docPåske 2007 - Uskedalen
download 
Report Transcription
Påske 2007 - Uskedalen
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------PÅSKA 2007 3. årgang Pris kr. 40.----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Gründaren av trelastlageret berga båt ved Falklandsøyane Det var Tørris Sveinsen Myklebust (1894/1967) som i 1929 starta ein av Uskedalens mest livskraftige handelsverksemder - Uskedal Trælastlager. Men i dag er det ikkje så mange som kjenner til at han før den tid var ein framifrå sjøkaptein, som to år tidlegare berga ein annan norsk båt under stor dramatikk ved Falklandsøyane langt sør i Atlanterhavet. Til høgre er han fotografert i New York. Til venstre står tre krumtappar i firmaet i dag: Terje Myklebust, Berit Guddal og Finn Guddal. (Foto: Ola Matti Mathisen) Side 7-10. Fjelly - hytta som har gjeve ly i 90 år. Side 14-16 Multikunstnar midt i Uskedalen Side 4 og 5. Herskapeleg i Uskedalen Kapteinsgården, den einaste verkeleg herskapelege bygning i bygda, er 232 år. Gjennom tre artiklar vil vi fortelja historia om huset og dei som har budd der. Dette biletet er eit fotografisk klenodium, truleg frå omkring 1865. Fotograf: Johan Koren Dahl (d.e.) Side 23-25. April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 2 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------Leiar Dalen med dei mange mogelegheiter Børnes er eit framifrå område – det har til og med ei djupvasskai som er lite nytta. Den kunne også vore nytta til cruisebåtar, men no ser det ut som Halsnøy stikk av med den godbiten…… (Foto Ola Matti Mathisen) I fjor skreiv eg på denne plassen om magasinet ”Båtliv” som hadde nytta orda ”Et herlig stykke Norge” som ein karakteristikk av Uskedalen. Etter møtet som Bygdeutviklingsprosjektet heldt på Solheim Turiststasjon for stutt tid sidan, vil eg leggja til ”Dalen med dei mange mogelegheiter”. Orda er ikkje mine, det var ein sentral person i næringsutviklinga i Kvinnherad som kom med dei under møtet: Knut Førland var raus med rosen til bygda vår og det potensiale som ligg her, men som vi bør bli meir offensive til å marknadsføra. Eit anna ”prosjekt” som Knut Førland kom inn på under møtet var Uskedalen som arena for fjellklatring. Han hadde hatt bortimot ei ahaoppleving på nettet då han såg kor kjent vår dal er for for sine mogelegheiter i så måte rundt om i verda. No er vel ikkje fjellklatrarar kjente for å leggja så altfor mykje pengar att etter seg i dei lokalsamfunn dei frekventerar. Men det bor bør gå an å få til ringverknader rundt klatringa og klatringa som ein ”PR-vimpel” for Uskedalen er klår nok. Førland kom naturleg nok også inn på det som kan kallast ”det maritime miljø”. Han streka under at båt-turisme er eit svært godt produkt og at Uskedalen er ein perle i denne samanhengen. Vertshuset er ein svært viktig brikke i denne ”turist-pakka” og den nye eigar av Vertshuset, Mats Røssland, er vaken for dei mogelegheiter som ligg her. Han lanserer til dømes eit data-tilbod for båtfolket og skal byggja minigolfbane. Ikkje minst viktig er det å understreka det Førland sa om Børnes næringsområde. Kvinnherad saknar sårt slike område for å halda på ein industri som trugar med å dra frå kommunen og det er all mogeleg grunn til å stille dette spørsmålet: Kvifor har ikkje kommunen gjort meir for å leggja til rette for industrien og kvifor har dei ikkje då teke i bruk slike område som allereie ligg der? Ja, korleis det eigentleg står til med kommunen sin tiltaksfunksjon bør bli eit svært aktuelt tema i valkampen. Men det er viktig å se på heile tilbodet i dette området som ein heilskap. Når reguleringsplanen om stutt tid blir lagt ut vil eg vona at den kan tilfredsstilla alle aktørar slik at gamle stridsemne ikkje set stengsel for det som bør skje framover. Redaksjonen: Hanna Kjærland ( 15år ) Ann-Mari Kristoffersen (15 år ) Ola Matti Mathisen (leiar) Tore Mathiesen (leiar) Britt Torill M. Mathiesen (leiar) Kontakt: Hobbyklubben v/Tore Mathiesen Musland 2, 5463 Uskedalen Tlf: 53 48 66 24/93 83 94 45 For å ”stjela” ei anna setning frå det Knut Førland sa under møtet: ”Skal vi oppnå noko må vi stå skulder ved skulder”. Ola Matti Mathisen Ola Matti Mathisen Tlf: 99 37 13 25 E-mail: olamatti.mathisen@knett.no April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 3 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Rettvis, trufast og audmjuk Av Ole D. Hagesæther, biskop Biskop Ole D. Hagesæther. Då Uskedalsposten bad meg skrive andakt til påskenummeret, måtte eg berre svare ja. Minnet frå opninga av ”barnekyrkja” i desember 2004 har eg med meg som ei glad hending. Vi var så mange. Vi var så nær kvarandre. Og så var det alle englane som skuleborna hadde forma med streng og vliselin. Ein av dei var ”tom i hovudet”, slik eg sjølv er mange gonger. Men eg veit kvar eg kan finne hjelp og rettleiing. Tidleg kom eg til at eg måtte ha eit program for livet. Eit livsmotto ville eg ha, ord som kunne sette retning og mål. Eg fann det i studietida hjå profeten Mika, kapittel 6 vers 8: ”Herren har då sagt deg, menneske, kva godt er, og kva han krev av deg: At du skal gjera rett, visa trufast kjærleik og ferdast audmjukt med din Gud” (Mika 6,8). Av bibelordet ser eg først korleis eg skal leve i verda som samfunnsborgar og medmenneske: Eg skal gjere det som er rett. Derfor blir det så viktig for meg at Guds vilje blir mi lov. Så eit ord om dei nære relasjonane som ven og son og ektemann og far: ”Trufast kjærleik” skal vere rettesnora. Og så til sist: Gud, han som skapte meg og som gjev meg livet, han har gjeve seg på vandring saman med meg. Takksam og audmjuk skal den vere som har fått så godt eit reisefylgje. Går det godt, så skal han ha æra! April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 4 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Multikunstnar midt i Uskedalen Av Ola Matti Mathisen Turid Hellås Lakselv og Tor Jan Lakselv heime i Uskedalen – med eit måleri og eit relieff. (Foto: Ola Matti Mathisen) Det bur ein multikunstnar med eit frodig og mangfoldig talent midt i Uskedalen. Men det er nok ikkje alle uskedelingar som veit det, for tromsøværingen Tor Jan Lakselv (67) er heller smålåten og har halde ein relativt låg profil sidan han og kona Turid Hellås Lakselv (frå Sandvoll) busette seg her i 1998. Dei bur rett i mot bensinstasjonen, saman med dottera Tove Lill og svigersonen Ronny. - Eg er nok meir kjend i Hallingdalen enn her, seier Tor, som no har vore fast ansatt sidan i 1998 for å gje det namngjetne Hermon Høyfjellssenter i Sudndalen i Hol kommune ein heilt spesiell og fascinerande profil. Han hadde aldri før prøvd teknikken murpuss i relieff som han har nytta der, men han har og synt sine evner som treskjærar ved senteret. Eigarane Ruth og Arne Håtveit har gjeve kunstnaren heilt frie hender og angrar slett ikkje på det. - Eg har sagt at dei kanskje burde skifta kunstnar, men dei vil ikkje ha nokon andre. Eg formar relieff i pussen og fargesetter etterpå, forklarar Tor når han er heime att i Uskedalen etter ei lang arbeidsøkt på Hermon. Han har også hatt utsmykkingsoppdrag på Bergsjøstølen som ligg i Ålsfjellet. Ellers har han sett spor etter seg mange stader i landet og dette er nokre døme på det: Ved Saga Maritim Hotell i Haugesund løyste han ei stor utsmykkingsoppgåve og det same gjorde han ved Fjordhotellet i Rosendal. Oslo Lysverker fekk ein spesiell modell av nettet sitt ved å engasjera Tor og det same fekk Ullevål Stadion då fotballforbundet ville illustrera kvar det blir spela fotball i landet. Men aller høgst av modellkarta sine set nok Tor det han laga for Norsk Hydro for omkring 25 år sidan, som rokk frå golv til tak og som viste konsernet sitt aktivitetsområde offshore. April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 5 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Sidan 1998 har Tor hatt fast jobb ved Hermon Høyfjellssenter i Hallingdal og gjeve det eit særpreg som ein knapt finn maken til nokon annan stad. (Foto: Ronny Lakselv). Tor er ein svært allsidig kunstnar! (Foto: Ronny Lakselv) Oppdraget krevde mykje arbeid, ikkje minst på førehand, og folk i konsernet uttala at dei aldri før hadde sett eit så presist arbeid. Hydro-kartet vart laga til oljemessa i Stavanger, men har sidan vandra verda rundt. Apropos modellar: Tor har laga ein modell av gruvesamfunnet Litlabø på Stord slik det tok seg ut på 1930-talet. Han er også målar, teiknar og skulptør. - Han får til alt mulig, seier ei stolt Turid. Ho er den største inspirasjonskjelda hans. Tor har sett spor etter seg så mange stader – mellom anna i resepsjonen på Fjordhotellet i Rosendal. Koparrelieffet av Kvinnherad har imponert mange. (Foto: Ola Matti Mathisen) frå tyskarane etter at faren hadde fått eit vink i tide. Ferda gjekk til familiebruket på Kvaløya i Troms. Etter konfirmasjonen arbeidde Tor først ved ein mekanisk verkstad i Tromsø og deretter ved Helly Hansen i Moss. Så gjekk han inn i Frelsesarmeen og møtte ho som skulle bli kona hans – begge var kadettar og vart assistentar på offisersskulen. Seinare vart Tor feltoffiser i Bergen medan kona vart sendt til Trondheim. Tor har no vore kunstnar på heiltid i rundt 35 år Det vart 10 år i Frelsesarmeen for begge. Dei og stort sett tent til livets opphald på det. Han er slutta i Frelsesarmeen 15. juni 1966 og gifta seg ein kunstnar av natur og har gåvene frå faren, 10 dagar etterpå! som var svært interessert i teiking, måling og At Tor er ein god trekkspelar, songar og talar treskjering. Mulitikunstnaren er sjølvlærd, men seier seg nesten sjølv. har hatt nytte av eit ikkje fullført studium i - Eg trudde eg skulle bli i Frelsesarmeen livet ut. konstruksjons- og projeksjonsteikning. At eg i staden hamna i kunsten var nok rett, seier - Og så har eg hatt mye nytte av mi tid som Tor når han summerar opp livet sitt. offiser i Frelsesarmeen, legg han til og opnar for Paret bygde hus og flytta til Sandvoll etter tida i historia om livet sitt: Frelsesarmeen. Der budde dei til i 1995 og så vart det tre år i Tromsø før Uskedalen vart neste Han har farsrøtene frå Laksefjord på stopp. Og her blir dei. Helgelandskysten medan ein kjem til Finland viss - Du akter ikkje å pensjonera deg? ein skal leita etter røtene på bestemorsida. - Slett ikkje, men eg ynskjer å avvikla dei tunge oppdraga etterkvart og satsa meir på å halda kurs Men han vart født i Bremanger i Ytre Sogn og i treskjæring, Eg har hatt slike kurs i Tromsø, var der til familien i 1943 måtte flykte nordover Skien og på Stord og trivs med det. April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 6 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 10 på gata! Av Ann-Mari Kristoffersen (15 år) og Hanna Kjærland (15 år) Spørsmål: 1: Kva skal du gjera i påsken? 