Fehrista mijara

F e h r i s ta m i j a r a
destpêk................................................................................................3
Nexşa cîbicî kirina şolê.............................................................4
Pênasên serekî.................................................................................5
daxwaz................................................................................................6
Dîyar kirina welatê berpirs.....................................................8
Rewşa dozgeryê.............................................................................9
Hevceîyên tenahîyê.................................................................10
Maf û erkê we di qonaxê dozgeryê da...............................12
Biryardan.........................................................................................14
Rewşa zagonî ya penaber, alikarîya diravî û izna
rûniştina malbatî.......................................................................15
Biryara nepejirandina daxwaza............................................17
Bicîhêlana welat.........................................................................18
Agahîyên pêywendî girtinê...................................................19
1
2
destpêk
We ji bû penaberîya komara
Estonîyayê iqdam kirîye
Ew bilavoke hindek zanyarîyan di
babeta rewşa nirxandina daxwazê
penaberîyê di Estonîyayê da li gel
maf û arkên we di dema rûnîştinê di
Estonîyayê da li ber digrît. Zanyarîyên
sazî û rêxistin kû bikarin ji we ra yarmetî
bidin di dawîya wê bilavokê da hatîye.
Paş sala 2006, rewşa pêşkêş kirina penaberîyê di Estonîyayê da bûye hamberî
peymana parastina navnetevî ji kesên
bîhanî kû birîtîye li aslên peymanê jûr
û herwiha merên Yekîtîya Evrûpayê.
Eger we pirsek hebît hûn dikarin her
demekê ji karmendê navenda polisan
û berpirsê sinûrî (kû di dûme da bi
PBGB tên nas kirin) harîkarîyê bigrin
Di sala 1997 da Estonîyayê peymana
1951 a jinêwê di bara mafê penabera
da, kû di prûtûkola 1967nîyûyûrkê da
hatibû zêdekirin pejirand, li ber wê
Estonî dibe kesên bîhanî kû mercê wê
bilavokê van ji ber digrît, biparêzit. 100
dewletê dî ji dinê da ew peymane û
prûtûkûla li ser zêde bûyî pejirandine.
3
N e x şa c î b i c î k i r i n a ş o lê
Daxwaza
penaberîyê di
berpirsîya sinorî
da hat saz kirin
Daxwaza
penaberîyê di
nav welat da hat
saz kirin
Nirxandinê
yekim
Nirxandinê
yekim
Ji bû daxwaza penaberîyê
biryar hat dan
Hevcehîyen pêwîst
ji bû panberi cîbicî
bûne
Daxwaza
penaberîyê
hat red kirin
û nehêlan
daxwazger bête
nav welat
4
Izna hatinê bû
nav welat dane
daxwazgeri
Welatê endam
bû berpirs
(hemberî
peymana bi
navê Dublin II)
Daxwazger ji
welateke di ji
endamê Yehîtîya
Ewrûpayê re
hate şandin.
Nirxandina
dosîyê
Dosîye disa li alîyê
PBGBê we hat
nirxandin
Ji bû daxwaza
penaberîyê biryar
hat dan
Dozgerî di
dadgehê da
Daxwazger çû bi
sîbera parastina
navnetevî da
Daxwazger neçû
bi sîbera parastina
navnetevî da
Ji daxwazger re izna
rûniştina Estonîyayê û
nasname hat daîn
Daxwazger bi dilxwazi welat bicî hela yan jî ji
Estonîyayê hat derxistin
P ê n as ê n s e r e k î
Daxwazgerê penaberîyê kesek
bîhanîye kû daxwaza penaberîya xwe
ji welatek xênci welatê kû têda rûdinêt
û ji bû kû piştgirîyê navnetevî bi dest
bînît pêşkêş kirîye. Mafê Daxwazgerê
penaberîyê heta dema kû PBGB li
ser Daxwazgerî biryara xwe bidet
didûmin
Penaber kesek bîhanîye kû mercê
peymana 1951 li ser rewşa penabera
hene. Hemberî ew peymanê penaber
kesek kû “hemberî bergeyên rast, bû
xatra tirsê ji tond û tîjîya dewleta xwe
li ser çewsandinê regezî û olî û natevî,
endam bûn di grûpên taybetê civakî
yan ji rayê ramyarî di derweyê welatê
xwe ye û nikare yan ji berxatra tirs ji
mijarê jûr naxwaze biçe bin sêbera
dewleta xwe, yan yesek kû li ser nebûna
neteva xwe û jiyan li derweyê welatê
xwe serxatra mijarê hatî gotin, nikare
yan serxatra tirsê naxwaze bizivire
welate xwe ”.
merçe girtina penaberîyê tunê û çi
astengi ji bû pêşkêş kirina parastina
diravî tûne, û belgeyên rast zelal diken
kû zivirandin yan ji derxistina wî ji bû
welatê kû lê dayîk bûye bibe sebebê
zerera cidî kû mijarê jêr li ber digre:
1) Pejirandina yan cîbicî kirina cizayê
mirinê bû wî
2) Şikence yan kiryar yan cizayê nemirovane û pirêş
3) Tehdîda şexsî dij jiyana wî yan ji
hevwelatîyê wî, yan zordarî dij wî
yan hevwelatîyê wî bû xatra şerê
çekdarî di nav yan navnetevî ”.
