Квалитет животне средине града Београда у 2012. години

Transcription

KVALITET
ŽIVOTNE SREDINE
GRADA BEOGRADA
U 2012. GODINI
GRADSKA UPRAVA gradA Beograda
Sekretarijat za zaštitu
životne sredine
GRADSKI ZAVOD ZA JAVNO ZDRAVLJE
REGIONAL ENVIRONMENTAL CENTER
Beograd 2013
KVALITET ŽIVOTNE SREDINE GRADA BEOGRADA U 2011. GODINI
Obrađivači:
1. Prim. dr Snežana Matić Besarabić (GZJZ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . poglavlje 1.1
2. Milica Gojković, dipl. inž
3. Mladen Milić, dipl. inž
(Institut za javno zdravlje Srbije "Dr Milan Jovanović Batut") . . . poglavlje 1.2
4. Maja Eremić Savković (Institut za medicinu rada Srbije
"Dr Dragomir Karajović"). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . poglavlja 1.3; 2.2; 2.5; 3.2
5. Prim. dr Miroslav Tanasković (GZJZ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . poglavlja 2.1
6. Dr Marina Mandić (GZJZ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . poglavlje 2.4
7. Mr Aljoša Tanasković, dipl. biolog (GZJZ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . poglavlje 2.3
8. Dr Slaviša Mladenović (GZJZ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . poglavlje 2.6
9. Dr Dragan Pajić (GZJZ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . poglavlja 3.1
10. Boško Majstorović, dipl. inž (GZJZ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . poglavlje 4.0
11. Dr Milan Milutinović (GZJZ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . poglavlja 5.1; 5.2
Urednici:
Marija Grubačević, dipl. inž, pomoćnik sekretara, Sekretarijat za zaštitu životne sredine
Mirjana Gucić, dipl. prav, pomoćnik sekretara, Sekretarijat za zaštitu životne sredine
Radomir Mijić, dipl. inž, samostalni stručni saradnik, Sekretarijat za zaštitu životne sredine
Biljana Glamočić, dipl. inž, samostalni stručni saradnik, Sekretarijat za zaštitu životne sredine
Dr Slaviša Mladenović, načelnik jedinice sa ispitivanje stanja kvaliteta životne sredine, GZJZ
Prim. dr Miroslav Tanasković, savetnik, GZJZ
Ana Popović, dipl. inž, projekt menadžer, REC
Suizdavači:
Sekretarijat za zaštitu životne sredine, Beograd
Gradski zavod za javno zdravlje, Beograd
Regionalni centar za životnu sredinu za Centralnu i Istočnu Evropu (REC)
Za izdavače:
Goran Trivan, dipl. inž, Sekretarijat za zaštitu životne sredine
Mr sci med Slobodan Tošović, Gradski zavod za javno zdravlje
Jovan Pavlović, Regionalni centar za životnu sredinu
Ilustracije na koricama
Tijana Knežević
Dizajn korica
Dragan Đorđević
Prelom, tehnička realizacija
Grafički i foto studio Kaligram, Nebojša Čović, pr.
Štampa
Standard 2, Beograd
Tiraž
1300
ISBN 978-86-7550-072-8
Sve REC publikacije se štampaju na recikliranom papiru
UVOD
Sadržaj
Sekretarijat za zaštitu životne sredine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Gradski zavod za javno zdravlje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Istorija REC kancelarije u Srbiji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Izveštaj o radu Sekretarijata za zaštitu životne sredine u periodu
januar – decembar 2011. godine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Uvod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Sektor za praćenje stanja životne sredine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Sektor za planiranje i upravljanje projektima . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Sektor za upravljanje zaštitom životne sredine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Sektor za inspekcijski nadzor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Problemi u radu sekretarijata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Predlozi za prevazilaženje problema u radu sekretarijata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Beograd u brojkama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Prirodne karakteristike . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Zemljište, klima, životna sredina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
Istorijske karakteristike . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Šume i parkovi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Beogradska izletišta na levoj i desnoj obali Save . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
1. Vazduh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
1.1. Kvalitet vazduha – zagađenost vazduha osnovnim zagađujućim materijama i
specifičnim zagađujućim materijama poreklom od industrije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
1.2. Kvalitet vazduha - zagađenost vazduha specifičnim zagađujućim materijama
poreklom od izduvnih gasova pokretnih izvora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
1.3. Radioaktivnost u vazduhu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
1.4. Koncentracija radona u školama i vrtićima u Beogradu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
2. Voda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
2.1. Kvalitet vode reka i kanala na teritoriji Beograda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
2.2. Radioaktivnost u rečnoj vodi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
2.3. Kvalitet vode jezera na Adi Ciganliji, kupališta „Lido" i podavalskih
akumulacija: „Pariguz”, „Bela reka” i „Duboki potok”, u 2010. godini . . . . . . . . . . . . . . 109
2.4. Kvalitet vode za piće iz Beogradskog vodovoda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
2.5. Kvalitet izvorske vode javnih česama na teritoriji Beograda u 2010. godini . . . . . . . . . 130
2.6. Radioaktivnost vode za piće . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
3. ZEMLJIŠTE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
3.1. Ispitivanje zagađenosti zemljišta na teritoriji Beograda u 2010. godini . . . . . . . . . . . . . 142
3.2. Radioaktivnost u zemljištu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
4. BUKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
4. Komunalna buka u Beogradu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
4.1. Rezultati merenja i diskusija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
4.2 Predlog mera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
5. Udesiu Beogradu u 2010. godini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
5. Udesi - godišnji izveštaj o angažovanju mobilne ekotoksikološke jedinice
u toku 2010. godine na teritoriji grada Beograda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
6. Zaštićena prirodna dobra na teritoriji grada Beograda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
6.1 Pošumljavanje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
7. Životna sredina u funkciji prevencije i procene rizika za zdravlje . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
8. KOMUNALNE DELATNOSTI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
8.1. Sekretarijat za komunalne i stambene poslove . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
8.2. Sekretarijat za saobraćaj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
8.3. Uprava za vode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
8.4. Turistička organizacija Beograda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
8.5. JKP „Beogradski vodovod i kanalizacija” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
8.6. JKP „Gradska čistoća” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
8.7. JKP „Zelenilo-Beograd” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
3
UVOD
8.8. JKP „Beogradske elektrane” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
8.9. JKP GSP „Beograd” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248
8.10. JKP „Beograd put” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
8.11. JP „Ada Ciganlija” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
8.12. JKP „Gradske pijace” Beograd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
8.13. Komunalno preduzeće „Dimničar” AD Beograd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261
8.14. JVP „Beogradvode” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
8.15. Kontrola, zaštita i unapređenje životne sredine u TENT A i TENT B u 2011. godini . 265
8.16. Javno preduzeće za gazdovanje šumama „Srbijašume” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
8.17. Spomenik prirode botanička bašta „Jevremovac” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
8.18. Zavod za zaštitu prirode Srbije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286
8.19. JKP „Javno osvetljenje Beograd” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289
8.20. JP „Beogradska tvrđava” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296
8.21. JP „Gradsko stambeno” Beograd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302
9. Opštine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307
9.1. Gradska opština Stari Grad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309
9.2. Gradska opština Vračar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310
9.3. Gradska opština Savski Venac . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
9.4. Gradska opština Novi Beograd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318
9.5. Gradska opština Zvezdara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320
9.6. Gradska opština Rakovica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
9.7. Gradska opština Voždovac . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323
9.8. Gradska opština Čukarica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325
9.9. Gradska opština Zemun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328
9.10. Gradska opština Palilula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332
9.11. Gradska opština Surčin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336
9.12. Gradska opština Barajevo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346
9.13. Gradska opština Mladenovac . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350
9.14. Gradska opština Grocka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352
9.15. Gradska opština Sopot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353
9.16. Gradska opština Lazarevac . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355
9,17 Gradska opština Obrenovac . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359
10. Institucije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363
10.1. Gradski zavod za javno zdravlje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365
10.2. Institut za javno zdravlje Srbije - „Dr Milan Jovanović Batut” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367
10.3 Institut za medicinu rada Srbije „Dr Dragomir Karajović” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368
10.4. Zavod za zaštitu prirode Srbije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370
4
1. VAZDUH
UVOD
5
UVOD
6
UVOD
7
UVOD
Sadržaj poglavlja:
Sekretarijat za zaštitu životne sredine
Gradski zavod za javno zdravlje
Istorija REC kancelarije u Srbiji
Izveštaj o radu sekretarijata za zaštitu životne sredine
u periodu januar – decembar 2011. godine
Uvod
Sektor za praćenje stanja životne sredine
Sektor za planiranje i upravljanje projektima
Sektor za upravljanje zaštitom životne sredine
Sektor za inspekcijski nadzor
Problemi u radu sekretarijata
Predlozi za prevazilaženje problema u radu sekretarijata
2.0 Beograd u brojkama
8
U Beogradu je 1974. godine, kao
resorni organ uprave zadužen za
oblast zaštite životne sredine, formiran Komitet za urbanizam i zaštitu
životne sredine. Odeljenje za zaštitu
životne sredine izdvojilo se iz sastava ovog organa 1. aprila 1990. godine
u samostalni organ Gradske uprave grada Beograda – Sekretarijat za
zaštitu životne sredine.
Sekretarijat za zaštitu životne sredine obavlja poslove jedinice lokalne
samouprave na osnovu ovlašćenja
iz Zakona o zaštiti životne sredine i
zakona kojima se uređuje zaštita prirode, vazduha, zaštita od buke, od
nejonizujućeg zračenja, upravljanje
otpadom, hemikalijama, biocidima,
strateška procena uticaja na životnu sredinu, procena uticaja na životnu sredinu, integrisano sprečavanje
i kontrola zagađivanja životne sredine i drugih oblasti zaštite prirodnih resursa i životne sredine, odnosno učestvuje u realizaciji utvrđene
politike zaštite i unapređenja životne sredine u Republici Srbiji, sa pravima i dužnostima da prati stanje,
preduzima mere i upravlja aktivnostima u oblastima utvrđenim ovim
zakonima.
Sekretarijat obavlja poslove zaštite
životne sredine na teritoriji svih 17
gradskih opština. Rad Sekretarijata
organizovan je u okviru četiri sektora i to: Sektor za praćenje stanja
životne sredine, Sektor za planiranje i upravljanje projektima, Sektor
UVOD
SEKRETARIJAT ZA ZAŠTITU ŽIVOTNE SREDINE
za upravljanje zaštitom životne sredine i Sektor za inspekcijski nadzor.
Iz sredstava budžeta grada Beograda finansiraju se planovi, programi i projekti zaštite životne sredine, zaštita i razvoj javnih i zaštićenih
prirodnih dobara, aktivnosti nevladinih i drugih organizacija registrovanih za zaštitu životne sredine i dr.
Sekretarijat za zaštitu životne sredine obezbeđuje javnost u radu i potpunu dostupnost podataka i informacija kojima raspolaže, posebno u
sprovođenju postupaka procene uticaja projekata na životnu sredinu u
kojima se učešće javnosti obezbeđuje pre donošenja odluke, a zainteresovana javnost ostvaruje pravo na
pravnu zaštitu kroz upravne i sudske postupke.
2010. godine, navršava se dvadeset godina samostalnog funkcionisanja resora zaštite životne sredine u Gradskoj upravi grada Beograda. Od odluke o samostalnosti pređeno je više pragova koji su značili stalni razvoj i u organizacionom
i u funkcionalnom smislu. Arhiva i
naša sećanja beleže da je na početku, 1990. godine, bilo troje, pa osam
zaposlenih, zatim 2008. godine dvadeset pet, a 2009/2010. godine pedeset pet, uključujući i 23 inspektora.
Raznovrsnost profesija zaposlenih
odražava značaj posla kojim se bavi
Sekretarijat. Prisutne su gotovo sve
specijalnosti prirodnih, tehničkih i
društvenih nauka.
9
UVOD
GRADSKI ZAVOD ZA JAVNO ZDRAVLJE
Gradski zavod za zaštitu zdravlja je
osnovan 1961. godine, a usvajanjem
Zakona o zdravstvenoj zaštiti SR
Srbije 1979. godine, Zavod je postao
specijalizovana zdravstvena preventivna ustanova koja je i danas od
vitalnog značaja za grad Beograd.
Na osnovu člana 136. stav 1 tačka
1 Zakona o zdravstvenoj zaštiti „Sl.
Glasnik RS”, br. 107/05, Upravni
odbor Gradskog zavoda za zaštitu
zdravlja, Beograd, na sednici održanoj dana 25. 07. 2006. godine doneo je
STATUT Gradskog zavoda za javno
zdravlje. Ovim statutom uređuje se
delatnost, unutrašnja organizacija, upravljanje, poslovanje ove preventivne zdravstvene ustanove koja
ima značajnu ulogu za stanovništvo
grada i sam grad Beograd.
Zavod ima preko 350 zaposlenih od
kojih oko 62 lekara i preko 30 zdravstvenih saradnika visoke stručne spreme što omogućava stručan,
savremen i na naučnim metodama
zasnovan pristup zdravstvene zaštite i očuvanja i unapređenja zdravlja
stanovništva Beograda.
Zavod kontinuirano radi na unapređenju organizacije zdravstvene službe u Beogradu, na sprečavanju, suzbijanju i ranoj dijagnostici oboljevanja stanovništva, detekciji faktora
rizika životne sredine, kao i promociji zdravlja i zdravih stilova života.
10
U Zavodu se sprovode i poslovi planiranja zdravstvene zaštite, edukacija zdravstvenih radnika i saradnika,
poslovi u oblasti zdravstvene statistike i informatike, kao i drugi stručni poslovi iz oblasti javnog zdravlja.
U okviru terenskog rada, angažovanjem mobilnih ekipa, Zavod neposredno rešava aktuelne higijensko –
epidemiološke i ekološke probleme
i učestvuje u prostornom i urbanističkom planiranju grada sa aspekta
zaštite životne sredine.
Saglasno statutu Zavoda iz 2006.
godine, poslovi iz delatnosti Zavoda se obavljaju u okviru organizacionih celina – Centra za promociju
zdravlja, Centra za analizu, planiranje i organizaciju zdravstvene zaštite, Centra za informatiku i biostatistiku u zdravstvu, Centra za kontrolu i prevenciju bolesti, Centra za
mikrobiologiju, Centra za higijenu i
humanu ekologiju i Centra za ekotoksikologiju.
Iako se stručne aktivnosti Zavoda
obavljaju u okviru navedenih centara, zdravstveno promotivne i preventivno medicinske aktivnosti pojedinih cenatara se uzajamno prožimaju,
dopunjavaju ili jedne iz drugih proizilaze, formiranjem multidisciplinarnih timova koji rade na rešavanju
različitih problema iz oblasti javnog
zdravlja.
Regionalni centar za životnu sredinu
za Centralnu i Istočnu Evropu (REC)
je nestranačka, nezavisna, neprofitna međunarodna organizacija čija
je uloga pružanje pomoći u rešavanju problema u životnoj sredini u
Centralnoj i Istočnoj Evropi (CEE).
REC sprovodi svoju misiju kroz promovisanje saradnje između nevladinih organizacija, vladinih institucija, biznis sektora i drugih partnera
u oblasti zaštite životne sredine, kao
i pružanjem podrške razmeni informacija i procesima učešća javnosti u
donošenju odluka koje se tiču životne sredine.
REC su 1990. godine osnovale Sjedinjene Američke Države, Evropska
komisija i Mađarska. Rad REC-a je
danas zasnovan na Povelji koju su
potpisale vlade 28 zemalja i Evropska komisija i na međunarodnom
ugovoru potpisanom sa vladom
Mađarske.
Sedište REC je u Sentandreji, u
Mađarskoj, a Kancelarije se nalaze u
svakoj od 17 zemalja korisnica RECovih programa: Albaniji, Bosni i Hercegovini, Bugarskoj, Crnoj Gori, Češkoj, Estoniji, Hrvatskoj, Latviji, Litvaniji, Mađarskoj, Makedoniji, Poljskoj,
Rumuniji, Slovačkoj, Sloveniji, Srbiji i Turskoj.
Istorija REC kancelarije u Srbiji
REC je zvanično prisutan u Srbiji od aprila 1997. godine, a kance-
UVOD
Regionalni centar za Životnu sredinu
za Centralnu i IstoČnu Evropu (REC)
larija u Srbiji postoji od maja 1998.
Do 2008. REC funkcioniše prema
Memorandumu o razumevanju koji
je potpisan 2001. godine izmedju
REC-a i Saveznog Ministarstva spoljnih poslova SR Jugoslavije (sadašnje
Srbije) i Ugovora o poslovnoj i tehničkoj saradnji potpisanog sa Sekretarijatom za zaštitu životne sredine
Republike Srbije.
Danas REC kancelarija u Srbiji funkcioniše na osnovu Sporazuma o
pravnom statusu REC-a u Srbiji, potpisanog 27. juna 2008. godine koji je
odobren od strane Vlade Srbije.
Jačanje saradnje
U poslednjih nekoliko godina REC
aktivno osnažuje saradnju sa partnerskim institucijama u Republici
Srbiji. U tom pogledu, REC i Republički hidrometeorološki zavod Srbije su 2008. godine osnovali zajedničku kancelariju za klimatske promene u okviru Podregionalnog virtuelnog klimatskog centra za Jugoistočnu Evropu. Krajem 2009. godine
potpisan je sporazum o saradnji sa
Agencijom za zaštitu životne sredine Republike Srbije. Potpisan je i niz
dokumenata na osnovu kojih je konkretizovana saradnja izmedju REC-a
i lokalnih samouprava, nacionalnih
parkova, NVO-a, obrazovnih institucija, medija i drugih relevantnih
zainteresovanih strana.
Kosovska 17/VI, 11000 Beograd
E-mail: office@rec.rs
www.rec.rs
Web adresa REC centrale
www.rec.org
11
UVOD
IZVEŠTAJ O RADU SEKRETARIJATA ZA ZAŠTITU
ŽIVOTNE SREDINE U PERIODU JANUAR – DECEMBAR
2012. GODINE
UVOD
Sekretarijat za zaštitu životne sredine vrši poslove zaštite i unapređenja životne sredine koji su u skladu sa zakonom utvrđeni Odlukom
o Gradskoj upravi grada Beograda („Službeni list grada Beograda”,
broj 51/08, 61/09, 6/10, 23/10, 32/10,
45/11, 42/12, 60/12 i 65/12) kao izvorni poslovi i vrši poslove koje u ovoj
oblasti Republika zakonom poveri gradu.
Rad Sekretarijata za zaštitu životne
sredine organizovan je u 4 sektora:
Sektor za praćenje stanja životne sredine, Sektor za planiranje i upravljanje projektima, Sektor za upravljanje
zaštitom životne sredine i Sektor za
inspekcijski nadzor.
n
n
n
n
n
n
SEKTOR ZA PRAĆENJE STANJA
ŽIVOTNE SREDINE
Sektor za praćenje stanja životne
sredine je u 2012. godini u okviru utvrđenog delokruga i odgovornosti obavljao studijsko-analitičke i
druge stručne poslove koji se odnose na realizaciju stalnih (redovnih)
programa i preduzimao aktivnosti
na izradi novih programa i projekata. To su:
1. Kontrola kvaliteta životne sredine u
Beogradu u okviru realizacije
n
n
12
godišnjih programa ispitivanja i
praćenja:
kvaliteta
vazduha, poreklom od stacionarnih izvora na 27(23+4) mernih mesta i poreklom od izduvnih gasova motornih vozila na 18
raskrsnica u gradu;
kvaliteta
rečnih voda Save, Dunava, Kolubare, kanala Galovica i 20
drugih vodotoka, kanala, retenzija, kao i vode Savskog jezera, kupališta Lido i podavalskih akumulacija (Pariguz, Bela Reka i Duboki
Potok);
kvaliteta
izvorske vode iz 30 javnih
česama na teritoriji grada;
nivoa
komunalne buke za dan i noć
na 35 mernih mesta;
zagađenosti
zemljišta na 40 lokaliteta;
nivoa
radioaktivnosti u životnoj
sredini (vazduh, padavine, rečna
voda, voda za piće, zemljište, životne namirnice, stočna hrana);
povremena
ciljana merenja na zahtev inspektora, a radi hitnog merenja buke ili zagađujućih materija u
vazduhu, vodi i zemljištu;
povremena
ciljana ispitivanja prisustva
radona u objektima predškolskih i školskih ustanova od aprila do novem-
bra;
n
monitoring UV sunčevog zračenja od
maja do kraja septembra meseca.
Svi rezultati ispitivanja kvaliteta
životne sredine objavljivani su tromesečno u Ekološkom biltenu.
2. Programi suzbijanja štetnih organizama
realizovani su na teritoriji 17 gradskih opština, a u okviru kontrole
populacije komaraca, krpelja i glodara i to:
n
Program
kontrole populacije komaraca obuhvatio je: (1) suzbijanje larvi
komaraca na vodenim površinama manjih vodotokova, melioracionim i transmisionim kanalima, iz
aviona (600 ha) i sa zemlje (15.000
ha), od aprila do oktobra; (2) suzbijanje odraslih formi komaraca
iz aviona (80.000 ha) i uređajima
sa zemlje (75.041 ha) na zelenim
n
3. Lokalni registar izvora zagađivanja
životne sredine na teritoriji Beograda
- III faza - nastavljene su aktivnosti
na prikupljanju i sistematizovanju
podataka o industrijskim i drugim
subjektima čije delatnosti utiču na
životnu sredinu u cilju uspostavljanja i vođenja Lokalnog registra
izvora zagađivanja, kvalifikaciju
i kvantifikaciju promena i preduzimanja mera zaštite u skladu sa
zakonom. Ovom fazom projekta
obrađeni su podaci za mala i srednja preduzeća.
4. Razvoj novih tehnologija proizvodnje
poliola različitih svojstava iz otpadne
polietilentereftalatne ambalaže i alkidnih, poliestarskih i poliuretanskih proizvoda baziranih na tim poliolima – II
faza – na osnovu započetih istra-
živanja i razvoja novih tehnologija reciklaže otpadne PET ambalaže putem hemijskog razlaganja,
uz dobijanje proizvoda koji imaju
komercijalnu vrednost, izvršena
je dodatna optimizacija različitih
postupaka.
5. Upravljanje polimernim otpadom na
teritoriji Grada Beograda – II faza – cilj
UVOD
n
površinama, ostrvima, priobalju,
stambenim zonama i dr;
Program
suzbijanja krpelja obuhvatio
je praćenje, kontrolu pojave i aktivnosti krpelja i neposredno izvođenje tretmana na 6450 ha javnih
zelenih površina, kao i dvorišta
predškolskih i školskih ustanova;
Program
suzbijanja glodara obuhvatio
je sistematsku deratizaciju, izvedenu u dva tretmana: (1) stambenog fonda kojim su obuhvaćene
stambene zgrade i individualna
domaćinstva - oko 640.000 stanova, (2) nehigijenskih naselja - oko
450 ha, (3) priobalja reka i potoka
- oko 180 km (pojas širine 100 m),
(4) neuređenih ili delimično uređenih slobodnih zelenih i drugih
javnih površina u okolini stambenih zgrada (”ničija zemlja”) – oko
350 ha.
druge faze je da na osnovu započetih istraživanja i razvoja tehnologija dobijanja kompozitnih konstrukcionih materijala, a u cilju
utvrđivanja metode njegovog recikliranja i smanjenja zagađenja
životne sredine, omogući razvoj
jeftinih kompozitnih materijala za
izradu proizvoda koji imaju široku
primenu u industriji i građevinarstvu. Konkretna mera druge fraza
je bila razvoj procesa ekstruzije
otpadnih polimera u vlaknima.
6. Plan kvaliteta vazduha u Beogradu
- tokom 2012. godine započet je
postupak javne nabavke.
7. Kupovina uređaja za očitavanje termoluminescentnih dozimetara za potrebe ispitivanja nivoa radioaktivnosti u
životnoj sredini – tokom 2012. godine
započet je postupak javne nabavke.
8. Kupovina merne stanice za merno
mesto za kontrolu i praćenje kvaliteta vazduha poreklom od stacionarnih
izvora u opštini Lazarevac – naselje Vreoci - tokom 2012. godine započet je
postupak javne nabavke.
9. Istraživanje uticaja kvaliteta i stepena zagađenosti voda (kanala, bara) na
izbor preparata i pravilno doziranje u
cilju regulacije brojnosti populacije larvi
komaraca – završeno istraživanje i
na osnovu rezultata pristupiće se
odgovarajućoj primeni larvicidnog
preparata na bazi 1% duflubenzurona u pogledu doze i vrste nosača
larvicida, kao i intervala aplikacije
u zavisnosti od stepena zagađenosti vodenih sredina.
10. Istraživanje efekata primene biološkog larvicida na redukciju brojnosti populacije larvi komaraca u zaštićenim prirodnim dobrima na teritoriji Beograda –
sprovedenim istraživanjima utvrđeno je da oraganizovani tretmani larvi komaraca u zaštićenim prirodnim dobrima sa odabranim bio-
13
UVOD
loškim larvicidima daju pozitivan
efekat i mogu se uspešno korisiti u
regulaciji njihove brojnosti u dozi od
5l/ha vodene površine.
11. Ispitivanje uloge i značaja mišolikih
glodara na teritoriji grada Beograda u
cilju regulacije brojnosti na ekološkim
principima i zaštite zdravlja stanovništva od zoonoze – na osnovu rezulta-
ta istraživanja zaključeno je da su
mišoliki glodari na teritoriji grada
Beograda stalni rezervoari spiroheta, koje se sa njih lako prenose
na domaće životinje i ljude.
12. Istraživanje opravdanosti uvođenja helikoptera u sistem suzbijanja
komaraca na teritoriji Beograda – na
osnovu sprovedenog istraživanja
potvrđena je puna opravdanost
uvođenja helikoptera u sistem
suzbijanja komaraca na teritoriji
Beograda.
13. Istraživanje negativnih uticaja vremenskih uslova na kvalitet životne sredine u Beogradu sa predlogom mera
za njihovo smanjenje – ovaj projekat
definisao je tehnička i organizaciona, odnosno logistička rešenja
za lokalnu modifikaciju vremena i uspostavljanje protivgradne
odbrane za grad Beograd.
14. Merenje emisije dimnih gasova iz
toplotnih izvora stambenih objekata
na teritoriji garada Beograda – studi-
ja obuhvata merenje emisije zagađujućih materija iz stacionarnih i
toplotnih izvora stambenih objekata na 10 gradskih opština, u
oko 140 000 domaćinstava. Dobijeni podaci koriste se za izradu katastra zagađujućih materija
koje potiču iz privatnih postrojenja na osnovu čega se vrše analize uticaja pojedinačnih (privatnih) izvora zagađivanja na kvalitet vazduha i stanje životne sredine u Beogradu.
Ukupno je u Sektoru za praćenje stanja životne sredine, razmatrano i
rešeno 175 vanupravnih predmeta.
14
Sektor za planiranje i
upravljanje projektima
Sektor za planiranje i upravljanje
projektima je u 2012. godini u okviru utvrđenog delokruga i odgovornosti obavljao poslove i preduzimao aktivnosti koje su se odnosile
na nove, kao i na nastavak izrade ili
završetak ranije započetih planova,
programa i projekata u oblasti održivog razvoja i zaštite životne sredine,
zaštite prirodnih vrednosti, javnih i
zaštićenih prirodnih dobara, poslove planiranja i organizacije upravljanja otpadom i dr. Najznačajni projekti su:
1. Program zaštite životne sredine na teritoriji Beograda započet je izradom
polaznih osnova ovog strateškog
dokumenta kojim će se istražiti
stanje i trendovi u proteklih 10
godina i definisati prioriteti za
naredni period u skladu sa Nacionalnim programom, Strategijom
održivog razvoja Republike Srbije
i interesima i specifičnostima Beograda, odnosno u skladu sa Strategijom razvoja Beograda kako bi
se obezbedila usklađenost politike
zaštite životne sredine sa drugim
sektorskim politikama. Projekat je
u toku, a usvajanje je planirano za
jun 2013. godine.
2. Usluge sprovođenja planova pošumljavanja područja Beograda - Planom
pošumljavanja područja Beograda
u 2012. godini definisane su površine i dinamika sprovođenja aktivnosti na pošumljavanju neobraslih površina područja Beograda.
Strategija pošumljavanja područja Beograda je usvojena u junu
2011. godine te se u 2012. godini nastavilo sa implementacijom
strategije. Započete su aktivnosti
na neposrednom pošumljavanju
površina na lokacijama koje povezuju postojeće šumske komplekse, vetrozaštitne pojaseve i zelene koridore čime se obezbeđuje
3. Upravljanje zaštićenim prirodnim dobrima realizovano je u celini kroz
sprovođenje programa upravljanja zaštićenim prirodnim dobrima
i područjima, odnosno spomenicima prirode i predelima izuzetnih
odlika. Završene su studije zaštite
Lipovačke šume i Bojčinske šume i
pripremljeni nacrti akata o proglašenju novih zaštićenih područja,
a započeto je prikupljanje i obrada podataka i dokumentacije za
potrebe zaštite područja forlanda
na levoj obali Dunava.
4. Projekat „Istraživanje površina i izrada
planova pošumljavanja područja Beograda u periodu od 2012. do 2014. godine” obezbeđuje sprovođenje cilje-
va postavljenih u Strategiji pošumljavanja u narednim godinama.
Projekat je višegodišnji i delom
je završen u 2012. godini tako što
su izrađeni planovi pošumljavanja za gradske opštine Obrenovac
i Čukarica.
5. Izrada Plana generalne regulacije sistema zelenih površina Beograda je kapi-
talni dokument u oblasti upravljanja i unapređenja zelenih gradskih
površina. Plan generalne regulacije sistema zelenih površina Beograda započet u 2012. godini saglasno Odluci o izradi plana („Službeni list grada Beograda”, broj 57/09),
zakonu kojim se uređuje planiranje i izgradnja i drugim propisima
za izradu ove vrste dokumentacije.
Koncept plana je urađen i dostavljen Sekretarijatu decembra 2012.
godine, a Nacrt plana biće urađen
tokom 2013. godine.
UVOD
ostvarivanje opštekorisnih funkcija šuma i podizanje kvaliteta
životne sredine, a koje su u sistemu redovnog održavanja i gazdovanja javnih preduzeća. U sezoni 2012-2013. koja obuhvata zimsku i prolećnu sadnju u 2013. godini pošumiće se ukupno 218,75 ha
šumskih površina i 413 novih školovanih sadnica u beogradskim
drvoredima.
6. Projekat „Tipološko definisanje šuma
Beograda” je započet u 2011. godini,
a završen u 2012. godini. Projekat
je dao osnovno polazište namenskog klasifikovanja šuma i definisanja predloga mera unapređenja i
održivosti višenamenskih funkcija
šuma, očuvanja resursa i ukupnog
kvaliteta životne sredine Beograda.
7. Projekat „Primena bioindikatora oksidativnog stresa kod biljaka u zonama
velikog zagađenja” započet je radi
istaživanja i praćenja stanja biljaka
u zonama velikog zagađenja. Identifikacija negativnih efekata izduvnih gasova u blizini većih saobraćajnica i industrijskih aktivnosti
kada zagađenja prevazilaze adaptivni potencijal biljaka, izazivajući oksidativni stres. S obzirom da
se radi o trogodišnjem projektu u
2012. godini je završen deo projekta a istraživanje će trajati do kraja
2014. godine.
8. Projekat „Istraživanje šumskih ekosistema na klimatske promene i na mikroklimu na teritoriji grada Beograda” je
započet u 2012. godini i na osnovu
njega će se definisati dalji poslovi
na stvaranju strategije adaptacije
na klimatske promene i dati odgovarajuća rešenja za probleme prevazilaženja negativnih uticaja promene klime kako bi se poboljšao
kvalitet života građana.
9. Projekt istraživanja i valorizacije prostora Milićevog brda i dunavskih ostrva kao potencijalno značajnih prirodnih vrednosti se bazira na valori-
zaciji i trajnom očuvanju prirodnih potencijala prostora Milićevog
brda i dunavskih ostrva Forkontumac, Čakljanac, Štefanac i Donja
ada. Predmetni prostor, pored izuzetnih prirodnih potencijala, ima
veliku važnost sa istorijskog, kul-
15
UVOD
turnog, sportsko-rekreativnog,
izletničkog i pejsažnog aspekta.
ni zasad takve vrste na teritoriji
Beograda.
10. Projekat „Postavljanje (biljnih) biofiltera u zonama velikog zagađenja na
teritoriji grada Beograda” istražu-
13. Projekat „Urbani džepovi Beograda”
je mogućnosti primene bambusa
kao biofiltera s obzirom na sposobnosti ove biljke da se prilagodi različitim uslovima i činjenici da biofilteri podignuti od
bambusovog drveta predstavljaju
veoma efikasnu meru u prečišćavanju vazduha, produkuju velike
količine kiseonika, štite od buke,
a bambus buferi imaju ulogu i u
bioindikaciji zagađenosti zamljišta. Biofilteri bambusovog drveta
otvaraju nove trendove u dizajniranju urbanog tkiva, kao i novine
u oblikovanju i podizanju zelenih
površina grada. Projekat će trajati
do kraja 2014. godine.
11. Projekat „Katastar šumskih plavnih
staništa i vlažnih staništa na teritotiji grada Beograda” predstavlja regi-
star sistematizovanih informacija i podataka o vlažnim površinama, njihovom kvalitetu, kvantitetu i ekonomskoj proceni; stepenu ugroženosti i merama za njihovu revitalizaciju. Kroz formiranje dokumentacione osnove za
korišćenje prirodnih resursa, planiranje i kontrolu njihove zaštite, uključuje kartografski prikaz i
statističke informacije o vlažnim
staništima u cilju njihovog uključivanja u procese prostornog planiranja i zaštite.
12. Projekt izgradnje zelenog lavirinta „Zelena mozgalica” na Adi Ciganliji - pribavljena je projektna doku-
mentacija na osnovu koje se može
pristupiti izvođenju radova na
podizanju tematskog parka –
lavirinta izgrađenog od zelenila. Potencijalna lokacija za lavirint od zelenog zasada će biti
na makiškoj strani kupališta Ada
Ciganlija. Predstavljaće jedinstve-
16
započet je u saradnji sa opštinskim upravama i civilnim sektorom, kroz izradu i realizaciju projekata uređenja zapuštenih zelenih površina u urbanom okruženju vraćajući im ekološku i socijalno –kulturološku funkciju u
odnosu na potrebe lokalnog stanovništva. Tokom 2012. godine
nastavljeno je sa praćenjem realizacije započetih aktivnosti.
14. Studija očuvanja prirodnih šumskih ekosistema i njihove restauracije u neposrednom priobalju vodotoka
Save i Dunava na području Beograda
u cilju valorizacije ambijentalnih vrednosti i izletničko-rekreativnih funkcija je završena u martu 2012. godi-
ne. Na osnovu analize postojećeg stanja utvrđene su mogućnosti uređenja priobalja i podizanje
kvaliteta životne sredine, kao i
ostvarivanje multifunkcionalnih
potencijala vodotoka i priobalja i
uspostavljanje dugovečnih tipova šuma sa autohtonim vrstama
koje su postojale do njihovog uništavanja.
15. Izrada projekta „Istraživanje koncentracije i akumulacije polutanata u šumskim ekosistemima zaštićenog prirodnog dobra Kosmaj” - na četiri loka-
cije na Kosmaju započeta su ispitivanja stepena, odnosno koncentracije teških metala i njihove
akumulacije u zemljištu i biljkama. Dobijeni rezultati čine polaznu osnovu za definisanje strategije očuvanja i unapređenja stanja šumskih ekosistema. Projekat
je u toku.
16. Program genetičke konzervacije šumskih vrsta „Velikog ratnog ostrva” je
započet radi očuvanja ugroženih
genotipova ili populacija i karakterističnih kombinacija gena u
njima, kroz definisanje sistema
17. Izrada projekta „Sadržaj mikroelemenata u zamljištu i krtolama čičoke na
pepelištu TENT A kao pionirske vrste za
stvaranje povoljnih uslova u cilju budućih pošumljavanja” - istraživanje i
utvrđivanje predloga relevantnih rešenja rekultivacije deponije pepela (nastalog iz procesa
proizvodnje energije u termoelektrani) i degradiranog okolnog
zemljišta. Projekat je završen u
martu 2012. godine.
18. Projekat „Ispitivanje sadržaja arsena
i teških metala u mesu ribe kao pokazatelja zagađenja životne sredine” -
meso ribe jedan je od pokazatelja
zagađenja životne sredine i istraživanja u okviru ovog projekta odnose se na ispitivanje sadržaja arsena, olova, žive i kadmijuma u mesu i organima (jetra,
bubrezi) odabranih predstavnika
tri grupe riba (omnivora, karnivora, biljojeda) iz Save, odnosno
Dunava.
19. Projekat „Ispitivanje stanja i valorizacija ribolovnog resursa u Dunavu i
Savi na teritoriji Beograda” – osnova za razvoj programa monitoringa
obuhvata istraživanja radi stabilizacije, a u dugotrajnijem periodu i poboljšanju stanja ribolovnog resursa u vodama na teritoriji Beograda, racionalizaciji njihovog korišćenja, kao i sposobnosti organizovanog istraživačko-operativnog sistema permanentnog praćenja, kao i brze i efikasne detekcije, pravovremenog
i pravilnog odgovora na eventualne negativne posledice savremenog višenamenskog korišćenja vodnih resursa i brzog saniranja stanja.
20. Ispitivanje opterećenosti ekosistema
organskim zagađivačima i njihov uti-
caj na održivi razvoj riba u Savi i Dunavu na teritoriji grada Beograda -istra-
UVOD
konzervacije šumskog drveća i
žbunja koje čini stanište retkih i
ugroženih vrsta ptica. Završen je
u martu 2012. godine.
živanje sadržaja POPs jedinjenja
u ribama (šaran, babuška, tolstolobik, amur, som, štuka) sa
odabranih lokacija Save i Dunava. Ovim istraživanjem utvrđen
je nivo kontaminacije ribe perzistentnim organskim zagađivačima u Savi i Dunavu na teritoriji
Beograda kao pokazatelja zagađenja i osnove za primenu mera
zaštite životne sredine.
21. Ispitivanje degradacije jestivog ulja
u ugostiteljskim objektima - OTPAD
ILI HRANA - prepoznajući potenci-
jalne opasnosti od neadekvatno
korišćenog, skladištenog i odbačenog jestivog ulja, istraživanja
su obuhvatila ispitivanja načina
postupanja sa korišćenim jestivim uljem u ugostiteljskim objektima, kao i dalji tok manipulacije otpadnog jestivog ulja radi
dobijanja podataka o bezbednom
zbrinjavanju ili odlaganju otpadnog jestivog ulja.
22. Istraživanje shvatanja i prakse socijalne ekologije u Beogradu - ovim pro-
jektom ustanovljena je konceptualna osnova za dalje razumevanje, razvijanje i planiranje rešavanja problema vezanih za socijalnu ekologiju u Beogradu.
23. Unapređivanje uslova rada i kontrola rada sistema za prihvatanje i prečišćavanje komunalnih otpadnih voda u
Park šumi Avala radi njihovog efikasnijeg i bezbednijeg korišćenja - nakon
završenog projekta, izgradnje
i opremanja, pušteni su u rad
sistemi za prečišćavanje otpadnih
voda, a zatim je izvršena nabavka i postavljanje ograde i drugih
sredstava za bezbedno funkcionisanje i održavanje ovih uređaja,
kao i za njihovu fizičku zaštitu.
Pristupilo se i dodatnom povezivanju objekta „Pansion Beograd”
17
UVOD
na postojeći sistem. Projekat je u
toku.
24. Sufinansiranje radova na otvaranju
izlaza iz Čukaričkog rukavca i otvaranje riblje staze - ovim radovima
je otvoren izlaz iz Čukaričkog
rukavca, odnosno „prosečen”
je veštački formiran sprud rečnog nanosa i otvoren tzv. „riblji
put”, čime je stvorena mogućnost nesmetanog kretanja riba do
otvorenog toka Save, te sprečen
pomor ribe u zatvorenom delu
rukavca u periodu niskih vodostaja.
25. Inoviranje i ažuriranje Katastra vodnih
pojava i objekata na teritoriji Beograda
sa izradom digitalne karte i baze podataka predstavlja nastavak rada na
ažuriranju baze podataka o ovom
važnom resursu i unos podataka
u digitalnu kartu područja u cilju
vrednovanja resursa podzemnih
voda i mogućnosti njihove valorizacije kroz višenamenski način
korišćenja.
26. Projekat „Kvalitativne karakteristike
resursa mineralnih voda na teritoriji grada Beograda sa predlogom mera
njihovog očuvanja i racionalnijeg korišćenja – prva faza” - cilj ovog projek-
ta je da se izvrši evaluacija resursa mineralnih voda kao potencijala u budućoj ponudi Beograda
i povećanja terapeutske i rekreativne ponude za stanovnike glavnog grada i njegove posetioce.
27. Izrada projekta „Recentno stanje,
intenzitet i posledice degradacije obala Kolubare na teritoriji opštine Obrenovac - predloženim pro-
jektom planira se digitalizacija
postojećih topografskih osnova
za teritoriju opštine Obrenovac iz
1925. i 1970. godine, analiza katastarskih podloga iz 1967. godine
(razmera 1:2500), obrada aero snimaka iz 1981. godine, kao i ortofoto snimaka iz 2004. i 2010. godine.
Planirano je modeliranje evolucije
18
terena i analiza nastalih promena
primenom GIS, što ujedno predstavlja i osnovu za kvantifikaciju
intenziteta procesa erozije obala.
28. Projekat „Istraživanja mogućnosti
revitalizacije sliva Jelezovačkog potoka i okolnih šumskih površina” - pro-
jekat definiše prirodne, rekreativne i estetske vrednosti sliva
potoka Jelezovac. Istraživanja na
slivu potoka Jelezovac predstavljaju nastavak istraživanja koja
su obavljena na slivu susednog,
Kaljavog potoka, a kojima su
izdvojeni, valorizovani i privedeni nameni postojeći „plavo-zeleni” koridori. Projekat je realizovan u predviđenom roku.
29. Uređenje slobodnih površina oko
objekta škole „Antun Skala” - Osnov-
na škola „Antun Skala” bavi se
vaspitanjem i obrazovanjem dece
sa lakom, umerenom mentalnom
retardacijom i autizmom. Sekretarijat je ocenio da je osnovano i
celishodno da podrži preduzete aktivnosti, odnosno da sufinansira uređenje školskog dvorišta koje je kombinacija posebnog
terapeutskog vrta i sprava prilagođenih deci sa smetnjama u
razvoju. Sprave za ovu namenu
nabaviće se putem donacija. Uređenje školskog dvorišta završeno
je u decembru 2012. godine.
30. Unapređenje energetske efikasnosti
kroz izgradnju sistema za grejanje u
Selters banji u Mladenovcu realizo-
vano je postavljanjem instalacija za grejanje sanitarne vode i
bazena sunčevom energijom u
organizacionom delu objekta Selters Mladenovac. Projektna dokumentacija je pribavljena ranije te
je izvođenjem radova postignut
cilj projekta: smanjenje troškova
grejanja vode koja ranije zagrevana upotrebom električne energije i kotlovima koji koriste mazut.
Istovremeno su promovisani
31. Realizacija osvetljenja ulaza i dvorišta Građevinske škole – izvođenjem
planiranih radova, pored obezbeđenja osvetljenja ulaza u školu i
dela dvorišta LED rasvetom, istovremeno se promoviše korišćenje obnovljivih izvora energije i
povećanja energetske efikasnosti.
Projekat je u toku.
32. Sufinansiranje projekta „Staklena
bašta” - ovim projektom je obez-
beđen prostor višestruke namene za odmor, igru i profesionalno
obrazovanje dece sa smetnjama u
razvoju (telesna invalidnost, autizam, mentalna ometenost) koji
će omogućavati kvalitetnu sredinu za učenike Srednje zanatske
škole. Učenici deo svoje obavezne
radne prakse obavljaju u izgrađenoj bašti u školskom dvorištu.
33. Izrada projekata rešavanja otpadnih
voda - prioritetni separatni sistemi
za komunalne otpadne vode u naseljima Beograda - za izradu proje-
kata rešavanja problema otpadnih voda na području Beograda a na osnovu rezultata „Studije ispitivanja adekvatnog koncepta integralnog upravljanja vodama i kanalisanja upotrebljenih
voda radi zaštite životne sredine, izvorišta i česama na izabranim lokacijama” odabrane su dve
lokacije: jezero Pariguz i Rakina
bara odnosno Sremačko jezero
za izgradnju separatnih kanalizacionih sistema. Studija je pokazala da se na ova dva lokaliteta
uz izgradnju dva kanalizaciona
sistema mogu rešiti veliki problemi sa zagađenim vodama. U toku
2012. godine sproveden je postupak javne nabavke kojim su pribavljena dva glavna projekta.
34. Analize za definisanje lokacija za
izgradnju reciklažnih centara – dvorišta, u skladu sa Lokalnim planom
upravljanja otpadom grada Beograda 2011-2020. kojim se vrši analiza
UVOD
obnovljivi izvori energije. Projekat je završen u novembru.
potencijalnih lokacija na svakoj
opštini obuhvaćenoj Lokalnim
planom, za izgradnju najmanje
jednog reciklažnog centra, mesta
namenjenog za odvojeno sakupljanje, razvrstavanje i privremeno skladištenje reciklabilnih i
posebnih tokova otpada koje građani odbacuju ( PET, papir, metal,
električni i elektronski, akumulatori, baterije, ulja, drvo, kabasti
otpad, zeleni i sl.).
35. Projekat „Katastar septičkih jama na
teritoriji grada Beograda” je nastavljen za odabrana naselja koja
nemaju kanalizacioni sistem.
Izradu katastra prati istraživanje
zagađenja tla i vode u cilju utvrđivanja ekološkog statusa naselja i pripremu osnova za izbor
sistema odvođenja i prečišćavanja komunalnih otpadnih voda
na tom području i smanjenja štetnih uticaja na životnu sredinu i
zdravlje ljudi.
36. Izrada publikacije Lokalni plan
upravljanja otpadom grada Beograda 2011-2020. na srpskom i engle-
skom jeziku u 1000 primeraka
u cilju promovisanja i primene
Lokalnog plana i obezbeđivanja
većeg učešća domaćih i stranih
konsultanata i organa EU u daljoj
izradi dokumenata kao i popularisanje i upoznavanje institucija i stanovništva sa predviđenim
sistemom upravljanja otpadom.
37. Priključenje grejnih instalacija objekata Srpske pravoslavne bogoslovije
„Sveti Sava”, Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta Univerziteta u Beogradu i Instituta za biološka istraživanja
„Siniša Stanković” Univerziteta u Beogradu na sistem daljinskog grejanja
izvršeno je kao tehnička mera
sprečavanja emisija i zaštite vazduha od zagađivanja, a uzimajući u obzir konstatovana prekora-
19
UVOD
čenja propisanih graničnih vrednosti emisija štetnih gasova, te
izrečene zabrane rada kotlarnica rešenjima nadležnih gradskih
inspektora.
38. Projekat izgradnje terminala za otpadne materije sa plovila na području Beograda – prethodna studija opravdanosti je
započet kao prvi korak u izgradnji
i uspostavljanju sistema upravljanja
otpadom sa plovila, kao dela kompletnog razvoja sistema integrisanog
upravljanja otpadom.
39. Realizacija projekta „Studija opravdanosti sistema upravljanja otpadom
grada Beograda 2011-2020.” u okviru
koje je izrađen projektni zadatak i
prateća dokumentacija i koji su pripremljeni i stavljeni u SLAPP bazu
radi potencijalne realizacije preko
IPA pristupnih fondova. Izrađena
studija opravdanosti će predstavljati osnovu za izgradnju kompletnog sistema upravljanja otpadom u
gradu Beogradu definisanog Lokalnim planom upravljanja otpadom.
40. Obrazovni projekti i projekti podsticanja i jačanja svesti o značaju zaštite
životne sredine realizovani su kroz
n
n
n
20
različite aktivnosti:
Javni
konkurs za projekte udruženja građana i nevladinih organizacija, pod nazivom „Za lepše
lice grada Beograda” realizovan je
odobravanjem i finansiranjem 38
projekta od 148 prijavljenih;
„Konkurs
za dodelu sredstava za
podsticanje projekata ili nedostajućeg dela sredstava za finansiranje projekata od javnog interesa za grad Beograd koja realizuju
udruženja u oblasti zaštite životne sredine u 2012. godini” (avgustdecembar) - odobreno i finansirano 20 projekta od 67 prijavljenih;
Finansiranje
dela troškova za proizvodnju TV emisija „Zelena emisija”;
Emitovanje
TV emisije „Zelena
emisija” na TV programu Studio B;
n Sufinansiranje
projekta ZELENI
BEOGRAD - rubrika u specijalizovanim emisijama TV serijala
„RECYCLE BIN ECO GUERILLA”;
n Izrada
knjige „Funkcionalnost zelenih površina Beograda” - monografija izabranih naučnoistraživačkih radova počev od sedamdesetih godina prošlog veka do današnjih dana.
n Usluge
promocije i popularizacije značaja zaštite životne sredine
i očuvavanja prirodnih vrednosti;
n Podrška
organizaciji različitih
manifestacija, aktivnosti i konkretnih akcija, obeležavanje značajnih
dana i datuma iz ekološkog kalendara i dr.
Sektor za planiranje i upravljanje
projektima nije uspeo u 2012. godini da realizuje sledeće programe i
projekte:
n Programi
i projekti ozelenjavanja
Beograda,
n Izrada
Katastra degradiranih površina na teritoriji opštine Lazarevac,
n Sanacija
jezera Trešnja,
n Izgradnja
Ekološkog splava
Ukupno je u Sektoru za planiranje
i upravljanje projektima, razmatrano i rešeno preko 877 vanupravnih
predmeta.
n
SEKTOR ZA UPRAVLJANJE
ZAŠTITOM ŽIVOTNE SREDINE
Sektor za upravljanje zaštitom životne sredine je obavljao normativne
i druge pravne, ekonomske i stručne poslove, kao i poverene poslove
sprovođenja postupaka i izdavanja
dozvola, saglasnosti i drugih akata.
To su:
1. Pravni poslovi su vršeni kao normativni, upravni i drugi pravni
poslovi, a odnosili su se na: pra-
3. Poslovi utvrđivanja uslova i mera zaštite životne sredine u prostornim i urba-
nističkim planovima i drugim aktima za
uređenje prostora i izgradnju objekata i
postrojenja izvršeni su donošenjem
UVOD
ćenje primene i sprovođenja zakona i drugih propisa u svim oblastima zaštite životne sredine, davanje mišljenja i primedaba na nacrte zakona i drugih propisa, izradu opštih i posebnih akata koje
donosi Skupština grada Beograda u oblasti utvrđivanja posebne naknade za zaštitu i unapređenje životne sredine i proglašenja
zaštite prirodnih dobara i područja, vođenje prvostepenih upravnih postupaka, odgovore na žalbe,
tužbe i prigovore, javne nabavke,
izradu i realizaciju ugovora, kao i
svi poslovi u oblasti radnih odnosa i ostvarivanja prava i obaveza iz
radnog odnosa.
2. Ekonomski poslovi realizovani su
kroz izradu finansijskog plana prihoda i rashoda i izveštaja o njegovom izvršenju, predloga budžeta i rebalansa budžeta grada Beograda, programa korišćenja sredstava Budžetskog fonda, izveštaja o predlogu plana prioritetnih
preuzimanja obaveza i plaćanja,
kontrolu instrumenata finansijskog obezbeđenja, izradu naredbi za knjiženje, zahteva za plaćanje i rešenja o prenosu sredstava, otvaranje dotiranih programa,
internih naloga, njihove derivacije
u SAP programu, izrada razrezervacija sredstava, detaljno praćenje
izvršenja prihoda, izrada kvartalnih kvota prihoda, detaljno praćenje izvršenja budžeta i kvota,
finansijskog plana, popis obaveza i potraživanja i usklađivanje
sa knjigovodstvenom evidencijom, popis hartija od vrednosti i
pismenih isprava, kontrolu ugovora i pojedinačnih akata u oblasti javnih nabavki, praćenje primene ekonomskih instrumenata,
opštih i pojedinačnih akata Skupštine grada i dr.
rešenja na osnovu analize zahteva,
postojećeg stanja i namene prostora, kao i sagledavanja mogućih uticaja planiranih sadržaja na prostor
definisan granicama plana i njegovo okruženje.
4. Poslovi davanja saglasnosti na stratešku procenu uticaja na životnu sredinu planova i programa izvršeni su
kroz prethodno davanje mišljenja o pristupanju, odnosno nepristupanju strateškoj proceni, kao i
analizi izveštaja o strateškoj proceni, prostora obuhvaćenog planom, postojećeg stanja i mogućim značajnim uticajima planiranih sadržaja, oceni predloženih
mera i uslova zaštite životne sredine i donošenjem rešenja o davanju
saglasnosti na stratešku procenu.
5. Poslov i analize urbanističkih dokumenata, učešće u radu Komisije
za planove Skupštine grada Beograda i ostvarivanje saradnje sa
subjektima relevantnim za pripremu planova kontinuirano su
vršeni prema zahtevima nadležnih organa.
6. Poslovi procene uticaja određenih javnih
i privatnih projekata na životnu sredinu
realizovani su u oblasti industrije,
energetike, saobraćaja i telekomunikacija, poljoprivrede, upravljanja
otpadom i komunalnih delatnosti,
kroz rešavanje u upravnim predmetima po zahtevu pravnih i fizičkih lica i sprovođenje postupka
procene uticaja novih i izvedenih
projekata na životnu sredinu, kao
i vođenje Javne knjige o sprovedenim postupcima procene uticaja.
7. Poslovi izdavanja dozvola realizovani su po zahtevima pravnih i fizičkih lica u sprovedenim postupcima izdavanja dozvola: za upravljanje otpadom, za obavljanje delatnosti prometa naročito opasnih
21
UVOD
hemikalija i za korišćenje naročito opasnih hemikalija, za rad stacionarnih izvora zagađivanja vazduha i integrisanih dozvola za rad
postrojenja i obavljanje aktivnosti.
8. D okumentacioni, stručno-operativni, evidencioni i drugi kancelarijski i
administrativni poslovi obavljani su
u svemu u skladu sa propisima o
kancelarijskom poslovanju organa
državne uprave.
Ukupno je u Sektoru za upravljanje životnom sredinom, razmatrano 843 upravnih predmeta, rešeno
732, u toku rešavanje 111 predmeta, a
vanupravnih predmeta je razmatrano 5006, rešeno 5005, u toku rešavanje 1 predmeta.
SEKTOR ZA INSPEKCIJSKI
NADZOR
Sektor za inspekcijski nadzor u 2012.
godini je obavljao poverene poslove
inspekcijskog nadzora nad primenom odredaba zakona i drugih propisa u oblasti zaštite životne sredine koje je Republika poverila gradu
Beogradu.
Rad Sektora za inspekcijski nadzor
odvijao se u okviru tri odeljenja: (1)
Odeljenja za kontrolu uslova i mera
zaštite životne sredine, (2) Odeljenja
za nadzor u oblasti zaštite prirodnih
dobara i upravljanja otpadom i (3)
Odeljenja za nadzor u oblasti zaštite od buke i zaštite vazduha u životnoj sredini.
Inspektori su u upravnim stvarima
postupali neposredno primenjujući materijalne i procesne zakone i
druge propise u 2466 predmeta, u
skladu sa ovlašćenjima izrekli ukupno 3118 upravnih mera, kontrolisali 4887 puta izvršenje naloženih mera, vodili postupke izvršenja rešenja putem prinude i podnosili zahteve nadležnim organima u
22
skladu sa ovlašćenjima i kaznenim
odredbama zakona.
PROBLEMI U RADU
SEKRETARIJATA:
1. Nedovoljan broj izvršilaca i nedovoljan broj inspektora predstavlja
ključni problem u blagovremenom
i efikasnom sprovođenju upravnih postupaka, kao i kvalitetnom
izvršenju ostalih stručnih poslova, a uzrok je i velikoj opterećenosti postojećih izvršilaca.
2. Nedovoljan broj računara, štampača, fotokopir aparata i dr.
3. Nedovoljan broj motornih vozila
za inspektore.
4. Prestanak održavanja web sajta
Sekretarijata - nedovoljna dostupnost podataka i informacija koja
otežava rad sa strankama i informisanje javnosti o njihovim pravima. Gube se sati radnog vremena
na prijem i upućivanje stranaka u
postupak izdavanja uslova, saglasnosti, dozvola i dr.
U oblasti zaštite životne sredine, u
periodu 2009.-2012. godine, doneto
je 9 nacionalnih strategija, 16 novih zakona i 151 nov podzakonski akt kojima su
utvrđene nove nadležnosti i ovlašćenja grada Beograda.
PREDLOZI ZA PREVAZILAŽENJE
PROBLEMA U RADU
SEKRETARIJATA
1. Povećanje broja zaposlenih radi ujed-
načavanja opterećenosti zaposlenih i poštovanja propisanih rokova za izvršenja pojedinih obaveza
i zadataka.
2. Povećanje broja inspektora radi povećanja efikasnosti rada, odnosno
nadzora i kontrole.
3. Obezbeđenje računara za svakog zaposlenog i druge tehničke opreme.
UVOD
4. Obezbeđenje motornih vozila za inspektore.
5. Aktiviranje web sajta Sekretarijata -
u cilju unapređenja dostupnosti
podataka i informacija i obezbeđenja učešća javnosti u donošenju
odluka.
6. Jačanje kapaciteta i usavršavanje zaposlenih - obezbeđenje uslova za pra-
ćenje izrade propisa i prakse u njihovoj primeni, stručne literature i
primera dobre prakse, pohađanje
seminara i dr.
Sekretar
Goran Trivan, dipl. inž.
23
UVOD
2.0 BEOGRAD U BROJKAMA
Površina (ha)
Grad
Tabela i karta sa opštinama
Beograd
ukupno
322.268
35.995
541
541
2.225
2.225
ostrva
delovi Save
i Dunava
R.
broj
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
24
Naselje
Beograd
Grad Beograd
R. br.
Ime opštine
1.
Stari Grad
2.
Vračar
3.
Savski Venac
4.
Novi Beograd
5.
Zvezdara
6.
Rakovica
7.
Voždovac
8.
Čukarica
9.
Zemun
10.
Palilula
11.
Surčin
12.
Barajevo
13.
Obrenovac
14.
Grocka
15.
Sopot
16.
Lazarevac
17.
Mladenovac
BEOGRAD
Površina, km², 2005
Broj naselja, 2005.
Broj stanovnika prema Popisu 1991.
Porast ili pad stanovništva 1991. - 2002.
Poljoprivredna površina (ha), 2005.
Ukupna obrasla šumska površina (ha), 2005.
Ukupna dužina puteva (km), 2005.
Dužina puteva sa savremenim kolovozom (km),
2005.
Broj telefonskih pretplatnika, 2005.
Redovne osnovne škole, 2004/2005.
Broj stanovnika na 1 lekara, 2005.
REZULTAT
3222
166
1552151
1576124
23973
219418
37443
912
884
777836
282
277.7
mostovi
(preko
vodenih
tokova
138)
trgovi
skverovi
javne česme (na
užem području
grada 39)
fontane
17
7.805
412
36
34
76
20
UVOD
gradske
opštine
ulice (u 10
centralnih
opština
5517)
OPŠTI PODACI
Broj
Prosečna
veličina km²
Registrovane mesne
zajednice
Mesne
kancelarije
Grad
Beograd
Naselja
30. 06. 2005.
Katastarske
opštine
Gradska
opština
Poljoprivredne
površine %
Red.
br.
68,1
166
19,4
1.596.919
497
175
307
83
7
3
-
1
1
7
3
54.242
56.499
10.848
18.833
1
1
17
4
-
Površi
na km2
3.222
Stanovništvo (stanje)
Ukupno
Na
1 km²
1.
2.
Stari grad
Vračar
3.
Savski
venac
14
-
1
14
41.318
2.951
1
9
-
4.
Novi
Beograd
41
35,8
1
41
218.439
5.328
2
18
-
32
30
149
156
150
447
289
213
410
289
271
384
56,6
41,4
63,1
53,1
68,3
66,7
69,4
71,1
74,6
73,2
72,8
60,5
1
1
5
8
2
8
7
13
29
15
17
34
32
30
29,8
19,5
75
55,9
41,3
16,4
14,1
19,3
15,9
11,3
137.523
100.783
153.334
173.748
155.222
160.542
39.160
25.000
71.340
78.605
20.339
58.717
4.298
3.251
1.029
1.182
1.035
359
136
118
174
272
74
153
4
3
8
8
4
11
7
13
29
14
16
34
17
13
24
11
22
23
7
14
29
15
16
44
7
2
6
7
9
14
14
11
339
80,6
22
15,4
52.108
154
19
24
13
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Zvezdara
Rakovica
Voždovac
Čukarica
Zemun
Palilula
Surčin
Barajevo
Obrenovac
Grocka
Sopot
Lazarevac
Mladeno
vac
Geografske koordinate Beograda
Položaj kraj
njih tačaka
Sever
Jug
Istok
Zapad
Severna geografska širina
45°06’
44°16’
44°27’
44°38’
Istočna geografska dužina
20°23’
20°18’
20°52’
19°59’
Opština
Palilula
Lazarevac
Mladenovac
Obrenovac
25
UVOD
Merna tačka
Nadmorska
visina (m)
Grad Beograd
Najviša tačka
– Kosmaj
Najniža tačka
– Grocka
628
71
Naselje Beograd
Najviša tačka –
Opservatorija
„Zvezdara”
Najniža tačka –
Sportski centar
„25. maj”
Kalemegdan
Terazije
Trg Slavija
248,6
75,3
125,5
117
117
Prirodne karakteristike
Metropoliten grada Beograda zauzima ivične delove dveju velikih prirodnih celina: Panonske ravnice i
Balkanskog poluostrva. Sam grad
Beograd lociran je na liniji konvergencije ove dve, u fizičko-geografskom pogledu potpuno različite prirodne celine. Na severu je ravnica,
a na jugu više uzdignuto zemljište,
ispresecano niskim aluvijalnim ravnima duž vodenih tokova. Prirodnu
granicu između celina čine većim
delom reke Sava i Dunav. Položaj
Beograda, na spoju dveju visoko
kontrastnih prirodnih celina, obezbeđuje gradu raznovrsne prirodne
potencijale.