2:Har du påskeegg, og kva har du i det? Martin H. Arnesen - Eg skal gå på ski. - Ja, men trur ikkje det er noko oppi. Aslaug Hjelmeland - Då skal eg stå på ski, vera i fjellet og vera med venner. - Ja, det har eg. Eg får eit påskeegg av mammo mi. Cathrine Haugland - I påsken skal eg vel opp til Mannsvatnet, viss det er snø. - Ja, der har eg mykje snop. Aslaug Lyse -Då skal eg vera heima i Uskedal. - Der har eg mykje godt snop. Michael Røssland - Då skal eg ha det kjekt saman med familien min. - Der har eg mykje snop. Sigurd Børve - Då skal eg gå på ski. Marit Hauge - Heima - Nei, det har eg ikkje. Lovise Sunde - Det veit eg ikkje enno. - Eit svært egg med mykje forskjellig godt. Jorun Lise Feet - Vera heima, skal få besøk av mange ungar. - Ja, marsipan. Og mykje anna snop i eit stort påskeegg til ungane. Karoline Neset - Då skal eg vera heima og gå på tur. - Eg har mange, med mykje snop. - Der har eg mykje smågodt. FLYFOTO AV USKEDALEN Kun få flyfoto av Uskedalen att til sals. Bileta er teke av Erlend Moen. Bilda er lagt ut for sal hos: Kunst og Ramme Uskedalen (Byggeriet) Tlf. 41 50 41 15 / 53 48 75 23 Pris 20x30 95,Pris 30x45 145,Pluss innramming. -20% på innramming av flyfoto. April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 7 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Gründaren av trelastlageret berga båt ved Falklandsøyane Av Ola Matti Mathisen Terje Myklebust, Berit Guddal og Finn Guddal har sin daglege arbeidsplass i Beinavikjo. (Foto: Ola Matti Mathisen). Det var Tørris Sveinsen Myklebust (1894/1967) som i 1929 starta ein av Uskedalens mest livskraftige handelsverksemder - Uskedal Trælastlager. Men i dag er det ikkje så mange som kjenner til at han før den tid var ein framifrå sjøkaptein, som to år tidlegare berga ein annan norsk båt under stor dramatikk ved Falklandsøyane langt sør i Atlanterhavet. - Eg har gode minner om bestefar. Vi bodde saman på Endregard – han nede og vi oppe – og vi hadde god kontakt. Eg minnast han som ein gamal, snill mann og hugsar spesielt ein gong han hadde fått ein globus, Då fortalde han med stor innleving kvar han hadde vore på kloden, seier sonesonen Terje (født 1950) som er dagleg leiar av trelastlageret i dag. Tørrris fekk slag i sine seinare år og var ikkje så mykje med i drifta frå byrjinga av 1960-talet. Då gjekk sonen hans og Terje sin far Torolf (født 1927) for ålvor inn og tok ansvaret. Men aller først skal det forteljast meir om Tørris Tørris Sveinsen Myklebust grunnla trelastlageret. Her er han fotografert i USA i tida då han var til sjøs. (Arkivfoto: Terje Myklebust) som sjømann og om bergingsbragden langt frå Hardangerfjordens strender. Det skjer med støtte i avskrift av radiokorrespondansen og referat frå sjøforklåringa, som den historisk interesserte Terje kan visa Uskedalsposten. Tørris var berre 21 år då han avla styrmannseksamen i 1915 og berre 27 då han tok skipsførareksamen i 1921. Han må ha vore ein svært dugande sjømann, noko han til fulle synte då han som førar av DS Augvald av Haugesund berga DS Ullstad av Arendal i heftig uvær utanfor Falklandsøyane. Det skjedde medan Augvald, med 38 mann ombord, var undervegs frå Buenos Aires i Argentina til Taalatal i Chile i ballast. Om kvelden 29. desember 1927 ba Ullstad om assistanse då båten hadde brukke rorstamma og dreiv hjelpelaus i sterk vind og høg sjø. Båten var lasta med stykkgods og kol og var undervegs til Sørshetland. Augvald nådde fram til havaristen tidleg neste morgon (30. desember) etter at naudmeldinga var sendt og båten låg og dreiv med vinden. Det vart fylt vatn i romma på Augvald for å gjera båten betre skikka til oppgåva. Slepinga inn til Port Williams, som må ha vore ein svært krevjande operasjon i det heftige veret, starta midt på dagen og var vellukka gjennomført seint om kvelden April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 8 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Dette er Augvald, som Tørris var kaptein på då det vart dramatisk langt sør i Atlanteren. (Arkivfoto: Terje Myklebust) Far og son Myklebust: Torolf og Terje. (Arkivfoto: Terje Myklebust) den 1. januar. Under sjøforklaringa i Rotterdam 26. juli 1928 vart Tørris spurd om ”slepingen var forbundet med livsfare”. Det nekta han for: ”Direkte livsfare kan jeg ikke si, men vel stor risiko seet i det hele”. enkelt å tjena pengar i dei harde trettiåra. Ei pakke med fire toms spikar kosta kr. 1.80, men det var mykje den gongen. No kostar den same pakka 110-120 kronar. Men han sa vidare at det var svært stor risiko då han andre gongen freista å manøvrera Augvald opp mot Ullstad og ikkje ynskte å setja båt på vatnet fordi livbåten til Ullstad hade vorte knust ved første freistnad. Arendal-båten låg då og slingra og tok vatn over dekket. Om natta mellom 31. desember og 1. januar måtte slepet stoppa då dei ikkje makta å halde styring på dei to båtane. Då var det svært problematisk å halda dei frå kvarandre. Styringa av Ullstad var i det heile ikkje lett. Under siste fase av bergingsoperasjonen var også ein kvalbåt som heitte Hauken med, men det vart sagt under sjøforklåringa at dette ikkje hadde vore naudsynt. Medan denne dramatikken utfalda seg, hadde Tørris familie med tre små born heime i Uskedalen. Han var gift med Margit (født Mathisen, frå Skånevik). Dei hadde tvillingjentene Karen og Else, som var født i 1921 og Torolf, som var født i 1927. Det var nok ikkje minst omsynet til familien som fekk han til å gå på land og bli trelasthandlar i 1929. Det var ingen som dreiv i den bransjen i Uskedalen og den næraste konkurrenten var i Herøysund. Tørris slo seg ned på Eikelandet, der han kjøpte nokre gamle sjøbuer som han bygde på etterkvart. Startkapitalen trur Terje var bergingslønna frå Falklandsøyane og nokre pengar på bok etter åra til sjøs. Den nye trelasthandlaren hadde ikkje mykje å hjelpa seg med. Han hadde ikke eingong råd til ei trillebår, fortalde sonen Torolf. Men det var ikkje Tørris hadde ikkje store staben. Han tok inn folk frå tid til annan og ein av dei trufaste var Nils Myklebust. Den tidlegare sjøkapteinen hadde også eit ”tilbakefall” og det knytte seg til den mykje omtala båten Solfjell, som vart gjort ferdig like etter krigen. Tørris bygde den i Eidsvik Skipsbyggeri for 90.000 kroner og var partseigar i den saman med mellom andre Konrad Sekkingstad og Endre Dyrøy. Dette var den første store båten som gjekk ut frå skipsbyggeriet. Tørris var i starten også mannskap på han. Mannskap på Solfjell var også den unge sonen. Torolf var lærling hos Wickmann på Bømlo før han gifta seg i 1950 og han stilte frå tid til annan opp som maskinist på Solfjell. Torolf var mellom anna med då det vart transportert material og anna nordover til gjenreisinga av Finnmark etter krigen. Rekneskapsboka til Solfjell fortel også om vellukka deltaking i Islandsfiske. - Far var ikkje så mykje med på trelastlageret før 1950. fortel Terje. Firmaet var heller ikkje stort på denne tida. - Viss ikkje utbyggjinga av SØRAL hadde kome og gjeve store ringverknader i lokalsamfunnet frå starten av 1960-talet, ville det stått dårleg til med Uskedal Trelastlager og lokalsamfunnet i det heile. Denne storsatsinga gjorde det travlare for alle, seier Terje. No har han for sin del vore i firmaet i 42 år. Han starta som 15-åring i 1965 og minnast at konkurransen ikkje var så hard på 1960-talet, April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 9 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Uskedalen Eigedomsutvikling kjøpte det gamle trelastlageret og reiv det. (Arkivfoto: Terje Myklebust) Over: Uskedal Trelastlager starta på Eiklandet, men sommaren 2006 vart dei siste restar av bygningane der reve. Her skal det reisast bustadhus. (Foto: Ola Matti Mathisen) Venstre: Denne notaen frå trettitalet fortel om eit anna prisnivå enn i dag. (Arkiv: Terje Myklebust) Gravdal Skipsbyggeri på Sunde var den største konkurrenten. Men så byrja ferdighusfabrikkane å gjera seg gjeldande og Uskedalsbedrifta kasta seg naturleg nok med i dansen. Trelastlageret byrja med ferdighus i 1968/69 etter å ha kjøpt teikningar frå arkitekt Arne Sviland på Sandnes. - Husa var lettseljelege og transaksjonane gjekk ofte kvikt føre seg. Det vart skreve under kontraktar utan eit einaste tal, fordi dei skulle førast på etter kontakt med Husbanken, minnast Terje. Trelastlageret gjorde det godt med ferdighus. I fleire år var dei oppe i leveransar av 35-40 hus i året og husa vart leverte til heile Kvinnherad og også til Skånevik. Det vart ei travel tid og lageret på Eikelandet vart for lite. I 1971 vart storbygget i Beinavikjo reist etter at tomta var kjøpt av den siste sjefen for den nedbrente hermetikkfabrikken – Gunnar Flatebø. Dei hadde sjølve ein stab som kunne variera mellom 10 og 15 og leigde ellers inn snikkarar. Ferdighusproduksjonen heldt seg oppe til rundt midten av 1980-talet, men konkurransen vart etter kvart hardare og leveransane gjekk ned. Terje fortel: - Det var fleire og fleire som skulle dele ein marknad som minka og det vart mykje vanskelegare å tjena pengar. Ei nedskjæring og tilpasssing vart naudsynt. Vi kutta ut lagerhaldet på Eikelandet og butikken i Uskedalen og femseks personar vart oppsagde. Men vi heldt fram med butikken på Husnes, som var starta i 1976 og som gjekk godt. Den opphøyrde først for nokre få år sidan. I 2001 starta vi butikk att i Uskedalen – i tillegg til lageret i Beinavikjo. No har vi sju årsverk og ni på lønningslista. April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 10 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Kåre Guddal utanfor butikken – i 2007. (Foto: Ola Matti Mathisen) Akkurat no har vi tre tømrarar og byggjer eit hus på Valen for Byggpartner Kvinnherad. Det er lenge sidan sist vi bygde hus og vi vil helst ikkje inn i huskarusellen att. Vi satsar heller på rehabilitering, garasjar, golvleggjing, måling og tapetsering ved sida av salet av alle slag byggjevarar. Å byggja eit nytt hus i dag er ein tidkrevjande, svært byråkratisk og krevjande prosess. Det blir stutt sagt for mykje styr og tidsspille. Men viss vi ynskjer det kan vi levera både Mesterhus og Systemhus – dei er ei del av Byggeriet. - Kva er konsekvensen av at dykk er tilnytta denne kjeden? - Stort sett gjer vi framleis som vi vil, men vi har store fordelar av samla innkjøp og felles marknadsføring. Dette har i det heile vore ein svært vellukka operasjon. Vi bestemmer vareutvalet sjølv. Dette ferdighuset bygde Uskedal Trelastlager i Halsane i 1980 – for veterinær Karl Johannes Hellestveit. Det nye anlegget i Beinavikjo vart reist i 1971 og dette biletet vart teke like etterpå. (Arkivfoto: Terje Myklebust). - Kva skjer så med Uskedal Trelastlager? Vil generasjon nummer fire ta over? - Jau, det er arvtakarar, svarar Terje Mykebust. Sundagstur til Flatholm i 1955. Kindt-hytta var under byggjing og frå venstre står Berit, Terje, Tørres, Anton, Erling og Tor – alle med etternamnet Myklebust! (Arkivfoto: Terje Myklebust) Bedrifta dreiv også ein