WORKING FOR RARE AND GENETIC DISEASES

DUTCH
GENETIC
ALLIANCE
WORKING
FOR
RARE AND GENETIC DISEASES
The Dutch Policy on Rare Diseases,
the Role of Centres of Expertise
their Relevance for Paediatric Diseases
Cor Oosterwijk PhD
NIA Symposium Orphan Drugs for Kids
.
27 March 2014, Amsterdam
Aangesloten organisaties: Stichting AA & PNH Contactgroep • Stichting Amyloidose Nederland • Autosomaal Dominante Cerebellaire
Ataxia Vereniging Nederland (ADCA) • Belangengroep Multiple Endocriene Neoplasie (M.E.N.) • Belangenvereniging BeckwithWiedemann Syndroom (BWS) • Belangenvereniging Van Kleine Mensen (BVKM) • Chromosome Foundation • Belangenvereniging Von
Hippel-Lindau (VHL) • Borstkanker Vereniging Nederland (BVN) • Contactgroep Marfan Nederland • Fabry Support & Informatie Groep
Nederland (FSIGN) • Fybrodysplasia Ossificans Progressiva Stichting Nederland (FOP) • Fragiele X Vereniging Nederland • Galactosemie
Vereniging Nederland (GVN) • Hemochromatose Vereniging Nederland (HVN) • HME-MO Vereniging Nederland • Interstitiële Cystitis
Patiëntenvereniging (ICP) • Jeugdreuma Vereniging Nederland (JIA) • Landelijke Patiënten- en Oudervereniging voor Schedel- en/of
Aangezichtsafwijkingen (LAPOSA) • Macula Degeneratie Vereniging (MD) • Nederlandse Cystic Fibrosis Stichting (NCFS) • Nederlandse
Hypofyse Stichting • Nederlandse Klinefelter Vereniging (NKV) • Nederlandse patiëntenvereniging voor mensen met Epidermolysis
Bullosa (DEBRA) • Nederlandse Phenylketonurie Vereniging (PKU) • Nederlandse Vereniging van Hemofilie Patiënten (NVHP) •
NephcEurope • Bijniervereniging NVACP • Neurofibromatose Vereniging Nederland (NFVN) • NINA Foundation • OSCAR Nederland
• Prader-Willi/Angelman Vereniging • Retina Nederland • SGA Platform • Stichting De Ontbrekende Schakel (DOS) • Stichting Diagnose
Kanker (SDK) • Stichting Downsyndroom (SDS) • Stichting Hernia Diafragmatica • Stichting Marshall-Smith Syndrome Research
Foundation (MSS) • Stichting MRK-vrouwen (Mayer-Rokitansky-Kuster syndroom) • Stichting NET-groep • Stichting Noonan Syndroom •
Stichting Primaire Ciliaire Dyskinesia Belangengroep (PCD) • Stichting Pulmonale Hypertensie Associatie Nederland (PHA NL) • Stichting
Sarcoma Nederland • Nederlandse Vereniging van Patiënten met Sternocostoclaviculaire Hyperostosis (SCCH) • Stichting FMFcommunity Nederland • Stichting Rubinstein Taybi Syndroom (RTS) • Stichting Tubereuze Sclerosis Nederland (TSC) • Stichting
Shwachman Syndroom Support Holland (SSSH) • Syringomyelie Patiënten Vereniging (SPV) • Stichting voor Afweerstoornissen (SAS)
• Vereniging Anusatresie (VA) • Vereniging Morquio • Vereniging Oog in Oog • Vereniging Osteogenesis Imperfecta (VOI) • Vereniging
Oudergroep Klompvoetjes • Spierziekten Nederland • Vereniging van Allergie Patiënten (VAP) • Vereniging van Ehlers-Danlos Patiënten
(VED) • Vereniging van Huntington • Vereniging van Patiënten met Erythropoëtische Protoporphyrie (EPP) • Vereniging voor mensen met
het 'Van Lohuizen syndroom' (CMTC) • Vereniging voor Ouderen en Kinderen met een Slokdarmafsluiting (VOKS) • Vereniging Ziekte van
Hirschsprung • Volwassenen, Kinderen en Stofwisselingsziekten (VKS)
Projectpartners*: Dit Koningskind • DSDNederland (voorheen: AIS Nederland) • Dwarslaesie Organisatie Nederland • HCHWA-D •
Helpende Handen • Nederlandse ouder- en patiëntenvereniging voor HEmangiomen en VASculaire malformaties (HEVAS) • Nederlandse
Coeliakie Vereniging (NCV) • Neurofibromatose Vereniging Nederland (NFVN) • Nierpatiënten Vereniging Nederland • NPCF
• Nederlandse Paget patiënten Vereniging (NPpV) • Nederlandse Patiënten Vereniging (NPV) • Platform VG • Nederlandse vereniging van
patiënten met SternoCostoClaviculaire Hyperostosis (SCCH) • Stichting DES Centrum • Stichting Kind en Ziekenhuis • Vereniging van
Tietze en Costochondritis Patiënten • Vereniging van Ouders van Couveusekinderen (VOC) • Academisch Ziekenhuis Maastricht • Amphia
Ziekenhuis • ASVZ • Consumentenbond • Elkerliek Ziekenhuis • Erasmus Medisch Centrum • Hogeschool Rotterdam
* Projectpartners zijn organisaties die participeren in VSOP projecten en geen lidorganisatie zijn.