Na teritiriji Beograda zastupljene su
sledeće osnovne geološko-geomorfološke kategorije terena:
n Niskoravničarski
tereni fluvijalnog
genetskog tipa;
n Eolske
i eolsko-akvatične zaravni
južnog Srema;
26
Tereni
neogenog pobrđa;
n Brdski
i brdsko-planinski tereni i
n Geotehnogeni
tereni, odnosno
tereni formirani antropogenom
delatnošću.
Prema geološko-geomorfološkim ka
rakteristikama na području Beogra
da izdvajaju se sledeće geoprostorne celine:
n Aluvijalna
zaravan Pančevačkog
rita;
n Lesna
i lesoidna zaravan južnog
Srema;
n Aluvijalna
zaravan južnog Srema;
n Aluvijalna
zaravan Makiša i Ade
Ciganlije;
n Aluvijalna
zaravan Posavo –
Tamnave i donjeg toka Kolubare;
n Aluvijalna
zaravan u dolini srednjeg toka Kolubare i donjeg toka
Tamnave;
n Jezerska
površ Posavo – Tamnave;
n Pobrđe
i zaravni u neposrednom
slivu Dunava;
n Pobrđe
u neposrednom slivu Save;
n Neogeno
pobrđe i brdsko područje
sa zaravnima u slivu Kolubare;
n Neogeno
pobrđe i zaravan u slivu
reke Ralje;
n Neogeno
pobrđe i zaravan u slivu
reke Lug;
n Brdsko
i brdsko-planinsko područje severne Šumadije;
n Brdsko-planinsko
područje Kosmaja;
n Brdsko-planinsko
područje u slivu
Peštana i Onjega;
U okviru administrativnog područja Beograda vegetacija se sagledava
preko funkcionalno-ekoloških jedinica, odnosno bioma (biom sarži
karakteristike predela u geografskom smislu, vegetacijske osobenosti i specifičnosti faune).
Izdvajaju se tri bioma. Na severu je to
n
biom stepa i šumo-stepa.
UVOD
27
UVOD
28
UVOD
29
UVOD
30
UVOD
radi eksploatacije rude i građevinskog materijala;
n uništavanje autohtone vegetacije,
posebno šumskog pokrivača;
n poremećaj režima voda;
n zagađenje vodotokova;
n zagađenje vazduha;
n poremećaj zemljišta usled izgradnje.
Znatniji poremećaji prirodnog kvaliteta pejzaža nastali su usled izgradnje industrijskih kompleksa na
mestima koja nisu imala uslove za
tu svrhu, neplanskom izgradnjom
vikend naselja, kao i nelegalnom
izgradnjom stambenih područja.
Na ovom području mogu se izdvojiti tri tipa modifikovanih predela:
urbani predeli, suburbani i kultivisani predeli intezivne i ekstenzivne
obrade poljoprivrdnih površina.
Duž vodenih tokova je biom južnoevropskih listopadnih šuma vodoplavnog
i nizijskog tipa.
Na jugu je biom submediteranskih šuma
sa hrastom sladunom i cerom.
Prilikom formiranja karaktera predela uticaj čoveka je značajan, ponekad presudan. Tri glavne dimenzije
definišu taj uticaj:
n korišćenje
i upravljanje zemljištem; n karakter
naselja i objekata;
n šume
i tip polja (njiva, oranica, liva
da)
Promene prirodnih predela Beograda traju vekovima. Prirodna sredina je jako izmenjena, degradirana, a
neki od vidova degradacije su:
n razaranje površinskog sloja zemljišta, mestimično i do znatne dubine,
ZEMLJIŠTE, KLIMA, ŽIVOTNA SREDINA
ZEMLJIŠTE
Izvori podataka
Geografske koordinate krajnjih tačaka, obim gradskog atara, dužinu
granica sa susednim okruzima,
površinu grada i opština i nadmorsku visinu odabranih tačaka obezbedio je Republički geodetski zavod,
Centar Beograd.
KLIMA
Izvori podataka
Meteorološki podaci su rezultati
merenja i osmatranja Meteorološke
stanice Beograd-Vračar (nadmorska
visina 131,6 m). Podaci o vodostaju
i temperaturi vode Dunava i Save
predstavljaju rezultat merenja Hid
rometeorološkog zavoda Republike
Srbije.
Definicije
Podaci o temperaturi vazduha odnose se na srednje mesečne vrednosti
koje su dobijene putem merenja sva
kog dana u 7, 14 i 21 sat po lokalnom
vremenu. Istovremeno se prikazuje broj tropskih dana (najviša temperatura iznad 30 °C), letnjih dana
(najviša temperatura iznad 25 °C),
dana s mrazom (najniža temperatura ispod 0 °C) i ledenih dana (najviša
temperatura ispod 0°C).
Vazdušni pritisak je izražen u milibarima (mb). Relativna vlažnost
vazduha data je u procentima (%).
Podaci o padavinama se odnose na
mesečnu i godišnju količinu padavina izraženu u mm. U broj dana
sa padavinama uključeni su dani sa
najmanje 0,1 mm padavina i prikazuju se prema vrsti padavina (kiša,
sneg i susnežica).
31
UVOD
Osunčavanje (broj sunčanih sati) je
izraženo kao kumulativ i kao dnevni prosek. Vidljivost (horizontalna)
data je kao mesečni prosek i izražena kao procenat osmatranja sa vidljivošću iznad 10 km i sa vidljivošću
između 1 i 10 km. Dani sa maglom
su oni sa vidljivošću do 1 km.
Podaci o oblačnosti dobijeni su kao
rezultat merenja pomoću skale 0-10,
u kojoj 0 označava potpunu vedrinu, a 10 potpunu oblačnost. Vedri
dani se odnose na dane sa oblačnošću manjom od 0,2, a tmurni dani sa
oblačnošću većom od 0,8.
Podaci o vetrovitosti su dobijeni
merenjem na bazi Boforove skale, sa
rasponom 0–12 gde 0 označava tišinu, a 12 hurikanski vetar. Uz srednju
brzinu vetra navodi se broj dana sa
jakim vetrom, bržim od 10,8 m/s, kao
i brzina i pravac najsnažnijeg vetra.
Pravac vetra svrstava se u jedan od
šesnaest glavnih pravaca kompasa.
Učestalost vetrova i tišine izražena je
za osam glavnih pravaca vetra.
ŽIVOTNA SREDINA
Izvori podataka
Kontrola kvaliteta životne sredine
sprovodi se prema usvojenim programima Sekretarijata za zašt itu
životne sredine, a koji se odnose na
praćenje kvaliteta vazduha, vode,
zemljišta, nivoa radioakt ivnost i i
nivoa komunalne buke.
Merenja su poverena stručnim i
naučnim institucijama i to:
1) Gradski zavod za zaštitu zdravlja,
2) Institut za zaštitu zdravlja Srbije
„Dr Milan Jovanović – Batut”,
3) Hidrometeorološki zavod Republike Srbije,
4) Institut za medicinu rada i radiološku zaštitu „Dr Dragomir Karajović”.
32
Metodološka objašnjenja
Kontrola kvaliteta vazduha zasniva se na ispitivanju nivoa zagađenosti vazduha osnovnim i specifič
nim zagađujućim materijama poreklom od stacionarnih izvora (ložišta,
industrija) i od saobraćaja.
Kontrola kvaliteta površinskih voda
i vode za piće zasniva se na laboratorijskim analizama fizičko-hemijskih
i bakterioloških parametara.
Zemljište u blizini prometnih saobraćajnica i zon i poljoprivrednih
aktivnosti, ispituje se na sadržaj opasnih (olovo, kadmijum, nikl, hrom,
živa i arsen) i štetnih materija (cink).
Sistematsko ispitivanje spoljašnjeg
zračenja i sadržaja radio-nuklida u
životnoj sredini vrši se u cilju zaštite od jonizujućeg zračenja. Metode
ispitivanja su: merenje jačine apsorbovane doze gama zračenja u prizemnom sloju vazduha, gama spektro
metrijsko ispitivanje uzoraka vazduha, padavina, zemljišta, rečne
vode, vode za piće, životnih namirnica, mleka, stočne hrane i specifična merenja stroncijuma 90 (90Sr).
Merenje nivoa komunalne buke
vrši se određivanjem ekvivalentnog
nivoa buke (nivoa izloženosti buci)
za dan i noć. Dozvoljeni nivo buke
za dan iznosi 65 dB (A), a za noć 40
dB (A).
Sva merenja vrše se prema metodologiji utvrđenoj zakonom ili propisima donetim na osnovu zakona, a
izuzetno prema preporukama Svetske zdravstvene organizacije.
Na isti način utvrđene su i vrednosti imisije. Granična vrednost imisije (GVI) predstavlja najviši dozvoljeni nivo koncentracije zagađujućih
materija u vazduhu. Koncentracija preko GVI (%) je broj uzoraka čija
vrednost prelazi dozvoljene vrednosti u odnosu na ukupan broj uzoraka.
Položaj krajnjih tačaka –
opština
Sever – Palilula
Jug – Lazarevac
Istok – Mladenovac
Zapad – Obrenovac
Meteorološka opservatorija,
Bulevar Oslobođenja 8,
Savski venac
Severna geografska širina
45°06’
44°16’
44°27’
44°38’
44°48’
UVOD
T-01-01 Geografske koordinate Beograda
Istočna geografska
dužina
20°23’
20°18’
20°52’
19°59’
20°28’
T-01-02 Obim gradskog atara
Granični okrug
UKUPNO
Sremski
Srednje – Banatski
Južno – Banatski
Podunavski
Šumadijski
Kolubarski
Mačvanski
Granice, km
427
81
8
73
62
76
120
7
T-01-03 Nadmorska visina
Merna tačka
Nadmorska visina, m
Grad Beograd
Najviša tačka – Kosmaj
628
Najniža tačka – Grocka
71
Naselje Beograd
Najviša tačka – Opservatorija „Zvezdara”
248.6
Najniža tačka – Sportski centar „25. maj”
75.3
Meteorološka opservatorija, Bulevar Oslobođenja 8
132
Kalemegdan
125.5
Terazije
117
Trg Slavija
117
33
UVOD
T-01-04 Površina
UKUPNO
Ostrva
Delovi Save i Dunava
Opštine
Barajevo
Voždovac
Vračar
Grocka
Zvezdara
Zemun
Grad Beograd, ha
322692
21312
14831
292
28922
3163
15030
Naselje Beograd, ha
39181
541
2225
3218
292
3163
10324
T-01-05 Osnovni meteorološki podaci, 1887–2002.
Srednji atmosferski pritisak,
mb
Srednja temperatura vazduha,
°C
Srednja maksimalna
temperatura vazduha, °C
Dnevni maksimum
temperature vazduha °C
Datum
Srednja minimalna
temperatura vazduha, °C
Dnevni minimum temperature
vazduha,°C
Januar
Februar
Mart
April
1001
1004.1
1002.1
1000.2
997.9
11.7
0.1
1.9
6.8
12
16.8
3.3
6
11.8
17.4
41.8
20.4
24.5
30
30.9
12.08.1921.,
26.01.1955.
26.01.1955.
12.02.1899.
30.03.1952.
24.04.1926.
7.3
-3
-1.6
2.6
7.2
-26.2
-26.2
-25.5
-16.3
-6.1
10.01.1893
10.01.1893.
11.02.1929.
04.03.1890.
01.04.1931.
Srednj količine padavina, l/m2
669.5
42.8
38.2
44.2
57.8
Najveće vrednosti dnevnih
količina padavina, l/m2
Datum
Broj dana sa padavinama (kiša
i sneg), >=0,1 mm
Najveće količine padavina,
mm
Najmanje količine padavina,
mm
Broj dana sa snegom
Broj dana sa snežnim
pokrivačem
Osunčavanje1, h
Srednja relativna vlažnost
vazduha1, %
94
33.2
34.8
40.5
75.6
14.06.1994
05.01.1981.
03.02.1962.
30.03.1927.
22.04.1892.
137.8
12.8
11.2
11.5
12.8
1051.2
112
127.7
144.7
157.9
322.6
4.2
1.1
1.6
10.6
27.2
8
6.4
3.8
0.7
39.9
15.3
12.7
6.5
1.7
2105.1
71.9
97.8
149.6
186.1
69.5
79.7
74.3
66
62.1
Datum
34
Godišnja
vrednost
Maj
Jun
38354
33905
4078
41104
45127
3080
1395
27066
538
28848
15648
Jul
Avgust
UVOD
Lazarevac
Mladenovac
Novi Beograd
Obrenovac
Palilula
Rakovica
Savski venac
Sopot
Stari grad
Surčin
Čukarica
4078
7034
3080
1395
538
6259
Septembar
Oktobar
Novembar Decembar
998.8
999.2
999.2
999.9
1002.1
1002.9
1002.9
1003
17
20.1
22.1
21.7
17.7
12.5
6.7
2.1
22.7
25.8
28.1
28
24
18
10.7
5.2
34.9
38
40.5
41.8
41.8
34.7
29.3
22.6
19.05.1996. 18.06.1918. 04.07.2000.
12.08.1921. 09.09.1946. 02.10.1932. 01.11.1926. 16.12.1989.
11.7
14.7
16.4
16
12.6
8.2
3.5
-0.6
-1.4
4
8
6.4
0.6
-13
-15.2
-19.3
03.05.1935. 17.06.1913. 14.07.1907.
29.08.1906.
71
86.3
65.3
26.09.1906.,
30.10.1920. 10.11.1888. 23.12.1933.
29.09.1970.
53.3
49.7
54.8
53.8
53.2
68.7
94
92.4
87.5
21.05.1927. 14.06.1994. 15.07.1890.
88.4
48.3
38.8
39.9
10.08.1926. 04.09.1951. 30.10.1932. 08.11.1942. 17.12.1999.
13.2
13.1
10
8.9
9
10
12.3
13.6
191.7
218.2
262.5
198.8
183.7
217.6
129.8
178.7
8.7
7.9
2.1
1.6
1
-
2.2
0.6
-
-
-
-
-
0.2
2.1
6
-
-
-
-
-
2.2
4.3
9.8
233.5
261.3
295.3
276.4
214.1
166.6
88.3
63.4
64.1
65
62.7
62.8
66.7
71.7
77.7
81
35
UVOD
T-01-06 Temperatura vazduha
min.
1995.
-8.1
2000.
-14.5
2005.
-14.7
2008.
-8.3
2009.
-11.5
2010.
-9.6
Januar
-8.9
Februar
-4.1
Mart
-4.5
April
5.9
Maj
7.9
Jun
8.9
Jul
14.4
Avgust
11.2
Septembar
8.8
Oktobar
1.8
Novembar
1.1
Decembar
-9.6
Temperatura vazduha, °C
Tropski Letnji Dani s Ledeni
srednja sred- srednja
dani mrazom dani
maks. dani
min.
nja
maks.
8.2
12.3
17.5 34.5
35
66
18
9.7
14.2
19.4 40.5
58
120
50
14
8.1
11.8
16.2 35.9
20
93
67
17
16.5
14
18.8 38.3
53
109
34
11
9.6
13.6
18.3 36.3
48
125
44
20
9.2
13
17.5 38.4
40
94
57
15
-1.4
0.6
3.4 14.4
20
7
0.8
3.7
6.9 16.6
13
4.6
8.2
12.6 22.6
7
9.2
13.4
18.4 26.3
1
13.8
17.9
22.9 30.3
1
13
16.7
21
25.8 35.1
9
16
19.1
24.1
29.4
35
17
26
18.9
24
29.9 38.4
12
29
13.4
17.7
23.2 30.4
1
9
7.4
10.5
14.9 19.9
8.4
12.2
17.1
24
-0.5
2.5
6 20.2
17
8
Temperatura vazduha
Osunčavanje
36
Padavine
Snežni pokrivač
Vazd.
Relativna
pritisak,
vlažnost, % ukupno, kiša, sneg i susnežica, maks. visi- dani
mbar
mm
dani
dani
na, cm
1995.
1001.0
69
701.20 161
39
39
39
2000.
1001.6
62
367.70 105
28
30
17
2005.
1001.7
72
788.00 158
52
30
54
2008.
1001.2
65
586.90 130
15
24
22
2009.
999.4
69
804.40 175
34
39
47
2010.
998.0
71
865.50 164
43
28
56
Januar
999.2
81
91.60
9
12
14
15
Februar
992.3
76
112.80
13
10
28
18
Mart
1002.0
62
47.20
11
6
13
7
April
1001.5
68
43.70
18
Maj
994.8
69
86.40
23
Jun
995.6
75
181.70
19
Jul
998.7
68
41.40
12
Avgust
998.4
63
53.50
10
Septembar
999.7
71
51.80
13
Oktobar
1001.9
74
48.80
12
Novembar
994.4
68
45.20
13
1
Decembar
997.7
79
61.40
11
14
13
16
T-01-08 Osunčavanje, vidljivost, magla
1995.
2000.
2005.
2008.
2009.
2010.
Januar
Februar
Mart
April
Maj
Jun
Jul
Avgust
Septembar
Oktobar
Novembar
Decembar
Osunčavanje, h
Vidljivost
Magla,
dnevni prosečna, preko 10 1–10 km, dani
ukupno
prosek
km
km, %
%
2073.7
5.9
14.0
79.8
18.9
19
2433.3
6.6
20.0
88.4
10.5
17
1936.4
5.3
14.5
73.9
21.6
54
2344.1
6.4
23.1
86.4
10.9
12
2161.1
5.9
15.6
80.9
17.1
31
1995.1
5.4
14.5
85.0
13.8
10
58.5
1.9
8.4
47.1
49.3
5
68.2
2.4
9.8
67.7
32.3
145.5
4.7
16.7
92.7
6.9
184.3
6.1
14.1
90.4
9.6
187.3
6.0
18.0
89.8
10.2
220.0
7.3
15.2
91.2
8.8
303.1
9.8
17.6
96.9
3.1
312.3
10.1
17.5
99.9
0.1
191.4
6.4
16.2
96.4
3.6
131.6
4.2
13.1
77.8
22.2
131.7
4.4
16.5
96.1
1.9
61.2
2.0
11.4
74.5
17.2
5
37
UVOD
T-01-07 Barometarski pritisak, vlažnost vazduha, padavine
UVOD
T-01-09 Oblačnost, vetrovitost
Srednja
Srednja
oblačnost, Vedri Tmurni
brzina
desetine
dani
dani
vetra
neba
5.4
69
84
5.3
1995.
2000.
4.6
95
50
2.8
2005.
5.6
51
112
2.4
Najsnažniji vetar
Jak
vetar,
dani
pravac
brzina
73
ESE
25.8
113
SW
29.8
80 WNW & SSE
19.5
2008.
5.1
71
86
2.6
102
SSE
23.0
2009.
5.7
66
107
2.5
82
SE
20.9
5.9
58
114
2.6
112
SE
27.3
7.9
1
20
2.9
11
SSE
16.6
27.3
2010.
Januar
Februar
7.3
-
12
3.5
11
SE
Mart
6.2
4
12
3.0
12
ESE
18.8
April
5.8
4
7
2.5
9
NNE
13.7
Maj
6.9
1
8
2.2
10
W
17.6
Jun
5.7
7
9
2.0
7
WNW
18.0
Jul
4.2
8
5
2.2
3
WNW
13.5
Avgust
3.1
12
1
2.0
6
NW
13.9
Septembar
5.3
6
5
2.4
8
SSE
16.5
Oktobar
6.0
7
13
2.7
11
SE
19.7
Novembar
4.8
7
7
2.8
12
SSE
20.4
Decembar
7.4
1
15
3.1
12
SSE
19.3
T-01-10 Učestalost vetrova
1995.
Severo
Istok Jugoistok
istok
465
638
759
2260
2000.
727
404
983
2149
Jug
1092
852
Severoza
Jugoza
Zapad
pad
pad
433
2044
1007
294
1884
927
2005.
645
522
478
1079
1920
378
2482
1178
2008.
737
629
540
1169
2098
345
2035
1216
2009.
898
612
324
873
2136
356
3187
1059
2010.
868
573
648
1433
2136
327
1989
786
Januar
39
26
54
146
239
22
130
88
Februar
52
30
24
101
236
15
178
36
Mart
85
31
61
123
161
24
188
71
April
74
49
44
163
141
29
154
66
Maj
30
18
26
158
124
52
242
94
Jun
87
48
32
133
77
48
206
89
Jul
162
30
43
45
83
20
287
74
Avgust
114
150
117
69
100
14
118
62
84
76
74
132
123
14
157
60
Septembar
38
Sever
Oktobar
44
66
108
178
209
8
102
29
Novembar
28
31
31
119
346
57
73
35
Decembar
69
18
34
66
297
24
154
82
UVOD
Srednja brzina vetra
Ruža vetrova
T-01-11 Vodostaj reka
25.1.
470
31.12.
308
50
29.12.
594
13.4.
284
srednji,
cm
106
339
datum
512
12.4.
najviši,
cm
31.12.
datum
515
644
datum
23.1.
28.2.
najviši,
cm
205
113
datum
1995.
2000.
najniži,
cm
najniži,
cm
Sava – Beograd
srednji,
cm
Dunav – Zemun
2005.
214
18.11.
670
3.4.
385
163
18.1.
628
4.4.
336
2008.
198
9.9.
462
19.4.
317
153
9.9.
432
28.3.
277
2009.
189
14.10.
544
12.4.
345
144
14.10.
496
12.4.
297
39
UVOD
2010.
277
5.2.
692
29.6.
435
231
20.10.
651
30.6.
390
Januar
324
31.1.
550
15.1.
486
282
31.1.
511
15.1.
445
Februar
277
5.2.
505
28.2.
351
235
5.2.
466
28.2.
310
Mart
409
24.3.
555
8.3.
483
366
25.3.
512
8.3.
441
April
384
30.4.
464
1.4.
433
339
30.4.
419
1.4.
389
Maj
343
7.5.
539
25.5.
434
296
8.5.
496
25.5.
389
Jun
521
1.6.
692
29.6.
625
472
1.6.
651
30.6.
581
Jul
307
22.7.
688
1.7.
434
264
22.7.
648
1.7.
389
Avgust
289
29.8.
416
7.8.
379
242
29.8.
366
7.8.
329
Septembar
286
2.9.
404
26.9.
361
238
2.9.
357
26.9.
311
Oktobar
277
20.10.
416
4.10.
341
231
20.10.
363
4.10.
259
Novembar
281
11.11.
434
29.11
362
235
11.11.
394
29.11.
319
Decembar
434
1.12.
555
18.12.
526
394
1.12.
513
16.12.
487
T-01-12 Temperatura rečne vode
27.1
25.2
1.8.
12.2
2
25.1.
29.2
24.8.
15.6
2005.
0
5.2.
26.4
2.7.
12
0.8
12.2.
27.9
3.8.
13.2
2008.
...
...
...
...
...
2
6.1.
27.8
14.7.
15.1
2009.
...
...
...
...
...
1.2
12.1.
27
6.8.
14.9
2010.
...
...
...
...
...
2.2
1.2.
27.2
24.7.
13.6
Januar
...
...
...
...
...
2.6
31.1.
7.2
3.1.
5.2
Februar
...
...
...
...
...
2.5
1.2.
6.7
28.2.
3.9
Mart
...
...
...
...
...
4.7
12.3.
11.6
31.3.
7.4
April
...
...
...
...
...
11.4
16.4.
15
30.4.
12.5
Maj
...
...
...
...
...
12.9
21.5.
18
14.5.
16.2
Jun
...
...
...
...
...
15
6.6.
22.7
18.6.
18.8
Jul
...
...
...
...
...
18.1
1.7.
27.2
24.7.
23.5
Avgust
...
...
...
...
...
23.5
1.8.
27.1
21.8.
25.9
Septembar
...
...
...
...
...
15.3
30.9.
24.6
1.9.
20.3
Oktobar
...
...
...
...
...
10.1 31.10.
14.9
1.10.
13.2
Novembar
...
...
...
...
...
8.5 30.11.
11.5 12.11.
10.3
Decembar
...
...
...
...
...
3.4 22.12.
ISTORIJSKE KARAKTERISTIKE
Singidunum, Singedon, Nandor
Fehervar, Nandor Alba, Alba Graeca, Grieschisch Weisenburg, Misir
Rumelije, Dar ul Džihad, Fićirbair, Breg borbe i slave, Kuća slobode, Vrata istoka, Vrata zapada... Ovo
su samo neka od tridesetak imena
koja označavaju Beograd i ukazuju
8.2
datum
1.5
13.4
najviša,
°C
13.4
8.8.
datum
najniža,
°C
29.7.
25.5
datum
26.8
25.1.
najviša,
°C
17.1.
0
datum
1
2000.
najniža,
°C
1995.
40
srednja,
°C
Sava – Beograd
srednja,
°C
Dunav – Zemun
1.12.
5.4
na njegovu burnu prošlost počevši
od trećeg veka pre nove ere, kada su
ga osnovali Skordisci kraj ušća Save
u Dunav. Jedan je od najstarijih gradova u Evropi (istorija traje preko
7.000 godina) čija arheološka nalazišta datiraju iz 5. milenijum pre nove
ere. Pripadnici keltskog plemena su
osnovali Singidunum u 3. veku pre
1832. godine, Narodni muzej, osnovan 1844. godine i Narodno pozorište osnovano 1869. godine. Grad je
takođe i sedište Beogradskog Univerziteta osnovanog 1808. godine
kao Velika škola i Univerzitet umetnosti. U Beogradu se nalaze najznačajnija dela arhitekture, Kalemegdan
sa Beogradskom tvrđavom, brojni
spomenici kulture i druga nepokretna kulturna dobra, brojna arheološka nalazišta sa materijalnim ostacima koja svedoče o razvijenoj civilizaciji i kulturi na tlu Beograda od
praistorije do danas.
UVOD
nove ere, dok prvo pominjanje Beograda datira iz 878. godine. Tokom
svoje duge i burne istorije Beograd je
bio meta brojnih osvajača, a 38 puta
je podizan iz pepela. Rimljani su ga
osvojili početkom nove ere i u njemu
ostali sledeća četiri stoleća. A onda
su se za grad na „raskršću svetova”
borili Vizantinci, Huni, Gepidi, Sarmati, Istočni Goti, Sloveni, Avari,
Franci, Bugari, Mađari. Tako je bilo
do 13. veka kada ulazi u sastav srpske države. Za vreme despota Stefana Lazarevića,1403. godine, postaje
prestonica i doživljava materijalni i
kulturni procvat. Turci ga zauzimaju
1521. godine i, sa kraćim prekidima,
ostaju sve do 19. aprila 1867. godine kada su ključevi Beogradske tvrđave predati srpskom knezu Mihailu Obrenoviću. Za vreme Prvog
svetskog rata, od jeseni 1915. godine, bio je pod okupacijom austrougarske vojske. U Drugom svetskom
ratu, od 12. aprila 1941. do 20. oktobra 1944. godine, bio je pod okupacijom nacističke Nemačke. Specijalna enciklopedija gradova, izdata u
Velikoj Britaniji, beleži da je Beograd
grad sa najviše bitaka u svojoj istoriji. Na bedemima tvrđave doživeo
je 114 velikih sukoba tokom kojih je
poginulo više od šest miliona ljudi.
Arheološka nalazišta svedoče da su
naselja na području današnjeg Beograda postojala u mlađem neolitu,
pet hiljada godina pre nove ere. Po
nalazištu u Vinči nazvana je najrasprostranjenija kultura na tlu tadašnje Evrope. Danas je Beograd, posle
Atine, najveća urbana celina na Balkanu. Beograd ima status glavnog
grada Srbije. Beograd je prestonica
srpske kulture, obrazovanja i nauke.
U njemu je najveća koncentracija
institucija od nacionalnog značaja.
To su Srpska akademija nauka i
umetnosti, osnovana 1886. godine
kao Srpska Kraljevska Akademija,
Narodna biblioteka Srbije, osnovana
ŠUME I PARKOVI
Na teritoriji Beograda šume zauzimaju 13.513 hektara i o njima se brine
Šumsko gazdinstvo „Beograd”, koje
posluje u sastavu JP „Srbijašume”. U
beogradskim šumama najviše ima
jasena, cera, bukve, javora i bagrema.
Na užem gradskom području prostire se 19 park šuma na 732,50 hektara.
Najveće su Zvezdarska, Košutnjak i
Banjička šuma. U Beogradu ima i 64
javna parka ukupne površine 358,51
hektara. Najpoznatiji su Kalemegdanski park, Topčiderski park, Tašmajdanski park, Park prijateljstva,
Hajd park i Pionirski park. Javno
komunalno preduzeće „ZeleniloBeograd”, pored park-šuma i parkova, na teritoriji gradskih opština održava još 2.236,42 hektara javnih zelenih površina, 67.063 stabla u drvoredima i 2.474 žardinjera sa sezonskim cvećem. Na užem gradskom
području ima oko 1.100 dečjih igrališta, 4.581 rekvizita za zabavu i rekreaciju, 18.181 klupa i 23 sanitarna
objekta. Na široj teritoriji grada ima
14 javnih parkova, a njihovo održavanje povereno je opštinskim komunalnim preduzećima, koja istovremeno brinu i o ostalim javnim zelenim površinama. Prvi javni park
uređen je 1860. godine na uglu ulica
Kneza Miloša i Nemanjine, a nazvan
41
UVOD
je Finansijski park. Uređivanje zelenih površina počinje u 19. veku, a
prvi drvoredi zasađeni su između
1840. i 1845. godine.
Veći šumski kompleksi u sastavu ŠG
„Beograd”
42
Naziv šume
Opština
1.
Lipovačka šuma
Barajevo
2.
Avala
Rušanjske šume
Voždovac
3.
Gročanska ada
Grocka
4.
Stepin lug (deo na
Voždovcu)
Zvezdara
5.
Bojčin,
Draž,
Gibavac,
Crni lug,
Zidine,
Drenska
Zemun
6.
Obrenovački zabran
Skeljanska ada
Obrenovac
7.
Tamiš
Rit
Dunav
Palilula
8.
Manastirska šuma
Rakovica
9.
Guberevačka
šuma,
Vranovac,
Morak,
Dužinski gaj,
Trešnja,
Kosmaj
(deo u
Mladenovcu)
Sopot
10.
Košutnjak
(deo u Rakovici),
Sremački rit,
Makiš,
Ada Ciganlija,
Gorica,
Duboko,
Jasenovo,
Čukarica
BEOGRADSKA IZLETIŠTA NA LEVOJ I
DESNOJ OBALI SAVE
Surčin
Jugozapadno od Beograda, omeđena
autoputem Beograd - Zagreb i rekom
Savom, nalazi se Surčin, najmlađa
beogradska opština. Na površini od
220 km² smestilo se sedam sela sa
oko 40.000 stanovnika. Surčin je prva
beogradska destinacija sa kojom se
susreću svi koji kolima,autobusom
ili avionom dolaze sa zapada.
Na teritoriji opštine nalazi se beogradski aerodrom „Nikola Tesla”. U
okviru aerodroma je Muzej vazduhoplovstva, osnovan 1957. godine sa
željom da se sačuvaju eksponati značajni za nastanak i razvoj avijacije na
našim prostorima. Po broju i vrednosti eksponata muzej se svrstava u
desetak vodećih institucija ove vrste
u svetu. U muzeju se čuva preko 200
vazduhoplova, 130 avio motora, više
radara, raketa,najrazličitija vazduhoplovna oprema, preko 20.000 knjiga
i tehničke dokumentacije i više od
200.000 fotografija. U sklopu muzeja je i univerzalna bioskopska dvorana sa 120 mesta, specijalizovana
prodavnica suvenira, maketa i vazduhoplovne literature, zatim klub
Muzeja u kom se posetioci mogu
odmoriti i osvežiti.
U donjem Sremu, između sela Jakova i Boljevca, nalazi se manastir Fenek.
Po svom nastanku i istorijskoj sudbini tesno je povezan sa sudbinom
fruškogorskih manastira. Osnivanje Feneka vezuje se za doba Stefana Lazarevića, koji je vladao ovim
krajevima i u čije vreme se razvija kult Svete Petke. Pretpostavlja se
da je prva crkva podignuta na ovom
mestu u XV veku. Najraniji pomeni
nalaze se u jednom zapisu iz 1563.
godine, kada je to već bio razvijen
manastir u kome su se prepisivale
knjige. U Feneku su boravile mnoge
znamenite istirujske ličnosti.
kraja, nalazi se lovište Crni Lug. Ukupna površina lovišta je 1.055,22 ha,
a bogato je jelenima i divljim svinjama.
U Boljevcima se svake godine (2328. avgust) održavaju Dani Srema. Cilj
manifestacije je da se kulturnim i
umetničkim dešavanjima, budućim
generacijama, dočara vrednost i tradicija Srema. Za Veliku Gospojinu,
28. avgusta, održava se tradicionalna izložba Strašilijada. Za tu priliku
svi se trude da naprave što strašnije strašilo.
Prva polovina oktobra, u Boljevcima,
rezervisana je za Festival male forme.
Cilj festivala je promovisanje malih
pozorišnoh formi i neafirmisanih
glumaca.
UVOD
Sa desne strane puta koji vodi od
Jakova prema Boljevcima nalazi se
kamen-međaš nekadašnjeg imanja
manastira Fenek, postavljen 1747.
godine. Kamen je pravougaonog
oblika, zaobljen pri vrhu, visine 2
m. Prema narodnom predanju, za
vreme borbi protiv Turaka, Srbi koji
su bežali preko Save na teritoriju
Habsburške monarhije, žurili su da
se domognu kamena – međaša manastira Fenek, gde su se osećali bezbednim. Otuda i naziv „Zlatni krst”.
U Jakovu se, 22. juna, na Salašu Strmen, održava međunarodno takmičenje u preskakanju prepona. Ovo
takmičenje praćeno je i drugim
događajima vezanim za konje i život
na salašu.
Atraktivno izletište, Bojčinska šuma,
bogato je drvetom hrasta lužnjaka
i cera, jasena, lipe i graba. U prošlosti su stanovnici Progara koristili Bojčinsku šumu za gajenje stoke,
naročito, svinja. I danas se u ovoj
šumi mogu naći „kolebe”, pletene od
pruća i prekrivene slamom. Bojčin
je predstavljao utočište za meštane
okolnih mesta, kao i za ostale nevoljnike kroz burnu istoriju.U toku drugog svetskog rata ovde je bilo važno
uporište boraca za slobodu, o čemu
svedoče prokopane baze kao i spomen tabla na ulazu u šumu. Danas
se u ovom izletištu održavaju razne
manifestacije, a najpoznatija je Fijakerijada (12. jul). Na ovoj paradi fijakera i zaprega prikazuje se uparenost i urednost konja, kočijaša i opreme. Paradu prate i dodatni programi.
Rečno jezero, odnosno mrtvaja reke
Save, je jezero Živača. Pretvoreno je
u ribnjak i poseduje veliku količinu
rečne ribe. Nivo vode u jezeru reguliše kanal Vok.
U selu Boljevci, udaljenom 28 km od
centra Beograda, u neposrednoj blizini reke Save, u prelepim šumovitim predelima ovog ravničarskog
Obrenovac
Na prostoru od ušća Kolubare u
Savu do ulaza u Obrenovac, na 60
ha, pruža se predivna šuma, izletište
i rezervat Zabran. Šuma u kojoj preovlađuje beli jasen, hrast, brest i topola, predstavlja izuzetan prostor za
trčanje, šetnju i oporavak na proplancima, sa klupama i stolovima.
Plaža na Savi, opremljena pontonima tuševima i uređenim prilazima
vodi, leti okupi preko 10 000 kupača.Tu su i čamci za najam i reviri za
ribolov, a čitav kraj krase tri restorana sa terasama u dubokoj šumskoj hladovini. Na proplanku, pored
reke Izgrađen je „Grin hotel”, kompleks od pet sojenica, od kojih najveća predstavlja nacionalni restoran
„srpska kuća”, jedinstven u ovim
regionu. Četiri manje služe isključivo za odmor i uživanje. Nedavno je završena i moderna trim staza
kroz šumu, opremljena rekvizitima
i spravama za vežbanje i rekreaciju.
Etno - radionica, na obali Save u selu
Skela kod Obrenovca, predstavlja
etno ambijent u kojem je smeštena
stara srpska kuća sa tipičnim ente-
43
UVOD
rijerom kuća iz X IX veka, mini zoološki vrt i restauracijski prostor, gde
se na jednom mestu može pogledati kako se obnavlja stari nameštaj,
zaprežna kola, ali i kako se neguju
stari srpski zanati, kao i umeće gajenja životinja.
U Velikom Polju, nalazi se Ekološka kuća,
Jozića koliba, iz vremena Ustanka u
Posavini, sa eko baštom i 6 zaštićenih stabala starosti preko 200 godina. „Grupa stabala hrasta lužnjaka kod
Jozića kolibe” zaštićena su Rešenjem
Skupštine grada Beograda br. 5018/96-XIII-01 od 01. 02. 1996. godine. Predstavljaju spomenik prirode
botaničkog karaktera, III kategorije i
u društvenoj su svojini. Staralac nad
ovim prirodnim dobrom je „Eko
fond” iz Obrenovca.
Na putu za Banjane, u selu Grabovac,
nalazi se manastir Svetog Oca Nikolaja,
od davnina metoh manastira Bogovađa. Po predanju, kraj lekovitog
izvora, osnovao ga je srpski kralj
Dragutin 1284. godine. Manastir je
porušen u vreme Karađorđa. Obnovio ga je Knez Miloš za vreme svoje
vladavine. U porti manastira nalazi
se lekoviti izvor Vidan. Krajem XVI
i gotovo do kraja XVII veka u manastiru Grabovac postojala je prepisivačka škola u kojoj su prepisivane
bogoslužbene knjige. U XVI veku
monasi manastira prepisali su izuzetno vrednu knjigu „Minej”.
U selu Orašac, nalazi se crkva brvnara. Prvobitna crkva sagrađena je
u XVIII veku.Pored nje je uz gusle
1809. pevao Filip Višnjić, narodni
guslar i pevač, pozivajući ustanike
na borbu. Nekoliko gdina kasnije,
u znak osvete, Turci su je zapalili.
Obnovljana je 1895. i 1921. godine i
tom prilikom je zadržan stari izgled.
Ikonostas i crkveni nameštaj karakteristični su za crkve XIX veka. Ikone
su iz XIX veka.
Zdanje iz XVIII veka, Časni dom porodice Mihailović, predstavlja jednu od
44
najstarijih i najlepših kuća starog
Paleža. Pripadala je Dimitriju Markoviću, uglednom trgovcu iz Obrenovca. Čest gost u njegovom domu
bio je knez Miloš, ali i Joakim Vujić,
pišući svoje putešestvije.
Obrenovac poseduje kompleks otvorenih i zatvorenih bazena, idealnih za pripreme sportista i rekreativaca. Voda
zatvorenog bazena greje se i zimi, a
temperatura je 30°C. Sportsko rekreativni centar „Obrenovac” pruža odlične uslove za bavljenje dvoranskim
sportovima, kao i raznovrstan kulturno-umetnički program.
U ovoj gostoljubljivoj varoši, od
maja do novembra, održavaju se
manifestacije kao što su:
n „Pileći ustanak”, Zabran, maj mesec.
n „Veče nacionalne kuhinje”, Obrenovac,
maj mesec.
n „Vidovdanska regata”, Zabrežje, juni
mesec. Spust rekom Savom od
Zabrežja do Obrenovca čamcima i
drugim plovilima.
n „Leto pod platanima”, Obrenovac,
juni i avgut mesec.
n „Frizbi open”, Zabran, avgust
mesec.Takmičenje u bacanju frizbija.
n „Savezna izložba pasa svih rasa”, Stadion FK Obrenovac, prva nedelja
septembra.
n „Fišerov memorijal”, Obrenovac, septembar mesec. Takmičenje sportskih ribolovaca.
n „Međunarodno otvoreno prvenstvo Beograda u šahu”, Obrenovac,
novembar mesec.
45
00
33
66
9
9
12
12 km
km
EKOLOŠKI ATLAS BEOGRADA
Neuređena-nehigijenska naselja
Izlivi otpadnih voda
Nuklearni otpad
Beograd, 2002
Neuređene i nedovoljno uređene
deponije komunalnog otpada
Pozajmišta prirodnog građevinskog materijala
Industrijska proizvodnja: hemijski kompleksi i dr.
Ugrođeni građevinski objekti i naselja
Veći zemljani iskopi
UVOD
Smer delovanja geotehnogenih
zagađivanja
Zone intenzivne poljoprivredne
aktivnosti
Groblja
Zona magistralne infrastrukture
Ugrođene deonice magistralnih
saobrađajnica
Zona magistralnih saobraćajnica
GRAĐEVINSKA I DRUGA AKTIVNOST
Odlagališta jalovine
Kopovi
RUDARSKA AKTIVNOST
Pepelišta
Termoelektrane
ENERGETSKI KOMPLEKSI
GEOTEHNOGENA KARTA ŠIRE
TERITORIJE BEOGRADA
ZAGAĐIVAČI I GEOTEHNOGENI ČINIOCI
Karta 26
DIREKCIJA ZA GRAĐEVINSKO
ZEMLJIŠTE I IZGRADNJU BEOGRAD
46
2,5
5
7,5
10 km
14.864
292
28.923
3.165
43.872
38.351
33.900
4.074
40.995
44.661
3.036
1.400
Voždovac
Vračar
Grocka
Zvezdara
Zemun
Lazarevac
Mladenovac
Novi Beograd
Obrenovac
Palilula
Rakovica
Savski Venac
Sopot
Stari Grad
Čukarica
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
15.650
698
Beograd, 2002
Granica Generalnog plana (GP)
Granica opštine
21.312
Barajevo
1.
27.075
Površina
(ha)
Naziv
Opštine
154.632
70.791
20.527
47.682
97.752
156.587
70.234
224.424
56.389
58.882
181.692
140.483
69.448
69.680
161.376
21.647
Broj
stanovnika
TERITORIJA BEOGRADA
UVOD
Karta 2
UVOD
47
2,5
5
7,5
10 km
Beograd, 2002
Granica GP-a
UVOD
Važnije gradske saobraćajnice
Auto put, magistrale
Kanali
Reke, potoci
Stambeno tkivo
Prosečna godišnja ruža vetrova
Zona 5 - Centar
Zona 4 - Brdovito zaleđe
Zona 3 - Novi Beograd
Zona 2 - Krnjača
Zona 1 - Surčin plato
TOPOKLIMATSKE ZONE I
SREDNJE GODIŠNJE RUŽE VETRA
KLIMA
Karta 18
48
2,5
5
7,5
10 km
Beograd, 2002
Granica GP-a
Vađnije gradske saobraćajnice
Kanali
Reke, potoci
Stambeno tkivo
Ts < 10,0 C
Ts < 11,00 C
Ts > 11,5 C
Ts > 12,0 C (toplotno ostrvo)
Izoterme (temperatura u C)
SREDNJE GODIŠNJE
TEMPERATURE VAZDUHA
KLIMA
Karta 20
UVOD
49
2,5
5
7,5
10 km
Beograd, 2002
Granica GP-a
UVOD
Kanali
Reke, potoci
Stambeno tkivo
P > 750
700 < P < 750
600 < P < 650
P < 600
Izohijete (padavine u mm)
SREDNJE GODIŠNJE
KOLIČINE PADAVINA
KLIMA
Karta 21
UVOD
50
51
1. VAZDUH
1. VAZDUH
1. VAZDUH
Sadržaj poglavlja:
1.1. Kvalitet vazduha - zagađenost vazduha osnovnim zagađujućim materijama
i specifičnim zagađujućim materijama poreklom od industrije
1.2. Kvalitet vazduha - zagađenost vazduha specifičnim materijama
poreklom od izduvnih gasova motornih vozila
1.3. Radioaktivnost u vazduhu
1.4. Koncentracija radona u školama i vrtićima u Beogradu
52
53
2,5
5
7,5
10 km
SO2, NO2, ČAĐ, PAU, AS, SČ
SO2, NO2, ČAĐ, SČ
SO2, ČAĐ, AS
NO2
Teški i toksični metali
6
7
8
9
TT
Suspendovane čestice
SČ
Sumpordioksid
Granica GP-a
Kanali
Reke, potoci
Stambeno tkivo
1. VAZDUH
Beograd, 2002
NO2 Azotdioksid
SO2
PO3 Prizemni ozon
Aerosediment
AS
PAU Policiklični aromatični ugljovodonici 3.4 benzo (a)piren
SO2, ČAĐ, TT, PAU, AS, SČ
5
SO2, NO2, ČAĐ, TT, PAU, AS
3
SO2, ČAĐ, TT, PAU, AS
SO2, NO2, ČAĐ, TT, PAU, AS, SČ
2
4
SO2, NO2, ČAĐ, TT, PAU, AS, SČ, PO3
1
PARAMETRI KVALITETA VAZDUHA
VAZDUH
Karta 31
54
2,5
5
7,5
10 km
Beograd, 2002
Granica GP-a
Kanali
Reke, potoci
Stambeno tkivo
Metalurgija
Hemijska industrija
Toplane
ZNAČAJNI KONTINUIRANI
IZVORI EMISIJE U VAZDUH
Karta 24
1. VAZDUH
SO2
Čađ
NO2
Aerosedimenti
1. VAZDUH
1.1 Kvalitet vazduha – zagađenost vazduha osnovnim zagađujućim
materijama i specifičnim zagađujućim materijama poreklom od
industrije
Zagađenost vazduha u pogledu sumpordioksida,
izražena kao srednja godišnja vrednost za 2012. godinu
nije bila je preko propisane vrednosti od 50µg/m3 ni na
jednom mernom mestu. U toku godine registrovano je 18
dana preko GV* (125 µg/m3)
Srednja godišnja vrednost čađi u 2012. godini niža je od
propisane vrednosti od 50µg/m3. U toku godine registrovano je 115 dana preko GV (50 µg/m3)
Srednja godišnja vrednost azotdioksida u 2012. godini
bila je preko propisane vrednosti od 40µg/m3 na sedam
mernih mesta. U toku godine registrovano je 158 dana
preko GV (85 µg/m3)
Novom zakonskom regulativom taložne materije iz
vazduha nisu obuhvaćene sistematskim meranjem.
Predvidjena su samo ciljana merenja.
Dobijeni rezultati za benzo(a)piren (BaP) pokazuju da je
u 2012. godini registrovano prisustvo BaP-a preko ciljne
vrednosti (CV) na svim mernim mestima i postojanje
stalne izloženosti ovoj zagadjujućoj materiji dokazanoj
kao kancerogenoj.
Specifične
Rezultati analiza specifičnih zagađujućih materija u
zagađujuće
okolini industrijskih objekata povremeno su prelazile
materije porek- granične vrednosti za ispitivane materije, što ukazuje na
lom iz indusuticaj zagađenja vazduha poreklom od tehnoloških proce
sa
trije
Maksimalne
Maksimalne godišnje koncentracije u 2012. godini bile
godišnje konsu za: Čađ 115 mg/m3, za sumpordioksid 307 mg/m3 i za
azotdioskid 157 mg/m3.
centracije
Ukupne susRezultati merenja suspendovanih čestica manjih od 10
pendovane
mikrona (PM10) merenih na 14 mernih mesta bili su
čestice <10 mikpreko GV za godinu (40 mg/m3) na 10 mernih mesta.
rona
Policiklični
aromatični
ugljovodonici
(PAU)
Granična vrednost (GV) jeste najviši
dozvoljeni nivo zagadjujuće materije u vazduhu, utvrdjen na osnovu
naučnih saznanja, kako bi se sprečile ili smanjile štetne posledice po
zdravlje ljudii i/ili životnu sredinu i
koja se ne sme prći kada se jednom
dostigne.
Granica tolerancije (GT) jeste procenat
dozvoljenog prekoračenja granične
vrednosti pod propisanim uslovima.
Tolerantna vrednost (TV) jeste granična
vrednost uvećana za granicu tolerancije.
Maksimalna dozvoljena koncentracija je
maksimalna koncentracija zagadjujuće materije u vazduhu koja se ne
sme prkoračiti u cilju izbegavanja
ozbiljnih kratkoročnih posledica po
ekosisitem i zdravlje ljudi
Ciljna vrednost jeste nivo zagadjujuće
materije utvrdjen kako bi se izbegli,
sprečili ili smanjili štetni efekti po
zdravlje ljudi i /ili životnu sredinu u
55
1. VAZDUH
celini, koja će biti postignuta u utvrdjenom roku.
Kontrola kvaliteta vazduha
Kontrola kvaliteta vazduha na teritoriji Beograda obavlja se na osnovu Ugovora između Grada Beograda – Gradska uprava, Sekretarijat
za zaštitu životne sredine i Gradskog zavoda za javno zdravlje, Beograd. Obim i sadržaj kontrole kvaliteta vazduha određen je Programom
kontrole kvaliteta koji se donosi za
period od dve godine 2012 i 2013.
godinu.
Važeća zakonska regulativa u Republici Srbiji na osnovu koje se odvijaju
aktivnosti praćenja kvaliteta vazduha, zaštite vazduha od zagađivanja i
unapređenja stanja u ovoj oblasti je:
n Zakon
o zaštiti životne sredine („Sl.
glasnik RS”, br. 135/2004 i 36/2009),
n Zakon
o zaštiti vazduha, Sl. glasnik RS”, br. 36/2009
n Uredba
o uslovima za monitoring
i zahtevima kvaliteta vazduha, „Sl.
glasnik RS”, br. 11/2010 i 75/2010.
n Uredba
o graničnim vrednostima
emisija zagađujućih materija u vazduh, „Sl. glasnik RS” ,br. 71/2010.
n Pravilnik
o sadržaju planova kvaliteta vazduha, „Sl. glasnik RS”,br.
21/2010.
n Pravilnik
o metodologiji za izradu akcionih planova, „Sl. glasnik
RS”,br. 72/2010.
Zagađen vazduh i dalje ostaje jedan
od glavnih faktora koji određuje
kvalitet života u urbanim sredina
ma, na taj način što povećava rizik
za zdravlje ljudi i životnu sredinu. U
cilju da se razviju odgovarajući pla
novi za upravljanje kvalitetom vaz
duha, neophodno je pre svega obez
bediti pouzdane informacije o stepe
nu zagađenosti.
Smanjivanje stepena zagađenosti vazduha u urbanim sredinama
56
postavljen je kao jedan od ključnih
ciljeva u Strategiji zaštite životne sredine u zemljama Istočne i Jugoistočne Evrope, usvojenoj na Petoj Ministarskoj konferenciji „Životna sredina za Evropu”, Kijev 2003. Jedna od
ključnih aktivnosti koju su usvojile
SZO i Evropska komisija (bazirano
na kriterijumima SZO) bila je optimizacija standarda koji se tiču ispunjavanja uslova za smanjenje štetnih
uticaja na zdravlje.
Izvori zagađivanja vazduha u urbanim
sredinama
Izvori zagađenja vazduha rezultat
su uglavnom ljudskih aktivnosti i
mogu se svrstati u tri grupe:
1. Stacionarni izvori:
n
n
n
izvori
zagađenja u ruralnim
područjima vezanim za poljoprivredne aktivnosti, rudarstvo i
kamenolome,
izvori
zagađenja vezani za industrije i industrijska područja, hemijsku
industriju, proizvodnju nemetala,
metalsku industriju, proizvodnju
električne energije,
izvori
zagađenja u komunalnim
sredinama kao što su zagrevanje,
spaljivanje otpada, individualna
ložišta, otvoreni roštilji za pripremu hrane, perionice, servise za
hemijsko čišćenje i dr.
2. Pokretni izvori:
n
obuhvataju
bilo koji oblik vozila
motora sa unutrašnjim sagorevanjem kao npr. laka vozila koja koriste benzin, laka i teška vozila koja
koriste dizel, motorcikle, avione.
3. Izvori zagađenja iz zatvorenog prostora:
n
obuhvataju
pušenje cigareta, biološka zagađenja (polen, grinje, plesni, kvasci, insekti, mikroorganizmi, alergeni poreklom od domaćih životinja), emisija od sagorevanja i zagrevanja, emisija od različitih materijala ili materija kao
Podela zagađujućih materija
Zagađujuće materije generalno se
dele na gasove, pare, čvrste čestice i u
poslednje vreme spominju se mirisi. Suspendovane čestice dalje se grupišu u
odnosu na veličinu čestice: prašinu,
dim, isparenja i izmaglicu (aerosol).
Gasovite zagađujuće materije: Gasovite
zagađujuće materije uključuju jedinjenja sumpora (sumpordioksid –
SO2 i sumportrioksid – SO3), ugljenmonoksid (CO), jedinjenja azota
(azotmonoksid – NO, azotdioksid
– NO2, amonijak – NH3), organska
jedinjenja (ugljovodonici – UV, isparljiva organska jedinjenja – IOJ, policiklične aromatične ugljovodonike
– PAU, halogene derivate, aldehide
i dr.), halogena jedinjenja HF i HCl i
materije specifičnog mirisa.
Sekundarne zagađujuće materije nastaju pod uticajem termalne,
hemijske ili fotohemijske reakcije.
Suspendovane čestice: Čestice suspendovane u vazduhu uključuju ukupne suspendovane čestice (TSP),
PM10 (PM sa srednjim aerodinamičkim prečnikom manjim od 10 mm),
PM2,5 (PM sa srednjim aerodinamičkim prečnikom manjim od 2,5 mm),
fine i ultrafine čestice poreklom iz
dizel motora, leteći pepeo od uglja,
mineralna prašina (ugljena, azbestna, silikatna, cementna), metalna prašina i isparenja (npr. cink,
bakar, gvožđe i olovo), kisele izmaglice (aerosol) (npr. sumporna kiselina), čestice fluorida, pigmenti boja,
izmaglice pesticida, ugljenik, uljani
dimovi i drugo.
Mirisi: Pojedini mirisi mogu biti tačno
1. VAZDUH
što su isparljiva organska jedinjenja, olovo, radon, azbest i različite
sintetičke hemikalije i dr. Poslednjih desetak godina u razvijenim
zemljama zagađenost vazduha
zatvorenog prostora predstavlja
ozbiljan problem, kojem se posvećuje posebna pažnja.
definisani u pogledu nastanka, izazvani specifičnim hemijskim agensima kao što su vodoniksulfid (H2S),
ugljendisulfid (CS2) i merkaptani
(R-SH, R, SR2) dok je druge mirise
ponekad teško hemijski definisati.
U Programu kontrole kvaliteta vazduha zagađujuće materije koje se
ispituju u mreži mernih mesta podeljene su u skladu sa našim Pravilnikom „Službeni glasnik Republike Srbije”, br. 54/92 i dokumentima
Evropske Unije i preporukama SMO
i SZO u dve grupe:
1. Osnovne (klasične) zagađujuće materije – grupa zagađujućih materija koja
je široko rasprostranjena i neizbežno
prisutna u svakodnevnim ljudskim
aktivnostima.
2. Specifične zagađujuće materije – grupa
zagađujućih materija koja se emituje
iz pojedinih delatnosti i iz određenih industrijskih procesa proizvodnje.
3. „Zimski smog” predstavlja zagađenje vazduha materijama iz procesa sagorevanja fosilnih goriva koja
sadrže sumpor (SO2) i suspendovane
čestice. Sinergetsko delovanje sumpordioksida i suspendovanih čestica
je pojačano u odnosu na efekat pojedinačnog delovanja svake od ovih
materija.
Ovaj sinergetski efekat je imao tragične posledice u poznatoj Londonskoj epizodi (1952.).U procesu reakcije uključene su tri osnovne komponente:
n SO
2,
n suspendovane
čestice i
n kapi
vode i magle.
Čestice služe kao mesto nukleizacije
za formiranje magle, jer na njihovoj
površini odvija se proces oksidacije
SO2 uz katalizu
4. „Letnji smog” predstavlja smešu
oksidansa tzv. fotohemijskih oksidanasa koji nastaju kao proizvod
57
1. VAZDUH
delovanja ultravioletnog zračenja na
smešu prisutnih zagađujućih materija (azotovi oksidi, ugljovodonici).
Pod uticajem sunčeve svetlosti razlaže sa azot dioksid i oslobađa atom
kiseonika koji je reaktivan i stvara ozon.
Ovaj kompleks zagađujućih materija
javlja se isključivo u letnjem periodu
pri određenim meteorološkim uslovima. Ozon koji čini glavni sastojak ove smeše nazivamo „prizemni
ozon”, jer se on formira u nižem
sloju troposfere, što nije isto što i
ozon prisutan u stratosferi.
Nivoi mreže u monitoringu
Nova zakonska regulativa u oblasti praćenja stanja kvaliteta vazduha i organizovanja mreže monitoringa uskladjena je sa direktivama EU
i u tom smislu postavljene su osnove za uspostavljanje Programa kontrole kvaliteta vazduha na nekoliko nivoa.
Državana mreža mernih stanica i/ili
mernih mesta za merenje:
n regionalnog
i prekograničnog
atmosferskog prenosa zagadjujućih materija u vazduhu i aerosedimentima u okviru medjunarodnih
obaveza,
n kvaliteta
vazduha u naseljima,
industrijskim i nenaseljenim
područjima,
n kvaliteta
vazduha u zaštićenim prirodnim dobrima i zaštićenoj okolini nepokretnih kulturnih dobara,
n kvalitet
vazduha u područjima
pod uticajem odredjenih izvora
zagadjivanja, uključujući pokretne izvore i
n alergenog
polena.
Lokalna mreža mernih stanica i/ili mernih mesta uspostavlja se za praćenje
kvaliteta vazduha na nivou autonomne pokrajine i jedinice lokalne
samouprave. Zakon o zaštiti vazdu58
ha, Sl. glasnik RS, br.3 6/2009 Član
15. Monitoring kvaliteta vazduha u
lokalnoj mreži obavlja se prema programu koji za svoju teritoriju donosi
nadležni organ autonomne pokrajine i nadležni organ jedinice lokalne
samouprave, a koji mora biti uskladjen sa programom iz Člana 11. stav
3 zakona.
Kriterijumi za uspostavljanje mernih
mesta
Broj i raspored mernih mesta zavisi od površine područja, vrste izvora koji zagađuju vazduh, geografskih karakteristika (konfiguracija
terena), gustina naseljenosti. Svrha
i cilj monitoringa takođe opredeljuju
mrežu mernih mesta. Praćenje kvaliteta vazduha obavlja se u zonama i
aglomeracijama.
Zona predstavlja deo teritorije Republike Srbije sa definisanim granicama, odredjen u cilju ocenjivanja i
upravljanja kvalitetom vazduha koja
sa stanovišta kontrole, održavanja
i/ili unapredjenja kvaliteta vazduha, čini karakterističnu funkcionalnu celinu.
Aglomeracija je zona sa više od
250.000 stanovnika. Aglomeracija
može biti i zona sa manjim brojem
stanovnika, ako je gustina naseljenosti u toj zoni veća od propisane,
pa je zbog toga opravdana potreba
za ocenjivanjem i upravljanjem kvalitetom vazduha.Izbor makrolokacija za fiksna merenja odredjuju se u
cilju zaštite zdravlja ljudi, vegetacije
i prirodnih ekosistema.
a) Zaštita zdravlja ljudi – lokacije za
merenje u cilju zaštite zdravlja
ljudi treba postaviti tako da se
dobiju podaci o područjima unutar zona i aglomeracija gde se očekuju najviše koncentracije kojima
je populacija izložena direktno ili
indirektno za period vremena koji
Cilj kontrole kvaliteta vazduha
Programsko sistematsko merenje
zagađenosti vazduha na teritoriji
Beograda obezbeđuje ostvarivanje
više ciljeva:
n praćenje
stepena zagađenosti vazduha u odnosu na granične vrednosti imisije (GVI),
n preduzimanje
preventivnih mera
u segmentima značajnim za zaštitu vazduha od zagađivanja,
n informisanje
javnosti i davanje
preporuka za ponašanje u epizodama povećanog zagađenja vazduha,
n praćenje
trendova koncentracija po
zonama gradske teritorije,
n procena
izloženosti populacije,
n identifikacija
izvora zagađenja ili
rizika,
n evaluacija
dugotrajnih trendova,
n sagledavanje
preduzetih mera na
stepen zagadjenosti vazduha
Zagadjujuće materije imetode
uzorkovanja i određivanja
1. VAZDUH
je značajan za izražavanje granične vrednosti imisije (normativa).
b) Stavranje baze podataka - da se obezbede podaci o nivoima koncentracija, trendovima, u drugim
područjima unutar zona i aglomeracijama koje su reprezentativne
za izloženost opšte populacije.
Monitoring kvaliteta vazduha obuhvaćen Programom kontrole kvaliteta vazduha u Beogradu u 2010. i
2011. godini u skladu je sa Uredbom
o uslovima za monitoring i zahtevima kvaliteta vazduha, „Sl. glasnik
RS”, br. 11/2010 i 75/2010. i saglasnost
nadležnog ministarstva, kao i Sekretarijatom za zaštitu životne sredine
grada Beograda, koji donosio dvogodišnji Program kontrole kvaliteta
vazduha na teritoriji Beograda.
Oprema, metode, parametri, kao i
interpretacije rezultata ispitivanja
usklađeni su sa Uredbom o uslovima za monitoring i zahtevima kvaliteta vazduha, „Sl. glasnik RS”, br.
11/2010 i 75/2010.
