanje u naučni rad. Radionice se organizuju iz fizike,
hemije, biologije/biomedicine, zaštite životne sredine/zaštite od zračenja i nauke o
materijalima, a do sada je u njima učestvovalo više od 250 učenika is Srbije. Svaka od
radionica predstavlja jedan mini-projekat, čijia je tema izvedena iz aktuelnih istraživanja.
Učenici rade u timovima od po 5 i svaki učesnik se upoznaje sa glavnim fazama istraživanja:
teorijskom pripremom, izradom eksperimenta (učenici sami ili u timu rade eksperimente, pod
nadzorom koordinatora), analizom rezultata, diskusijom i predstavljanjem rezultata rada u
laboratoriji. Radovi se predstavljaju u vidu posterske prezentacije na tradicionalnoj
manifestacii „Otvorena vrata Vinče“. Dosadašnji rezultati programa, koje ćemo predstaviti su
veoma zadovoljavajući, a mogu se sumirati na sledeći način: učenici su vrlo profesionalno
odgovorili na izazove koji prevazilaze njihovo školsko znanje, mnogima su radionice
pomogle u izboru fakulteta, upoznali su se sa naučnim radnicima i uslovima bavljenja
naukom u Srbiji. S druge strane, koordinatori radionica, koji su uglavnom mlađi istraživači
zaposleni u Institutu „Vinča“, su dobili priliku da koordinišu rad manjeg istraživačkog tima i
steknu iskustvo u rukovođenju projektom. U radu će biti dati primeri radionica iz svih oblasti
i diskutovani rezultati dosadašnjeg rada sa učesnicima.
Ključne reči: „Vinčina naučionica“, naučne radionice
1
Laboratorija za atomsku fiziku, Institut za nuklearne nauke „Vinča“, 11001 Beograd, mstepic@vin.bg.ac.rs
Laboratorija za fizičku hemiju, Institut za nuklearne nauke „Vinča“, 11001 Beograd,
marijanapetkovic@vin.bg.ac.rs
2
54
Dragan D. Manojlović1
Milica N. Sentić1,2
Milena M. Milutinović1,2
Nešo Šojić2
NAUČNA SARADNЈA IZ OBLASTI ELEKTROHEMIJE IZMEĐU
REPUBLIKE SRBIJE I REPUBLIKE FRANCUSKE
Saradnja između laboratorije profesora D. Manojlovića na Katedri za analitičku hemiju
Hemijskog fakulteta u Beogradu i laboratorije profesora N. Šojića Univerziteta u Bordou
datira iz 2008. godine, ostvarena je zahvaljujući programu „Pavle Savić” programom
saradnje „Partnerstvo Hubert Curien” (PHC) pod nazivom „Mreža makroporoznih
ultramikroelektroda koje se primenjuju za analizu tragova metalnih jona u životnoj sredini”
(No: 337-00-00286/2007-02/10). Afirmacija uspešne realizacije projekta rezultuje
objavljivanjem naučnih radova u visoko kvalifikovanim časopisima od kojih izdvajamo
Advanced Synthesis & Catalysis, 2008, 350, 29 i Electrochimica Acta, 2010, 55, 965.
Doktorska disertacija dr Milene Milutinović u komentorstvu između dva univerziteta
produbljuje i podstiče dalji tok saradnje izradom nekoliko publikacija u naučnim časopisima
sa izuzetno visokim impakt faktorom (prosečni IF 4,8). Projekat „Pavle Savić” za 2010-2011.
godinu pod nazivom „Elektrohemiluminiscetni biosenzori koji se koriste istovremeno za veći
broj imunoeseja” doprineo je izradi ove doktorske teze i učvrstio saradnju dve istraživačke
grupe. Francuski Institut u Beogradu i Campus France - nacionalna agencija za promociju
francuskog visokog obrazovanja, neizostavni „ambasadori” plodonosne saradnje, finansijski
su podržali i narednu doktorsku disertaciju sa dvojnim mentorstvom doktorantkinje Milice
Sentić. Izvrsna obuka u trenutno vodećoj oblasti istraživanja, uključuje i obuku u većem
broju elektroanalitičkih tehnika, prezentovanje postignutih rezultata kroz učešće na brojnim
istaknutim međunarodnim konferencijama omogućeni su mladim istraživačima komentorskih
studija kombinovanjem iskustva srpskog i francuskog tima. Ambiciozni projekat doprineo je
publikacijama u prestižnim svetskim naučnim časopisima Angewandte Chemie International
Edition 2012, 51, 11284 (IF 13,73); ChemElectroChem 2014, 1, 95; Chemical Science 2014,
5, 2568; Chemical Communication 2014, 50, 10202. Program „Pavle Savić” za 2012-2013.
godinu pod nazivom „Multianalitna detekcija zagađivača sa novim elektrohemijskim
sistemima” (No: 680-00-132/2012-09/17) i treći put je pružio podršku ovoj saradnji. Gore
iznesene činjenice ukazuju na obostranu želju usmerenu za nastavak naučne saradnje između
Srbije i Francuske.
Ključne reči: Hemijski fakultet u Beogradu, Univerzitet u Bordou, Naučna saradnja
Republike Srbije i Republike Francuske, projekat „Pavle Savić”, Elektrohemija
1
Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, milena@chem.bg.ac.rs,
manojlo@chem.bg.ac.rs
2
Univerzitet Bordo 1, Bordo, Francuska, msentic@ipb.fr, sojic@enscbp.fr
55
Jelena Stojiljković1
„OTROVI KAPULETOVOG VRTA“
Savremena nastava teži inovativnim pristupima u ostvarivanju nastavnih ciljeva i sadržaja,
koji bi na interaktivan i kreativan način, istakli smisao i svrhu primeljivog znanja. Dramski
metod u nastavi, postaje podsticaj za istraživanje naučenih sadržaja, ali i životnih
situacija,pri kojima učenici, kroz proces stvaralačke komunikacije, otkrivaju svoj način i
daju svoju interpretaciju izabranih sadržaja, kroz ostvarivanje vaspitno-obrazovnih
nastavnih ciljeva.U radu će biti objašnjen pojam dramskog metoda, dramske radionice, kao
i načini na koje se oni ostvaruju u nastavi sa fokusom na književnosti i lektiri, u korelaciji sa
opštim ili stručnim predmetima. Značaj primene će biti objašnjen kroz pojam edukativnog
pozorišta kao modela vršnjačke edukacije. Osnovni cilj ovog rada je sagledavanje i isticanje
važnosti proučavanja stručnih sadržaja, kao načina unapređivanja učenja, te učeničkih i
nastavničkih kompetencija, kroz neposrednu primenu dramskih metoda, prema modelu
ostvarenog, EU projekta DICE u Farmaceutsko –fizioterapeutskoj školi u Beogradu.
Ključne reči: savrema nastava, dramski metod, dramska radionica, korelacija književnosti
sa opštim i stručnim predmetima, edukativno pozorište
CEDEUM, nevladina organizacija, CEDEUM je član Svetske asocijacije za dramu i
edukaciju koja je osnovana 1992.godine. Intenzivno sarađuje sa međunarodnim
organizacijama kroz oblast stvaralačkog i umetiničkog obrazovanja kroz zajedničke projekte
posebno u oblasti drame/pozorišta u obrazovanju.
1
Farmaceutsko – fizioterapeutska škola, Donska 27-29, 11000 Beograd, farmafizio@sbb.rs
56
Jelena Stojiljković1
“POISONS OF CAPULET’ S GARDEN“
Modern teaching is looking for the innovative approaches to achieve the educational goals
and contents that will highlight the meaning and purpose of applicable knowledge in
interactive and creative way. Drama teaching method becomes an incentive to explore the
content of the lessons as well as life situations in which students, through a process of
creative communication, reveal their own way and give their interpretation of selected
facilities, through the implementation of educationaland curricular goals. In this paper the
meaning of dramatic method and drama workshops will be explained as well as the ways in
which they can express themselves in the classroom with a focus on literature and reading, in
correlation with a general or professional subjects. The importance of the application will be
explained through the concept of educational theater as a model of peer education. The main
objective of this paper is to identify and highlight the importance of studying the technical
content, as a way of improving learning as well as competencies of student and teacher
through direct application of drama techniques in Pharmaceutical - Physiotherapy high school