Şexsê
pêjorê
pa r a s t i n ê
navnetevî keseke bîhanîye kû wek
penaber yan pêjorê parastina diravî
hatîye pejirandin û bû wî izna rûniştinê
di Estonîyayê da hatîye danê.
Herwiha dewlet dikarî zêde ji
pejirandina penaberîya kesekê, wî
bêxe ber sêbera parastina diravî:
hemberî peymana parastina navnetevî
ji kesên bîhanî, kesê behremend ji
parastina diravî“ keseke bîhanîye kû
5
da x wa z
daxwaz
Dû rê bû pêşkêş kirina daxwaza
penaberîyê hene:
• Hûn dikarin daxwaza penaberîya
xwe ber li hatina nav komara
Estonîyê pêşkêşî karmendê PBGB
di sinor de bikin. Eger we wîzeya
hêja, belgeyên seferê, izna rûniştin
di Estonîyê da, tune dibe hûn wê
rêyê bi kar bînin. Herwihe eger
welatek din ji Yekîtîya ewrûpayê
hûn heberî Peymana Dûblîn II
şandibine Estonîyê, daxwaza
penaberîya we di sinor da tê bête
pejirandin.
• Eger hûn pêşda hatibne nav welat,
dibe kû jib û pêşkêş kirina daxwaza
penaberîya xwe biçne pişka parastia
navneteviya navenda naskirina
rewşa hevwelatî û koçberîya PBGB
di bajarê Talînê da.
Dibe kû di demeke lez da şexsen bû
daxwaza penaberîyê xwe iqdam bike.
Formên daxwaza penaberîyê bi sê
zimanê ingilizî, rûsî û firensî hene.
Eger serxatra nezanîna ew zimanane hûn
ser li ew formane naderxînin, zû berpirs
agadar bikien, di rewşê we da form bi
alikarîya wergêrekê tên pir kirin.
6
Bersivû we di formê daxwazê da esasa
hevpeyivîna wey, her wiha esasa
pileyên dî û biryardan li ser daxwaza
penaberîyê we ye. Li per wê pêywîste
kû bersive we rast bin, bi taybet pirsên
li ser hecetên daxwaza parastina
navnetevî. Eger we dosîye/misogerî
(ji bû minak wîze û izna rûniştinê,
belgeyek kû derbas bûna we li sinor
zelal bike, belgeyek kû rewşa hatina
we ji bû Estonîyê û rûniştina we di
welatê dî paşderketina we ji welatê
kû le ji daîk bûne (belgekek kû bikar
anîna xizmetê hat û çûnê ji alîyê we da
rûn bike) hene kû gotinê we di forma
daxwazê da misoger dike, her di dema
pêşkêş kirina daxwaza xwe, ewan ji
bide berpirsê pêywendîdar.
da x wa z
Navenda pejirandina penabera ya Illuka yê
Eger di pileyên da agahîyên nû pêşkêş
biken yan ji gotine xwe bigihurin, di
dema biryar danê da tê ew mijarane
bêne bi kar anîn.
Daxwaz we di berpirsîyên sinorî da çi
bête girtin yan na mijarên jêr pêywîste
kû bêne cî :
1. Vekolîna we û wesîleyên taybetê we ;
2.Pejirandina belge û wesîleyên şexsî
(jib û minak çekên sar û germ);
3. Naskirina we;
4.Gotinê mektobê we di bara hecetê
daxwaza penaberîya we û zelal
kirina rêya kû hûn tê hatine;
5.Wêne girtin;
6.Wêneya tilan:hemi kesên kû temenê wan li ser 14 salane Wêneya
tilan lê dên girtin û ji sîstema Eurodac re tên şandin (ji bû zanînê
zêde di we babetê da ser li pişka
dîyar kirina welatê berpirs biden);
7.Di dema pêywîsta da qebûl kirina
lêkolînê pijîşkî;
8. Minask girtin ji bû têsta DNA û
Wêneya tilan ji bû daxwazgerê
bin 14 salan kû nasnameyan wan
nedîyare yan rehîşta wan bi rêye di
nayête nas kirin.
Paş bi dawî hatina ew mijarane tê
hevceîyên tenahîyê di navenda
pejirandina penabera da bidene we (ji
bû agahîyên zêde ser li pîşka hevceîyên
tenahîyê bide ), bildî kû di berpirîya
sinorî da daxwaza we hatibe red kirin.
7
Dîyar k ir in a w el atê ber p i r s
Dîyar kirina welatê berpirs
Pêngava yekim paş wergirtina izna
hatinê bû nav welat (di demekê da kû
di berpirîya sinorî dosîya we çê bibit)
yan paş pêşkêş kirina daxwaza we (di
demekê da dosîya penaberîya we di
nav welat da çê bibit) da ewe kû hûn
bizanibin daxwaza penaberîya we di
Estonîyê da tê bête nirxandin yan ji
welateke di hemberî peymana dûblînê
tê şolê biket (welatek ji endamê
Yekîtîya ewrûpayê, yêk ji andamê
yekgirtîya abûrîya ewrûpayê yan swîs)
Estonî, li gel giş welatê endama qebûl
kirine kû dîyar kirina welatê berpirs
ji bû daxwaza penaberîya hemberî
zagonê taybet bêt rûnî kirin.