Zdravstveni efekti
U proceni o globalnom opterećenju
bolesti utvrđeno je da je 1,4% ukupnog mortaliteta, 0,5% svih izgubljenih dana kvalitetnog života i
2% svih kardiopulmonalnih bolesti, uzrokovano zagađenim ambijentalnim vazduhom. Procene ukupnog opterećenja bolesti kada je u
pitanju ambijentalni vazduh, bazirane su samo na uticaju (efektima) koji
nastaju od mikročestičnog zagađenja (čestice od 10 i 2,5 mikrona) kod
dece i odraslih. Tako su epidemiološke studije ukazale da se mortalitet prvenstveno javlja kod starijih
ljudi, procene su da je 81% atributivnih smrti usled zagađenja ambijentalnog vazduha kod ljudi starijih od
60 godina. Kod dece ispod 5 godina
3% svih atributivnih smrti pripisuje
se zagađenju vazduha, a 12% atributivnom gubitku kvalitetnih godina
života (SZO 2002).
Štetno delovanje zagađujućih materija prisutnih u resursima životne
sredine, u ovom slučaju govorimo o
vazduhu, dovode do promene kvaliteta vazduha i na taj način do porasta potencijalno negativnih uticaja
na zdravlje i to na više načina:
n intenzivna
izloženost toksičnim
materijama može uzrokovati akutne zdravstvene efekte,
n izloženost
nižim koncentracijama (nižim od dozvoljenih) štetnih materija kroz duži vremenski
period može dovesti do hroničnih
oboljenja,
59
1. VAZDUH
izloženost
pojedinim štetnim
materijama može izazvati genetske promene,
n štetni
efekti izazvani suspendovanim česticama do 10 mikrona
SČ10, u velikoj meri su udruženi sa još finijim česticama, kiselim
aerosolom ili sulfatima ili oksidima metala,
n dugotrajna
izloženost niskim koncentracijama mikročestica udružena je sa mortalitetom i doprinosi
pojavi povećane stopa bronhitisa i
smanjenju funkcije pluća
n sperovedene
studije ukazuju da
očekivani životni vek može biti
skraćen više od godinu dana u
naseljima izloženim visokim koncentracijama PM10 u poređenju sa
onim izloženim niskim koncentracijama,
n smanjenje
imunološke sposobnosti
organizma,
n izazivanje
subkliničkih iritacija i
neprijatnih osećanja i
n uticaj
na pogoršanje postojeće bolesti.
Zagađenom vazduhu izloženo je
celokupno stanovništvo, a naročito su ugrožene osetljive grupacije,
deca, bolesni i stari ljudi Na osnovu istraživanja u svetu, literaturnih
podataka kao i sopstvenih ispitivanja potvrđena su mnogobrojna štetna delovanja određenih materija u
vazduhu, kao što su: napadi bronhijalne astme u masovnim razmerama u slučajevima zagađenja vazduha specifičnim zagađivačima; lokalno dejstvo na sluzokožu i kožu, respiratorne organe, a u slučaju resorpcije gasova promene metabolizma i
alergične manifestacije kod 10% stanovništva.
(deca, stare osobe i različite kategorije hroničnih bolesnika).
Zagađujuće materije prisutne u vazduhu spoljne sredine ne oštećuju
u istoj meri sva tkiva. Na dejstvo
n
60
sumpordioksida, azotovih oksida i
ozona (nadražljivci) najosetljiviji je
respiratorni trakt.
STANJE ZAGAĐENOSTI VAZDUHA
U BEOGRADU
Oprema, metode, parametri, kao i
interpretacije rezultata ispitivanja
usklađeni su sa Uredbom o uslovima za monitoring i zahtevima kvaliteta vazduha, „Sl. glasnik RS”,br.
11/2010 i 75/2010.
Analizom podataka dobijenih na
osnovu ispitivanja uzoraka vazduha iz lokalne mreže urbanih fiksnih
stanica u toku 2012. godine i poređenjem sa propisanim normativima
može se konstatovati sledeće:
n
n
n
U
toku 2012. godine na 14 mernih mesta registrovano je 18
dana sa koncentracijom sumpordioksida preko granične
odnosno tolerantne vrednosti
(GV 125 mg/m3), dok je u 2011.
godini zabeleženo 89 dana. U
odnosu na 2011. godinu broj
dana koji je bio preko GV smanjen je za 79,88%.
U
dana sa koncentracijom čađi
preko MDV maksimalno dozvoljene vrednosti (50 mg/m3), što
znači da u proseku po jednom
mernom mestu je 9,2 dana. Prosečan broj dana sa koncentracijom čađi preko GV po mernom
mestu u 2011. godini iznosio
je 19 dana. U odnosu na 2011.
broj dana koji je bio preko GV u
2012. smanjen je za 51,58%.
U
dana sa koncentracijom azotdioksida preko granične vrednosti (40 mg/m3), i 15 dana preko
tolerantne vrednosti (60 mg/m3).
Prosečan broj dana sa koncentracijom azotdioksida preko
n
n
n
n
za godinu (50,0 mg/m3). Tabela 1
strana 1 od 10.
Srednja
godišnja vrednost čađi
ni na jednom mernom mestu
nije bila preko GV za godinu
(50,0 mg/m3).
Srednja
godišnja vrednost azotdioksida je na sedam mernih
mesta bila preko GV za godinu
(40,0 mg/m3) i na jednom mernom mestu preko TV od (60,0
mg/m3). Tabela 1 strana 1 od 10.
1. VAZDUH
n
granične vrednosti po mernom
mestu u 2012. godini iznosi
10,53 dana, a u 2011. godini 8,83
dana, što predstavlja povećanje
za 19,25%.
Prosečan
broj dana po mernom
mestu sa koncentracijom azotdioksida preko TV u 2012. godini iznosi 15 dana, u odnosu na
2011. godinu kada je preko TV
bilo 7,6 dana. Što predstavlja
povećanje za 97.36%.
U
toku 2012 godine nije registrovano prekoračenje GV (5mg/
m3 ) za benzen.
Srednja
godišnja vrednost sumpordioksida nije ni na jednom
mernom mestu bila preko GV
Srednja godišnja vrednost PM10 ja
na 10 mernih mesta bila preko granične odnosno tolerantne vrednosti za godinu koja iznosi 40mg/m3
odnosno 48mg/m3.
Maksimalne godišnje koncentracije na teritoriji Beograda u periodu 2008. - 2012.
godina
Maksimalna
koncentracija*
Godina
2008.
2009.
2010.
2011.
2012.
Čađ
325
226
219
223
115.
SO2
163
250
131
246
307
296
170
382
250
157
NO2
* izraženo u mg/m3
Suspendovane čestice
U toku 2012. godine uzorkovane
su čestice prečnika veličine do 10
mikrona, usvojene nomenklature
PM10. PM10 uzorkovane su na 12
mernih mesta od kojih se dva nalaze u široj zoni teritorije grada Beograda na području opština Obrenovac (Grabovac) i Lazarevac (Vreoci).
Srednje godišnje vrednosti PM10 su
na 10 od ukupno 12 mernih mesta
bile preko GV odnosno preko TV za
godinu (40 mg/m3/48 mg/m3).
Merenje sadržaja teških metala i
benzo(a)pirena u suspendovanim
česticama
Na području opštine Obrenovac,
mesto Grabovac u toku 2001. godine posebno je uspostavljeno merenje suspendovanih čestica sa ispitivanjem koncentracija teških metala i
3,4 benzo(a)pirena.
Dobijeni rezultati upoređivani su
saUredbom o uslovima za monitoring i zahtevima kvaliteta vazduha,
„Sl. glasnik RS”, br. 11/2010 i 75/2010.
Sadržaj benzo(a)pirena bio je preko
GV od 1,0 ng/m3 na godišnjem nivou
kao srednja godišnja vrednost preko
GV, u 209 pojedinačnih merenja. Najveći broj pojedinačnih merenja BaP,
preko GV od 1,0 ng/ m3 registrovan
61
1. VAZDUH
je na mernom mestu u Grabovcu (48
merenja) i na mernom mestu u Lazarevcu (52 pojedinačna merenja).
Koncentracija arsena je bila preko
dozvoljene ciljne vrednosti (CV
iznosi 6 ng/m3) vrednosti u 154 pojedinačna merenja. U Grabovcu u 37
pojedinačnih merenja i u Lazarevcu u 52. Koncentracije nikla bila je
u 14 merenja preko ciljne vrednosti
(CV iznosi 20 ng/ m3). Kadmijum je u
jednom merenju bio preko ciljne vrednosti (CV iznosi 5 ng/ m3).
Specifične zagađujuće materije
Specifične zagađujuće materije
karakteristične za neposrednu okolinu tj. zonu uticaja pojedinih industrijskih procesa, uzorkovane su i
ispitivane na dva merna mesta. Veliki Crljani ul. Kolubarska 17 i Patrijarha Dimitrija 7-13, Rakovica
Prekoračenja graničnih kao i tolerentnih vrednosti suspendovanih
čestica do 10 mikrona PM10 su registrovana na oba merna mesta. U
Rakovici je registrovana maksimalna vrednost od 317 mg/m3 a u Velikim Crljanima 163,7 mg/m3. Ciljna
vrednost za arsen je prekoračena u
13 a u Rakovici u tri merenja a nikl
u 24.
Benzo-a-piren bio je preko GV od
1,0 ng/m3 u Velikim Crljanima u 28
merenja, a u Rakovici u 16 merenja.
Prizemni ozon
Prizemni ozon kao dominantan gas
u letnjoj smeši (smogu) praćen je na
dva merna mesta u Ul. Omladinskih
brigada i u Lazarevcu u ulici Slobodana Kozareva, tokom cele godine,
kontinualno automatskim monitorom APOA 360 Series HORIBA.
Svakodnevnim analizama uzoraka vazduha na šest mernih mesta
u gradu od početka ložne sezone,
62
omogućava se pravovremeno reagovanje u slučajevima (porasta trenda
koncentracija materija koje se prate)
epizodnih povećanja zagađenosti
vazduha. Na osnovu svakodnevnih analiza uzoraka vazduha i vremenske prognoze stručnjaci Gradskog zavoda za javno zdravlje bili
su u mogućnosti da predlažu mere
i postupke za smanjenje zagađenosti
vazduha kao i preporuke za ponašanje ugroženih grupa stanovništva u
cilju zaštite zdravlja.
U toku grejne sezone 2012/2013. godine nije zabeležena epizoda povećanja zagađenja vazduha. Povremeno
su registrovane povećane koncentracije zagađujućih materija kao satne
vrednost posebno u saobaraćajnim
špicevima ili u periodu nepovoljnih
meteoroloških uslova.
Na osnovu srednje dnevnih koncentracija GV i TV sumpordioksida, čađi aztodioksida kao suspendovanih čestica do 10 mikrona u
2012. godini u gradu se mogu izdvojiti zone sa različitim nivoima zagađenosti vazduha. Međutim, ako se
posmatraju srednje godišnje vrednosti ta razlika nije tako uočljiva. Kada
se radi o zoniranju u odnosu na registrovane koncentracije čađi, mogu se
izdvojiti nešto jasnija područja. Centralna zona starog grada, područje Zemuna kao i opterećene saobraćajnice izdvajaju se sa nešto višim
koncentracijama čađi, PM10 i azotdioksida.
Izvršene analize uzoraka vazduha
na prisustvo teških metala u PM10
ukazuju da nije zanemarljivo prisustvo toksičnih, kao i pojedinih kancerogenih materija u vazduhu urbane sredine.
Veoma često u saobraćajnim špice
vima kao i u vreme trajanja inver
zija registrovane su povećane satne
koncentracije zagadjujućih materija.
Iz navedenih razloga u ugroženim
zonama grada neophodno je inten-
n
PREDLOG MERA
Obzirom da postoji potreba i društveni interes za sprovođenje mera
zaštite vazduha od zagađivanja, radi
zaštite zdravlja ljudi, kulturnih i
materijalnih dobara, neophodno je:
n Na
osnovu dobijenih rezultata
o nivou zagađenosti vazduha na
teritoriji Beograda, odnosno ocene
kvaliteta vazduha (Član 22 Uredbe
„Službeni glasnik RS” br. 11/2010 i
75/2010) pristupiti aktivnostima iz
nadležnosti lokalne samoprave
n Donošenje
plana kvaliteta vazduha (Član 31 ZAKON o proglašenju
Zakona o zaštiti vazduha „Službeni glasnik RS” br. 36/2009.sa ciljem
da se postignu odgovarajuće granične vrednosti ili ciljne vrednosti
utvrdjene aktom iz člana 18 istog
Zakona. Plan iz stava 1 ovog člana
donosi se na osnovu ocene stanja
kvaliteta vazduha i obuhvata sve
glavne zagadjujuće materije i glavne izvore zagadjivanja vazduha
koji su doveli do zagadjenja.
n Učestvovati
aktivno u razmatranju
i davanju uslova za zaštitu vazduha od zagađivanja prilikom izrade
i donošenja Urbanističkih planova
na teritoriji grada Beograda;
n
n
n
n
n
n
Nastaviti
sa sistematskim praćenjem stepena zagađenosti vazduha na teritoriji grada, određivanjem srednje dnevnih koncentracija sumpordioksida, čađi, aerosedimenata, PAU, teških metala i prizemnog ozona, kao i specifičnih
zagađujućih materija u reprezentativnim područjima;
Nastaviti
sa procesom gasifikacije i toplifikacije priključenjem na
daljinsko grejanje preostalih zagađivača;
Neophodno
je sačiniti katastar
zagađivača na području grada
Beograda;
Obezbediti
kontrolu procesa sagorevanja u kotlarnicama i njihovog
održavanja uz obavljanje edukacije radnika u kotlarnicama;
Kod
projektovanja i izgradnje stambenih objekata posebnu
pažnju posvetiti pitanju termoizolacije, kao racionalnoj meri za smanjenje utrošenog goriva;
Obezbediti
uredno čišćenje i pranje
saobraćajnica, popločanih površina, kao i pravovremeno odnošenje smeća;
Sprovoditi
mere zaštite vazduha
pri transportu građevinskog materijala kroz grad, kao i pri radu građevinske operative.
1. VAZDUH
ziviranje aktivnosti, odnosno preduzimanje mera na izvorima zagađivanja prema katastru zagađivača, radi
smanjenja stepena zagađenosti.
63
1. VAZDUH
Prilog 1 - Grafički prikaz rezultata u 2012. Godini
Grafik 1. Prosečne godišnje i periodične vrednosti čađi u Beogradu u 2012. godini
Grafik 2. Prosečne godišnje vrednosti sumpordioksida u Beogradu u 2012. godini
Grafik 3. Prosečne godišnje i periodične vrednosti azotdioksida u Beogradu u 2012. godini
64
1. VAZDUH
Grafik 4. Prosečne godišnje vrednosti suspendovanih čestica PM10 u Beogradu u 2012. godini
Grafik 5. Broj dana preko MDV za čađ, broj dana preko GV za SO2 i NO2 u Beogradu u 2012. godini
Grafik 6. Broj dana preko GV za suspendovane čestice PM10 u Beogradu u 2012. godini
Grafik 6. Broj dana preko GV za suspendovane čestice PM10 u Beogradu u 2012. godini
65
1. VAZDUH
1.2 Kvalitet vazduha - zagađenost vazduha specifičnim zagađujućim materijama
poreklom od izduvnih gasova pokretnih izvora
CO
NO2
Pb
Lako isparljiva organska
jedinjenja
SO2
Benzen, toluen, ksileni
Sve srednje godišnje vrednosti za ugljenmonoksid na svim
raskrsnicama na svim mernim mestima, osim na mernom mestu Banovo brdo, prelazile su dozvoljenu srednju
godišnju vrednost od 3,00 mg/m3. Koncentracije ugljenmonoksida povećane su u zimskom periodu zbog povećane
vlažnosti i niskih temperatura koje smanjuju pokretljivost
molekula ugljenmonoksida.
Sve srednje godišnje vrednosti za azotdioksid na svim
mernim mestima imale su vrednosti veće od dozvoljene
srednje godišnje granične vrednosti (40,0 µg/m3).
Sve srednje godišnje vrednosti za olovo imale su vrednosti
manje od dozvoljene srednje godišnje granične vrednosti
(0,5 µg/m3).
Koncentracije lako isparljivih organskih jedinjenja nisu
normirane. U urbanim sredinama emisija lako isparljivih
ugljovodonika iz pokretnih izvora iznosi 60-70%.
Sve dobijene srednje godišnje vrednosti za sumpordioksid na mernim mestima u centralnoj gradskoj zoni (osim
Nušićeve gde je na granici) kao i Zemunu prelazile su
graničnu vrednost, a na ostalim mernim mestima su ispod
dozvoljene granične vrednosti od 50 μg/m3.
Do sada nisu utvrđene norme za jednočasovne granične
vrednosti koncentracija benzena, toluena i ksilena u
vazduhu, kako na nivou Republike Srbije, tako i od strane
međunarodno raferentnih tela kao što su EU i US EPA.
1. Uvod
Svakodnevne čovekove aktivnosti prouzrokuju emisiju različitih
hemijskih agenasa, hemikalija, gasova, čestica i aerosola u vazduhu. Vazduh uvek sadrži zagađujuće materije u vidu gasova i čestica koje svojim
koncentracijama i efektima odeđuju
kvalitet vazduha. Kvalitet vazduha
u gradovima ponekad prelazi preporučene nivoe kvaliteta vazduha i može da dovede do negativnih posledica po ljudsko zdravlje i
životnu sredinu.
Toksične zagađujuće materije
(opasni zagađivači vazduha) su
one poznate ili za koje se sumnja da prouzrokuju rak ili druge
ozbiljne zdravstvene probleme
(npr. poremećaji u reprodukciji ili
urođeni defekt) ili negativne utica66
je na životnu sredinu. Ovi zdravstveni efekti su posebno problematični u gradovima, jer po svojoj prirodi u gradovima živi veliki broj ljudi koji mogu biti izloženi
visokim koncentracijama zagađujućih materija. Najviši nivoi zagađenja obično rezultiraju iz kombinacije emisija u blizini tla i posebnim meteorološkim i topografskim uslovima.
Zagađivači vazduha mogu se svrstati u dve kategorije:
n primarni
zagađivači - koje se emituju u atmosferu iz izvora kao što
su sagorevanje fosilnih goriva iz
termoelektrana, vozila sa motorima i industrijska proizvodnja,
sagorevanjem biomase od strane
poljoprivrede, kao i prirodnih procesa, kao što su prašina, vulkan-
duhu povećavalo zbog sve većeg
broja vozila. Prestanak upotrbe
bezolovnog benzina smanjila je prisustvo olova koje je veoma toksično, ali je povećano prisustvo lako
isparljivih ugljovodonika (benzena,
benzo(a)pirena, ksilena, 1,3butadiena, toluena i formaldehida).
Najveći nivoi zagađenja vazduha
izmereni su u okolini glavnih gradskih saobraćajnica. Visoke koncentracije zagađujućih materija mere se
na ivičnjaku trotoara na visini 1,5
metar od tla. U uskim ulicama pri
povoljnim vremenskim uslovima
nivo koncentracija zagađujućih materija opada za 3% na rastojanju od pet
metara od ivičnjaka. U širokim ulicama (avenije) sa dobrim ”provetravanjem” koncentracije zagađujućih materija zavise od pravca i brzine vetra.
1. VAZDUH
ska aktivnost, biološka aktivnost
(disanje)...
n sekundarni
zagađivači - formiraju se u okviru atmosfere kada primarni zagađivači reaguju sa suncem, kiseonikom, vodom i drugim
hemikalijama prisutnim u vazduhu
U Evropskoj uniji kao i u Srbiji
oko 75% stanovništva se odlučilo
za urbane oblasti kao svoje mesto
življenja. Ali efekti urbanizacije su
se proširili, van gradskih sredina.
Stanovništvo je usvojilo gradski
način života i oni koriste pogodnosti gradskog života, kao što su
kulturne, obrazovne ili zdravstvene usluge.
Današnja vozila emituju i do 80%
manje zagađujućih materija nego
vozila 60-ih godina, međutim prisustvo zagađujućih materija se u vaz-
Ostalo
Ostalo
Ostalo
Azotdioksid 53%
Ostalo
Ugljenmonoksid 90%
Ugljovodonici 40%
Ostalo
Ostalo
Olovo 58%
Slika 1. Glavni zagađivači vazduha poreklom od mobilnih izvora
67
CO ugljenmonoksid
urbano/
lokalno
Uticaj
saobraćaja
Izvor zagađenja
Zagađujuće
materije i nivo
na koji deluju
1. VAZDUH
Tabela 1. Dejstvo pojedinih zagađujućih materija na životnu sredinu
nepotpuno
domisagorev- nantno
anje
CO2 ugljendioksid
sagore
globalno/
vanjem
lokalno
utiče
HC ugljovodonici
urbano/
lokalno
nepotpuno
znatno
sagorevanje
HCHO
formaldehid urbano
sagorevanjem
goriva
NO2 azotdioksid
urbano/
lokalno
nepotpuno
60%
sagorevanje
dominantno
SO2
sumpordioksid urbano/lokalno
Pb olovo
urbano/
lokalno
sagoredomivanjem
nantno
benzina
Čestice
urbano/
lokalno
sagorevanjem
goriva
68
sagorevanjem
goriva
3% 60%
dominantno
UTICAJ
Stanovništvo
Vegetacija
smanjuje
razmenu kiseonika, utiče
na srce, cirkulaciju i nervni
sistem
Globalne
promene
Materijali
indirektno
utiče na
stvaranje
prizemnog
ozona
glavni gas
iz grupe
gasova
staklene
bašte
pojedini uglugrađuju se neki ugljovodonici su
u zemljište, jovodonici
kancerogeni,
žitarice i
su gasovi
smanjuju ozon- dospevaju u staklene
ski omotač
hranu
bašte
utiče na respiratorni sistem,
iritira oči, pri
dužem izlaganju dolazi do
leukemije
gas iz
grupe
gasova
staklene
kisele kiše,
erozija
iritira respirabašte,sa
zakišeljenje
materitorni sistem
ugljovode i tla
jala
vodonicima pravi
fotohemijski smog
iritira respiratorni sistem
kisele kiše,
zakišeljenje
vode i tla
neurološke i
kardiovaskularne tegobe
iritira respirasmanjuju
torni sistem,
pojedine čestice asimilaciju
su kancerogene
erozija
materijala
prašina
prašina
- raskrsnica Kralja Milana i
Kneza Miloša
2. Nušićeva - raskrsnica Nušićeva i
Dečanska
3. Batutova - raskrsnica Batutova i
Dimitrija Tucovića
4. Studenski grad - raskrsnica Sutdenske i Tošinog bunara
5. Vukov spomenik - raskrsnica Ruzveltova i Bulevara kralja Aleksandara
6. Skupština - raskrsnica Kneza Miloša
i Bulevara kralja Aleksandra
7. Zemun - raskrsnica Glavna i Zmaj
Jovina
8. Karaburma - raskrsnica Marijane
Gregoran i Vojvode Micka
9. Cvijićeva - raskrsnica Cvijićeva i
Bulevar despota Stefana
10. H
ajat - Ušće
11. Ž eleznička stanica - Savski trg
12. Zeleni venac - raskrsnica Brankova,
Jug Bogdanova, Kraljice Natalije
13. Autokomanda - Bulevar oslobođenja i
Franše D`Eperea
14. Banovo brdo - raskrsnica Požeška i
Kirovljeva
15. Mostar - petlja ka Bulevaru vojvode Mišića
16. Pančevački most - Bulevar despota
Stefana kod Pančevačkog mosta
17. Piramida - Jurija Gagarina i Gandijeva
18. Konjarnik – Ustanička i Vojislava
Ilića
1. London
3. Rezultati i diskusija
Ispitivanje zagađujućih materija na
raskrsnicama u Beogradu vršeno je
na šesnaest reprezentativnih mesta
u periodu od 01. 01. 2012. do 29. 02.
2012. godine, a od 01. 03. 2012. do 31.
12. 2012 merenja su vršena na osamnaest reprezentativnih mesta.
Od marta meseca izvršene su izmene prema Programu za 2012./2013.
godinu:
n Merno
mesto Slavija je ukinuto
n Uvedena
dva nova merna mesta
Piramida i Konjarnik
n Merno
mesto Autokomanda pomereno kod Franša
n Merno
mesto Novi Beograd pomereno kod Studenskog grada
n Uvedeno
jednonedeljno merenje
na svim mernim mestima kako u
prepodnevnim, tako i popodnevnim špicevima
Merenja svih ispitivanih parametara vršena su četiri puta mesečno na
svim raskrsnicama. Na četiri raskrsnice (London, Nušićeva, Skupština i Cvijićeva) merene i vrednosti
benzena, toluena i ksilena. Rezultati
merenja dati su kao najniža i najviša srednja prosečna vrednost i prosečna godišnja vrednost. Prilikom
uzorkovanja mereni su i meteorološki parametri (pritisak, temperatura,
relativna vlažnost vazduha, brzina i
pravac vetra).
Na osnovu rezultata merenja zagađujućih materija od pokretnih izvora
izvršeno je ”zoniranje” grada.
n ZONA I - centralna gradska zona
(London, Nušićeva, Skupština,
Cvijićeva)
n ZONA II - tranzitna zona (Zeleni
venac, Železnička stanica, Mostar,
Pančevački most)
n ZONA
III - šire gradsko jezgro (Vukov
spomenik, Gradska bolnica, Karaburma, Autokomanda, Banovo
brdo, Konjarnik)
n ZONA
IV - područje preko Save
(Zemun, Studenski grad, Hajat,
Piramida).
Na osnovu višegodišnjeg merenja
protoka vozila uočavaju se dva tipa
raskrsnica:
n Prvi
tip raskrsnica London, Nušićeva, Skupština, Cvijićeva sa oko
1. VAZDUH
2. Merna mesta
69
1. VAZDUH
92% putničkih vozila i prosečnim
prolaskom od oko 4000 do 6000
vozila po satu u saobraćajnim špicevima.
n Drugi
tip raskrsnica su Železnička
stanica, Mostar i Pančevački most
sa 70%-80% putničkog i ostalo
teškog i autobuskog saobraćaja.
n Zeleni
venac je atipična raskrsnica
sa 88% lakog saobraćaja, velikog
broja polazišta autobuskih linija
i velikog broja linija koje prolaze
Brankovom ulicom (dizel motori).
Kocentracije ugljenmonoksida i lako
isparljivih ugljovodonika povećane
su u zimskom periodu što se objaš-
njava uticajem meteoroloških parametara (povećana vlažnost, snižena
temperatura). Ovi parametri smanjuju pokretljivost molekula ugljenmonoksida i lako isparljivih ugljovodonika, inače gasova lakših od
vazduha. Bitno je istaći da su vrednosti koncentracija zagađujućih
materija u Zemunu na nivou centralne zone gradskog jezgra Beograda obzirom da je merno mesto locirano u centru Zemuna (ugao Glavne
i Zmaj Jovine). Na ostalim mernim
mestima na području preko Save
(Studenski grad, Hajat i Piramida)
vrednosti su na navou šireg gradskog jezgra.
Tabela 2. Pregled karakterističnih koncentracija UGLJENMONOKSIDA na raskrsnicama u BEOGRADU
tokom 2012. godine (mg/m3)
Raskrsnica
Hajat
Vukov
Spomenik
London
Nušićeva
Skupština
Cvijićeva
Gradska bolnica
Zemun
Studetski Grad
Karaburma
Zeleni venac
Železnička
stanica
Franš
Banovo brdo
Mostar
Pančevački most
Piramida
Konjarnik
Slavija
najniža
najviša
prosečna
najniža pr. najviša pr.
prosečna prosečna
godišnja
mes. kon- mes. konkoncenkoncenkoncencentracija centracija
tracija
tracija
tracija
1.10
6.54
1.57
5.14
3.31
0.94
10.25
1.78
5.41
3.63
1.07
1.04
1.84
1.44
0.98
1.58
1.02
1.00
1.25
13.75
12.25
14.88
13.68
8.24
12.70
8.00
7.32
7.75
3.04
2.65
3.92
4.09
2.21
3.95
1.26
1.42
2.37
9.23
8.79
10.04
10.22
6.18
8.45
5.66
5.10
5.65
5.65
4.98
6.19
6.33
4.20
5.65
3.57
3.59
3.65
1.20
11.15
2.49
5.01
3.69
1.00
1.08
1.21
1.04
1.07
1.05
1.09
6.32
4.96
9.98
11.20
6.25
6.89
3.27
2.38
1.33
2.92
2.95
1.76
1.81
1.56
4.38
3.64
6.94
7.94
4.05
4.96
2.18
3.28
2.49
4.51
4.70
3.19
3.24
1.87
GV (1čas) =10.00 (mg/m3)
GV (sred. god.) = 3.00 (mg/m3)
70
1. VAZDUH
7
Skupština
6
London
Zemun
conc. CO m g/ m 3
5
Mostar
Gradska
bolnica
Vukov
spomenik
Zeleni
venac
4
Karaburma
Studentski
grad
Autokomanda
3
Konjarnik
Hajat
Piramida
Banovo
brdo
2
1
0
ZONA 1
ZONA 2
ZONA 3
ZONA 4
Tabela 3. Pregled karakterističnih koncentracija AZOTDIOKSIDA na raskrsnicama u BEOGRADU
tokom 2012. godine (µg/m3)
Raskrsnica
43.0
276.0
103.5
175.7
srednja
godišnja
koncentracija
146.4
58.0
275.0
90.0
186.2
145.6
55.0
48.0
43.0
40.0
44.0
59.0
42.0
35.0
48.0
400.0
347.0
337.0
447.0
286.0
355.0
294.0
262.0
337.0
102.8
92.3
118.0
95.8
77.5
119.3
95.0
93.0
88.5
203.7
195.0
199.0
260.1
191.3
233.6
207.1
187.0
199.0
158.1
151.4
157.1
166.5
145.9
174.0
142.4
149.5
149.1
35.0
333.0
83.5
198.9
144.2
63.0
39.0
42.0
75.0
42.0
54.0
76.0
382.0
267.0
294.0
300.0
278.0
363.0
108.0
89.5
115.4
109.0
94.0
97.5
115.6
86.0
202.5
181.6
210.9
213.5
194.6
200.0
104.0
142.9
143.6
157.2
150.2
139.8
149.3
95.0
najniža
koncentracija
Hajat
Vukov
Spomenik
London
Nušićeva
Skupština
Cvijićeva
Gradska bolnica
Zemun
Studetski Grad
Karaburma
Zeleni venac
Železnička
stanica
Franš
Banovo brdo
Mostar
Pančevački most
Piramida
Konjarnik
Slavija
najviša
koncentracija
najniža sr. najviša sr.
mes. kon- mes. koncentracija centracija
GV (1 čas)= 150.0 ( µg/m3 )
GV (sred.god.) = 40.0 (µg/m3 )
71
1. VAZDUH
200
180
160
Zemun
London
Mostar
Skupština
Zeleni
venac
Vukov Gradska Karaburma
spomenik bolnica
Franš
Banovo
brdo
Konjarnik
conc. NO2 µg/m3
140
Studentski Hajat
grad
Piramida
120
100
80
60
40
20
0
ZONA 1
ZONA 2
ZONA 3
ZONA 4
Tabela 4. Pregled karakterističnih koncentracija OLOVA na raskrsnicama u BEOGRADU tokom 2012.
godine (µg/m3)
Raskrsnica
Hajat
Vukov spomenik
London
Nušićeva
Skupština
Cvijićeva
Gradska
bolnica
Zemun
Studetski
grad
Karaburma
Zeleni
venac
Železnička
stanica
Franš
Banovo
brdo
Mostar
Pančevački
most
Piramida
Konjarnik
Slavija
najniža
koncentracija
najviša
koncentracija
najniža sr.
mes. koncentracija
najviša sr.
mes. koncentracija
0.30
0.40
0.30
0.33
srednja
godišnja
koncentracija
0.31
0.30
0.50
0.30
0.40
0.33
0.30
0.30
0.30
0.30
2.70
0.80
0.70
0.90
0.31
0.30
0.30
0.30
0.93
0.51
0.51
0.61
0.42
0.36
0.38
0.39
0.30
0.50
0.30
0.38
0.33
0.30
1.00
0.30
0.55
0.42
0.30
0.50
0.30
0.38
0.32
0.30
0.50
0.30
0.35
0.31
0.30
0.50
0.30
0.39
0.33
0.30
0.60
0.30
0.40
0.33
0.30
0.50
0.30
0.35
0.31
0.30
0.40
0.30
0.33
0.30
0.30
0.70
0.30
0.49
0.34
0.30
0.70
0.30
0.53
0.38
0.30
0.30
0.30
0.40
0.40
0.30
0.30
0.30
0.30
0.33
0.36
0.30
0.31
0.31
0.30
GV (sred.god.) = 0.5 (µg/m3)
72
1. VAZDUH
0,6
0,5
Zemun
London
0,4
Skupština
conc. Pb µg/ m3
Zeleni
venac
Mostar
Vukov Gradska
spomenik bolnica
Karaburma Franš
0,3
Banovo
brdo
Konjarnik
Studentski
grad
Hajat
Piramida
0,2
0,1
0
ZONA 1
ZONA 2
ZONA 3
ZONA 4
Tabela 5. Pregled karakterističnih koncentracija LAKO ISPARLJIVIH ORGASNISKIH JEDINJENJA na
raskrsnicama u BEOGRADU tokom 2012. Godine (mg/m3)
Raskrsnica
Hajat
Vukov
Spomenik
London
Nušićeva
Skupština
Cvijićeva
Gradska
bolnica
Zemun
Studetski
Grad
Karaburma
Zeleni
venac
Železnička
stanica
Franš
Banovo
brdo
Mostar
Pančevački
most
Piramida
Konjarnik
Slavija
najniža
prosečna
koncentracija
1,09
najviša
prosečna
koncentracija
5,24
0,97
najniža sr.
mes. koncentracija
najviša sr.
mes. koncentracija
1,63
3,78
srednja
godišnja
koncentracija
2,91
9,08
1,87
4,57
3,24
1,20
1,07
2,03
1,90
10,22
11,65
12,73
12,19
3,33
1,72
3,06
3,64
8,31
7,91
8,92
8,30
4,88
4,17
5,24
5,36
0,99
19,25
1,95
5,54
3,76
2,00
12,07
3,28
7,05
4,99
1,01
7,27
1,38
4,82
3,00
1,07
7,11
1,84
4,39
3,26
1,45
8,99
2,52
5,66
3,37
1,17
10,11
2,67
4,14
3,24
1,15
5,37
2,21
3,73
2,96
1,07
3,91
1,36
3,21
2,47
1,20
11,11
2,96
6,11
3,99
1,00
10,40
2,62
6,80
4,03
1,10
1,04
0,88
5,61
5,44
4,90
1,78
2,17
1,52
3,43
3,82
3,07
2,79
2,90
2,29
73
1. VAZDUH
6
Skupština
5
Zemun
London
Mostar
conc. LIOJ mg/ m3
4
Zeleni
venac
Gradska
bolnica
Vukov
spomenik
Karaburma
Franš
3
Konjarnik
Studentski
grad
Hajat
Piramida
Banovo
brdo
2
1
0
ZONA 1
ZONA 2
ZONA 3
ZONA 4
Tabela 6. Pregled karakterističnih koncentracija SUMPORDIOKSIDA na raskrsnicama u BEOGRADU
tokom 2012. Godine (µg/m3)
Raskrsnica
najniža
koncentracija
najviša
koncentracija
najniža sr.
mes. koncentracija
najviša sr.
mes. koncentracija
20.0
50.0
23.8
35.0
srednja
godišnja
koncentracija
28.4
20.0
60.0
25.0
35.0
29.9
20.0
20.0
20.0
20.0
150.0
160.0
700.0
320.0
32.5
30.0
35.0
36.3
100.0
96.3
177.5
145.0
50.7
46.7
65.0
62.5
20.0
220.0
25.0
70.0
35.6
20.0
220.0
30.0
91.3
54.8
20.0
210.0
20.0
62.5
32.4
20.0
20.0
90.0
90.0
23.8
20.0
41.3
63.8
31.4
33.9
20.0
70.0
25.0
42.5
31.6
20.0
20.0
20.0
90.0
40.0
90.0
20.0
20.0
25.0
45.0
31.3
48.8
28.6
23.9
35.6
20.0
170.0
20.0
78.8
39.7
20.0
20.0
20.0
110.0
50.0
20.0
23.8
22.5
20.0
38.8
33.8
20.0
27.8
27.1
20.0
Hajat
Vukov
Spomenik
London
Nušićeva
Skupština
Cvijićeva
Gradska
bolnica
Zemun
Studetski
Grad
Karaburma
Zeleni venac
Železnička
stanica
Franš
Banovo brdo
Mostar
Pančevački
most
Piramida
Kowarnik
Slavija
GV (1čas) = 350.00 (µg/m3)
GV (1god) = 50.00 (µg/m3)
74
1. VAZDUH
70
Skupština
60
Zemun
conc. SO2 µg/m3
50
London
40
Zeleni
venac
Gradska
bolnica
Mostar
Vukov
spomenik
30
Karaburma
Studentski
grad
Franš
Hajat
Banovo
brdo
Piramida
Konjarnik
20
10
0
ZONA 1
ZONA 2
ZONA 3
4. Zaključak
Na osnovu ispitivanja zagađujućih
materija iz pokretnih izvora u toku
2012. godine na osamnaest reprezentativnih mernih mesta (raskrsnica) u
Beogradu može se uočiti sledeće:
n Prosečne
kocentracije ugljenmono
ksida kretale su se od 1,00 mg/m3
na raskrsnici Franš do 14,88 mg/m3
na raskrsnici Skupština. Srednja
godišnja vrednost ugljenmonoksi
da kretala se od 2,49 mg/m3 na
Banovom brdu do 6,33 mg/m3 na
raskrsnici Cvijićeva. Sve dobijene srednje godišnje vrednosti za
ugljenmonoksid na svim raskrsnicama na svim mernim mestima,
osim na mernom mestu Banovo
brdo, prelazile su dozvoljenu srednju godišnju vrednost od 3,00 mg/
m3.
n Prosečne
kocentracije azotdioksida
kretale su se od 35,00 mg/m3 na
raskrsnici Karaburma i Železnička
stanica do 447,00 mg/m3 na
raskrsnici Cvijićeva. Srednja godišnja vrednost azotdioksida kretala se od 139,80 mg/m3 na mernom
mestu Piramida do 174,00 mg/m3
u Zemunu. Sve dobijene srednje
godišnje vrednosti za azotdioksid
na svim raskrsnicama su prelazile
n
n
n
ZONA 4
dozvoljenu srednju godišnju vrednost od 40,00 mg/m3.
Prosečne
kocentracije lako ispar
ljivih organskih jedinjenja kretale
su se od 0,97 mg/m3 kod Vukovog
spomenika do 19,25 mg/m3 kod
Gradske bolnice. Srednja godišnja
vrednost isparljivih organskih
jedinjenja kretale su se od 2,47 mg/
m3 na Banovom brdu do 5,36 mg/
m3 u Cvijićevoj.
Prosečne
kocentracije olova kretale
su se od vrednosti manjih od 0,30
mg/m3 do 2,70 mg/m3 na raskrsnici London. Srednja godišnja
vrednost olova kretala se od 0,30
mg/m3 na Banovom brdu do 0,42
mg/m3 na raskrsnici London. U
toku 2012. godine srednje godišnje
vrednodnosti olova na svim
mernim mestima bile su ispod
granične vrednosti od 0,50 μg/m3
vazduha.
Prosečne
kocentracije sumpordi
oksida kretale su se od 20,00 mg/
m3 do 700,00 mg/m3 kod Skupštine.
Srednja godišnja vrednost sum
pordioksida kretala se od 23,90 mg/
m3 na Banovom brdu do 65,00 mg/
m3 kod Skupštine. Sve dobijene
srednje godišnje vrednosti za sumpordioksid na mernim mestima
u centralnoj gradskoj zoni (osim
75
1. VAZDUH
Nušićeve gde je na granici) kao
i Zemunu prelazile su graničnu
vrednost, a na ostalim mernim
mestima su ispod dozvoljene granične vrednosti od 50 μg/m3.
n Prosečne
mesečne koncentracije
benzena kretale su se od 905,00 mg/
m3 kod Cvijićeve do 2825,00 mg/m3
kod Londona. Prosečne mesečne
koncentracije toluena kretale su
se od 493,00 mg/m3 kod Cvijićeve
do 2318,00 mg/m3 kod Londona.
Prosečne mesečne koncentracije
ksilena kretale su se od 744,00 mg/
m3 kod Cvijićev do 1970,00 mg/m3
kod Londona.
Najmanje zagađena raskrsnica, ispitivanim zagađenim materijama,
tokom 2012. godine je Banovo Brdo,
Piramida i Hajat, dok je najzagađenije London, Skupština, Cvijićeva i
Zemun.
5. Preporuke za smanjenje zagađenja
vazduha iz mobilnih izvora
Obaveštavanje vozača, davanjem
preporuka, mišljenja o tome na koji
način mogu uticati na smanjenje
emisije gasova iz vozila:
1. gasiti motor automobila dok stoji
u mestu (u protivnom može proizvesti 0,25 tona emisije ugljendioksida godišnje)
2. održavati motor automobila (slabo
održavan motor može koristiti
50% više goriva i proizvesti 50%
više ugljendioksida od ispravno
održavanog motora)
3. stalno kontrolisati brzinu kretanja
(kod većine vozila povećanje brzine sa 100 km/h na 120 km/h povećava potrošnju goriva za oko 20%)
4. pažljivo koristiti klima uređaj u
automobilu (korišćenje klima uređaja pri zastojima u saobraćaju
može povećati potrošnju goriva za
čak 20%)
5. voziti hibridna vozila ako je
moguće (pogon na benzin/struju).
Hibridna vozila kombinuju nekoliko vrsta pogona. Efikasnost trošenja goriva je 20% do 50% veća
nego kod tradicionalnih vozila (na
20 000km ova vozila proizvode 2
tone ugljendioksida godišnje. Za
istu kilometražu limuzina srednje
veličine proizvede 4 tone ugljendioksida a sportski automobil 6 tona
ugljendioksida godišnje)
6. koristiti češće gradski prevoz
(jedan autobus pun putnika može
ukloniti 40 vozila sa puta te zadržati 50 tona gasova staklene bašte
godišnje). Stoga nastojati da se
gradski prevoz poboljša u smislu
povećanja broja vozila i smanjenje
vremena čekanja putnika.
7. imati u vidu da vozila na plin
čuvaju okolinu i dugotrajno se isplate kao investicija
1.3. RADIOAKTIVNOST U VAZDUHU
Gama zračenje
137Cs
137Cs
u vazduhu
u
padavinama
76
Jačina ambijentalne ekvivalentne doze gama zračenja
u vazduhu kretala se tokom 2012. godine u intervalu
od 72 do 139 nSv/h sa srednjom godišnjom vrednošću
od (84.0 ± 2.1) nSv/h, što odgovara granicama promene
prirodnog fona zračenja u vazduhu.
Aktivnost 137Cs u vazduhu je u 2012. godini bila na niskom nivou.
U padavinama su vrednosti aktivnosti 137Cs bile na niskom nivou.
i padavina u Beogradu pokazuje
spektar osnovnog fona aktivnosti (uglavnom radionuklidi prirodnog porekla). Specifična aktivnost
137Cs u vazduhu je u 2012. godini bila na niskom nivou i kretala se
od < 0.3 mBq/m3 dо 1.6 mBq/m3. U
padavinama su vrednosti aktivnosti 137Cs bile uglavnom ispod granice detekcije.
Aktivnost 7Be, kosmogenog radio
nuklida, kretala se od 1.07 mBq/m3
do 5.60 mBq/m3 u vazduhu.
1. VAZDUH
Jačina ambijentalne ekvivalentne
doze gama zračenja u vazduhu na
visini 1 m iznad površine tla merena je kontinuirano u Beogradu (okolina Instituta za medicinu rada Srbije „Dr Dragomir Karajović”) i kretala
se tokom 2012. godine u intervalu od
72 nSv/h do 139 nSv/h sa srednjom
godišnjom vrednošću od 84.0 nSv/h,
što odgovara granicama promene
prirodnog fona zračenja u vazduhu.
Gamaspektrometrijska analiza kompozitnih mesečnih uzoraka vazduha
Podaci o merenju jačine ambijentalne ekvivalentne doze gama zračenja u vazduhu
Tabela 1.3.1: Godišnje vrednosti jačine ambijentalne ekvivalentne doze gama zračenja u vazduhu u
Beogradu u 2012. godini (nSv/h)
Minimalna godišnja vrednost
Srednja godišnja vrednost
Maksimalna godišnja vrednost
72
84.0 ± 2.1
139
Podaci o merenju specifične aktivnosti vazduha u Beogradu u 2012. godini
Tabela 1.3.2: Specifična aktivnost 137Cs u vazduhu u Beogradu u 2012. godini (µBq/m3)
< 0.3
0.81 ± 0.42
1.6 ± 0.1
Tabela 1.3.3: Specifična aktivnost 7Be u vazduhu u Beogradu, merno mesto Karađorđev park za
2012. godinu (mBq/m3)
1.07 ± 0.03
3.2 ± 1.6
5.60 ± 0.10
Podaci o merenju specifične aktivnosti padavina u Beogradu u 2012. godini
Tabela 1.3.4: Specifična aktivnost 90Sr u padavinama u Beogradu u 2012. godini (Bq/m2)
Merno mesto
Minimalna
godišnja vrednost
Srednja godišnja
vrednost
Maksimalna
godišnja vrednost
Karađorđev Zeleno brdo Lazarevac Obrenovac
park
0.26 ± 0.09
< 0.02
< 0.2
< 0.2
0.72 ± 0.39
0.11 ± 0.07
0.86 ± 0.58
0.64 ± 0.45
1.55 ± 0.15
0.24 ± 0.02
2.29 ± 0.17
1.42 ± 0.14
77
1. VAZDUH
Tabela 1.3.5: Specifična aktivnost 7Be u padavinama u Beogradu u 2012. godini (Bq/m2)
Merno mesto
Minimalna
godišnja vrednost
Srednja godišnja
vrednost
Maksimalna
godišnja vrednost
Karađorđev
park
Zeleno brdo
Lazarevac
Obrenovac
< 5.2
2.3 ± 0.3
< 3.5
< 3.2
28 ± 27
10 ± 9
13 ± 7
10 ± 8
96.2 ± 6.0
36.8 ± 1.1
27.7 ± 3.4
33.1 ± 6.5
Gamaspektrometrijska analiza kompozitnih mesečnih uzoraka padavina u Beogradu pokazuje spektar
osnovnog fona aktivnosti (uglavnom
radionuklidi prirodnog i kosmogenog porekla). Aktivnost 137Cs u
padavinama u 2012. godini bila je na
niskom nivou. Aktivnost 7Be u padavinama kretala se od < 5.2 Bq/m2 do
96.2 Bq/m2 u Beogradu, Karađorđev park, od 2.3 Bq/m2 do 36.8 Bq/
m2 na Zelenom brdu, od < 3.5 Bq/
m2 do 27.7 Bq/m2 u Lazarevcu i od <
3.2 Bq/m2 до 33.1 Bq/m2 u Obrenov-
cu, što odgovara prosečnim vrednostima iz prethodnih godina na ovim
lokacijama.
Specifične aktivnosti 90Sr u padavinama kretale su se od 0.26 Bq/m2 do
1.55 Bq/m2 u Beogradu, Karađorđev
park, od < 0.02 Bq/m2 do 0.24 Bq/m2
na Zelenom brdu, od < 0.2 Bq/m2 do
2.29 Bq/m2 u Lazarevcu i od < 0.2 Bq/
m2 до 1.42 Bq/m2 u Obrenovcu, što
ne ukazuje na povećanje vrednosti
aktivnosti 90Sr u odnosu na prethodnu godinu.
1.4 KONCENTRACIJA RADONA U ŠKOLAMA I VRTIĆIMA U BEOGRADU
Od svih izmerenih koncentracija radona 84 % merenja
Koncentracija
222Rn u školama i je ispod 200 Bq/m3 , u 11 % merenja koncentracija
vrtićima
radona je od 200-400 Bq/m3, u 5 % izmerenih koncentracija radona je preko 400 Bq/m3.
Gama indeks u
građevinskom
Gamaspektrometrijskom analizom crepa na krovu
materijalu koji
jedne škole nadjen je Gama indeks I = 0.343 (I < 1).
su ugradjeni u
objekte
Aktivnost prirodnih radionuklida u izmerenim uzorAktivnost radion- cima zemljišta na kojima su sagradjeni objekti nalazi se
uklida u zemljištu u granicama prosečnih vrednosti za region Beograda.
na kojima su
Aktivnost veštačkog radionuklida 137Cs kretala se od
0.3 Bq/kg do 151 Bq/kg i nalazi se u granicama izmeobjekti gradjeni
renih vrednosti za teritoriju grada Beograda.
Radon je gas bez boje, mirisa i ukusa
koji nastaje radioaktivnim raspadom
urana. Radon ima štetan uticaj na
zdravlje ljudi. Posle pušenja radon je
drugi glavni uzročnik pojave raka
pluća. Radon se u velikim koncen78
tracijama oslobađa iz zemljišta i
stena koje sadrže uran, granit, glinu
i fosfate. U životnoj sredini radon se
nalazi i razblažen u niskim koncentracijama. U zatvorenim prostorijama radon se može akumulirati. Kon-
Stari Grad, Palilula, Čukarica, Obrenovac, Lazarevac i Mladenovac.
Uporedo sa merenjima koncentracije
radona izmerena je aktivnost radio
nuklida u 33 uzorka zemljišta na
kojima su objekti gradjeni i jednog
gradjevinskog materijala.
Od svih izmerenih koncentracija
radona (ukupno je bilo 244 izlaganja) 84% merenja je ispod 200 Bq/m3,
u 11% merenja koncentracija radona
je od 200-400 Bq/m3, u 5% izmerenih
koncentracija radona je preko 400 Bq/
m3. (Grafik 1)
1. VAZDUH
centracija radona u zatvorenom prostoru zavisi od konstrukcije zgrade
i karakteristika zemljišta na kojima
su objekti sazidani. Radon se može
osloboditi i iz materijala od koga su
objekti sagrađeni. Ovaj radioaktivan
gas lako prolazi kroz male pukotine
u podu i zidovima, kroz kanalizacione i vodovodne cevi, kroz pukotine
između blokova, itd.
Zbog toga se vrši ispitivanje koncentracije radona u zatvorenom prostoru, kao i ispitivanje radioaktivnosti
(građevinskog materijala koji se koristi za izgradnju objekata) zemljišta
na kome su objekti izgrađeni.
METODA: Za ispitivanje koncentracije radona Institut za medicinu rada
Srbije „Dr Dragomir Karajović” koristi detektore sa aktivnim ugljem.
Detektori sa aktivnim ugljem adsorbuju radon iz vazduha. U zatvorenim prostorijama izlažu se 3 do
6 dana. Posle zatvaranja detektora,
koncentracija radona merena je na
Institutu.
Prema Pravilniku o granicama izlaganja jonizujućim zračenjima (Sl. list
86/11, 18. 11. 2011. godine) interventni nivoi za hronično izlaganje radonu u stanovima (školama) jednaki
su godišnjoj prosečnoj koncentraciji od 200 Bq/m3 222Rn, u vazduhu u
novoizgradjenim stanovima, a 400
Bq/m3 222Rn, u vazduhu za postojeće stambene objekte. Interventni
nivo za hronična izlaganja radonu
na radnom mestu jednak je srednjoj
godišnjoj koncentraciji od 1000 Bq/
m3 222Rn u vazduhu.
U 2012. godini detektori su postavljeni u 17 osnovnih škola, 5 srednjih
škola i gimnazija, 4 muzičke škole,
jednoj baletskoj školi, jednoj specijalnoj školi, jednoj školi za obrazovanje odraslih i u 21 predškolskoj
ustanovi.
Koncentracija radona u školskim i
predškolskim ustanovama izmerena je u objektima na teritoriji opština
5%
11%
84%
< 200
200-400
> 400
Grafik 1. Procentualna raspodela koncentracija radona u
svim školama i vrtićima izmerenim u 2012. g.
Prosečna aktivnost 222Rn u školama kretala se od 55 Bq/m3 na opštini Lazarevac do 179 Bq/m3 na opštini
Mladenovac. (Grafik 2)
Prosecna aktivnost 222Rn u vrtićima
kretala se od 19.0 Bq/m3 na opštini
Stari Grad do 216 Bq/m3 na opštini
Mladenovac. (Grafik 3)
Aktivnost prirodnih radionuklida u
izmerenim uzorcima zemljišta na
kojima su sagradjeni objekti nalazi
se u granicama prosečnih vrednosti za region Beograda, čije se ispitivanje vrši po programu monitoringa radioaktivnosti u životnoj sredini Beograda.
Aktivnost vestačkog radionuklida
137Cs koji je u životnu sredinu dospeo nakon nuklearnog akcidenta u
Černobilju, nalazi se u granicama
izmerenih na teritoriji Beograda.
79
1. VAZDUH
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Grafik 2. Prosečna izmerena koncentracija radona u školama u 2012. godini
250
200
150
100
50
0
Stari grad
Palilula
Lazarevac
Mladenovac
Grafik 3. Prosečna izmerena koncentracija radona u vrtićima u 2012. godini
80
2. VoDa
2. VODA
81
2. VoDa
Sadržaj poglavlja:
2.1. Kvalitet površinskih voda na teritoriji Beograda
2.2. Radioaktivnost u rečnoj vodi
2.3. Kvalitet vode „Savskog jezera” na Adi Ciganliji i
2.4. Kvalitet vode beogradskog vodovoda
2.5. Kvalitet izvorske vode sa javnih česama na teritoriji Beograda
2.6. Radioaktivnost vode za piće
82
83
2,52,5
55
7,5
7,5
1010km
km
Beograd, 2002
Granica GP-a
2. VoDa
8. Duboko
9. Makiš
10. Kapetanija
11. Topčiderska reka
12. Železnička reka
13. Galovica
Autoput, magistrale
Kanali
Reke, potoci
Stambeno tkivo
1. Zemun
2. Bela Stena
3. Vinča
4. Kalovita
5. Sibnica
6. Vizelj
7. Bolečica
Van klase
Četvrta klasa
Treća klasa
Druga klasa
KVALITET POVRŠINSKIH VODA I
MREŽA MERNIH MESTA ZA KONTROLU
VODE
Karta 39
84
2,5
5
7,5
10 km
Beograd, 2002
Granica GP-a
Važnije gradske saobrađajnice
Kanali
Reke, potoci
Stambeno tkivo
Sliv Save
Sliv Dunava
Građevinska industrija
Prehrambena industrija
Poljoprivreda
Komunalne otpadne vode
Metaloprerađivačka i mašinska industrija
Tekstilna industrija
Hemijska industrija
Naftni derivati
IDENTIFIKACIJA ZAGAĐIVAČA
POVRŠINSKIH VODA
Karta 25
2. VoDa
2.1. K VALITET VODE REKA I KANALA NA
TERITORIJI BEOGRADA
Kvalitet površinskih voda na teritoriji Beograda već više od 40 godina sistematski kontroliše Gradski
zavod za javno zdravlje Beograd u
saradnji sa Sekretarijatom za zaštitu
životne sredine.
Poslednjih godina Republika Srbija
je uglavnom usaglasila regulativu sa
Okvirnom direktivom o vodama EU
i pratećim propisima. Usvojeni su:
Odluka o utvrđivanju Popisa voda
I reda (Sl. glasnik RS, 83/10), Pravilnik o utvrđivanju vodnih tela površinskih i podzemnih voda (Sl. glasnik RS, 96/10), Uredba o graničnim
vrednostima prioritetnih i prioritetnih hazardnih supstanci koje zagađuju površinske vode i rokovima za
njihovo dostizanje (Sl. glasnik RS,
35/11), Pravilnik o parametrima ekološkog i hemijskog statusa površinskih voda i parametrima hemijskog
i kvantitativnog statusa podzemnih
voda (Sl. glasnik RS, 74/11) i Uredba
o graničnim vrednostima zagađujućih materija u površinskim i podzemnim vodama i sedimentu i rokovima za njihovo dostizanje (Sl. glasnik
RS, 50/12), pa je i Program kontrole
usaglašen sa ovim propisima.
Monitoringom su 2012. godine obuhvaćena 24 vodotoka sa 28 kontrolnih lokaliteta i utvrđeni su: vodotoci, lokaliteti, kontrolisani medijumi i parametri, učestalost uzorkovanja, kao i analitičke metode kontrole
kvaliteta površinskih voda.
Ciljevi monitoringa su: ocena boniteta vodotokova u odnosu na
relevantne propise, praćenje trenda
zagađivanja voda, procena podobnosti za vodosnabdevanje Beograda, Obrenovca, Bariča i Vinče, procena sanitarnog stanja vodotoka i
mogućnosti zdravstveno bezbedne rekreacije građana, podobnosti
2. VoDa
2. VODA
za ribolov, navodnjavanje poljoprivrednih površina, praćenje taloženja neorganskih i organskih mikropolutanata u sedimentu i biokumulacije u hidrobiontima, ocena
sposobnosti samoprečišćavanja,
saprobnog statusa i napredovanja
procesa eutrofizacije, obezbeđenje
podataka za projektovanje uređaja
za tretman otpadnih voda, kao i provera efikasnosti mera preduzetih na
očuvanju kvaliteta voda i eventualne
potrebe dodatnih mera sanacije,
zaštite i unapređenja.
2.1.1. MESTA UZORKOVANJA I NAČIN
ISPITIVANJA
Monotoringom su obuhvaćeni: Sava
(Zabran, Makiš), Dunav (Batajnica,
Vinča), Kolubara (most u selu Ćelije,
most na obrenovačkom putu), Galovica (Dobanovački zabran, crpna
stanica), Topčiderska reka (most kod
hipodroma), Železnička reka (most
kod fabrike „Lola”), Barička reka
(most u fabrici „Prva iskra”), Peštan
(most na ibarskoj magistrali), Turija
(most na putu za Lazarevac), Beljanica (most na putu za Lazarevac),
Lukavica (most na Ibarskoj magistrali), Bolečica (most na smederevskom putu), Gročica (most kod pijace), Veliki lug (most na putu za
Jagnjilo), Ralja (most kod autoputa),
Barajevska reka (most za Baždarevac), Sopotska reka (most u Đurincima), Sibnica (most na pančevačkom
putu), Kalovita (kod crpne stanice), Vizelj (kod crpne stanice), Kanal
PKB (kod crpne stanice), Obrenovački kanal (most na putu za Zabran),
Progarska jarčina (kod crpne stanice) i kanal Karaš (most kod Čente).
Kontrolišu se sledeći medijumi slatkovodnog ekosistema: voda, sediment i hidrobionti. U vodi se određuju: opšti i osnovni fizičko-hemij-
85
2. VoDa
ski, mikrobiološki i biološki parametri i elemeni za klasifikaciju ekološkog potencijala i ocenu podobnosti
za kupanje, kao i prioritetne, prioritetne hazardne i ostale zagađujuće
supstance.
U sedimentu se određuju: opšti
parametri, teški i toksični metali i
organski mikropolutani, dok se u
hidrobiontima (školjke i ribe) prati
biokumulacija organskih i neorganskih mikropolutanata.
Uzimanje uzoraka vode, sedimenta i hidrobionata vršeno je prema
navedenim standardima: SRPS - ISO
5667-1, SRPS - ISO 5667-2, SRPS ISO 5667-3, SRPS - ISO 5667-6, SRPS
- ISO 5667-12, SRPS - ISO 8265 i
SRPS - ISO ISO 7828. Uzorkovanje
na Savi i Dunavu je vršeno iz čamca,
a na manjim vodotocima direktno
sa obale.
Voda je zahvatana Friedinger-ovom
bocom, zapremine 3 litra, sa dubine 0,5 m, a poremećeni uzorci površinskog sloja sedimenata i faune dna
uzimani su Van Veen-ovim bagerom. Fauna dna je kvalitativno uzimana struganjem sa podloge specijalnim alatom (modifikovana Surber
mreža). Uzorci školjki prikupljani su
dredžom, a ribe su lovljene klasičnim ribarskim alatima (mrežom).
Analiza uzoraka vode i sedimenta izvršena je prema akreditovanim
standardnim metodama za ispitivanje higijenske ispravnosti vode za
piće, sedimenata i zemlje, US EPA,
SRPS- ISO, ISO, SMEWW standarda.
Dinamika uzimanja uzorka obim
i vrsta terenskih i laboratorijskih
ispitivanja, definisani su zavisno
od značaja vodotoka, vodnog tela i
lokaliteta za širu društvenu zajednicu, kao i stepena njegove ugroženosti otpadnim vodama.
Uzorci vode uzimani su dva puta
mesečno na lokalitetima Makiš i
Vinča, jer se nalaze na izvorištima
86
vodosnabdevanja, jednom mesečno
na Kolubari, kanalu Galovica, Topčiderskoj i Železničkoj reci, lokalitetima Duboko na Savi i Batajnica
na Dunavu, a jednom u tri meseca
(sezonski) na ostalim vodotocima
tipa 3 i veštačkim vodnim telima.
Uzorci sedimenta su uzeti na svim
lokalitetima tokom jeseni pri malim
vodama, a u isto vreme prikupljeni su uzorci školjki i riba sa Save i
Dunava.
Pouzdanost rezultata ispitivanja
obezbeđena je: korišćenjem standarda za verifikaciju kalibracije, analizama slepe probe metode, slepe
probe uzoraka, duplih uzoraka, uzoraka sa dodatim standardom i statističkom obradom rezultata.
Ocena kvaliteta vode vršena je
na osnovu navedenih domaćih i
međunarodnih propisa za kvalitet
površinskih voda uključujući Direktivu O upravljanju kvalitetom vode
za kupanje (2006/7/ES) i Preporuke
Svetske zdravstvene organizacije.