in Belgrade, according to the model generated within the EU project DICE.
Key words: contemporary teaching, dramatic method, drama workshops, literature
correlation with general and vocational subjects, educational theater
1
Farmaceutsko – fizioterapeutska škola, Donska 27-29, 11000 Beograd, farmafizio@sbb.rs
57
Aleksandar T. Lipkovski1
NESKLAD MATEMATIKE I PRIRODNIH NAUKA U ŠKOLI: MOŽE LI
BOLJE?
Iz istorije matematike poznato je da su mnogi impulsi za razvoj matematike dolazili iz
prirodnih nauka. Tako, razvoj infinitezimalnog računa u Njutnovom delu bio je podstaknut
potrebama razvoja fizike, i takvih primera ima bezbroj. I obrnuti uticaji su isto toliko važni,
jer razvoj teorijske matematike je samo prividno nezavisan od prirodnih nauka. Kako je
jednom rekao fizičar nobelovac Eugen Vigner, matematički jezik je izuzetno dobro
primenljiv za formulisanje fizičkih zakona, to je čudesni dar koji ne razumemo i ne
zaslužujemo.
Nažalost, pored svega toga, veza između nastave mateatike i nastave prirodnih nauka, pre
svega fizike i hemije u osnovnoj i srednjoj školi je veoma slaba. Mestimično su programi tih
predmeta izrazito vremenski i sadržajno neusklađeni. Svedoci smo takođe činjenice da
nastavnici matematike u toku svog univerzitetskog obrazovanja ne steknu ni minimalna
potrebna znanja iz nastave prirodnih nauka.
U predavanju će biti istaknuto nekoliko problema neposredne primene matematičkih znanja u
nastavi fizike i hemije u prvom razredu srednje škole, sa preporukama nastavnicima
matematike kako da potrebna znanja integrišu u svojoj nastavi.
Ključne reči: nastava matematike, nastava prirodnih nauka, kordinacija, integrisanje
1
Univerzitet u Beogradu, Matematički fakultet, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, acal@matf.bg.ac.rs
58
NAUČNA I OBRAZOVNA POLITIKA │
SCIENCE AND EDUCATION POLICY__________________________.T4.
PLENARNA PREDAVANJA.............................................................................................
Snežana Bojović
Ivan V. Aničin
Stevan Jokić
Snežana Bojović1
Naučna politika u Srbiji nije se razvijala ravnomerno, zavisila je od društveno-političkog
okruženја koje se u dva veka postojanјa nove srpske države često menјalo. Organizovaniji
razvoj nauke u pojedinim disciplinama počeo je krajem 19. veka i ubrzano je napredovao do
Prvog svetskog rata. Između dva rata razvoj Univerziteta je usporen, a u pojedinim
disciplinama praktično nije bilo naučnog rada (hemija, fizika, fizička hemija).
Posle Drugog svetskog rata česte promene zakona i brojne reforme dovele su do deformacija
u nastavi i nauci. Jedan od malobrojnih naučnika koji su ukazivali na negativne pojave i
uspevali da poprave stanјe u naučnoj politici bio je Aleksandar Despić.
Aleksandar Despić (1927-205), elektrohemičar, jedan je od naših najznačajnijih naučnika
druge polovine 20. veka. Pored naučnog rada bavio se stručnim i društvenim radom, posebno
organizacionim pitanјima nauke. Od šezdesetih godina 20. veka pa tokom sledećih nekoliko
decenija, kao član različitih odbora i saveta učestvovao je u kreairanјu naučne politike Srbije.
Ključne reči: naučna politika, Aleksandar Despić
1
Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, sbojovic@chem.bg.ac.rs
60
Ivan V. Aničin1
Nauka je razgranat socijalni fenomen koji je integrisan u svaki segment savremene
civilizacije. O tome govori usklađenost svih pokazatelja stepena razvoja individualnih
društava – razvijena nauka ide uz razvijeno društvo. Nauka i ostali segmenti društva
uzajamno deluju jedni na druge te se uzrok i posledica ne mogu definisati. Niz problema sa
organizacijom nauke u malim zemljama usložnjava činjenica da su fundamentalne nauke
velikim delom internacionalizovane, dok su primenjene najvećim delom korporacione i
nacionalne. U radu se, u cilju ispravne dijagnostike, ukazuje na niz nužnih razlika između
nauke u razvijenim i nerazvijenim društvima. Razmatraju se neke mere koje bi mogle da
pomognu u prevazilaženju provincijalnog karaktera nauke u maloj zemlji.
Ključne reči: Mala zemlja, nauka, fundamentalna, primenjena, analiza stanja, sugestije
1
Fizički fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, anicin@ff.bg.ac.rs
61
Ivan V. Aničin1
Science is a complex enterprise, which is differently organized in different societies. Since
singnificant contributions to science are almost exclusively made by developed societies we
explore the reasons why science in less developed countries (or the small countries) is so very
much inferior. We consider a number of organizational measures that might possibly improve
the quality of science in a small country, without significantly increasing its funding.
Key words: Small country, Science, Fundamental, Applied, Comparisons with developed
countries, Suggestions
1
Fizički fakultet Univerziteta u Beogradu, Studentski trg 12-16, 11000 Beograd, anicin@ff.bg.ac.rs
62
Stevan Jokić1
Klimatske promene, biodiverzitet, menadžment prirodnih resursa... su samo neki od ključnih
globalnih problema održivog razvoja usko povezanih s naukom i tehnologijom. Njihovo
rešavanje zahteva hitno uključivanje, u najširem smislu, građana i društava u proces korenite
evolucije svog/njihovog ponašanja. Obrazovanje, u tom kontekstu, ima krucijalnu ulogu u
promociji tih promena u pokušaju da, prethodno, ostvari snabdevenost svih građana s
ključnim kompetencijama naučne pismenosti koje su neophodne za aktivno učešće u
demokratskoj debati u vezi pomenutih problema koji se tiču svakog od nas. Nastavnicima, od
kojih se zahteva da prvi pokušaju da se s učenicima, još od najnižih razreda, upoznaju i suoče
s ovim problemima, je potrebna pomoć posredstvom aktivnosti profesionalnog usavršavanja i
stavljanja na raspolaganje odgovarajućih resursa. Projekat Ruka u testu u okviru saradnje s
projektima EU-FIBONACCI, LLL-SUSTAIN stavlja na raspolaganje nastavnicima, pored
resursa predstavljenih na prvom TIPNUD simpozijumu, knjige Zrnca nauka 8,9, module koji
se mogu preuzeti sa sajta Ruka u testu (http://rukautestu.vinca.rs): Ekrani, mozak i... dete; 4
modula s temom Kako čovek transformiše materiju za svoje potrebe, dve radionice – izložbe
koje preuzimaju saradnici projekta u više gradova Srbije, i mogućnost učešća škola na
konkursima u vezi održivog razvoja.
Ključne reči: Održivi razvoj, naučna pismenost, Ruka u testu
1
Institut za nuklearne nauke „Vinča“ Univerziteta u Beogradu, Mike Petrovića Alasa 12-14, 11000
Beograd, sjokic@vin.bg.ac.rs
63
KULTURA I NAUKA │CULTURE AND SCIENCE
.T5
PLENARNO PREDAVANJE…………………………………………………………...
STUDIJE BAŠTINE KAO TEMELJ OČUVANJA
HUMANISTIČKOG OBRAZOVANJA
THE HERITAGE STUDIES AS THE FOUNDATION
FOR THE PRESERVATION OF HUMANITIES
Dragan J. Bulatović
SAOPŠTENJA……………….………………………………………………………......
UMETNOST KAO ISTRAŽIVANJE. NAUČNA SAZNANJA I RAZVOJ NOVIH
TEHNOLOGIJA U OSTVARENJIMA UMETNIKA I REDITELJA PETERA
GREENAWAYA
ART AS RESEARCH. SCIENCE AND DEVELOPMENT OF NEW TECHNOLOGIES
IN THE WORKS CREATED BY ARTIST AND DIRECTOR PETER GREENAWAY
Angelina Milosavljević Ault
BAUK DIGITALIZACIJE
Milan Popadić
TEORIJSKO-METODOLOŠKE OSNOVE STRUKTURALIZMA U ARHITEKTURI
THEORETICAL AND METHODOLOGICAL BASICS OF STRUCTURALISM IN
ARCHITECTURE
Milica Marić Stojanović, Ljiljana Damjanović, Ivanka Holclajtner Antunović,
Velibor Andrić, Maja Gajić Kvaščev, Jelena Mutić, Dragan Milovanović,