‘Orphan drugs for kids’
•
•
•
•
New orphan drugs & therapies
Specific clinical trials for paediatric diseases and / or
Paediatric research as part of adult research
Risk/benefit & ethics
www.eu2004.nl
Definition patient involvement in research
Active and on-going involvement of patients
(representatives) with other stakeholders in the (clinical)
research process.
“Sometimes I forgot that I was
working with parents instead of
colleagues ”. (Prof. Ype
Elgersm a, Erasm u s University)
9
10
How can parents and children …..
1. be motivated to take part in research?
2. be better empowered for involvement in research?
3. see their needs reflected in the research?
4. get patient-centred clinical outcomes that matter to them?
 The answer: early involvement!
11
Patient involvement in (paediatric) research
Basic/translational research
• Co-creation of the research agenda
• Setting up & governance of patient registries & biobanking
Protocol development
• Innovative trial design *
• In/exclusion criteria
• Risk/benefit
• Comparators
• Patient-relevant outcome measures
Trial
• Managing of expectations: hope or hype
• Consent: role of parent and child
• Recruitment
• Integration in daily life
• Information, reporting
 HTA, pricing & reimbursement, public perception and acceptation
* Asterix: advances in Small Trials dEsign for Regulatory Innovation and eXcellence
Asterix: advances in Small Trials dEsign for
Regulatory Innovation and eXcellence
The ap p roach consists of fou r m ajor
bu ild ing blocks. The d evelop m ent
and im p lem entation of new
m ethod ologies for CTSP is
p erform ed by m ethod ology
d evelop m ent in close interaction
w ith p atients, to ensu re op tim al
integration of end -u ser p ersp ectives.
Development and experimental
valid ation of new m ethod ologies
occu rs via a fram ew ork of rare
d iseases and valid ation. This ensu res
that the new m ethod ologies have
been thorou ghly evalu ated from a
statistical, end -user, and
clinical/ em p irical p ersp ective.
Thereby these m ethod ologies can be
read ily im p lem ented throu gh
recom m end ations for d ru g
d evelop m ent and regu lation.
Framework of rare diseases by follow-up
duration, type of treatment, population, etc.
Single trial methodology and
evidentiary standard
Patient level
Information and
perspectives
External data and series of trials
methodology and evidentiary
standard
Regulatory decision making and validation against real life
examples (across framework)
Recommendations for drug
development and regulation
CloSed: CLONIDINE FOR SEDATION OF PAEDIATRIC PATIENTS IN THE
INTENSIVE CARE UNIT
In order to assure that patients are appropriately considered in CloSed and to
bridge the clinical/scientific work with the patient perspective a Patient
Advisory Board (PAB) consisting of 6-8 expert patient representatives from
relevant European patient organisations, familiar with the paediatric care in
ICUs will be established.
The PAB will advise on, and represent patients’ perspective regarding, ethical,
practical and communication issues during the project. To facilitate
discussions between the scientists/clinicians in the project and the PABs two
workshops will be conducted.