Hemi penaberê kû temenê wan li 14
sala zêdetire dibît şandina wêneya
tilanên xwe bû navenda agahîyên
sîstema Eurodac qebûl biken, şûneke
kû agahî livê da tên kom kirin û li
gel wêneya tilanên kû hene tînin
hember hew.we mafe we heye kû we
ji li ser agahîyane Eurodac dest hebît,
û daxwaza çê kirina şaşîyê van biken
eger şaşî hebin.
8
Hemberî peymana dûblînê, welateke
diu dê berpirsê daxwaza we bibe
eger:
• Yek ji endamê malbata we (hejîn,
hevrê, zarok) pêştir çûbîte bi
sêbera welatek dî yan ji daxwaza
(ên) penaberîya we di yek ji welatê
endam da ber lêkolînê be ;
• Izna rûniştin yan ji wîzeya hat
û çûna yek ji wealtê endam we
hebe;
• ji welatek endam bildî Estonîyayê
hatine nav Yekîtîya ewrûpayê, yan ji
di dema hatina we bû Yekîtîya ewrûpayê zêdetir ji 5 meha derbas bûye;
• Ber gehîştin bû Estonîyayê di welatek endamê di we dosîye pêşkêş
kirîye.
Hemberî peymana dûblînê lêkolîn
nebenda çend haftî heta çend mehan
tê bikêşît, eger hat rûn kirin kû welateke
di berpirsê daxwaza penaberîya weye,
ji bû wî welatî hûê bên şandin û
daxwaza we livê tê bêt kolîn.
Hûn dikarin biryara PBGB ê dawa biken
heta kû we bişîn ne dadgeha berpirs,
cîbicî bûna hûkma weli ber daxwaza
lêkolîna dûbera paş nakewît, madem
kû dadgehê biryare di bigrît.
R e w şa d ozg e ryê
Odeya hevpêyvîne di PBGB da
Rewşa dozgeryê
bi wî şertî kû Estonî berpirsê lêkolîna
daxwaza penaberîya webe, PBGB tê
rewşa dozgeryê despêbike.
Paş sê roja ji wergirtina daxwaza we
PBGB bû dema kû karê we didûme, ji
were izna penaberîyê dide. Ew izna di
Estonîyê da nasnama weye û nîşa didet
kû mana we li Estonîyê da hemberî
zagonêye. Bi wê izna hûn nikarin biçne
derweye sinorê komara Estonîyê.
Her daxwazek tenê tête lêkolîn kirin
û biryar hemberî hemi agahîyên kû di
daxwaznamê da hene tê bête dan, reşa
lêkolîna daxwaza penaberîyê giştî nîne,
bi wê menê kû PBGB dikarît agahîyên
kû di daxwaznamê da hene tenê bi
kesê peyvandîdar li ser dosîyeya we
bide ne kesek din.li ber avlehîya we û
nehîna mana rewşa dozgeryê, kesên
pêywendî dar nikarin di gel welatê kû
hûn lê hatine dinê pêywendîyê bigrin.
di dema dozgeryê da herîkem yekcar
we bû hevpêyvînê bang diken. Kû hûn
dikarin hemî zanyarîyê xwe ji berpirsê
PBGB ê re bêjin her wiha dikarin xetera
zivirîna xwe ji bû welate xwe ji berpirsê
PBGB ê re bêjin.
9
R e w şa d ozg e ryê
Dikarin daxwaz biken kû gel berpirseke
hev cinsê xwe bêne hevpêywandin.
Eger wergêrê kû di hevpêyvînê da
heye zimanê we nizanî zû berpirs
agadar biken.
Gelek giringe kû hûn di dema kû li ser
belga we hatîye nivîsandin hazir bibin.
Nehatina we bi her mercekê di dema
biryar dan li ser daxwaza penaberîya
we da tê bêt hisap kirin.
Pêwîste kû di dema dozgeryê da hûn
bi her rêyekê harîkarîyê biken.kom
kirina giş agahî, dosîye û şewahidên
pêywendî dar ji bû misogerîya daxwaza
Cihê mana demekî
10
we giringe. Her wiha harîkarî li gel
PBGBê bû bi dest xistina agahî/dosîye
pêwîste.
Maf û berjivendîyê zarokan di proseya
dozgeryê da di pêngava yekim daye.
hevceîyên tenahîyê
Wek zagone giştê, di navenda
pejirandina penabera da (kû di dawîyê
da” navenda pejirandina “ dête naskirin)
hevceîyên tenahîyê didene penabera.
Dibe kû hûn di navenda pejirandina
da bimînin û şewe demjimêr 10 heta 6
şefeqe livê bimînin.