periode med produksjon av betong-element på Sunde og denne ekspedisjonsbygningen for HSD i Rosendal var eit av resultata. Bygningen er seinare flytta frå kaien til Kvinnherad Elektro. (Arkivfoto: Terje Myklebust) April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 11 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 12 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- TUNET I DET BLÅ – på Skorpo Av Olaf Agnar Gausvik Over: Herbrand Lavik skreiv ”Tunet i det blå” under krigen Venstre: Skorpo i dag i fugleperspektiv. (Foto: Erlend Moen) ”Godtskalk på Hatt giftet seg tre ganger. Første gangen giftet han seg for pengene. Andre gangen giftet han seg for ætten. Men tredje gangen, da han fikk Bol Eiriksdatter heim, da mente folk at det måtte være lysten som dreiv.” Slik innleier Herbrand Lavik romanen ”Tunet i det blå” som kom ut på John Griegs Forlag i 1945. Lavik hadde då budd i Uskedalen og på Skorpo ei tid og var blitt godt kjend med bygda og folket der. Og vi skal ikkje ha lese mange sidene før vi kjenner oss att både på øya Hatt og i fjorden, bygdene og på gardane rundt omkring. Snilstveitøya er blitt til Segeløy, Ulvanåso til Svanetind og Tysnes til Frøysnes. men geografien er ikkje til å ta feil av. Når Bol ser over sundet mot Hatt, er biletet slik: ”Der lå den, smal og svart og kvass, halve milen lang, med veldige ufser og mørke sva. Den var som et knivsblad, rusten etter sidene, skåret i eggen. Men enda skar den seg byrg og bratt fri av sjøen og landet. En vill og styrløs linje tversover himlingen. Bare innerst seig den noe utover, den krøkte ryggen og spente veldige, svarte knær mot folket i dalgapet.” Handlinga er lagt til dei harde åra heilt i byrjinga av 1800-talet. Napoleon herjar ute i Europa og engelske krigsskip prøver å isolera Noreg frå Danmark og resten av verda. Livet og levekåra til folket i den vesle fjordbygda blir skildra så realistisk og detaljrikt at ein blir storleg imponert over all den kunnskap Lavik må ha site inne med og som han greier å formidla på ein svært realistisk og truverdig måte. Vi møter bønder, husmannsfolk, tauser og drengjer, offiserar og handelsmenn i kvardag og høgtid, får leva med i deira tru og overtru, og får klår forståing for kor avhengige dei var av naturtilhøva og dei avlingane dei kunne pina ut av jorda, og dei skattane som futane til ein krigsglad konge pinte ut av folk. Dette åleine gjer boka svært lesverdig og interessant som rein lokalhistorie. Likevel er det lagnaden til den sterke og rakryggja ungjenta Bol frå Ørrust som er det berande temaet i boka, og som gjer sterkast inntrykk. Draumen hennar om å bli gardkone på Hatt, går i oppfylling, ”men det visste hun, at det var ikke Gotskalk hun giftet seg med. Det var det trolske riket hans på Hatt, dette tunet i det blå.” Men denne draumen kjem til å kosta henne dyrt i form av beinhardt slit. Møtet hennar med husdyra på Hatt, skildrar Lavik slik: ”Det var verre enn hun hadde trodd. Vrålet stod under taket, og stanken tok om strupen på henne. Kyrne skramlet og kavet for å komme seg på føtter, no det kom folk, men to av dem greidde ikke å sette klauv under seg. Skrinne som hesjer var de, en kunde se kalven i dem, uflidde og bustete, møken lå i skover på dem. Møken hadde de bare hatt bortover mot gluggen, den borterste kvigen stod i møk til hasene, det April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 13 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Skorpo er eit fristande turmål. (Foto: Ola Matti Mathisen) hadde vært sleipt og vått på båsgolvet hennes, så hun hadde skamfert seg mot fjøl og stokk, når hun glidde. Juret var bare skorper, og på den ene lenden hadde hun et stygt sår aom aulte av makk.” Men med klokskap og hardt arbeid får Bol garden på fote. ”Det var makt i ønskene til Bol. Det gikk dem godt. En stor sommer var den andre sommeren på Hatt. Det var som det blømte under hendene hennes.” Forholdet til Gotskalk er det tyngre å gjera noko med. Hatt-bonden er ein godlynt mann, ”men for alt det han ellers vilde henne, kunne han like godt ha ligget ovenpå fellen som en annen lørdagsfrier.” Men så tek handlinga ei ny, men kanskje ikkje heilt uventa retning. Fjorden gikk svart og litt hyfsen, det var ingen fartøyer å se uten en råseiler som kom ut av Nauasund, den lå mot Nordøyane og skulde inn fjorden.” ”Det dømte fartøyet kom med slikt mot og slik ofse.” ”No kunde de se folk om bord. Men bare en mann. Han stod ved rorkulten og peikte fartøyet sitt rett mot den smale sandfjøren i botnen av vågen, han vilde strandsette skuten.” Og mannen som her strandset ein slupp med ei god kornlast, er Heine Vargås, sjømann og bjørnejeger som har fått skote av seg eit par fingrar under tenesta som kongeleg gardist i København. I spenning fylgjer vi så det dramatiske livet til folket på Hatt gjennom personlege og sterke opplevingar, med Norges-historia som bakteppe. Boka til Lavik er det framleis mogeleg å få fat i. Med litt søking på Internett og kontroll av listene til ulike antikvariat, fann eg i alle høve eit eksemplar for utrulege 60 kr pluss frakt. Det beste bokkjøpet eg har gjort på lenge. Som sitata ovanfor syner, er språket i boka spesielt. Det er i utgangspunktet eit korrekt riksmål, men med eit ordval og innlagde vendingar som gjev det både ein tidsrett stil og eit fint dialektpreg. Eg har høyrt fortalt at ein uskedeling som hadde lese boka, ein gong spurde Herbrand Lavik om det var slik at det var gjennom sine mange samtalar med gamle Haktor på Skorpo at han hadde funne fram til nokre av dei spesielle orda. Lavik skal ha sagt at svaret var å finna ved å slå opp i ”Riksmålsordboken”. April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 14 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Fjelly - hytta som har gjeve ly i 90 år ! Av Hanna Kjærland (15 år )og Ann-Mari Kristoffersen (15 år). Haust ved Fjelly. (Foto:Audun Eik). Dei fleste uskedelingar har eit nært forhold til heimen sin, men og mange set stor pris på vår felles hytte på Hauglandsfjellet, Fjelly. Den har vore ein populær valfardsstad i heile 90 år, både for gamal og ung. Mange har nok hatt mange flotte naturopplevelsar rundt Ungdomsslaget si hytte ved Mannsvatnet. Dette er ei hytte som byr seg fram til sosialt fellesskap. Den kan gje ly til mange, både store og små. Det var Dagny Tyse som først hadde ideen om hytta. Ho var lærar her i Uskedalen. Ideen var at dei som gjekk i fjellet skulle ha ly når dei var på fjellet. Det blei valt ei nemd som skulle arbeida vidare med saka, dette var Jonas Våge(formann), Sigurd Dønhaug, Harald Myklebust , Peder Musland og formann i ungdomslaget Karl Eik. Nemda gjorde eit godt arbeid, eit arbeid som det står vyrdnad av, og som ho har æra av i dag og. Jonas Våge var arbeidsformann på hermetikkfabrikken i Beinavikjo. Han fekk mellom anna alle på fabrikken til å gje ei dagslønn kvar til hyttebygginga. Det var 5,- kr og mange gav sjølvsagt meir. Den største gåva kom likevel frå Sjurd Lote i Haugesund. Lote kjende til Uskedalen då mange jobba hjå han på sildearbeid om vinteren. Han var og ein stor avtakar av sauekjøt frå Uskedalen. Bygginga av hytta starta i 1917 med mange frivillige. Fire Andreasar ( A. Haugland,T. Haugland, Dønhaug og Musland ) bar opp ramma. Gutar og jenter møtte fram til Kjeldhaug, alle bar opp det dei klarte av material. Og dei kom heilt fram til Storhaug den fyrste kvelden. Nemda, saman med mange andre, brukte mange laurdagar den sommaren til å få alt på plass. På Mannsvatnet vart alt lagd på flåter og drege etter liner langs stranda. Johannes Wang stod for oppreising av hytta, kledning og sutak med papp. Så vart resten av arbeidet gjort av frivillige på dugnadar. I 1918 kom skifertaket opp. Dei som skulle opp til hytta, fekk beskjed om å ta med seg ei hella opp. Det blei ganske mykje bæring. Inne i hytta var det bare nokre køyer. Madrassene var av halm og lyng. Det var tregolv der. Men den var ikkje skikkelig isolert, dei prøvde på noko men det blei ikkje gjort ferdig. Det var røyr til vedomnen. På 50-talet var hytta ganske til nedfalls, hytta stod open og dyra brukte den som ly. Omnen var nedrusta og hytta var ikkje noko triveleg. Då vart Arne Terje Haugland valt til formann i hyttestyret, og ei storstilt oppussing av hytta blei starta. Thor H.Myklebust vart kontakta, og han gjekk over hytta og la ein plan for kor arbeidet skulle starte. Oppussinga kosta sjølvsagt pengar, men dei slapp å ta opp eit lån. Dette unngjekk dei April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 15 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Sentrale personar i ungdomslaget: Hytteveteranane Arne Terje Haugland og Audun Eik og formann Thomas F. Eide. (Foto: Ann-Mari Kristoffersen) grunna gode inntekter på dans og kakelotteri. Det var ikkje sjeldent at 5-600 billettar vart selde på ein dans. Blautekakene forsvant som ein røyk! Hytta blei ikkje berre pussa opp, men dei fekk og båten opp, dette er den same båten som ligg der oppe i dag. Den vart bygd av Alfred Eidsvik, han som starta Eidsvik Skipsbyggeri. Dei starta med å bera båten opp ein laurdag. Då folk kikka ut på søndag morgon, var det allereie tjukt i folk som bar båten saman oppover lia mot hytta. Dugnadsånda var stor! Når hytta sto ferdig oppussa på midten av 60talet, vart ho svært mykje nytta. Arne Terje Haugland fortel at fleire hundre var oppe fleire dagar i påsken. Det var både slalom og hopprenn. Bruken av Uskedalsfjella dabba kraftig av etter at vegen til Blådalen vart opna for allmenn ferdsel. Naustet kom opp på 70-talet. Byggmester var Bjørn Ove Sunde. Båten er fortsatt godt brukande, men den må fiksast litt. Det er ein liten lekkasje i båten. Naustet har fått nytt tak ein gong. Ellers er det berre småting som har blitt fiksa, nye naustdører og den slags. I 1998 vart hytta pussa opp til slik ho er i dag. Tak, veggar og golv vart isolert. Det var ikkje råd å byggja det nye saman med det gamle då hytta var blitt så skeiv. Edvin Kjærland var med og gjorde mykje godt arbeid. Solcellepanelet kom i 2000, dette gjev lys i hytta. Ellers er det vedomn og gass til oppvarming og koking. Over: Naustet er bygt – for om lag 30 år sidan. (Foto: Kristian Bringedal) Under: Dugnad på Fjelly omkring 1970. Trygve Fredheim i dørglytten (Foto: Mari Haugland) April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 16 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Då Gerhard Skaala eigde Fonnafly vart fly mykje nytta til materialtransport til Mannsvatnet – for ein rimeleg penge. Dette bildet er teke omkring 1975 og framfor flyet står brørne Atle og Stig Fredheim. (Foto: Mari Haugland) I den nye delen er det liggeplass til heile ni stykk, inkludert hemsen. Men, dei fire gamle sengene gjev liggeplass til åtte, viss dei er gode vener. Det er klart at det i alle år har vore ei storstilt dugnadsånd, når det gjeld Fjelly. Framleis er mange av dei eldre ildsjelene like viljuge til innsats. Kva tid kom utedoen til hytta? Og kva hadde dei til do før? - Utedoen kom vel i ca 1993/94. Då var det stor opning av doen! Før hadde dei bare frisk luft, kan du sei. Dei hadde murt ein ring som dei hadde sett ein planke over, seier Arne Terje Haugland. - Når det gjeld proviant og liknande, tar vi som regel med oss proviant opp når vi er på dugnadar, seier formann i hyttestyret, Audun Eik - Men veden skaffar vi oss der oppe. Før så var det slik at du skulle kløyve like mykje ved som ein hadde nytta. Det kan vel vere ein god regel også idag, seier Audun. - Det er ikkje nokon plass å ha veden, slik at den held seg tørr, men det skal nok koma ein gong, legg Audun til. - Er folk flinke med å vedlikehalda hytta/ta inn ved til nestemann? Har de fått mange klager på at folk ikkje er flinke nok? Fjelly like etter at hytta var reist i 1917. Skifertaket er enno ikkje på plass. Dei som sit foran er ikkje identifisert. - Det kunne ha vore betre, men som sagt så er det vel hyttestyret som har halde på med dette. Dei som lånar hytta er ikkje pålagd til å gjera det. - Kva tid på året er hytta mest brukt? - På ettersommaren er hytta mest brukt. I 2006 var det tidlig i mai månad og, men helst på etter sommaren/hausten. Hytta har vore lite brukt på våren / påsken no. Før var det nesten ikkje mulig å få plass på hytta om påsken. Hytta blei mykje meir brukt før i tida enn kva den blir no, seier Audun og Arne Terje. Det kan ikkje vera prisen det står på, for den er ikkje avskrekkande. Døgnleige er kr. 75.