Radmila Jančić Hajneman, Žika Šmit
Dragan J. Bulatović1
STUDIJE BAŠTINE KAO TEMELJ OČUVANJA HUMANISTIČKOG
OBRAZOVANJA
U savremenom shvatanju nasleđa zatura se njegova humanistička osnovanost u antičkoj
sintagmi kalokagatije. Lepo je ono što je dobro. Dobro se u svom bogatom obrazovnom
trajanju razumevalo, kad kao sreća (u otkrivanju), kad kao uživanje (u saznanju), kad kao
korist (u delanju), no uvek je to što je preovladavalo u nekom vremenu, određivalo i njegovu
ideju univerziteta. Ako se pak, pogleda šta je zajedničko ideji kulturnog dobra i ideji
univerziteta, lako je uočljivo da se one sreću na prostoru javnosti. Javnost dobra je kategorija
vrednosti koja silno utiče na sve savremene menadžmentske modele izbegavanja opšte
koristi, odnosno favorizovanja modela uspešnosti / kompetitivnosti, koji sleduju doktrinu
liberalnog kapitalizma. Kako se savremena ideja baštinjenja, razapeta u našim uslovima
odrastanja između lapota i šoping-mola, spašava u univerzitetskom programu, biće pokazano
na primeru studija baštine (od osnovnih do doktorskih) Seminara i Centra za muzeologiju i
heritologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu. Biće prikazano kako je održanje
humanističkih ideala svake zajednice zavisno od očuvanja javnosti dobra i stvaranja
dostupnosti obrazovanja oličenog u lepoti saznanja za svakog pojedinca.
Ključne reči: baština, humanizam, ideja univerziteta, kulturno dobro, heritologija
1
Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu, Čika Ljubina 18-20, 11000 Beograd, dbulatov@f.bg.ac.rs
65
Dragan J. Bulatović1
THE HERITAGE STUDIES AS THE FOUNDATION FOR THE
PRESERVATION OF HUMANITIES
The contemporary concept of heritage overlooks the humanistic origin of the discipline that is
derived from the antique phrase kalokagathia. Beautiful is that which is good. In its rich
educational continuance good was perceived sometimes as luck (in discovery), other times as
indulgence (in knowledge), and yet other times as benefit (in acting); but each time it was
something characteristic for the zeitgeist that determined the idea of the university of that
time. If we look at the common denominator of the concepts of the cultural good and the
university, it would obviously be the public sphere. The public quality of a cultural good is
the value that has an immense influence on all modern managerial models of evasion of
common good or, in other words, of favouring of the success/competiveness model, derived
from the doctrine of liberal capitalism. How the contemporary concept of heritage, crucified,
in our various growing up backgrounds, between lapot (senicide) and the shopping mall, is
saved through the university programme, shall be presented by the example of the heritage
studies (graduate and postgraduate) of the Seminar and the Centre for Museology and
Heritology of the Faculty of Philosophy in Belgrade. It shall be presented how the
continuance of humanistic ideals of any community depends on preservation of public
availability of cultural goods and accessibility of education embodied in the beauty of
knowledge of each individual.
Key words: heritage, humanities, idea of university, cultural good, heritology
1
Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu, Čika Ljubina 18-20, 11000 Beograd, dbulatov@f.bg.ac.rs
66
Angelina Milosavljević Ault1
UMETNOST KAO ISTRAŽIVANJE. NAUČNA SAZNANJA I RAZVOJ
NOVIH TEHNOLOGIJA U OSTVARENJIMA UMETNIKA I
REDITELJA PETERA GREENAWAYA
Dosadašnji opus umetnika i reditelja Petera Greenawaya se može sagledati iz vizure
umetnosti shvaćene kao istraživanje, koje se prepoznaje u njegovim filmovima poput "ZOO"
i "Noćna straža" u kojima on koristi saznanja prirodnih i humanističkih nauka. Istraživanje
kao metod rada je praktikovao i u svojim novijim radovima, tumačenjima Leonardove "Tajne
večere" i Veronezeove "Svadbe u Kani", iz ciklusa radova "Nine Classic Paintings
Revisited". U svojim ostvarenjima Greenaway računa na naučna saznanja koja koristi kao
metafore i alegorije, ali i, zauzvrat, umetničkim sredstvima, direktno i neposredno, publici
predstavlja sumu naučnih i istorijskih činjenica, zauzimajući poziciju koja se nalazi na
razmeđi izmeđi umetnosti i nauke, pokazujući da je njihova veza moguća i prirodna. Namera
nam je da predstavimo veze između umetnosti i nauke koje se ukrštaju u kompleksnim
ostvarenjima Petera Greenawaya, ali i da nagovestimo ulogu koja se danas dodeljuje
umetniku u razvoju novih digitalnih tehnologija – kao konzumentu sa specifičnim potrebama,
čime se proširuje mogućnost govora o vezama između umetnosti i nauke.
Ključne reči: umetnost kao istraživanje, Peter Greenaway, prirodne nauke, humanističke
nauke, digitalne tehnologije
Rad je realizovan u okviru projekta "Modernizacija zapadnog Balkana", Ministarstva za
nauku i tehnološki razvoj Republike Srbije, OI 177009.
1
Fakultet za medije i komunikacije, Bulevar kralja Aleksandra 151, 11000 Beograd, andjelijam@gmal.com
67
Angelina Milosavljević Ault1
ART AS RESEARCH. SCIENCE AND DEVELOPMENT OF NEW
TECHNOLOGIES IN THE WORKS CREATED BY ARTIST AND
DIRECTOR PETER GREENAWAY
The opus of artist and film maker Peter Greenaway can be viewed from the standpoint of arts
based research (ABR), discernable in his works such as "ZOO" and "Nightwatching", in
which he refers to natural sciences and humanities. Greenaway employed research as method
also in his recent interpretations of Leonardo's "Last Supper" and Veronese's "The Wedding
at Cana", from the cycle "Nine Classic Paintings Revisited". Greenaway incorporates the
body of scientific knowledge into his works as metaphors and allegories, at the same time
presenting the sum of scientific and historical facts to his audiences, assuming the position
between art and science, demonstrating that their merging together is both possible and
natural. It is our intention to represent the bonds between art and science that cross in
complex artworks created by Peter Greenaway, as well as to suggest the new role this artist
assumed, as a consumer with specific needs, in the process of development of new digital
technologies. Thus we would like to further the discourse on the relations between art and
science.
Keywords: art based research, Peter Greenaway, science, humanities, digital technologies
1
Fakultet za medije i komunikacije, Bulevar kralja Aleksandra 151, 11000 Beograd, andjelijam@gmal.com
68
Milan Popadić1
BAUK DIGITALIZACIJE
Jedan bauk kruži kulturom, bauk digitalizacije. U pozivu da se „digitalizuje“ neki dokument
kulture najčešće se ističe da na taj način on postaje dostupniji javnosti, te da se tako bolje
čuva od propadanja i, konačno, zaborava. U tom smislu projekti„digitalizacije baštine“ imaju
naročito mesto: njihov cilj je učiniti dostupnijim i sačuvati od zaborava upravo ono što samu
kulturu čini dostupnom i nezaboravljenom. Mnogo pre nego što je imperativ digitalizacije
zahvatio kulturu, uočeno je da „sistem emisije, transmisije, akumulacije, selekcije i
apsorpcije informacija“ (E-T-Ak-S-A), koji je karakterističan za procese kvalitenog
dokumentovanja baštine, zapravo predstavlja i jedan od suštinskih problema nauke i
društvenog razvoja. Stoga je i izazov „digitalizacije baštine“ dvostruk: sa jedne strane
digitalizacija treba da odgovori na složeni svedočanstveni sistem baštine (to jest, da ne bude