R e w şa d ozg e ryê
Di dema rûniştna we di Estonîyê da
hûn dikarin pêwîstîyê pijîşkîyê lezgîn
werbigrin. Herwiha navenda pejirandinê
dikare we di gel pijîşkê malbatê bide nasîn
heta kû di demê pêwîst de we mûalice
bike yan jî rasti doxtûre taybet bike,
eger we nexweşî heye hetmen berpirsê
navenda pejirandinê agadar biken heta
kû li gel pijîşkê malbatê birabêje, herwiha
navenda pejirandinê xebatê pêwist bû
anîna we bû bajarê Talînê dê bimeşîne
bû cîbicî kirina hevpêyvîn yan ji pêngavê
dozgeryê din. navenda pejirandinê giş
mehen diravekê bû kirîna tiştê xwarin,
tîştê nizafetê û hevcehîyên din û hewiha
diravek ji bû xercên kêm tê pêşkêşî we
bike. Hrwiha di deme pêwîst navenda
pejirandinê tê bû cşbicî kirina kênca tê
harîkarîya we bike. Beheyê her mehê
bû meşandina jîyanê hembere li gel
behayên herîkêmê xercan ( diravê kû
jîyan pê bimeşe). Di sala 2011 dan da ew
niyahyê di her mehê da bû kesê tenê yan
ji xwedîyê malbatê 76.70 euro û bû kesên
malbatê yên dî 61.36 euro bû.
Heya kû hûn di navenda pejirandinê da
rûdinên hûn dikarin di kilasê fêrbûna
zimanê Estonîyayî da beşdar bibin û
hewiha dikarin xizmetê wergêrî ji bi
kar bînin. (bû mînak di dema mûalicê
doxtûr da yan jî xebatên dî).
Eger we daxwazarûniştin di çihe dî
heye. Daxwaza xwe rasstî PBGBê
biken, paş girtina izna mektûb ji PBGB
ê hûn dikarin di derweyê navenda
pejirandinê bijîn bi wî şertan kû:
• hewal/qevimek we heye kû
hemberî zagona di Estonî ye da
rûdinêt û dikarê heceyên tenayî
we cîbicî bike yan;
• Hûn hind dewlemendin kû dikarin
xwe hevceîyên xwe cîbicî biken.
Di dema kû hûn di derweyê navenda
pejirandinê dimînin, hûn nikarin
xizmetê kû li jûr hat bas kirin wergirin
bilîtî ji xizmetê parastina lezgîn kû
hemberî zagûna we di ber digrît .
Herwiha PBGB dikara bû misogerî ji
saxlemîya we izna rûniştin di derweyê
navenda pejirandinê bide di wî demê
da xizmetê kû li jûr hat bas kirin tê
bidûmin.
Eger hûn ji bû cîbicî bûna qonaxê
dozgeryê çûne bajarê Talînê yan ji
ber kemasîya hevceyan di navenda
pejirandinê da, demeke kûrt di
razanxanê PBGBê da dimînin di dema
pêwîst da tê behayê xwarinê pêşkêşi
we bê kirin.
11
R e w şa d ozg e ryê
Maf û erkê we di qonaxê
dozgeryê da
Di dema rûniştin di Estonîyê da, dibe kû
kiryarê we hemberî zagona bingehîya
Estonîyê be.
Di piroseya dana penaberîyê da,
berbirsê pêywendî dar agahîn ser we
kom diken û van di lîsta giştîya pêşkêş
kirina parastina navnetevî da sebt
dibe, li ber wê kû dozgerî ne umûmîye,
agahîyên we dên qonaxbendî kirin
lê bele PBGB izna ewê heye kû di
dema pêwîst da wan bide navendê
dewletê, dewlatê bîhanî û sazîyên dî
bû cîbicî kirina erkên zagonî, peymanê
navnetevî û zagonê YE.
We mafê bikar anîna xizmetê zagonî
û hebûna nûnerekê di proseya
wergirtina penaberîyê da heye. Dikarin
ji komara Estonîyê (agahîyên tamasê
di dawîyê da hatine). Yan ji sazîyên
bêdirav kû li ser wê mijarê dixebitin
daxwaza wergirita xizmetê zagonî û
parêzerekê biken. Herwiha dikarin
bi xercê xwe ew karî biken, parêzer
di demê kû çi hevceyî bi hatina we
nîne nûnerê weye. (hûn nikarîn bû
hevpêyvîn, pîvanê karnasa û xebatê
12
we van wî bi kar bînin) erka PBGB
û navenda pejirandinêya kû ji were
wergêrekê cîbicî bike. Hûn dikarin bî
xercê xwe wergêrekê kû mercêncîbicî
kirina qonaxê penaberîyê hene bi kar
bînin. Ewe bi we menayê kû, yekim,
wergêr zimanê wê û zimanê Estonîyayî
baş bizanî, bêalîgirbî (wergêr nikare
li eqrebe yan nêzê we bî) û xwe izna
zagonîya rûniştinê di Estonîyê da hebî.
Xizmetê ruhnasîyê di dema pêwîst da,
li ber destê wene, bû wergirtina van
xizmeta berpisê PBGBê yan navenda
pejirandinê agadar bike, yan serkê
li navenda pişgirîya bêdirava xwe
bide(agahîyên tamasê di dawîyê da
hatine).