-, pluss kr. 25.- pr. person. Kontaktperson er Audun Eik og Tor Jarle Kjærland. Vi vonar at 90-årsjubileumet vil føra til at endå fleire vil ta turen opp i åra som kjem, og få inspirasjon til å nytta fjellet endå meir. Det gjev energi til nye tak i kvardagen. April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 17 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Daltræk for 100 år sidan Av Ola Matti Mathisen kulturhistorisk klenodium som vi skal bringa utdrag frå både her og i seinare nummer av Uskedalsposten. Men det er ikkje mykje opplysning ein får om det som hender i bygda når ein les dei første numra av Daltræk (senere Daltrekk). Heller ikkje er det mykje stoff som attspeglar dei nasjonale spørsmåla ungdomslaget var så prega av – på eit høgare organisatorisk nivå. Desse spørsmåla trengde truleg i mindre grad ned til grunnplanet. Til dømes kan ein ikkje spora i avisa at 1905 var eit svært viktig historisk år. Men fråhaldssaka er det skreve mykje om, særleg med referanse til aktuelle observasjonar og hendingar i Uskedalen. Helgheim vart Vonheim, I dette huset vart dei første årgangane av Daltræk lese opp om sundagskveldane. (Foto: Ola Matti Mathisen) ”Det er nu om vort ungdomslag et ord jeg sige vil, hvis I vil laane øre og lytte lidt hertil. Hva skal vi nu vel gjøre med denne sløvhedsaand, som nu for tiden indvikler vort lag med sine bond ?”. Denne meldinga på rim stod å lesa i den handskrive avisa Daltræk søndag den 1. desember 1907. Og det var all grunn til å vera ottefull, for det førre nummer av avisa kom kom ut så tidleg som 27. januar det same året. Ungdomslaget var tydeleg inne i ei djup krise. Styret vart beden om å manna seg opp og få fart på laget, for alternativet var at det ” blir omstyrtet og huset auksjonert” som psevdonymet ”Frk. Anna” formulerte det.. Men det gjekk altså bra – Uskedal Ungdomslag levde vidare og gjer det framleis. No er laget 119 år gamalt! Daltræk med undertittelen ”Upolitisk blad for Uskedals Ungdomslag” vart starta 13 år etter stiftinga - i 1901 - og ungdomslagshistorikar Kristian Bringedal har presentert for oss avisa frå 1902 til 1907. Den er eit interessant Sjølvsagt er det også ofra spalteplass på det faktum at ungdomslaget fekk sitt eige hus innunder jul i 1902 (det som seinare vart flytt oppi dalen og vart til Vonheim). Pastor Andersen heldt innvigningstale, det vart sunge ein sang som Andreas Bjelland hadde laga og Lars Wang deklamerte sitt eige dikt. ”Begge disse gjorde stor succes d`estime”, kommenterer redaktøren og svingar seg altså inn i det franske. Redaktøren må ha vore den same Wang! Her er eit av versa i diktet hans: ” Lad Helgheim leve med søndagsfred og aldrig legge sit virke ned, lad altid ungdommen hånd i hånd gå freidig fremad med fredens ånd, da vil vor fremtid lysne mer og ungdomslaget bli os kjær, da vil vi engang samlet stå i kampen for vort mål at nå” Dei handskrive blada har lange tradisjonar her i landet og i dei frilynde ungdomslaga og andre lag kom dei til å verta fast innslag på festar og møte. Og lesinga av Daltræk var utan tvil eit høgdepunkt under møta på Helgheim, som truleg alltid vart halde på sundagar. Lars Wang var den fyrste bladstyraren. Den neste var Anders Bjelland, og han overtok frå l. januar 1904. I hundreårsboka skriv Kristian Bringedal at Daltrekk gjev eit godt innsyn i kva ungdomslaget stod for, kva medlemene tenkte og meinte og ikkje minst kva dei tykte var underhaldande og morosamt. Mykje av stoffet var henta frå ulike kjelder, men mykje var også skrive av ungdomslagsmedlemmene sjølve. April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 18 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------”Nogle ord til ungdommen og for ungdommen”. Han spurde: ”Hvorledes skal man vække interessen for ungdomsarbeidet?” ”Det går ikke an at sperre ungdommen inde og stænge alle veie for den. Skal ungdommen trives, bli sterk og optage kampen efter vore fædre, må veiene ligge åbne for dem, de må få anledning til at samle sig et fond, nyttig for livet. De må få lov at hente kræfter af egen erfaring”, skreiv Wang, Det var ofte store sprang i stoffvalet Den samme Wang (då redaktør) hadde ein lang, filosoferande og høgst alvorleg artikkel ved nyårsskiftet 1902/1903, men like etterpå slapp han til ein sprelsk og i høgste grad munter artikkel av Knut Møklebøst under titelen ”Når man falder i klørne på sinte kvinnfolk”. Vitsespalte var også eit fast innslag.. Så vakkert innleia redaktøren året 1903. Hovudvekta låg på det enkle, kjende og heimlege, Daltræk/Daltrekk var oftast det vissaste programinnslaget på møta. Når alt anna svikta, kunne dei lita på avisa. Skriveføre ungdommar hadde der sine første journalistiske produkt. Bringedal nemner Bjørn E. Myklebust, Wilhelm Bjelland, Sigrid Eik og Engel Steinsletten. Men slett ikkje alle ville sette namnet sitt under artiklane – dei skreiv under ofte merkverdige namn som Tobias, Pengelens og Hoffmann.og mange nytta initialar. Mykje av innhaldet i avisa hadde ei alvorleg, idealistisk målsetjing. Likevel var ikkje alt som stod i Daltræk like positivt, det hende og at lagsbladet skapte eller skildra strid og misstemning. Ei delikat sak dei fyrste åra var tydelegvis at formannen leigde ut Helgheim til notbøting. Da var innlegga skarpe og den same formann fekk unngjelda. Av og til vart innlegga i skarpaste laget. Ein gong kom det ei presisering frå redaktøren om at dei som skreiv måtte oppgje namnet sitt til han: ”Fleire modtagne inserater uden navn har også vært i den grad harselerende at optagelser af samme ikke har været forenlig med den gode ånd og samarbeide, som er nødvendig inden et evneverdigt ungdomslag”. I eit anna tilfelle sette redaktøren sjølv punktum ”for at bryte alt vrøvl”. Palmesundag 27. mars 1904 hadde Lars Wang ein lang og tankevekkjande artikkel under titelen Utvandringen til Amerika var naturlig nok framleis eit aktuelt tema og Bjelland hadde ein artikkel i 1903 med bakgrunn i at ”utvandringen ofte fortolkes som ”en nationaløkonomisk skade for vort land og som et evis på liden fædrelandskjærlighed og nationalfølelse hos vort folk”. Her peika han mellom anna på at det i 1902 kom 3,75 millioner kroner attende til Noreg frå utvandrarane og at det hadde kome over 23 millionar frå Amerika i dei siste ti åra. Ein protest Naar nogen siger at ungdomslaget er skyld i de udsjeielser og lasaronstreger som undertiden kan finde sted i dalen, da protesterer vi og siger at sligt er løgn og sludder. For det første saa kan det bevises at de som har særmerkt sig ved sin lasaronagtige optræden de besøger ikke ungdomslaget andre tider end naar de har fest og de da kan fa lure sig ind uden at betale. Og selv om medlemmer af laget gjør sig skyldig i noget tatermæssigt saa har man ikke større grund til at skylde laget derfor end for eksempel man vilde have til at skylde prester og lægpredikanter for at her er saa mange syndere i blant oss. Redaktionen. (Daltræk søndag 7. februar 1904) April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 19 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Førehandstinging: 150 sider med underfundige skjemtevers, viser og meir alvorsame dikt. Kr. 150,- med dedikasjon. Kjem i mai Kontakt: Thor Inge Døssland 93288237/ 53486575 A1 grafiske 5463 Uskedalen Tlf. 53 48 25 00 / Fax 53 48 25 01 E-mail:firmapost@eidsvik.no www.eidsvik.no LISES BRUKT Mykje fint i gamalt og antikk: Golvsymaskin – Golvrulle Bord – Stoler – Senger Bilder – Steintøy Radioer – Båtkoøyer – Lykter Vaskeservant – Nattbord - Kister Alle bøker ½ pris. Ope: mån., ons. og tors. 10.30-16.30. Fre. 10.30-15.30, Laurd. 10.30-15.30. Tysdager Stengt. Tlf. 53 48 63 46 / 48 02 16 29 GOD PÅSKE! RH RACING DIN KVALITETS RC LEVERANDØR RH Racing er forhandlar av kvalitets merke som: Modell Racing Fuel - Futaba radio utstyr -Arc fly Super tiger flymotorer - Traxxas biler som T-Maxx og REVO Vi skaffer det meste til ein lavere pris ein dei fleste !! Uskedalsvegen 685 5463 Uskedalen E-post: Rune@rh-racing.no Tlf: 416 13 880 April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 20 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Fredagsforum Av Britt Torill M. Mathiesen Pianoet er alltid populært. Kaia, Marte og Eirin Ein tjuvstart på laurdagskvelden! Etter å ha vore med på Fredagsforum ein kveld i februar, er det tydeleg at dette er ein aktivitet ungane frå 4. klasse og oppover set pris på. Kvelden byrjar klokka sju, men mange ungar er allereie på plass når eg kjem kvart på sju. Denne kvelden er det 28 stykker som møtter opp, og det ligg på rundt dette, seier Mari Ann Myklebust, som saman med Jan Tvedt er dei trufaste leiarane på Fredagsforum. Etter andakten, syng dei, og det er lett å høyra at ungane faktisk likar å syngje. Det er god trøkk i dei når dei set i med songen Bli kjent med Jesus. Fast innslag på Fredagsforum, er loddtrekkning, gratis lodd - eit til kvar. Johannes Haugland er den heldige vinnaren i kveld, og jammen er det mykje spennande i presangen. Denne kveld er fyrste samlinga etter at Fredagsforum/Unge Røyster var på felles leirtur til Solgry i januar. På grunn av dette er dei som er yngre enn 4. klasse, og som var med på leirtur, invitert. Alle benker seg for bildeframvising, og bilda blir livlig kommentert av dei som var med. Det er tydeleg at det