puko prevođenje u drugi medij, što se u sistemu baštinske dokumentacije prepoznaje kao
„sekundarna dokumentacija“), a sa druge strane, „digitalizujući“ baštinu da obezbedi
kontekstualizovana svedočanstva društvenog razvoja. Drugim rečima, proces digitalizacije
nije puki tehnički postupak, već celoviti saznajni sistem.
Ključne reči: digitalizacija, dokumentacija, kultura, baština, E-T-Ak-S-A, Božo Težak
1
Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu, Čika Ljubina 18-20, 11000 Beograd, milan.popadic@f.bg.ac.rs
69
Milan Popadić1
A spectre is haunting culture, the spectre of digitalization. In the invitation to “digitize” a
document of culture is usually pointed out that in this way it becomes more accessible to the
public, and thereby better preserved from decay and, eventually, from oblivion. In this sense,
the projects of “digitalization of heritage” have particular place: their aim is to make
accessible and preserve from oblivion just what culture itself makes available and
unforgotten. Long before the imperative of digitizing affected culture, it was observed that
the “system of emission, transmission, storage, selection and absorption of information” (ET-Ak-S-A), which is characteristic of qualitative documenting heritage processes, actually
represents one of the fundamental problems of science and social development. Therefore,
the challenge of “digitalization of heritage” is twofold: on the one hand digitization should
respond to a complex testimonial system of heritage (that is, not to be a mere translation into
another medium, recognized as a “secondary documentation” in the system of heritage
documentation), and on the other hand, by “digitalization” heritage to provide contextualized
testimony of social development. In other words, the process of digitalization is not merely a
technical process, but integral epistemological system.
Key words: digitalization, documentation, culture, heritage, E-T-Ak-S-A, Bozo Tezak
1
Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu, Čika Ljubina 18-20, 11000 Beograd, milan.popadic@f.bg.ac.rs
70
TEORIJSKO-METODOLOŠKE OSNOVE STRUKTURALIZMA U
ARHITEKTURI
Tokom 1950-ih godina osnove strukturalne lingvistike, koje su između dva svetska rata bile
koncipirane u okviru evropskih avangardnih lingvističkih krugova, postaju teorijskometodološki okvir za različita društvena i humanistička istraživanja. Kroz filozofske pristupe
strukturalne antropologije i sociologije, kao i kroz metodološka dostignuća u lingvistici,
kibernetici i semiotici, strukturalizam je u tom periodu ostvario uticaj na promenu umetničkih
praksi, posebno kada je reč o arhitektonskom stvaralaštvu. Razvoj novih kreativnih pristupa u
arhitekturi imao je za cilj odbacivanje dotadašnje funkcionalističke paradigme i okretanje
prema formalnom i semiotičkom pristupu, kao i uspostavljanje holističkog stava, kroz
humanizaciju životnog okruženja i povratak nepromenjivim arhetipskim i univerzalnim
vrednostima. U radu se razmatraju različiti aspekti razumevanja strukturalizma u arhitekturi,
kao i kriterijumi po kojima su postavljene teorijske odrednice strukturalizma u arhitekturi i
njihova veza sa opštim idejama strukturalističkog načina mišljenja. U tom kontekstu u radu se
analiziraju ideje i stavovi razvijeni u okviru urbanističkih istraživanja grupe Team X, preko
kojih je izvršena kritika funkcionalističkog pristupa u dotada dominantnim idejama CIAM-a i
preko kojih su implementirane osnove strukturalističke teorije u arhitekturi.
Ključne reči: strukturalizam u arhitekturi, kritika funkcionalizma, Team X, strukturalistička
forma i značenje, arhetipske i univerzalne vrednosti, vernakularna arhitektura
1
danicarch@yahoo.com
71
THEORETICAL AND METHODOLOGICAL BASICS OF
STRUCTURALISM IN ARCHITECTURE
During the 1950s, the basics of structural linguistics, which are between the two world wars
were conceptualized in the European avant-garde linguistic circles, becoming a theoretical
and methodological framework for different social and humanistic research. Through the
philosophical approaches of structural anthropology and sociology, as well as through the
methodological achievements in linguistics, cybernetics and semiotics, structuralism during
this period has achieved an impact on changing of art practices, especially when it comes to
architecture. Developing new creative approaches in architecture was aimed to rejection of
previous functionalist paradigm and turning to more formal and semiotic approach, as well as
the establishment of a holistic attitude through the humanization of the environment and
return to immutable archetypal and universal values. This paper discusses about the different
aspects of understanding of structuralism in architecture, the criteria by which they are set
theoretical determinants of structuralism in architecture, as well as their relationship with the
general ideas of the structuralist way of thinking. In this context, the paper analyzes the ideas
and attitudes developed within the urban research of group Team X, through which was
carried out criticism of the functionalist approach in until then dominant ideas of CIAM and
through which they implemented the basics of structuralism in architecture.
Keywords: structuralism in architecture, criticism of functionalism, Team X, structuralist
form and meaning, archetypal and universal values, vernacular architecture
1
danicarch@yahoo.com
72
Milica Marić Stojanović1
Ljiljana Damjanović2
Ivanka Holclajtner –Antunović2
Velibor Andrić3
Maja Gajić-Kvaščev3
Jelena Mutić4
Dragan Milovanović5
Radmila Jančić-Hajneman6
Žika Šmit7, 8
Archaeometry is relatively new discipline based on implementation of scientific methods and
techniques in cultural heritage studies in order to provide answers to questions raised by
archaeologists, art historians, conservators and market of cultural objects. Practically all the
scientific techniques can be used in accomplishing this demanding task. Geophysical methods
used in archeological prospection can provide valuable information about archeological sites,
IR thermography can inspect large surfaces without any contact or damage and 3D scanning
is important in investigation and documentation of cultural heritage objects. Different
multispectral and hyper spectral imaging techniques together with X-ray radiography are
used in study of painted materials and their conservation. Other spectroscopic techniques,
such as EDXRF, Raman and FTIR spectroscopy, are used for characterization of cultural
heritage objects, origin of raw materials used for their manufacture and production
technology. Gama irradiation can be used in sterilization of cultural heritage objects infested
with biological and micro biological organisms which are disturbing their structure and
accelerate their decay.
In this work we will present the results obtained from collaboration between laboratory of
physical-chemistry from National Museum Belgrade and scientific institutions from Serbia
and region. This includes characterization of pigments on different kinds of support,
characterization of Neolithic, Roman and Medieval ceramics and glazes, Roman glasses from
Mt. Kosmaj and consideration of lead isotope data base of Roman mining sites.