We izna pêywanî li gel nûnerê mezinê
Yekîtîya Evrûpayê li sert mijara
penabera (UNHCR) heye. Di dema
pêwîst da berpirsê PBGBê yan jî
navenda pejirandinê agadar bike yan
jî agahîyên tamasê kû di dawîyê da
hatine bikar bîne. Nûnerîye UNHCR
ya herî nêz bû Estonîyê di bajarê
stûkholmê (swêd) daye.
Di dema cîbicî bûna piroseya dana
penaberîyê da, hûn dikarin di Estonîyê
R e w şa d ozg e ryê
da bixebitin, eger bê îradeya we, PBGB
di yek salê da daxwaza panaberîya we
cîbicî neke, izna şolê li alîyê berpirsê
PBGB tê we re bêt dan.
Di her qûnaxekê ji piroseya dana
penaberîyê da we izna paşveçûnê
ji daxwaza penaberîyê û zivirîna
dilxazî bû welatê xwe heye. Daxwaza
xwe zelal biken û aşkera biken
kû paşveçûnê bi dilê we bûye û
pêşkêşî PBGBê biken. Eger di dema
nirxandina piroseya dana penaberîya
we da yan paş biryar danê, bi dilê xwe
we xwast kû bizivirine welatê xwe,
dikarin daxwaza girtina xizetê rabêj
û her wiha dirav pêşkêşî navenda
navnetevîya kûçberîyê di bajarê Talînê
da (kû di dûmê da IOM têt naskirin)
biken, agahîyên tamasê li gel navena
IOM di dawîyê da hatine
yan we zarûk hebûn PBGBê agadar
biken.
Giş maf û erkên penbera di piroseya
dana penaberîyê da ji were tê bêt
zelal kirin. Pirsên xwe di we mijartê
di dikarin ji berpirsê PBGB bipirsin,
hûn her demekê dikarin pirsê xwe
bipirsin.
Herwiha dema we êhsas kir kû di
piroseya dana penaberîyê da maf û
rizgarîya we tê binpê kirin dikarin
biçne dadgehê agahîyên tamasê di
gel dedgehê birêveberîye dawîyê da
hatine.
Lazime di piroseya dana penaberîyê
da, eger çihê we gihurî, hûn zevicîn
13
B i rya r da n
Biryardan
PBGB hemberî agahîyan nav daxwaza
we da û di qonaxê di da hemberî
hevpêyvînan biryara xwe dide. Herwiha
pêwîst li ser mijarê PBGB hindek
agahîyan ji di welatê we da kom dike.
PBGB zêdehîya agahîyên xwe ji welatê
we ji çavkanîyê bêalîgir wek UNHCR,
sazîya bexşandina navnetevî û her
wiha sazîyên dî yê serbixwe di mijara
mafê mirov da yan endamê dîyê
Yekîtîya ewrûpayê bi dest dêxe.
Eger we daxwaz penaberîya xwe
pêşkêşî navenda berpirsa sinorî kirîye,
berpisê PBGB izna biryar dan li ser we
hene kû:
• daxwaz penaberîya we red yan biken
û izna rûniştinê nedene we ya;
• Izna hatinê bidene we.
Biryara ret kirina daxwaz penaberîya
we û nedena izna rûniştinê ji we re,
tê ji we re bête rûn kirin û bi zimanê
we ji were tê bête wergêrin, eger izna
hatinê bidene we, daxwaza penaberîya
we li alîyê pişka parastina navnetevî
ya navenda nasîna rewşa hevilatî û
penabera PBGB tê bête nirxandin.
14
Eger daxwaza penaberîya xwe di dema
kû hûn di nav welat dane pêşkêş biken
PBGB yêk ji rêyê jêr tê bêxe ber we:
• Ajans dikare we wekî penaber
bide naskirin;
• Ajans dikare ji hêla dirav da yarîkarî
bide we;
• Ajans dikare izna rûniştina malbatî
bê parastinê navnetevî bide we;
• Ajans dikare daxwaz penaberîya
we qebûl neke û izna rûniştinê
nede we.
Berî hengê kû biryar nehî li ser qebûl
nekirina daxwaz penaberîya we û
nedana izna rûniştinê ji we re, berpîrsê
PBGB ê dê devekî yan jî mektub metnê
biryarê ji we re zelak biken. Hûn ji
dikarin gazinde û nêrin xwe binvîsin
yan ji bêjin, gazinde û nêrîn we li ser
biryarê bandor heye. Eger we parêzer
hebît tê biryar jî wî re bê daîn û di xêncî
wê tê ji we re be daîn û tê ji we re bête
rûn kirin û bi zimanê we ji were tê bête
wergêrin
R e w şa z ag o n î ya p e n a b e r
Rewşa zagonî ya penaber,
alikarîya diravî û izna
rûniştina malbatî
Eger PBGB we hêjayê wergirtina
penaberîyê bizanî û ji wan kesane kû
dibe alîkarîya diravî ji were be daîn,
izna rûniştina Estonîyayê tê ji were be
daîn, temenê izna penaberîye sê sal û
ya kesê alîyarîyê diravî digrin yek sale,
kû di dema pêwît da dê dûmandin.