var ein vellykka tur! Etter bildeframvisning, er det fleire av dei som ikkje var med som kjem og spør kva tid det er leir neste gong, og om det er fleire leirprogram. Eg tippar det blir minst like mange med neste gong det arrangeres fellestur, og fleire fellesturar blir det, lovar Mari Ann. Det er tid for andakt, og i kveld trekkjer Mari Ann fram den lille Bibelen, Johannes 3.16. ” For så elska Gud verda, at han gav Sonen sin den einbårne, så kvar den som trur på han ikkje skal gå fortapt, men ha evig liv.” Det er nokre spørsmål undervegs frå ungane, og det synest Mari Ann er heilt greit, så alle får svar før ho fortset. Plutseleg blir det stor uro i salen, og på ein, to, tre, er det danna seg to sirlige rekkjer foran Jan, som står og sel snacks. Brus, sjokolade og chips. Fast stykk-pris på kroner 10. Når handelen er unnagjort, samlar nokre seg i sofagruppa i veslesalen. Praten går livlig. Andre spelar biljard, bordtennis eller prøver pianoet. Gutar spring etter jenter og jenter spring etter gutar. Det er fredagskveld og ungane kosar seg saman på bedehuset etter ei travel veke. Vi synest det er fint at ungane kan samlast på denne måten på bedehuset, seier Mari Ann. Vi har eit avslappa opplegg når det gjeld ro i salen. Det er kun under andakten at vi krev ro, så dei kan få med seg det vi vil fortelja dei. Klokka går mot ni, og enkelte foreldre som kjem for å henta med bil, kjem innom og slår av ein prat. Ungar som kom på sykkel, tek fatt på heimvegen, etter nok ein fin kveld på Fredagsforum. Har du lyst å vera med neste gong, så er det berre å møta opp fredag 13. april klokka 19.00! April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 21 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Også Uskedalen har fått sitt Fløyen! Av Ola Matti Mathisen Over: Aud Myklebust har allereie skreve mange dikt på Fløyen. Dette er eit av dei stuttaste ho har skreve: ”Den som ikke har sett en høne spankulere rundt i grønt gress en varm sommerdag, vet lite om hva verdighet er”. Venstre: Det nye atelieret ber preg av at det er ein allsidig kunstnar som held til der. Her sit Aud ved veven. (Foto: Ola Matti Mathisen). Bergen er ikkje lenger åleine om å ha eitt Fløyen. Også Uskedalen har no fått sitt, for det er namnet på atelieret til den allsidige kunstnar Aud Myklebust. Fløyen ligg i lauvskogkrullen like ovanfor det som ho og mannen Arne har hatt som feriehus sidan 1977 og som dei har døypt Lyshuset. Men uskedelingane nyttar helst namnet Myro om staden. Aud (født Sørheim) og Arne er fanastrilar, men Arne har djupe røter i Uskedalen og dei er båe sterkt knytta til bygda vår. Rundt om i Kvinnherad finn ein fleire vevnader som Aud har laga og sist påske kom vevnaden ”Kom til meg” på plass i det nye bårehuset. Aud har i mange år kombinert vevnad og måling med husmoryrket og overfor Uskedalsposten avslørar ho enda ei side av det kunstnarlege talentet sitt, nemlig diktskrivaren! - Eg har skreve samstundes med målinga men eg har halde ein lav profil som diktskrivar. Eg starta med diktskrivinga for 30 år sidan då eg vart sjuk og sengeliggjande. Eg klara ikkje å skriva, men eg las dikta inn på band. Det hjalp meg til å bli frisk att, men eg vart ikkje det før etter 15 år, fortel Aud. I det siste har ho dikta meir enn ho har vevd og måla og etter siste julehelg hadde ho 30 dikt på PC-en som ho enno ikkje hadde skreve ut. Kanskje kjem ho snart ut med ei diktsamling? Ho har fått oppmodingar frå fleire om å ta kontakt med eit forlag. Og arbeidsplassen heretter, anten det er dikt, måleri eller vevnader det handlar om, er Fløyen. - Når eg skal arbeida no, går eg opp på Fløyen, fortel Aud. - Og der får du vera i fred? - Det hendar at Arne kjem etter, men då sit han i ro med kryssordet sitt! Det sjarmerande, vesle huset er bygt av familien frå botn til topp og vart ferdig sist sommar. Eigentleg har planen til Aud vore å få eit atelier også heime på Nordås i Bergen. - Eg ser ikkje bort frå at det framleis kan bli reist eit lite hus der og, men plassbehovet her i Uskedalen måtte løysast først. Her opplevde eg at alle romma vart opptekne og eg var litt i vegen med målarsakene mine. Dessuten vart det ei viss luktplage frå desse, oppsummerar Aud. Atelieret Fløyen er det ein kan kalle ein reinvestering, ho har bygt det for pengar ho har tent på vevnader. I Uskedalen arbeider Aud best, for her har ho ikkje så mange rundt seg som ventar noko av henne. Og på Fløyen stortrivs ho. Med panoramaet frå dalen og Ulvanåso til Gavlen framfor seg blir ho lett inspirert. April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 22 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Aud og Arne Myklebust ved Fløyen, som dei med rette er stolte av. (Foto: Ola Matti Mathisen) - Fløyen er svært viktig for meg. Når familien nede i Lyshuset blir stor og kanskje litt støyande, kan eg finne stilla her. Det er det beste ved denne satsinga, seier Aud, som no har ei god tid som kunstnar. Ho har ei bestilling inne på ein biletvev til Birkeland Menighetshus på Nesttun og ofte er ho og Arne ute i lag og foreiningar med eit program som er ein kombinasjon av dikt og bilete av hennar vevnader og måleri. Bankmannen har vore kordirigent i 50 år og nokre gongar har han med seg eit heilt kor i tillegg til at han spelar til songane! Dikta til Aud er i stor grad bygt på eigne opplevingar, ikkje minst frå barndommen. - Det er noko som treff folk, er hennar erfaring. GOD PÅSKE April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 23 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Den lange slektlina på Kapteinsgården Av Ola Matti Mathisen Historia om Kapteinsgården byrja i 1775, men slektslinene knytta til det herskapelege huset går mykje lenger attende. Mellom desse bileta skiljer det truleg 142 år. Det gamle biletet er truleg teke rundt 1865 og må reknast som eit fotografisk klenodium. Fotograf er Johan Koren Dahl (d.e.). Han var både gullsmed og fotograf og den første i landet som fotograferte på papir. Det nye biletet er teke sommaren 2006. (Foto: Ola Matti Mathisen). Det er, ærleg tala, ikkje så mange hus i bygda vår som kan kallast ”fiin gammel”, for å stjela eit omgrep frå ein annan sektor. Men det er ingen tvil om at Kapteinsgården på Nedre Feet, som fekk namnet etter militærkaptein Christian Lerche Dahl (1798/1871), kan kallast det, herskapeleg som han er i sin bergenske empirestil. Så vart han då også freda så tidleg som i 1923. Uskedalsposten skal i fleire artiklar framover sjå nærare på denne særprega eigedommen. Først kjem turen til slektlina på Kapteinsgarden, som i seg sjølv er imponerande nok. I neste nummer held vi fram med denne lina. Vi må heilt attende til det 17. hundreåret for å nøsta opp starten på den lange lina. Der finn vi sjøkaptein Niels Dahl, som truleg var ein av dei første byborgarane i Kristiansand. Niels var truleg gift med en Maren, og Mathias Dahl (1695/1764) var truleg den eldste av fire barn. Truleg var familien fattig, men Mathias må ha hatt noko skulegong ettersom han var høgst skrivefør. Han må også ha lært noko hollandsk, for ei tid fekk han hollandske aviser frå Bergen. Kammertenaren som vart forvaltar Det vart fortald at faren Niels leid skipbrot på Jyllands-kysten og omkom. Truleg var også Mathias sjømann ei tid. Ein gong han var i København og leita etter arbeid, fekk han veta at den norske adelsmannen, statthaldar i Norge Ditlef Vibe søkte etter ein tenar. Mathias gjekk til byslottet der Vibe budde og bar fram ærendet sitt til ei tenestejente. Ho stilte seg tvilande, for langt finare og meir anselege søkjarar var avvist. Men Mathias lot seg ikkje skrema. Han melde seg for Vibe og fekk jobben. I 1723 døydde baron Axel Rosenkranz til Rosendal utan å ha mannlege etterkommarar. Difor vart godset i samsvar med vilkåra attendeført til Kongen. Han selde det vidare til Ditlef Vibe for 20.000 riksdalar. Kammertenar Mathias Dahl må ha vunne tillit hjå Vibe, for i 1725 vart han tilsett som forvaltar på godset. Allereie året etter gifte Mathias Dahl seg med Marie Füiren Frimann (1700/1778), dottera til soknepresten i Kvinnherad, Wilhelm Frimann (1668/1749), som var gift med Maren Koren fødd Arentz. Mor hennar hadde først vore gift med presten Claus Koren og slik kom Koren-namnet inn i Dahlslekta. Mathias var Rosendal-forvaltar i 20 år. Etter få år overdrog Vibe godset til svogeren sin, geheimråd Vincent Lerche, men Mathias heldt likevel fram som forvaltar. I 1745 vart godset imidlertid selt til biskop Londemann, som var sokneprest i Fana, men som seinare vart adla under namnet Rosenkrone. Londemann sa opp Mathias og ansette i staden sin tenar Søren Elkjær som forvaltar. Som arbeidslaus og med stor familie måtte Mathias flytte frå Rosendal. Svigerfaren i Omvikdalen, sokneprest Willum Frimann, var rik. Han vart også ”den gamle Willumen” og han var svært populær. April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 24 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Wilhelm Frimann (1668/1749) Maren Koren født Arentz (1665/1728) Men ein kunne ikkje venta at han skulle forsørgje den tallrike Dahl-familien. I sitt 38 år lange ekteskap fekk Mathias og Marie 11 barn og av dei åtte søner. Sandvik og seinare på Indre Fet. Han var først gift med Inger Worm Fürstenberg (1727/1807) og seinare med Mathilde Fleischer. Niels var løytnant ved Søndre Søndhorlenske Kompagnie, men tok avskil på grunn av sjukdom, med kapteins grad. Seinare fekk han majorsgrad. Han hadde ingen barn etter seg. Niels var ein original, blir det fortald. Sjølv etter at han hadde slutta i det militære gjekk han alltid i den raude majoruniforma si og hadde i tillegg ein veldig parykk. Barna hadde mykje moro då han slapp seg laus, for han var full av morosame historiar. Han kunne også store stykke av Holberg utanåt. Sokneprest Willum Frimann åtte Indre Fet i Omvikdalen og den garden fekk Mathias bu på så lenge han levde. Han var framleis i sin beste alder, reiste til København og kjøpte seg eit krigskommisariat. Frimann etterlet seg ein stor formue som døtrene Marie Dahl og Johanne Marie Schmidt ervde. Mathias vart då ein rik mann, heilt uavhengig av andre. Då Frimann hadde gått bort, vart Indre Fet delt mellom sokneprest Wilhelm Schmidt og Mathias Dahl, dei to svigersønene til Frimann. Seinare vart garden ved ei odelssak løyst av sonesonen Henrik Miltzov Dahl og far hans, Johan Koren Dahl. Mathias døydde i 1764 og kista vart sett ned under kyrkjegolvet i Kvinnherad kyrkje, rett ut for forvaltarstolen. Med parykk og majoruniform Dei tre døtrene og tre av sønene til Mathias og Marie døydde ugifte og av dei andre fem var det to som busette seg i Omvikdalen og Uskedalen. Niels Dahl slo seg ned på farsgarden Indre Fet og Johan Koren Dahl overtok Nedre Fet. Johan bygde Kapteinsgården i 1775 av tømmer frå familieeigedommen på Valen, og han og Else flytta inn til bryllupet. Løytnant