Sadržaja organskih i neorganskih mioropolutanata u sedimentu
komentarisan je na osnovu: Canadian Sediment Quality Guidelines
i Uredbe o graničnim vrednostima
zagađujućih materija u površinskim
i podzemnim vodama i sedimentu i
rokovima za njihovo dostizanje (Sl.
Glasnik RS, broj 50/2012).
Ocena biokumulacije organskih i
neorganskih mikropolutanata u ribama i školjkama data je na osnovu: Pravilnika o maksimalno dozvoljenim količinama ostataka sredstava za zaštitu bilja u hrani i hrani
za životinje i o hrani i hrani za
životinje za koju se utvrđuju maksimalne dozvoljene količine ostataka
sredstava za zaštitu bilja, (Sl. Glasnik
RS br. 25/10) i Pravilnika o dopuni
Pravilnika o maksimalno dozvoljenim količinama ostataka sredstava
za zaštitu bilja u hrani i hrani za
životinje i o hrani i hrani za životinje
2.2. VODOTOCI TIPA 1
Sava i Dunav su velike nizijske
reke sa dominacijom finog nanosa
i prema Pravilniku o parametrima
ekološkog i hemijskog statusa
površinskih voda i parametrima
hemijskog i kvantitativnog statusa
podzemnih voda (Sl. Glasnik RS,
74/2011) spadaju u vodotoke tipa 1.
klase bili: pH vrednost i koncentracije: TOS, ortofosfata, ukupnog fosfora, nitrata i hlorida, dok su van
navedenih granica bili: koncentracija rastvorenog kiseonika (2), procenat zasićenja kiseonikom (3), petodnevna biološka potrošnja kiseonika
(1) i koncentracija amonijum jona (2).
Iz grupe zagađujućih materija u
granicama II klase konstantno su
bile: HPK permanganatna metoda,
HPK bihromatna metoda, elektroprovodljivost, kao i koncentracije:
sulfata, suvog ostatka, ukupnog
azota, fenola, deterdženata, naftnih ugljovodonika, a od teških i
toksičnih metala: As, Cu, Zn, i Cr.
Od zagađujućih materija su povremeno iznad graničnih vrednosti za
drugu klasu vode bile samo: koncentracija suspendovanih materija
(5) i nitritnog azota (3).
Iz grupe prioritetnih i prioritetnih
hazardnih supstanci na oba kontrol-
2. VoDa
za koju se utvrđuju maksimalne
dozvoljene količine ostataka sredstava za zaštitu bilja, (Sl. Glasnik
RS br. 28/11) i Preporuka Svetske
zdravstvene organizacije.
Validno poređenje procenjenog
kvaliteta sa rezultatima ispitivanja
iz prethodnih godina nije moguće
izvršiti, jer je izmenjen broj klasa
vode, a pooštrene su granične
vrednosti (MDK) i uvedeni novi
parametri mikrobiološke i biološke
kontrole.
Od 30 analiziranih uzoraka vode reka Save, prema svim parametrima normama za II klasu voda, odgovaralo je samo 6 uzoraka
(20,0%),
Sava Prekoračenje pojedinih mikrobioloških i bioloških parametara, kao
i MDK fizičko-hemijskih i hemijskih parametara ekološkog statusa i parametara hemijskog statusa konstatovana su u 10 uzoraka
(33,3%), dok je u 14 uzoraka (46,7%) zabeleženo samo odstupanje
u mikrobiološkom pogledu.
Od 30 uzoraka vode Dunava prema svim ispitivanim parametrima
normama za II klasu voda, odgovarala su samo 2 uzorka (6,7%),
Odstupanja pojedinih mikrobioloških i bioloških parametara,
Dunav kao i fizičko-hemijskih i hemijskih parametara ekološkog statusa
i parametara hemijskog statusa konstatovana su u 13 uzoraka
(43,3%), dok je u 15 uzoraka (50,0%) zabeleženo samo odstupanje
nekog od mikrobioloških parametara.
2.2.1. Sava
Profili Makiš i Zabran, nalaze se
u neposrednoj blizini vodozahvata
beogradskog, i obrenovačkog vodovoda, i otuda njihov poseban značaj.
Od hemijskih i fizičko-hemijskih
parametara koji podržavaju ekološki status stalno su u granicama II
na lokaliteta u vodi Save nije dokazano prisustvo: Ni, Cd, Pb, Hg, PCB,
PAH, ciklodienskih pesticida, organohlornih insekticida, triazinskih
herbicida, hlorovanih ugljovodonika, benzena i pentahlorfenola.
Kod Makiša je krajem maja detektovano prisustvo pesticida terbutilazi-
87
Iznad ciljne, a ispod vrednosti MDK,
na oba lokaliteta su bile koncentracije: Zn, Cu, Cd i Hg dok je sadržaj nikla Ni iznad MDK ali niži od
remedijacione vrednosti.
U sedimentu Save nije dokazano
prisustvo: polihlorovanih bifenila,
triazinskih herbicida, organohlornih insekticida i pesticida na bazi
hlorfenoksi karbonskih kiselina, dok
je sadržaj PAH u granicama ciljne vrednosti. Koncentracije naftnih
ugljovodonika su oko 3-4 puta više
od ciljne vrednosti ali i oko 15-20
puta niže od MDK.
U ribama nije bilo kumulacije Pb i
Cd u mišićnom tkivu, dok je arsen
je prisutan u koncentraciji 3 - 4 puta
nižoj od MDK. Koncentracija žive
bila je minimalno povećana iznad
MDK u grabljivicama (smuđ i bandar),
Polihlorovani bifenili su detektovani u mesu riba ali su koncentracije i
do 100 puta niže od MDK, dok PAH,
organohlorni insekticidi i trijazinski
herbicidi nisu dokazani.
Ispitivanje školjki nije obavljeno jer
nisu nađene ni na jednom lokalitetu.
Kvalitet vode reke Save može se potpunije sagledati samo uporednim
prikazom rezultata ispitivanja iz
proteklih 10 godina, datim u narednoj tabeli.
2. VoDa
na (0,13 μg/l) i acetohlora (0,03 μg/l),
što je uobičajeno na rekama sa poljoprivrednim površinama u slivu. Za
ove materije propisima nije definisana prosečna godišnja vrednost i/ili
MDK ali se može reći da je koncentracija niska imajući u vidu rezultate sa manjih vodotoka, kao i one iz
2011. godine.
Prema rezultatima ispitivanja hemijskih i fizičko-hemijskih parametara
ekološkog statusa može se konstatovati da je on na Savi bio umeren.
Na Savi nije postignut dobar hemijski status mada su odstupanja minimalna, pa moramo biti zadovoljni,
posmatrajući prethodne godine.
Ekološki status reke Save je prema
svim mikrobiološkim parametrima
loš, kao sanitarni status, pa se voda
najčešće ne može koristiti za rekreaciju, zalivanje povrtarskih i voćarskih kultura i napajanje stoke.
Istraživanja zajednice makroinvertebrata, fitoplanktona i fitobentosa,
kao i izračunati indeksi, pokazuju
da je ekološki status Save uglavnom
odgovarao III klasi.
Prema CSQG, koncentracije metala u sedimentu reke Save, osim žive,
bile su niže od „efektivne” vrednosti, koja je na oba lokaliteta dvostruko viša od efektivne. Prema Uredbi
(br. 50/2012), u svim uzorcima sedimenta, u granicama ciljne vrednosti, bile su koncentracije: Pb, Cr i As.
Tabela Kvalitet vode Save u periodu 2003.-2012. godina
U II klasi
God.
2003
2004
2005
2006
2007
88
Broj
uzetih
uzoraka
68
68
68
68
68
rečnih voda
Broj
uzor.
24
34
19
22
18
%
35,3
50,0
27,9
32,4
26,5
Izvan II klase zbog
izmenjenih parametara
mikrob i
samo
samo
fiz-hem
fiz-hem.
mikrobiol.
Broj
Broj
Broj
%
%
%
uzor.
uzor.
uzor.
11 16,2
7 10,3
26 38,2
11 16,2
4 5,9
19 27,9
22 32,4
13 19,1
14 20,6
20 29,3
4 5,9
22 32,4
15 22,1
6 8,8
29 42,6
68
68
40
40
30
27
32
22
31
6
39,7
47,1
55,0
77,5
20,0
Povoljno je da u slivu Save, uzvodno od Grada, nije bilo havarijskih
zagađenja neorganskim i organskim
polutantima.
2.2.2. Dunav
Samo su 2 (6,7%) uzorka vode Dunava bila podesna za vodosnabdevanje
stanovništva i prehrambene industrije pri klasičnom tretmanu, ribolov i kontaktnu rekreaciju.
Od hemijskih i fizičko-hemijskih
parametara koji podržavaju ekološki
status stalno su u granicama II klase
bili: petodnevna biološka potrošnja
kiseonika i koncentracije: rastvorenog kiseonika, TOS, ortofosfata,
ukupnog fosfora, nitrata i hlorida,
dok su van granica ove bili: pH
vrednost (1), procenat zasićenja kiseonikom (6) i koncentracija amonijum jon (4).
Iz grupe zagađujućih materija u
granicama II klase konstantno su
bile: HPK permanganatna metoda,
HPK bihromatna metoda, elektroprovodljivost, kao i koncentracije:
sulfata, suvog ostatka, nitrita, fenola,
deterdženata, naftnih ugljovodonika, a od teških i toksičnih metala:
As, Cu, Zn,i Cr. Povremeno iznad
graničnih vrednosti za ovu klasu
vode bile: koncentracija suspendovanih materija (7) i ukupnog azota
(7).
Od prioritetnih i prioritetnih hazardnih supstanci na oba kontrolna
lokaliteta povremeno se detektuje
Ni, ali su koncentracije uvek bile u
granicama II klase. U Dunavu nije
dokazano prisustvo: Cd, Pb, Hg,
PCB, PAH, ciklodienskih pesticida,
14 20,6
15 22,0
3 7,5
Ø
Ø
10 33,3
15 22,1
6 8,9
6 15,0
1 2,5
Ø
Ø
12
15
9
8
14
17,6
22,0
22,5
20,0
46,7
2. VoDa
2008
2009
2010
2011
2012
organohlornih insekticida, triazinskih herbicida, pentahlorfenola, hlorovanih ugljovodonika i benzena. Iz
ove grupe je samo krajem maja kod
Vinče detektovano prisustvo pesticida terbutilazina u vrlo niskoj koncentraciji (0,12 μg/l).
Prema rezultatima ispitivanja hemijskih i fizičko-hemijskih parametara
ekološkog statusa, može se konstatovati da je on na Dunavu bio umeren.
Na toku Dunava kroz područje
Grada u 2012. godini nije postignut
dobar hemijski status.
Koliformne bakterije (ukupne i
fekalne) su permanentno, a crevne enterokokoke skoro stalno prisutne u vodi Dunava, što se nažalost ponavlja već dugi niz godina.
Ekološki status Dunava je prema
svim mikrobiološkim parametrima
loš, kao i sanitarni status, što značajno ograničava mogućnost korišćenja
njegovih voda.
Rezultati istraživanja zajednica fitoplanktona, fitobentosa i makroinvertebrata, kao i izračunati indeksi,
pokazuju da je ekološki status Dunava najčešće odgovarao III klasi.
Koncentracije metala u poremećenom površinskom sloju sedimenta
Dunava bile su niže od „efektivne
vrednosti” prema CSQG, osim žive
koja je na oba lokaliteta viša od efektivne. U svim uzorcima sedimenta,
prema Uredbi (br. 50/2012), u granicama ciljne vrednosti, bile su koncentracije: Pb, Cd, Cr i As. Iznad
ciljne, a ispod vrednosti MDK, na
oba lokaliteta su bile koncentracije:
Zn, Cu i Hg, kao i Ni kod Batajnice.
Kod Vinče je sadržaj Ni malo viši od
89
2. VoDa
MDK, ali 4 puta niži od remedijacione vrednosti
U sedimentu oba lokaliteta nije
dokazano prisustvo: polihlorovanih
bifenila, triazinskih herbicida, organohlornih insekticida i pesticida na
bazi hlorfenoksi karbonskih kiselina, Koncentracija PAH je na oba
lokaliteta u granicama ciljne vrednosti, a naftnih ugljovodonika nešto
viša od ciljne vrednosti ali oko 10 i
oko 13 puta niže od MDK.
U mišićnom tkivu riba nije dokazana biokumulacija Pb. Arsen je prisutan u koncentraciji 2 - 4 puta nižoj
od MDK. Koncentracija Cd bila je
minimalno povećana iznad MDK
u mišićnom tkivu smuđa, a Hg u
svim ispitanim grabljivicama (smuđ,
bucov, bandar, štuka).
Polihlorovani bifenili su detektovani
u mesu krupatice, smuđa i deverike
ali su koncentracije nekoliko desetina puta niže od MDK, dok prisustvo
PAH, organohlornih insekticida i trijazinskih herbicida nije dokazano.
U školjkama (Unio pictorum) utvrđene su visoke koncentracije Pb, Cd i
As, koje su za 2-3 reda veličina iznad
koncentracija u ribama sa istih profila, što je i očekivano, na osnovu literaturbih podataka. Organski mikropolutanti (PAH, trijazinski herbicidi
i organohlorni pesticidi i njihovi razgradni produkti i polihlorovani bifenili) nisu detektovani u mišićnom
tkivu školjki,.
Uporedni rezultati kvaliteta vode
Dunava, po grupama parametara,
na teritoriji Beograda u poslednjih
deset godina, prikazani su u narednoj tabeli, ali naglašavamo da su
promenjeni i parametri kontrole i
norme, pa poređenje nije validno.
Tabela Kvalitet vode Dunava u periodu 2003. - 2012. godina
U II klasi
God.
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
90
Broj
uzetih
uzoraka
67
68
68
68
68
68
68
40
40
30
rečnih voda
Br.
uzor.
19
27
13
11
20
27
12
10
18
2
%
28,4
39,7
19,2
16,2
29,4
39,7
17,6
25,0
45,0
6,7
Izvan II klase zbog izmenjenih parametara
mikrob i
samo
samo
fiz-hem.
fiz-hem
mikrobiol.
Br.
Br.
Br.
%
%
%
uzor.
uzor.
uzor.
24 35,8
6
9,0
18
26,8
10 14,7
5
7,4
26
38,2
26 38,2
9 13,2
20
29,4
23 33,8
9 13,2
25
36,8
17 25,0
8 11,8
23
33,8
8 11,8
15 22,1
18
26,4
14 20,6
10 14,7
32
47,1
13 32,5
6 15,0
11
27,5
5 12,5
4 10,0
13
32,5
13 43,3
0
0
15
50,0
2. VoDa
U ovoj grupi su velike reke sa dominacijom srednjeg nanosa, od kojih teritorijom Grada protiče samo Kolubara.
Kolubara
Ni jedan od 20 analiziranih uzoraka nije odgovarao II klasi
voda. Odstupanja su registrovana prema pojedinim hemijskim, fizičko- hemijskim, mikrobiološkim i biološkim parametrima koji podržavaju ekološki status, kao i nekim parametrima
hemijskog statusa.
kao i fizičko-hemijskih i hemijskih parametara ekološkog
statusa i parametara hemijskog statusa konstatovana su u 19
uzoraka (95,0%), dok je u 1 uzorku (5,0%) zabeleženo samo
odstupanje pojedinih fizičko-hemijskih parametara.
2.4.1. SLIV SAVE
U ovu grupu vodnih tela su svrstane
male i srednje reke nadmorske visine do 500 m. Na teritoriji Beograda
to su reke šumadijskog pobrđa, koje
izviru i/ili se ulivaju u vodna tela
tipa 1 i 2 na teritoriji Grada.
Direktnom slivu Save na teritoriji Beograda, ovoj grupi vodotoka
pripadaju: Topčiderska, Železnička i
Barička reka.
Svi uzorci vode Topčiderske reke su uglavnom bili u graniTopčiderska cama V klase prema pojedinim hemijskim, fizičko-hemijskim
reka
i mikrobiološkim parametrima koji podržavaju ekološki status, kao i parametrima hemijskog statusa.
Svi uzorci vode su bili u granicama V klase prema pojedinim
Železnička
hemijskim, fizičko-hemijskim i mikrobiološkim parametrima
reka
koji podržavaju ekološki status, kao i nekim parametrima
hemijskog statusa.
Svi uzorci su van II klase ekološkog statusa prema pojedinim
hemijskim, fizičko-hemijskim, mikrobiološkim i biološkim
Barička reka
parametrima koji ga podržavaju, kao i nekim parametrima
hemijskog statusa.
2.4.2. SLIV DUNAVA
Iz ove grupe vodotoka tipa 3 na teritoriji Grada su direktne pritoke Dunava:
Bolečica i Gročica.
Svi uzorci vode Bolečice su van II klase ekološkog statusa
prema pojedinim mikrobiološkim, hemijskim i fizičkoBolečka reka
hemijskim parametrima koji ga podržavaju, kao i nekim
parametrima hemijskog statusa.
Svi uzorci van II klase prema pojedinim hemijskim, fizičkoGročanska
hemijskim i mikrobiološkim parametrima koji podržavaju
reka
ekološki status, kao i nekim parametrima hemijskog statusa.
2.4.3. SLIV KOLUBARE
Iz grupe vodotoka tipa 3, na gradskom području slivu Kolubare pripadaju
desne pritoke: Lukavica, Peštan, Turija, Beljanica i Barajevska reka.
91
2. VoDa
Svi uzorci Beljanice bili su van granica II klase prema nekim
Beljanica
koji podržavaju ekološki status, kao i pojedinim parametrima
hemijskog statusa.
Svi uzorci Peštana bili su van granica II klase prema nekom od
hemijskih, fizičko-hemijskim i mikrobiološkim parametrima
Peštan
hemijskog statusa.
Svi uzorci Turije bili su van granica II klase prema nekom od
hemijskih, fizičko-hemijskim i mikrobiološkim parametrima
Turija
hemijskog statusa.
Rezultati pokazuju da su svi uzorci Lukavice u granicama
V klase prema pojedinim hemijskim, fizičko-hemijskim,
Lukavica
mikrobiološkim i biološkim parametrima koji podržavaju
ekološki status, kao i nekim parametrima hemijskog statusa.
Svi uzorci su bili van granica II klase prema pojedinim hemijsBarajevska kim, fizičko-hemijskim, mikrobiološkim i biološkim parametreka
rima koji podržavaju ekološki status, kao i pojedinim parametrima hemijskog statusa.
2.4.4. SLIV VELIKE MORAVE
Na teritoriji Beograda slivu Velike Morave pripadaju sledeći šumadijski vodotoci tipa 3: Veliki Lug, Sopotska reka i Ralja.
Veliki lug
Sopotska
reka
Ralja
92
Rezultati pokazuju da su svi uzorci Velikog luga u granicama
V klase prema pojedinim hemijskim, fizičko-hemijskim i
mikrobiološkim parametrima koji podržavaju ekološki status,
kao i pojedinim parametrima hemijskog statusa.
Svi uzorci su bili van II klase ekološkog statusa prema većini
hemijskih, fizičko-hemijskih, mikrobioloških i bioloških parametara koji ga podržavaju, kao i pojedinim parametrima hemijskog statusa.
Vode Ralje bile su konstantno van granica II klase prema
pojedinim hemijskim, fizičko-hemijskim, mikrobiološkim i
biološkim parametrima koji podržavaju ekološki status, kao i
nekim parametrima hemijskog statusa.
2.5. VEŠTAČKA VODNA TELA
2.5.1. KANALI JUGOISTOČNOG SREMA
Prema Pravilniku o utvrđivanju vodnih tela površinskih i podzemnih
voda (Sl. glasnik RS, br.96/2010) na
teritoriji Beograda grupi veštačkih
vodnih tela pripadaju kanali Pančevačkog rita, jugoistočnog Srema, kao
i mali kanali u najsevernijem delu
Šumadije.
Slivno područje koje dreniraju ovi
kanali obuhvata praktično najveći deo jugoistočnog Srema, sve od
padina Fruške gore do Save.
Progarska
jarčina
2. VoDa
Galovica
Svih 20 ispitanih uzoraka vode kanala Galovica, manje ili
više, odstupalo je od II klase voda.
kao i fizičko-hemijskih i hemijskih parametara ekološkog
potencijala i parametara hemijskog statusa konstatovana su
u 16 uzoraka (80,0%), dok je u 4 uzorka (20,0%) zabeleženo
samo odstupanje pojedinih fizičko- hemijskih parametara.
Kvalitet vode sva 4 uzorka odstupao je od II klase oda prema
biološkim parametrima koji podržavaju ekološki potencijal,
kao i nekim parametrima hemijskog statusa.
2.5.2. KANALI JUGO-ZAPADNOG BANATA
Na ovom prostoru, koji je nekada predstavljao inundaciono područje Dunava,
Tise i Tamiša, nalazi se mreža kanala Pančevačkog rita.
Sibnica
Kalovita
Vizelj
Kanal PKB
Karaš
Voda Sibnice je konstantno bila van granica II klase. Prema
kao i nekim parametrima hemijskog statusa odstupala su 3
uzorka, dok je u 1 uzorku zabeleženo samo odstupanje pojedinih fizičko-hemijskih parametara.
Svi uzorci vode su van granicama II klase. Prema pojedinim
koji podržavaju ekološki potencijal su u V klasi, kao i prema
nekim parametrima hemijskog statusa.
Svi uzorci vode su van granicama II klase, prema pojedinim
hemijskim, fizičko-hemijskim i mikrobiološkim parametrima koji podržavaju ekološki potencijal kao i prema nekim
Svi uzorci vode su van granicama II klase, prema pojedinim
hemijskim, fizičko-hemijskim i mikrobiološkim parametrima koji podržavaju ekološki potencijal kao i prema nekim
Kvalitet vode 3 uzorka odstupao je od II klase, dok je uzorak
iz decembra meseca odgovarao navedenoj klasi prema svim
ispitivanim parametrima. Odstupanja pojedinih hemijskih,
fizičko-hemijskih, mikrobioloških i bioloških parametara
koji podržavaju ekološki potencijal, kao i nekih parametara
hemijskog statusa utvrđena su u 2 uzorka, dok su u 1 uzorku
pogoršani samo mikrobiološki parametri.
2.5.3. KANALI POSAVINE
U Posavini takođe postoji mreža kanala koji gravitiraju slivu Save, od kojih se na
teritoriji Beograda od značajnijih nalazi samo Obrenovački kanal. Kvalitet vode sva 4 uzorka odstupao je od II klase prema
Obrenovački pojedinim hemijskim, fizičko-hemijskim, mikrobiološkim i
kanal
kao i nekim parametrima hemijskog statusa.
93
2. VoDa
2.6. ZAKLJUČNE KONSTATACIJE
Na osnovu rezultata svih obavljenih
i terenskih i laboratorijskih ispitivanja, realizovanih u skladu sa „Progra-
n
mom kontrole kvaliteta površinskih voda
na teritoriji Beograda u 2012. godini”, kao
i poređenja sa pojedinim parametrima kvaliteta vode u prethodnih
desetak godina, gde je to bilo moguće, može se konstatovati sledeće:
n Program
kontrole kvaliteta površinskih voda na teritoriji Beograda
u 2012. godini u potpunosti je usaglašen sa novim propisima iz oblasti monitoringa i kvaliteta voda.
n Tokom
2012. godine, u periodu
mart-decembra obavljana je kontrola kvaliteta vode 24 vodna tela
na 28 monitoring profila, odnosno Program je u celini realizovan,
kako je bilo i predviđeno.
n Novim
propisima je povećan broj
klasa u koje se voda svrstava sa
4 na 5, izmenjene su i pooštrene
norme i MDK, a uvedena su i ispitivanja novih parametara za ocenu
stanja, koja do sada nisu vršena, pa
je nemoguće porediti kvalitet vode
2012. godine, sa onim iz prethodnih godina.
n Kvalitet
vode vodnih tela tipa 1
(Save i Dunava) je znatno bolji
nego vode vodnih tela tipa 2 i 3,
kao i veštačkih vodnih tela.
n Na
Savi je 6 uzoraka odgovaralo
II klasi voda prema svim hemijskim, fizičko-hemijskim, mikrobiološkim i biološkim parametrima koji podržavaju ekološki status, kao i parametrima hemijskog
statusa, dok su na Dunavu samo 2
uzorka bila u ovoj klasi vode.
n Na
Savi i Dunavu je ekološki status
prema hemijskim i fizičko-hemijskim parametrima koji ga podržavaju, bio umeren, a prema mikrobiološkim parametrima loš, kao i
sanitarni status. Na obe reke nije
94
n
n
n
n
n
postignut dobar hemijski status,
mada su odstupanja minimalna.
Hemijski
i fizičko-hemijski parametri ekološkog statusa na Savi i
Dunavu retko i minimalno odstupaju od II klase, a odstupanja su u
granicama III klase vode.
Sa
aspekta vodosnabdevanja građana Obrenovca, Bariča, Beograda
i Vinče, veoma je značajno da na
Savi i Dunavu najčešće nisu registrovane prioritetne i prioritetne
hazardne supstance, među kojima
ima biokumulativnih i kancerogenih materija ili su detektovane sporadično u veoma niskim koncentracijama, koje nemaju zdravstveni
ni eko-toksikološki značaj.
Na
ostalim kontrolisanim vodnim telima na prostoru Beograda svi uzorci bili su van granica II
klase prema pojedinim mikrobiološkim i biološkim parametrima,
kao i iznad MDK fizičko-hemijskih i hemijskih parametara ekološkog statusa i parametara hemijskog statusa.
Ekološki
status Kolubare, većine vodnih tela tipa 3 i ekološki
potencijal veštačkih vodnih tela, su
prema hemijskim, fizičko-hemijskim i mikrobiološkim parametrima koji ih podržavaju, bili loši, kao
i sanitarni status vodotoka. Dobar
hemijski status nije postignut.
Veliki
lug i Lukavica su potpuno
degradirana vodna tela, na kojima većina ispitivanih hemijskih,
fizičko-hemijskih, mikrobioloških
i bioloških parametara često odgovara V klasi vode.
Na
Ralji je ekološki status prema
hemijskim, fizičko-hemijskim i
mikrobiološkim parametrima koji
ga podržavaju bio umeren, ali
dobar hemijski status nije dostignut, a slično je i na Turiji gde je
ekološki status prema hemijskim,
i fizičko-hemijskim parametrima
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
klasu, što ukazuje na degradaciju
vodnog tela.
sedimentu svih vodnih tela tipa
U
1, 2 i 3, kao i veštačkim vodnim
telima jugoistočnog Srema i Posavine sadržaj nikla (Ni) je bio iznad
MDK, što je najvećim delom posledica geohemijskog sastava zemljišta u slivu.
Sediment
Turije sadrži arsen (As),
a Velikog luga cink (Zn), iznad
remedijacione vrednosti, što je
ozbiljno upozorenje.
U
sedimentu pojedinih vodnih
tela tipa 3 iznad MDK su i koncentracije bakra (Cu), arsena (As),
olova (Pb) i žive (Hg), ali su dosta
niže od remedijacione vrednosti.
Koncentracija
žive (Hg), prema
CSQG su iznad efektivne vrednosti, u sedimentu Save, Dunava,
Kolubare, Bolečice, Velikog luga i
Galovice kod crpne stanice.
Od
organskih mikropolutanata
u sedimentu Velikog luga su već
nekoliko godina iznad MDK koncentracije RSV i naftnih ugljovodonika. Na kanalu Kalovita samo je
sadržaj naftnih ugljovodonika bio
iznad MDK.
Sedimenti
svih reka i kanala ne
sadrže organohlorne insekticide,
pesticide na bazi hlorfenoksi karbonskih kiselina, triazinske herbicide, herbicide iz grupe hloracetanilida što je sa aspekta hidrobionata, posebno organizama bentosa
veoma povoljno.
Od
ispitivanih neorganskih mikropolutanata (Hg, As, Pb, Cd,) u
mišićnom tkivu ihtiofagnih vrsta
riba detektovana je blago povećana koncentracija žive (Hg), i na
Savi i na Dunavu.
Sadržaj
arsena (As), kadmijuma
(Cd) i olova (Pb) je daleko veći
u školjkama, nego u ribama, što
odgovara literaturnim podacima i
rezultatima ranijih ispitivanja.
2. VoDa
n
takođe bio umeren, ali je mikrobiološki status bio loš.
Na
veštačkim vodnim telima nešto
bolji ekološki potencijal imaju
kanali Karaš i Sibnica. Na Karašu
je ekološki potencijal prema hemijskim, fizičko-hemijskim i mikrobiološkim parametrima koji ga podržavaju bio umeren, dok je na Sibnici ekološki potencijal prema hemijskim i fizičko-hemijskim parametrima bio slab, a prema mikrobiološkim parametrima umeren.
Dobar hemijski status nije dostignut ni na ovim kanalima.
Na
većini vodnih tela tipa 3 i
veštačkim vodnim telima dolazi
u letnjem periodu do drastičnog
smanjenja sadržaja rastvorenog
kiseonika koji može ugroziti pojedine hidrobionte.
Stalno
visok titar fekalnih i najčešće ukupnih koliforma, kao i crevnih enterokoka beleži se na: Velikom lugu, Lukavici, Bolečici, Topčiderskoj, Barajevskoj i Sopotskoj
reci, kao i na Obrenovačkom kanalu, pa onemogućava korišćenje
voda ovih vodnih tela za rekreaciju, napajanje stoke i navodnjavanje
povrtarskih kultura koje se koriste
i sirovom stanju, zbog mogućnosti
infekcije.
Značajno
je da ni na jednom od 28
kontrolnih lokaliteta sadržaj prioritetnih i prioritetnih hazardnih
supstanci nije bio iznad II klase, a
u ovu grupu svrstani su perzistentni, neorganski i teško razgradivi
organski mikropolutanti.
Koncentracija
hlorofila a i svi Carlson-ovi indeksi trofije pokazuju da
na ceštačkim vodnim telima proces eutrofizacije progredira brže
nego na Dunavu i Savi.
Ispitivanja
zajednice faune dna
svrstava Ralju, Sopotsku reku i
kanale Kalovita, PKB i Galovica
kod Dobanovačkog zabrana u V
95
2. VoDa
2.7. P
REDLOG DALJIH
AKTIVNOSTI
Beograd i Srbija moraju da realizuju sve programe zaštite vodnih
tela koje su donele lokalne samouprave, gradska i državna uprava,
kao i aktivnosti predviđene prihvaćenim međunarodnim ugovorima
i konvencijama, kako bi dokazali
da imaju moralno pravo da traže
od uzvodnih zagađivača poštovanje odredbi Konvencije o održivom
razvoju u basenu Dunava, Opšte
direktive o vodama EU i pratećih
propisa.
Grad bi imajući u vidu nadležnosti
u oblasti zaštite voda i životne sredine koje je dobio novim propisima,
kao i značajne kadrovske potencijale
i finansiske mogućnosti, u saradnji
sa lokalnom samoupravom posebnu brigu morao da posveti malim
vodotocima koji su celom dužinom
na njegovoj teritoriji i imaju velikog
značaja za lokalne zajednice i naselja
pored kojih protiču.
Kao nužni minimum u unapređenju zaštite voda i sistematske kontrole kvaliteta vode vodnih tela na
teritoriji Beograda, trebalo bi preduzeti sledeće:
n Kontrolu
kvaliteta vode reka i
kanala na teritoriji Beograda treba
stalno inovirati u skladu sa razvojem laboratorijske analitičke opreme i usaglašavati sa novim republičkim propisima iz oblasti zaštite voda i životne sredine, relevantnim za predmetno slivno područje, konkretno vodno telo i ciljeve
Monitoringa.
n Sekretarijat
za zaštitu životne sredine treba da pokrene inicijativu
za usaglašavanje, izmenu i dopunu postojećih propisa u oblasti
voda, kako bi oni mogli da se
dosledno primenjuju.
n Sekretarijat
za zaštitu životne sredine u saradnji sa Upravom za
96
n
n
n
n
vode i JVP „Beograd vode” treba
da pokrene inicijativu da se Katastar zagađivača voda na području
GUP-a, proširi na teritoriju celog
Beograda, uključujući i prigradske
opštine, obuhvatajući sve slivove,
uz formiranje odgovarajuće baze
podataka.
Sekretarijat
za zaštitu životne sredine u saradnji sa Upravom za
vode, JVP „Beograd vode” i lokalnom samoupravom prigradskih
opština, treba da organizuje izradu Programa sanacije vodotoka po
slivovima.
Sekretarijat
za zaštitu životne sredine bi trebao da sa nadležnim
organima lokalne samouprave u
prigradskim opštinama (Mladenovac, Lazarevac, Obrenovac, Barajevo i Grocka) organizuje prezentaciju dosadašnjih rezultata sprovođenja Programa kontrole kvaliteta
površinskih voda na teritoriji Beograda, radi upoznavanja resornih
organa, stručne javnosti, lokalnih
ekoloških organizacija i građanstva, sa veoma lošom situacijom na
njihovim vodnim telima.
Pooštriti
kontrolu radnih organizacija, skladišnih objekata, farmi
i drugih objekata koji ponovo
pokreću proizvodnju nakon višegodišnjeg prekida ili promene proizvodnog programa ili vrše diskontinuirano ispuštanje otpadnih
voda, kako bi se smanjila opasnost
od nastanka havarijskih zagađenja.
Redovno
kontrolisati radne organizacije na teritoriji Beograda, čije
otpadne vode sadrže neorganske
i organske prioritetne hazardne
supstance, posebno biokumulativne i kancerogene materije, a izlivaju se direktno u Savu i Dunav,
s'obzirom da predstavljaju stalnu
potencijalnu opasnost za izvorišta
vodosnabdevanja u Bariču, Makišu i Vinči.
n
n
n
Uspostaviti
kontrolu: količina
mulja nastalog u uređajima za treman otpadnih voda, mesta, dinamike i načina njegovog odlaganja.
Nastaviti
aktivnosti na izradi prostorno planske i tehničke dokumentacije za izgradnju kolektora i postrojenja za prečišćavanje
komunalnih otpadnih voda Grada
za svih 5 planiranih centralnih
kanalizacionih sistema.
Insistirati
kod organa gradske
uprave, lokalne samouprave u prigradskim opštinama, ekoloških
pokreta i društvenih organizacija,
da se u lokalne ekološke akcione
planove (LEAP) među prioritetne
aktivnosti uvrsti izrada planova
zaštite vodotoka i sanacije glavnih
izvora njihovog zagađivanja, kao i
rekultivacija i uređenje priobalja.
Razmotriti
mogućnost da se na
Velikom lugu, Lukavici, Bolečici,
Gročici, Sopotskoj i Baričkoj reci
n
n
izgrade višenamenske mikroakumulacije radi povećanja proticaja i
poboljšanja kvaliteta vode u malovodnom periodu.
Uspostaviti
biomonitoring na kompletnom toku Dunava i Save kroz
Srbiju, kako bi se na vreme uočila i pratila pojava biokumulacije i
biomagnifikacije prioritetnih i prioritetnih hazardnih organskih i
neorganskih supstanci u hidrobiontima, i preduzele mere za sprečavanje uključivanja ovih materija u lance ishrane na čijem je kraju
čovek.
Oformiti
i opremiti referentnu
laboratoriju koja će raditi na organizovanju uporednih merenja,
edukaciji i unapređenju rada u
ovlašćenim i akreditovanim laboratorijama, kako bi se povećala
pouzdanost i validnost rezulata ispitivanja, kako površinskih i
podzemnih, tako i otpadnih voda.
2. VoDa
n
2.8. RADIOAKTIVNOST U REČNOJ VODI
137Cs
i 90Sr u
rečnoj vodi
137
Cs
u sedimentu
90Sr
u sedimentu
Najveći deo aktivnosti u rečnim vodama potiče od prirodnih
radionuklida (uglavnom 40K), a aktivnost dugoživećih
radionuklida veštačkog porekla (137Cs i 90Sr) je u značajno
niskim nivoima.
Aktivnost 137Cs u sedimentu se kretala od 7.7 do 42.2 Bq/kg
suve materije. Ova aktivnost potiče od kontaminacije prouzrokovane nuklearnim akcidentom u Černobilu u 1986.
godini.
Aktivnost 90Sr u sedimentu se kretala od 0.08 do 0.39 Bq/kg
suve materije. Ova aktivnost potiče od kontaminacije prouzrokovane nuklearnim akcidentom u Černobilu u 1986.
godini.
Radioaktivnost u rečnoj vodi merena je kontinuirano tokom 2012. godine. Najveći deo aktivnosti u rečnim
vodama potiče od prirodnih radionuklida (uglavnom 40K), a aktivnost
dugoživećih radionuklida veštačkog
porekla (137Cs i 90Sr) je u značajno
niskim nivoima. Aktivnost 137Cs u
sedimentu se kretala od 7.7 do 42.2
Bq/kg suve materije. Aktivnost 90Sr u
sedimentu se kretala od 0.08 dо 0.39
Bq/kg suve materije Ove aktivnosti potiču od kontaminacije prouzrokovane nuklearnim akcidentom u
Černobilu u 1986. godini.
97
2. VoDa
2.8.8. Ukupna α i β aktivnost rečne vode Save i Dunava u Beogradu
Tabela 2.8.1: Godišnje vrednosti ukupne alfa aktivnosti rečne vode Save i Dunava u 2012. god.
(Bq/l)
Reka
Sava
< 0.01
0.016 ± 0.005
< 0.02
Dunav
< 0.01
0.016 ± 0.005
< 0.02
Tabela 2.8.2: Godišnje vrednosti ukupne beta aktivnosti rečne vode Save i Dunava u 2012. god.
(Bq/l)
Reka
Sava
Dunav
0.025 ± 0.007
0.042 ± 0.013
0.064 ± 0.009
0.019 ± 0.006
0.045 ± 0.027
0.111 ± 0.012
Tabela 2.8.3: Godišnje vrednosti specifične aktivnosti 90Sr u rečnoj vodi Save i Dunava u 2012. god.
(Bq/l)
Reka
Sava
0.3).10-3
(1.8 ±
(3.6 ± 1.3).10-3
(4.5 ± 0.4).10-3
Dunav
(3.1 ± 0.4) .10-3
(4.5 ± 1.7).10-3
(7.0 ± 0.5).10-3
Tabela 2.8.4: Specifična aktivnost 137Cs u rečnom sedimentu u rekama u Beogradu za 2012. godinu
(Bq/kg)
Reka
Sava
7.7 ± 0.8
21.5 ± 15.7
42.2 ± 1.3
Dunav
7.8 ± 0.8
13.5 ± 7.2
24.1 ± 0.7
Tabela 2.8.5: Specifična aktivnost 90Sr u rečnom sedimentu u rekama u Beogradu za 2012. godinu
(Bq/kg)
Reka
Radioaktivnost u rečnoj vodi merena je kontinuirano tokom 2012. godine. Najveći deo aktivnosti u rečnim
vodama potiče od prirodnih radionuklida (uglavnom 40K), a aktivnost
dugoživećih radionuklida veštačkog
porekla (137Cs i 90Sr) je u značajno
niskim nivoima.
Aktivnost 137Cs u sedimentu Save
kretala se od 7.7 do 42.2 Bq/kg suve
98
Sava
0.14 ± 0.03
0.26 ± 0.11
0.39 ± 0.04
Dunav
0.08 ± 0.03
0.18 ± 0.11
0.33 ± 0.04
materije, u sedimentu Dunava od 7.8
do 24.1 Bq/kg suve materije. Aktivnost 90Sr u sedimentu Save kretala se
od 0.14 do 0.39 Bq/kg suve materije,
u sedimentu Dunava od 0.08 do 0.33
Bq/kg suve materije. Ove aktivnosti
potiču od kontaminacije prouzrokovane nuklearnim akcidentom u Černobilju 1986. godine.
Kontrola kvaliteta vode Jezera na
Adi Ciganliji vrši se od njegovog formiranja, a obzirom na dvonamensko korišćenje (rekreacija i vodosnabdevanje), cilj kontrole je zaštita zdravlja kupača i zaštita izvorišta
Beogradskog vodovoda kao i procene brzine napredovanja eutrofizacionih procesa, efikasnosti mera
preduzetih na očuvanju kvaliteta i
potrebe za preduzimanjem dodatnih
mera zaštite i sanacije.
Savsko
jezero
Kupalište
”Lido”
Aku
mulacija
”Pariguz”
Akumula
cija ”Bela
reka”
Aku
mulacija
”Duboki
potok”
2. VoDa
2.9. KVALITET VODE JEZERA NA ADI CIGANLIJI, KUPALIŠTA „LIDO” I
PODAVALSKIH AKUMULACIJA: „PARIGUZ”, „BELA REKA” I „DUBOKI
POTOK”, U 2011. GODINI
Kvalitet vode kupališta ”Lido” proverava se radi zaštite zdravlja kupača.
Podavalske akumulacije uključene
su u Program kontrole tek 2004.
godine, jer im je osnovna funkcija
zadržavanje poplavnog talasa, a njihove vode retko se koriste za zalivanje poljoprivrednih kultura i rekreaciju.
Od 136 analiziranih uzoraka tokom godine u granicama
II klase ekološkog potencijala bilo je 132 uzorka (97,1%),
dok je 4 analizirana uzorka (15,0%) bio u granicama III
klase. Svi uzorci su odstupali od propisane klase samo po
mikrobiološkim parametrima.
U odnosu na prethodnu godinu situacija je povoljnija.
Značajno je da je već šestu godinu za redom kvalitet
vode u okviru preporuka WHO, koje dozvoljavaju da u
kupališnoj sezoni, odstupa do 10% uzoraka prema sanitarnomikrobiološkim parametrima.
Od 11 analiziranih uzorka vode kupališta ”Lido” samo
je uzorak od 24. avgusta, sa kraja kupališne sezone, bio u
granicama II klase boniteta prema svim ispitivanim fizičkohemijskim i sanitarno-mikrobiološkim parametrima.
U 10 neispravnih uzoraka bio je povećan titar ukupnih koliforma, dok su fizičko-hemijski i hemijski parametri bili u
granicama propisane klase.
Ispitano je 12 uzoraka u periodu jun-avgust od kojih su svi
odstupali od granicama II klase boniteta.
Samo prema pojedinim fizičko-hemijskim parametrima odstupala su 2 uzorka, a kod 10 uzoraka registrovana su odstupanja u sanitarno-mikrobiološkom i fizičko-hemijskom pogledu.
U periodu jun-avgust ispitano je 12 uzoraka vode iz
akumulacije i nijedan nije odgovarao II klase boniteta.
Samo prema pojedinim fizičko-hemijskim parametrima odstupalo je 5 uzoraka, a kod 7 uzoraka registrovana su odstupanja
u sanitarno-mikrobiološkom i fizičko-hemijskom pogledu.
U periodu jun-avgust ispitano je 12 uzoraka vode iz
akumulacije i nijedan nije odgovarao II klase boniteta.
Samo prema pojedinim fizičko-hemijskim parametrima odstupala su 2 uzorka, a kod 10 uzoraka registrovana su odstupanja u sanitarno-mikrobiološkom i fizičko-hemijskom pogledu.
99
2. VoDa
Prvi kupači na Jezeru registrovani su
u krajem predsezone, a na podavalskim akumulacijama sredinom juna,
zbog povoljnih meteoroloških uslova. Prvi kupači na Lidu su registrovani nešto pre zvaničnog početka
kupališne sezone u drugoj polovini juna.
Košenje i uklanjanje makrofita započeto je 15. 05. i vršeno je svakodnevno do sredine jula a nakon toga
je vršeno po potrebi na lokacijama na kojima je došlo do razrastanja vodene vegetacije sve do 25. 09.
2012. godine. Važno je napomenuti
da se sa uklanjanjem vodene vegetacije nastavilo i nakon kraja kupališne
sezone što je jedna od važnih sugestija iz Ekološke studije.
Rad pumpi na nizvodnoj pregradi
obezbedio je bolju cirkulaciju vode.
2.9.1. Dinamika i parametri kontrole
Kontrola kvaliteta vode Jezera, Lida
i podavalskih akumulacija vrši se
različitom dinamikom i po različitim
parametrima, jer svrhe ispitivanja
nisu identične, a radi se i o različitim
ekosistemima, jezerskom, rečnom i
protočnim akumulacijama.
U 2012. Godini, u skladu sa preporukama Svetske zdravstvene organizacije (WHO) da na svakih 500
m otvorenog kupališta treba imati
jedno kontrolno mesto, kvalitet vode
Jezera se kontrolisao na 4 profila:
„Dečiji bazen kod sudijskog tornja”,
„Okruglo kupatilo”, „Ranney bunar
RB 12-1” i „Ranney bunar RB 14-1”.
U toku kupališne sezone uzorci za
ispitivanje uzimani su 2 puta nedeljno dok je uzorkovanje u predsezoni i neposredno po završetku sezone
izvršeno po jednom. Kontrola kvaliteta vode na Lidu u kupališnoj sezoni (15. jun - 1. septembar) se vršila 1
nedeljno na profilu „Sredina plaže”
a na Podavalskim akumulacijama
dva puta mesečno od juna do avgu-
100
sta. Kontrola kvaliteta vode u pred- i
postsezoni na kupalištu Lido je izvršena po planu.
Gradski zavod za javno zdravlje vrši
fizičko-hemijska, hemijska i sanitarno-mikrobiološka ispitivanja kvaliteta vode Jezera, kupališta Lido i podavalskih akumulacija, a hidrobiolozi Instituta za biološka istraživanja
”Siniša Stanković” obavljaju sezonska hidroekološka ispitivanja Jezera
i podavalskih akumulacija.
Metode uzorkovanja, pripreme i
analiziranja uzoraka usaglašene su
sa domaćim propisima i standardima, kao i propisima SRPS ISO, ISO,
SMEWW i US EPA.
Radi definisanja fizičko-hemijskih
karakteristika vode na Jezeru, Lidu
i podavalskim akumulacijama određuju se sledeći parametri: temperatura, pH vrednost, rastvoreni kiseonik, stepen saturacije kiseonikom,
petodnevna biološka potrošnja kiseonika (BPK5), hemijska potrošnja
kiseonika (HPK iz KMnO4), azotna trijada (amonijak, nitriti, nitrati),
mineralna ulja, fenoli, ukupni fosfati
i suspendovane materije. Deo parametara odrećuje se odmah po uzorkovanju.
Od sanitarno-mikrobioloških parametara na svim kupalištima ispituje
se: ukupan broj aerobnih mezofilnih
bakterija u 1ml, najverovatniji broj
svih koliformnih bakterija (na 37oC),
najverovatniji broj fekalnih koliforma (na 44oC), broj fekalnih streptokoka u 100 ml., Proteus sp. i Pseudomonas aeruginosa i identifikacija svih
izolovanih bakterija.
Od bioloških elemenata kvaliteta
za klasifikaciju ekološkog potencijala ispitiuju se: koncentracija hlorofila a, sastav fitoplanktona i fitobentosa, zastupljenost Cyanobacteria, indeks fosfatazne aktivnosti i
Carlson indeksa trofije za providnost
vode, koncentraciju hlorofila a i ukupnog fosfora. Takođe i sastav zajed-
nice vodenih makrobeskičmenjaka,
ukupan broj taksona, zastupljenost
Oligochaeta-Tubificidae, saprobni
indeks i indeks diverziteta.
Ocena kvaliteta vode Jezera, kupališta Lido i podavalskih akumulacija
vršena je prema Uredbi o kategorizaciji vodotoka (Sl. Glasnik SR Srbije
br. 5/68), Uredbi o klasifikaciji voda
(Sl. Glasnik SR Srbije br. 5/68), Pravilniku o opasnim materijama u vodama (Sl. Glasnik SR Srbije br. 31/82),
Uredbi o graničnim vrednostima
prioritetnih i prioritetnih hazardnih
supstanci koje zagađuju površinske
vode i rokovima za njihovo dostizanje (S. Glasnik RS, broj 35/2011), Pravilniku o parametrima ekološkog i
hemijskog statusa površinskih voda
i parametrima hemijskog i kvantitativnog statusa podzemnih voda
(S. Glasnik RS, broj 74/2011) i Uredbi
o graničnim vrednostima zagađujućih materija u površinskim i podzemnim vodama i sedimentu i rokovima za njihovo dostizanje (S. Glasnik
RS, broj 50/2012).
2. VoDa
2.9.2. Kvalitet vode jezera na Adi Ciganliji
Rezultati obavljenih ispitivanja
pokazuju da je situacija povoljnija u odnosu na prethodnu godinu.
Od 136 analiziranih uzorkaka tokom
godine u granicama II klase boniteta bilo je 132 uzoraka (97,1%), dok je
4 analizirana uzorka (2,9%) bilo van
granica navedene klase.
Sa aspekta zdravstveno bezbedne rekreacije kvalitet vode u kupališnoj sezoni već šestu godinu za
redom odgovara preporukama Svetske zdravstvene organizacije, koje
dozvoljavaju da godišnje, u kupališnoj sezoni, odstupa do 10% uzoraka
prema mikrobiološkim parametrima
(3,1% 2012.). Ovo je nešto bolje nego
prethonih par godina.
Svi fizičko-hemijski parametri su u
granicama II klase boniteta.
U narednom grafiku prikazan je
sanitarno-mikrobiološki kvalitet
vode Jezera u poslednjih petnaest
godina, period 1997.-2012. godine.
Bitno je napomenuti da su, sa aspekta zdravstveno bezbedne rekreacije građana i zaštite podzemnih
voda, odnosno izvorišta beograd-
[%]
30
25.2
25
22.8
21.3
19.3
20
16.2
14
15
13.8
9.8
10
7.6
5.1
5
1.6
0
6.3
2.9
1.3
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Grafik 1. Procenat odstupanja od II klase boniteta zbog povećanog titra ukupnih koliforma u periodu 1997.-2012. godina
101
2. VoDa
skog vodovoda, tokom cele godine
koncentracije kontrolisanih opasnih
zagađujućih materija (fenol, mineralna ulja, amonijak, nitriti, nitrati) bile znatno niže od MDK, a najčešće na samom pragu detekcije, ili
ispod praga detekcije za primenjenu metodu.
Tokom kontrolnog perioda (29. maj3. septembar) temperatura vode je
imala male sezonske i dnevne varijacije, od 22,7 °C do 31,0 °C. Već u
prvoj dekadi juna temperatura vode
je bila dovoljno visoka, >22,0 °C, za
nesmetanu rekreaciju građana. Prvi
kupači su se pojavili pre zvaničnog
početka sezone. Tokom cele kupališne sezone temperatura vode je bila
povoljna za rekreaciju, bez obzira na
sporadične padavine, vetar i zahlađenja.
Maksimalna, ekstremno visoka temperatura vode, 31,0 °C, registrovana
je 13. jula a minimalna temperatura od 19,1 °C, zabeležena je u predsezoni, krajem maja meseca, što je i
očekivano. Od kraja juna prisutna je
izrazita temperaturna stratifikacija
vode, pa razlika između epilimniona
i hipolimniona iznosi i 10 °C.
U kupališnoj sezoni veoma često se
registruje super saturacija kiseonikom i povećanje pH vrednosti, ali to
ne smatramo posledicom zagađenja
Ovo je uobičajena pojava na zatvorenim akvatorijima, posebno u letnjim mesecima, pri veoma intenzivnoj fotosinteznoj aktivnosti. Voda je
konstantno blago do umereno alkalna i pH vrednost varira od 8,0 do 8,9.
Maksimalna pH vrednost, 8,9, registrovana je u samo par uzoraka iz
prve dekade avgusta a broj uzoraka
sa pH vrednošću iznad normirane je
nešto veći nego 2011.
Kiseonički režim i nivo nutrijenata
su od posebne važnosti za kvalitet
vode Jezera, jer zbog relativno male
dubine, velike prosvetljenosti i odsustva prirodne cirkulacije postoje pre102
duslovi za intenzivnu eutrofizaciju.
Zbog zagrevanja površinskog sloja
došlo je do stratifikacije ali deficit
kiseonika, koji je bio manje izražen
od očekivanog, u hipolimnionu nije
ugrozio akvatičnu faunu.
Generalno posmatrano, rezultati
ispitivanja svih kiseoničkih parametara pokazuju da je tokom predsezone, kupališne sezone i postsezone
režim produkcije i potrošnje kiseonika u epilimnionu Jezera veoma uravnotežen, što se povoljno odražava na
ukupni kvalitet vode. Stepen saturacije kiseonikom je visok praktično
tokom cele sezone i kreće se do 146%
u više uzoraka. Značajno je za kvalitet vode i akvatičnu faunu, da nema
pojave hiposaturacije čak ni na kraju
vegetacionog perioda, što se povremeno događalo ranijih godina.
Konstantno niske koncentracije suspendovanih materija (1 mg/L – 4
mg/L) ukazuju da taložnica veoma
uspešno obavlja svoju funkciju eliminisanja ovih materija dospelih iz
Save ili sa postrojenja ”Makiš”. Maksimalna vrednost, 30 mg/l, zabeležena je prve nedelje avgusta kod
Ranney bunara RB 14-1 i vezana je za
aktivnosti na predmetnom objektu.
Generalno posmatrano vrednosti su
u granicama višegodišnjeg proseka.
Ovo doprinosi zaštiti podzemnih
vodonosnih slojeva od eventualnog zagađenja toksičnim materijama adsorbovanim na suspendovanim česticama.
Sadržaj fosfata, kao jednog od osnovnih nutrijenata, u najvećem broju
uzoraka u kupališnoj sezoni (preko
95%) ima relativno niske vrednosti
koje ne prelaze 0,025 mg/l, ali i ovako
niske koncentracije dovoljne su za
nesmetan razvoj algi, submerzne i
emerzne vegetacije.
Azotne materije, „azotna trijada”, su
prisutne u veoma niskim koncentracijama koje uglavnom zadovoljavaju i odredbe Pravilnika o kvalite-
stranim propisima o vodi za kupanje. U protekloj kupališnoj sezoni
prema Direktivi EU, titar ukupnih i/
ili fekalnih koliforma koji ne odgovara vodi namenjenoj rekreaciji građana, registrovan je u 4 ispitana
uzorka (3,1%), što je bolje nego 2009,
2010. i 2011., a minimalno lošije nego
2008. godine.
Prisustvo fekalnih koliforma u vodi
Jezera nije dokazano u 23 uzorka vode Jezera, (16,9%), što je nešto
manje nego nekoliko prethodnih
godina.
Najverovatniji broj fekalnih koliforma varirao je od 2 do 2.400 u 100 ml
a ako posmatramo samo brojnost
feklanih koliforma ovo je jedna od
boljih situacija u poslednjih petnaestak godina.
Prisustvo ukupnih koliformnih bakterija nije dokazano u samo 6 uzoraka, 4,4% ispitanih uzoraka, što je
znatno manje nego nekoliko prethodnih godina.
Rezultati svih mikrobioloških ispitivanja pokazuju da proces samoprečišćavanja vode u najvećem broju
slučajeva održava stabilnu ravnotežu akvatičnog sistema, sa sanitarno-higijenskog aspekta, mada se efikasnost povremeno pogoršava, kada
broj kupača višestruko prevazilazi i projektovani i ekološki kapacitet Jezera, ili se vrše obimniji radovi u priobalju, bez obzira što u procesu redukcije koliformnih bakterija
učestvu UV radijacija, zooplankton,
konkurentske i antagonističke bakterijske vrste.
Prisustvo crevnih enterokoka (Streptococcus „D”), u relativno malom
broju, utvrđeno je u 38 uzoraka, što
je lošije nego 2011., a znatno gore
nego 2010. godine, kada su fekalne
streptokoke grupe „D” registrovane
samo u 1 uzorku. Samo u 1 uzorku
iz prve nedelje juna MPN je bio 596
u 100 ml, što je malo iznad norme za
II klasu ekološkog potencijala, (400 u
2. VoDa
tu vode za piće, delom zbog malog
unosa iz Taložnice, a većim delom
zbog efikasne i brze oksidacije i
usvajanja od strane brojnih primarnih producenata.
Na osnovu kontrole sadržaja mineralnih ulja i isparljivih fenola, generalno se može reći da sadržaj mineralnih ulja ne predstavlja problem
na Jezeru, odnosno da nisu ugroženi
ni kupači ni izvorište Beogradskog
vodovoda.
Proces eutrofizacije prati se i preko
Carlson-ovih indeksa trofičnosti što
olakšava donošenje zaključaka o
uzrocima i mogućim merama unapređenja stanja. Tokom 2012. Carlson-ovi indeksi trofije, za koncentraciju hlorofila a i koncentraciju ukupnih fosfata, odgovarali su mezotrofnom stepenu trofičnosti. Carlson-ov indeks trofije za providnost vode u junu a u julu i avgustu
eutrofnom stepenu trofičnosti.
Svi određivani Carlson-ovi indeksi trofije ukazuju na relativno zadovoljavajuće stanje, jer se konstantno nalaze u granicama II klase ekološkog potencijala, prema navedenom Pravilniku. Kada se ovo uzme
u obzir zajedno sa položajem Jezera
u pravcu istok-jugozapad, njegovom
južnom ekspozicijom, visokim temperaturama vode i lako dostupnim
trofogenim solima dobijamo sistem
koji stalno mora da se kontroliše i na
koji mora da se utiče da bi se usporili procesi eutrofizacije. Ovo se mora
uzeti u obzir zbog dvonamenske
funkcije Jezera, za vodosnabdevanje
i rekreaciju.
Ukupne mikrobiološke karakteristike vode Jezera najvećim delom
zavise od broja i ponašanja kupača,
intenziteta autopurifikacionih procesa i protočnosti Jezera.
Sanitarno-mikrobiološki status Jezera bio je tokom najvećeg dela kupališne sezone zadovoljavajući, i najčešće je odgovarao svim domaćim i
103
2. VoDa
100 ml). Ukupna situacija je povoljna, jer u kupališnoj sezoni nije bilo
uzoraka sa povećanim brojem crevnih enterokoka.
Povoljno je što se tokom 2012. godine
u vodi Jezera nešto ređe registrovalo
prisustvo Pseudomonas aeruginosa
(15 uzoraka) i Proteus sp. (8 uzorka)
nego prethodne godine.
Naglašavamo da u vodi Jezera nisu
identifikovane enteropatogene bakterije, odnosno uzročnici infekcija
koje se prenose hidričnim putem.
Fitoplankton Savskog jezera predstavljen je, u kasnoproletnjem i
kasnoletnjem periodu, vrstama i
varijetetima iz 6 algalnih razdela:
(Cyanobacteria, Dinophyta, Chrysophyta, Bacillariophyta, Chlorophyta i
Euglenophyta)
Analizom fitobentosa utvrđeno je
prisustvo 5 algalnih razdela: Cyanobacteria, Dinophyta, Bacillariophyta,
Chlorophyta i Euglenophyta.
U zajednici makrobeskičmenjaka
Savskog jezera zabeleženo je ukupno
16 taksona u okviru 7 grupa. Dominantne grupe su Oligochaeta i Diptera, dok je zastupljenost ostalih grupa
znatno manja.
Makrofite su u Savskom jezeru,
kao i prethodnih godina, uglavnom zastupljene submerznim vrstama iz rodova Myriophyllum, Ceratophyllum i Potamogeton koje dominiraju u pogledu brojnosti i pokrovnosti. Značajnije su zastupljene vrste:
Myriophyllum spicatum, M. verticillatum, Ceratophyllum demersum, Potamogeton fluitans i P. crispus.
Teško je proceniti zajednicu makrofita sa stanovišta pokrovnosti i biomase, s obzirom na preduzimane
intervencije ”košenja”.
Na ispitivanim profilima, još uvek
je odsutna jedna od tri vegetacijske
zone makrofita, tj. nije došlo do formiranja zone flotantnih biljaka. Na
ovu situaciju, svakako, je imalo uti-
104
caja košenje makrofita, kao mera
održavanja trofičkog statusa Jezera
u granicama nižih stupnjeva trofije.,
U sedimentu Jezera su prisutne pojedine opasne materije, ali je njihov
sadržaj niži od MDK i daleko niži od
remedijacionih vrednosti
2.9.3. Kvalitet vode kupališta „Lido”
Kupalište Lido je jedna od najvećih plaža na obalama Dunava, na
našem sektoru reke. Kvalitet vode
dominantno zavisi od hidrometeoroloških prilika i dinamike ispuštanja otpadnih voda industrije i drugih subjekata u Gornjem Zemunu.
Prema rezultatima obavljenih ispitivanja, generalno posmatrano, nije
registrovano značajnije oscilovanje
kvaliteta, kako u fizičko-hemijskom,
tako i u sanitarno-mikrobiološkom
pogledu.
Od 11 analiziranih uzorka vode
kupališta ”Lido” samo je uzorak
uzet 24. avgusta, bio u granicama
II klase boniteta prema svim ispitivanim sanitarno-mikrobiološkim,
fizičko-hemijskim i hemijskim parametrima.
U 10 neispravnih uzoraka bio je
povećan titar ukupnih koliforma,
dok su fizičko-hemijski i hemijski
parametri bili u granicama propisane klase.
Situacija je praktično ne menja već
čitav niz godina, pa kvalitet vode na
kuplištu Lido odstupa od klase rečnih voda predviđene za rekreaciju
građana.
Prethodnih godina osnovni problem
je predstavljalo remećenje kiseoničkog režima, zbog visokih temperatura i sadržaja organskih materija koje dovode do blagog povećanja BPK5, smanjenja koncentracije rastvorenog kiseonika i smanjenja stepena saturacije kiseonikom.
koliforma se relativno retko beleže,
svega 2 puta u toku sezone, što je
loše sa aspekta zdravstvenog rizika.
Zbog povećanog MPN često postoji rizik po zdravlje kupača od pojave
infekcija vidljivih sluzokoža, posebno dece, ukoliko se ne istuširaju pri
izlasku iz vode.
Pri konačnoj identifikaciji bakterija stalno se detektuju saprofitne
koke, Bacillus sp. i bakterije indikatori svežeg i starog fekalnog zagađenja, sa dominacijom svežeg zagađenja. Konstantno su prisutne E. coli i
Enterobacter, dok se Citrobacter registruje povremeno dok je Streptococcus ”D” prisutan u 5 uzoraka.