Eger li ber merce mirovatîyê yan ji
mercê dî îmkana zivirîna we ji welatê
we re tunebe belke kû hûn alîkarîyê
diravî wergirin.
Eger andamê malbata we parastina
navnetevî hebin û hevceyî parastina
navnetewîya şexsî nebin, izna rûniştina
malbatî tê wergirn. Temenê wê iznê ji
wek temene parastina navnetewîya
şexsîye kû ji malbata we re dê daîn.
Wizareta mijarê civakî di navenda çar
mehan da cihê kesê kû bin parastina
navnetevi daye amade dike. Çihe
eqreba, rewşa tenduristîya we û nêrînê
we li ser biryarê dîyar kirina cîyê we
bandor hene (tê bên hisab).
Dewleta heremî di dîyar kirina cihek
bû rûniştina we tê alîkarîyê bide we,
û ji hebûna hacetên civakî û xizmetê
tenduristî u dermanî pişra be û xizmetê
wergêrî û fêrbûna kirina zimanê Estonî
û her hevceîyê we te ji were pêşkêş
bike.
Ager hûn cihê kû dewleta hermî ji we
re dîyar kirîye nepejirînin, dibe kû xwe
ciheke bû rûniştina xwe diyar biken û
xercê we ji xwe bikişin.
Di dema rûniştin di Estonîyê da hûn
wek hevilartîyê Estonî dikarin diravê
her mehî û mafê malbatî û fêr bûnê
şolî û alîkarîyê û faydeyên dinê civakî
wergirn. Herwiha hûn dikarin bixwînin
û bixebitin.
Eger we izan izna rûniştina malbatî
bê parastina navnetevî wergirtîye,
wizareta mijarê civakî we pişrast dike
kû alîkarîyê wek malbata we kû bin
sîbera parastina navnetevî dane ji wer
ji bên daîn.
15
R e w şa z ag o n î ya p e n a b e r
Bilîtî ji i izna rûniştina, hûn belgeyek
rûniştina Estonî ji digrin kû nasnameya
weye, eger hûn wek penaber tên nas
kirin dikarin ji bû wergirtina seneda
seyahetê biçne bal berpîrsê PBGB.
Kesên kû alîkarîye diravî werdigrin
dikarin dikarin du pasporta xwe biçin.
Formên pêwîst û agahîyên zêde di
malpera PBGB, û navenda xizmetdana
hevelatî û penaberaîya pişka PBGB da
li dest dane.
Eger temenê izna we bi dawî hatibe
û rewşa welatê we negihuribe û hûn
nikarin bizivirine welate xwe PBGB tê
izna we bidûmîne, ji bû misogerî li ser
dûmina izna xwe, 3 meh ber li dawîya
temenê wê daxwaza dûmina we biken.
PBGB merce dûmina iznê tê bikûlîne û
biryare li ser bigre.
16
Eger we izna rûniştina malbatî li
gel parastina navnetevî wergirtîye,
pêwîstîya dûmina ew parastinne di
deme temdidê da, ji alîyê berpirsa tê
bê nirxandin eger hevceyî bi aliîarîyê
malî nebe. izna rûniştina we tê
bidomê lê belê parastinê navnetevî tê
qet bibin.
Eger herî hem hûn 5 sala di Estonîyê
da rûniştibin, dikarin izna rûniştina
demeke dirêj bigrin. agahîyên pêwîst di
malpera PBGB, û navenda xizmetdana
hevelatî û penaberaîya pişka PBGB da
li dest dane.
B i rya r a n e p e j i r a n d i n a da x wa z a
Biryara nepejirandina
daxwaza
Eger PBGB Di piroseya dana penaberîyê
da we bizane kû we mercên pêvîst
bû dana penaberîyê yan ji alîkarîya
diravî tune, biryara red kirina daxaza
penaberîya we bide û izna rûniştinê
nade we.
Dibe kû PBGB biryara red kirina daxaza
penaberîya we bide û izna rûniştinê
nade we eger kû daxwaza hemberî
mercê jêr bê esas bin:
• We pêştir ji welateke dî parastina
navnetevî wergirtîye;
• We izna rûniştina Estonîyaî heye;
• Agahîyen dij bi daxwaza we hatine
dest.
PBGB dikare biryara red kirina daxaza
penaberîya we bide û izna rûniştinê
nade we eger kû bizane hûn berî
hatina xwe bû Estonîyayê ji welatek
emnê sêyê derbas bûne, welatê we ji
we re welatek emnê sêyê dibûa yan ji
we dikarî di heremek di welatê xwe da
bi emnî bijîn.
penaberîya we dabe û izna rûniştinê
nedaye we. eger ew biryare di berpisîya
sinor da bê girtin izna hatinê bû nav
welat ji were nayê dan.
Hûn dikarin li ser biryara red kirina
daxaza penaberîya we û nedana izna
rûniştinê heta 10 roja paş biryarê
şikayît biken, dedgeh tê biryarê bide
kû gelo şikayîta we dibe sebeba telîq
kirina derxistina we ji Estonîyayê.