Wilhelm Frimann Dahl hadde fått Handeland, mens Henning Frimann Dahl enda på Tysnes og Christian Lerche Dahl vart sivil embetsmann. Niels Dahl (1734/1815) budde ei tid på øvre Niels fekk oppleve det sjeldne at den første kona hans, vart svigermor til to av brørne hans. Døtrene hennar frå eit ekteskap med Niels Griis Alstrup, Else og Inger, gifte seg med Johan Koren Dahl (Nedre Fet) og Henning Dahl (Onarheim på Tysnes). Dette var eit av mange resultat av at embetsmannsfamiliane hang i hop. Dei vitja kvarandre og gifta seg med kvarandre. Innan Dahl-slekta på desse traktene får ein inntrykk av at viss dei ikkje fann seg ein ektemake innan søskenbarnflokken, levde dei heller som ugifte. Fekk ikkje kjøpa seg offisersgrad Johan (1743/1831) som var åtte år yngre enn broren og altså kom til Uskedalen, hadde gode evner og valde også militærvegen. Men han prøvde seg først som kontorist, etter å ha reist frå heimen med 20 riksdalar i lomma. I eit brev til faren i 1763 bad han faren om eit pengebidrag slik at han kunne kjøpa seg ein offisersgrad, men faren sa nei. Då Johan omsider vart løytnant, vart April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 25 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Mathias Dahl (1695/1764) Maren Fuiren Frimann (1700/1778) Niels Griis Alstrup (1715/1759) Inger Worm Fürstenberg (1727/1807) det sagt at han fekk graden ved å betala gjelda for ein overordna. Etter kvart vart Johan kaptein og sjef for Nordre Nordhordlands Kompagnie (frå 1789) og for Nordre Sunnhordlands Kompagnie (frå 1797). Seinare vart han major og bataljonssjef og i 1808 oberstløytnant. Han vart i 1775 gift med Else Nielsdatter Alstrup Dahl og dei fekk ni barn. Else var broren si stedotter, dotter av cancelliråd Niels Griis Alstrup og Inger Worn Fürstenberg. Niels var ein framifrå predikant og ivra for folkeopplysning og sosiale oppgåver. Han budde heile sitt vaksne liv i Eivindvik der han ein gong fekk besøk av Henrik Wergeland. Han fekk bygd veg langs Sognefjorden av eigne midler for ikkje å måtte ro til skule og kyrkje. Nyleg er det sett opp eit minnesmerke over han i Eivindvik. Men kapteinsgarden i Uskedalen var barndomsheimen hans. Ho skal ha vore ei kvinne med godt humør og lyst sinn og på nedre Fet var det godt hjartelag, liv og lettlynne. Gjestene følte seg vel der. For så å vende tilbake til faren: Ved pengereduksjonen i 1813 tapte Johan Koren Dahl ein stor del av formua si. Då loven om tvungen innbetaling til Speciebank kom, måtte han ofre alt det fine sølvtøyet sitt med unnatak av ei forgylla ølkanne med våpenmerke. Då han på eldre dagar var redd for pengane sine, forlangte han at pengeskrinet med jernbeslag skulle setjast lenger inne under senga då det kom framande til gards på nedre Fet. Den mest kjende av dei ni barna deira var den eldste, Niels Griis Alstrup Dahl (1778/1832), som vart stortingsmann og prest i Eivindvik i Ytre Sogn. Ikkje minst vart det lagt merke til då han i 1814 helt flammande foredrag mot unionen med Sverige. Han sette i gong ei storstilt koppevaksinering i Sogn og Sunnhordland og i heimfylket og vart heidra for det. Under Framhald i neste nummer av epidemien var det ingen av dei han fekk vaksinert Uskedalsposten som døydde. April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 26 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Påskekryssord 16 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16 Jesus reid inn i Jerusalem på……………… Jesus stod opp frå dei døde…………….. Jesus låg i grava………………… Jesus innstifta nattverden…………….. Jesus blei hengt på korset………… Farisearane førte fram falske………….. Folket jubla og ropte ”Hosianna” til……… Han fornekta Jesus Pontius Pilatius var……….. Han forråde Jesus……….. Jesus vart grepen då han og læresveinane var i… Her blei Jesus korsfesta……….. Han dømde Jesus til døden…………… Jesus reid på eit ………… inn i Jerusalem Jesus stod opp frå dei døde tidleg om…… Mange jøder ville feire ….... (Løysingsord s. 39) April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 27 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Rebuser Løysing på side 39 Rebus 1 Rebus 2 Rebus 3 Rebus 4 Rebus 5 Rebus 6 April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 28 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Påskenøtter for liten og stor. Oppgåve 1 Ein mann skal frakte ein rev, ei høne og ein sekk med korn over ei elv. Robåten er så liten at han kun får plass til seg sjølv og enten reven, høna eller sekken med korn. Viss høna og reven blir igjen, vil reven eta opp høna, og viss høna og sekken med korn blir ståande igjen, vil høna eta opp kornet. Korleis løyser mannen dette problemet? Oppgåve 2 Dersom ein type kaffi er 97% koffein-fri, kor mange koppar av denne kaffien måtte ein drikke for å oppnå same mengde koffein som i ein kopp vanleg kaffi? Oppgåve 3 Du har to timeglass… eit på 4 minuttar og eit på 7 minuttar. No skal du ta tida på noko som varer i 9 minuttar. Korleis gjer du det? Oppgåve 4 Det finnes et ord på fire bokstaver som blir kortere dersom du legger til tre bokstaver. Hvilket ord tenker vi på her? Oppgåve 5 Hanne er Berits datters tantes manns datters søster. Kva er forholdet mellom Hanne og Berit? Oppgåve 6 I fyrste etasjen på huset ditt er det 3 lysbrytarar som står i "av"-posisjon. Kvar av brytarane tenner 1 av i alt 3 lyspærer som befinn seg i kjellaren. Du kan skru på kva som helst bryter, men du kan berre gå ein einaste gong ned i kjellaren for å sjekka lyspærene. Korleis kan du no finna ut kva brytar som tenner kva lyspære? Oppgåve 7 Ein familie består av 1 bestefar, 1 bestemor, 2 fedre, 2 mødre, 4 barn, 3 barnebarn, 1 bror, 2 systre, 2 søner, 2 døtre, 1 svigerfar, 1 svigermor og 1 svigerinne. Når du reknar dette samen finn du ut at det er i alt 23 personar. Men eigentleg er det bare… ja, kor mange? Oppgåve 8 Gartnaren har planta 3 ulike blomar. Det er stemorsblomar, tulipanar og nellikar. Kor mange blomar er det til samen når alle unntatt to er stemorsblomar, alle unntatt to er tulipanar og alle unntatt to er nellikar? Oppgåve 9 Korleis kan ein kasta ein ball, få den til å stoppa, for så at den endrar til motsatt retning berre etter ei kort stund? Løysing på påskenøtter side 39. April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 29 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- www.kvinnherad-sparebank1.no Tlf. 53 48 23 00 MØBLAR TEPPE SENGETØY GARDINER BLACK DESIGN KRAMBU – USKEDAL Har fått inn mykje fint og nytt. Ein Heil del påsketing er innkomne. Flotte påskedukar: 180x130 før kr. 425,- no kr 198,-. 90x90 før kr. 159,- no kr 50,-/75,-. Ellers mykje fint i flotte puter, dukar, løparar. Har og silkedukar (vindudukar) til lav pris. Den gode Evangerfårepølsa og heimelaga lefser. Te i laus vekt, kr. 15,- pr hekto, og kjempegod kaffi malt eller heil. Krambua ope: mån., ons. og tors. 10.30-16.30. Fre. 10.30-15.30, Laurd. 10.30-15.30. Tysdager Stengt. Tlf. 53 48 63 46 / 48 02 16 29 Tlf: 53 48 43 60 April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 30 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Påskedagane Leonardo da Vinci måla til tider dårleg gjennomtenkte tekniske eksperimenter. "Nattverden" (149597) som er måla på veggen i ei kyrkje i Milano, er til dømes nesten forsvunne fordi han hadde prøvd ut ein ny måte å preparere veggen på. JØDANE SI PÅSKE. Påsken er den eldste av dei kristne festane. Vi feirer i dag påsken til minne om Jesus, Jesu død og oppstode. Jesus dro til Jerusalem for å feire jødane si påske, som på den tida var ein årsfest for jødane til minne om israelittane si utvandring frå Egypt ca. 1200 f.Kr. (2. Mosebok kap. 12.). Ordet påske har eit noko uklar opphav, men ein meiner at det stammar frå det hebraiske ordet pesah, som betyr forbigåelse, skånsel, eller overskriding. Ein menar å kunna fastslå at påskefeiringa opphavlig skulle vera to festar: Vårfest. Ein fest som skulle sikra året si fruktbarheit. Ofringa av eit fyrstefødt lam skulle sikra eit godt og fruktbart år. Åkerbruksfest. Fyrstegrøda av bygghausten blei ofra for å heilaga heile avlinga.Uttrykket "det usyrete brøds fest" skal stamma derifrå. Då begge desse festane blei haldne på omtrent same tid, dvs ved vårjamndøgn, blei dei etterkvart slegne samen til ein fest. Då denne festen og blei knytta til utvandringa av Egypt, blei festen primært ei familiehøytid. Frå kong Josia si kultusreform 622.f.Kr. blei påskeslaktinga og påskemåltidet kun utført i Jerusalem. Dette gjorde Jerusalem til ein valfartsstad, og påsken til året sitt religiøse høgdepunkt. Jesu foreldre skal kvart år ha valfarta til denne påskefesten, og slik hadde det seg at Jesus fyrste gong besøkte tempelet som 12åring. Å samla sinn og tanker om forteljinga i 2. Mosebok, er fortsatt ei hovudsak for truande jødar i dag. PÅSKEN I NORGE Den katolske påsken kom til Norge med kristendommen i løpet av 900-åra. Liturgisk innehaldt dei element som var tilpassa dei gamle naturreligionane, og påsken falt og saman med dei nordiske vårblotane, som blei haldne for å sikra gudane sin medverknad til siger, fred og til eit godt år. På grunn av dette kunne dei oppretthalde ein del av dei gamle rituala i ly av den mektige påskefesten. PALMESØNDAG: Denne dagen fikk navnet etter Jesu inntog i Jerusalem. Han blei hylla som en konge, da han kom ridande inn i byen. Folk la palmegreiner og kappane sine på veien foran han. Dette var den einaste gongen Jesus lot seg hylla som Messias, Gud sin eigen son. I den katolske kyrkja er det den dag i dag vanleg at kyrkjegjengarane tek med kvistar til gudstenesta palmesøndag, for å få dei velsigna, for så å pynta med dei heime. I Noreg blei palmekvistane erstatta med piletrærskvistar, som blei delt ut i kyrkja, og som folk tok med seg heim. Desse kvistane skulle brukast som vern mot uvetter og ulykker på folk og fe. Mandag etter palmesøndag, dreg Jesus til tempelet og ryddar tempelplassen for alle som kjøper og sel der. April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 31 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------fange. Jesus blir ført til Det høge råd. Peter fornektar Jesus tre gonger før hanen gjel. Skjærtorsdag betyr eigentleg reinselsesdagenetter Jesu fotvasking. Tydinga kan også ha sitt utspring i den katolske skikken om å la dei offentlege botsgjerarane bli reinsa frå syndene sine denne dagen, vist ved at dei blei frigjevne frå aska dei fekk strødd på seg askeonsdag. Påsken er høgtida for det gode sin kamp mot det vonde. Den middelalderske oppfatning var at Jesu kors blei hogd på skjærtorsdag, og det blei difor rekna som synd å bruke øks eller skjæreredskap denne dagen. Jesus rir inn i Jerusalem Palmesøndag. Mondsee ca 1170 Tysdag. Øvsteprestane og dei skriftlærde vil fjerna Jesus, som dei ser på som ein trussel. Judas Iskariot får betalt 30 sølvpengar for å forråde Jesus. Onsdag samlar Jesus disiplane på Oljeberget. Han