Dobro je da tokom 2012. nisu nađene, bakterije vrsta Pseudomonas aeruginosa i Proteus sp., osim jednom u
poslednjoj nedelji avgusta.
Sve napred izneto ukazuje da je
mikrobiološki kvalitet vode tokom
protekle kupališne sezone bio veoma
loš, iako malo bolji nego 2011. godine, i da bi trebalo koordinirati aktivnosti inspekcije na smanjenju zagađenja u uzvodnom delu sliva, jer se
na samom kupalištu ništa ne može
učiniti na poboljšanju kvaliteta vode.
2. VoDa
Tokom kupališne sezone 2012. godine ova pojava nije registrovana.
Tokom kupališne sezone, za razliku
od prethodne godine, sadržaj suspendovanih materija je osetnije varirao i u oba uzorka iz predsezone
koncentracija je bila u granicama III
klase rečnih voda.
Oscilacije temperature tokom kupališne sezone su bile male i temperatura vode nije padala ispod 22 oC,
odnosno stalno je bila u granicama
koje omogućavaju nesmetanu rekreaciju i dugo zadržavanje kupača u
vodi.
Svi kiseonički parametri pokazuju
da su potrošnja i produkcija kiseonika dobro uravnoteženi, odnosno da
kiseonički režim nije bio poremećen.
Azotna trijada (amonijak, nitriti,
nitrati) je veoma ujednačena, stabilna i konstantno u granicama propisane klase rečnih voda, što je zbog
priobalnih izliva kolektora gradske
i industrijske kanalizacije, relativno
retko na ovom sektoru Dunava.
Sanitarno-mikrobiološke karakteristike Dunava na kupalištu Lido,
imajući u vidu njegov položaj, najviše zavise od dinamike ispuštanja
i količine sanitarnih otpadnih voda
ispuštenih na potezu Gornjeg Zemuna i Batajnice, ali i od kvaliteta vode
koja dotiče sa uzvodnog područja.
Ne treba zanemariti ni povremeno
veliki uticaj reke Tise posebno nakon
obilnih padavina u Karpatima i spiranja nečistoća sa obala.
U čak 10 uzoraka konstatovan je
MPN veći od 2.000 u 100 ml (norma
za vodu za kupanje na otvorenim
kupalištima), i bio je od 2.400 do
>24.000, što je praktično isto kao i
nekoliko prethodnih godina. Maksimalna brojnost je van svih klasa rečnih voda.
U svim uzorcima registrovano je
prosustvo fekalnih koliforma. Razlike između broja ukupnih i fekalnih
2.9.4. Kvalitet „vode” podavalskih
akumulacija
Ispitivanje kvaliteta vode akumulacije „Pariguz” izvršeno je u 12 uzoraka uzetih u periodu jun-avgust.
Rezultati terenskih i laboratorijskih
ispitivanja pokazuju da su svi uzorci ostupali od II klase boniteta.Samo
prema pojedinim fizičko-hemijskim
parametrima odstupala su 2 uzorka, a kod 10 uzoraka registrovana su
odstupanja u sanitarno-mikrobiološkom i fizičko-hemijskom pogledu.
Generalno posmatrano, tokom 2011.
godine, kvalitet vode nije odgovarao propisanom za rekreaciju građana i nije se mogla garantovati zdravstvena bezbednost, ali su ove vode
105
2. VoDa
mogle da se koriste u druge vodoprivredne svrhe.
Među fizičko-hemijskim i hemijskim
parametrima odstupanja od propisane klase boniteta registrovana su
kod: pH vrednosti, petodnevne biohemijske potrošnje kiseonika (BPK5),
sadržaja ukupnog fosfora, HPK (permanganatna metoda) i koncentracija: totalnog organskog ugljenika (TOC), nitritnog azota, nitratnog azota, amonijum jona, ukupnog
azota i suspendovanih materija.
Sadržaj hlorofila a je umereno
visok do visok, a varira od 21,1
µg/L početkom avgusta, do 65,6
µg/L početkom jula. Srednja
vrednost koncentracije hlorofila a
u kontrolnom periodu bila je 34,8
µg/L, što je skoro tri puta niže
nego 2011 i predstavlja značajno poboljšanje. Srednja vrednost
Carlson-ovog indeksa trofije za
koncentraciju hlorofila a odgovara
eutrofnim sistemima i malo je
niža nego 2011 dok vrednosti
ovog indeksa za koncentraciju
ukupnog fosfora i providnost
odgovaraju
hipereutrofnim
sistemima i lošije su nego 2011.
Sve ovo ukazuje na loše stanje i
ubrzano zabarivanje akumulacije.
Sanitarno-mikrobiološki status vode
je dobrim delom kupališne sezone
bio nezadovoljavajući, što je uobičajeno. Odstupanje od propisane klase
boniteta, zbog velikog broja bakterija
fekalnih indikatora, registrovano je
u 6 uzoraka. U odnosu na 2011. godinu situacija je praktično nepromenjena ali prema 2010. godini sanitarnomikrobiološki status akumulacije je
značajno pogoršan, jer ništa nije preduzeto da se smanji ili zaustavi priliv
sanitarnih otpadnih voda. Enteropatogeni mikroorganizmi koji prenose
hidričnim putem nisu detektovani u
vodi akumulacije tokom kupališne
sezone, što je pozitivno.
Prisustvo crevnih enterokoka zabe
leženo je u 9 uzoraka, što je znak
106
pogoršanog kvaliteta vode sa aspekta
zdravstvene bezbednosti kupača,
ali im broj nije prešao dozvoljenu
granicu od 400 u 100 ml.
Kvalitet vode akumulacije „Bela reka”
kontrolisan je u 12 uzoraka uzetih
u periodu jun-avgust 2012. godine.
Rezultati obavljenih terenskih i
laboratorijskih ispitivanja pokazuju
da je svih 12 uzoraka odstupalo od
predviđene II klase boniteta. Samo
prema pojedinim fizičko-hemijskim
parametrima odstupalo je 5 uzoraka, a kod 7 uzoraka registrovana su
odstupanja u sanitarno-mikrobiološkom i fizičko-hemijskom pogledu.
kod koncentracija: totalnog organskog ugljenika (TOC), amonijum
jona, rastvorenog kiseonika, nitritnog azota, nitratnog azota, ukupnog
azota, ukupnog fosfora, rastvorenog
kiseonika i koncentraciji suspendovanih materija kao i u biohemijskoj
potrošnji kiseonika (BPK5).
Koncentracija hlorofila a od početka
juna do kraja avgusta veoma je varirala bez neke pravilnosti, i kretala
se od 6,79 µg/L početkom juna do
24,35 µg/L, krajem jula. Sve vrednosti odgovaraju II klasi boniteta. Srednja vrednost Karlsonovog indeksa
trofije za svaki od tri činioca je visoka i odgovara eutrofnim sistemima. Visoke vrednosti Karlsonovog
indeksa trofije kao i visoka koncentracija hlorofila a tokom celog perioda praćenja ukazuju na relativno
loše stanje u kojem se ova akumulacija nalazi.
Sanitarno-mikrobiološki status vode
je dobrim delom kupališne sezone
bio nezadovoljavajući, što je uobičajeno. Najverovatniji broj ukupnih
koliforma (MPN), je ekstremno varirao i kretao se od potpunog odsustva u prvoj nedelji avgusta, preko
880 krajem avgusta, do >24.000 u
100 ml vode, krajem jula. U 4 uzorka
odu. U sedimentu sve tri akumulacije nije detektovano prisustvo PCB,
PAH i pesticida na bazi hlorfenoksi
karbonskih kiselina a sadržaj teških
i toksičnih metala i teških derivate nafte je u veoma niskim koncentracijama koje su višestruko niže od
„efektivne” vrednosti
2. VoDa
MPN je bio veći od 10.000 u 100 ml i
odgovarao je III klasi vode.
Kontrola kvaliteta vode akumulacije ”Duboki potok” izvršena je u 12
uzoraka. Rezultati pokazuju da su
svi uzorci bili van II klase boniteta.
Samo prema pojedinim fizičkohemijskim parametrima odstupala
su 2 uzorka, a kod 10 uzoraka
registrovana su odstupanja u
sanitarno-mikrobiološkom i fizičkohemijskom pogledu.
kod petodnevne biološke potrošnje
kiseonika (BPK5), pH i koncentracija
totalnog organskog ugljenika (TOC),
amonijum jona, rastvorenog kiseonika, nitritnog, nitratnog i ukupnog
azota..
Koncentracija hlorofila a se u posmatranom periodu kretala od 4,8 µg/L
do 23,0 µg/l i sve vrednosti su u
okviru II klase boniteta. Variranje
koncentracije je relativno veliko, ali
manje nego prethodne i 2010. godine
Srednje vrednosti Carlson-ovih
indeksa trofije, za koncentraciju hlorofila a, providnost vode i za koncentraciju ukupnog fosfora su visoke i
prelaze granicu eutrofije.
Sanitarno-mikrobiološki status akumulacije je najvećim delom kupališne sezone bio zadovoljavajući. Najverovatniji broj ukupnih koliformnih
bakterija u 100 ml (MPN), kretao
se od 220 do 3.800 u 8 uzoraka, što
je u granicama II klase boniteta. U
4 uzorka njihov broj je bio 15.000 i
2.000, što odgovara III klasi. Naglašavamo da je posmatrajući samo
MPN ukupnih koliforma situcija
nešto bolja nego prethodne godine.
Do sada nisu vršena ispitivanja sadržaja organskih i neorganskih mikropolutanata u sedimentu podavalskih akumulacija, pa će rezultati
poslužiti za okvirnu ocenu zagađivnja u dužem vremenskom peri-
2.9.5. Zaključne konstatacije
Na osnovu rezultata svih obavljenih ispitivanja o kvalitetu vode Jezera i taložnice na Adi Ciganliji, kupališta „Lido” i podavalskih akumulacija „Pariguz”, „Bela reka” i „Duboki
potok”, može se konstatovati sledeće:
Ada Ciganlija
n
n
n
n
n
Konstatno
veliki broj kupača, koji
premašuje ekološki kapacitet Jezera, odnosno sposobnost samoprečišćavanja i stalno uvođenje novih
uslužnih, rekrativnih i drugih
sadržaja radi obogaćivanja ponude, predstavljaju potencijalnu opasnost za kvalitet vode.
Trend
dobrog kvaliteta vode Jezera
se nastavlja i u 2012. godini.
Kvalitet
vode odgovara propisanom u Direktivi Evropske Unije
2006/7/ES o kvalitetu vode za
kupanje na otvorenim kupalištima, i nalaže da treba stalno kontrolisati sanitarnu zaštitu i režim
održavanja kupališta i Jezera u
celini, a posebno raditi na unapređenju ponašanja kupača.
Proces
samoprečišćavanja vode,
kontrolisana protočnost i pasivna
aeracija uspešno su održavale stabilnu ravnotežu akvatičnog sistema, sa sanitarnog aspekta.
U
kupališnoj sezoni, u sanitarno mikrobiološkom pogledu, titar
ukupnih koliforma koji ne odgovara vodi namenjenoj rekreaciji
građana, (MPN veći od 2.000 u 100
ml), registrovan je u 4 ispitanih
uzoraka (3,1%), odgovara preporu-
107
2. VoDa
n
n
n
n
n
n
n
n
108
kama WHO i stanje je bolje nego
prethodnih godina.
Prisustvo
enteropatogenih mikroorganizama, odnosno bakterija
izazivača obolenja koja se mogu
preneti hidričnim putem do sada
nije registrovano u vodi Jezera.
Povoljno
je što se tokom 2012. godine u vodi Jezera nešto ređe registrovalo prisustvo Pseudomonas
aeruginosa (15 uzoraka) i Proteus sp. (8 uzorka) nego prethodne
godine.
38 uzoraka utvrđeno je prisustvo
U
fekalne streptokoke grupe „D” čije
je prisustvo zabranjeno Direktivom EU u vodi za kupanje što je
daleko lošije nego 2010.
Na
osnovu gustine fitoplanktona i procentualnog udela Cyanobacteria, Savsko jezero pripada I-II
klasi ekološkog statusa prema Pravilniku o parametrima ekološkog
i hemijskog statusa površinskih
voda i parametrima hemijskog i
kvantitativnog statusa podzemnih
voda
Na
osnovu vrednosti Carlson-ovih
indeksa za koncentraciju hlorofila
a, providnost vode i sadržaj ukupnog fosfora, možemo reći da je
situacija na Jezeru u 2012. godini
bila zadovoljavajuća
Uklanjanje
makrofita vršeno je
skoro svakodnevno, počev od 15.
maja do 15. jula, nakon ovog perioda uklanjanje je vršeno po potrebi.
Redukcija
broja koliformnih bakterija, kao i sadržaja suspendovanih
materija i trofogenih soli uspešno
je obavljana u taložnici
U
sedimentu Jezera su prisutne
pojedine opasne materije, ali je njihov sadržaj niži od MDK i daleko
niži od remedijacionih vrednosti
Lido
n
n
Situacija
je praktično ista kao prethodnih godina. Od 11 analiziranih
uzoraka samo je 1 bio u granicama
II klase prema svim ispitivanim
parametrima
Često
povećan titar ukupnih i
fekalnih koliforma ukazuje da
rekreacija na kupalištu Lido nije
uvek zdravstveno bezbedna
Podavalske akumulacije
n
n
n
n
n
n
n
Rezultati
terenskih i laboratorijskih ispitivanja pokazuju da su svi
uzorci vode podavalskih akumulacija ostupali od II klase boniteta prema pojedinim fizičko-hemijskim parametrima
Na
svim akumulacijama tokom
kupališne sezone je povremeno
prisutan visok titar ukupnih i/ili
feklanih koliforma, što ukazuje da
se kupačima ne može uvek garantovati zdravstvena bezbednost
Sastav
i struktura planktonskih
zajednica, brojnost planktonskih
populacija i pojava vodenog cveta,
ukazuje da su sve tri akumulacije
zahvaćene manje ili više intenzivnim procesima eutrofizacije
Postepeno
pogoršanje trofičnog
statusa, odnosno ubrzavanje starenja i zabarivanja sve tri akumulacije, može imati ozbiljne implikacije na kvalitet vode i mogućnost
daljeg višenamenskog korišćenja
Ove
godine su prvi put rađene
analize sedimenta na podavalskim
akumulacijama
U
sedimentu sve tri akumulacije nije detektovano prisustvo PCB,
PAH i pesticida na bazi hlorfenoksi karbonskih kiselina.
Sediment
sve tri akumulacije sadrži teške i toksične metale i teške
derivate nafte ali u veoma niskim
koncentracijama koje su višestruko niže od „efektivne” vrednosti.
109
2,52,5
55
7,5
7,5
1010km
km
Beograd, 2002
Granica GP-a
2. VoDa
Autoput, magistrale
Kanali
Reke, potoci
Stambeno tkivo
Instalacije
Rezervoari
Točeća mesta
- Sistem beogradskog vodovoda -
MREŽA LOKACIJA NA KOJIMA SE
UZORKUJE VODA ZA PIĆE I
ISPITUJE ZDRAVSTVENA ISPRAVNOST
VODE
Karta 40
110
2,5
5
7,5
10 km
Beograd, 2002
Ova karta je rađena na osnovu podataka i kartografije
iz Prednacrta generalnog plana Beograda 2021.
Napomena
Granica GP-a
Kanali
Reke, potoci
Stambeno tkivo
Granice zona zaštite
Šira "B" zona zaštite - sektor nadzora
Šira "A" zona zaštite - sektor pojačanog nadzora
Uža zona sanitarne zaštite
ZONE ZAŠTITE IZVORIŠTA
VODOSNABDEVANJA
KORIŠĆENJE ZEMLJIŠTA
Karta 8
2. VoDa
2. VoDa
2.10. KVALITET VODE ZA PIĆE IZ BEOGRADSKOG VODOVODA
Rezultati svih obavljenih fizičko-hemijskih analiza uzoraka
vode za piće iz sistema BVS-a u 2012. god., uključujući
i vodovod u Vinči, pokazuju da je od 6.946 uzoraka, 80
(1.1%) odstupalo od normi predviđenih Pravilnikom u
Fizičkohemijska ispi- fizičko-hemijskom pogledu.
tivanja
U uzorcima vode sa instalacija, rezervoara i iz vodovodne
mreže najčešće odstupanje od propisanih normi registrovano je u pogledu mutnoće i sadržaja gvožđa, što nije
značajno sa aspekta zdravlja.
Rezultati bakterioloških analiza uzoraka vode za piće iz
sistema beogradskog vodovoda, uključujući i vodovod u
Vinči, pokazuju da je od ukupno 6.946 uzorka, 159 (2.3%)
odstupalo od Pravilnika u bakteriološkom pogledu.
Navedena odstupanja su značajno manja nego prethodnih
godina, a najčešći uzrok neispravnosti je povećan ukupan
broj bakterija u 1 ml vode, što nema visok zdravstveni
Bakteriološka značaj, već predstavlja indikator stanja, važan za procenu
kvaliteta i integriteta distributivnog sistema. Navedeni
Ispitivanja
parametar se različito normira ili se ne normira u drugim
regulativama u svetu, za razliku od našeg propisa, koji je
limit za ovaj parametar propisao izuzetno strogo. Prema
tome, ukoliko bi se izvršilo usaglašavanje normi, tada bi
i ocena bakteriološkog kvaliteta bila znatno drugačija,
odnosno odstupanja bi bila manja. Bitno je istaći da patogeni mikroorganizmi nikada nisu detektovani u vodi iz
beogradskog vodovodnog sistema.
U 2012. godini ispitano je ukupno 20 uzoraka vode za piće,
Kontrola radio a rezultati su pokazali da je ukupna alfa aktivnost <0,1 Bq/l,
aktivnosti
a ukupna beta aktivnost <1 Bq/l, što znači da su svi uzorci
bili ispravni u pogledu radioloških osobina.
Gradski zavod za javno zdravlje iz
Beograda, nekoliko decenija vrši
kontrolu zdravstvene ispravnosti
vode za piće iz beogradskog vodovodnog sistema, a u cilju zaštite
zdravlja stanovništva.
Kontrola se obavlja prema Programu koji je u skladu sa Pravilnikom o
higijenskoj ispravnosti vode za piće (Sl.
list SRJ br. 42/98). Pored ove, javno -
zdravstvene kontrole, u pogonskim
laboratorijama na instalacijama za
prečišćavanje vode se obavlja interna kontrola kvaliteta vode, sa satnim praćenjem parametara pokazatelja kvaliteta sirove vode, kao i
parametara koji su ključni za praćenje tehnološkog procesa proizvodnje. Pored toga, internu kontrolu
sprovodi i Služba sanitarne kontrole vode beogradskog vodovoda, koja
uzima približno isti broj uzoraka
kao i Gradski zavod za javno zdravlje. Ćetvrti stepen kontrole je nadzor
koji vrši sanitarna inspekcija Ministarstva zdravlja, nenajavljeno, nekoliko puta godišnje.
U okviru sistematske javno zdravstvene kontrole kvaliteta vode za
piće, uzorci se uzimaju:
111
2. VoDa
na
pet instalacija za preradu vode
(Banovo brdo, Bežanija, Bele vode,
Makiš i Vinča);
n iz
16 rezervoara i
n sa
oko 90 tačaka iz distributivne
mreže u raznim delovima Grada.
Uzorci sa instalacija se uzimaju svakodnevno, uzorci iz svih rezervoara se uzmu u toku nedelju dana, a
za isto vreme se „pokriju” i sve tačke
na distributivnoj mreži. Pored planskog uzorkovanja, primaju se i realizuju zahtevi građana ili institucija za vanredno uzorkovanje zbog
sumnje u kvalitet vode nakon kvarova na vodovodnoj mreži ili na osnovu različitih primedbi potrošača.
Vanredno praćenje kvaliteta prema
posebnim indikacijama, sa praćenjem ciljanih parametara, se odvija i kod svih akcidentalnih zagađenja površinskih vodotokova koja bi
mogla da ugroze izvorište beogradskog vodovoda, kod elementarnih
nepogoda, kao i u svim situacijama u
kojima se procenjuje da postoji rizik
od zagađenja vode za piće.
U sistem beogradskog vodovoda je
od od februara 1993.godine uključen
i vodovod u Vinči. Ovaj vodovod
snabdeva vodom za pice oko 25.000
stanovnika naselja Vinča i Leštane.
Uzorci vode za piće iz ovog vodovoda se uzimaju sa crpne stanice (dva
puta nedeljno) i sa četiri tačke iz distributivne mreže (jednom nedeljno).
U uzetim uzorcima vode za piće
prati se fizičko-hemijski, bakteriološki, biološki kvalitet vode kao i stepen
radioaktivnosti. Ova poslednja vrsta
ispitivanja je u 2012. godini obavljana u Institutu za medicinu rada „Dr
Dragomir Karajović” i to dva puta
godišnje, pošto ovu vrstu ispitivanja sistematski prate za to ovlašćene laboratorije, kao i Služba sanitarne kontrole beogradskog vodovoda.
Fizičko-hemijski pregled uzoraka
vode se radi u nekoliko obima predn
112
viđenih važećim Pravilnikom i to:
osnovni, periodični i „veliki” program. Naglašavamo da je poslednjih
godina u Laboratoriji za humanu
ekologiju i ekotoksikologiju GZZJZ
najveća pažnja posvećena razvoju u
oblasti organske hemije, zbog prisustva sve većeg broja organskih zagadjivača i njihovih nus produkata u
životnoj sredini. Zbog toga se danas
u okviru fizičko-hemijskih ispitivanja analizira veliki broj parametra iz
sledećih grupa jedinjenja: pesticidi,
triazinski herbicidi, policiklični aromatični ugljovodonici, polihlorovani
bifenili, hlorovani eteni, alkani, benzeni, trihalometani, acetonitrili, aromatični ugljovodonici i mnogi drugi.
Primena osetljivih tehnika gasne,
tečne hromatografije i indukovane
kuplovane plazme nam omogućava
da otkrijemo prisustvo više stotina
organskih i neorganskih polutanata.
Ova laboratorija je akreditovana po
standardu SRPS ISO 17025 i ovlašćena i učesnik je velikog broja domaćih i međunarodnih međulaboratorijskih ispitivanja.
Rezultati laboratorijskih ispitivanja
uzoraka vode za piće iz BVS-a se
prezentuju u mesečnim i godišnjim
izveštajima koji se dostavljaju Sanitarnoj inspekciji Ministarstva zdravlja, Sekretarijatu za zaštitu životne
sredine grada Beograda i JKP „Beogradski vodovod i kanalizacija”.
Prerada vode na instalacijama Banovo brdo, Bele vode, Bežanija i Vinča,
vrši se konvencionalnom tehnologijom koja obuhvata aeraciju sa retenzijom, filtraciju i hlorisanje. Dezinfekcija vode u BVS-u se obavlja
gasnim hlorom.
Postrojenje Makiš je projektovano na
principima savremene tehnologije
prečišćavanja (predozonizacija, koagulacija, flokulacija, taloženje, glavna ozonizacija, filtriranje na dvoslojnim filtrima, adsorpcija na granulisanom aktivnom uglju, hlorisa-
lom od 39,71% i najmanji udeo ima
Vinča od 0,70%.
2. VoDa
nje) koja je u stanju da iz sirove vode
ukloni veliki spektar povremeno ili
stalno prisutnih organskih zagadjivača i teških metala.
Konzumno područje beogradskog
vodovodnog sistema čini grad Beograd sa prigradskim naseljima Proizvodnja vode na instalacijama Beogradskog vodovoda u 2012. godini
iznosila je 201.469.413 m3, u proseku
6.371 l/s.
Od ukupne količine proizvedene
vode 53,68% (3.420 l/s) je prema poreklu pripadalo podzemnoj vodi, a
46,32% (2.951 l/s) rečnoj vodi.
Maksimalna proizvodnja zabeležena je 5. jula 2012. godine i iznosila je
7.117 l/s odnosno 614.906 m3 na dan.
U toku 2012. godine prosečna proizvodnja vode za piće na instalacijama je iznosila: Banovo brdo 1.937
l/s, Bele vode 619 l/s, Bežanija 1.240
l/s, Makiš 2.530 l/s i Vinča 45 l/s.
2.10.1. REZULTATI ISPITIVANJA KVALITETA
VODE ZA PIĆE
U toku 2012. godine u Laboratoriji za
humanu ekologiju Gradskog zavoda za javno zdravlje analizirano je
ukupno 6.946 uzorka vode za piće iz
beogradskog vodovodnog sistema.
Fizičko-hemijsko ispitivanje u obimu
osnovne (A) analize je obavljeno u
6.454 uzoraka vode, u 360 uzoraka
u obimu periodične (B) analize i u
132 uzorka u obimu „velike'' analize. Praćenje mikrobiološke ispravnosti je sprovedeno kroz analizu 6.946
uzorka vode za bakteriološko ispitivanje, a u 388 uzoraka ispitivani su
biološki parametri.
U sledećoj tabeli je prikazan broj
ispitanih uzoraka vode po vrstama
pregleda i mestu uzorkovanja.
Tabela 2.10.1.1. U
kupan broj ispitanih uzoraka po mestu uzorkovanja i vrsti pregleda iz BVS-a u
2012. godini
Broj uzoraka prema Programu
fizičko-hemijskog ispitivanja
osnovni
A
periodični
B
Veliki
V
Br.
uzo. za
bakter.
ispiti.
1462
1366
48
48
1462
48
8
Rezervoari
717
550
167
0
717
167
0
Vod.mreža
4429
4249
121
60
4429
123
10
149
124
12
12
149
31
2
189
165
12
12
189
19
0
6946
6454
360
132
6946
388
20
Mesta
uzorkovanja
Uk. br. uzor.
za fiz. hem.
ispitivanja
Instalacije
Vinča-crp.
stanica
Vinča-vod.
mreža
Ukupno
Na osnovu ovoga udeo proizvodnih pogona u ukupnoj proizvedenoj količini vode je iznosio: Banovo
brdo 30,40%, Bele vode 9,72%, Bežanija 19,46%, Makiš sa najvećim ude-
Br. uzo.
za bio
loško
ispiti.
Br. uzor.
za ra
diološko
ispiti.
2.10.1.1. Rezultati fizičko-hemijskih analiza
vode za piće
Rezultati svih obavljenih fizičkohemijskih analiza uzoraka vode za
piće iz sistema BVS-a pokazuju da je
od 6.946 uzorka, 80 (1.1%) odstupalo
113
2. VoDa
od normi predviđenih Pravilnikom,
u fizičko-hemijskom pogledu.
halometana (hloroform, dihlorbrommetan, dibromhlormetan i bro-
Tabela 2.10.1.2. Ukupan broj i procenat fizičko-hemijskih odstupanja u uzorcima vode za piće iz
BVS-a u 2012. godini
Mesto
uzorkovanja
Ukupan br.
ispit. uzor.
Instalacije
1462
0
0.0
Rezervoari
717
10
1,4
Vod. mreža
4429
53
1,2
149
4
2,7
189
13
6,9
6946
80
1,1
Vinča
Crpna stanica
Vinča
Vod. mreža
UKUPNO
U uzorcima vode za piće iz rezervoara i iz vodovodne mreže najčešće i, zapravo, jedino odstupanje od
propisanih normi je registrovano u
pogledu mutnoće i sadržaja gvožđa, dok u uzorcima sa instalacija, sa
izuzetkom Vinče, nisu registrovana odstupanja ni jednog ispitanog
parametra.
Izuzev navedenih odstupanja, svi
drugi ispitani fizičko-hemijski parametri u uzorcima vode za piće su bili
u okviru maksimalno dozvoljenih
vrednosti, s tim što treba naglasiti
da policiklični aromatični ugljovodonici, polihlorovani bifenili, organohlorni, organofosforni pesticidi, fenoli, cijanidi, mineralna ulja,
alkilbenzolsulfonati, toksični metali
(živa, olovo, kadmijum, hrom) i nitriti nisu detektovani, odnosno, bili su
na granici detekcije, dok su koncentracije ostalih parametara bile znatno ispod maksimalno dozvoljene
koncentracije (MDK). Sa zdravstvenog aspekta je povoljno i to što su
koncentracije sporednih produkata dezinfekcije bile značajno ispod
propisanih limita (pet puta manje
od MDK). Iz ove grupe parametara određuju se koncentracije tri-
114
Fizičko-hemijski neispravno
broj uzoraka
%
moform), halogenovanih acetonitrila (dibromacetonitril, dihloracetonitril, trihloracetonitril i bromohloroacetonitril), hlorpikrina i halosirćetne kiseline. Najčešće se u vodi za
piće ne registruju, ili se registruju u
veoma malim koncentracijama hlorovani alkani, eteni, benzoli i aromatični ugljovodonici.
U tabeli 2.10.1.3. je dat prikaz neorganskih parametara koji se registruju u vodi za piće sa instalacija u
okviru periodičnih i velikih analiza.
Iz prikazanih rezultata se može
videti da su sve koncentracije ispod
maksimalno dozvoljenih, a važno
je i da su njihove vrednosti stabilne
tokom višegodišnjeg praćenja.
PARAMETRI
Alumini
jum (mg/l)
MDK 0.2
Arsen
(mg/l) MDK
0.01
Bakar
(mg/l)
MDK 2.0
Kalcijum
(mg/l) MDK
200.0
Kalijum
(mg/l) MDK
12.0
Magnezi
jum (mg/l)
MDK 50.0
Natrijum
(mg/l) MDK
150.0
Sulfati
(mg/l)
MDK 250
Ortofosfati
(mg/l) MDK
0.15
Fluoridi
(mg/l)
MDK 1.2
Bikarbonati
(mg/l)
Ukupna
tvrdoća
(°dH)
* Mešana
sr. vred.
max.
min.
sr. vred.
max.
min
sr. vred.
max.
min
sr. vred.
max.
min
sr. vred.
max.
min
sr. vred.
max.
min
sr. vred.
max.
min
sr. vred.
max.
min
sr. vred.
max.
min
sr. vred.
max.
min
sr. vred.
max.
min
sr. vred.
max.
min
Bele
C. S.
Makiš Bežanija
Vode
Topčider*
0.028
0.077
<0.003
0.031
0.087
0.124
0.005
0.063
0.012
0.035
<0.003
0.016
0.001 <0.001
0.004
0.002
0.002
0.001
0.008
0.005
<0.001 <0.001
<0.001
<0.001
0.167
0.006
<0.002
0.004
0.467
0.009
0.003
0.006
0.004 <0.002
<0.002
<0.002
78.7
60.7
81.7
69.3
88.2
68.5
97.9
75.0
70.7
49.1
75.8
65.4
1.27
1.31
1.83
1.35
1.59
1.75
1.99
1.70
0.95
0.84
1.65
1.10
18.9
10.2
26.4
15.7
21.9
11.5
28.6
19.5
14.0
8.0
18.0
14.4
10.8
7.4
17.4
9.6
14.4
12.5
18.8
11.3
6.4
4.0
14.6
6.8
68.3
39.4
38.8
29.6
84.1
58.0
46.4
32.8
45.3
28.4
31.9
26.8
<0.02
<0.02
<0.02
<0.02
<0.02
<0.02
<0.02
<0.02
<0.02
<0.02
<0.02
<0.02
0.11
0.07
0.19
0.13
0.17
0.13
0.25
0.19
<0.05
<0.05
0.11
<0.05
256.7
183.5
342.9
252.3
305.9
215.3
361.7
283.0
230.7
155.5
332.4
233.0
15.4
10.9
17.5
13.3
17.3
12.1
18.3
14.1
13.6
8.7
16.9
12.8
2. VoDa
Tabela 2.10.1.3. S rednje, minimalne i maksimalne koncentracije nekih parametara u vodi za piće
sa instalacija BVS-a u 2012. god.
Vinča
0.072
0.582
0.024
<0.01
<0.01
<0.01
0.317
0.614
0.166
54.5
66.8
40.5
2.03
2.57
1.51
12.0
20.1
9.1
10.7
14.9
7.8
51.9
66.6
43.7
<0.02
<0.02
<0.02
0.12
0.31
<0.05
159.8
194.0
133.0
10.3
13.9
7.9
voda sa instalacija Banovo brdo i Makiš
115
mike o potrebi fluoridizacije vode
za piće u vodovodima su poslednjih
godina utihnule, jer su saznanja o
nusproduktima koji se tim postupkom dobijaju i njihovoj štetnosti po
zdravlje prevagnula, a pogotovo što
postoji niz drugih, takođe efikasnih
načina za prevenciju karijesa.
U poređenju sa ranijim godinama
ukupno odstupanje od propisanih
normi Pravilnika u fizičko-hemijskom pogledu je među najnižim
vrednostima u okviru intervala od
1,0% -1,7% za period od 2002. - 2012.
god.
2. VoDa
Sa tehničkog aspekta primene vode
je značajno istaći vrednosti za ukupnu tvrdoću vode, koje su niže u
delu sistema na desnoj obali Save, tj.
u „Starom Beogradu” i iznose 7.9-17.3
°dH, uključujući Vinču, dok je tvrdoća vode na instalaciji „Bežanija”, tj.
na Novom Beogradu, veća i iznosi
16.9-18.3 °dH.
Takođe je u vodi za piće sa Bežanije
nešto veća koncentracija kalcijuma,
magnezijuma, bikarbonata, ali i kalijuma, natrijuma i arsena u odnosu
na ostale instalacije. Iz ovoga se vidi
da kvalitet vode iz izvorišta u aluvionu na levoj obali Save ima neznatno drugačije karakteristike u odnosu na izvorišta u aluvionu na desnoj
obali Save.
Treba istaći da se ni na jednom pogonu za preradu vode na području
Beograda ne vrši fluoridizacija vode,
tako da prikazane vrednosti u tabeli predstavljaju prirodni sadržaj fluorida u vodi za piće. Dodatnu saplementaciju fluorom u cilju prevenci-
2.10.1.2. REZULTATI MIKROBIOLOŠKIH
ANALIZA
Rezultati bakterioloških analiza
Rezultati bakterioloških analiza uzoraka vode za piće iz sistema beogradskog vodovoda pokazuju da je
od ukupno 6.946 uzoraka, 159 (2.3 %)
je odstupalo od Pravilnika u bakteriološkom pogledu.
Tabela 2.10.1.3. Ukupan broj i procenat odstupanja u bakteriološkom pogledu u uzorcima vode za
piće iz BVS-a u 2012. god.
Mesto uzorkovanja
Instalacije
1462
5
0,3
Rezervoari
717
4
0,6
Vod. mreža
4429
126
2,8
Vinča Crpna stanica
149
2
1,3
Vinča vodovodna
mreža
189
22
11,6
6946
159
2,3
UKUPNO
je karijesa zuba neophodno je obezbediti primenom bezbednijih postupaka: lokalna aplikacija u sistematskim preventivnim programima stomatološke zaštite sa edukacijom stanovništva, korišćenje pasta za zube
sa fluorom i dr. Dugogodišnje pole-
116
Bakteriološki neispravno
broj uzoraka
%
Ukupan br.
ispit. uzor.
Najčešće odstupanje koje se registruje je povećan ukupan broj aerobnih
mezofilnih bakterija u 1 ml vode,
koje su identifikovane kao Bacillus
sp. i/ili saprofitne koke, što samo
po sebi nema značaja, s obzirom
da takav nalaz nije praćen prisu-
Rezultati bioloških analiza
U toku 2012. godine analizirano je
ukupno 388 uzoraka vode za piće i
to: 48 uzoraka sa instalacija, 167 iz
rezervoara, 123 iz vodovodne mreže,
31 uzorak iz crpne stanice Vinča i
19 uzoraka iz vodovodne mreže u
Vinči.
Kvalitativni sastav bioindikatora je
takav da su dominantne forme iz
grupe bakterioflore gvožđa i mangana i sumporovite bakterije. Pored
njih, povremeno su prisutne i alge iz
grupe Bacillariophyta, ali u malom
broju, koji nije doveo do promene
senzornih svojstava vode. Najčešća
mesta na kojima se ovi biološki indikatori evidentiraju su slepi krajevi
distributivne mreže i delovi interne
mreže objekta sa nedovoljnim protokom vode. Nalaz ove vrste bioindikatora ima veći značaj za procenu
kvaliteta industrijske vode za tehničku primenu, npr. u sistemima za hlađenje, u kondenzatorima i sl.
U ostalim ispitanim uzorcima vode
nije utvrđeno prisustvo fiziološki aktivnih mikroorganizama, koji
mogu uticati na promene organoleptičkih svojstava vode.
2. VoDa
stvom nekog od drugih bakterioloških indikatora.
U velikom broju slučajeva je u pitanju kontinuirana bakteriološka neispravnost na istim točećim mestima, kao posledica loše izvedene i/
ili loše održavane tercijarne distributivne mreže (unutrašnja vodovodna mreža objekata), starih i loših slavina ili slabo održavanih individualnih sistema za zagrevanje vode.
Poseban problem su „divlji” priključci koji su naknadno legalizovani bez unapređenja tehničkih karakteristika, kao i još uvek prisutno neovlašćeno i nepropisno priključivanje
individualnih bunara sa neispravnom vodom na gradsku mrežu u
obodnim gradskim naseljima, čime
građani, ali i neka preduzeća, postižu dvojno snabdevanje vodom za
piće.
S druge strane, mora se uzeti u obzir
da je norma za parametar koji najviše učestvuje u procentualnoj neispravnosti, a to je ukupan broj bakterija u 1 ml vode (37˚C), a koja iznosi maksimalno 10 bakterija u 1 ml
vode, prestroga. U većini stranih
regulativa ovaj parametar se ubraja
u indikatorske parametre, pa ili nije
normiran, ili je norma značajno viša.
Prema tome, ukoliko bi se izvršilo
usaglašavanje domaćeg propisa sa
stranim normama, procenat odstupanja bi bio značajno niži.
Ukupno odstupanje od propisanih
normi Pravilnika u bakteriološkom
pogledu se u periodu od 2001.- 2011.
god. kretalo od 3,0% - 9.4%, pa se
odstupanje od 2,3% u 2012. godini
može smatrati za značajno poboljšanje i ukazuje na pozitivne rezultate aktivnosti na rešavanju nekih od
napred navedenih problema.
Najveći broj uzoraka sa biološkim
nalazom je registrovan u letnjem
periodu što je i očekivano, obzirom na temperaturu vode površinskih vodozahvata.
Rezultati parazitoloških analiza
U toku 2012. god. parazitološki je ispitano 388 uzoraka vode
za piće. Ni u jednom ispitanom
uzorku, metodom koncentracije,
nije utvrdjeno prisustvo crevnih
protozoa, kao ni jaja i razvojnih
oblika crevnih helminata.
2.10.1.3. REZULTATI RADIOLOŠKIH ANALIZA
Uzorci vode za radiološke analize
uzimaju se dva puta godišnje sa
instalacija i iz vodovodne mreže.
Ova vrsta ispitivanja se obavlja u
Institutu za medicinu rada „Dr DraKVALITET ŽIVOTNE SREDINE GRADA BEOGRADA U 2012. GODINI
117
2. VoDa
goslav Karajović”. Radiološka analiza obuhvata merenje ukupne a i b
aktivnosti.
U 2012. godiini radiološko ispitivanje je obavljeno u martu i septembru
mesecu. Rezultati ispitivanja svih
20 uzoraka vode (8 uzorka sa instalacija, 10 iz vodovodne mreže i 2 iz
crpne stanice Vinča) su pokazali da
je ukupna alfa aktivnost <0,1 Bq/l, a
ukupna beta aktivnost <1 Bq/l.
Na osnovu dobijenih rezultata radiološke analize utvrdjeno je da su
svi ispitani uzorci vode ispravni
u pogledu radioloških osobina i u
okviru normi predviđenih Pravilnikom.
2.10.2. ZAKLJUČNE KONSTATACIJE
Sagledavanjem rezultata ispitivanja vode beogradskog vodovodnog
sistema u 2012. godini, kao i na
osnovu iznetih činjenica, može se
konstatovati sledeće:
Kvalitet vode iz vodovodnog sistema u fizičko-hemijskom pogledu je
odgovarao propisanim normama
Pravilnika, uz najčešća i neznatna
povećanja mutnoće i koncentracije
gvožđa, što nije od značaja po zdravlje korisnika, a posledica je promene pritisaka ili nestašica vode zbog
planskih isključenja i stanja distributivne mreže.
Treba istaći da ni u jednom ispitanom uzorku vode ili nisu detektovane, ili su njihove koncentracije
bile na granici detekcije primenjenih metoda, sledeće materije: toksični metali (živa, olovo, kadmijum,
hrom), polihlorovani bifenili, policiklični aromatični ugljovodonici,
alkilbenzolsulfonati, organohlorni i
organofosforni pesticidi, mineralna
ulja, fenoli, cijanidi, amonijak, nitriti. I ukupna a i b aktivnost su bile
ispod granice detekcije. Ostali ispitani fizičko-hemijski parametri su
bili u okviru dozvoljenih vrednosti.
118
Značajno je istaći da su koncentracije sporednih produkata dezinfekcije tj. jedinjenja koja nastaju u vodi
nakon primene hlora, na prosečnom
nivou, a taj nivo je više od pet puta
niži od maksimalno dozvoljenog.
Bakteriološko odstupanje se najčešće odnosilo na povećan ukupan
broj bakterija, čije je prisustvo jedino i dozvoljeno u vodi za piće, a
koji nema visok zdravstveni značaj,
ali je važan kao indikator stanja. Iz
tog razloga se navedeni parametar
različito normira ili se ne normira u
drugim regulativama u svetu. Registrovana odstupanja u uzorcima iz
distributivne mreže su u najvećem
broju slučajeva posledica individualnih, nestručnih radova na mreži:
nelegalnog priključivanja na mrežu,
amaterskih popravki, prepravki u
objektima sa lošim pozicijama instalacija, postavljanja baj-pasova, ostavljanja slepih krakova itd.
Bitno je istaći da nikada nisu izolovani patogeni mikroorganizmi, niti
je ikada registrovana hidrična epidemija na teritoriji koju snabdeva ovaj
vodovod.
Sva dosadašnja naučna saznanja i
sadašnji stepen primenjene tehnike
i metoda ispitivanja, koji je isti kao
u razvijenim zemljama, nam omogućavaju da na bazi svih sprovedenih laboratorijskih ispitivanja tokom
2012. godine, vodu iz beogradskog
vodovoda ocenimo kao zdravstveno bezbednu za ljudsku upotrebu.
Naravno, neophodan je kontinuiran nadzor i rad na poboljšanju stanja čitavog sistema vodosnabdevanja, a posebno distributivne mreže,
u čemu bi najvažniji segment bio
postepeno smanjenje broja individualnih, nedozvoljenih i/ili nestručnih
intervencija na priključcima i unutrašnjim instalcijama. To podrazumeva organizovanu edukaciju kadra
koji se bavi ovim poslovima, ali i
zakonske i organizacione promene u
toj oblasti komunalnih poslova.
119
2,52,5
55
7,5
7,5
km
1010km
2. VoDa
Beograd, 2002
Granica GP-a
Autoput, magistrale
Kanali
Reke, potoci
Stambeno tkivo
Česma čija se voda kontroliše jedanput mesečno
Česma čija se voda kontroliše dva puta mesečno
Izvor čija se voda kontroliše jedanput mesečno
Izvor čija se voda kontroliše dva puta mesečno
MREŽA JAVNIH ČESAMA I IZVORA
POD SISTEMATSKOM KONTROLOM
KVALITETA VODE
VODE
Karta 43
2. VoDa
2.11. KVALITET IZVORSKE VODE SA JAVNIH ČESMI NA TERITORIJI
BEOGRADA U 2012. GODINI
OPŠTA
OCENA
Fizičkohemijski
kvalitet
Kontrola kvaliteta izvorske vode sa javnih česmi u 2012.
godini, je pokazala da veliki broj javnih česmi nema higijenski ispravnu vodu za piće.
Od 300 laboratorijski ispitanih uzoraka vode sa javnih
česmi, u 2012. godini, 82 (27,3%) je bilo fizičko-hemijski
neispravno
Najčešći razlog fizičko-hemijske neispravnosti vode je
povećanje koncentracije nitrata, hlorida i vrednosti elektroprovodljivosti
Od 300 ispitanih uzoraka vode sa javnih česmi 143 (47,6%)
je bilo bakteriološki neispravno
Mikrobiološki
Najčešći razlog mikrobiološke neispravnosti izvorske vode
kvalitet
je bilo prisustvo koliformnih bakterija fekalnog porekla
(E.colli i dr.) i povećanje broja ukupnih koliformnih bakterija, a nešto ređe Streptococcus grupe „D”.
Biološki
kvalitet
Biološki kvalitet izvorske vode na većini javnih česmi
je bio zadovoljavajući, ali je u vodi određenog broja
javnih česmi registrovano prisustvo bioloških indikatora
zagađenja ili povećan broj gljiva
Sistematska kontrola kvaliteta izvorske vode sa javnih česmi na teritoriji Beograda se sprovodi na osnovu
Ugovora sklopljenog između Sekretarijata za zaštitu životne sredine
Grada Beograda i Gradskog zavoda
za javno zdravlje, Beograd.
Programom kontrole kvaliteta vode sa javnih česmi u 2012. godini obuhvaćeno
je 30 objekata javnih česmi na teritoriji Grada.
Svakog meseca, u obimu osnovne
fizičko-hemijske i bakteriološke analize, ispituje se voda sa 15 gradskih
česmi, tokom cele godine.
U periodu od 1. marta do 30. oktobra
vrši se kontrola kvaliteta izvorske
vode sa 15 prigradskih česmi.
Jedan put godišnje voda sa svih javnih česmi je ispitana u obimu periodične, fizičko-hemijske, bakteriološke i biološke analize.
120
Cilj kontrole - Kontrola higijenske
ispravnosti izvorske vode sa javnih česmi sprovodi se u cilju zaštite zdravlja stanovništva i praćenja
kvaliteta izvorišta podzemnih voda
koje se koriste kao alternativni izvor
vodosnabdevanja, a ujedno predstavljaju i jedan od indikatora stanja
životne sredine.
Na osnovu rezultata laboratorijskih
ispitivanja i poznavanja sanitarnohigijenskog stanja objekata i okoline javnih česmi, daje se mišljenje o
mogućnosti korišćenja vode za piće
sa zdravstvenog aspekta.
Kontrola kvaliteta vode sa javnih česmi
obavlja se prema:
n Standardnim
metodama za ispitivanje higijenske ispravnosti vode
za piće „Voda za piće” (Savezni
zavod za zdravstvenu zaštitu, NIP
Privredni pregled, Beograd 1990.
god.),
n
n
nja u smislu unapređenja postojećeg stanja;
davanje
informacija za javnost (građani, mediji) o aktuelnim rezultatima ispitivanja higijenske ispravnosti vode sa javnih česmi i preporukama za korišćenje vode za piće;
vanredno
uzorkovanje i laboratorijsko ispitivanje vode sa javnih
česmi prema sanitarno-epidemiološkim indikacijama.
2. VoDa
Pravilniku
o načinu uzimanja uzoraka i metodama za laboratorijsku
analizu vode za piće („Sl. list SFRJ”,
br. 33/78),
n Pravilniku
o higijenskoj ispravnosti vode za piće („Sl. list SRJ”, br.
42/98),
Zahtevima standarda SRPS ISO
17025.
Aktivnosti - Gradski zavod za javno
zdravlje je tokom realizacije Programa kontrole higijenske ispravnosti
vode sa javnih česmi, sproveo brojne aktivnosti usmerene na praćenje, očuvanje i popravljanje kvaliteta
izvorske vode sa javnih česmi.
U tom pogledu izdvajaju se sledeće
aktivnosti:
n redovno
uzorkovanje i laboratorijsko ispitivanje izvorske vode sa
javnih česmi prema predvidjenoj
dinamici;
n dostavljanje
izveštaja o sprovedenom laboratorijskom ispitivanju Sekretarijatu za zaštitu životne sredine, Sekretarijatu za komun
REZULTATI LABORATORIJSKOG ISPITIVANJA
VODE SA JAVNIH ČESMI
U toku 2012. godine u cilju realizacije Programa kontrole kvaliteta izvorske vode sa javnih česmi, uzorkovano je i laboratorijski ispitano ukupno 300 uzoraka. Od toga, 270 uzoraka vode je ispitano u obimu osnovne,
a 30 u obimu periodične analize.
Broj laboratorijski ispitanih uzoraka
vode sa javnih česmi u 2012. godini, prema obimu ispitivanja i broju i
procentu neispravnosti, dat je u sledećoj tabeli.
Tabela br. 1 - Obim ispitivanja i procenti neispravnosti
Obim
ispitivanja
OSNOVNA
ANALIZA
n
n
Broj
uzoraka
Neispravno
bakteriološki
Neispravno
fizičko-hemijski
270
126 (46,6%)
72 (26,6%)
PERIODIČNA
ANALIZA
30
17 (56,6%)
10 (33,3%)
UKUPNO
300
143 (47,6%)
82 (27,3%)
nalne i stambene poslove – Upravi za vode i Republičkoj sanitarnoj
inspekciji – Odeljenje u Beogradu;
davanje
stručnog mišljenja o kvalitetu izvorske vode na zahtev
Sekretarijata za zaštitu zivotne sredine i drugih institucija;
kontrola
sanitarno-higijenskog stanja na objektima i okolini javnih
česmi i davanje stručnog mišlje-
Pored redovnog ispitivanja kvaliteta vode sa javnih česmi u obimu
osnovne fizičko-hemijske analize,
izvršeno je i ispitivanje u obimu
periodične analize, u skladu sa
Pravilnikom o higijenskoj ispravnosti vode za piće.
U cilju što kvalitetnije procene higijenske ispravnosti i procene rizika
korišćenja vode za piće sa javnih
121
2. VoDa
česmi, Zavod je, pored obima definisanog Programom ispitivanja izvršio
analizu i drugih po zdravlje opasnih
i štetnih materija u vodi i to:
n pesticida
u vodi sa javnih česmi
koje se nalaze okružene poljoprivrednim zemljištem koje se intenzivno obrađuje,
n teških
metala u vodi česama lociranih pored saobraćajnica,
organskih
jedinjenja (trihalometana, aromatičnih ugljovododnika,
hlorovanih alkana, etena i benzena).
Takođe, na svim česmama je izvršeno i ispitivanje biološkog kvaliteta vode.
Rezultati laboratorijskog ispitivanja
higijenske ispravnosti vode sa javnih česmi prema Programu u 2012.
godini prikazani su u sledećoj tabeli.
n
Tabela br. 2 – Prikaz rezultata ispitivanja
Naziv
objekta
1. Hajdučka česma
2. Miljakovački izvor
3. Sv. Petka Kalemegdan posle filt.
4. Sv. Petka manastir Rakovica
5. Izvor Sakinac Avala
6. Topčiderska česma - desna
7. Topčiderska česma - leva
8. Javna česma Milošev konak
9. Kneževačka česma
10. Kakanjska česma
11. Izvor Zmajevac
12. Javna česma Bele vode
13. Javna česma Višnjica
14. Mokroluška česma
15. J. č. Higij. zavod Grabovac
16. Č. Nar. odbrane Kaluđerica
17. Javna česma Boleč
18. Pašina česma II - Zvezdara
19. Velika česma Beli Potok
20. Lovačka česma Beli Potok
21. Izvor Točak Zuce
22. Javna česma Jajinci
23. Izvor Zelenjak Resnik
24. Velika česma Resnik
25. Višnjička banja
26. Soko-Štark
27. Izvor Kamenac - Beli Potok
122
Neispravno
Neispravno
Broj
bakteriološki fizičko-hemijski
uzoraka
broj
%
broj
%
21
4 19,0%
0
0,0%
21
2
9,5%
0
0,0%
21
1
4,7%
3
14,3%
19
19
12
12
11
12
11
12
10
10
9
10
2
6
8
8
8
6
7
6
4
10
3
7
12
3
1
3
8
10
11
12
8
8
9
0
1
5
3
4
1
5
1
3
2
7
0
4
63,2%
15,8%
8,5%
33,3%
62,5%
83,3%
100%
100%
80,0%
80,0%
100%
0,0%
50,0%
87,5%
50,0%
50,0%
12,5%
88,0%
14,5%
50,0%
50,0%
70,0%
0,0%
57,1%
7
5
0
4
0
0
0
0
0
1
9
8
1
1
7
8
1
6
0
0
0
10
2
1
36,8%
26,3%
0,0%
33,3%
0,0%
0,0%
0,0%
0,0%
0,0%
10,0%
100%
80,0%
50,0%
16,0%
87,5%
100%
12,5%
100%
0,0%
0,0%
0,0%
100%
66,6%
14,5%
Nakon obrade rezultata sprovedenog laboratorijskog ispitivanja kvaliteta vode sa javnih česmi na teritoriji Beograda u 2012. godini, možemo konstatovati značajno veći broj
mikrobiološki neispravnih uzoraka
u odnosu na broj fizičko-hemijski
neispravnih.
Uzroci mikrobiološke neispravnosti
vode sa javnih česmi u 2012. godini
su prikazani u grafikonu.
4
7
2
7
50,0%
100%
4
2
100%
28,6%
5
2
40,0%
0
0,0%
300
143
47,6%
82
27,3%
2. VoDa
28. Zorina česma - Grocka
29. Beli Bagrem - Kaluđerica
30. Javna česma Pandurice Zaklopača
UKUPNO
no čišćenje i dezinfekcija kaptaža i
rezervoara).
Na pojedinim objektima javnih
česmi povremeno ili u kontinuitetu nije bilo moguće uzeti uzorke
vode za ispitivanje. Najčešći razlog
povremenih problema pri uzorkovanju i eventualnom korišćenju vode
sa pojedinih objekata, bili su zapušenost sistema za prihvat i odvod
istekle vode, zbog čega je dolazilo do
Grafikon 1.
100,0
ukupne aerobne
90,0
80,0
70,0
ukupne koliformne b .
55,1
60,0
% 50,0
fekalne b .
40,0
20,1
30,0
20,0
10,0
6,3
18,5
Streptoccocus grupe ''D''
0,0
Razloge ovakvog stanja mikrobiološkog kvaliteta izvorske vode sa javnih česmi, treba tražiti u negativnom
antropogenom uticaju na životnu
sredinu u gradskom području, nerešenom pitanju sakupljanja otpadnih
voda i čvrstog otpada na periferiji, a
posebno u činjenici da se ne sprovodi redovno infrastrukturno održavanje ovih objekata (popravka i zamena dotrajalih delova sistema, redov-
potapanja nisko postavljenog točećeg mesta (Milošev konak, Bele vode,
Velika česma Resnik).
Nemogućnost uzorkovanja vode u
dužem vremenskom periodu zabeležena je na nekoliko javnih česmi i to
zbog intervencija u okruženju i presušivanja izvorišta, izgradnje saobraćajnica, radova na objektu ili ograđivanja prostora oko objekta.
Zbog nemogućnosti zahvatanja
vode sa ovih objekata Stručna služ-
123
zadovoljavaju navedeni stručni kriterijum.
Kvalitet vode na izvoru Svete Petke
na Kalemegdanu – voda posle filtera, relativno zadovoljava gore navedeni stručni kriterijum s obzirom na
mikrobiološke (uglavnom povećan
broj aerobnih mezofilnih bakterija)
i fizičko-hemijske uzroke neispravnosti vode (ph vrednost neposredno
ispod propisane).
Na osnovu rezultata ispitivanja higijenske ispravnosti vode u 2012. godini, sve javne česme se mogu podeliti
na sledeće grupe:
2. VoDa
ba Gradskog zavoda za javno zdravlje, koja brine o sprovođenju Programa kontrole vode sa javnih česmi, je
nakon terenskog izviđanja, odredila nekoliko novih objekata sa izvorskom vodom, na kojima je voda
uzorkovana u prethodnom periodu.
To su objekti: izvor Točkić – Barajevo, Sveta Petka – Železnik, Javna
česma Radmilovac.
Klasifikacija javnih česmi na osnovu
kvaliteta vode u 2012. godini
Stručne norme, kada je u pitanju
kvalitet i bezbednost korišćenja vode
za piće iz javnih vodnih objekata koji se nalaze pod stručnim nadzorom, predviđaju da je tolerantni
nivo odstupanja higijenske ispravnosti vode za piće na godišnjem nivou:
5% za mikrobiološku i 20% za fizičko-hemijsku neispravnost.
Na osnovu rezultata laboratorijskog
ispitivanja izvorske vode na teritoriji
Beograda u toku 2012. godine, možemo konstatovati da ispitane vode ne
1. Česme sa niskim procentom fizičkohemijske i relativno niskim procentom
bakteriološke neispravnosti – Milja-
kovački izvor, izvor Svete Petke
na Kalemegdanu (posle filtera), Hajdučka česma i Lovačka
česma - Beli Potok.
2. Česme sa niskim procentom fizičkohemijske i visokim procentom bakteriološke neispravnosti – većina kontro-
lisanih objekata.
mikrobiološka neispravnost
100
90
80
63,2
70
60
%
36,8
50
40
26,3
30
19.0
20
10
9,5
0,0
izvor
124
4,7
0,0
0
15,8
14,3
Sveta Petka
Kalemegdan
Sveta Petka
Rakovica
Sakinac
Točak Zuce, Velika česma - Beli
potok i Višnjička banja.
4. Česme sa visokim procentom fizičkohemijske i relativno niskim procentom
bakteriološke neispravnosti – Higijen-
ski zavod Grabovac i česma SokoŠtark.
Kvalitet vode sa javnih česmi koje se
najčešće upotrebljavaju
Prikaz rezultata laboratorijskog ispitivanja kvaliteta izvorske vode za
piće u 2012. godini, sa 5 javnih česmi
koje građani najčešće posećuju, dat
je u grafikonu 2.
1. Hajdučka česma na Košutnjaku – U
2012. godini nema promene mikrobiološkog kvaliteta vode (19,0%
neispravnih uzoraka) u odnosu na
2011. godinu (19,0% neispravnih
uzoraka). Kvalitet u fizičko-hemijskom pogledu je bio zadovoljavajući kao i u 2011. godini (0,0%).
2. Miljakovački izvor – Mikrobiološki kvalitet vode za piće na ovom
izvorištu u 2012. godini je bolji
nego u 2011. godini, s obzirom na
procenat registrovane neispravnosti (5,0% u 20152. godini, u odnosu na 9,5% u 2011. godini). Procenat fizičko-hemijske neispravnosti
je isti kao u 2011. godini (0,0%).
3. Izvor Svete Petke na Kalemegdanu
– higijenska ispravnost vode na
izvoru Svete Petke na Kalemegdanu (posle filtriranja) je prema
ukupnom broju mikrobiološki neispravnih uzoraka u 2012. god.
(4,7%) bolja nego u 2011. god. (16,7%
neispravnosti), dok je broj fizičko-hemijski neispravnih uzoraka
takođe u padu (14,3%) u odnosu
na prošlu godinu(20,8%). Uzroci
mikrobioške neispravnosti u 2012.
godini su sem u jednom slučaju, bile ukupne aerobne mezofil-
ne bakterije, te se kvalitet vode sa
aspekta korišćenja vode za piće,
može smatrati zadovoljavajućim.
2. VoDa
3. Česme sa visokim procentom fizičkohemijske i bakteriološke neispravnosti – Mokroluška česma, izvor
4. Izvor Svete Petke u manastiru Rakovica
– Na ovom izvoru je tokom 2012.
godine došlo do promene kvaliteta vode za piće, sa aspekta bakteriološke neispravnosti (63,2% u 2012.
godini, u odnosu na 82,6% u 2011.
godini) i sa aspekta fizičko-hemijske neispravnosti (36,8% u 2012.
godini, u odnosu na 30,4% u 2011.
godini).
5. Izvor Sakinac na Avali – U toku 2012.
godine je zabeležen pad procenta
bakteriološki neispravnih uzoraka
(15,8%) u odnosu na 2011. godinu
(27,3%). Procenat fizičko-hemijski
neispravnih uzoraka je višestruko poboljšan (26,3%) u odnosu na
2011. godinu (68,2%).
ZAKLJUČAK
Na osnovu sprovedenog Programa
kontrole kvaliteta izvorske vode sa
javnih česmi na teritoriji Beograda u
2012. godini, možemo zaključiti sledeće:
n Uzorkovano
je i laboratorijski ispitano na sadržaj fizičko-hemijskih,
mikrobioloških i bioloških parametara 300 uzoraka izvorske vode
sa javnih česmi.
n Većina
kontrolisanih javnih česmi
nema higijenski ispravnu vodu za
piće po nekom od ispitivanih parametara.
n Najčešći
razlog higijenske neispravnosti vode sa javnih česmi
je bakteriološko zagađenje koje je
uzrokovano bakterijama fekalnog
porekla (E. colli, koliformne bakterije fekalnog porekla i Streptococcus
grupe „D”).
n Prisustvo
fekalnih bakterija u vodi
sa javnih česmi ukazuje na loše
sanitarno-higijensko stanje objekata i okoline i predstavlja značajan
125
2. VoDa
n
n
n
n
n
126
higijensko-epidemiološki rizik po
korisnike.
Fizičko-hemijski
kvalitet vode je
relativno zadovoljavajući na većini
javnih česmi, sa izuzetkom Mokroluške česme, Velike česme u Belom
potoku, izvora Točak u Zucama,
česme u Boleču, česme Soko-Štark,
Višnjička banja, na kojima je najčešći razlog neispravnosti povećanje sadržaja nitrata, hlorida, amonijaka i povećanje elektroprovodljivosti.
Filter
za prečišćavanje postavljen
na izvoru Svete Petke na Kalemegdanu, daje zadovoljavajuće rezultate u pogledu kondicioniranja vode
koja je bila neispravna za piće zbog
prisustva povećane koncentracije
pojedinih hemijskih parametara
(hloridi, nitrati, arsen).