Workshop 1:
a) To identify issues that may arise from a patient/child’s perspective on
Closed
b) To develop a plan to address them accordingly
Workshop 2:
a) To summarise experiences from a patient perspective in the project
b) To phrase recommendations in order to learn from the experience
It is the goal to develop, in interaction with the PAB, a position paper, to be
communicated amongst European patient organisations, on sedation issues in
paediatric clinical research and healthcare.
w w w.biomedinvo4all.com
Available guides on patient/parent/child involvement
w w w.eu -patient.eu w w w.patientpartner
-eu rope.eu
w w w.pattientsneed s.eu
Patient & family Involvement in the MCRN
• Involvement from the outset
of designing studies – both
commercial and noncommercial
• Parent involvement in Clinical
Studies Groups
• Parent involvement in Study
Assessment Committee
• National Young Person’s
Advisory Group
PatientPartner: EU survey on patient participation
Raising funds for a particular clinical trial
Developing the clinical research protocol
In other ways (as driving force)
Translating research results of a clinical trial into patient friendly…
Gathering research data
Leading a focus group or discussion session
In other ways (as coresearcher)
reviewer on patient information that is to be used in a clinical trial
reviewer of a funding request for a clinical trial
In other ways (as reviewer)
Giving advise to or has been a (advisory) member of a clinical…
Giving advise to or has been a (advisory) member of an ethics…
In other ways (as advisor)
Supplying demographic and/or other characteristic information on…
Supplying disease specific information for the use in a clinical trial
By contributing my DNA, cells or other biological material
In other ways (as research subject)
0
10
20
30
40
50
60
70
Patient organisations & patient involvement
• Umbrella / roof organisations & condition-specific
organisations are organized at three levels:
 International (IAPO)
 Regional (Europe: EPF, Eurordis, EGAN)
 National (VSOP, etc.)
EUPATI: European Patients Academy
on Therapeutic Innovation
http://www.patientsacademy.eu – info@patientsacademy.eu
Lau nched Feb 2012
29 Consortiu m m em bers: patients,
u niversities, N GOs, ind u stry
The project is receiving support from the Innovative Medicines Initiative Joint Undertaking under grant agreement n° 115334, resources of which are composed
of financial contribution from the European Union's Seventh Framework Programme (FP7/2007-2013) and EFPIA companies.
Audiences: advocacy leaders
and the public at large
EUPATI Certificate Training Programme
Patient Ambassadors in committees, HTA agencies, industry,
regulatory bodies, academia etc.
Patient Journalists raising awareness
Patient Trainers for patient communities and networks.
EUPATI Educational Toolbox
Educational tools for patient advocates (print, slide shows,
eLearning, webinars, videos) for patient advocates
100
patient
advocates
12.000
patient
advocates
EUPATI Internet Library
Patients & lay public at large, e.g. on specific aspects of the
development process of medicines for patients with low
(health) literacy.
100.000
individuals
Eupati: Focus
1. Medicines development process from research to approval
2. Personalized and predictive medicine
3. Drug safety and risk/benefit assessment of medicines
4. Pharmaco-economics, health economics and HTA
5. Design / objectives of clinical trials (& involved stakeholders)
6. Patients roles & responsibilities
WHO: Priority Medicines for Europe and the World A Public Health Approach to Innovation
Update on 2004 Background Paper. Background Paper 8.5 Patient and Citizen Involvement, 10 June 2013
The EU has played an active role by funding the PatientPartner Project,
investigating, enforcing and advising on the role of patient organizations
in clinical trials.
 This project demonstrated the need for and willingness of patients to
contribute to medical research.
Subsequently, EU participated in the IMI project ‘European Patients'
Academy on Therapeutic Innovation (EUPATI)’.
 Through these and other projects, knowledge on processes and
mechanisms that may inhibit meaningful contribution of patients and
citizens also has increased.
 Additional research and support is needed to identify barriers to
meaningful involvement and to design measures to overcome them.
 It may also be important for patients to gather in patients'
organizations as this critical mass may better represent the needs and
priorities of patients.
Zeldzame aandoeningen
• Prevalentie: minder dan 1 op 2000
• 7.000 zeldzame aandoeningen
• In Nederland: 1 miljoen patiënten in Europa: 35 miljoen
• 80% erfelijk / genetisch
• 75 % openbaart zich in de kindertijd
• 20% zorgkosten
• 10% sterfgevallen
• (Te) late diagnose: tijd tot diagnose 5-30 jaar in 25% gevallen
• Geen effectieve therapie
• Geen professionele standaarden
European & Dutch Rare Disease Policy
•
2001-2011: Stuurgroep Weesgeneesmiddelen
•
2009: Raad EU: Aanbeveling betreffende een optreden op het gebied van zeldzame
ziekten
•
2009: Eucerd: EU Committee of Experts on Rare Diseases. Recommendations on
• 2011:Quality Criteria for Centres of Expertise for Rare Diseases in Member State
• 2012: Improving Informed Decisions Based on the Clinical Added Value of
Orphan Medicinal Products Information Flow
• 2013: Rare Disease Patient Registration and Data Collection
• 2013: Core Indicators for Rare Disease National Plans / Strategies
• 2013: European Reference Networks for Rare Diseases
•
2010: 1e Europlan Conferentie VSOP
•
2013: EU-directive Patients’ rights in cross-border healthcare
•
2013: Nationaal Plan zeldzame Ziekten (ZonMw)
•
2013: 2e Europlan conferentie VSOP
•
2014: NFU-lijst openbaar
EUCERD Recommendations
Quality criteria for Centres of Expertise (CE)
for rare diseases (RD) in member states (MS)