førebur dei på det som vil skje, og på Jerusalem sin undergang. SKJÆRTORSDAG: Skjærtorsdag var dagen då Jesus åt påskelammet saman med disiplane sine. Før måltidet vaska Jesus læresveinane sine føter. Denne fotvaskinga var ein vanleg skikk i Israel, og den blei gjort av tenarar eller slavar. Peter reagerte på at Jesus tok på seg denne jobben, men godtok det då Jesus sa at det var ein del av fellesskapet. Det var også i forbindelse med dette at Jesus gav Peter åtvaringa om at han kom til å fornekte Jesus tre gonger innan hanen hadde gale neste morgen. Etter fotvasken gjekk Jesus gjennom ritualet som innstifta nattverden. Han tok eit brød, braut det og sa: "Dette er min lekam, som vert gjeven for dykk. Gjer dette til minne om meg." Så tok han kalken etter måltidet og sa: "Denne kalken er den nye pakt i mitt blod. Gjer dette så ofte som de drikk av den, til minne om meg." (1.kor.11, 23-25) Innstiftinga av nattverden skulle minna om Jesu liv, død og oppstode. Nattverden har også i dag ei sentral rolle i gudstenesta på skjærtorsdagen. Då måltidet var slutt, tok Jesus læresveinane med til Getsemanehagen. Der skulle Jesus be, og læresveinane skulle våke over han. Læresveinane sovna. Judas forrådte Jesus, og Jesus blei teken til LANGFREDAG: Jesus blir stilt for Det Høge Råd for 3.gong. Det Høge råd ville anklaga Jesus for å kalle seg Messias. Dei førte Jesus til Pontius Pilatus då dei trengte løyve frå det romerske styre for å henretta Jesus. Pilatus fann inga skuld hjå Jesus, og sendte han til Herodes. Heller ikke Herodes fann at Jesus var skuldig i det han blei anklaga for, anklagen bestod blant anna av oppvigleri. Pilatus lot Jesus bli piska, soldatane sette på han ei tornekrone og raud kappe for å gjera narr av ham, og dei håna og slo ham. Pilatus meinte denne audmjukinga ville blidgjere massene, men desse ønska Jesus død, då han hadde gjort seg sjølv til Gud sin sønn. Jødane pressa Pilatus til å avgi krossfestingsdomen, ved å anklaga Pilatus for å vera utro mot keisaren. Pilatus gav dei mogelegheita til å frigje Jesus, ved å gje dei valet mellom Jesus og Barrabas- ein opprørar og mordar- då han som vanleg i denne høgtida skulle frigje ein fange. Folket valde Barrabas. Judas fekk dårleg samvit då Jesus fekk dødsdomen. Han gjekk for å bekjenna syndene sine for øversteprestane, men desse ville ikkje høyra. Judas kasta sine tretti sølvpengar i tempelet, og gjekk så og hengte seg. Jesus måtte sjølv bæra korset sitt gjennom Golgata. Han segna om på grunn av all torturen, og ein tilfeldig tilskuer blei kommandert til å bæra korset videre. To andre ble også korsfesta samen med Jesus. Desse blei bundne på sine kors, mens Jesus blei nagla fast. Dette for at han skulle døy raskare. Jesus ba for sine fiender medan han hengde på korset, og han ropte etter Gud, sin far. Det hevdast at då Jesus døydde, hende det merkelege ting. Mørket som haddde lege over landet vart borte, det var eit voldsomt jordskjelv og forhenget i tempelet rivna i to, frå øvst til nedst. April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 32 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Korsfestelsen. Matthias Gruewald ca. 1510-1515. Jesus blei kledt i liksvøpe og lagd i ei grav. Foran inngongen velta Josef ein stor stein for at liket skulle få liggje i fred. Langfredag går for å vera ein av dei helligaste dagane i året- vår kollektive sørgjedag. Nesten alt ein skulle foreta seg denne dagen skulle minna om Jesu liding. Dagen skulle opplevast som pinefullt lang, og spesielt for borna var dette ein lang dag. Det skulle ikkje lekast, springast, dei skulle ikkje vera ute og ikkje gå på besøk. Det var lange høgtlesingar og folk fasta. Ein del stader var det forbod mot å arbeida, medan det andre stader skulle arbeidast med det tyngste og verste arbeidet ein visste. LØRDAG: Jesus hadde sagt han skulle stå opp etter tre dagar, så det ble sett vakter for grava slik at læresveinane ikkje skulle kunna stjele liket og seia at han hadde stått opp frå dei døde. .PÅSKEDAG: Maria Magdalena, Jesu mor- Maria- og to andre kvinner kjem til grava. Då dei kjem fram, såg dei at steinen var velta bort. Då dei gjekk inn i grava, såg dei ein engel som fortalde dei at Jesus var oppstaden, og han ba dei sei til læresveinane at dei skulle dra til Galilea, der han skulle møta dei. Maria Magdalena kom seinare tilbake til grava, og stod ved grava og gret, da to englar kom og spurde om kvifor ho gret. Ho gret for at Herren var borte, og fordi ho ikkje visste kvar han var lagt. Da viste Jesus seg for henne, og han ba henne sei til læresveinane:" Jeg fer opp til min Far, og dykkar Far, og til min Gud, og dykkar Gud."(Joh. 20 11-16) Om kvelden, låste læresveinane seg inne, for dei var redde for jødane. Plutseleg var Jesus midt iblant dei. Han viste dei såra i hendene og på føtene, for å visa dei at han ikkje var nokon ånd. Jesus brukte kvelden med læresveinane til å snakka med dei om Det Gamle Testamentet. I Romerkyrkja var dette den store dåpsdagen.Dei som blei døypt denne dagen, var dei som hadde delteke i fastetida si dåpsopplæring. Kyrkjeskikkar som var med å markera 1.påskedag som ein gledesdag, var at det skulle kimast i klokker i alle kyrkjer og klostre, og det blei sett (vår)blomar på alteret for å symbolisere gjenoppstått liv. I tidligare tider var det også vanlig å dra opp på ein topp eller ein ås i nærleiken for å sjå soloppgangen denne dagen. Dei gjekk for å sjå sola danse. Gammal folketru sa at sola oppførte seg annaleis denne dagen, og merkeleg nok så blir sola bragt ut av bane påskemorgonen. 1. påskedag er den dagen som gjennom alle tider har samla flest folk til gudsteneste. Det blir og haldne gudstenester og påskefrukostar i den norske fjellheimen denne dagen. Dette var mykje fakta, men påsken sitt budskap er til oss alle. Vi må sjølve ta eit val til Jesus, og påsken sitt budskap – Jesus seier han har teke all vår synd på seg, og vi står skyldfrie overfor Gud. Vi vèl sjølv om vi vil høyra han til. Han gjev oss muligheten til å koma. GOD PÅSKE TIL DYKK ALLE! April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 33 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Frå trommesett i musikklaget til Kaizers Orchestra Av Thor Inge Døssland Rune Solheim trakterte trommene i Uskedal Musikklag med stor musikalitet og utsøkt presisjon i tre sesongar. Kaizers Orchestra. Rune Mink Kaizer, som han og vert kalla, nr.3 frå venstre. Låtskrivar og frontfigur Jannove Ottesen nr. 2 frå høgre. Mange svært dugande musikarar i ulike genrar har først starta som korpsmusikantar. Slik har det vore også i Uskedalen. Ikkje alle er like kjende for alt bygdefolket. Når det gjeld tidlegare musikklagsmedlemmer, er det ikkje tvil om at Rune Solheim er den som flest etterkvart har lytta til i musikksamanheng. Saman med Kaizers Orchestra har den unge og stødige slagverkaren i musikklaget frå 1992 til 1995, opptredd på mange av dei store rockescenane i verda. Dei har og vore trekkplaster på mange av dei store og kjende festivalane. Hausten 1989 starta denne eventyrlege karriera bak trommene. Starten var på mange måtar litt tilfeldig. Første året på ungdomsskulen melde Rune og fire klassekameratar seg på i ein landsomfattande konkurranse for ungdom der temaet var hærverk.(Ein av dei fire var forøvrig ein yngre bror av Michael Røssland, med fornamn Even.) Dei laga låten ”Gå ikkje amokk”, spela den inn på tape, og i konkurranse med 18-åringar vart dei fem 13-14-åringane kåra til vinnarar. Då dei mangla trommis til innspelinga, fall det naturleg at Rune tok den jobben. Han avslørte snart talentet sitt, og han trong ikkje mange øvingar for å imponera musikklæraren sin på ungdomsskulen, uskedelingen Jan M. Gjertsen. Det høyrer med til historien at låten vart gjeven ut på singel, og den var til og med ein tur innom Norsktoppen. Dette prosjektet utvikla seg til gruppa Ytre Luten, og i tillegg var Rune i åra framover aktiv i bandet til Ten Sing-koret på Husnes. Bedehuset vart øvingslokale, og timane med øving vart mange, særleg i helgane. Då Rune starta på den vidaregåande skulen, hadde han eit ønskje om å utvikla seg vidare mellom anna ved å læra seg å spela slagverk etter notar. Uskedal Musikklag trong forsterkningar i slagverksseksjonen. Den lukkelege løysinga vart då at musikklaget fekk ein særdeles stødig trommis dei tre følgjande åra. Det var ikkje berre i det musikalske han var stødig; han stilte punktleg opp på alle øvingar og i alle samanhengar elles. Konsentrert og lærevillig. Korpset var desse åra inne i ein svært god og aktiv periode, og deltok m.a. i to konkurransar kvart år. Rune var såleis med begge gongene korpset deltok i Jarlsberg Brass i Tønsberg, i 93 og 94. Han saug til seg mykje lærdom frå dirigentane Kjartan Wang Olsen og Per Olav April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 34 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------Paulsen, og frå slagverkaren Heine Kaldefoss frå Sagvåg som vart mykje nytta som instruktør i korpset i denne perioden. Etter avslutta vidaregåande skule var han først innom eit år på folkehøgskule før lærarutdanning ved høgskulen i Bergen stod for tur. Då skaut karriera verkeleg fart. Då eg trefte han i denne perioden, og var spent på om han framleis dreiv med musikken, kunne han fortelja om stor aktivitet. Han fortalde at han var komen i kontakt med flinke musikarar. Ein av dei omtala han som svært dyktig og ufatteleg kreativ; Jan Ove Ottesen, med far frå Sagvåg. Han var og elev hos den kjende og allsidige slagverkaren Frank Jackobsen. Då eg tilfeldig trefte Jakobsen ved eit seinare høve kunne han beretta om ein særs lovande og talentfull slagverkar som hadde hatt svært stort utbytte av tida i Uskedal Musikklag. (Same Jakobsen kjem forresten og har seminar i skulemusikken 14.april). Samarbeidet med Jan Ove Ottesen og gjengen resulterte i gruppa GNOM som gav ut Cd`en MYS med materiale av Ottesen; roleg og viseprega rock. Kvaliteten var upåklageleg, men den store responsen og det store salget uteblei. Ottesen ønskte seg vidare på sin musikalske veg, og han sa farvel til den stillfarne viserocken og GNOM. Han ville ha Rune med vidare på ferda, og Kaizers Orchestra vart etablert. Gjennombrotet let ikkje venta på seg, debutplata ”OMPA TIL DU DØR” gjekk unna som varmt kveitebrød. Alle berre måtte ha denne plata. Bandet vart lagt merke til langt utanfor landegrensene; særleg vart det lagt merke til at dei kombinerte trøorgel og utradisjonelle slagverksinstrument som oljefat og bilfelgar. Frå Jærbladet saksar vi etter at bandet hadde spela for 5000 Oslo-folk på konsertar på Rockefeller: - Ottesen syrgjer for ein fargerik presentasjon av dei einskilde bandmedlemmane, slik som for trommeslagar Rune Solheim: ”På ting og tang, bøtter og spann, ein lyktastolpe og eit trommesett til femti kroner: Ruuuuune!! Kaaaiiiiser!!” Sjølv om gruppa har