Ključne reči: lead isotope, mining sites, pigments, ceramics, Roman glasses
1
National Museum Belgrade, Trg Republike 1a, Belgrade, Serbia, milica65@live.com
University of Belgrade-Faculty of Physical Chemistry, Studentski trg 12-16, 11000 Belgrade, Serbia,
ljiljana@ffh.bg.ac.rs, ivanka@ffh.bg.ac.rs
3
University of Belgrade-Vinča Institute of Nuclear Sciences, P.O. Box 522, 11000 Belgrade, Serbia,
velan@vinca.rs, gajicm@vinca.rs
4
University of Belgrade - Faculty of Chemistry, Studentski trg 16-18, Belgrade, Serbia, jmutic@chem.bg.ac.rs
5
University of Belgrade-Faculty of Mining and Geology, Ðušina 7, 11000 Belgrade, Serbia,
dragan.milovanovic@rgf.bg.ac.rs
6
University of Belgrade, Faculty of Technology and Metallurgy, Belgrade, Karnegijeva 4, Belgrade, Serbia,
radica@elab.tmf.bg.ac.rs
7
University of Ljubljana, Faculty of Mathematics and Physics, Jadranska 19, SI-1000 Ljubljana, Slovenia
8
Jozef Štefan Institute, Jamova 39, P.O.Box 3000, SI-1001 Ljubljana, Slovenia, ziga.smit@fmf.uni-lj.si
2
73
MULTIDISCIPLINARNOST U NAUCI │
MULTIDISCIPLINARITY IN SCIENCE_________________________.T6.
SAOPŠTENJA……………….………………………………………………..…..……......
Jelena Z. Pavličić
Zorana Đorđević
ARHEOLOGIJA ZVUKA
Zorana Đorđević, Relja Svilar i Dragan Novković
Milena Gnjatović
Veselka Trajkovska
THE USE OF IONIC LIQUIDS AS GREEN SOLVENTS IN CULTURAL HERITAGE
CONSERVATION
Daniela Korolija, Slobodan Gadžurić, Sanja Dožić, Milan Vraneš i Nevena Đorović
MULTIDISCIPLINARNOST KAO PRISTUP PROUČAVANJU ISTORIJE I
FILOZOFIJE NAUKE
UTICAJ KULTURNE RAZNOLIKOSTI NA INTERNACIONALNI MENADŽMENT I
MARKETING
INFLUENCE OF CULTURAL DIVERSITY ON INTERNATIONAL MANAGEMENT
AND MARKETING
Leposava Zečević, Olgica Zečević Stanojević i Dragan Nedeljković
Jelena Z. Pavličić1
U ovom radu razmatramo značaj kategorije prostor-vreme za heritološku teoriju i njenu ulogu
u razumevanju baštinske celovitosti. Uspostavljen kauzalitet se razvija stvaranjem modela za
razumevanje i interpretaciju baštine. Imajući u vidu osnovna težišta heritološke discipline,
kao i istraživanja kategorije prostor-vreme u drugim naučnim oblastima, uočavamo da:
prostor-vreme kao fizički sistem kojim je moguće predstaviti celovitost nekog predmeta,
pojave ili događaja kao kretanje, primenom u heritologiji može da pruži celovitu sliku o
baštini i baštinjenju, shvaćenom kao proces. Takođe, razumevanje ovih kategorija u okviru
humanističkih disciplina odgovara principima informatičke teorije, inače aktuelno
dominantnim u nauci o baštini, gde se karakter prostora predmeta baštine izmešta van njega
samog, i definiše se životom njegovih svojstava kroz vreme. Upravo opravdanje potrebe za
efikasnijim instrumentom potvrđivanja tih svojstava predmeta baštinjenja potvrdila bi
valjanost nove kategorije u teorijskoj definiciji heritologije. Stoga je, osnovna pretpostavka
ovog istraživanja da je, po ugledu na značaj mesta kategorije prostor-vreme u teorijskoj fizici,
filozofiji i humanističkim naukama, moguće formulisati teorijski okvir, te istraživački model
za razumevanje i interpretaciju celovitosti baštine u heritologiji, a kroz kategoriju prostorvreme. Njime bi se moglo odgovoriti na težnju heritološke prakse ka očuvanju zbira
značenjskih potencijala baštine za buduće generacije.
Ključne reči: kategorija prostor-vreme, heritologija, baština
1
Fakultet umetnosti Univerziteta u Prištini -Zvečan i Centar za muzeologiju i heritologiju Filozofskog fakulteta
Univerziteta u Beogradu, Vojvode Micka Krstića 38/18, 11000 Beograd, jpavlicic@gmail.com
75
Zorana Đorđević1
Arheoakustička studija, iako primarno ulazi u oblast arheologije, zahteva istrajnu saradnju
velikog broja naučnih disciplina. Osnovni cilj arheoakustike, ili arheologije zvuka, jeste da se
prikupe podaci na osnovu kojih se mogu spoznati prvobitna akustička svojstva arheoloških
lokaliteta. To dalje omogućava ozvučavanje istorijskih događaja, a samim tim produbljuje
naše razumevanje i mogućnosti interpretacije kulturne istorije čovečanstva. Multidisciplinarni
pristup arheoakustičkih studija podrazumeva istraživanja u poljima arheologije, arhitekture,
akustike, istorije umetnosti, istorije i filozofije nauke, etnolingvistike, antropologije, zaštite i
konzervacije nasleđa, i sl. Rad argumentuje neophodnost multidisciplinarnog pristupa
arheoakustičkih studija, prikazujući pregled i metodologiju objavljenih istraživanja. Kroz
sistematizaciju istraživačkih pitanja, rad predstavlja primere relevantnih istraživanja, sa
ciljem da obrazloži domet, doprinos i ograničenja arheoakustičkih studija.
Ključne reči: arheoakustika, zvuk, arhitektura, multidisciplinarnost, istorija nauke
1
zoranadjordjevic.arch@gmail.com
76
Zorana Đorđević1
Archaeoacoustic study, although primarily enters the field of archeology, requires persistent
cooperation of a large number of scientific disciplines. The main objective of the
archaeoacoustics, or archeology of sound, is to collect data and also conduct the further
research of the original acoustical properties of archaeological sites. Moreover, it enables
audio reconstruction of the historical events, and thus widen our understanding and the
possibilities of interpretation of the cultural history of mankind. Multidisciplinary approach
of the archaeoacoustic studies involve research in the fields of archeology, architecture,
acoustics, art history, history and philosophy of science, ethnolinguistics, anthropology,
heritage protection and conservation, and the like. The paper argues this necessity for
multidisciplinary approach, presenting the systematization of research questions and the
application of the methodology of published archaeoacoustic studies.
Key words: archaeoacoustics, sound, architecture, multidisciplinary, history of science
1
77
Zorana Đorđević1
Relja Svilar2
Dragan Novković2
ARHEOLOGIJA ZVUKA
Prva svest o okruženju nastaje posredstvom zvuka. Iz tog razloga je veza zvuka i prostora od
suštinskog značaja za čoveka i njegovo razumevanje sveta. Arheoakustika se, kao deo
arheologije, bavi proučavanjem zvučnog polja arheoloških lokaliteta, odnosno prostora kroz
istoriju. Istražujući akustička svojstva praistorijskih prostora, arheoakustičke studije nastoje
da doprinesu razumevanju arheoloških nalaza i uopšte razvoja kulture. Prva arheološka
dokumenta iz paleolitske epohe na prostoru Republike Srbije, odnosno postojanje čoveka
neandertalnskog tipa južno od Save i Dunava, pružila su istraživanja pećine Risovača, koja se
nalazi na istočnoj periferiji Aranđelovca. U ovoj pećini su tokom avgusta 2013. godine
sprovedena merenja akustičkih parametara. U Arheološkom kanalu, dugom oko trideset
metara, puštani su preko aktivnih zvučnika sweep signali od 20 do 20000 Hz, kojima su
pobuđivane rezonantne frekvencije pećine. Podaci snimljeni omnidirekcionim mikrofonom
su zatim softverski obrađeni, a analizom dobijenih spektrograma izvedeni su zaključci o
osobenostima zvučnog polja. Najistaknutiji modovi 70-80 Hz i 130-160 Hz, mogli su da budu
pobuđeni muškim, odnosno ženskim vokalom. Rad iznosi rezultate akustičkog merenja,
njihovu interpretaciju i zaključke po pitanju ograničenja ovakvog istraživanja.
Ključne reči: arheoakustika, zvuk, paleolit, prćina, Risovača
1
2
Visoka škola elektrotehnike i računarstva strukovnih studija, Vojvode Stepe 283, 11000 Beograd, Beograd,
relja.svilar@gmail.com, drgnnvkvc@gmail.com