EUCERD Criteria for designation of CEs for RD in MS 1/2
1. Capacity to produce and adhere to good practice guidelines for diagnosis and care.
2. Quality management in place to assure quality of care, including National and European legal
provisions, and participation in internal and external quality schemes when applicable.
3. Capacity to propose quality of care indicators in their area and implement outcome measures
including patient satisfaction.
4. High level of expertise and experience documented, for instance, by the annual volume of
referrals and second opinions, and through peer-reviewed publications, grants, positions,
teaching and training activities.
5. Appropriate capacity to manage RD patients and provide expert advice.
6. Contribution to state-of-the-art research.
7. Capacity to participate in data collection for clinical research and public health purposes.
8. Capacity to participate in clinical trials, if applicable.
EUCERD Criteria for designation of CEs for RD in MS 2/2
9. Demonstration of a multi-disciplinary approach, when appropriate, integrating medical,
paramedical, psychological and social needs (e.g. RD board).
10. Organisation of collaborations to assure the continuity of care between childhood, adolescence
and adulthood, if relevant.
11. Organisation of collaborations to assure the continuity of care between all stages of the
disease.
12. Links and collaboration with other CE at national, European and international level.
13. Links and collaboration with patient organisations where they exist.
14. Appropriate arrangements for referrals within individual Member States and from/to other EU
countries if applicable.
15. Appropriate arrangements to improve the delivery of care and especially to shorten the time
taken to reach a diagnosis.
16. Consideration of E-Health solutions (e.g. shared case management systems, expert systems
for tele-expertise and shared repository of cases).
Visitors Orphanet
Countries with designated CE
1990 UK
50-60 centres
2001 Denmark 2 centres
2001 Italy
215 (regional) centres
2006 France 31 centres
2006 Spain
62 centres
Norway
16 centres
NL Expertisecentra niet Europees erkend
Cross border health care directive
Article 12: European Reference Networks
The Commission shall support Member States in the
development of European reference networks between
healthcare providers and centres of expertise in the
Member States, in particular in the area of rare diseases.
Cross border health care directive
• Article 13 Rare diseases
• The Commission shall support MS in cooperating in the
development of diagnosis and treatment capacity in
particular by aiming to:
a) make health professionals aware of the tools available
to them at Union level to assist them in the correct
diagnosis of rare diseases, in particular the Orphanet
database, and the European Reference Networks;
b) make patients, health professionals and those bodies
responsible for the funding of healthcare aware of the
possibilities for referral of patients with rare diseases to
other MS even for diagnosis and treatments which are
not available in the MS of affiliation.
Verantwoordelijkheden van de lidstaten
• Oprichting nationale contactpunt(en) (Nld.: CvZ) t.b.v.
patiëntenvoorlichting m.b.t. rechten & informatie over andere
contactpunten
• De lidstaat waar de behandeling plaatsvindt organiseert/verstrekt
gezondheidszorg (incl. naleving kwaliteits-/veiligheidsnormen).
Waarborgt bescherming persoonsgegevens en gelijke behandeling
patiënten
• Na de zorgverstrekking: terugbetaling zorgkosten (mits nationale
wetgeving voorziet in terugbetaling van behandeling)
• De lidstaten erkennen de geldigheid van medische voorschriften uit
andere lidstaten indien het geneesmiddelen betreft die op hun
grondgebied zijn toegelaten.