Eger dadgehê şikayîta we qebûl kir,
navena pejirandinû heta dema biryara
nehayî hevçeîyê pêwîst tê pêşkêşî we
bike.
Di mercê jêr da daxwaza we her we
demê tê bêt red kirin:
• Hûn ji rêya welatek emnê sêyê
hatibin bû Estonîyayê ;
• Welatê we, we welatek emn bêt
naskirin;
• Welatek din berpirsê daxwaza
penaberîya we be.
Hûn dikarin li ser biryarê şikayît biken
lê belê, şikayît nabe sebe kû birêve
çûna derxistina we paş bikewe.
Dibe kû hûn Estonîyê bicî pêlin
eger PBGB biryara red kirina daxaza
17
B i c î h ê l a n a w e l at
Bicîhêlana welat
Eger hûn di nav welat da rûniştine
û PBGB biryara red kirina daxaza
penaberîya we û nedana izna rûniştinê
dabe û hûn agadar kiribin û hûn
naxwazin li ser biryarê şikayît biken,
dibe kû hûn axa Estonîyayê bi cî pêlin.
Bû bi cî helan Estonîyayê dikarin li
navenda IOM di bajarê Talînê da yan ji
PBGB daxwaza alîkarîyê biken (amade
kirina programa çûnê û dirave belga
iznê ...) eger we dûsîyeyê pêwîst çinînin
navenda IOM di bajarê Talînê da tê bû
amadekirina belgeyên pêwîst alîkarîya
we bike.
18
Eger we tu şikayît bû red kirina daxaza
penaberîya we û nedana izna rûniştinê
ji bû we di dema asayî da saz nakirîye
û di wê deme da axa Estonîyayê
bi dilxwazîya xwe bicî nehelabît,
hûnê ji Estonîyayê bên derxistin, li
ser wê PBGBê izna we heye kû we di
navendekê da heps biket. Derxistina
we dibe sebeba nehêlan hatina we
bû nav Estonîyayê û dewletê endamê
peyman Şêngênê heta 10 sala.
Daxwaza penaberîya we bi rewşek
baş û di demek kûrt da tê bê nirxandin û ber ji her çêşit astengî û xercên
beçine tê bê girtin.
Ag a h î yê n p ê y w e n d î g i rt i n ê
proseya nirxandina dosiyeyê
penaberîyê:
Navenda polisan û gardê sinorî
Navenda hevelatî û kûçberîyê
Navenda naskirina rewşa
Pişka parastina navnetevî
Politsei- ja Piirivalveamet
Kodakondsus- ja Migratsiooniosakonna
staatuse määratlemise büroo
rahvusvahelise kaitse talitus
Şûn Endla 13, 10122 Talîn
Tel: (+372) 612 6988
Feks: (+372) 612 6989
E-mail: kmo.rkt@list.politsei.ee
www.politsei.ee
heceîyên pêwîst ji bû penabera:
Navenda pejirandina penabera
ya Illuka yê
Illuka Varjupaigataotlejate
Vastuvõtukeskus
Şûn; Jaama Village, Illuka Rural
Municipality, 41010 Ida-Viru Herema
Tel: (+372) 335 4414
E-mail: ivv@ivv.ee
www.ivv.ee
parastina zarokê tenê:
MTÜ Omapäi
E-mail: info@omapai.ee
Tel: (+372) 53 44 27 77
www.omapai.ee
xizmetê zagonî:
Xizmetê zagonîyê devletî
(xizmetê zagonîyê bêdirav)
Riiklik Õigusabi
www.just.ee/106
Navenda mafê mirova Estonîyayê
(xizmetê zagonîyê bêdirav)
SA Eesti Inimõiguste Keskus
Tartu mnt 63
10115 Talîn
Tel: (+372) 5804 7600
refugee@humanrights.ee
sazîya penaberîya navnetevî:
Navenda mezina Yekîtîya Evrûpa di
mijara penabera da (UNHCR)
Ynglingagatan 14, 6th fl.