Biološki
kvalitet vode je nezadovoljavajući na pojedinim javnim
česmama, gde nalaz ukazuje na
mogući prodor površinskih voda
u kaptaže, kao i postojanje organskog taloga (mulja), koji je odlična podloga za rast i razvoj mikro i
makro organizama, što može značajno da utiče na kvalitet, odnosno
higijensku ispravnost vode za piće.
Razloge
često prisutne higijenske neispravnosti izvorske vode sa
javnih česmi treba tražiti u negativnom antropogenom uticaju na
supstrate životne sredine u gradskom području, a posebno u činjenici da se ne sprovodi redovno
infrastrukturno održavanje objekata (popravka oštećenja, čišćenje
i dezinfekcija kaptaža), kao ni adekvatno uređenje okoline.
Povremeni
problemi sa nedostatkom vode (letnje restrikcije) u centralnom vodovodnom sistemu
potenciraju značaj javnih česmi
kao alternativnih izvora vodosnabdevanja.
n
Nameće
se potreba intenziviranja
napora u cilju popravke i očuvanja kvaliteta vode za piće u narednom periodu, pre svega na onim
objektima koji su češće posećeni
od strane građana i gde se očekuju pozitivni rezultati preduzetih
mera sanacije.
PREDLOG MERA
Na osnovu gore navedenih zaključaka, predlažemo sledeće mere za una
pređenje i očuvanje kvaliteta izvor
ske vode sa javnih česmi na teritori
ji Beograda:
1. Sagledati sanitarno-higijensko i
građevinsko stanje Programom
obuhvaćenih objekata javnih
česmi i na osnovu dobijenih podataka izvršiti neophodnu sanaciju;
2. Redovno obavljati (jedan put
godišnje) postupak dezinfekcije,
a jednom u dve godine i postupak čišćenja kaptaža (rezervoara)
objekata;
3. Registrovati potencijalne zagađivače u okruženju i pristupiti aktivnostima na otklanjanju njihovog
uticaja;
4. Odrediti zone sanitarne zaštite
oko objekata javnih česmi;
5. Prikupiti građevinsko-tehničku i
drugu dostupnu dokumentaciju
o objektima javnih česmi koje su
pod kontrolom i na osnovu toga
doneti rešenje o imovinsko-pravnom statusu, nakon čega treba
pokrenuti postupak za dobijanje
statusa Javnog objekta od opšteg
društvenog značaja;
6. Program ispitivanja kvaliteta
izvorske vode tokom 2013. godine, proširiti ispitivanjem vode u
obimu velike (”V”) analize, na
pojedinim česmama, u skladu sa
higijensko-epidemiološkim indikacijama;
nađenih u vodi pojedinih javnih
česmi;
9. Pristupiti prikupljanju podataka o
broju i lokacijama javnih česmi na
gradskom području (po opštinama), u cilju izrade Katastra javnih
česmi na teritoriji Beograda;
10. Nastaviti sistematsku kontrolu
vode sa javnih česmi na teritoriji Beograda, u cilju zaštite zdravlja građana.
2. VoDa
7. Na osnovu rezultata laboratorijskih ispitivanja kvaliteta vode sa
javnih česmi i stanja na terenu, na
svim objektima javnih česmi, koji
ne zadovoljavaju osnovne sanitarno-higijenske kriterijume za korišćenje vode za piće, postaviti tablu
sa obaveštenjem da voda nije za
piće;
8. Pratiti sadržaj teških metala i drugih hemijskih kontaminanata
2.12. RADIOAKTIVNOST VODE ZA PIĆE
αiβ
Rezultati merenja ukupne α i β aktivnosti u vodi za piće pokaaktivnost zuju da se one mogu koristiti za piće.
137Cs
Aktivnost je u svim uzorcima ispod granice detekcije.
Prema Programu monitoringa radioaktivnosti u životnoj sredini na teritoriji grada Beograda vrše se kontinuirana merenja radioaktivnosti
vode za piće. Rezultati merenja ukupne α i β aktivnosti u svim uzorci-
ma vode za piće pokazuju da se one
mogu koristiti za piće (prema Sl. Glasniku RS br. 86, 2011). Aktivnost
137Cs u vodi za piće je u svim uzorcima ispod granice detekcije.
2.12.1. REZULTATI ISPITIVANJA SADRŽAJA RADIONUKLIDA U VODI ZA PIĆE
Tabela 2.5.1: Godišnje vrednosti ukupne α i β aktivnosti pijaće vode u Beogradu, Lazarevcu i
Obrenovcu u 2012. god. (Bq/l)
Vrednosti
a aktivnost
b aktivnost
0.02 ± 0.01
< 0.03
0.05 ± 0.02
0.10 ± 0.02
< 0.01
< 0.04
127
2. VoDa
128
Foto Nebojša Čović ©
129
3. ZEMLJIŠTE
3. ZEMLJIŠTE
3. ZEMLJIŠTE
Sadržaj poglavlja:
3.1. Ispitivanje zagađenosti zemljišta na teritoriji Beograda
3.1.1. Cilj ispitivanja zagađenosti zemljišta
3.1.2. Područje ispitivanja
3.1.3. Rezultati ispitivanja
3.1.4. Tumačenje rezultata
3.1.5. Zaključne konstatacije
3.1.6. Predlog mera
3.2. Radioaktivnost u zemljištu
3.2.1. Rezultati ispitivanja
130
131
2,5
5
7,5
10 km
Ni, Cr, pesticidi
Ni, Pb, pesticidi
Ni, Pb, As, pesticidi
Ni, Pb, As, Cu, Zn, pesticidi
As, pesticidi, ksilol, ugljovodonici, mineralna ulja
B
C
D
E
F
Veoma zagađeno
MB2
3. ZEMLJIŠTE
Beograd, 2002
Umereno zagađeno
MB1
MIKROBIOLOŠKA ZAGAĐENOST
Pb
Ni, pesticidi
A
POVEĆAN SADRŽAJ METALA I PESTICIDA
Zona pored prometne saobraćajnice
Industrijska zona
Poljoprivredna zona
Zona zaštite izvorišta vodosnabdevanja
Deponija
ZAGAĐENOST ZEMLJIŠTA U
ZONAMA ZAŠTITE IZVORIŠTA I
DRUGIM ZONAMA PREMA NAMENI
ZEMLJIŠTE
Karta 45
3. ZEMLJIŠTE
3. ZEMLJIŠTE
3.1 ISPITIVANJE ZAGAĐENOSTI ZEMLJIŠTA NA TERITORIJI BEOGRADA U
2012. GODINI
Obim
ispitivanja
Područje
ispitivanja
Opšta
konstatacija
Najčešće
zagađujuće
materije
Druge
zagađujuće
materije
Tokom realizacije Programa ispitivanja zagađenosti
zemljišta na teritoriji Beograda u 2012. godini je uzorkovano i laboratorijski ispitano ukupno 84 uzoraka zemljišta sa
42 lokacije.
U skladu sa ciljem ispitivanja, a imajući u vidu namenu i
način korišćenja zemljišta Program ispitivanja zagađenosti
zemljišta na teritoriji Beograda u 2012. godini se orijentisao na sledeća područja ispitivanja: lokacije u okviru
zone sanitarne zaštite izvorišta beogradskog vodovoda
i u blizini vodnih objekata, lokacije pored prometnih
saobraćajnica i zemljište sa javnih površina – komunalna
sredina.
U 2012. godini je završeno tematsko ispitivanje,
započeto u 2011. godini, koje je imalo za cilj utvrđivanje
zagađenosti zemljišta na javnim površinama unutar
blokova na Novom Beogradu. Tokom 2012. godine je
uzorkovano 58 uzoraka sa komunalnih površina, od toga
54 uzoraka na području Novog Beograda.
Na osnovu ispitivanja sprovedenog tokom 2012. godine
možemo zaključiti da je stanje zemljišta na teritoriji
Beograda u pogledu prisustva štetnih i opasnih materija
uglavnom zadovoljavajuće, ali da na pojedinim lokacijama u površnom sloju zemljišta (dubine do 50 cm) postoji
povećanje koncentracija nekog od parametara ispitivanja.
Najčešće odstupanje u pogledu prekoračenja propisanih
koncentracija ispitivanih parametara odnosilo se na
povećan sadržaj nikla u zemljištu.
U određenom broju uzoraka zemljišta, na pojedinim
lokacijama, registrovano je povećanje koncentracije drugih
polutanata i to: teških metala (Cu, Zn, Pb i Cd) i organskih
parametara (indeks ugljovodonika C10-C40, razgradni
produkti DDT-a, PCB i PAU).
Program ispitivanja zagađenosti
zemljišta na teritoriji Beograda sprovodi se na osnovu Ugovora zaključenog između Grada Beograda – Gradske uprave, Sekretarijata za zaštitu
životne sredine i Gradskog zavoda
za javno zdravlje, Beograd.
Zakonske osnove uspostavljenog
Programa ispitivanja zagađenosti
zemljišta su sadržane u Zakonu o
zaštiti životne sredine („Službeni
glasnik Republike Srbije”, br. 135/04
132
i 36/09), Pravilniku o načinu određivanja i održavanja zona i pojaseva sanitarne zaštite izvorišta vodosnabdevanja („Službeni glasnik RS”,
br. 92/08), Uredbi o programu sistematskog praćenja kvaliteta zemljišta, indikatorima za ocenu rizika od
degradacije zemljišta i metodologiji
za izradu remedijacionih programa
(„Sl. glasnik RS” br. 88/2010) i drugim zakonskim odredbama.
Program sistematskog ispitivanja
zagađenosti zemljišta na teritoriji
Beograda omogućava ostvarivanje
sledećih ciljeva:
n
n
n
n
određivanje
koncentracije opasnih i štetnih materija u zemljištu;
praćenje
stanja zagađenosti
zemljišta po gradskim zonama,
naročito u zoni sanitarne zaštite izvorišta beogradskog vodovoda;
obradu
informacija i dopunjavanje baze podataka o stepenu
zagađenja i karakteristikama
zemljišta;
davanje
predloga mera za smanjenje zagađenosti zemljišta na
teritoriji Beograda.
3.1.2 PODRUČJE ISPITIVANJA
U skladu sa ciljem ispitivanja, a imajući u vidu namenu i način korišćenja zemljišta, Program ispitivanja zagađenosti zemljišta na teritoriji Beograda u 2012. godini se orijentisao na sledeća područja ispitivanja:
I Z emljište u zoni sanitarne zaštite izvorišta beogradskog vodovoda i pored vodnih objekata – obrađeni su uzorci
3. ZEMLJIŠTE
3.1.1 CILJ ISPITIVANJA ZAGAĐENOSTI
ZEMLJIŠTA
zemljišta sa 10 lokacija, duž leve
obale Save, Belog Potoka, Radmilovca i Kaluđerice.
II Zemljište u blizini prometnih saobraćajnica – na 3 lokacije pored saobra-
ćajnica na kojima se odvija intenzivan drumski saobraćaj: Novi
Beograd, kod Autobuske stanice i
Kalemegdana.
III Zemljište na javnim površinama - komunalna sredina – 29 lokacija: Novi
Beograd, Zemun i Kalemegdan.
Ispitivanje zagađenosti zemljišta unutar
blokovskih površinana na Novom
Beogradu
U 2012. godini je završeno tematsko
ispitivanje, započeto u 2011. godini,
koje je imalo za cilj utvrđivanje zagađenosti zemljišta na javnim površinama unutar blokova na Novom
Beogradu. Tokom 2012. godine je
uzorkovano 58 uzoraka zemljišta sa
komunalnih površina, od toga 54
uzoraka na području Novog Beograda.
Položaj lokacija za uzorkovanje u
okviru navedenog tematskog ispitivanja je u skladu sa urbanističkim
Grafikon 1
133
3. ZEMLJIŠTE
konceptom izgradnje Novog Beograda, koji podrazumeva formiranje blokova kao svojstvenih mikrocelina. Po ovom konceptu granicu
između blokova definišu postojeće
saobraćajnice, ka centru su postavljeni poslovni prostor (servisne i uslužne delatnosti) i stambeni objekti.
Unutar blokova su pozicionirane
javne ustanove: škole, vrtići, ambulante domova zdravlja i sl. U samom
središtu se nalaze uređene zelene
površine, dečija igrališta i prostor za
odmor i rekreaciju na kome stanovnici blokova provode veći deo svog
slobodnog vremena. Upravo iz tog
razloga najveći broj uzoraka zemljišta je uzet sa zelenih površina u centrima blokova na Novom Beogradu.
3.1.3 REZULTATI ISPITIVANJA
U cilju realizacije Programa ispitivanja zagađenosti zemljišta na teritoriji Beograda, tokom 2012. godine,
uzorkovano je i laboratorijski ispitano ukupno 84 uzoraka zemljišta na
42 lokacije.
Rezultati sprovedenog laboratorijskog ispitivanja zagađenosti zemljišta na teritoriji Beograda pokazuju
1
U Uredbi („Sl.
glasnik RS”
br. 88/2010)
su definisane
granične i remedijacione vrednosti
koncentracija
opasnih i štetnih
materija u
zemljištu, ali one
nisu izražene kao
jedna vrednost
(nisu fiksne), nego
se izračunavaju
za svaki uzorak
posebno na
osnovu sadržaja
organske materije (gubitak
žarenjem) i
sadržaja gline.
134
Grafikon 2
da u površnom sloju zemljišta (do
50 cm), na određenim lokacijama
postoji povećanje koncentracije pojedinih parametara ispitivanja.
Broj uzoraka u kojima je odstupao
neki od parametara ispitivanja je
prikazan na grafikonu broj 2.
Iz predhodnog grafikona se vidi da
je u gotovo svim ispitanim uzorcima zemljišta na teritoriji Beograda u
2012. godini registrovano prekoračenje koncentracije nikla, koja se kretala u rasponu 13.4 – 100.0 mg/kg.
Od drugih parametara ispitivanja
po zonama su konstatovana sledeća odstupanja u odnosu na granične
vrednosti date u Uredbi („Sl. glasnik
RS’’ br. 88/2010):
I U zoni sanitarne zaštite izvorišta
beogradskog vodovoda i pored vodnih
objekata
n
n
U
8 od 20 ispitanih uzora
ka zemljišta povećan je sadržaj
ukupnih ugljovodonika (C10 C40) u rasponu 13.8 – 3260.0 mg/
kg (C10-C40).
6 uzoraka zemljišta je povećan
U
sadržaj bakra (Cu). Prekoračenje
koncentracije bakra u ispitanim
uzorcima zemljišta se kretalo u
rasponu 23.1 – 65.1 mg/kg1.
n
5 uzoraka zemljišta je povećan
U
sadržaj cinka (Zn). Prekoračenje
koncentracije cinka u ispitanim
uzorcima je bilo u rasponu 95.9
– 2550.0 mg/kg.
Pored
toga registrovane su i
povećane vrednosti polihlorovanih bifenila – PCB u 3 uzorka
(0.028–0.110 mg/kg), kadmiju
ma u 2 uzorka (0.6 i 1.3 mg/kg),
razgradnih produkata DDT-a
u 2 uzorka (12.0 i 70.0 µg/kg),
olova u jednom (81.8 mg/kg) i
policilkičnih aromatičnih ugljovodonika – PAU u jednom (1688
µg/kg).
II Zemljište u blizini prometnih
saobraćajnica
n
n
n
n
U
5 od 6 ispitanih uzoraka
zemljišta je povećan sadržaj raz
gradnih produkata DDT-a (40.0
– 116.0 µg/kg).
U
3 uzorka je prekoračena granična vrednost ukupnih ugljo
vodonika (C10 -C40) (24.9 – 355.3
mg/kg).
U
2 uzorka je povećan sadržaj
olova (61.4 i 268.0 mg/kg).
po jednom uzorku je povećaU
na koncentracija bakra (54.1 mg/
kg) i cinka (195.0 mg/kg).
III Zemljište na javnim površinama
n
n
n
n
n
U
25 od 58 uzorka zemljišta je
konstatovano prekoračenje granične vrednosti za bakar (21.0 –
89.2 mg/kg).
20 uzoraka je povećan sadržaj
U
ukupnih ugljovodonika (C10 C40) (8.32 – 296.9 mg/kg).
U
cinka (71.8 – 208.0 mg/kg).
U
13 je povećana koncentracija
razgradnih produkata DDT-a
(12.0 – 667.0 µg /kg).
U
polihlorovanih bifenila - PCB
(0.058 – 0.112 mg/kg).
n
n
n
U
olova (74.9 – 171.4 mg/kg).
U
4 uzorka je povećan sadržaj
kadmijuma (0.7 – 0.8 mg/kg).
U
3 uzorka je povećan sadržaj policikličnih aromatičnih
ugljovodonika (PAU) (1080 –
1448 µg/kg).
3. ZEMLJIŠTE
n
3.1.4 TUMAČENJE REZULTATA
Tumačenje rezultata je urađeno u
skladu sa odredbama Uredbe o programu sistematskog praćenja kvaliteta zemljišta, indikatorima za ocenu
rizika od degradacije zemljišta i
metodologiji za izradu remedijacionih programa („Sl. glasnik RS” br.
88/2010), u kojoj su normirane vrednosti većine ispitivanih parametara.
Ispitivanje zagađenosti zemljišta u
okviru 3 zone gradskog područja u
2012. godini je pokazalo da na većem
broju lokacija postoje odstupanja u pogledu
sadržaja opasnih i štetnih materija u površnom sloju zemljišta (do dubine od 50 cm), u
odnosu na propisane norme.
Najčešće odstupanje, uzimajući u
obzir sve rezultate ispitivanja zagađenosti zemljišta na teritoriji Beograda u 2012. godini, se odnosilo na
povećan sadržaj nikla u zemljištu.
U svim analiziranim uzorcima, izuzev jednog, konstatovano je prekoračenje koncentracije nikla u odnosu
na graničnu vrednost prema Uredbi
(„Sl. glasnik RS” br. 88/2010).
Nalaz povećanog sadržaja nikla u
zemljištu je u vezi sa specifičnim geohemijskim sastavom površinskih slojeva tla na
ovom području i nije direktno uzrokovan kontaminacijom antropogenog porekla. Ovo se može zaključiti
na osnovu analize velikog broja uzoraka i višegodišnjeg praćenja zagađenosti zemljišta na posmatranom
području, obzirom da se slične koncentracije nikla beleže u većini ispitivanih uzoraka u okviru prostora
GUP-a. Slično stanje u pogledu sadr-
135
3. ZEMLJIŠTE
žaja nikla u zemljištu je i na drugim
područjima van teritorije grada Beograda (Smederevo, Požarevac i dr.).
Imajući u vidu činjenicu da je kontaminacija zemljišta niklom moguća
usled uticaja industrije, termo-energetskih kompleksa i dr., ne možemo u potpunosti isključiti doprinos
antropogenog uticaja.
Uzroke povećanih koncentracija drugih
metala: bakra (32 uzorka), cinka (21
uzorak), olova (8 uzoraka) i kadmijuma (6 uzoraka), treba tražiti u
štetnom uticaju iz okruženja (uglavnom
kao posledica aerozagađenja) i/ili namenama i aktivnostima u neposrednoj blizini lokacija uzorkovanja.
Odstupanje sadržaja organskih parametara: indeksa ugljovodonika (C10-C40)
(31 uzorak), razgradnih produkata
DDT-a (20 uzoraka), PCB-a (9 uzoraka) i PAU (4 uzorka), nije toliko značajno
u pogledu registrovanih koncentracija, ali
ukazuje da njihovo prisutvo u zemljištu zahteva dalje praćenje, imajući u vidu dugačak
period poluraspada i druge značajne ekotoksikološke karakteristike (moguće uključivanje u lanac ishrane, potencijalno štetene
uticaje na zdravlje i dr.).
Veći broj registrovanih odstupanja sadržaja
teških metala i drugih parametara u zemljištu na teritoriji Beograda u 2012. godini, kao
i u poslednje 2 godine, može se dovesti u
vezu i sa promenom zakonske regulative,
odnosno primenom odredbi nove Uredbe
2
preračunata
remedijaciona
vrednost za nikl
u ovom uzorku
iznosi 67.98 mg/
kg)
136
(„Sl. glasnik RS” br. 88/2010). Ovom
Uredbom je uveden postupak određivanja – proračuna granične i remedijacione vrednosti za svaki ispitivani parametar, na osnovu sadržaja
organske materije i gline. Obzirom
da je gore navedeni propis u celosti prepisan iz Holandskog zakonodavstva, nisu uzete u obzir prirodne
karakteristike sastava tla na našem
području. To je za posledicu imalo
nerezonsko smanjene granične i
remedijacione vrednosti za pojedine
ispitivane parametre, pa tako dolazimo u situaciju da skoro 100 % ispita-
nih uzoraka zemljišta ima povećani
sadržaj nikla.
Posmatrajući rezultate po zonama ispitivanja, možemo konstatovati da u
zoni sanitarne zaštite izvorišta beo
gradskog vodovoda i u blizini dru
gih vodnih objekata pored kojih je
izvršeno uzorkovanje zemljišta (reni
bunari duž leve obale Save i javne
česme Beli bagrem Kaluđerica, Radmilovac i Lovačka česma u Belom
potoku) nisu registrovana značajnija odstupanja koncentracija ispitivanih parametra.
Izuzetak u tom pogledu su registrovana odstupanja na lokacijama
pored reni bunara br. 21 i česme sa
prirodnom izvorskom vodom Beli
Bagrem u Kaluđerici.
U zemljištu pored reni bunara 21, koji se
nalazi na levoj obali Save na Novom
Beogradu, konstatovano je prekorčenje sadržaja nikla preko remedijacine vrednosti. Ovde imamo primer
kontroverze dosledne primene Uredbe („Sl. glasnik RS” br. 88/2010), jer
je remedijacina vrednost ispitivanih
parametara, naročito nikla, veoma
niska, zbog malog sadržaja organske materije i sadržaja gline u ovom
uzorku. Apsolutna vrednost sadržaja nikla na ovoj lokaciji je 76.5 mg/
kg2, što je relativno niska koncentracija, odnosno ona se nalazi u opsegu
uobičajenih koncentracija nikla na
našem području. Poređenjem vrednosti nikla na ovoj lokaciji sa drugim
izmerenim vrednostima tokom ispitivanja u 2012. godini, vidimo da je
na drugim lokacijama koncentracija
nikla dostizala i više vrednosti, čak
do 100 mg/kg, a da te vrednosti nisu
prekoračile preračunatu remedijacionu vrednost za te uzorke.
Iz gore navedenog proističe da kon-
statovano prekoračenje remedijacione vrednosti nikla na predmetnoj lokaciji ne predstavlja značajan nalaz i neće se odraziti na
kvalitet vode koja se crpi iz bunara br. 21.
Naknadno sprovedenom detaljnom istragom na terenu dobijen
je podatak da je na ovoj lokaciji na obodu naselja Kaluđerica,
nekada postojala divlja deponija
koja je prepokrivena zemljištem.
U cilju utvrđivanja rasprostiranja zagađenja i potrebe za izradu
Programa sanacije i remedijacije
u 2013. godini su uzeti dopunski
uzorci zemljišta sa 3 mesta na ovoj
lokaciji (ukupno 6 uzoraka).
Takođe, sprovedi se dopunsko laboratorijsko ispitivanje vode sa česme
na parametre koji su registovani u povećanim koncentracijama u
zemljištu. Povoljna je okolnost da se
samo točeće mesto (česma) nalazi u
neposrednoj blizini mesta uzorkovanja zemljišta, dok se kaptaža izvorišta nalazi oko 300m udaljeno (na
višoj koti) od česme.
Obzirom da su rezultati redovnog
praćenja kvaliteta vode sa ove česme
pokazali da ona ne odgovara nor-
mama za higijenski ispravnu vodu
za piće, na istoj je postavljena tabla
sa upozorenjem da voda nije za piće.
3. ZEMLJIŠTE
Nešto je drugačija situacija u pogledu
tumačenja rezultata sastava zemljišta u blizini javne česme Beli bagrem
u Kaluđerici. U oba ispitana uzorka (sa
10 i 50 cm) je registrovano prekoračenje granične vrednosti za veći broj
ispitivanih parametara i to:
n 10
cm – Zn, Cu, Ni, PCB, ukupni
ugljovodonici (C10-C40),
n 50
cm – Pb, Cd, Zn, Cu, Ni, PAU
i ukupni ugljovodonici (C10-C40).
Na ovoj lokaciji pored granične prekoračena je i remedijaciona vrednost za parametre: ukupni ugljovodonici (C10-C40) na dubini od 10 cm i
cink (Zn) na dubini od 50 cm. Prisutvo većeg broja zagađujućih materija,
kao i visoke koncentracije ukupnih
ugljovodonika (C10-C40) i cinka, koje
su značajno više od uobičajenih, ukazuje na kontaminaciju zemljišta oslobađanjem opasnih i štetnih materija na mestu uzorkovanja ili u neposrednoj blizini.
U zoni uticaja prometnih saobraćajnica
tokom ispitivanja u 2012. godini nisu
konstatovana značajnija odstupanja koja
bi zahtevala posebno razmatranje i
dodatna ispitivanja, obzirom da su
vrednosti svih ispitivanih parametara bile ispod remedijacine vrednosti.
Kao tipičan primer uticaja intenzivnog drumskog saobraćaja na stanje
zemljišta možemo izdvojti lokaciju
između Bulevara Nikole Tesle i parkinga TC Ušće na Novom Beogradu.
U oba ispitana uzorka (10 i 50 cm) na
ovoj lokaciji registrovano je prekoračenje granične vrednosti za olovo
i ukupne ugljovodonike (C10-C40),
dok su na 10 cm dubine registrovane i povećane koncentracije bakra i
cinka.
Obzirom da se u našoj zemlji više
ne distribuira gorivo sa prisustvom
olovnih aditiva u narednom periodu se očekuje postepeno smanjenje sadržaja olova u površnom sloju
zemljišta.
Analiza sadržaja prisustva štetnih i
opasnih materija u zemljištu na javnim površinama je činila tematsku
oblast ispitivanja u 2012. godini. U
58 ispitana uzorka zemljišta sa javnih površina registrovana su odstupanja u kojima, pored već opisanog
prekoračenja granične vrednosti za
nikl u gotovo svim uzorcima, značajnu zastupljenost imaju i odstupanja sadržaja metala bakra i cinka, a
od organskih parametara ukupnih
ugljovodonika (C10-C40) i razgradnih produkata DDT-a.
Prezentovani nalaz je uobičajen kada
se razmatra sa aspekta dugogodišnjeg praćenja zagađenosti zemljišta
na teritoriji grada Beograda, imajući u vidu zastupljene sadržaje, izvore
zagađenja i vrstu emitovanih polutanata u životnu sredinu urbanih
područja.
137
3. ZEMLJIŠTE
Ni jedan od ispitivanih parametara u zemljištu sa javnih površina nije prekoračio renedijacionu vrednost prema Uredbi („Sl. glasnik RS” br. 88/2010).
Iako je najveći broj uzoraka tokom
2012. godine uzet sa područja Novog
Beograda, ukupno 54 od 58 sa javnih
površina, komentar zaslužuje nalaz
ispitivanja zemljišta na platou malog
Kalemegdana.
U zemljištu sa lokacije u blizini zgrade Arheološkog instituta na malom
Kalemegdanu je registrovano prekoračenje sadržaja olova, cinka, bakra,
nikla, policikličnih aromatičnih
ugljovodonika (PAU) i razgradnih
produkata DDT-a.
Koncentracije ni jednog od navedenih parametara nisu prekoračile
remedijacionu vrednost, ali su one
najviše od svih ispitanih sa javnih
površina za parametre olovo, policiklični aromatični ugljovodonici i
razgradni produkti DDT-a.
Pojava ukazuje na istorijsko zagađenje koje je vezano za aktivnosti
koje su se odvijale u dugačkom vremenskom periodu na platou donjeg
Kalemegdana.
Sličan nalaz, na drugoj lokaciji na
malom Kalemegdanu, do koga smo
došli ispitivanjem pre nekoliko godina, govori da se možda ne radi o
pojavi takozvanog tačkastog zagađenja, već da je verovatno zahvaćeno i
nešto šire područje u podnožju Kalemegdanske tvrđave.
3.1.5 ZAKLJUČNE KONSTATACIJE
Na osnovu rezultata sprovedenog
ispitivanja zagađenosti zemljišta
na teritoriji Beograda u 2012. godini i stručnog razmatranja može se
konstatovati sledeće:
n
138
Gradski
zavod za javno zdravlje je
tokom realizacije Programa ispitivanja zagađenosti zemljišta na
teritoriji Beograda u 2012. godi-
n
ni, uzorkovao i laboratorijski ispitao ukupno 84 uzoraka zemljišta sa 42
lokacije.
Na
osnovu sprovedenog istraživanja, koje je obuhvatilo ispitivanje
zemljišta u zoni sanitarne zaštite
izvorišta beogradskog vodovoda
i pored drugih vodnih objekata,
prometnih saobraćajnica i sa javnih površina, možemo konstatovati da na većem broju lokacija postoje
odstupanja u pogledu sadržaja opasnih i
štetnih materija u zemljištu u odnosu na
referentne propise.
n
Generalno
posmatrano ni u
okviru jedne zone ispitivanja
nisu registrovana značajnija odstupanja koncentracija ispitivanih parametara, mada se prekoračenja odno-
se i na teške metale i organske materije sa dugačkim periodom poluraspada (perzistentni organski polutanti kao DDT
i PAU), što zahteva dalje praćenje prisustva ovih materija u
zemljištu.
n
Najznačajniji
nalaz u pogledu
zastupljenosti i koncentracija ispitivanih štetnih i opasnih materija u zemljištu, kao i mogućih uticaja na životnu sredinu i zdravlje
ljudi, tokom 2012. godine, dobijen
je ispitivanjem zemljišta na lokaciji u blizini česme sa izvorskom
vodom Beli bagrem na obodu
naselja Kaluđerica. U uzorcima
zemljišta sa navedene lokacije koja
se nalazi na mestu nekadašnje divlje deponije konstatovano je prekoračenje sadržaja većeg broja polutanata, pri čemu je koncentracija ukupnih ugljovodonika ((C10C40) na dubini od 10 cm i cinka na
50 cm, prekoračila remedijacionu
vrednost prema Uredbi („Sl. glasnik RS” br. 88/2010). Zbog konstatovanog odstupanja preduzete su
mere za dopunsko ispitivanje vode
sa česme na parametre čije su koncentracije povećane u zemljištu.
n
n
Remedijaciona
vrednost je prekoračena
i za sadržaj nikla u zemljištu pored
reni bunara br. 21 na levoj obali
Save, ali je utvrđeni sadržaj nikla
u okviru uobičajenih koncentracija
ovog polutanta na našem području. Remedijaciona vrednost iz
Uredbe je u ovom slučaju prekoračena zbog veoma niskog sadržaja organske materije i gline koje
se koriste u formuli za preračunavanje, što je u konkertnom slučaju uzrokovalo veoma nisku remedijacinu vrednost. Iz tog razloga smatramo da nevedena pojava
nema značajnih implikacija na stanje zemljišta i kvalitet vode koji se
zahvata iz reni bunara br. 21.
2012. godini najveći broj uzoraU
ka zemljišta je uzet sa javnih površina i to uglavnom unutar blokova na Novom Beogradu. Na osnovu rezultata ispitivanja možemo
zaključiti da u ispitanim uzorcima
nije bilo značajnih odstupanja od uobičajenog nalaza za zemljišta predmetne
namene, imajući u vidu zastupljene
sadržaje i prisustvo izvora zagađenja u okruženju. Ni jedan od
ispitivanih parametara u zemljištu sa javnih površina nije prekoračio remedijacionu vrednost datu
u Uredbi.
n
Prisustvo
registrovanih štetnih
i opasnih materija (polutanata) u
zemljištu na teritoriji Beograda zahteva nastavak praćenja sadržaja ovih
materija imajući u vidu njihove
ekotoksikološke karakteristike i
potrebu procene mogućih štetnih
uticaja na zdravlje ljudi i životnu
sredinu, kao i predlaganje i preduzimanje odgovarajućih mera prevencije i sanacije.
3. ZEMLJIŠTE
Voda sa česme Beli bagrem u Kaluđerici je na osnovu rezultata ispitivanja u okviru Programa kontrole kvaliteta izvorske vode sa javnih česmi, ocenjena kao higijenski
nesipravna i na česmi postoji tabla
sa obaveštenjem da voda nije za
piće. Početkom sprovođenja Programa za ispitivanje zagađenosti
zemljišta u 2013. godini uzorkovano je još 6 uzoraka zemljišta sa ove
lokacije u cilju utvrđivanja granice i obima kontaminacije, što bi
bila polazna osnova za procenu
neophodnosti primene sanacionih
i remedijacionih mera.
3.1.6 PREDLOG MERA
Imajući u vidu zadatke i ciljeve definisane Programom i rezultate ispitivanja zagađenosti zemljišta na teritoriji Beograda u 2012. godini, predlažemo sledeće mere za smanjenje zagađenja i popravljanje stanja
zemljišta:
1. Sagledati značaj i udeo pojedinih
emitera u zagađivanju zemljišta,
obezbediti odgovarajući monitoring i sprovođenje mera za smanjenje negativnih uticaja na životnu sredinu i zdravlje ljudi.
2. Pojedine zone na teritoriji grada
od posebnog interesa (zone zaštite
izvorišta beogradskog vodovoda,
prostor oko javnih česmi sa izvorskom vodom, zemljište u okviru
gradskih parkova i zona rekreacije, poljoprivredne površine,
komunalne deponije, industrijske
komplekse, zemljište pored magistralnih saobraćajnica, i dr), obraditi posebnim ekotoksikološkim
istraživanjima (Studijama) u cilju
utvrđivanja prisustva zagađujućih materija u zemljištu i procene
rizika po zdravlje stanovništva i
životnu sredinu.
3. Granični pojas između prometnih
saobraćajnica i okolnog zemljišta,
gde god je to moguće, a naročito
prema vulnerabilnim sadržajima
(zone stanovanja, izvorišta vode
za piće i dr.), kao i parkovskim i
drugim javnim površinama, ureKVALITET ŽIVOTNE SREDINE GRADA BEOGRADA U 2012. GODINI
139
3. ZEMLJIŠTE
diti tako da se na najmanju moguću meru smanje štetni uticaji poreklom od saobraćaja.
4. Primeniti mere zaštite zemljišta
pored saobraćajnica, uređenjem
i održavanjem sistema za prikupljanje i tretman voda sa kolovoza (kanali pored puta, šahtovi
za sakupljanje i taloženje splavina) i postavljanje fizičkih barijera
(zasad visoke vegetacije, ograde,
bilbordi i dr.).
5. Razmotriti mogućnosti redukcije ili izmene režima saobraćaja u
zonama koje se graniče sa uređenim „zelenim” površinama i drugim vulnerabilnim sadržajima.
6. Nastaviti prikupljanje podataka
o prisustvu zagađujućih materija u zemljištu u cilju izrade mape
područja grada sa podacima o
zagađenosti zemljišta, posebno
140
osetljivim zonama i zonama koje
su posebno opterećene zagađivačima specifičnog porekla (industrijsko zagađenje, zagađenje poreklom od saobraćaja i poljoprivrednih aktivnosti, zagađenje unutar
zona sanitarne zaštite objekata i
izvorišta vodosnabdevanja).
7. U cilju definisanja uslova nastanka i širenja zagađenja, utvrđivanja
zone kontaminacije, odnosno granice zdravog zemljišta, dopuniti
ispitivanja na širem području oko
lokacija na kojima je Programom
u 2012. godini utvrđeno značajnije prisustvo zagađujućih materija
(prekoračena remedijaciona vrednost).
Prirodni
radionuklidi
Aktivnost prirodnih radionuklida u zemljištu nalazi se u granicama prosečnih vrednosti za Srbiju. Odnos aktivnosti 238U i
235U u merenim uzorcima odgovara njihovom odnosu u prirodnom uranu.
137Cs
Zbog dugog vremena poluraspada 137Cs njegova aktivnost
u zemljištu je još uvek značajna. Izmerene aktivnosti 137Cs u
neobradivom zemljištu kretale su se od 0.9 Bq/kg do 26.1 Bq/
kg, a u obradivom zemljištu od 5.9 Bq/kg do 65.4 Bq/kg.
90Sr
Izmerene vrednosti aktivnosti 90Sr u neobradivom zemljištu
kretale su se od 0.15 Bq/kg do 0.74 Bq/kg, a u obradivom od
0.15 Bq/kg do 0.78 Bq/kg, što odgovara izmerenim vrednostima u prethodnim godinama.
Aktivnost prirodnih radionuklida u
zemljištu nalazi se u granicama prosečnih vrednosti za Srbiju. Odnos
aktivnosti 238U i 235U u merenim
uzorcima odgovara njihovom odnosu u prirodnom uranu (21.4).
Zbog dugog vremena poluraspada
137Cs njegova aktivnost u zemljištu
je još uvek značajna. Izmerene aktivnosti 137Cs u neobradivom zemljištu
3. ZEMLJIŠTE
3.2. RADIOAKTIVNOST U ZEMLJIŠTU
kretale su se od 0.9 Bq/kg do 26.1 Bq/
kg, a u obradivom zemljištu od 5.9
Bq/kg do 65.4 Bq/kg. Izmerene vrednosti aktivnosti 90Sr u neobradivom
zemljištu kretale su se od 0.15 Bq/kg
do 0.74 Bq/kg, a u obradivom od 0.15
Bq/kg do 0.78 Bq/kg, što odgovara
izmerenim vrednostima u prethodnim godinama.
3.2.1. REZULTATI ISPITIVANJA
Tabela 3.2.1: Specifična aktivnost radionuklida u neobradivom zemljištu u 2012. godini u Beogradu
(srednje godišnje vrednosti sa standardnom devijacijom)
Uzorak
Dunavac
Jabučki rit
Zeleno brdo
Lazarevac
Obrenovac
40K
(Bq/kg)
576 ± 135
612 ± 122
613 ± 23
663 ± 44
628 ± 85
137Cs
(Bq/kg)
12.6 ± 6.7
6.1 ± 1.4
6.1 ± 4.2
14.2 ± 9.8
10.4 ± 2.9
90Sr
kg)
(Bq/
0.52 ± 0.14
0.23 ± 0.09
0.41 ± 0.10
0.45 ± 0.11
0.31 ± 0.09
Tabela 3.2.2: Specifična aktivnost radionuklida u obradivom zemljištu u 2012. godini u Beogradu
(srednje godišnje vrednosti sa standardnom devijacijom)
Uzorak
Dunavac
Jabučki rit
Zeleno brdo
Lazarevac
Obrenovac
40K
(Bq/kg)
581 ± 98
669 ± 158
600 ± 16
721 ± 62
699 ± 27
137Cs
(Bq/kg)
6.3 ± 0.4
6.9 ± 0.5
12.3 ± 1.4
43.1 ± 21.1
29.8 ± 3.2
90Sr
(Bq/kg)
0.38 ± 0.08
0.23 ± 0.08
0.26 ± 0.07
0.59 ± 0.17
0.32 ± 0.14
141
3. ZEMLJIŠTE
142
foto Nebojša Čović ©
143
4. BUKA
4. BUKA
4.
4. BUKA
BUKA
Sadržaj poglavlja:
4.1. Zdravstveni značaj
4.2. Rezultati merenja i diskusija rezultata
144
145
2,5
5
7,5
10 km
4. BUKA
Beograd, 2002
Granica GP-a
Kanali
Reke, potoci
Stambeno tkivo
Bolnička zona
Zona industrije
Zona gradskog centra
Zona pored prometnih saobra}ajnica
Stambena zona
MREŽA MERNIH MESTA ZA
KONTROLU KOMUNALNE BUKE
BUKA
Karta 47
146
2,5
5
7,5
10 km
Beograd, 2002
Granica GP-a
Kanali
Reke, potoci
Stambeno tkivo
Industrijske zone
Prometne saobraćajnice
PODRUČJA DOMINANTNIH
IZVORA BUKE
BUKA
Karta 46
4. BUKA
Komunalna buka u Beogradu potiče
najvećim delom od saobraćaja, dok
su industrija, mala privreda, građevinarstvo i druge aktivnosti od
manjeg značaja.
Uvođenjem celodnevnih (24 časovnih) merenja, po proširenoj proceduri, dobijeni su precizniji i pouzdaniji podaci o nivou komunlane buke
tokom dana i noći, od merenja obavljenih standardnom procedurom.
Nivoi komunalne buke registrovani tokom 2012.godine i dalje su visoki i na 25 mernih mesta za dan i 34
merna mesta za noć premašuju propisane vrednosti.
Prekoračenje dozvoljenog nivoa buke
tokom dana i noći je 0-17 dB(A), a u
noćnom periodu je 0-19 dB(A), zavisno od zone namene, što je nepovoljnije nego u 2011. godini.
U proseku najveća prekoračenja
dozvoljenih nivoa konstatuju se u
stambenim zonama i zonama duž
prometnih saobraćajnica.
Apsolutno najveća buka konstatovana je u ulici Glavnoj i Krivolačkoj, gde merodavni nivo tokom dana
dostiže 75 dB(A), a tokom noći 69
dB(A).
Dnevne i noćne varijacije ekvivalentnog nivoa buke posebno su izražene u ulicama sa malim intenzitetom
saobraćaja.
Beograd je po broju stanovnika ali i
po ekološkim problemima sa kojima
se susreće stanovništvo i gradska
uprava (nedovoljne količine vode za
piće, stepen zagađenosti vazduha i
nivo komunalne buke) postao megalopolis. Imajući u vidu ovu činjenicu
Gradski zavod za javno zdravlje više
od 35 godina prati nivo buke u Beogradu, na osnovu ugovora sa Sekretarijatom za zaštitu životne sredine
Skupštine grada Beograda.
4. BUKA
4. KOMUNALNA BUKA U BEOGRADU
Merna mesta odabrana su kao reprezentanti pojedinih gradskih zona
različite namene i duž najznačajnijih saobraćajnica. Zoniranje grada sa
aspekta buke izvršeno je 1984. godine u samo pet opština.
4.1 ZDRAVSTVENI ZNAČAJ
Buka je naročito poslednjih decenija, jedan od osnovnih uzroka kompleksnog oštećenja zdravlja. Nekada
se smatralo da je dejstvo buke ograničeno na organ sluha, ali danas je
dokazano da je njeno dejstvo mnogo
složenije. Buka ozbiljno pogađa nervni sistem, i to kako centralni, tako
i vegetativni, a preko ovoga utiče na
srce, krvne sudove, krvni pritisak,
digestivni trakt i mnoge druge organe i tkiva, u kojima izaziva promene
i funkcionalne smetnje.
Svaki neželjeni zvuk je buka. To
znači da svaka zvučna pojava koja
ometa rad ili odmor predstavlja
buku. U praksi buka je zvuk različite jačine, zavisno od uslova i okolnosti u kojima se javlja i deluje.
Prema podacima OECD-a od pre
desetak godina, preko 25 % stanovništva u evropskim gradovima
bilo je izloženo 24 h ekvivalentnom
nivou buke većem od 65 dB(A), što
ozbiljno ugrožava san i dovodi do
pojave psihosomatskih simptoma
akustičnog stresa.
Nivoi buke prisutni u komunalnoj
sredini nisu dovoljno visoki da bi
doveli do oštećenja sluha ali izazivaju čitav niz auditivnih i ekstraauditivnih efekata. Oštećenja sluha
komunalnom bukom nastaju u kombinaciji sa dejstvom aminoglikozidnih antibiotika (gentamicin), pojedinih citostatika (cisplatin) i stalnim
prisustvom u atmosferi velikih gradova ugljenmonoksida, organskih
147
4. BUKA
rastvarača i teških metala (olovo,
živa i arsen), što se pripisuje sinergetskom efektu.
Individualna osetljivost na buku je
značajan faktor kod ocene ometajućeg dejstva buke. Rezultati višegodišnjih prospektivnih studija pokazuju da je oko 10% stanovništva
pojačano osetljivo na buku. Naročito su osetljiva deca mlađa od 6 godina i osobe starije od 65 godina. Žene
su nešto osetljivije od muškaraca u
srednjoj životnoj dobi. Na individualnu osetljivost utiču i stanje neurovegetativnog i vaskularnog sistema,
pojedine virusne infekcije, upotreba alkohola, duvana i profesionalna izloženost neurotoksičnim materijama.
U bučnoj sredini otežana je govorna komunikacija, zbog efekta maskiranja, jer je za razumevanje govora
posebno važan frekvencijski opseg
od 300 Hz do 3 KHz, a u tom rasponu se nalazi najveći deo zvučne
energije komunalne buke.
Dokazano je da buka predstavlja
jedan od značajnih faktora neurotizacije ličnosti, a nuroze se danas
među vodećim oboljenjima, posebno u gradskim sredinama. Ispitivanja Gradskog zavoda za javno zdravlje pokazuju da u Beogradu na listi
izdatih lekova prva mesta imaju
sedativi i hipnotici što potkrepljuje
sve napred iznete činjenice.
4.2 REZULTATI MERENJA I DISKUSIJA
REZULTATA
Ako pođemo od činjenice kao ranijih godina da se merna mesta br. 3,
4, 10, 18,19, 20, 21, 29, 31 i 32 nalaze
u stambenoj zoni (gde su dozvoljeni nivoi za dan 55 dB(A), a za noć
45 dB(A), a mesta br. 1, 2, 5, 7, 12, 15,
24, 25, 26, 28 i 33 pored veoma prometnih saobraćajnica (dan 65 dB(A),
noć 55 dB(A)), dok su mesta 8, 9, 16,
17, 23, 34 i 35 u zoni gradskog centra
148
(dan 65 dB(A), noć 55 dB(A)), mesta
6, 14, 22 i 30 u zoni industrije, mesto
br. 27 u školskoj zoni (dan 55 dB(A),
noć 45 dB(A)), mesto br. 13 u bolničkoj zoni (dan 50 dB(A), noć 45 dB(A)),
a mesto br. 11 u zoni rekreacije (50
dB(A) za dan, a za noć 40 dB(A))
moguće je izvršiti poređenje dobijenih merodavnih nivoa sa vrednostima u Uredbi o indikatorima buke,
graničnim vrednostima za ocenjivanje indikatora buke, uznemiravanja
i štetnih efekata buke u životnoj sredini (tabela br. 2 tačka 1 u „Sl. GlasnikRS”, br. 75/2010).
I merenje
Nivo buke u stambenoj zoni na svim
mernim mestima prelazi dozvoljeni
nivo buke kako za dan tako i za noć
(izuzev mernih mesta u ul. Bele Bartok, Radojke Lakić, Stevana Filipovića, Hopovska, Mirijevski bulevar,
za dan i veče). U ovoj zoni izmereni nivoi su veći od dozvoljenog od 0
dB(A) – 12 dB(A) za dan i od 0dB(A)
– 15 dB(A) za noć i od 0 dB(A) – 12
dB(A) za veče.
Rezultati merenja pokazuju da su u
zoni duž prometnih saobraćajnica
nivoi buke u dozvoljenim granicama na 6 mernih mesta i za dan, na
5 mernih mesta za veče i na 2 merna
mesta za noć. Na ostalim mernim
mestima izmerene vrednosti su veće
od dozvoljenih od 2 dB(A) – 9 dB(A)
za dan i veče i od 5 dB(A) – 14 dB(A)
za noć.
U centralnim delovima grada buka
je tokom dana u dozvoljenim granicama na 2 merna mesta, tokom večeri na 3 merna mesta, dok u noćnom
periodu prelazi dozvoljene nivoe na
svim mernim mestima. Tokom dana
dozvoljeni nivoi buke su maksimalno premašeni za 7 dB(A), tokom
večeri za 6 dB(A), a tokom noći za
13 dB(A).
II merenje
Nivo buke u stambenoj zoni na 6
mernih mesta prelazi dozvoljeni
nivo buke (Blagoja Parovića 68, Juri-
ja Gagarina 183, Pohorska 4, Stefana Filipovića 32, Ugrinovačka 147,
Mirijevski bulevar), kako za dnevni
i večernji, a za noćni režim na svim
mernim mestima. U ovoj zoni izmereni nivoi su veći od dozvoljenog od
0 dB(A) – 11 dB(A) u dnevnom režimu, od 0dB(A) – 11 dB(A) u večernjem režimu i od 0 dB(A) – 15 dB(A)
u noćnom režimu.
Rezultati merenja pokazuju da su u
zoni duž prometnih saobraćajnica
nivoi buke u dozvoljenim granicama
na 3 merna mesta za dan, na 2 merna
mesta za veče i na 1 mernom mestu
za noć. Na ostalim mernim mesti-
4. BUKA
Posebno zabrinjava činjenica da
nivoi buke prelaze dozvoljene granične vrednosti, kako za dan, tako
za veče i za noć, u školskoj, bolničkoj
i zoni rekreacije.
Najveći nivo buke izmeren je na
mernom mestu u Bulevaru Vojvode Mišića i Krivolačkoj [74 dB(A)]
za dan, a za noć 70 dB(A) takođe na
mernom mestu u Bulevaru Vojvode Mišića.
149
4. BUKA
ma izmerene vrednosti su veće od
dozvoljenih od 3 dB(A) – 10 dB(A) u
dnevnom i večernjem režimu i od 8
dB(A) – 15 dB(A) u noćnom režimu.
U centralnim delovima grada buka
je u dnevnom režimu u dozvoljenim granicama na 3 merna mesta, u
večernjem režimu na 3 merna mesta,
dok u u noćnom režimu prelazi
dozvoljene nivoe na svim mernim
mestima. U dnevnom režimu nivoi
buke su prelazili dozvoljenu graničnu vrednost za maksimalno 5 dB(A),
u večernjem režimu za 6 dB(A), a u
noćnom režimu za 17 dB(A).
Posebno zabrinjava činjenica da
nivoi buke prelaze dozvoljene granične vrednosti, kako za dan, tako
za veče i za noć, u školskoj, bolničkoj
i zoni rekreacije.
Najveći nivo buke izmeren je na
mernom mestu u ulici Krivolačkoj
[75 dB(A)] u dnevnom i večernjem
režimu, a u noćnom režimu [70
dB(A)] takođe na mernom mestu u
Krivolačkoj i Bulevaru Arsenija Čarnojevića.
Tabela 1. Merodavni nivo buke u 2012. godini za dan, veče i noć po lokacijama - prolećno merenje -
Redni
Merno mesto
broj
1. Bul. despota Stefana br. 122
150
Dan
Noć
68
65
2. Bul. Arsenija Čarnojevića br. 117
65
61
3. Ul. Blagoja Parovića br. 68
67
62
4. Ul. Bele Bartok br. 26, Borča
56
50
5. Bul. kralja Aleksandra br. 70
72
67
6. Ul. Gandijeva br. 72
51
45
7. Ul. Goce Delčeva br. 2
67
62
8. Ul. Dalmatinska br. 1
65
60
9. Zeleni venac-Audiovo
74
70
10. Ul. Jurija Gagarina br. 193
65
58
11. Kalemegdan
55
47
12. Ul. Karađorđeva br. 23
74
70
13. Klinički centar
55
52
14. Ul. kraljice Jelene br. 13
65
58
15. Ul. Krivolačka
75
71
16. Ul. Narodnog fronta br. 66
66
65
17. Ul. Nemanjina br. 2
70
66
18. Ul. Perside Milenković br. 3
49
49
Dan
Noć
19. Ul. Pohorska br. 4
63
60
20. Ul. Radojke Lakić br. 16
56
50
21. Ul. Stefana Filipovića br. 32
56
51
22. Ul. Ustanička br. 152
67
61
23. Ul. Uzun Mirkova br. 2
74
60
24. Ul. Zahumska br. 23b
54
49
25. Ul. Vojvode Stepe br. 64
69
65
26. Ul. Vojvode Mišića br. 43
76
73
27. Zemun – Gimnazija
59
57
28. Zemun – Ul. Glavna br. 28
73
70
29. Zemun – Ul. Ugrinovačka br. 147
66
61
30. Servis - Ford
55
51
31. Ul. Hopovska 12
56
53
32. Ul. Mirijevski bulevar 2
62
54
33. Ul. Nedeljka Gvozdenovića 39
66
59
34. Ul. Jovana Brankovića 2
72
67
35. SO Surčin
68
63
4. BUKA
Redni
Merno mesto
broj
Tabela 2. Merodavni nivo buke u 2012. godini za dan, veče i noć po lokacijama - jesenje merenje -
Redni
broj
Merno mesto
Dan
Noć
1. Bul. despota Stefana br. 122
72
68
2. Bul. Arsenija Čarnojevića br. 117
60
57
3. Ul. Blagoja Parovića br. 68
64
61
4. Ul. Bele Bartok br. 26, Borča
47
43
5. Bul. kralja Aleksandra br. 70
69
65
6. Ul. Gandijeva br. 72
53
46
7. Ul. Goce Delčeva br. 2
69
63
8. Ul. Dalmatinska br. 1
63
57
9. Zeleni venac-Audiovo
72
69
151
4. BUKA
Redni
broj
152
Merno mesto
Dan
Noć
10. Ul. Jurija Gagarina br. 193
61
57
11. Kalemegdan
50
44
12. Ul. Karađorđeva br. 23
73
69
13. Klinički centar
57
49
14. Ul. kraljice Jelene br. 13
59
49
15. Ul. Krivolačka
72
68
16. Ul. Narodnog fronta br. 66
67
62
17. Ul. Nemanjina br. 2
68
64
18. Ul. Perside Milenković br. 3
49
49
19. Ul. Pohorska br. 4
57
52
20. Ul. Radojke Lakić br. 16
54
47
21. Ul. Stefana Filipovića br. 32
52
47
22. Ul. Ustanička br. 152
65
61
23. Ul. Uzun Mirkova br. 2
57
55
24. Ul. Zahumska br. 23b
52
45
25. Ul. Vojvode Stepe br. 64
68
66
26. Ul. Vojvode Mišića br. 43
71
68
27. Zemun – Gimnazija
56
48
28. Zemun – Ul. Glavna br. 28
74
69
29. Zemun – Ul. Ugrinovačka br. 147
68
63
30. Servis - Ford
56
52
31. Ul. Hopovska 12
52
48
32. Ul. Mirijevski bulevar 2
62
53
33. Ul. Nedeljka Gvozdenovića 39
64
57
34. Ul. Jovana Brankovića 2
69
63
35. SO Surčin
63
59
R.br.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
Ulica
Bul. despota Stefana 122
Arsenija Čarnojevića 119
Blagoja Parovića 35
Borča, Bele Bartok 26
Bul. Kralja Aleksandra 69
Gandijeva 77
Goce Delčeva 2
Dalmatinska 1
Zeleni venac
Jurija Gagarina 10/3
Kalemegdan
Karađorđeva 23
Klinički centar
Kraljice Jelene 11
Krivolačka 5
Narodnog fronta 66
Nemanjina 2
Perside Milenković 3
Pohorska 4
Radojke Lakić 15
Stevana Filipovića 32
Ustanička 152
Uzun Mirkova 2
Zahumska 23b
Vojvode Stepe 64
Vojvode Mišića 43
Zemun, Gimnazija
Zemun, Glavna 28
Zemun, Ugrinovačka 147
Servis Ford
Hopovska 12
Mirijevski bulevar 2
Nedeljka Gvozdenovića 39
Jovana Brankovića 2
SO Surčin
Dan*
70
69
65
52
69
54
67
62
72
58
53
73
57
62
75
66
70
53
59
52
55
65
60
56
65
73
57
73
66
56
52
64
64
70
69
Veče*
70
68
59
52
68
57
67
62
72
58
49
73
52
61
73
70
69
55
58
54
54
64
59
55
66
73
54
72
65
54
57
63
64
68
64
4. BUKA
Tabela 3. Merodavni nivoi buke 2012. g. z a dan i noć po lokacijama
Noć
66
65
55
47
65
48
62
57
70
54
49
68
49
55
69
64
63
48
54
50
52
59
58
50
62
69
49
68
60
53
50
58
59
60
61
153
4. BUKA
154
5. UDESI
5. UDESI U BEOGRADU U 2012. GODINI
155
5.
5. UDESI
UDESI
156
157
2,52,5
55
7,5
7,5
1010km
km
5. UDESI
Beograd, 2002
Granica GP-a
Autoput, magistrale
Kanali
Reke, potoci
Stambeno tkivo
Instalacije
Rezervoari
Točeća mesta
- Sistem beogradskog vodovoda -
MREŽA LOKACIJA NA KOJIMA SE
UZORKUJE VODA ZA PIĆE I
ISPITUJE ZDRAVSTVENA ISPRAVNOST
VODE
Karta 40
5. UDESI
5. UDESI - GODIŠNjI IZVEŠTAJ O ANGAŽOVANJU
MOBILNE EKOTOKSIKOLOŠKE JEDINICE U TOKU 2012.
GODINE NA TERITORIJI GRADA BEOGRADA
Na osnovu Ugovora zaključenog
između Gradskog zavoda za javno
zdravlje Beograd i Gradske uprave - Sekretarijata za zaštitu životne
sredine, Skupštine Grada Beograda, Mobilna ekotoksikološka jedinica odnosno Jedinica za brzu reakciju
i praćenje rizika po zdravlje i životnu sredinu, Centra za ekotoksikologiju je angažovana sa zadatkom pripravnosti i održavanja u aktivnom
stanju radi izlazaka na teren u slučaju hemijskih udesa, identifikaciju
i kvantifikaciju polutanata životne
sredine od značaja i procenu rizika
po zdravlje ljudi i životnu sredinu.
Mobilna ekotoksikološka jedinica
Gradskog zavoda za javno zdavlje
Beograd, posredstvom Operativnog
centra Grada Beograda, naloge dobija od predstavnika Ekološke inspekcije, Sektora za inspekcijski nadzor
– Sekretarijata za zaštitu životne
sredine Skupštine grada Beograda,
Komunalne inspekcije Grada Beograda, predstavnika Sektora za vanredne situacije Ministarstva unutrašnjih poslova, predstavnika Policije, Republičke ekološke inspekcije - Sektora za kontrolu i nadzor i
Odeljenja za postupanje u udesima Ministarstva energetike, razvoja i zaštite životne sredine Repbulike
Srbije, Ekoloških udruženja i građana Grada Beograda.
U skladu sa Pravilnikom o sadržini Politike prevencije udesa (prilog I i prilog II), sadržini i metodologiji izrade Izveštaja o bezbednosti i Plana zaštite od udesa („Sl. glasnik RS”, br. 41/10), Zakonom o transprotu opasnog otpada („Sl. glasnik
RS”, br. 88/2010), Zakonom o hemikalijama („Sl. glasnik RS”, br. 36/209,
88/2001, 92/2011), Pravilnikom o nači158
nu skladištenja, pakovanja i obeležavanja opasnog otpada („Sl. glasnik
RS”, br. 92/10), Pravilnikom o sadržaju planova kvaliteta vazduha („Sl.
glasnik RS”, br. 21/10), Pravilnikom
o kategoriji, ispitivanju i klasifikaciji otpada („Sl. glasnik RS”, br. 56/10),
Pravilnikom (prilog) o listi opasnih
materija („Sl. glasnik RS”, br. 41/10),
Pravilnikom o sadržini obaveštenja
o novom Seveso postrojenju, odnosno kompleksu („Sl. glasnik RS”,
br. 41/10) i Uredbom o uslovima za
monitoring kvaliteta vazduha („Sl.
glasnik RS”, br. 11/2010) i drugom
zakonskom regulativom koja bliže
uređuje ovu oblast, članovi Mobilne ekotoksikološke jedinice prilikom
udesnih situacija vrše analizu stepena opasnosti sa ciljem minimalizacije rizika i dovođenjem istog u granice prihvatljivosti.
Gradski zavod za javno zdravlje Beograd redovno vrši tehničko održavanje mobilne opreme za identifikaciju
zagađivača životne sredine (prevashodno ambijentalnog vazduha), atestiranje i baždarenje aparata i uređaja. Takođe obaveza izvršioca je da u
slučaju hemijskog udesa u transportu ili na opasnim instalacijama izvrši kvantifikaciju i identifikaciju opasnosti i mogućih štetnih posledica
po zdravlje ljudi i životnu sredinu, o
čemu izrađuje i dostavlja pojedinačne izveštaje koji sadrže procenu rizika i mere za sanaciju kontaminiranog prostora.
Cilj rada Mobilne ekotoksikološke jedinice za reagovanje u udesnim situacijama i praćenje rizika
po zdravlje i životnu sredinu, Gradskog zavoda za javno zdravlje - Beograd je identifikacija i kvantifikacija prvenstveno polutanata atmosfe-
1. Napominjemo da su u toku 2012.
godine doneta podzakonska
akta, koji će omogućiti sprovođenje Zakona o transportu opasnog
tereta („Sl. glasnik RS, br. 88/2010)
a koji bliže definišu način izdavanja dozvola i stručnih licenci
za savetnike za bezbedan transport opasnog tereta, način kontrole transporta, kao i način reagovanja u slučaju udesne situacije
i naknadne sanaciju lokacije. Izrada podzakonskih akata predmetnog Zakona je u resoru Ministarstva za infrastrukturu i energetiku Republike Srbije.
U okviru aktivnosti vezanih za teritoriju Grada Beograda a po nalogu Sektora za inspekcijski nadzor
Sekretarijata za zaštitu životne sredine Grada Beograda – Gradske uprave, Gradski zavod za javno zdravlje
Beograd je sprovodio ciljana merenja
koncentracija zagađujućih materija u
vazduhu kotlarnica pojedinih javnih
objekata za koje postoji sumnja na
nepravilan i neadekvatan rad i narušavanje kvaliteta ambijentalnog vazduha. U toku 2012. godine izvršeno je ukupno dva merenja emisionih
vrednosti štetnih i opasnih materija
iz kotlarnica jedne osnovne škole i
jedne zdravstvene ustanove na teritoriji prigradskih opština.