78
Zorana Đorđević1
Relja Svilar2
Dragan Novković2
First consciousness of the environment is created by the surrounding sounds. Therefore, the
relation of sound and space is essencial for human being and his comprehending of the world.
Archaeoacoustics – archaeology of sound – researches the sound properties of the historical
spaces and archaeological sites. The main purpose of archaeoacoustic studies of prehistoric
spaces is to deepen the understanding of the archaeological findings and contribute to the
perceiving of general development of culture. The first archaeological documents from the
Paleolithic era, which proves the existence of Neanderthal man south of the Sava and Danube
rivers, were provided in the research of Risovača cave, located on the eastern outskirts of
Arandjelovac in the Republic of Serbia. In this cave, during August 2013, measurements of
acoustic parameters were conducted. Sweep signals from 20 to 20,000 Hz were released
through the active speaker in the Archaeology Channel, which is about thirty meters long.
Thus, the resonant frequency of the cave were excited. Data recorded with the
omnidirectional microphone were software processed. Conclusions on the characteristics of
the sound field were drawn regarding the analysis of the obtained spectrogram. The most
prominent modes of 70-80 Hz and 130-160 Hz, could be excited by male or female vocals.
The paper presents the results of the acoustic measurements, their interpretation and the
conclusions regarding the limitations of this research.
Key words: archaeoacoustics, sound, palaeolithic, cave, Risovača
1
2
Visoka škola elektrotehnike i računarstva strukovnih studija, Vojvode Stepe 283, 11000 Beograd, Beograd,
relja.svilar@gmail.com, drgnnvkvc@gmail.com
79
Milena Gnjatović1
Heritologija, iako mlada nauka, počiva na dugoj tradiciji baštinjenja, odnosno različitih
načina sakupljanja, čuvanja, istraživanja i predstavljanja svedočanstava prošlosti kojima
čovek teži da razume svet. Kako su navedene aktivnosti izuzetno raznolike, tako i sama
nauka o baštini od samog početka uključuje širok spektar znanja, od humanističkih do
kibernetskih. Na primeru kreiranja prvih velikih kolekcija, svojevrsnih mikrokosmosa svojih
vlasnika, koje su okupljale čudesa prirode ali i ona koja je stvorio čovek, a vremenom
postajale sve bolje sistematizovane zbirke koje provociraju nastanke naučnih teorija i postaju
vlasništvo velikih evropskih univerziteta, muzeja nauke, umetnosti, težiću da objasnim
neophodnost multidisciplinarnosti prilikom izučavanja predmeta prošlosti još od vremena
proto-muzeja. Ukazaću na neraskidivu vezu između sakupljanja kao kreativne paradigme i
naučnog saznanja. Verujući da je multidisciplinaranost koja podstiče kontakt različitih
naučnih disciplina prilikom bavljenja određenim problemom prevaziđena, izvešću zaključak
o neophodnosti transdiciplinarnog pristupa u heritologiji koji istovremeno utiče na naučne
discipline, povezuje ih, ali i prevazilazi.
Ključne reči: heritologija, multidisciplinarnost, transdisciplinarnost, kolekcioniranje, lični
univerzum, baštinjenje
1
Centar za muzeologiju i heritologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, Čika Ljubina 18-20,
11000 Beograd, gnjatovic.milena@gmail.com
80
Milena Gnjatović1
Heritology has its roots in patrimonialization, i.e. different processes of collecting,
preserving, investigating and presenting testimonies from the past, which man uses to
understand the world. As these activities are diverse, the heritage science itself includes a
wide specter of knowledge from humanistic to cybernetic. The example of the first grand
collections, microcosms of their owners that gathered natural and wonders made by man,
systematized through time, finally provoking birth of different scientific theories and
becoming part of European universities and museums of science, art, will explain the need of
multidisciplinarity in examining the past dating back in the period of proto-museums. The
bond between collecting as creative act and a scientific approach will also be shown, to
finally conclude that even multidisciplinarity which encourages contact between disciplines
when dealing with some problem is surpassed by transdisciplinary approach in heritology
which influences scientific disciplines, links them, but also overcomes them.
Key words: heritology, multudusciplinarity, transdisciplinarity, collection, personal universe,
patrimonialization
1
Centar za muzeologiju i heritologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, Čika Ljubina 18-20,
11000 Beograd, gnjatovic.milena@gmail.com
81
Veselka Trajkovska1
Razmatraju se karakteristike kalendara Maksima Trpkovića (1864-1924), koji je bio zvanični
predlog Srpske pravoslavne crkve na Svepravoslavnom kongresu u Konstantinopolju 1923.
godine na kome je rešavano pitanje reforme Julijanskog kalendara. Da bi se postiglo duže
slaganje ovog kalendara sa Gregorijanskim, Milutin Milanković (1879-1958) je kao član
srpske delegacije na ovom skupu, predložio izmenu u delu koji se odnosi na interkalaciono
pravilo, pri čemu je osnova Trpkovićevog kalendara zadržana. Kongres je usvojio ovaj
predlog za reformu Julijanskog kalendara koji se u literaturi naziva Reformisani julijanski
kalendar ili Novojulijanski kalendar, a po njegovim autorima koristi se i naziv TrpkovićMilankovićev kalendar (ili Milankovićev kalendar).
Ključne reči: Reforma kalendara, Karakteristike kalendara, Maksim Trpković, Milutin
Milanković, Reformisani julijanski kalendar
1
Astronomska opservatorija, Volgina 7, 11060 Beograd 38, Srbija, vtrajkovska@aob.bg.ac.rs
82
Veselka Trajkovska1
The charakteristics of Maksim Trpković’s (1864-1924) calendar, the official proposal of the
Serbian Orthodox Church at the Panorthodox Congress in Constantinople in 1923 when the
question concerning the reform of the Julian calendar was being solved, are considered. In
order to achieve an agreement with the Gregorian calendar as long as possible Milutin
Milanković (1879-1958), as Serbian delegation member at this meeting, proposed a change
within the part concerning the intercalatuion rule, but the basis of Trpković’s calendar was
unchanged. The Congress adopted this proposal of reforming the Julian calendar which in the
literature is known as Revised Julian calendar or New Julian calendar; also bearing in mind
the authors alternative names have been used, the Trpković-Milanković’s calendar (or
Milanković’s calendar).
Key words: Calendar reform, Calendar characteristics, Maksim Trpković, Milutin
Milanković, Revised Julian calendar.
1
Astronomska opservatorija, Volgina 7, 11060 Beograd 38, Srbija, vtrajkovska@aob.bg.ac.rs
83
Daniela Korolija1
Slobodan Gadžurić2
Sanja Dožić2
Milan Vraneš2
Nevena Đorović1
Ovaj rad predstavlja prvi pokušaj sistematskog proučavanja uticaja katjona i anjona
odabranih jonskih tečnosti na efekat, način i posledice čišćenja slika i ikona ovim
rastvaračima koji se danas ubrajaju u ekološki prihvatljive sa tendencijom zamene
konvencionalnih toksičnih organskih supstanci. Testovi čišćenja oštećenih i zaprljanih
površina ikona koje datiraju iz 18. i 19. veka jonskim tečnostima upoređene su sa rezultatima
dobijenim upotrebom konvencionalnih rastvarača različitog stepena toksičnosti.