113 47 Stockholm, Sweden
Tel: +46 (0)8 457 4870
Fax: +46 (0)8 457 4897
E-mail: swest@unhcr.org
www.unhcr.se
xizmeta parastina penabera:
Navend : Johannes Mihkelson Centre
MTÜ Johannes Mihkelsoni Keskus
şûn: Riia 13-23, 51010 Tartu
Tel: (+372) 744 1702
E-mail: jmk@jmk.ee
www.jmk.ee
19
Ag a h î yê n p ê y w e n d î g i rt i n ê
gazinde li ser biryara û
daxwaza şikayîta:
Dadgeha pêkanîna Talînê
Tallinna Halduskohus
Şûn: Pärnu mnt 7, 15082 Tallinn
Tel: (+372) 628 2728
Fax: (+372) 628 2737
E-mail: talhk.info@kohus.ee
www.kohus.ee/3479
Dadgeha pêkanîna Tartuê
Tartu Halduskohus
Şûn: Kalevi 1, 51010 Tartu
Tel: (+372) 750 0580
Fax: (+372) 750 0581
E-mail: tartuhk.info@kohus.ee
http://www.kohus.ee/3458
Serokê dadgeha komara Estonîyayê
Eesti Vabariigi Õiguskantsler
Şûn: Kohtu 8, 15193 Tallinn
Tel: (+372) 693 8404
Fax: (+372) 693 8401
E-mail: info@oiguskantsler.ee
http://www.oiguskantsler.ee/
20
zivirîna dilxwaz:
Navenda sazîya navnetevîya
penaberan di Talînê da (IOM)
Şûn: Jõe 9, 10151 Tallinn
Tel: (+372) 611 6088
Fax: (+372) 611 6089
E-mail: varre@iom.int
http://www.iom.ee/varre/
alîkarîya qurbanîyê
qaçaxa mirova:
Jiyan bû sibê
MTÜ Living for Tomorrow
http://www.lft.ee/
E-mail: info@lft.ee
Tel: +372 6607 320
alîkarîya qûrbanîya:
Karmendê navenda alîkarîya qurbanîya
û xizmetê aştîya sazîya pêgehîştina
civakî
Sotsiaalkindlustusameti ohvriabi
osakond
Demjimêre pejirandinê:
dûşem 9 şefeqê heta nîvro û
1 paşnivro heta 6 evarê
çarşem û înê 9 şefege – nîvro 1
paşnîvro – 4 evarê
Ag a h î yê n p ê y w e n d î g i rt i n ê
Dewera bakurê
herema Harjo
Şûn: Maardu, Karjääri 11
Oksana Sviridenko 600 6204
e-mail: harju.oa@ensib.ee
Bajarê Talînê
Şûn: Northern Pension Board
Põhja Pensioniamet
Pronksi 12
Marju Kirt 664 0172
e-mail: tallinn.oa@ensib.ee
South Police Department
Lõuna Politseiosakond
Rahumäe tee 6
Irina Tšalei 655 5626
Anne Mehide-Valtin 655 5068
e-mail: tallinn.oa@ensib.ee
City Centre Police Department
Kesklinna Politseiosakond
Kolde pst 65
Eve Palo 641 0017
e-mail: tallinn.oa@ensib.ee
East Police Department
Ida Politseiosakond
Vikerlase 14
Evelin Müürel 600 9059
e-mail: tallinn.oa@ensib.ee
dewera başur
Herema Tartu ê
Tartu, Riia 179a
Katti Kask 730 3069
Jaanus Mäe 730 3067
e-mail: tartu.oa@ensib.ee
Herema Jõgeva
Jõgeva, Ristikû 3
Agur Karukäpp 776 2745
e-mail: jogeva.oa@ensib.ee
Herema Viljandi
Viljandi, Pargi 1
Evelin Leppik and
Maiju Margus 434 0343
e-mail: viljandi.oa@ensib.ee
Herema Valga
Valga, Kesk 12
Laida Avtomonov 767 1981
e-mail: valga.oa@ensib.ee
Herema Võru
Võru, Jüri 19a, Ülle Jaason 786 4640
e-mail: voru.oa@ensib.ee
Herema Põlva
Põlva, Käisi 1a
Piret Mets 799 5071
e-mail: polva.oa@ensib.ee
21
Ag a h î yê n p ê y w e n d î g i rt i n ê
dewera rojavayê
Herema Hiiu
Kärdla, Põllu 17
Kirsti Pihlamägi 463 6116
e-mail: hiiu.oa@ensib.ee
dewera rojhelatê
Herema Lääne-Viru
Rakvere, Tallinna 30
Monika Martin 327 8384
e-mail: lviru.oa@ensib.ee
Herema Saare
Kûressaare, Lossi 7
Katrin Paukson 455 5864
e-mail: saare.oa@ensib.ee
Herema Ida-Viru
Narva, Malmi 5a
Olga Kûkk 357 9022
Inna Bahlinova 357 9028
e-mail: iviru.oa@ensib.ee
Herema Pärnu
Pärnu, Pikk 18
Kaisa Üprus and Krista Lip 444 0716
e-mail: parnu.oa@ensib.ee
Herema Rapla
Rapla, Savi 2
Ruti Heinpõld 489 0455
e-mail: rapla.oa@ensib.ee
Herema Järva
Paide, Tallinna 12
Piret Vaher 387 8699
e-mail: jarva.oa@ensib.ee
Herema Lääne
Haapsalu, Lahe 8a
Silver Tigane 474 1151
e-mail: laane.oa@ensib.ee
22
Kohtla-Järve, Pärna 24
Olga Jehrõševa 339 5712
e-mail: iviru.oa@ensib.ee
Jõhvi, Keskväljak 1
Evi Järvepera 337 0778
e-mail: iviru.oa@ensib.ee
IOM • OIM
Translation & design by Wiedemanni Translation Company
Budceya çapemenîya wê bilavokê ji projeya MINAS-5 li gel Yekîtîya bi destê sendûqa
penaberîya Ewrûpayê û wizareta dewleta Estonîyayê hatîye amade kirin.
Kurmanji
Tallinn
Tartu
Pärnu
Daxwaza
penaberîyê ji
Estonîyayê
IOM • OIM
2011 Talîn