5. UDESI
re u toku i nakon hemijskog udesa,
kao i određivanje prisustva zagađujućih materija i u drugim supstratima životne sredine i to površinskim
i podzemnim vodama, zemljištu i
sedimentima reka i drugih vodenih
površina.
Mobilna laboratorija se pored navedenog koristi u praćenju stanja životne sredine, koja nije ugrožena udesnim situacijama, već su izvori zagađenja stacionarni i mobilni objekti na teritoriji Grada Beograda (najčešće industrijski kapaciteti) i to u
toku redovne eksploatacije i rada,
kao i prilikom izvođenja postupaka pretakanja i transporta štetnih i
opasnih materija, kao i drugih vrsti
manipulacija sa štetnim i opasnim
materijama.
Dve Mobilne ekotoksikološke jedinice pokrivaju teritoriju Grada Beograda i sastoje se od lekara specijaliste higijene, diplomiranog hemičara
odnosno tehnologa i višeg sanitarnog tehničara (svi sa višegodišnjim
iskustvom u radu sa komunalnim
zagađenjima).
Zakonom o transportu opasnog
tereta („Sl. glasnik RS”, br. 88/2010),
a posebno Pravilnikom o sadržini Politike prevencije udesa (prilog
I i prilog II), sadržini i metodologiji izrade Izveštaja o bezbednosti i
Plana zaštite od udesa („Sl. glasnik
RS”, br. 41/10) su definisane obaveze svih subjekata koji se bave proizvodnjom, prometom, korišćenjem,
skladištenjem i transportom opasnih
hemikalija u pogledu organizovanja specifičnog odgovora u slučaju
hemijskog udesa. Istim Pravilnikom
su regulisane i obeveze organa uprave, na nivou Grada i Republike, koji
treba da čine deo integralnog sistem
za upravljanje rizikom od ugrožavanja zdravlja ljudi i zagađenja životne
sredine prilikom hemijskih udesnih
situacija.
5.1 AKCIDENTALNE SITUACIJE
NA TERITORIJI GRADA
BEOGRADA TIPA HEMIJSKOG
UDESA
U toku 2012. godine, na teritoriji grada Beograda Mobilna ekotoksikološka jedinica (MEJ) Gradskog
zavoda za javno zdravlje Beograd
imala je ukupno 18 intervencija kada
je obavljen izlazak na akcidentalnu
lokaciju, vršena merenja zagađenosti
ambijentalnog vazduha na terenu,
odnosno uzimani su uzorci supstrata životne sredine, otpadnih materiKVALITET ŽIVOTNE SREDINE GRADA BEOGRADA U 2012. GODINI
159
5. UDESI
ja i hemikalija za laboratorijske analize u mobilnoj, odnosno stacionarnoj laboratoriji Gradskog zavoda za
javno zdravlje Beograd.
U više od 50 slučajeva telefonskim
putem obavljene su konsultacije sa
ostalim učesnicima u sistemu reagovanja na akcidentalne situacije,
vezane za hemijske udese, pre svega
Inspekcijskim službama na nivou
Skupštine Grada Beograda – Sekretarijata za zaštitu životne sredine
i Komunalnom inspekcijom Ministarstva energetike, razvoja i zaštite životne sredine Republike Srbije, Operativnim centrom Grada
Beograda i predstavnicima Uprave za vanredne situacije Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srbije, predstavnicima Policije i
predstavnicima lokalnih samouprava i građanima prigradskih opština
i Grada Beograda.
U toku 2012. godine povremeno,
u zimskom periodu godine, u više
navrata je registrovano zagađenje
ambijentalnog vazduha Grada Beo
grada, i to u naseljima na terito
riji opštine Palilula (Borča, Ovča,
Krnjača) na levoj obali Dunava,
a poreklom od rada industrijskih
objekata u okviru industrijske
zone u Pančevu. Povećane vred
nosti lako isparljivog organskog
rastvarača benzena su registrovane
na mernom mestu u Bulevaru des
pota Stefana 54a za kontinualno
praćenje zagađenosti ambijental
nog vazduha Grada Beograda.
Hemijski udesi su registrovani na
sledećim gradskim i prigradskim
opštinama Grada Beograda:
n Na
teritoriji opštine Voždovac u
2012. godini registrovana je jedna
udesna situacija 06. 10. 2012. godine, u vezi sa namernim trovanjem pasa lutalica u naselju Banjica, kada je izvršena laboratorijska analiza i potvrđeno trovanje
insekticidom kreozanom. U parku
160
Šumice, u decembru 2012. godine, u više navrata, direktno od
građana i posredstvom Komunalne inspekcije Grada Beograda i
Gradskog centra za obaveštavanje
prijavljeno je trovanje pasa lutalica, kućnih ljubimaca i ptica, pri
čemu zbog nedostatka uzoraka,
nisu vršena pojedinačna laboratorijska ispitivanja hemijskih materija kojima su izazvana trovanja.
n Na
teritoriji opštine Surčin registrovane su dve udesne situacije.
Dana 09. 05. 2012. godine na prostoru Aerodroma Beograd, u turskom avionu došlo je do oštećenja bureta zapremine 200 litara sa
hemikalijom ketoconazol (hemikalija za farmaceutsku industriju) i isticanja dela sadržaja. Druga
udesna situacija je vezana za pojavu neprijatnih mirisa svojstvenih
za raspad organskih materija a
dovodi se u vezu sa tretiranjem
poljoprivrednih površina prirodnim stajskim đubrivima u okruženju naselja Surčin.
n Na
teritoriji opštine Rakovica registrovano je pet hemijskih udesa i
to tri u vezi sa namernim trovanjem pasa lutalica i kućnih ljubimaca različitim hemikalijama.
Članovi Mobilne ekotoksikološke
jedinice su 24. 01. 2012. godine
izvršili uzorkovanje i laboratorijske analize kojima je potvrđeno
prisustvo kreozana u Ulici Vukasovićeva br. 82. U periodu između 16. i 20.08.2012. godine u više
navrata su pristizale prijave građana o trovanjima pasa lutalica u
naselju Kanarevo brdo i to u Ulici
Velizara Stankovića i okolnim.
U naseljima Železnik i Petlovo brdo
u više navrata u periodu januar –
mart 2012. godine registrovana su
epizodna zagađenja ambijentalnog vazduha usled prisustva štetnih i opasnih materija u vazduhu
poreklom od sagorevanja otpadnih
do nenamernog prosipanja nekoliko litara 35% azotne kiseline bez
posledica po zdravlje ljudi i životnu sredinu.
n Na
teritoriji opštine Palilula u toku
2012. godine u tri navrata su reagovali članovi Mobilnih ekotoksikološih jedinica Gradskog zavoda
za javno zdravlje Beograd. Udes
najvećeg potencijala se desio 23.
06. 2012. godine na prostoru železničke stanice u Ovči, gde je konstatovano iscurivanje tečnog naftnog gasa (TNG) iz sigurnosnih
ventila sa dve vagon cisterne u
okviru kompozicije koja je transportovala tečni naftni gas do NISovog skladišta u Ovči. Napominjemo da su u prethodnih deset
godina u sedam slučajeva registrovane udesne situacije u vezi
sa kvarovima i isticanjima tečnog
naftnog gasa na železničkim kolosecima na prostoru opštine Palilula i to naselja Ovča, što zahteva posebnu pažnju, izradu odgovarajućih procedura i angažoovanje stručnih ekipa u okviru Preduzeća „Železnice Srbije” A.D. a sa
ciljem implementacije novih propisa u oblasti transporta opasnog
tereta i zaštite ljudi i životne sredine. Prevashodno mislimo na sve
češće transporte opasnog otpada,
elektronskog otpada i drugih specifičnih tereta koji zahtevaju odgovarajuće uslove u transportu. Identifikacija eventualnog zagađenja
zemljišta pored pruga, remedijacija kontaminiranog zemljišta i
upravljanje zaštitom životne sredine treba da budu prioritetni poslovi „Železnica Srbije” A.D..
Drugi udes malih razmera dogodio se 27. 06. 2012. godine u zgradi Tehnološko-metalurškog fakulteta, u Ulici Karnegijeva br. 4, gde je
došlo do prskanja staklene ambalaže i isticanja male količine otpadnih
hemikalija uz veoma burnu hemij-
5. UDESI
guma i plastike na neuređenoj deponiji pored trase Kružnog puta, pre
skretanja na Ibarsku magistralu, na
lokaciji pod nazivom „Džamonjin
bunar”. Na ovom lokalitetu registrovani su povremeni požari manjeg
intenziteta u toku marta i aprila
meseca 2012. godine, pri čemu smo
žalbe građana na zagađenje vazduha dobijali sa teritorije opština Rakovica i Čukarica.
U periodu septembar – novembar
2012. godine, a naročito u prvoj polovini oktobra registrovano je višenedeljno zagađenje ambijentalnog
vazduha u stambenim zonama oko
objekta livnice u Rakovici, u Ulici
patrijarha Dimitrija br. 7-13. U okruženju livnice uspostavljen je višenedeljni kontinualni monitoring za
praćenje kvaliteta ambijentalnog
vazduha i konstatovano je višednevno povećanje koncentracija ukupnih suspendovanih čestica veličine
10 mikrona (PM10) iznad zakonom
dozvoljene vrednosti.
n Na
teritoriji opštine Stari grad u
toku 2012. godine dogodile su se
dve udesne situacije. Jedna je bila
u vezi sa velikim požarom koji je
25. 05. 2012. godine zahvatio zgradu bioskopa „Kozara” i izazvao
značajno zagađenje ambijentalnog vazduha ove centralne gradske zone. Postojala je opasnost od
širenja požara i zahvatanja susednih objekata. Mobilne ekotoksikološke jedinice su vršile trenutna merenja zagađenosti vazduha u cilju identifikacije štetnih i
opasnih materija na više lokacija
na prostoru od bioskopa „Kozara” duž Vlajkovićeve i Makedonske ulice gde je koncentracija dima
i zagađujućih materija bila najveća.
Drugi udes je registrovan 02. 03.
2012. godine, u Karađorđevoj ulici
br. 14 gde je u suterenu (magacinskom prostoru) zgrade Fakulteta primenjenih umetnosti došlo
161
5. UDESI
sku reakciju (stvaranje dima, pene
i neprijatnih mirisa). Na prostoru
laboratorija i magacina Tehnološkometalurškog fakulteta u naknadnom
inspekcijskom pregledu izvršen je
detaljan pregled i popis zatečenih
hemikalija.
Treći udes je bio u vezi sa pozivom
policije opštine Palilula, uzimanjem
uzoraka i laboratorijskom analizom
nepoznate žute materije u naselju
Višnjica za koju se ispostavilo da je
poliuretanska boja.
n Na
teritoriji opštine Novi Beograd
u toku 2012. godine registrovana je jedna udesna situacija vezana za prigradske delove Beograda, za priobalni pojas Save i Dunava. Nekoliko dana građani Novog
Beograda, Zemuna i Surčina žalili su se na prisustvo neprijatnih
mirisa u ambijentalnom vazduhu poreklom od stajskog đubriva
kojim se tretiraju poljoprivredne
površine.
n Na
teritoriji opštine Čukarica u toku
2012. godine registrovane su tri
udesne situacije. Jedna je već opisana, vezana je za period januar – mart 2012. godine, a odnosi se na neprijatne mirise usled
čestih požara i sagorevanje otpadne gume i plastike na neuređenoj
deponiji pored Kružnog puta a
pre skretanja na Ibarsku magistralu („Džamonjin bunar”).
Drugi hemijski udes je registrovan
u periodu 15. - 24. 05. 2012. godine, i odnosio se na pojavu neprijatnih mirisa u ambijentalnom vazduhu naselja Umka, Velika i Mala
Moštanica i Pećani, a koji su poticali sa neuređene deponije između
kompleksa „Lukoil”-a i Fabrike kartona „Umka” u Ostružnici. Na neuređenoj deponiji više dana je goreo,
odnosno tinjao požar od sagorevanja
otpadnih guma i plastike.
Treći udes je bio u vezi sa iscurivanjem 20% amonijum hidroksida na
162
prostoru pogona kvasca u Fabrici
A.D. „Vrenje” u Radničkoj ulici, 20.
02. 2012. godine. Napominjemo da
su se unutar objekta A.D. „Vrenje”
u proteklih nekoliko godina u više
navrata dešavali hemijski udesi sa
isticanjem potencijalno štetnih i opasnih hemijskih materija po zdravlje
ljudi i životnu sredinu.
n Na
teritoriji opštine Savski Venac
u toku 2012. godine registrovana je jedna udesna situacija vezana za pojavu podzemnih voda
kontaminiranih naftnim derivatima u podrumskim prostorijama
stambene zgrade u Ulici Resavska br. 26. Nakon detaljnih i opsežnih terenskih izviđanja i laboratorijskih analiza podzemnih voda
i naftnih derivata konstatovano
je da je usled oštećenja podzemnog rezervoara za dizel gorivo na kompleksu Belgijske ambasade (na uglu Krunske i Resavske ulice) i naknadnog isticanja
sadržaja došlo do kontaminacije
podzemnih voda i pojave istih u
podrumskim prostorijama stambenog objekta na broju 26 u Resavskoj ulici.
n Na
teritoriji opštine Barajevo u toku
2012. godine registrovane su dve
udesne situacije. Jedna je vezana
za namerno trovanje pasa lutalica
i kućnih ljubimaca, pri čemu nisu
obezbeđeni uslovi za uzorkovanje
i laboratorijsku analizu nepoznatih hemijskih jedinjenja kojima je
trovanje izvršeno.
Druga udesna situacija je u vezi sa
pojavom neprijatnih mirisa u atmosferi naselja Barajevo i kontaminaciju zemljišta usled isticanja smeše
otpadnih hemikalija (opasnog otpada) nastalih nakon burne hemijske reakcije na kompleksu preduzeća „Feniks” u centralnoj zoni naselja Barajevo. Prilikom inspekcijskog
pregleda na predmetnom kompleksu je registrovana velika količina
U transportu
2
Industrija
2
Ukupno
18
Nepropisno
odlaganje
otpada
6
Na
komunalnim
površinama
8
5.2 Udesi u transportu
Od navedenog broja intervencija ukupno dve registrovane tokom
2012. godine su bile vezaneza za
neki vid transporta štetnih i opasnih materija.
Prvi udes sa velikim potencijalom se
dogodio na teritorji Grada Beograda,
u naselju Ovča, na prostoru železničke stanice gde je registrovano isticanje tečnog naftnog gasa (TNG) iz
dve vagon cisterne na prostoru železničke stanice Ovča. Nakon intervencije Vatrogasne brigade sprečeno je isticanje TNG-a većeg obima,
a naknadno je izvršeno pretakanje predmetnih cisterni na prostoru
NIS-ovog skladišta u Ovči.
Drugi udes se desio na prostoru
Aerodroma Beograd u turskom putničkom avionu gde je došlo do oštećenja bureta zapremine 200 litara i
iscurivanja manje količine farmaceutske hemikalije ketoconazol.
5.3 Udesi u industriji
5. UDESI
otpadnih ulja (nastalih u postupku
rafinacije jestivih ulja), smeše otpadnih hemikalija (benzaldehida, acetofenola, benzil alkohola, etillinoleata). S obzirom da se preduzeće
„Feniks” bavi proizvodnjom stočne
hrane zatečene hemikalije na kompleksu se ne mogu dovesti u vezu sa
osnovnom delatnošću i predstavljaju
značajan rizik od nastanka požara,
kontaminacije ambijentalnog vazduza i podzemnih voda.
U 2012. godini registrovano je dva
hemijska udesa vezana za rad u
industrijskim kompleksima.
Najznačajnija vanredna situacija
vezana za neadekvatan rad industrije na teritoriji Grada Beograda, se
dogodila u periodu od početka septembra do polovine oktobra meseca 2012. godine i odnosi se na rad
objekta livnice u Rakovici, u Ulici
patrijarha Dimitrija br. 7-13. Višenedeljna kontaminacija ambijentalnog
vazduha stambenih zona u neposrednom okruženju, zagađujućim
materijama poreklom od rada livnice, registrovana je automatskim
kontinualnim monitoringom koji je
bio uspostavljen u saradnji sa predstanicima Ekološke inspekcije Srekretarijata za zaštitu životne sredine
Grada Beograda i Odeljenja za kontrolu i nadzor Ministarstva energetike, razvoja i zaštite životne sredine. Monitoringom kvaliteta ambijentalnog vazduha konstatovano je
višednevno prekoračenje koncentracija suspendovanih čestica veličine 10 mikrona (PM10) i povremeno prisustvo povećanih koncentracija pojedinih teških i toksičnih metala u vazduhu.
Druga akcidentalna situacija vezana za rad industrije, odnosi se na
pogona za proizvodlju kvasca i sirćeta A.D. „Vrenje” u Radničkoj ulici
u Beogradu, a u vezi je sa isticanjem manje količine 20% amonijumhidroksida (amonijačne vode).
5.4 Udesi u vezi sa nepropisnim
odlaganjem otpada
U šest slučaja u toku 2012. godine hemijski udesi su bili vezani za
nepropisno odlaganje, tretman i uništavanje otpada i mogu se kvalifikovati kao udesi manjeg rizika po
zdravlje ljudi i životne sredine.
163
5. UDESI
U dva navrata u dižim vremenskim
periodima registrovani su povremeni požari usled sagorevanja otpadnih materija, pre svega otpadnih
guma i plastike na dvema lokacijama na teritoriji Grada Beograda i to
na neuređenoj deponiji na Kružnom
putu – „Džamonjin bunar” i neuređenoj deponiji između industrijskih kompleksa skladišta „Lukoil”-a
i Fabrike kartona „Umka”. Prilikom
ovih udesnih situacija registrovano
je povremeno zagađenje ambijentalnog vazduha u naseljima Železnik,
Labudovo brdo, Petlovo brdo, Umka,
Ostružnica, Velika i Mala Moštanica i Pećani.
Hemijski udes velikog potencijala je
vazan i za kontaminaciju ambijentalnog vazduha i zemljišta usled višenedeljnog isticanja različitih otpadnih hemikalija (benzaldehid, acetofenon, benzil alkohol, etil linoleat i
dr.) u naselju Barajevo a poreklom sa
kompleksa preduzeća „Feniks” koje
se nalazi u centralnoj zoni naselja.
Prilikom terenskog obilaska izvršeno je uzorkovanje različitih otpadnih hemikalija čija je identifikacija
obavljena u Ekotoksikološkoj laboratoriji Gradskog zavoda za javno
zdravlje Beograd.
Ostali udesi su bili manjeg obima i
potencijala i desili su se na prostoru Fakulteta primenjenih umetnosti,
Karađorđeva br. 14 (isticanje manje
količine 35% azotne kiseline) i Tehnološko-metalurškog fakulteta, Karnegijeva ulica br. 4.
U kategoriju udesa u vezi sa nepropisnim odlaganjem otpada se može
svrstati i posipanje poljoprivrednih parcela svežim stajskim i pilećim kompostom u periodu avgust
– septembar 2012. godine. Inspekcijskim službama Grada Beograda je u
tom periodu upućen veliki broj žalbi
stanovnika Beograda na neprijatne
mirise u ambijentalnom vazduhu
svojstvene raspadu organskih mate-
164
rija. Najviše pritužbi građana je registrovano sa prostora naselja Altina,
Zemun, Bežanija i Surčin.
5.5 Udesi na komunalnim
površinama
U toku 2012. godine osam udesnih
situacija je bilo vezano za komunalne aktivnosti i površine Grada Beograda.
Dva najznačajnija udesa na komunalnim površinama su:
n Kontaminacija
ambijentalnog vazduha centralne gradske zone (SO
Stari Grad) dimom i štetnim i opasnim materijama poreklom od
požara koji je 25. 05. 2012. godine
izbio u zgradi bioskopa „Kozara”.
Članovi Mobilnih ekotoksikoloških jedinica Gradskog zavoda za
javno zdravlje Beograd su u periodu najintenzivnijeg požara od
14.00 - 16.45 vršili trenutna merenja zagađenosti vazduha na više
lokacija u centralnim zonama Beograda. Takođe su praćene vrednosti ukupnih suspendovanih čestica veličine 10 mikrona (PM10) na
automatskoj stanici za kontinualni monitoring kvaliteta vazduha u
Bulevaru Stefana 54-a. Tom prilikom je registrovana najveća vrednost suspendovanih čestica beličine 10 mikrona ( PM10) koja je iznosila 464,5 µg/m3 (u 15.40 sati).
n Drugi
hemijski udes se dogodio na
prostoru Resavske ulice, u martu
2012. godine, kada je usled oštećenja i isticanja dizel goriva iz
podzemnog rezervoara sa kompleksa Belgijske ambasade (ugao
Resavske i Krunske ulice) došlo
do plavljenja porumskih prostorija stambene zgrade u Ulici Resavska br. 26. Nakon uzimanja uzoraka i izrade laboratorijskih analiza podzemnih voda, zemljišta i
dizel goriva iz oštećenog rezervoara, konstatovano je da je plavljenje podrumskih prostorija stambe-
ciji Ministarstva energetike, razvoja
i zaštite životne sredine Republike
Srbije, Sektora za kontrolu i nadzor
sa različitim temama iz oblasti energetike, razvoja i zaštite životne sredine. U pratećem stručnom programu prikazana su različita napredna
rešenja za korišćenje novih tehnologija i pristupa u zaštiti i unapređenju životne sredine. U stručnom programu su učestvovali predstavnici
Mađarske, Hrvatske, Češke Republike, Nemačke i domaćih preduzeća i
institucija.
U martu mesecu 2012. godine prestavnici Centra za ekotoksikologiju
Gradskog zavoda za javno zdravlje
Beograd ispred Ministarstva zdravlja Republike Srbije su razmatrali nacrt „Sporazuma između Republike Srbije i Republike Mađarske o
pravovremenoj razmeni informacija
u slučaju radiološke opasnosti”.
U saradnji sa Upravom za vanredne situacije Grada Beograda Ministarsva unutrašnjih poslova Repbulike Srbije i Crvenim krstom opštine
Stari Grad 05. 10. 2012. godine predstavnici Mobilne ekotoksikološke
jedinice Gradskog zavoda za javno
zdravlje Beograd su učestvovali u
pokaznoj vežbi spasavanja lica iz
vode kao posledice požara na obali
i splavovima na Adi Ciganliji. Sa
predstavnicima Uprave za vanredne
situacije organizovana je i pokazna
vežba reagovanja u slučaju udesa na
prostoru Beogradskog sajma u septembru 2012. godine.
U decembru mesecu 2012. godine
članovi Mobilne ekotoksikološke
jedinice Gradskog zavoda za javno
zdravlje Beograd su učestvovali u
„Radionicama zaštite životne sredine u jugoistočnoj Evropi” koji su
zajednički organizovali Međunarodna železnička unija – UIC i A.D.
„Železnice Srbije” – Centar za održivi razvoj.
5. UDESI
ne zgrade izazvano podzemnom
vodom zagađenom dizel gorivom
iz rezervoara Belgijske ambasade.
Kao i prethodnih godina najveći broj
hemijskih udesa se desio na komunalnim i zelenim površinama i u
vezi je sa namernim trovanjima pasa
lutalica, kućnih ljubimaca i domaćih
životinja. Najčešća namerna trovanja životinja na komunalnim površinama Grada Beograda u 2012. godini su registrovana na teritoriji opština Rakovica. Voždovac i Čukarica, a
sem insekticida kreozana korišćen
je i rodenticid (sredstvo za uništavanje glodara) bromadiolol. Predmetne
hemikalije sem životinja mogu ugroziti zdravlje ljudi, a posebno dece.
Prilikom svih navedenih i izveštajima obrađenih hemijskih akcidentalnih situacija u toku 2012. godine, više osoba je bilo lakše povređeno, intoksicirano i sa opekotinama lakšeg stepena, a letalnih ishoda nije bilo.
U više slučajeva (4) predstavnici
Mobilne ekotoksikološke jedinice su
učestvovali u postupcima sudskih
veštačenja u sklopu sudskih procesa protiv lica osumnjičenih ili odgovornih za ugrožavanje zdravlja ljudi
i životne sredine.
U 2012. godini predstavnici Gradskog zavoda za javno zdravlje Beograd, Mobilne ekotoksikološke jedinice su učestvovali na međuresornim sastancima i seminarima na
temu „Razvoj i organizovanje sistema zbrinjavanja masovnih žrtava
i spremnost za situacije sa velikim
brojem povređenih” (Mass Casualdy Situation). Seminari su bili namenjeni lekarima i drugim medicinskim radnicima koji su uključeni u
zbrinjavanju i lečenju povređenih u
vanrednim situacijama sa velikim
brojem žrtava.
Takođe, u toku 2012. godine i to od
10.- 13. 10. 2012. godine, predstavnici
Mobilne ekotoksikološke jedinice su
učestvovali na seminaru u organiza-
165
5. UDESI
5.6 ZAKLJUČNE KONSTATACIJE
Analizom udesnih situacija u toku
2012. godine može se zaključiti da je
broj registrovanih hemijskih udesa
u kojima su učestvovali predstavnici Mobilnih ekotoksikoloških jedinica Gradskog zavoda za javno zdravlje Beograd, sličan kao i prethodnih
godina i iznosi 18 (osamnaest), pri
čemu se struktura udesa promenila u smislu povećanja broja udesa
na komunalnim površinama i u vezi
sa neadekvatnom manipulacijom i
odlaganjem otpada.
U naselju Barajevo, 07. 07. 2012. godine, je registrovana velika količina
otpadnih hemikalija (opasnog otpada) i ostataka od rafinacije jestivih ulja na kompleksu preduzeća
„Feniks” koje se bavi proizvodnjom
stočne hrane i bio dizela za sopstvene potrebe. Hemijski udes je nastao
usled burne hemijske reakcije otpadnih hemikalija sa stvaranjem dima i
neprijatnih mirisa u ambijentalnom
vazduhu Barajeva.
Izdvajamo požare tokom februara i
maja meseca 2012. godine na neuređenim deponijama „Džamonjin
bunar” (pored Ibarske magistrale) i komunalnom zemljištu između
industrijskih kompeksa „Lukoil” i
Fabrike kartona „Umka”.
Udesi u transportu imaju, kao i prethodnih godina, najveći potencijal
sa aspekta mogućeg ugrožavanja
zdravlja ljudi i supstrata životne sredine, a u toku 2012. godine registrovana su dva udesa, od kojih izdvajamo udes u vezi sa isticanjem TNG-a
na prostoru Železničke stanice u
Ovči.
Potencijalno ugrožavanje zdravlja
ljudi se može dovesti u vezu i sa
čestim namernim trovanjima pasa
lutalica i drugih životinja insekticidima i drugim preparatima na javnim komunalnim površinama i u
parkovima.
Prilozi
HEMIJSKI UDESI U TOKU 2012. GODINE NA TERITORIJI GRADA BEOGRADA
Red.
Naziv akcidenta
br.
1. Trovanje pasa lutalica kreozanom
Epizodna zagađenja ambijentalnog vazduha
naselja Železnik i Petlovo brdo, usled čestih
požara i sagorevanja gume i plastike na
2.
neuređenoj deponiji na Kružnom putu pored
skretanja na Ibarsku magistralu (Džamonjin
bunar)
Trovanje pasa lutalica nepoznatom hemijs3. kom materijom u naselju „Labudovo brdo”,
na okretnici autobusa 53, 56
Trovanje kućnih ljubimaca i pasa lutalica u
4.
naselju Barajevo
Curenje 20% amonijum hidroksida
5. (amonijačne vode) u pogonu kvasca u fabrici
A.D. „Vrenje” u Radničkoj ulici
Curenje 35% azotne kiseline u magacinu
6. Fakulteta primenjenih umetnosti u
Karađorđevoj ulici br. 14
166
Datum
Lokacija
24. 01. SO Rakovica
17. 01.- SO Čukarica,
29. 02 Rakovica
12.-15.
SO Rakovica
02.
19. 02. SO Barajevo
20. 02. SO Čukarica
02. 03.
SO Stari
Grad
23. 03.
5. UDESI
Plavljenje podrumskih prostorija podzemnom
7. vodom kontaminiranom naftnim derivatima u
stambenoj zgradi u Resavskoj ulici br. 26
Curenje iz oštećenog bureta od 200 l sa hemikalijom ketoconazol, za farmaceutsku indus8.
triju (Uputstvo za zbrinjavanje 2811-154-CX) u
turskom avionu na aerodromu „NIkola Tesla”
Neprijatni mirisi poreklom od gorenja gume
i plastike sa neuređene deponije između
9. kompleksa skladišta „Lukoil” i fabrike kartona „Umka” u naseljima Umka, Velika
Moštanica, Pećani
Zagađenje ambijentalnog vazduha centralne
10. zone Grada Beograda nakon velikog požara u
zgradi bioskopa „Kozara”
Isticanje TNG-a (tečnog naftnog gasa) iz
ventila dveju vagon cisterni na prostoru
11. Železničke stanice u Ovči, transport do NISovog skladišta u Ovči gde je obavljeno pretakanje
Isticanje otpadnih hemikalija sa burnom
reakcijom iz staklene boce u magacinu
12
Tehnološko-metalurškog fakulteta,
Karnegijeva ulica br. 4
Kontaminacija ambijentalnog vazduha i
zemljišta usled isticanja smeše otpadnih
hemikalija (benzaldehid, acetofenon, benzil
13.
alkohol, linoleinska kis, etil linoleat) koje se
dime, pene i oslobađaju neprijatan miris sa
kompleksa preduzeća „Feniks” u Barajevu
Trovanje pasa lutalica i kućnih ljubi14. maca nepoznatom hemikalijom u naselju
„Kanarevo brdo” u Ulici Velizara Stankovića
Neprijatni mirisi poreklom sa poljoprivrednih površina tretiranih prirodnim stajskim
15.
đubrivima u ambijentalnom vazduhu naselja
Altina, Zemun, Bežanija, Surčin
Trovanje pasa lutalica i kućnih ljubimaca
16. hranom kontaminiranom kreozanom u naselju Banjica
Višenedeljna kontaminacija ambijentalnog
vazduha okruženja sa prisustvom dima i
17. neprijatnih mirisa poreklom od objekta livnice
u Rakovici, u Ulici patrijarha Dimitrija br.
7-13
Uzorkovanje i hemijska analiza nepoznate
materije žute boje (poliuretanska boja) pro18.
sute pored kontejnera u naselju Višnjica, Ul.
110. nova, ispred broja 37
SO Savski
Venac
09. 05. SO Surčin
15.-24.
SO Čukarica
05.
25. 05.
SO Stari
Grad
23.-26.
SO Palilula
06.
27.-30.
SO Palilula
06.
07. 07. SO Barajevo
16. 08. SO Rakovica
SO Novi
20. 07.- Beograd,
05. 08. Zemun,
Surčin
06.-10. SO
08.
Voždovac
06. 09.SO Rakovica
07. 10.
27. 10. SO Palilula
167
5. UDESI
SISTEM OSMATRANJA I OBAVEŠTAVANJA O HEMIJSKOM UDESU
SLUŽBA OSMATRANJA I OBAVEŠTAVANJA
DRŽAVNI ORGANI,
PREDUZEĆA I DRUGA
PRAVNA LICA
RUKOVODSTVO
ORGANI I ŠTABOVI
CIVILNE ZAŠTITE
MINISTARSTVO
PRIRODNIH BOGATSTAVA
I ŽIVOTNE SREDINE
REŠPUBLIČKI CO
GRADSKI ZAVOD ZA
ZAŠTITU ZDRAVLJA
SEKRETARIJAT ZA
ZAŠTITU ŽIVOTNE
SREDINE
RUKOVODSTVO SGB
GRADSKI CO
BEOGRAD
OSMATRAČKE MREŽE
ORGANIZACIJE I SLUŽBE
REDOVNIH DELATNOSTI
HIDROMETEREOLOŠKE
VATROGASNE
SIZMOLOŠKE
ZDRAVSTVENE
RHB SLUŽBE
SLUŽBE IZ OBLASTI
POLJOPRIVREDE
VODOPRIVREDE
ELEKTROPRIVREDE
POMORSTVA
RADIOAMATERI I DRUGE
ASOCIJACIJE
VELIKI TEHNIČKI ISTEMI
ŠTAMPA RADIO I TV
MESNE ZAJEEDNICE
STANOVNIŠTVO
985
MUP
GSP
UPRAVA ZA
PROTIVPOŽARNU
POLICIJU
OKRUŽNI CO
ŠABAC I VALJEVO
OPŠTINSKI
CO
VOJSKA SRBIJE
JAVNA KOMUNALNA
PREDUZEĆA
JEDINICE ZA
UZBUNJIVANJE
OSMATRAČKE STANICE
Šema sistema osmatranja i obaveštavanja o hemijskom udesu
UPRAVLJANJE
RIZIKOM OD UDESA
ANALIZA OPASNOSTI OD UDESA
RUKOVODSTVO SGB
Gradski centar za obaveštavanje
IDENTIFIKACIJA
OPASNOSTI
OPŠTINE
Opštinski centar za obaveštavanje
ANALIZA STANJA
PROCENA RIZIKA
MERE PREVENCIJE, PRIPRAVNOSTI I
ODGOVOR NA UDES
PREVENCIJA
PRIPRAVNOST
ODGOVOR NA UDES
GRADSKI ZAVOD ZA
ZAŠTITU ZDRAVLJA
MOBILNE EKIPE
GSUP
VATROGASNA
BRIGADA
GRADSKI SEKRETARIJAT ZA ZAŠTITU
ŽIVOTNE SREDINE
GRADSKI ZAVOD ZA
HITNU POMOĆ
RHMZ
GRADSKI SEKRETARIJAT ZA ZDRAVSTVO
KLINIČKI CENTAR
BOLNICE
DOMOVI ZDRAVLJA
GRADSKI SEKRETARIJAT ZA SAOBRAĆAJ
MERE OTKLANJANJA POSLEDICA OD
UDESA, SANACIJA
GRADSKI SEKRETARIJAT ZA KOMUNALNO
STAMBENE POSLOVE
JAVNA KOMUNALNA
PREDUZEĆA
OSTALI SEKRETARIJATI PO POTREBI
Upravljanje rizikom od udesa
168
VOJSKA SRBIJE
BEOGRADSKI KORPUS
VMA
GSCZ
ORGANI I SLUŽBE REDOVNIH DELATNOSTI
GRAĐANI
169
6. ZAŠTIĆENI SPOMENICI PRIRODE
6. ZaŠtiĆena prirodna dobra
na teritoriji grada Beograda
170
R.
Zaštićeno područje
br.
Godina
Kate
Gradska
progla
gorija
opština
šenja
1. PRIRODNI SPOMENIK
Miocenski sprud na
2.
1968.
Tašmajdanu
Senonski sprud kredne
3.
1969.
periode Mašin majdan
Morski neogeni sprud 4.
1969.
profil na Kalemegdanu
SPOMENIK PRIRODE
5. Banjička šuma
1993.
Botanička bašta
6.
1995.
Jevremovac
Akademski park u
7.
2007.
Beogradu
8. Pionirski park
2007.
9. Miljakovačka šuma
2010.
Arboretum Šumarskog
10.
2011.
fakulteta
STROGI PRIRODNI REZERVAT
Šuma hrasta lužnjaka
11. i graba kod Hajdučke
1981.
česme
12. Šuma srebrne lipe
1983.
PREDEO IZUZETNIH ODLIKA
Palilula
Stari Grad
II
Stari Grad
4,82 ha
III
Stari Grad
1,46 ha
III
III
Stari Grad
Rakovica
3,60 ha
84,72 ha
III
Čukarica
6,70 ha
Čukarica
Čukarica
Mladenovac,
3514,50 ha
Sopot
Zemun
167,91 ha
Voždovac
489,13 ha
4331,54 ha
2005.
2007.
III
III
Godina
progla
šenja
Kate
gorija
Gradska
opština
2008.
2001.
1998.
1998.
1998.
III
III
III
III
III
Savski venac
Savski venac
Savski venac
Savski venac
Savski venac
1996.
III
Obrenovac
6.
58,66 ha
14. Veliko ratno ostrvo
15. Avala
UKUPNO
SPOMENIK PRIRODE
Bukva na Dedinju
Stablo kedra
Lalino drvo
Stablo magnolije
Stablo ginka
Grupa stabala hrasta
lužnjaka Kod Jozića
kolibe
Voždovac
III
1.
2.
3.
4.
5.
III
2005.
(stabla i grupe stabala)
Površina
Savski venac 13. Kosmaj
R.
br.
Tabela 1. Spisak zaštićenih područja proglašenih na osnovu Zakona o zaštiti prirode („Službeni
glasnik RS”, br. 36/09, 88/10 i 91/10) na teritoriji AP grada Beograda
Površina
2,40 a
0,95 a
4,90 a
1,77 a
3,80 a
16,25 a
171
R.
br.
(stabla i grupe stabala)
Dve magnolije u
Botićevoj
Tisa u Botićevoj
Dva stabla himalajskog
borovca
Hrast na Cvetnom trgu
Platan kod Miloševog
konaka
Platan na Vračaru
Dve tise Saborne crkve
PRIRODNI SPOMENIK
Grupa stabala na
Andrićevom trgu i
Kalemegdanu
Stabla u Zemunskom
parku
Evropska bukva
UKUPNO
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Godina
progla
šenja
Kate
gorija
Gradska
opština
2001.
III
Savski venac
0,60 a
2001.
III
Savski venac
0,50 a
2001.
III
Savski venac
2,02 a
2001.
III
Vračar
2,83 a
2001.
III
Savski venac
2002.
2005.
III
III
Vračar
Stari Grad
Površina
18,85 a
4,85 a
2,41 a
1981.
Stari grad
1991.
Zemun
1983.
Stari grad
oko 1 ha 15 a 57 m2
Tabela 2. Spisak područja za koja je pokrenut postupak zaštite na teritoriji AP grada Beograda
Područje u postupku
zaštite
SPOMENIK PRIRODE
1. Banjička šuma
R. br. 2. Šuma Košutnjak
3.
1
Postupak zaštite
prirodnog područja
je pokrenut kada
zavod dostavi studiju
zaštite nadležnom
organu (nadležnom
Ministarstvu ili
jedinici lokalne
samouprave). Područje
za koje je pokrenut
postupak zaštite
smatra se zaštićenim u
smislu Zakona o zaštiti
prirode.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Zemunski
lesni profil
Lesni profil
Kapela u Batajnici
Obrenovački zabran
Zvezdarska šuma
Lipovička šuma - Dugi
rt
Bojčinska šuma
ZAŠTIĆENO STANIŠTE
Gljive Ade Ciganlije
UKUPNO
Kate
gorija
Gradska
opština
III
Voždovac
Čukarica,
Rakovica
III
Površina
Napomena
41,59 ha *Revizija
266,96 ha III
Zemun
0,78 ha III
Zemun
5,42 ha III
III
III
Obrenovac 47,77 ha
Zvezdara
80,88 ha
Čukarica,
241,68 ha
Barajevo
Surčin
670,79 ha
III
Čukarica
III
21,25 ha 1335,53 ha Izvor podataka: Centralni registar zaštićenih dobara, Zavod za zaštitu prirode Srbije
Površina AP Beograda iznosi 3.227 km2, odnosno 322.700 ha. U odnosu na ukupnu površinu teritorije grada, zaštićena područja sa 30 prirodnih dobara obuh-
172
Slika 1. Prikaz procentualnog odnosa zaštićenih područja
(područja i stabla/grupe stabala) od ukupne površine AP
grada Beograda
Na administrativnom području
grada Beograda formalno je zaštićeno 30 prirodnih dobro. Utvrđene su
sledeće vrste prirodnihi dobara:
n predeo
izuzetnih odlika - 3
područja
n strogi
rezervat prirode - 2 područja
n spomenik
prirode/prirodni spomenik - 25 područja (od čega su 3
područja objekti geonasleđa).
vataju oko 1,34%, odnosno oko
4332,70 ha (Izvor: Centralni registar
zaštićenih dobara za 2012. godinu).
U postupku zaštite nalazi se 9 prirodnih dobara ukupne površine
1335,53 ha, od čega je SP „Banjička
šuma” u postupku revizije, odnosno smanjivanja površine zaštite za
17,07 ha (Tabela 2). Nakon okončanja postupka, odnosno donošenja
formalne zaštite na novim dobrima,
ukupna površina zaštićenih područja na teritorji grada Beograda iznosiće 5609,57 ha, odnosno oko 1,74%.
Značajno povećanje procentualne zastupljenosti zaštićenih prirodnih dobara za Beograd svakako će
doprineti i tri nova prirodna dobra,
čije se pokretanje zaštite predviđa do
kraja 2013. godine, a formalna zaštita
u toku 2014. godine.
U postupku zaštite1 nalazi se novih
8 područja i 1 revizija, a u toku
2013. godine očekuje se pokretanje
postupka za još tri:
n Zaštićeno
stanište Zimovalište
Malog vranca
n Spomenik
prirode Topčiderski
park
n Spomenik
prirode Forland leve
obale Dunava.
Slika 2. Prikaz broja prirodnih dobara prema vrstama
na teritoriji AP grada Beograda (zaštićena i u postupku
zaštite)
173
6. Zaštićena prirodna dobra (bez stabala i
grupa stabala) za AP Beograda
Br.
Tip
Naziv
1 PS
Miocenski
sprud na
Tašmajdanu
God.
Upravljač
00
00 00 1968
2 PS
Senonski
sprud
kredne periode Mašin
majdan
00
Uprava letnje pozornice,
00 00 1969
Uprava za gradsko zelenilo
3 PS
Morski neogeni sprud
- profil na
Kalemeg
danu
00
05 00 1969
58
JKP Zelenilo
Beograd - Sektor
65 86 1993 održavanja zelenih površina,
Beograd
00
00 00 1981
JP Srbijašume,
Novi Beograd
00
00 00 1983
JP Srbijašume,
Novi Beograd
04
Biološki fakultet
Univerziteta u
81 83 1995
Beogradu - Insti
tut za botaniku
4 SP
Banjička
šuma
Šuma hrasta
lužnjaka i
5 StPR graba kod
Hajdučke
česme
174
Površina
(ha a m2)
6 StPR
Šuma srebrne lipe
7 SP
Botanička
bašta Jevre
movac
Kate
gorija
Uprava za gradsko zelenilo
III
II
Rešenje o stavljanju pod
zaštitu države lokaliteta na kome na kome
se nalazi miocenski
sprud na Tašmajdanu
u Beogradu, i to deo
iznad zapadne strane
tribine stadiona i bočno
od ulaza u stadion
pa sve do izgrađenog
objekta vodovodnog
tunela Broj 01 b-12187/1
Rešenje 03/3-broj
11114/1-68 - SO Savski
Venac, Odeljenje za
poslove društvenih
službi
Rešenje o stavljanju
pod zaštitu države
lokaliteta na kome se
nalazi morski neogeni
sprud - profil ispod
spomenika Pobedniku
na Kalemegdanu broj
05-15846/2 - SO Stari
Grad
pod zaštitu prirodnog
dobra Banjička šuma
br.633225/93-XIII-01
- Skupština grada
Beograda
zaštitu Šuma hrasta
lužnjaka i graba kod
Hajdučke česme u
Košutnjaku
pod zaštitu šume srebrne lipe VIII- 01 Broj:
06-61/83 - SO Čukarica
Službeni
glasnik/list
Opštine
Kata
starske
opštine
Napomena
Palilula
Palilula
Revizija
zaštite je u
toku
Savski
Venac
Savski
Venac
Revizija
zaštite u
toku
Stari
Grad
Revizija
zaštite u
toku SP
„Kalemeg
danski rt”
Stari Grad
„Službeni
list grada BeogradBeograda”, Voždovac
br. 12/1993
Revizija
zaštite i
Voždovac
površine u
toku
„Službeni
list grada
Čukarica
Beograda”,
br. 10/1981
Revizija
Stara
zaštite biće
Rakovica u SP Šuma
Košutnjak
„Službeni
list grada
Čukarica
Beograda”,
br. 22/1983
„Službeni
Uredba o zaštiti spomeglasnik
nika prirode „Botanička
Republike Stari Grad
bašta Jevremovac”
Srbije”, br.
05 Br. 110-1913/95
23/1995
Čukarica
Rešenje
Revizija
zaštite biće
u SP Šuma
Košutnjak
Stari
Grad
175
Br.
Tip
Naziv
8 PIO
Veliko ratno
ostrvo
9 PIO
Kosmaj
10 PR
Rogovi od
srndaća
(Capreolus
capreolus)
ostreljenog u
šumi Rogot
kod Lapova
11 PIO
Avala
12 SP
Akademski
park u
Beogradu
Površina
(ha a m2)
167
God.
JKP Zelenilo
Beograd - Sektor
Beograd
3514
50 00 2005
JP Srbijašume,
Novi Beograd
00
00 00 1959
Lovački savez NR
Srbije
489
13 00 2007
JP Srbijašume,
Novi Beograd
Kate
gorija
III
III
III
01
JKP Zelenilo
Beograd - Sektor
Beograd
III
III
13 SP
Pionirski
park
03
JKP Zelenilo
Beograd - Sektor
Beograd
14 SP
Arboretum
Šumarskog
fakulteta
06
Šumarski fakultet
69 62 2011 Univerziteta u
III
Beogradu
15 SP
Miljakova
čka šuma
84
JP Srbijašume,
71 92 2010 Šumsko gazdinstvo Beograd
Ukupna površina 4 331 ha 53 a 82 m2
176
Upravljač
III
Službeni
glasnik/list
Opštine
Kata
starske
opštine
„Službeni
Rešenje SG Beograda br.
list grada
501-362/05-XIII-01 od
Zemun
Beograda”,
08.04.2005.
br. 7/2005
Zemun
zaštitu prirodnog dobra
„Kosmaj”, SG Beograda,
broj: 501-890/05-XIII-01
„Službeni
list grada Mladeno
Beograda”, vac, Sopot
br. 29/2005
Amerić,
Velika
Ivanča,
Koraćica,
Nemeni
kuće
„Službeni
glasnik
NRS”, br. Vračar
55/1959 917. strana
Vračar
„Službeni
list grada
Voždovac
Beograda”,
br. 43/2007
Ripanj,
Pinosava,
Zuce, Beli
Potok
„Službeni
list grada
Stari Grad
Beograda”,
br. 43/2007
Stari
Grad
„Službeni
list grada
Stari Grad
Beograda”,
br. 43/2007
Stari
Grad
„Službeni
list grada
Čukarica
Beograda”,
br. 27/2011
Čukarica
„Službeni
list grada
Rakovica
Beograda”,
br. 41/2010
Rakovica
Selo
zaštitu države rogova
od srndaća otstreljenog
u šumi Rogot kod
Lapova Zavoda za
zaštitu prirode i naučno
proučavanje prirodnih
retkosti NR Srbije, broj
01-590 od 12. novembra
1959.
Avala Broj: 501-678/07S - Skupština grada
Beograda
pod zaštitu prirodnog dobra Akademski
park Broj: 501-680/07S - Skupština grada
Beograda
Pionirski park Broj: 501679/07-S - Skupština
grada Beograda
Rešenje o proglašenju
zaštićenog područja
„Arboretum Šumarskog
fakulteta”
Broj: 501-515/11-S
Rešenje o proglašenju
zaštićenog područja
„Miljakovačka šuma”
Broj: 501-845/10-S od
01.12.2010.
Rešenje
Napomena
177
Zaštićena stabla i grupe stabala na AP Beograda
Br.
1
Naziv
SP
Stablo
himalajskog
borovca,ul.
Temišvarska
23
00
00
2
SP
Stablo kedra
00
00
3
SP
Lalino drvo
00
04
SP
Stablo magnolije
4
5
6
7
8
9
178
Površina
(ha a m2)
Tip
SP
Stablo ginka
SP
Grupa stabala hrasta
lužnjaka
Kod Jozića
kolibe
SP
Dve magnolije u
Botićevoj
SP
Tisa u
Botićevoj
SP
Dva stabla
himalajskog
borovca
00
00
00
00
00
00
God.
Staralac
JKP Zelenilo
Beograd - Sektor
82 2001
održavanja zelenih
površina, Beograd
JKP Zelenilo
Beograd - Sektor
95 2001
održavanja zelenih
površina, Beograd
JKP Zelenilo
Beograd - Sektor
90 1998
održavanja zelenih
površina, Beograd
Kat.
dom.
III
III
III
01
JKP Zelenilo
Beograd - Sektor
77 1998
održavanja zelenih
površina, Beograd
III
03
JKP Zelenilo
Beograd - Sektor
80 1998
održavanja zelenih
površina, Beograd
III
16
Javno preduzeće
za zaštitu i
25 1996 unapređenje
životne sredine
opštine Obrenovac
III
00
JKP Zelenilo
Beograd - Sektor
60 2001
održavanja zelenih
površina, Beograd
III
00
JKP Zelenilo
Beograd - Sektor
50 2001
održavanja zelenih
površina, Beograd
III
02
JKP Zelenilo
Beograd - Sektor
02 2001
održavanja zelenih
površina, Beograd
III
Rešenje o stavljanju pod zaštitu
prirodnog dobra „Stablo himalajskog borovca”, SG Beograda
br. 501-466/01-XIII-01 od
19.oktobra 2001.
prirodnog dobra „Stablo kedra”,
SG Beograda br.501-463/01XIII-01 od 19.oktobra 2001.
prirodnog dobra „Lalino drvo”
br. 5-200/98-XIII-01 - Skupština
grada Beograda
prirodnog dobra „Stablo magnolije”
grada Beograda
prirodnog dobra „Stablo ginka”
grada Beograda
prirodnog dobra „Grupa stabala hrasta lužnjaka Kod Jozića
kolibe”
Br.501-8/96-XIII-01 - Skupština
grada Beograda
prirodnog dobra „Dve magnolije
u Botićevoj”
br.501-465/01-XIII-01 Skupštine grada Beograda
prirodnog dobra „Tisa u
Botićevoj”
br. 501-464/01-XIII-01 Skupština grada Beograda
prirodnog dobra „Dva stabla
himalajskog borovca” br.501467/01-XIII-01 - Skupština grada
Beograda
Službeni
Opštine
glasnik/list
„Službeni
list grada
Beograda”,
br. 22/2001
Kata
starske
opštine
Savski
Venac
Savski
Venac
Savski
Venac
Savski
Venac
Savski
Venac
Savski
Venac
„Službeni
list grada
Beograda”,
br. 16/1998
Savski
Venac
Savski
Venac
„Službeni
list grada
Beograda”,
br. 16/1998
Savski
Venac
Savski
Venac
„Službeni
list grada
Beograda”,
br. 1/1996
Obreno Veliko
vac
Polje
„Sl. list
grada
Beograda”,
br. 22/2001
Savski
Venac
Savski
Venac
„Službeni
list grada
Beograda”,
br. 22/2001
Savski
Venac
Savski
Venac
„Službeni
list grada
Beograda”,
br. 22/2001
Savski
Venac
Savski
Venac
„Službeni
list grada
Beograda”,
br. 22/2001
„Službeni
list grada
Beograda”,
br. 16/1998
Rešenje
Napo
mena
179
Br.
Naziv
SP
Hrast na
Cvetnom
trgu
SP
Platan kod
Miloševog
konaka
SP
Platan na
Vračaru
SP
Dve tise
Saborne
crkve
PS
Grupa
stabala na
Andrićevom
trgu i Kale
megdanu
PS
Stabla u
Zemunskom
parku
16
PS
Evropska
bukva
00
00
17
SP
Bukva na
Dedinju
00
02
18
SP
Tri hrasta
lužnjaka
Bare
00
50
10
11
12
13
14
15
180
Površina
(ha a m2)
Tip
God.
Staralac
Kat.
dom.
02
JKP Zelenilo
Beograd - Sektor
83 2001
održavanja zelenih
površina, Beograd
III
18
JKP Zelenilo
Beograd - Sektor
85 2001
održavanja zelenih
površina, Beograd
III
04
JKP Zelenilo
Beograd - Sektor
85 2002
održavanja zelenih
površina, Beograd
III
00
02
JKP Zelenilo
Beograd - Sektor
41 2005
održavanja zelenih
površina, Beograd
III
00
00
00 1981
00
JKP Zelenilo
Beograd - Sektor
00 1991
održavanja zelenih
površina, Beograd
00
00
00
00
JKP Zelenilo
Beograd - Sektor
00 1983
održavanja zelenih
površina, Beograd
JKP Zelenilo
Beograd - Sektor
40 2008
održavanja zelenih
površina, Beograd
00 2006
Mesna zajednica
Šiljakovac
III
III
prirodnog dobra „Hrast na
Cvetnom trgu”, Skupština grada
Beograda
Broj 501-461/01-XIII-01 od 19.
oktobra 2001.
prirodnog dobra „Platan kod
Miloševog konaka” Broj 501460/01-XIII-01 - Skupština grada
Beograda
prirodnog dobra „Platan na
Vračaru”
Broj 501-76/02-XIII-01 - SG
Beograda
prirodnog dobra „Dve tise
Saborne crkve”
Broj: 501-851/ 05 - XIII - 01 Skupštine grada Beograda
„Službeni
list grada
Beograda”,
br. 22/2001
Vračar
Vračar
„Službeni
list grada
Beograda”,
br. 22/2001
Savski
Venac
Savski
Venac
„Službeni
list grada
Beograda”,
br. 5/2002
Vračar
Vračar
„Službeni
list grada
Beograda”,
br. 25/2005
Stari
Grad
Stari
Grad
Stari
Grad
Stari
Grad
Rešenje Opštinskog komiteta
za komunalno stambene i
građevinske poslove SO Stari
Grad IV -03/ 7 Broj 352-24
Rešenje Broj. 353-1297/91-3 Grad Beograd - Opština Zemun,
Opštinski sekretarijat za urbanizam, komunalno-stambene i
građevinske poslove
Rešenje IV -03 broj: 352-51/83
- Opštinski komitet za komunalno-stambene i građevinske
poslove opštine Stari Grad
prirodnog dobra Bukva na
Dedinju Broj: 501-14/08-S Skupština grada Beograda
prirodnog dobra Tri hrasta
lužnjaka-Bare
Broj 501-435/06-S - Skupština
grada Beograda
Kata
starske
opštine
Rešenje
Službeni
Opštine
glasnik/list
Napo
mena
Zemun Zemun
Stari
Grad
Stari
Grad
„Službeni
list grada
Beograda”,
br. 2/2008
Savski
Venac
Savski
Venac
„Službeni
list grada
Beograda”,
br. 18/2006
Baraje
vo
Barajevo
27. 12.
2006
181
Br.
19
20
21
Površina
(ha a m2)
Tip
Naziv
SP
Čempres na
Dedinju
SP
Tisa u
Požeškoj
ulici
SP
Ginko na
Vračaru
00
00
00
God.
Kat.
dom.
Staralac
00
JKP Zelenilo
Beograd - Sektor
57 2006
održavanja zelenih
površina, Beograd
III
01
JKP Zelenilo
Beograd - Sektor
03 2006
održavanja zelenih
površina, Beograd
III
01
JKP Zelenilo
Beograd - Sektor
02 2006
održavanja zelenih
površina, Beograd
III
Ukupna površina 1 ha 15 a 57 m2
Prirodna dobra u postupku zaštite na AP Beograda
Br. Tip
1 SP
Naziv
Banjička
šuma
Šuma
2 SP Košu
tnjak
Zemun
3 SP ski lesni
profil
Lesni
profil
4 SP
Kapela u
Batajnici
Obre
5 SP novački
zabran
182
Površina
(ha a m2)
Kate
gorija
Opštine
Katastar Napome
ske opštine
na
41 58 50
III
Voždovac
Voždovac
Pokrenut
postupak
zaštite sa
revizijom
površine
266 96 14
III
Čukarica,
Rakovica
Rakovica
selo,
Čukarica
Pokrenut
postupak
zaštite
00 77 91
III
Zemun
Zemun
Pokrenut
postupak
zaštite
05 41 74
III
Zemun
Batajnica
Pokrenut
postupak
zaštite
47 77 18
III
Pokrenut
Obrenovac Obrenovac postupak

zaštite
KVALITET ŽIVOTNE SREDINE GRADA BEOGRADA U 20112
2012. GODINI
GODINI
Rešenje
prirodnog dobra Čempres na
Dedinju
Broj 501-433/06-S - Donela
Skupština grada Beograda
prirodnog dobra Tisa u Požeškoj
ulici
Broj 501-432/06-S - Skupština
grada Beograda
prirodnog dobra Ginko na
Vračaru Broj 501-434/06-S Skupština grada Beograda
Kata
starske
opštine
Službeni
Opštine
glasnik/list
Napo
mena
„Službeni
list grada
Beograda”,
br. 18/2006
Savski
Venac
Savski
Venac
„Službeni
list grada
Beograda”,
br. 18/2006
Čuka
rica
Čukarica
„Službeni
list grada
Beograda”,
br. 18/2006
Savski
Venac
Savski
Venac
Prirodna dobra u postupku zaštite na AP Beograda
Br. Tip
Naziv
Površina
(ha a m2)
Kate
gorija
6 SP
Zvezdar
ska šuma
80 87 57
III
Zvezdara
Zvezdara
III
Čukarica,
Barajevo
Sremčica,
Barajevo
III
Čukarica
Čukarica
III
Surčin
Surčin
Lipovička
7 SP šuma 241 67 68
Dugi rt
Gljive
8 ZS Adi
21 25 00
Ciganlije
9 SP
Bojčinska
670 79 32
šuma
Opštine
Katastar Napome
ske opštine
na
Pokrenut
postupak
zaštite
Pokrenut
postupak
zaštite
Pokrenut
postupak
zaštite
Pokrenut
postupak
zaštite
Ukupna površina 1335 ha 52 a 54 m2
Očekuje se završetak - stanje do dana izdavanja dopisa:
n ZS
Zimovalište Malog vranca
n SP
Topčiderski park
n SP
Forland leve obale Dunava
183
184
185
POŠUMLjAVANjE
Danas Beograd ima 11.365 hektara
zelenih površina (14,6 odsto ukupne
teritorije). Na užoj gradskoj teritoriji sa 10 opština, odnos je nešto drugačiji, jer u toj regiji od oko 70.500
hektara, čak 10.541 hektara je pod
zelenilom. Reč je, naravno, o javnim površinama. Tu spadaju parkovi (385 hektara), skverovi i trgovi
(8), zelenilo duž saobraćajnica (175),
gradske šume i rečna ostrva (1.800
hektara), zelene površine naselja
(1.079)i beogradski drvoredi sa oko
67.000 stabala.
Krajem 2009. godine Sekretarijat za
zaštitu životne sredine je izradio
Strategiju pošumljavanja područja
Beograda u saradnji sa Institutom za
šumarstvo.
Skupština grada Beograda, na sednici održanoj 13. juna 2011. godine,
je usvojila Strategiju pošumljavanja
područja Beograda, a Sekretarijat za
zaštitu životne sredine je, u skladu
sa Strategijom, pokrenuo niz akcija pošumljavanja, koja su započeta
na Adi Ciganliji 17. oktobara 2011.
godine.
Strategija pošumljavanja područja Beograda definiše aktivnosti na
podizanju kvaliteta životne sredine,
zaštiti biodiverziteta, racionalnom
korišćenju šumskih resursa. Strategija je, između ostalog, predviđa i
integraciju mera iz drugih strateških
dokumenata u oblasti zaštite životne sredine, odnosno zaštite prirode,
zaštite voda, zaštite sistema zelenih
površina grada, kao i razvoja šumarstva na teritoriji Beograda.
Izrađena je u skladu sa svim međunarodnim, domaćim i evropskim
normativima i dobila je pozitivno
186
mišljenje stručne i nestručne javnosti.
Osnovni razlozi za donošenje Strategije pošumljavanja koje je Sekretarijat prepoznao su: podizanje kvaliteta životne sredine, klimatske promene, opasnost od poplava, degradirani i devastirani tereni, mala (zabrinjavajuća) pošumljenost, umanjena
osnovna funkcija šuma, loš kvalitet
šuma (izdanačkog porekla)i dr.
Trenutni stepen šumovitosti područja Beograda iznosi 11,2 %. Površina
šuma po stanovniku iznosi 0,025 ha,
dok „minimalno optimalna vrednost” površine šuma po stanovniku,
koja imaja efekat na očuvanje zdrave životne sredine jedne regije iznosi 0,33 ha.
Za 2011. godinu Sekretarijat za zaštitu životne sredine je izdvojio oko
100 miliona dinara za realizaciju
poslova pošumljavanja i pošumljeno je ukupno 250 hektara zemljišta na teritoriji Beograda sa oko 110
000 sadnica. Pošumljavanje se realizovalo sa Javnim preduzećima koja
se nalaze na teritoriji Beograda i to:
JP „Srbijašume”, JKP „Beogradvode”, JKP „Zelenilo Beograd”, JP „Ada
Ciganlija”. Svi poslovi su se realizovali po prioritetima i na osnovu
dostavljenih Planova pošumljavanja
za 2011 godinu:
1. JP „Ada Ciganlija” pošumilo 13
ha sa 8 000 sadnica.
2. JP „Srbijašume” izvodilo radove pošumljavanja na površini od
125.78 ha sa oko 80 000 sadnica.
3. JP „Beogradvode” izvodilo radove
na površini od 21.77 ha na kojoj će
biti zasađeno 6 531 sadnica.
nama, kada je reč o pošumljavanju
Beograda, uticaćemo na podizanje
kvaliteta životne sredine, na kvalitet vazduha (smanjenje CO2), na
smanjenje efekata staklene bašte, na
smanjenje buke, na zaštita zemljišta,
na zaštita voda, na povećanje pošumlj enosti Beograda (do 35%) i dobio
bi se potencijal za proizvodnju biomase (energija) koja će unarednim
godinama biti nezamenjiva.
4. JKP „Zelenilo Beograd” izvodilo
radove na pošumljavanju 45.12 ha
a planiran broj sadnica za te svrhe
je 10 000 sadnica.
Sadni maretijal koji će se koristiti je
u skladu sa svim šumskim osnovama koje su trenutno važeće i to su
autohtone lišćarske vrste kao što su
hrast, jasen, javor, voćkarice...