Ključne reči: Jonske tečnosti, zeleni rastvarači, konzervacija, kulturno nasleđe, sistemi
čišćenja
1
The Gallery of Matica srpska, Trg galerija, 21000 Novi Sad, Serbia
Faculty of Science, Department of Chemistry, Biochemistry and Environmental Protection, University of Novi
Sad, Trg D. Obradovića 3, 21000 Novi Sad, Serbia
2
84
Daniela Korolija1
Slobodan Gadžurić2
Sanja Dožić2
Milan Vraneš2
Nevena Đorović1
THE USE OF IONIC LIQUIDS AS GREEN SOLVENTS IN CULTURAL
HERITAGE CONSERVATION
Room temperature ionic liquids are a new class of substances that remain in the liquid state in
a wide range of temperatures. Because of their unique properties, such as low vapour presure,
good thermal and chemical stability and excellent solubility of both organic and inorganic
compounds, they have attracted much interest in the recent years. Also, as non-coordinating
medium, they are dissolving a large number of organic and inorganic substances. They are
non-volatile, non-flammable, thermal stable and are relatively undemanding to manufacture.
In the current understanding, ionic liquids contain large, organic cations with a variety of
anions and melt at or below 100 °C. The properties of both cation and anion are useful tools
for fine-tuning the properties of the resulting ionic liquid for desired solvent properties. Due
to the negligible vapor pressure of ILs, these substances are referred as green solvents and
can be used in numerous environmental applications.
Some of ionic liquid properties may be useful for the conservation of paintings. Their low
volatility reduces the risk of the health and environment hazard, their high viscosity which is
pointed as the main dissadvantage of ionic liquids may inhibit the penetration into pictorial
layers and the miscibility with water or other non-toxic solvents allows their removal with
safer solvents.
This work includes systematic investigation of the cation and anion influence of the selected
ionic liquids on the effects, potentials and possible consequences of cleaning of the paint
layers of icons, starting from the solubility tests for different layers of dirt and overpainting
on several 18th and 19th century icons. The cleaning tests with ionic liquids are compared with
the results of cleaning with organic solvents with different grades of toxicity, traditionally
used in paintings conservation.
Keywords: Ionic liquids, green solvents, conservation, cultural heritage, cleaning treatment,
varnish
1
The Gallery of Matica srpska, Trg galerija, 21000 Novi Sad, Serbia
Faculty of Science, Department of Chemistry, Biochemistry and Environmental Protection, University of Novi
Sad, Trg D. Obradovića 3, 21000 Novi Sad, Serbia
2
85
Predrag Milosavljević1
MULTIDISCIPLINARNOST KAO PRISTUP PROUČAVANJU
ISTORIJE I FILOZOFIJE NAUKE
Istorija nauke predstavlja važan segment u proučavanju naučnog nasleđa i uticaja naučnih
dostignuća na društveni i kulturni razvoj. S obzirom da podrazumeva proučavanje širih
aspekata u vezi sa određenim naučnim problemom, koji se ne odnose samo na pristupe iz
određene usko disciplinarne oblasti, proučavanja iz oblasti istorije nauke je neophodno da
budu bazirana na metodološkim aparatima i precesima studijskih aktivnosti koji
podrazumevaju različite multidisciplinarne pristupe. Uvođenje šireg stepena
multidisciplinarnosti u sistem obrazovanja iz oblasti istorije i filozofije nauke je neophodno
kako bi se ostvarili širi sintetički pristupi i uvidi u različite pristupe i uticaje koji su doveli do
pojave novih paradigmi u nauci. Često se smatra kako program koji sadrži predmete iz
različtih naučnih polja može biti uvršten u multidisciplinarni program, što je do sada
predstavljalo poseban problem kako prilikom kreiranja i valorizacije multidisciplinarnih
programa i projekata, tako i prilikom definisanja multidisciplinarnih studija, studijskih
aktivnosti i naučnih radova. Isti problem se može uočiti i prilikom definisanja
multidisciplinarnog polja i kriterijuma za izbora u zvanje iz određene multidisciplinarne
oblasti. Osnovni problem u vezi sa ovim činjenicama pre svega se ogleda u tumčenju i
definisanju multidisciplinarnosti, ali i u tome što se ne pravi razlika između
višedisciplinarnog programa i procesa multidisciplinarnih studija. U prvom slučaju se radi o
studijskim programima koji podrazumevaju skup predmeta iz različitih naučnih polja koji se
zasebno polažu i u pogledu studijskih aktivnosti nezavisno valorizuju. U drugom slučaju je
reč o programima koji pored skupa predmeta iz različitih naučnih polja, koji se zasebno
polažu, sadrži i skup obaveznih studijskih aktivnosti u okviru kojih se na nivou studijskoistraživačkog rada vrši objedinjavanje nastavnih procesa, metoda i jedinica iz oblasti koje
pripadaju različitim naučnim poljima, a sve kako bi se na novi, originalni i kreativan način,
sveobuhvatnije sagledali naučni problemi koji se proučavaju. U pomenutim studijskim
aktivnostima i valorizaciji postignutih rezultata istraživanja obavezno je da učestvuju mentori
iz različitih naučnih polja, koji zajednički ocenjuju sve segmente i procese određenog
studijsko-istraživačkog rada. U okviru Studija pri univerzitetu, Univerziteta u Beogradu, već
nekoliko godina se realizuje takav vid multidisciplinarnog programa i procesa studija iz
oblasti istorije i filozofije prirodnih nauka i tehnologije, u kome podjednaku zastupljenost
prilikom proučavanja istorije određenog naučnog problema, paradigme ili tehnološkog
dostignuća imaju pristupi karakteristični za nauke iz društveno-humanističkog, prirodnomatematičkog i tehničko-tehnološkog polja.
Ključne reči: multidisciplinarni proces studija, istorija nauke, kreativno istraživanje
1
Univerzitet u Beogradu, Studije pri Univerzitetu, Istorija i filozofija prirodnih nauka i tehnologija, Studentski
trg 1, 11000 Beograd, pmilosavljevic@gmail.com
86
Leposava Zečević1
Olgica Zečević Stanojević1
Dragan Nedeljković1
UTICAJ KULTURNE RAZNOLIKOSTI NA INTERNACIONALNI
MENADŽMENT I MARKETING
Dvadeset prvi vek je vek promena i dinamičnosti koje se teško mogu predvideti. Upravo
filozofija menadžmenta i marketinga, kao i uticaj kulture predstavljaju ključne oblasti koje
daju najveći doprinos u iznalaženju efikasnih metoda i rešenja značajnih za dalji progres i
prosperitet u internacionalnom biznis okruženju. Savremeni trendovi ukazuju da globalno
tržište predstavlja novu arenu za internacionalno orijentisane kompanije i menadžere. Zato se
postavlja nužnost potrebe za adaptiranjem na promene u okruženju uz izazov rešavanja
konflikata između privrednih, političkih, kulturnih, tehnoloških, pravnih sila u cilju postizanja
uspeha.
Istraživanja u oblasti poslovno specifičnih i kompanijski specifičnih praksi i primena
savremenih naučnih metoda u menadžmentu i marketingu pokreću pitanja o učinku modela
biznisa „sa ukorenjenom lokalnom kulturom“. Komparativni pristup i analiza uticaja kulturne
raznolikosti ukazuju na specifičnosti u praksi menadžmenta i marketinga u američkom
sistemu biznisa (orijentacija ka profitu, konkurencija, profesionalizam, individualizam),
japanskom sistemu biznisa (dugoročni razvoj, kvalitet, kolektivizam, konsenuzus) i
evropskim biznis sistemima (orijentacija na međuljudske odnose, rukovođenje
intenacionalnom različitošću, interno pregovaranje). Komparativna istrživanja ukazuju da