gode salstal å visa til, er det som live-band dei er verkeleg kjende. Såleis har dei opptredd på mange av dei verkeleg store rocke-festivalane og – scenane. Innimellom arbeidet med Kaizers har Rune og arbeidd med andre musikkprosjekt. Dei seinare åra har han samarbeidd med klassekameraten frå ungdomsskulen, Øystein Kloster, i prosjektet Kloster. Desse kom nyleg ut med Cd. Dei hadde release-konsert under Kvinnherad kulturfestival, og omtalen har vore god. Ein må vel trygt kunna seia at den tidlegare musikkslagstrommisen har oppnådd stjernestatus i både nasjonale og internasjonale rocke-kretsar. Like fullt er han den same stødige slagverkaren; med beina trygt og godt planta på jorda. Eit førebilete for andre!! ”Det droplar og dryp” Gjennom åra har uskedelingen Olaf Agnar Gausvik skrive ei rekkje små underfundige skjemtevers, viser og meir alvorsame dikt. Mange har kome på trykk i aviser og blad. I boka ”Det droplar og dryp” har han samla mykje av dette. Om kortversa vil Olaf Agnar gjerne seia at det å fortelja ei god historie og lokka fram smilet eller ettertanken ved hjelp av ei god formulering eller eit uventa sluttpoeng, kan vera vel så utfordrande, og ofte meir effektfullt, enn å la ordstraumen flyta fritt. Han vonar at du får nokre hyggelege stunder saman med Reinert og dei andre, ikkje alltid like rakryggja, figurane som dukkar opp i fyrste del av boka. Frå stoveglaset sitt ser Olaf Agnar rett ned på jernbanestasjonen på Nodeland. Toget mellom Stavanger og Kristiansand passerer her mange gonger i døgeret, til og frå og i stor fart, av og til utan å stansa.Dette er ein stad der toget stoppar berre på signal. På sine reise gjennom livet har han sett mange stoppsignal. Berre nokre av dei har han teke på alvor. Seinare har han kome til å sjå det slik at desse nedbremsingane for å gjera seg nærare kjend med stader, menneske, hendingar, tankar, kjensler og stemningar, har gitt han mykje meir enn resten av reisa. I dei gamle rutehefta til Hardanger Sunnhordlandske Dampskipsselskap hadde slike stoppestader nemninga stjernestopp. Det er nokre av Olaf Agnar sine store og små stjernestopp han har prøvt å få til å lysa litt i den andre delen av boka. April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 35 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Sverre Myklebust Maskinstasjon AS 5463 Uskedalen Graving ● Sprenging ● Boring ● Masseflytting Telefon 53 48 62 55 Telefax 53 48 67 95 Mobil 971 50 715 Mobil 913 45 035 Lokalkontor på Husnes og i Rosendal Tlf 03100 www.gjensidige.no DIN LOKALE LEVERANDØR TELEFON 53 48 61 01 April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 36 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- På leir til Solgry Av Britt Torill M. Mathiesen Heile gjengen samla på trappa på Solgry. Dei fleste er frå Uskedalen. 19.-21. januar 2007, var Fredagsforum/Unge Røyster på leir til Solgry. Heile 13 ungar og 4 vaksne stua bagasje i bilane og la ivei. Vel framme var det god kveldsmat og bli kjent kveld. Alle fekk rom med kjende venner. Etter ein lang dag fyrst med skule, så tur og møte, var det godt å krype i seng. Men, eg tipper at det ikkje var lett å få sove med eingong, for når ein er på leir, er det alltid lått og løye når ein har krøpe under dyna. Å vera på leir er kjempekjekt, og ein søv ikkje vekk dagen, så klokka åtte lørdag morgon gjekk ein leiar rundt i gangen med ei skikkeleg sauebjølle, og alle gnei søvnen ut av augene, klare for ein ny dag med mange spennande aktivitetar. Klokka ni var det frokost. Klokka ti var det bilbelsamling med song og andakt. Å vera på leir er jo å bli meir kjent med Jesus. Etter dette var det fritt for enten å spenna fotball i innandørshallen, skyte med luftgevær, spele badminton i møtesalen, eller gå i aktivitetshallen der det var ulike spell, til og med Play Station var det. Nokre fekk vera med å laga hobbyting, viss dei ville det. atvane og høyra om gocartbanen som kjem til somaren. På lørdagskvelden var det endeleg leirkveld, og dette er eit av høgdepunkta på leirane. Det er song, leikar, sketsjar, andakt og ekstra god mat. Etter det vi har høyrt så hadde lederane også ei ganske så morosamt innslag. Atter var det tid for seng og litt søvn, før siste dag og heimreis. Alle møtte opp på siste bibelsamling, og alle song Bli kjent med Jesus av full hals, og hadde hatt ein fantastisk leir, og spesielt denne songen har vore ein gjenganger etter leiropphaldet. Å vera på leir er og å bli kjent med andre jenter og gutar frå andre lag og stader. Med på denne leiren var mange frå Karmøy. Mange fekk gode kontaktar med desse, og kanskje møtes dei igjen på leirar seinare ? Etter å ha vore på sin fyrste leir, er det alltid spanande om ein møter att kjende når ein igjen reiser på leir. Viss dette høyrest spennande ut, så skal Fredagsforum/Unge Røyster reisa på leir fleire gonger. Å reisa på leir slik som dette fyrste gongen, er veldig trygt og godt, for det er fleire kjente vaksne og venner med.” Bli med neste gong då vel! ”, seier Mari Ann. Nokre hadde lyst å vera med å laga sketsjar til leirkvelden, eller andre innslag, og dei forberedde seg. Nokre av gutane var veldig spent på å sjå ”Eg blir i alle fall med, og eg skal ha rom nummer 25 !!”, seier Kjartan. April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 37 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- LEIRSTEMNING FRÅ SOLGRY April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 38 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Påskekake! Velsmakande påskekake baka av Elin Enes. Botn: 4 2 3 2 1 eggekviter dl sukker dl kokos ss kveitemjøl ts bakepulver Stivpisk eggekviter med sukker. Bland kokos med kveitemjøl og bakepulver og vend dette inn i eggekvitene. Ha røra i ei smurt form 26 cm. Steikes ved 180 grader celsius i ca 30 min. Vaniljekrem: 4 eggeplommer 0,5 dl fløyte 100 gram sukker 1 ts vaniljesukker Bland alle ingredienser i ein kjele. Kok opp på svak varme under stadig omrøring, til kremen tjukner. Avkjøl. Frukt: Bland ca 2 dl frosne multer, eller andre bær, med litt sukker. Pisk 3 dl fløyte med 1 ss sukker. Legg kakebotnen på eit fat og bre den gule vaniljekremen over. Legg dei halvtinte bæra i ein fin haug på midten og pynt med piska krem rundt kanten. Ein liten kvast med sitronmelisse på toppen, og kaka er klar til servering. Denne gongen har vi fått ei kjempegod kakeoppskrift frå konditoren Elin Enes. Vaniljekremen er med på å gjera den til ei skikkeleg påskekake! Inviter vener eller familie i påsken, og kos dykk med ein god kopp kaffi og ei stort kakestykke! April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 39 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Mars-april i kyrkje og bedehus Uskedalen Bedehus 21. mars - 25. mars: NLM møteveke v/ Tor Fremmegård. 30. mars kl.10.30: Småbarnstreff. 06. april kl.19.30: Påskemøte, Langfredag 13. april kl. 10.30: Småbarnstreff. 13. april kl. 19.00: Fredagsforum. 15. april kl. 10.30: Søndagsskule/BS-agentane. 15. april kl. 19.30: Møte. 16. april kl. 19.00: Hobbyklubben. 23. april kl. 17.00: Yngste- og unge Røyster - våravsutning. 27. april kl.10.30: Småbarnstreff-våravslutning på Kjerland. 27. april kl.19.00: Konfirmantfest. 29. april kl.10.30: Søndagsskule/BS-agentane - våravslutning på Kjerland. Uskedalen Kyrkje 18. mars kl. 1100 Gudsteneste ved John Victor Selle 20 .mars kl. 1900 Bispevisitas med Biskopen og Åge Sætre 05. april kl. 1100 Gudsteneste med Åge Sætre 08. april kl. 1930 Høgtidsgudsteneste med John Victor Selle 06. mai kl. 1100 Konfirmasjon med John Victor Selle 17. mai kl. 1115 Gudsteneste John Victor Selle Løysing på påskenøtter og rebuser: Oppgåve 1 Han tar med seg høna og fraktar den over elva. Så ror han tilbake og hentar reven som han fraktar over elva. Tilbake igjen tar han høna med seg. Så lar han høna vera igjen mens han ror med kornsekken over elva. Til slutt ror han tilbake og hentar høna. Oppgåve 2 33 1/3 kopp. Det er 3% koffein i en 97% koffein-fri kaffi. I 100 koppar ville det vore nok til 3 kopper vanleg kaffi. 100/3=33 1/3. Oppgåve 3 Snu begge timeglassene samtidig. Når 4-minuttar glaset har rent ut, snu det ( det har no gått 4 minuttar). Når 7-minuttar glaset har rent ut, snu det (det har no gått 7 minuttar). Når 4-minuttar glaset no renn ut ( det har no gått 8 minutter), har 7-minuttar glaset stått og rent i 1 minutt. Snu 7minuttar glaset og når det no renn ut, har det gått 9 minutter. Oppgåve 4 Kort + ere = kortere Oppgåve 5 Hanne er Berits niese Oppgåve 6 Skru på brytar nr. 1 og la den stå på i på-posisjon i 5-10 minutter. Skru så av brytaren. Skru på brytar nr. 2 og gå ned i kjellaren. Lyspæra som er mørk og varm tilhøyrer brytar nr. 1. Lyspæra som lyser tilhøyrer brytar nr. 2. Lyspæra som er mørk og kald tilhøyrer brytar nr. 3. Oppgåve 7 Familien består av 7 personer: 3 barn ( 2 jenter og 1 gutt), deres far og mor, samt deres farfar og farmor. Oppgåve 8 Gartneren plantar ein av kvar. Oppgåve 9 Kast ballen oppover. Rebus 1 : Spilleautomat Rebus 2 : Blomkålsuppe Rebus 3 : Eggedosis Rebus 4 : Parkometervakt Rebus 5 : Vinduskarm Rebus 6 : Svinekoteletter Løysingsord på Kryssord: Påske i Jerusalem April 2006 USKEDALSPOSTEN Side 40 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Gullholmen Gullholmen ein solblank haustdag – fotografert innover mot Rosendal. (Foto: Ola Matti Mathisen) Olaf Agnar Gausvik har sendt oss dette diktet, som eit apropos til den aktuelle saka om det skal byggjast bru ut til holmen eller ikkje. På Gullholm hadde jo meistertjuven, Gjest Baardsen sjølv, gøymt seg bort ei natt, den gong han rømde frå Halsnøy kloster; så sjølvsagt låg der ein bortgøymd skatt. SKATTEØYA GULLHOLM Vi gjorde landnåm og saumfor holmen, vi grov i mosen og snudde stein, men såg ’kje snurten av skattekista og ingen sporteikn av bleike bein. Då vi var smågutar las vi boka om Skatteøya og kaptein Flint som der grov ned sine gulldublonar og teikna sjøkart og la ut hint. Vi fylgde Hawkins og Long John Silver, den sleipe kjeltring og mytterist, og var ulideleg spent på kven som sku’ berga gullskatten heim til sist. Så song vi verset om dau manns kiste, om femten mann og ei flaske rom, for der var nærare skatteøyar enn dei som Stevenson dikta om. Men godt i le låg det og ein løyndom, ei sokken skute med morkna spant, der dykka vi til vi mista pusten, men tang og tare var alt vi fant. Vi let oss lura av Gullholm-namnet, det fekk vi sjå då det lei mot haust og ospetrea fekk gule lauvblad som skalv og bivra så hjelpelaust. Ein sorgfri sommar langs skjær og strender som lykkejeger og glad pirat, gav lite gullmynt i mine lommer, men barndomsminne av høg karat.
Similar documents
Påska 2012 - Uskedalen
Ho er innkjøpt av Nasjonalgalleriet og Haugesund
Billedgalleri, Kvinnherad kommune og Haugesund
kommune og har hatt fleire utsmykkingsoppdrag.
Sigrid bur i Drammen og pendlar dagleg til atelieret
s...