• Er dienen maatregelen te worden getroffen om wederzijdse
erkenning en de authenticiteitscontrole van voorschriften door
zorgprofessionals te bevorderen
Nationaal Plan Zeldzame Ziekten
The relevance of concentration of expertise
for people living with a rare disease
http://www.youtube.com/watch?v=cdBfg9P4R7E
Nationaal Plan Zeldzame Ziekten – aanbevelingen
 Het aanwijzen van een regisseur voor het gehele plan
 Duidelijkheid ten aanzien van beleid voor expertisecentra en EU
referentiecentra, voornamelijk in het kader van de Wetgeving
Grensoverschrijdende zorg
 Consistent beleid ten aanzien van aanspraak op en vergoeding van
weesgeneesmiddelen
 Bevorderen tijdige en adequate diagnostiek en bevorderen alertheid en
kennis over zeldzame ziekten bij artsen en andere zorgprofessionals
 Aanwijzen van centra op basis van uniforme criteria, de aanwezigheid van
multidisciplinaire ketenzorg en zorgpaden
 Coördinatie en afstemmen van zorg en delen van informatie (shared care
en ketenzorg)
Nationaal Plan Zeldzame Ziekten – aanbevelingen
 Adequate bekostiging van Zorg
 Vervolgfinanciering lopende onderzoeksprogramma’s op het terrein van zeldzame
ziekten en weesgeneesmiddelen
 Financieren nieuw onderzoek / nieuwe programma’s ten aanzien van zeldzame
ziekten (medisch- wetenschappelijk, sociaal- wetenschappelijk)
 Adequate en uniforme codering en landelijke registratie van zeldzame ziekten
 Langdurig onderzoek naar natuurlijk beloop van de ziekte, vroegtijdige
behandelopties en maatregelen ter voorkoming en behandeling van complicaties
 Ontwikkeling van nieuwe therapieën door Nederlandse onderzoekers en bedrijven
 Evaluatie van activiteiten en opbrengsten van het plan (NPZZ)
Nationaal Plan Zeldzame Ziekten
Blijvende aandacht
 Inbreng van patiënten(organisaties) bij het maken van beleid en het stellen van
prioriteiten en krachtige belangenbehartiging voor zeldzame ziekten
 Adequate opleiding en training van zorg- en hulpverleners ten aanzien van
zeldzame ziekten
 Kennis en educatie, vroegsignalering en alertheid voor zeldzame ziekten
 Infrastructuur voor het verzamelen van kennis over zeldzame ziekten en
onderhoud databases
 Aanspraak op, en financiering van, adequate behandeling van zeldzame ziekten
NPZZ– Reactie minister november 2013
“….ik als minister van VWS borg dat het plan daadwerkelijk wordt
uitgevoerd”
“…. NFU verzocht en bereid gevonden om de regie en coördinatie van de
opzet, uitvoering en onderhoud van het landelijk netwerk op zich te nemen.”
“…..zal ik tweemaal jaarlijks een bijeenkomst organiseren met relevante
partijen”
“zal RIVM vragen codering voor zeldzame ziekten herkenbaar te
specificeren (ICD)…in de registratiesystemen voor huisartsen (HIS) en
ziekenhuizen (ZIS)….”
“…. zal ik uw Kamer periodiek informeren”.
Het overzicht van de NFU, afgestemd met Orphanet en VSOP, biedt voor
mij voldoende basis en vetrouwen dat de hierin vermelde expertisecentra in
overeenstemming zijn met wat in de EU-aanbeveling is beoogd (antwoord
op kamervragen, maart 2014)
Orphanet, NFU and VSOP working together
NFU:
+ gedragen door RvB
- top-down
Orphanet:
+ Eucerd criteria & Europese inbedding
+ bottom-up
- experts i.p.v. expertisecentra
- vervuilde database
- niet sturend
NFU
VSOP:
+ patiëntenperspectief
- onderbouwing patiëntenperspectief
201?
Orphanet
VSOP
Expertisemodel
Wegwijzer Weesgeneesmiddelen (2007)
Patiënten als partner voor CvZ / ZIN
Situatie nu :
 Beperkt en laat in het proces mogelijkheid tot overleg
 Te korte reactietermijnen
 Geen wederhoor mogelijk
Vroege betrokkenheid noodzakelijk bij:
• Aanwijzing expert-behandelaars en expert centra
• Parameters voor therapeutisch meerwaarde
• PROMs
• Keuze bestaande t.o.v. te toetsen behandeling
Development of standards of care
zorginkoop zorgverzekeraars
EUCERDcriteria
expertisecentra
(Orphanet / NFU)
VSOP
zorgstandaarden
& richtlijnen
European Reference Networks
patiëntenorg
& beroepsgroepen
Quality-cycle
Europees
Referentie Netwerk
Expertisecentrum
Patiëntenorganisatie
Kwaliteitsstandaard
Onderzoek
Registry
A mine-field of challenges