primena savremenih naučnih principa je u praksi u 95 procenata identična u svakom od tri
dominantna modela (američkom, japanskom, evropskom) ali da se u pet ključnih procenata
razlikuje. Pod uticajem globalizacije, upravo to ukazuje na činjenicu o neophodnosti
izučavanja uticaja kulturne raznolikosti kao značajne dimenzije homogenizacije u oblasti
internacionalnog menadžmenta i marketinga.
Ključne reči: Kulturna raznolikost, menadžment, internacionalni marketing, internacionalni
biznis, internacionalno okruženje, globalizacija
1
Fakultet za evropski biznis i marketing Evropskog Univerziteta, Carigradska 28, 11000 Beograd,
ebmeu@gmail.com
87
Leposava Zečević1
Olgica Zečević Stanojević1
Dragan Nedeljković1
INFLUENCE OF CULTURAL DIVERSITY ON INTERNATIONAL
MANAGEMENT AND MARKETING
The 21st century is the century of changes and dynamicity that are not easy to predict. That is
why the philosophy of management and marketing, so as the influence of culture are main
fields that are mostly contributing to finding the efficient methods and solutions significant
for further progress and prosperity in international business environment. Modern trends
show that global market is a whole new arena for internationally oriented companies and their
managers. That is why it is necessary for those who operate on international market to adapt
to foreign environments and skilfully solve conflicts between political, cultural and legal
forces with the aim of achieving success. The researches in the field of business-specific and
company-specific practices, as well as the application of the scientific methods in
management and marketing raise questions about efficacy of business model “with the local
culture that is ingrained“. Comparative approach and analysis of the influence of cultural
diversity indicate some specificities in management and marketing practice in American
business system (focus on profit, competition, professionalism, individualism), in Japanese
business system (long-term development, quality, collectivism, consensus) and European
business system (focus on human relations, managing the international diversity, internal
negotiation). Comparative researches shows that, in practice, the applications of modern
scientific principles are 95% identical in each of three dominant models (American, Japanese,
European) but that still there are 5% that make all the difference. Under the influence of
globalisation, that is exactly showing the fact about necessity of studying cultural diversity as
a significant dimension of homogenisation in the field of international management and
marketing.
Key-words: cultural diversity, management, international marketing, international business,
international environment, globalisation
1
Fakultet za evropski biznis i marketing Evropskog Univerziteta, Carigradska 28, 11000 Beograd,
ebmeu@gmail.com
88
LISTA UČESNIKA│
LIST OF PARTICIPANTS________________________________________
1. Aguado, N.
2. Andrewsen, T. J.
3. Andrić, Velibor
4. Aničin, Ivan V.
5. Antonijević, Ivana S.
6. Bojović, Snežana
7. Brown, S.
8. Bulatović, Dragan
9. Cruceru, Liliana
10. Čagalj, Anđela
11. Damjanović, Ljiljana
12. Davidovic, S.
13. DiNotto, F.
14. Dojčinović, Biljana
15. Dožić, Sanja
16. Drakulić, Branko J.
17. Đorđević, Aleksandar M.
18. Đorđević, Zorana
19. Đorović, Nevena
20. Eriksson, Lars
21. Filipović, Dejan
22. Gadžurić, Slobodan
23. Gajić Kvaščev, Maja
24. Gnjatović, Milena B.
25. Gorodetsky, B.
26. Holclajtner Antunović, Ivanka
27. Hrin, Tamara N.
28. Ivanović, Aleksandra
29. Jančić Hajneman, Radmila
30. Jokić, Stevan
31. Korolija, Daniela
32. Korolija, Jasminka
33. Krčmar, Dejan
34. Krsmanović, Vojin D.
35. Krstajic, S.
36. Lajbenšperger, Milica
37. Lee, H.
38. Lipkovski, Aleksandar
39. Lolić, Aleksandar
40. Macura Milovanović, Sunčica
41. Manojlović, Dragan
89
42. Marić Stojanović, Milica
43. Matijašević, Igor
44. Mentus, Vladimir S.
45. Milanović, Vesna D.
46. Milenković, Dušica D.
47. Milosavljević, Predrag
48. Milosavljević Ault, Angelina
49. Milovanović, Dragan
50. Milutinović, Milena
51. Mitrović, Mićo
52. Mrzel, A.
53. Mutić, Jelena
54. Nedeljković, Dragan
55. Nešić, Jelena
56. Novković, Dragan
57. Pavličić, Jelena Z.
58. Pavlović, Momčilo
59. Petković, Marijana
60. Petrović, Nikola
61. Plavšić, Jovica
62. Predojević, Andrej
63. Popadić, Milan
64. Putica, Katarina B.
65. Radivojević, Jelena
66. Rajić, Sanja
67. Roglić, Goran
68. Segedinac, Mirjana D.
69. Sentić, Milica
70. Stakic, S.
71. Stakić, Đorđe S.
72. Stanković, Dalibor
73. Starčević, Jelena
74. Stojanovic, N.
75. Stojiljković, Danica
76. Stojiljković, Jelena
77. Stojimirovic, E.
78. Stepić, Milutin
79. Subotić Krasojević, Iva
80. Sumic, L.
81. Svilar, Relja
82. Šefer, Jasmina
83. Šegan, Marija
84. Šojić, Nešo
85. Šmit, Žika
90
86. Todorović, Marija
87. Tomašević, Biljana
88. Tomić, Bojan M.
89. Tomić, Milica M.
90. Tomic, N.
91. Tošić, Milena
92. Trajkovska, Veselka
93. Trbović, Dejana
94. Triebel, M.
95. Trifunović, Katarina
96. Trivić, Dragica D.
97. Velendric, D.
98. Voulgaropoulos, Anastasios
99. Vraneš, Milan
100. Zečević Leposava
101. Zečević Stanojević, Olgica
102. Žekić, Andrijana
103. Youell, P.
91
CIP - Каталогизација у публикацији
Народна библиотека Србије, Београд
001(082)(0.034.2)
НАУЧНИ симпозијум са међународним учешћем
Теорија и пракса науке у друштву: изазови и
перспективе (2 ; 2014 ; Београд)
Knjiga radova [Elektronski izvor] =
Proceedings / Drugi naučni simpozijum sa
međunarodnim učešćem Teorija i praksa nauke u
društvu: izazovi i perspektive, 6-7. novembar
2014. godine, Beograd, Srbija = The Second
Scientific Symposium with International
Participation Theory and Practice of Science
in Society: Challenges and Perspectives,
6th-7th November 2014, Belgrade, Serbia ;
[urednici, editors Dragan Bulatović, Vojin
Krsmanović]. - Beograd : Hemijski fakultet,
2014 (Beograd : I. Matijašević). - 1
elektronski optički disk (CD-ROM) : ilustr. ;
12 cm
Sistemski zahtevi: Nisu navedeni. - Nasl. sa
naslovnog ekrana. - Radovi na srp. i engl.
jeziku. - Tiraž 50. - Bibliografija uz svaki
rad. - Sadrži i: Knjiga apstrakata.
ISBN 978-86-7220-064-5
1. Naučni simpozijum sa međunarodnim učešćem
Teorija i praksa nauke u društvu: izazovi i
perspektive (2 ; 2014 ; Beograd): Knjiga
apstrakata [Elektronski izvor]
a) Наука - Зборници
COBISS.SR-ID 211061516
SPONZORI
PROJEKAT 179048
Ministarstva prosvete, nauke i
tehnološkog razvoja Univerzitet u Beogradu
Hemijski fakultet
PROJEKAT 777
Hemijskog fakulteta
Univerziteta u Beogradu

Knjiga apstrakata - Hemijski fakultet

Transcription

Similar documents

Bioorganska kemija

Preuzmi PDF izdanje

Federalnog ministarstva obrazovanja i nauke broj: o4-3s-4-1346

Kristina Gorišek Novaković

Strategija razvoja nauke u BiH 2010.

Postanje - prelom 7.qxd

Volume 2 - Viminacium

VODIČ ZA BRUCOŠE

Tempus Bilten br.5

Istrazivanja u oblasti drustvenih nauka u Srbiji - finalna ver

Jelka Melik , Mateja Jeraj ARHIVISTIKA MED TEORIJO

TIO 2014

PDF dokument - Bela knjiga 2011

Ko je ko u bh dijaspori - Ministarstvo za ljudska prava i izbjeglice

Izvještaj o radu

Computer and Information Science

prof. dr dragiša trailović

Ko je ko u bh. dijaspori - WBC

OVDE - eKapija

Strategiju naučnog i tehnološkog razvoja Republike Srpske 2012.

dIrofIlArIoZA pASA

StuCoSReC. Proceedings of the 2015 2nd Student Computer