Ovim nizom akcija koje će Sekretarijat sprovoditi u narednim godi-
187
7. Životna sredina i uticaj na zdravlje
7. ŽIVOTNA SREDINA U FUNKCIJI PREVENCIJE I
PROCENE RIZIKA ZA ZDRAVLjE
U okviru programskih ciljeva Zdravlje u Evropi za 21 vek Svetska zdravstvena organizacija, SZO je postavila:
force (pokretačka snaga), P - Pressures (pritisak), S - State (stanje), E
- Exposure (izloženost), E - Effects
(efekti), A - Action(akcija).
Cilj 10 - Zdrava i bezbedna životna sredina
što znači da bi do 2015. godine stanovništvo u regionu trebalo da živi
u bezbednijoj životnoj sredini, sa
izloženošću opasnim zagađenjima
za zdravlje na nivoima koji ne prelaze međunarodno usvojene standarde.
Potreba da se razviju instrumenti koji bi doprineli podršci u politici
odlučivanja u oblasti životne sredine
i javnog zdravlja uslovila je donošenje odluke da se uspostavi sveobuhvatni informacioni sistem u oblasti životne sredine i zdravlja. Svetska zdravstvena organizacija (SZO)
podržana od velikog broja zemalja članica, u saradnji sa Evropskom
agencijom za životnu sredinu (EEA)
uspela je da definiše i reaelizuje projekat „Zdravstveni indikatori životne sredine-razvoj Metodologije za
SZO evropski region”.
Ciljevi ovog projekta SZO su da
razvije metodologiju koja će onima
koji donose odluke dati dovoljno
informacija o izloženosti populacije
faktorima rizika u životnoj sredini,
efektima na zdravlje i aktivnostima
koje treba preduzeti da se ovi efekti
smanje i dovedu na nivo prihvatljiv
i uporediv.
KONCEPTI I MODELI KOJI POVEZUJU
ZDRAVLJE I ŽIVOTNU SREDINU
Monitoring životne sredine obezbedjuje podatke u skladu sa prihvaćenim modelom DPSEEA). U originalnom nazivu skraćenica vodi poreklo od sledećih pojmova: D-Driving
188
Pritisak
Pokretačka
snaga
Stanje
Akcija
Izloženost
Efekti
Šema: Model koji povezuje zdravlje i životnu
sredinu
U suočavanju sa problemima u
životnoj sredini i posledičnim efektima na zdravlje, posebno na decu,
društvena zajednica pokušava da
usvoji i primeni različite akcije (A).
One mogu biti u različitim formama i mogu biti usmerene na različite
segmente (ciljne tačke) trajanja odnosa životna sredina-zdravlje. Aktivnosti mogu biti preduzete da se
smanji ili kontorliše opasnost koja je
identifikovana, kao što je npr. ograničenje emisije zagađujućih materija
ili mere koje su usmerene na zaštitu
od poplava. Najefikasnije su dugoročne akcije koje su u svom prila-
PLAN AKCIJE ZA ŽIVOTNU SREDINU I ZDRAVLJE DECE koji se odnosi na period od
2009. do 2019. godine. Ovim planom
određeni su prioriteti, koji su iskazani kao četiri prioritetna cilja koji
su bili prihvaćeni na Četvrtoj Ministarskoj konferenciji Evropske Unije
o životnoj sredini i zdravlju. Četiri
osnovna regionalna prioriteta:
1. Regionalni prioritet I - Voda i sanitacija;
2 Regionalni prioritet II - Udesi,
povrede i fizička aktivnost;
3. Regionalni prioritet III - Kvalitet
vazduha;
4. Regionalni prioritet IV - Hemijski,
fizički i biološki agensi i zdravlje
na radu.
U okviru četiri navedena prioriteta planirani su dugoročni i srednjoročni ciljevi, a u okviru srednjoroč-
nih ciljeva pojedine jasno definisane
aktivnosti.
DUGOROČNI CILJ I - do 2019. godine
doprineti unapređenju pristupa adekvatnim i bezbednim izvorištima
vodosnabdevanja i odgovarajućoj
sanitaciji za decu.
DUGOROČNI CILJ II - do 2019. godine,
unapređena bezbednost životne sredine i povećana fizička aktivnost
dece radi smanjenja umiranja, invaliditeta, povređivanja i obolevanja
dece (učešće u saobraćaju, sportu i
slobodnim aktivnostima, povrede u
domaćinstvu).
DUGOROČNI CILJ III - do 2019. doprineti smanjenju izloženosti dece zagađenom vazduhu radi prevencije respiratornih i ostalih bolesti vezanih za
aerozagađenje.
DUGOROČNI CILJ IV - Očuvano i unapređeno zdravlje dece i odraslih u
reproduktivnom periodu smanjenjem izloženosti fizičkim, hemijskim
i biološkim štetnostima u životnoj
sredini do 2019. godine (životna sredina i radna okolina koja daje podršku zdravlju dece).
7. Životna sredina i uticaj na zdravlje
zu preventivne, sa ciljem eliminacije ili smanjenja uticaja koji dovode do promena. Jedna od dugoročnih Akcija na nivou Republike Srbije koju je usvojila i vlada Republike
Srbije jeste:
Prim. dr. Snežana Matić-Besarabić
189
190
8. KOMUNALNE DELATNOSTI
INSTITUCIJE I DELATNOSTI OD ZNAČAJA ZA ŽIVOTNU SREDINU
a) Gradska uprava
1. Sekretarijat za komunalne i stambene poslove - Kraljice Marije 1
Sekretar Predrag Petrović
2. Sekretarijat za saobraćaj - 27. marta 43-45
Sekretar Dragoljub Đakonović
3. Uprava za vode Sekretarijata za komunalne i stambene poslove Kraljice Marije 1
b) Javna preduzeća
4. JKP „Beogradski vodovod i kanalizacija” - Deligradska 28
Direktor Cvijo Babić
5. JKP „Gradska čistoća” - Mije Kovačevića 8
Direktor Aleksandar Stamenković
6. JKP „Zelenilo Beograd” - Surčinski put 2
Direktor Radovan Draškić
7. JKP „Beogradske elektrane” - Savski nasip 11
Direktor Zoran Predić
8. Gradsko saobraćajno preduzeće ”Beograd” - Kneginje Ljubice 29
Direktor Mileta Radojević
9. JKP „Beogradput” - Nušićeva 21
Direktor Milutin Štrbić
10. JP „Ada Ciganlija” - Ada Ciganlija 2
Direktor Zoran Gajić
11. JKP „Gradske pijace”- Živka Karabiberovića 3
Direktor Predrag Veinović
12. KP „Dimničar” a.d. - Deligradska 26
Direktor Dragan Vučković
13. Javno vodoprivradno preduzeće „Beogradvode”- Svetozara Ćorovića 15
Direktor Miloš Milovanović
14. JKP „Javno osvetljenje”
Direktor Petar Šišović
15. JP „Beogradska tvrđava”
Direktor mr Ivana Lučić-Todosić
16. JP „Gradsko stambeno”
Direktor Danilo Vuksanović
c) Institucije od značaja za životnu sredinu
14. Termoelektrane „Nikola Tesla” - Obrenovac
Direktor Petar Knežević
15. „Srbijašume” - Mihaila Pupina 113
Generalni direktor Igor Braunović
Šumsko gazdinstvo „Beograd”
Direktor Vladan Živadinović
16. Botanička bašta „Jevremovac” - Takovska 43
Upravnik Prof. Dr. Petar Marin
17. Zavod za zaštitu prirode Srbije - Dr Ivana Ribara 91
Direktor Nenad Stavretović
18. Turistička organizacija Beograda - Masarikova 5/IX
Direktor Dejan Veselinov
192
Održavanje čistoće i upravljanje
komunalnim otpadom
JKP „Gradska čistoća” je u 2012.
godini redovno obavljalo poslove
čišćenja i pranja javnih površina,
podzemnih pešačkih prolaza, zimskog pranja javnih površina, sakupljanja komunalnog otpada sa Ade
Ciganlije i uklanjanja divljih deponija na teritoriji grada Beograda u
skladu sa usvojenim redovnim programom. Osim toga, sprovođene su
aktivnosti na sakupljanju, transportu, tretmanu i odlaganju komunalnog otpada.
JKP „Gradska čistoća” je poslove iz
svoje nadležnosti obavljalo po planu
i programu za 2012. godinu. Međutim, za održavanje čistoće javnih
površina u Gradu, veliki problem
predstavljaju kako postojeće, tako i
stvaranje novih deponija šuta, kabastog otpada, građevinskog materijala
i drugog otpada, punjenje kontejnera građevinskim otpadom, bacanje
otpada pored kontejnera i niz drugih problema, koje je ovo JKP svakodnevnim angažovanjem nastojalo da prevaziđe. Osnovna delatnost JKP „Gradska čistoća” Beograd
je čišćenje i pranje javnih površina, sakupljanje, transport, tretman
i deponovanje komunalnog otpada, uključujući selekciju i reciklažu
sekundarnih sirovina na području gradskih opština: Stari grad, Vračar, Savski venac, Palilula, Zvezdara,
Rakovica, Čukarica, Voždovac, Novi
Beograd i Zemun.
U održavanju higijene grada i uopšte u sistemu zaštite životne sredine,
JKP „Gradska čistoća” ima značajno
mesto. Danas je JKP „Gradska čistoća”, u kome radi 1.841 radnik, savremeno opremljeno preduzeće, osposobljeno za najsloženije zadatke u
obavljanju svoje delatnosti.
8.1 Sekretarijat za komunalne i stambene
poslove, Sektor za komunalne delatnosti
JKP „Gradska čistoća” svake godine obnavlja vozni park nabavkom
savremenih vozila i mašina, kao što
su kamioni sa bočnim utovarom,
cisterne za pranje pod pritiskom od
170 bara, kamioni, pretovarne stanice, samohodni usisivači na električni pogon i slično. Korišćenjem
savremenih vozila i novih tehnologija za sakupljanje otpada putem
kontejnera od 3,2 m³ i putem podzemnih kontejnera, postižu se pozitivni poslovni efekti, smanjenje broja
vozila na ulicama, smanjenje broja
radnika, povećan kvalitet pruženih
usluga. Osim toga, upotreba vozila
sa „Euro 4” i „Euro 5” motorima ima
značajne efekte u pogledu zaštite
životne sredine jer se smanjuje količina izduvnih gasova, smanjuje se
buka i slično.
JKP „Gradska čistoća” preduzima
mere na edukaciji stanovništva, u
odnosu na sakupljanje, selekciju, tretman i odlaganje otpada, jer samo
uz dobru saradnju i podršku građana uspešnost rada će dostići očekivane efekte. Mere na edukaciji i informisanju sprovode se počev od dece
predškolskog uzrasta do odraslih,
pri čemu poseban osvrt dajemo primarnoj selekciji otpada u domaćinstvu, sakupljanju sekundarnih sirovina i značaju reciklaže. Edukacija
u predškolskim ustanovama i nižim
razredima osnovne škole sprovodi
se kroz zabavu, predstavom „Prljavo
ili čisto - nije isto”. Pored osnovne,
JKP „Gradska čistoća” je u svoj rad
uvrstila i druge brojne delatnosti u
zaštiti životne sredine, među kojima
posebno ističemo projekte o reciklaži, primeni novih tehnologija u zaštiti životne sredine, edukaciji stanovništva i dr.
JKP „Gradska čistoća” na pogonu
„Otpad” vrši otkup pojedinih
sekundarnih sirovina, i to: papira,
193
plastične ambalaže (PET), limenke
(MET), različite vrste metala, plastike, stakla i drugo. Na pogonu
„Otpad” je u 2012. godini ostvaren sledeći obim rada: papir svih
kategorija 1.803 tone, stari lim 690
tona, staro gvožđe 164 tone, MET
ambalaža – 28 tona, obojeni metali
(bakar, mesing, aluminijum i olovo)
39 tona, meka plastika 64 tone, PET
ambalaža 3.020 tona i gume 20 tona.
JKP „Gradska čistoća” je na 40
lokacija u Beogradu omogućilo
korisnicima usluga da vrše selekciju komunalnog otpada postavljanjem reciklažnih ostrva, sa po tri kontejnera zapremine 3,2 m3 za odvojeno odlaganje otpadnog papira, PET i
MET ambalaže.
JKP „Gradska čistoća” je u 2012.
godini nastavilo sa aktivnostima u
okviru sledećih projekata:
n besplatnog
sakupljanja kabastog
otpada svake prve subote u mesecu,
n primarne
separacije otpada putem
reciklažnih ostrva, reciklažnih
dvorišta i podelom kesa domaćinstvima,
n besplatnog
čišćenja septičkih jama
jedanput godišnje.
Na području deset gradskih opština ugrađeni su podzemni kontejneri na ukupno 1.331 lokaciji. Ugradnja
podzemnih kontejnera nastaviće se i
u toku 2013. godine.
JKP „Gradska čistoća” je u okviru
vanrednih akcija sprovodilo aktivnosti na čišćenju i uređenju Grada,
čišćenju i pranju javnih i drugih,
uglavnom neuređenih površina i
odnošenju otpada povodom održavanja raznih kulturnih i sportskih
manifestacija. Takođe, JKP „Gradska čistoća” uklonilo je veliki broj
divljih deponija na području Grada
Beograda.
Na dan 31.12.2012. godine JKP
„Gradska čistoća” raspolagalo je sa:
194
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
28.289
metalnih i plastičnih kontejnera kapaciteta 1,1 m3
477
kontejnera kapaciteta 3,2 m 3 za
bočni utovar
1.612
podzemnih kontejnera kapaciteta 3 m3
70
podzemnih kontenera kapaciteta 5 m3
149
podzemnih kontenera kapaciteta 1,5 m3
65
podzemnih kontenera kapaciteta 1,8 m3
86
kontejnera kapaciteta 4 m3
130
20
rol kontejnera kapaciteta 12 m3
29
kontejenra kapaciteta 20 m3
23
2.154
đubrijera
1.463
visećih korpica
45.790 plastičnih kanti kapaciteta 240 l
120
kontejnera kapaciteta 3,2 m3 reciklažna ostrva
89
reciklažnih zvona.
Održavanje javnih zelenih površina
Tokom 2012. godine, JKP ,,ZeleniloBeograd’’ je u okviru tekućeg održavanja uređivalo, održavalo, čuvalo i
štitilo javne zelene površine na teritoriji deset gradskih opština koje su
obuhvaćene redovnim Programom
održavanja ovog preduzeća na površini od 2.650 ha, kao i na 47 ha površina uz priobalje reke Save i Dunava.
Aktivnosti JKP ,,Zelenilo-Beograd’’
u 2012. godini, usmerene su, pre
svega, na brojne intervencije u okviru tekućeg i investicionog održavanja dečijih igrališta, u okviru javnih zelenih površina, gde je posebna pažnja posvećena javnim zelenim
površinama u parkovima i stambenim naseljima. Tako je iz bezbedonosnih razloga, na više lokacija u gradu, izvršeno ograđivanje
sportskih terena i dečijih igrališta,
popravka dečijih igrališta, pešačkih
n
n
n
n
n
n
n
ološki zrelih stabala, kao i 3.699
panjeva.
U
okviru poslova na redovnom
održavanju, travne površine su u
toku vegetacione sezone pokošene
4 do 10 puta, zavisno od kategorije
zelene površine u kojoj se nalaze,
što ukupno iznosi 6.489 ha. Obnova i popravka travnjaka je izvršena
na 45.979 m².
U
cilju zaštite parkovskog drveća
i drvorednih sadnica izvršena je
hirurška sanacija na 1.175 stabala
zahvaćenih procesom truleži. Folijarno prihranjivanje sa hemijskim
tretiranjem protiv biljnih bolesti i štetočina izvršeno je na 27.793
mladih sadnica, kao i na 24.311
odraslih stabala i 125.626 m2 ruža,
šiblja i cvetnog zasada; hemijsko tretiranje nepoželjne vegetacije je izvršeno na 331.377 m², dok je
mehaničko uklanjanje nepoželjne
drvenaste i zeljaste vegetacije
izvršeno na 38.400 m².
Krčenje podrasta sa mlevenjem
granjevine izvršeno je na površini
od 63.734 m², kao i malčiranje terena od bagremca sa utovarom i
odvozom na 32.700 m2.
Na
dečijim igralištima je izvršena
ugradnja 119 novih rekvizita.Ofarbano je i popravljeno 5.172 dečijih
rekvizita (ljuljaške, klackalice,
penjalice, vrteške, tobogani), a u
peščanicima je zamenjeno 384 m³
peska.
Na
javnim zelenim površinama
ugrađeno je 558 novih klupa, a
popravljeno je 2079 klupa. Ugrađeno je 370 novih korpi za otpatke,
kao i 16 đubrijera za higijenu pasa.
U
okviru radova na održavanju
čistoće javnih zelenih površina
izvršeni su sledeći radovi: sa travnjaka i čvrstih zastora sakupljeno
je i odveženo na deponiju 199 m3
smeća.
zimskom periodu je očišćen sneg
U
sa 1.092 ha površina.
staza, stepeništa sa ugradnjom rukohvata, zaštita i obnova travnjaka.
U višim kategorijama održavanja izvršena je sanacija parka Tašmajdan, parka Topčider, Bele vode,
Finansijskog parka, parka „Luka
Ćelović’’, Akademskog parka, Pančićevog parka, parka „Miljakovački izvori”, parka „Jelovac” i parka u
Bloku 22, na Novom Beogradu.
JKP „Zelenilo-Beograd”, u okviru
godišnjeg Programa radova, izvršilo je sledeće poslove na redovnom
održavanju javnih zelenih površina,
u 2012. godini, od kojih izdvajamo:
n U
okviru tekućeg održavanja u
drvoredima je zasađeno 2057 sadnica, u žardinjerama 756 sadnica niskih četinara i 8.850 sadnica
raznog šiblja, a na ostalim zelenim
površinama (parkovi, međublokovske zelene površine, priobalje
i dr.) 933 sadnica visokih četinara i
lišćara, 1077 srednjih i niskih sadnica četinara i lišćara, kao i 4.290
sadnica raznog listopadnog i zimzelenog šiblja.
n U
cvetnjacima i žardinjerama je
tokom prolećne i jesenje sadnje
zasađeno 763.332 komada sezonskog cveća i 133.645 komada lukovičastih vrsta (narcisi, zumbuli,
lale i krokusi). Još je zasađeno i
21.281 perena, 980 hrizantema,
2.570 puzavica, 3.298 ruža (od
čega 158 ruža povijuša).
n Seča
suvih i polomljenih grana stabala izvršena je na 10.330 stabala, izdizanje krošnji je obavljeno
na 13.663 stabala formiranje kruna
na 984 stabla, orezivanje na 7.267
stabala, dok je estetsko oblikovanje kruna izvršeno na 461 stablu.
Seča izbojaka i zaperaka izvršena
je na 57.871, prevashodno, mladih
stabala.
n Sa
javnih zelenih površina, uključujući i drvorede, iz bezbedonosnih i fito-sanitarnih razloga uklonjeno je 7.254 bolesnih, trulih i fizi-
195
Deratizacija
je izvršena dva puta
u toku godine (u junu i oktobru
mesecu), na ukupnoj površini od
263 ha.
U cilju podizanja nivoa kvaliteta javnih zelenih površina, u okviru inve
sticionog održavanja obavljeni su
radovi na popravkama i zameni čvrstih zastora (pešačke staze, rampe,
platoi, stepeništa), zatim na sanaciji dečijih igrališta, popravkama parkovskog mobilijara, kao i na zaštiti i
obnovi travnjaka.
U stambenim naseljima, na oko
80 lokacija, izvršene su popravke
manjeg ili većeg obima pešačkih
staza. Sledi pregled izvršenih radova u okviru investicionog održavanja javnih zelenih površina, po gradskim opštinama:
n U
Zemunu su završeni radovi na
popravkama rigola i čvrstih zastora u Bačkoj ulici 43-47. Postavljeni su fitnes rekviziti u parku Jeolovac, a u naselju „Školsko dobro”
postavljen je jedan Haksov rekvizit.
n Na
Novom Beogradu je izvršena
obnova više dečijih igrališta: u
Gramšijevoj ulici br. 2, u Bloku 61
u ulici Jurija Gagarina br. 160-220,
u ulici Omladinskih brigada br. 47,
u ulici Omladinskih brigada br.
38-44, u ulici Milutina Milankovića
br. 124, Aleksinačkih rudara br.
41-53. Zzavršeni su započeti radovi na dečijem igralištu u ulici
Pariske komune br. 33. Izvršeni
su radovi na uređenju terena u
Bloku 1 na Bežanijskoj kosi, kao i
tematskog zabavnog parka „Terazije iz 1930”. U ul. Nehruova
br. 224 i 226 izvršeno je postavljanje ograde oko sportskog terena. Završena je ugradnja Hagsovih rekvizita u ul. Danila Lekića,
izgradnja rampe za invalide u ul.
Bulevar Zorana Đinđića 111, sitnije popravke rekvizita, kao i zaštita
zelenih površina na više lokacija.
n
196
n
n
Na
Paliluli je završena sanacija zelenih površina sa pratećim
sadržajima, u stambenom bloku
na Karaburmi, između ulica: Marijane Gregoran, Jastrebačke i Vlade
Ilića. Završeni su radovi na sanaciji
staza, stepeništa i dečijih igrališta,
u stambenom naselju na Karaburmi, preko puta stambene zgrade u
ulici Dragoslava Srejovića broj 58.
Završena je ugradnja Haksovih
rekvizita u Padinskoj skeli, zatim
u stambenom naselju u ulici Mije
Kovačevića br. 9, u naselju Borča
III, na Karaburmi, u stambenom
naselju između zgrada Patrisa
Lumumbe br. 96-98 i Mirijevskog
bulevara br. 2, 4, 6 i u ulici Husinskih rudara br. 23.
Na Savskom vencu u Finansijskom parku završeni su radovi
na popravci i zameni parkovskog
mobilijara i dečijih rekvizita. Završena je ugradnja sigurnosne podloge ispod rekvizita i ugrađeni
su rekviziti za decu sa posebnim
potrebama. Postojeći košarkaški
teren je ograđen i izlivena je sigurnosna podloga za sportske terene. U stambenom naselju u ulici
Ljutice Bogdana i Milutina Ivko
vića izvršena je popravka i zamena parkovskog mobilijara, dečijih rekvizita, ugradnja sigurnosne
podloge ispod rekvizita, ugrađena
je i ograda, kao i „fitnes rekviziti”. U Parku „Luka Ćelović” zavr
šena je popravka pešačkih staza,
ugradnja parkovskog mobilijara,
sadnja drveća i šiblja i obnova
travnjaka. U Topčiderskom parku
ugrađeni su dekorativni ivičnjaci, uz postojeće pešačke staze.
U okviru javne zelene površine
stambenog naselja, u ulici Banjič
ki venac – Boška Petrovića, izvršeni su radovi manjeg obima na
popravci pešačkih staza i stepeništa, ugradnji rukohvata, ugradnji klupa i đubrijera, „fitnes rekvizita”, dečijih rekvizita i ugradnji
zaštitnih metalnih stubića.
n
n
Na
opštini Stari grad završeni
su radovi na investicionom održavanju Akademskog parka, koji
su obuhvatili kompletnu obnovu oštećenih i degradiranih staza
asfasltiranjem, odvođenje atmosferskih voda, obnovu oštećenih
travnjaka, formiranje novih cvetnjaka, kao i primenu sanitarnohigijenskih mera nege, na postojećem zelenilu. Završavaju se radovi na investicionom održavanju
Pančićevog parka koji se sastoje u obnovi oštećenih i degradiranih staza, dečijeg igrališta, postojeće česme, sistema za odvođenje atmosferskih voda i hidrantske
mreže, u obnovi oštećenih travnjaka, kao i u primeni sanitarnohigijenskih mera nege, na postojećem zelenilu. Ovi radovi su obuhvatili i modernizaciju postojećih
elemenata zaštite parkovske površine (ugradnju metalne ograde
oko parka). Završena je i popravka postojećeg javnog osvetljenja u
parku.
Izvršeni
su radovi na sanaciji zelenih površina u okviru stambenog naselja „Dorćol I’’, uz šetalište,
na priobalju Dunava i ograđivanje
dečijih igrališta. U 2012. godini izvršena je kompletna sanacija tri dečija igrališta i fitnes
centra na otvorenom, kao i svih
dečijih rekvizita, prilaznih staza,
stepeništa, rampi za invalide, parkovskih klupa i dr.
Na
opštini Vračar završeni su
radovi na modernizaciji dečijeg
igrališta i zaštiti travnatih kosina od spiranja oblaganjem betonskim rasterom, u ulici Jovana Rajića broj 5e, zatim sanacija i zaštita
javne zelene površine u stambenom naselju „Gročanska-Metohijska’’ (ugradnja zaštitnih stubića,
popravka rukohvata i klupa, i dr.),
kao i ugradnja rukohvata uz stepenište, na zelenoj površini u Sezonovoj ulici.
n
n
Na
opštini Zvezdara završeni
su radovi na popravkama staze,
dečijeg igrališta i košarkaškog terena u ulici Mirijevski venac br. 2
i radovi na obnovi i zaštiti zelene
površine na skveru u Ul. Stanka
Vraza. Takođe je izvršena popravka staza i stepeništa u Pupinovoj ulici, br.19, Koste Trifkovića
br. 2, Grge Jankeza br. 14 naselje „Mirijevo”, kao i Ul. Bulevar
kralja Aleksandra od br. 312 do
br. 328. Popravka čvrstih zastora
i postavljanje ograde oko igrališta
za košarku izvršeno je na uglu
ulica Begejska i 10 Avijatičara, naselje „Konjarnik”. Uređenje dečijeg
i sportskog igrališta izvršeno je u
naselju Rudo – Istočna kapija, na
Konjarniku. U Parku kod Šeste
beogradske gimnazije, izvršena je
popravka „Đepeto” rekvizita za
igru dece, a završeno je i uređenje
površina u Mikenskoj ulici, ulici
Bana Ivaniša i u Jovijanijevoj ulici.
Na
opštini Čukarica izvršeno je
postavljanje rukohvata, u ulici
Vinogradski venac broj 4-6, Marine Veličković br. 16 i Arhimandrita
Gerasima Zelića br. 5. U ulici Radovana Dragovića br. 6 i Trgovačkoj
br. 10 izvršena je popravka staza
i stepeništa. U ulici Lipa br. 18,
naselje „Cerak vinogradi”, izvršena je ugradnja slivničkih rešetki. U
ulici Žarka Vukovića Pucara broj
15, naselje „Banovo brdo” završeni su radovi na popravci stepeništa i rampe za invalidska lica. Ulici
Nikolaja Gogolja br. 96, u istom
naselju, izvršeno je postavljanje
rukohvata. Pri završetku su radovi
na sanaciji platoa u Vodovodskoj
broj 129-131 (Izvor Bele vode) i na
uređenju dečijeg igrališta u ulici
Ratka Mitrovića broj 181. U parku
„Banovo brdo”, u toku su radovi
na sanaciji staza i stepeništa, izradi
rampe za invalide, sanaciji zelenila i popravkama i zameni parkovskog mobilijara.
n
197
n
n
n
n
198
Na
opštini Rakovica, u stambenom naselju „Banjica VI”, na javnoj
zelenoj površini u Borskoj ulici
broj 78-92, izvršena je popravka
i zamena parkovskog mobilijara, dečijih rekvizita i sanacija čvrstih zastora na pešačkim stazama
i stepeništima uz sanaciju zelenila (obnova travnjaka i sadnja
novih sadnica drveća). Na dečijim
igralištima izvršena je ugradnja
sigurnosne podloge ispod rekvizita i asfaltiran je i ograđen postojeći košarkaški teren. Završeno je i
asfaltiranje košarkaškog terena u
Ul. Dimitrija Koturovića br. 21-23,
naselje „Miljakovac”.
U Jelezovačkoj ulici u Resniku,
izgrađen je sportski teren, dečije igralište i izvršena je ugradnja
sigurnosne podloge ispod rekvizita, na postojećim dečijim igralištima.
okviru javnih zelenih površina
U
izvršeni su radovi manjeg obima
na više lokacija: zaštita zelenih
površina ugradnjom metalnih stubića i visokih ivičnjaka, popravke
rekvizita manjeg obima, popravke
pešačkih staza i stepeništa, ugradnja rukohvata, kao i ugradnja
klupa i đubrijera na sledećim lokacijama: Jelezovačka br. 6-8, Ople
načka br. 50, Vidikovački venac br.
12, N. Marakovića br. 27, L. Vojvo
dića br. 91-93 i S. Opačića br. 26.
Na
opštini Voždovac, na više lokacija, u okviru javnih zelenih površina izvršeni su radovi manjeg
obima, zaštita zelenih površina
ugradnjom metalnih stubića i visokih ivičnjaka, popravka rekvizita
manjeg obima, popravka pešačkih
staza i stepeništa, ugradnja rukohvata, ugradnja klupa i đubrijera.
Radovi su izvršeni u naselju Braće
Jerković, u ulici Meštrovićeva br.
12-20, B. Jerković br. 195-197, Dra
gice Končar br. 10 i Rade Vranje
šević br. 1. Zatim, u naselju Šumi
ce u ulici Rimska br. 2, u nase
lju Medaković III, u ulici Borivo
n
ja Stevanovića br. 45, kao i u ulici
Kumodraška kod brojeva 101, 103
i 105.
toku 2012. godine nastavljeno je i
U
uređenje prostora za puštanje kućnih ljubimaca tzv. „Pet zona”. Prostori su organizovani u Bloku 22 i
na Kopitarevoj gradini.
Suzbijanje i uništavanje ambrozije
U skladu sa Uredbom Vlade o merama za suzbijanje i uništavanje korovske biljke ambrozije - Ambrosia artemisifolia L. (spp.) („Sl. glasnik RS”,
br. 69/2006), grad Beograd je preko
Sekretarijata za komunalne i stambene poslove i u 2012. godini, nastavio da preduzima odgovarajuće
mere na suzbijanju i uništavanju ove
korovske biljke na teritoriji grada
primenom odgovarajućih mehaničkih i hemijskih mera.
Tokom vegetacione sezone, ambrozija je tretirana na oko 160 lokacija, na
površini od 59 ha. U urbanom gradskom tkivu zastupljenost ambrozije
se podudara sa stepenom uređenosti
zemljišta i pravcima odakle je dospela na teritoriju Beograda. Najmanje
je ima u centru grada, a prema periferiji je sve više zastupljena (Zemun,
Palilula, Čukarica), pa je i ove godine najviše tretirana u Zemunu (na
47 lokacija), na Paliluli (24 lokacija),
Čukarici (na 33 lokacije), Rakovici
(17 lokacija) i Novom Beogradu (23
lokacije) Na ostalim opštinama (Voždovcu, Zvezdari i Savskom vencu)
tretirano je na ukupno 18 lokacija.
Na navedenim opštinama tretirana
je površini od ukupno 59 ha.
Ambrozija je biljka koja je pre cvetanja bezopasna, ali se sa cvetanjem raznosi polenov prah koji izaziva alergijske reakcije. Redovnim
košenjem ili čupanjem biljke iz korena sprečava se cvetanje ambrozije, a
hemijskim tretiranjem se uništava i
suzbija njeno dalje širenje.
U vezi sa vašim zahtevom od 30. 01.
2013. godine, kojim nas obaveštavate da je neophodno da Vam dostavimo izveštaj o aktivnostima Sekretarijata za saobraćaj koje su direktno
ili indirektno uticale na smanjenje
emisije štetnih gasova, obaveštavamo Vas daje Sekretarijat za saobraćaj
u cilju, smanjenja korišćenja automobila, bolje protočnosti saobraćaja a
samim time i smanjenja emisije štetnih gasova uradio sledeće projekte:
n Zone
usporenog saobraćaja uvedena je u sledećim ulicama: Koče
Kapetana, Mišarska, Mali Kalemegdan, Ljube Stojanovića, Pančićeva i Blok 70a. Ovih dana se završavaju radovi na uvođenju zone
usporenog saobraćaja na zemunskom keju ( od karamatine do Njegoševe)
n uvedena
je pešačka zona u ul.
Reljina,
n zona
30 uvedena je na donjem
Dorćolu oivičenom ulicama:
Cara Dušana, Tadeuša Košćuška,
Dunavska i Francuska i Novom
Beogradu u blokovima 71 i 72,
n na
delu teritorije opštine Vračar izvršeno je redefinisanje režima saobraćaja, uveden je zonski
sistem i obeleženo je 2.200 parking
mesta,
n kupljena
83 niskopodna solo trolejbua sa asinhronom vučom, kao i :
n 10
autobusa na GAS (MAZ 203)
n 13
CAF tramvaja
n 26
CAF tramvaja
n 25
zglobnih Ikarbus autobusa
(motori su EURO5)
n 32
niskopodna zglobna autobusa
Ikarbus (motori su EURO5)
n CAF
- preostalo za isporuku 1 kom
u 2013.
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
8.2. Sekretarijat za saobraćaj
Sklopljen
ugovor sa „Solarisom” za
isporuku 200 zglobnih-niskopodnih autobusa u period od jula do
novembra 2013.
definisana
lokacija, u toku je izrada planova detaljnih regulacija
(PDR Altina 2, PDR Kamendin i
PDR Plavi horizonti) za „Park and
ride” sistem – kao podrška uvođenja novih linija Beovoza (podrška
u toku sanacije Gazele i autoputa);
uređena
pešačka zona „Knez
Mihailove ulice”;
otvorena
saobraćajna traka za
desno skretanje u Nebojšinoj ulici
proširena
saobraćajnica i otvorena
traka za levo skretanje na Novosadskom autoputu u zoni naselja
Mala pruga;
otvorena
saobraćajna traku za
desno skretanje na raskrsnici ulica
Tošin bunar i Milutina Milankovića
Uređena
pešačka zona „Ulice Karađorđeve” u Lazarevcu;
otvorene
dodatne trake za levo
skretanje iz Karađorđeve ka Starom savskom mostu;
izvršеnа
korekcijа signalnih planova na raskrsnici ulica Jurija Gagarina - Agostina Neta;
otvorena
desna saobraćajnu traku u
ul. Jurija Rakitina (smer iz Zemun
polja ka Novosadskom autoputu,
rasterećenje saobraćajnih tokova)
izgrađena
autobuska stajališta „22.
oktobra” i „Industrija obuće” u
ul. Aleksandra Dubčeka i Nikolaja
Ostrovskog (Povećanje protočnosti
na predmetnoj raskrsnici sa rasterećenjem saobraćajnih tokova)
produžena
desna saobraćajne trake
u ul. Dragoslava Srejovića u dužini od 50 metara (izlazak sa „Panče-
199
n
n
vačkog mosta” uz Povećanje protočnosti na predmetnoj raskrsnici)
proširen
broj saobraćajnih traka u
Bul. despota Stefana na potezu od
ul. Višnjičke do izlaza na „Pančevački most” (Povećanje protočnosti na predmetnoj raskrsnici)
započeti
radovi na uvođenju detektorskog rada i uspostavljena koordinacija rada signala na pet raskrsnica na potezu Novosadskog puta
i tri raskrsnice na potezu Batajničkog puta u cilju povećanja protočnosti i bezbednosti učesnika u saobraćaju.
n
n
n
ugrađene
strelice za uslovno desno
skretanje na 42 lokacije (izvode se
radovi na još 48 lokacija). Ovim se
smanjuje vreme čekanja vozila u
desnom skretanju.
uveden
detektorski rad na 7 semaforisanih raskrsnica u cilju smanjenja vrtemenskih gubitaka na
semaforisanim raskrsnicama.
korigovani
(prilagođeni saobraćajnoj situaciji) postojeći signalni planovi na 50 lokacija radi smanjenja
vremenskih gubitaka pri prolasku
kroz raskrsnice.
8.3. UPRAVA ZA VODE
Uprava za vode obavlja poslove koji se odnose na upravljanje
vodama u cilju zaštite voda, zaštite od štetnog dejstva voda i korišćenja voda na vodnom području
Beograd prema načelima integralnog upravljanja vodama; pripremanje planskih dokumenata za upravljanje vodama vodnog područja Beograd: plan upravljanja vodama i program mera za njegovo ostvarivanje, poseban plan upravljanja vodama i godišnji program upravljanja
vodama, plan upravljanja rizicima
od poplava; priprema operativnog
plana zaštite od poplava za vode
II reda; izdavanje vodnih upravnih
akata: vodnih uslova, vodne saglasnosti, vodne dozvole i vodnog naloga, vođenje vodne knjige - registra o
izdatim vodnim aktima; organizovanje i obezbeđivanje materijalnih
uslova za obavljanje vodnih delatnosti na vodnom području koje je
u nadležnosti grada; nadzor nad
obavljanjem vodnih delatnosti; uređivanje načina korišćenja i uprav-
200
ljanja izvorima, javnim bunarima i
česmama; nadzor nad obavljanjem
komunalne delatnosti prečišćavanja i distribucije vode i komunalne
delatnosti prečišćavanja i odvođenja
atmosferskih i otpadnih voda; uređivanje uslova i načina korišćenja
mesta za postavljanje plovnih objekata na delu obale i vodenog prostora, uključujući i izdavanje odobrenja za postavljanje plovnih objekata; nadzor nad korišćenjem mesta za
postavljanje plovnih objekata.
Uprava za vode vrši, kao poslove
državne uprave poverene zakonom,
inspekcijski nadzor nad sprovođenjem odredaba Zakona o vodama i
propisa donetih na osnovu tog zakona i inspekcijski nadzor nad primenom propisa i opštih akata koji se
odnose na izgradnju novih i rekonstrukciju postojećih objekata i izvođenje drugih radova koji mogu uticati na promene u vodnom režimu.
U skladu sa navedenim, Uprava za
vode vodi sledeće programe i aktivnosti:
Redovne
programe:
1. Program održavanja sistema gradske kišne kanalizacije, koji se realizuje kroz godišnji ugovor sa JKP
„Beogradski vodovod i kanalizacija”;
2. Program održavanja javnih česmi
i fontana koji se realizuje kroz
godišnji ugovor sa JKP „Beogradski vodovod i kanalizacija”;
3. Program održavanja regulisanih
i neregulisanih vodotoka na teritoriji grada Beograda, koji se realizuje kroz godišnji ugovor sa JVP
„Beogradvode”;
4. P
rogram održavanja ulivnih građevina kolektor – vodotok, koji se
realizuje kroz godišnji ugovor sa
JVP „Beogradvode”.
n
Investicione
programe:
1. Izgradnja postrojenja za prečišćavanje vode PPV Makiš 2, sa pratećim objektima u okviru kompleksa Makiš, u skladu sa sporazumom o kreditu koji je Grad
zaključio sa Evropskom bankom
za obnovu i razvoj, pri čemu ovaj
projekat realizuje JKP „Beogradski vodovod i kanalizacija”, u
okviru kojeg je formirana Jedinica
za implementaciju programa;
2. Programe poboljšanja vodosnabdevanja, u saradnji sa JKP „Beogradski vodovod i kanalizacija”,
kroz koje se finansiraju investicioni i interventni radovi na vodovodnom i kanalizacionom sistemu, kao i nabavka materijala i
opreme potrebne za investiciono i
redovno održavanje sistema;
3. Program investicionog održavanja javnih česmi i fontana, koji se
realizuje kroz radove na izgradnji, rekonstrukciji i sanaciji ovih
objekata, na osnovu dokumentacije pripremljene u skladu sa
Zakonom o planiranju i izgradnji, a radovi se ugovaraju na osno-
vu sprovedenog postupka javne
nabavke;
4. P
rogram investicionog održavanja
vodoprivrednih objekata.
Izrada studija, elaborata i projektne
dokumentacije za izvođenje radova
na izgradnji, rekonstrukciji i sanaciji hidrograđevinskih i vodoprivrednih objekata, u skladu sa Zakonom
o planiranju i izgradnji
Uprava za vode je u toku 2012. godine
sprovela sledeće aktivnsti:
n
Realizacija redovnih programa:
1. Zaključen je godišnji ugovor sa
JKP „Beogradski vodovod i kanalizacija” za Program održavanja
sistema gradske kišne kanalizacije. Očišćeno je 42796 slivnika
sa slivničkim vezama, zamenjeno
427 slivničkih rešetki, 97 teških i
73 laka poklopca.
JKP „Beogradski vodovod i kanalizacija” za Program održavanja
javnih česmi i fontana. Programom je obuhvaćeno 117 javnih
česmi i 33 gradske fontane. U
toku 2012. godine postavljeno je
10 novih česmi i izgrađena 1 fontana; rekonstruisana je i puštena u rad 1 fontana; obavljena je
primopredaja 4 fontane; izvedena je građevinska sanacija 5 fontana, zamenjene su pumpe i elektro ormani na 6 fontana, sanirano
i inovirano osvetljenje na 5 fontana, izvedene su manje popravke
na većini fontana i delu česmi.
JVP „Beogradvode” za Program
održavanja regulisanih i neregulisanih vodotoka na teritoriji
grada Beograda. Kroz program
su realizovani radovi na održavanju i uređenju sledećih vodotoka i
regulacionih građevina:
n realizovani
su radovi na održavanju i uređenju delova potoka
Palanka, reke Bolečice, Kaljavog
201
potoka od Borske ulice do Bulevara oslobođenja, Mokroluškog
potoka kod garaže GSB, brane na
Žarkovačkom potoku,
n regulisan
je deo kanala u Makiškoj ulici (u dužini od 550 m),
n uklonjene
su zapreke iz Vrčinske
reke (u dužini od 300 m),
n izgrađena
je rešetka na Žarkovačkom potoku,
n očišćen
je propust na kanalu
Stara Tamnava,
n izmuljen
je deo kanala Kupinac
(u dužini od 958 m),
n izgrađena
je betonska staza i stepenište u bloku 45 na Novom
Beogradu,
n postavljene
su rigole za odvođenje vode u Vučevskoj ulici (u
dužini od 5.000 m),
n otvoren
je proticajni profil u
zoni propusta na Velikoselskom
kanalu u Velikom selu,
n izvedeni
su radovi na nastavku regulacije Kaljavog potoka (u
dužini od 40 m) i nastavku betoniranja korita Gročanske reke (u
dužini od 100 m),
n uklonjen
je plutajući materijal i
isečeno šiblje u kanalu Vizelj (u
dužini od 600 m),
n izvedeni
su radovi na uređenju
dela obala Save i Dunava - čišćenje, uklanjanje ambrozije i ostalog šiblja i obeležavanje zona i
mesta za postavljanje plovila na
obali.
4. Zaključen je godišnji ugovor sa JVP
„Beogradvode” za Program održavanja ulivnih građevina kolektor –
vodotok. Kroz program su realizovani radovi na održavanju sledećih regulacionih građevina:
n Slapište
i rešetka na Kaljavom
potoku od km 1+028 do km 1+040,
n Uliv
Železničke reke u kolektor
„Železnik – Sava’’,
n Slapište
i rešetka na Mokroluškom potoku kod garaže GSB-a
na km 6+580,
202
n
n
Slapište
na Mokroluškom potoku u naselju Marinkova bara na
km 4+570,
Izlivna
građevina i kolektor kod
Kule Nebojše.
Realizacija investicionih programa:
1. P
raćena je realizacija ugovora koji
se finansiraju delom iz sredstava
budžeta Grada, a delom iz sredstava kredita Evropske banke za
obnovu i razvoj, i to: Ugovor 1 o
projektovanju i isporuci opreme
za izgradnju PPV Makiš 2 zaključenog 2003. godine između JKP
BVK i „Tahal” Izrael i Ugovor 2 o
izgradnji PPV Makiš 2 zaključenog 2009. godine između JKP BVK
i „Primorje” Slovenija. Realizacija navedenih ugovora je u toku,
i očekuje se završetak izgradnje
objekta u toku 2013. godine.
2. Sprovedena je javna nabavka i
izabran najpovoljniji ponuđač,
sa kojim je sklopljen ugovor za
izvođenje radova na sanaciji KCS
„Auto put”. Radovi su završeni u
decembru 2012. godine.
3. Realizovane su javne nabavke (16
ugovora) za izvođenje radova na
zameni dotrajale i izgradnji nove
kanalizacione mreže na teritoriji
opština Zemun i Voždovac (podavalska naselja) – Plavi horizonti, Školsko dobro, Pinosava, Zuce,
Beli potok. Svi ugovoreni radovi su završeni, cevovodi i prateće crpne stanice pušteni u rad i
u toku je priključenje potrošača
na novoizgrađene kanalizacione
sisteme.
4. U
novembru 2012. godine završeni su radovi na polaganju cevovoda na potezu Umka-Ostružnica u
dužini od 3.500 m. Ovim je značajno poboljšano vodosnabdevanje građana na tom delu opštine
Čukarica.
5. U decembru 2012. godine su završeni radovi na izgradnji rezervoara Lipovica. Kapacitet rezervoa-
ponuđačem za pružanje usluga PR
servisa za Projekat uređenja obala
Save i Dunava i vodotoka na teritoriji Beograda.
Izrada studija, elaborata i projektne
dokumentacije za izvođenje radova
na izgradnji, rekonstrukciji i sanaciji hidrograđevinskih i vodoprivrednih objekata, u skladu sa Zakonom
o planiranju i izgradnji:
1. Pripremljena je projektna dokumentacija za sanaciju fontane Slap,
koja se nalazi na kalkanskom zidu
Jugoslovenskog dramskog pozorišta, u ulici Kralja Milana, opština
Savski venac;
2. Pripremljena je projektna dokumentacija za sanaciju česme Ušće,
koja se nalazi u bloku 21, opština
Novi Beograd;
3. Realizovana je usluga uvođenja
sistema monitoringa Beogradskog
izvorišta usklađenog sa konstatovanim procesima starenja bunara
i karakteristikama izvorišta, kao
tehnička podrška radu JKP „Beogradski vodovod i kanalizacija”.
ra iznosi 5.000 m3. Istovremeno,
krajem 2012. godine sprovedena
je javna nabavka za izbor izvođača za postavljanje cevovoda koji će
spojiti rezervoar Lipovica i rezervoar Vranić, čime će novoizgrađeni rezervoar biti stavljen u punu
funkciju, a stanovnicima Lazarevca i Barajeva će značajno biti olakšano vodosnabdevanje. Završetak
radova na polaganju ovog cevovoda planiran je za kraj 2013. godine.
6. Sprovedena je javna nabavka i realizovan ugovor zaključen sa najpovoljnijim ponuđačem za izvođenje radova na sanaciji fontane
ispred Muzeja „25. maj”, na Savskom vencu. Radovi su završeni u
septembru 2012. godine.
7. Realizovana je druga faza radova na uređenju Zemunskog keja –
komletno je rekonstruisana obaloutvrda, sa pripadajućim objektima
(tribine, stepenice, rampe i prateći
mobilijar).
zaključen ugovor sa najpovoljnijim ponuđačem za vršenje stručnog nadzora nad izvođenjem
radova na hidrotehničkim i vodoprivrednim objektima.
zaključen ugovor sa najpovoljnijim
203
8.4. TURISTIČKA ORGANIZACIJA BEOGRADA
Turistička organizacija Beograda je
javna služba Skupštine grada Beograda koja se bavi poslovima razvoja, očuvanja, zaštite i promocije turističkih vrednosti na teritoriji Beograda.
u 2012. godini, shodno Planu i programu rada, pružila podršku razvoju ekoloških ambijentalnih celina i
zelenih zona, kao i velikom broju
manifestacija koje se bave temama
ekologije, održivog razvoja i zaštite
životne sredine, u cilju podsticanja
urbane regeneracije grada i razvoja
ekoturizma.
Podrška razvoju ambijentalnih
celina realizovana je kroz različite razvojne projekte kako bi se bolje
pozicionirali kulturni, privredni i
ekološki segmenati turističke ponude Beograda, i odnosila se na saradnju sa relevantnim institucijama i
privrednim subjektima na unapređenju njihovih ekoloških karakteristika, kao i aktivnu promociju njihovih sadržaja u pravcu razvoja turističkih potencijala.
Poseban akcenat stavljen je na aktivnosti usmerene ka razvoju i promociji sledećih abijentalnih celina:
1. B
eogradska tvrđava i Kalemegdanski park
2. Skadarlija
3. Uže gradsko jezgro
4. P
lanina Avala
5. Ada Ciganlija
6. Topčidersko brdo i Topčiderski
park
7. Stari Zemun
8. Reke Dunav, Sava i obale
9. Dvorski kompleks
10. Hram Svetog Save
204
U okviru promotivnih i marketinških aktivnosti, organizovani su
različiti programi razgledanja grada,
različite šetajuće ture: obilasci užeg
centra grada, Beogradske tvrđave i Kalemegdansog parka, starog
Zemuna i Hrama svetog Save. Realizovani su obilasci otvorenim i zatvorenim autobusom: do Avale, Dvorskog kompleksa i druge. Promovisane su zelene zone, parkovi, boravci u
prirodi i aktivnosti povezane sa ekoturizmom Beograda.
Reke Dunav, Sava i obale
U cilju razvoja nautičkog turizma,
isticani su potencijali pozicije Beograda kao grada na dve internacionalne reke važne za evropski nautički turizam i propagirana su krstarenja Savom i Dunavom turističkim
brodovima tokom letnje turističke
sezone.
Doprinos razvoju priobalnog pod
ručja dat je kroz aktivnosti usmerene na unapređenje prostora, pristupačnost i mogućnosti boravka,
kao i organizaciju manifestacija koje
direktno promovišu beogradski
akvatorijum:
1. B
eogradski karneval brodova –
manifestacija koja uključuje defile
brodova i zabavne programe kao
glavni deo manifestacije, ali i edukaciju na temu zaštite životne sredine i korišćenja obnovljivih izvora energije u saradnji sa organizacijama „Nova iskra” i „Strawberry
energy”.
2.B
eogradski latino maraton – druš-
tveno odgovorna manifestacija
koja uz promociju akvatorija reka
Save i Dunava i Ušća, omogućava i besplatnu školu plesa za decu
i omladinu.
Skadarlija
tokom nekoliko meseci letnje sezone 2012. godine uspešno promovisala Skadarliju kao ambijentalnu celinu, u saradnji sa SO Stari grad, JKP
Gradske pijace i drugim gradskim
i komercijalnim institucijama, kroz
realizaciju kulturno zabavnog programa „Letnje boje Skadarlije”.
Pored iniciranja sređivanja prostora
duž cele ulice, učinjeni su značajni
napori u cilju oživljavanja i razvoja
donjeg dela ulice kroz projekat „Skadarlijski bazar”, i podršku projektu
„Film street” i emitovanju filmova
na otvorenom prostoru ulice, koji su
imali cilj da skrenu pažnju na potencijale i očuvanje dela ove ambijentalne celine.
Avala
U cilju intenziviranja razvoja ekoloških, privrednih i turističkih potencijala planine Avala i uključivanja u
redovne programe poseta građana i
turista, Turistička organizacija Beograda je u saradnji sa SP „Lasta” realizovala ture obilazaka Avale autobusom, akcentujući boravak u prirodi, aktivni odmor i podizanje ekološke svesti.
U cilju popularizacije ove ambijentalne celine, organizovane su i posete stranih novinara Avalskom tornju. Opis, sadržaji i turistička ponuda Avale nalaze se u promotivnim
materijalima Turističke organizacije Beograda koji se distribuiraju na
domaćem i inostranom tržištu.
Turistička organizacija Beograda je u
cilju obogaćivanja sadržaja priobalja
pružila podršku organizaciji kulturno-zabavnih manifestacija:
1. Fish fest – tradicionalna manifestacija sa takmičenjem u pripremanju ribljih specijaliteta
2. Dani Dunava – gradska manifestacija sa brojnim kulturnim sadržajima
Košutnjak, Topčidersko brdo i
Topčiderski park
U okviru projekta podrške zaštite ekoloških karakteristika velikih
zelenih površina Beograda, Turistička organizacija Beograda je podržala održavanje manifestacije Organic Live Fest, koji je glavna aktivnost
Kampanje za održivu energiju Evrope u Beogradu, tokom Evropskoe
Nedelje Održive Energije (EUSEW).
učestvovala na konferenciji za novinare povodom ove manifestacije,
pomogla promociju kroz komunikacione kanale TOB-a (website, facebook, press informacija) i distribuiranje promotivnih materijala kroz TOB
info centre.
Ada Ciganija
Istaknuta kao ambijentalna celina
koja svojim sadržajima obuhvata
mogućnosti boravka u prirodi, bavljenje brojnim sportsko-rekreativnim
aktivnostima, vodenim sportovima,
izleta na otvorenom prostoru, realizovane su različite inicijative razvoja
i promocije Ade Ciganije.
kroz svoje promotivne kanale promovisala dobijanje Plave zastave za
kvalitet plaže i kontinuirano ističe ekološki i sportsko-rekreativni
potencijal prostora Ade Ciganije.
Pružena je podrška projektu „urBINizacija” na Adi Ciganiji, koji se
bavi promocijom održivog razvoja,
i u okviru kog je realizovana edukacija na temu uticaja urbanog dizajna na upravljanje otpadom i reciklažu istog.
U cilju obogaćivanja sadržaja Ade
Ciganlije, podržali smo i manife-
205
staciju „Ada Art” u okviru koje
su na otvorenom prostoru bile
izložene slike, skulpture i druge
forme umetničkog izražavanja,
kao i izložba „Džinovski insekti i praistorijske morske nemani”
koja je svojim edukativnim karakterom privukla veliku pažnju i
posetioce na Adu Ciganliju.
se održava uz podršku grada Beograda – Sekretarijata za zaštitu životne sredine, u okviru koje je Turistička organizacija Beograda realizovala
sledeće aktivnosti:
n
n
Socijalno odgovorne kampanje i
aktivnosti Turističke organizacije
Beograda
Turistička organizacija Beograda aktivno organizuje, učestvuje i
podržava projekte razvoja, očuvanja i zaštite ekoloških dobara na teritoriji grada Beograda. U okviru tih
projekata, uključuju se aspekti koji
se direktno odnose na edukaciju i
promociju održivog razvoja i zaštite životne sredine, među kojima su
tokom 2012. godine obuhvatale i sledeće aktivnosti:
n Priključenje
udruženja „Nova
iskra” koja se bavi temama reciklaže, tokom održavanja TOB manifestacije Beogradski karneval brodova na platou Međunarodnog pristaništa Luka Beograd
n Promocija
korišćenja solarne energije kompanije „Strawberry Energy” kroz njihovo učešće u manifestaciji Beogradski karneval brodova i edukaciji na temu korišćenja
obnovljivih izvora energije
podržala manifestacije od značaja
za podizanje ekološke svesti, među
kojima je:
Među narodni festival zelene kulture
GREEN FEST
www.greenfest.rs
Međunarodni festival zelene kulture ”Green Fest” je manifestacija koja
206
n
n
n
n
Promocija
manifestacije kroz PR,
objave na website-u, slanje press
informacije novinarima
Postavljanje
plakata manifestacije
u TOB info centre
Organizacija
zajedničkog štanda
Green Fest i TOB-a u Domu omladine
Dostavljanje
propagandnog materijala
Obezbedjivanje
volontera za rad
na štandu
Objavljivanje
vesti na sajt www.bel-
gradegreeters.rs
n
Postavljenja
banera na internet prezentacijama www.tob.rs i www.belgra-
degreeters.rs
Ecoweek 2012 Beograd
http://ecoweekconference.org
Ecoweek je međunarodna konferencija bazirana na predavanjima renomiranih stručnjaka na polju održivosti gradova, po prvi put održana
u Beogradu, koju je Turistička organizacija Beograda sa zadovoljstvom
podržala u delu gošćenja insotranih
mentora i studenata. Manifestacija je obuhvatala i održavanje 8 edukativnih radionica u Beogradu, na
teme projektovanja bašte za potrebe Centra u Zvečanskoj, Ada Huje,
Ada Međice, Ušće Shopping centra
i druge.
Odnos zahvatanja podzemne i rečne
vode je 53,68% prema 46,32%.
Osnovne delatnosti JKP „Beogradski vodovod i kanalizacija’’ su snabdevanje vodom za piće i prikupljanje
m
108.145.870
93.323.543
201.469.413
podzemna voda
rečna voda
Ukupno
i odvođenje otpadnih i atmosferskih
voda grada Beograda. Tokom 2012.
godine uspešno su obavljene obe
izuzetno važne komunalne funkcije.
Beogradski vodovodni sistem je složen sistem koji čine hidrotehnički objekti na izvorištu sa sistemom
za transport sirove vode, postrojenja za preradu vode i distributivni
sistem. Izvorište Beogradskog vodovoda vezano je za reku Savu. Sirovom vodom snabdeva se iz podzemne izdani u priobalju reke, kao i
direktnim zahvatanjem rečne vode
proizvodni
pogon
„Banovo
brdo”
„Bele vode”
„Bežanija”
„Makiš”
„Vinča”
UKUPNO
proizvedeno vode
m3
l/s
U 2012 godini zahvaćeno je:
l/s
%
3.420
53,68%
2.951
46,32%
6.371
100,00%
U odnosu na isti period u 2011.godini zahvat rečne vode povećan je za
2.2 % a zahvat podzemne vode smanjen je za 2.3 %.
U 2012. godini u skladu sa potrebama grada za vodom, na instalacijama Beogradskog vodovoda proizvedeno je ukupno 201.469.413 m³ vode
(prosečno 6.371 l/s). U odnosu na
prošlogodišnji period proizvedeno
je 99,75 % vode, a u odnosu na plan
proizvedeno je 99,72 % vode. Dan
sa najvećom proizvodnjom bio je
05. jul 2012. sa 614.906 m³ tj. 7.117 l/s.
Udeo pojedinih proizvodnih pogona u ukupno proizvedenoj količini
vode, može se sagledati u tabeli:
PRERADA VODE
proizvedeno vode
ostvarenje
plana
2011.
%
ostvarenje
2011/2010
učešće
pogona
%
%
61.245.395
1.937
99,15
98,65
30,40%
19.583.868
39.212.675
80.010.516
1.416.895
201.469.413
619
1.240
2.530
45
6.371
105,18
99,00
99,18
90,25
99,62
106,35
96,31
100,77
100,01
99,72
9,72%
19,46%
39,71%
0,70%
100,00%
iz Save i malim delom iz Dunava.
Podzemna voda zahvata se na 99
bunara. Rečna voda prerađuje se na
Pogonu „Makiš”, na delu instalacija
PP „Bele vode” i na Pogonu „Vinča”.
8.5 JKP „Beogradski vodovod i kanalizacija’’
Sopstvena potrošnja vode u 2012.
godini bila je 10.005.658 m³ тј. 4,97%
od ukupne proizvodnje vode. Prerađena voda sa proizvodnih pogona
se preko distributivnog sistema koji
207
ispunjeni su svi uslov iPravilnika u
pogledu vrste analiza, broja pregledanih uzoraka i dinamike uzorkovanja.
Fizičko-hemijski i bakteriološki kvalitet vode za 2012. god. prikazani su
u Tabeli 1.
Fizičko-hemijski kvalitet vode na slavinama potrošača za 2012. god. odlikuje se veoma niskim procentom
odstupanja od Pravilnika o higijenskoj ispravnosti vode za piće i iznosi
0,8%. Takođe je značajno da se konstatuje nizak organski sadržaj u vodi
(utrošak KMnO4, UV-apsorpcija).
Odstupanje mikrobiološkog kvaliteta vode na slavinama potrošača za
2012. god iznosi 3.9% što za ovako
velike vodovodne sisteme predstavlja nizak procenat odstupanja i u
skladu je sa preporukama Svetske
zdravstvene organizacije.
Fizičko-hemijski kvalitet vode sa slavina potrošača na području Vinče
u potpunosti zadovoljavaju uslove
Pravilnika o higijenskoj ispravnosti
vode za piće, a odstupanje mikrobiološkog kvaliteta iznosi 1.3%.
Redovnim ispiranjem mreže, a
posebno „mrtvih tačaka” sistema
postiže se očuvanje dobrog kvaliteta
vode na slavinama potrošača.
čine crpne stanice, glavni dovodi,
rezervoari i vodovodna mreža distribuira potrošačima.
PODACI O VODOVODNOJ MREŽI
Tokom 2012. godine bilo je 23.416
intervencija na mreži čiste vode, što
je za 7 % (ili 1530 kvarova) više nego
tokom 2011. godine (21.886 kvarova).
Na cevovodima sirove vode bilo je
124 intervencija sto je za 29 više nego
u 2011. god (95 intervencija.)
Tokom 2012. godine Sektor za distribuciju vode rekonstruisano je preko
25.076 m vodovodne mreže. Mreža je
planski ispirana, a pored planskih,
izvršeno je i 548 sistemskih i vanrednih ispiranja i ispiranja na šlus
hidrantima.
KVALITET VODE BVS-a ZA 2012. GOD.
Kontrola kvaliteta vode u BVS-u
vrši se prema Pravilniku o higijenskoj ispravnosti vode za piće (Sl. list
SRJ 42/98) i Pravilniku o izmenama
i dopunama Pravilnika o higijenskoj ispravnosti vode za piće (Sl. list
44/99). Kontrolu kvaliteta paralelno
vrši i Gradski zavod za javno zdravlje i u ukupnoj zajedničkoj kontroli,
Tabela 1. Pregled kvaliteta vode BVS-а zа 2012. god.
Ukupan broj
uzoraka
Mesto uzorkovanja
C. S. Topčider
PP Bežanija
PP Bele VodE
C. S. Makiš
Dovod Makiš B. B.
Slavine potrošača
Rezervoari BVS-a
PP Vinča
Slavine potrošača
208
Hem.
366
366
366
390
366
4383
1044
204
74
Bakt.
366
366
366
398
366
4396
1046
204
75
Odstupanje od Pravilnika
Fiz.-hemijski
kvalitet
Br. uz.
%
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
33
0,8
5
0,5
1
0,5
0
0
Mikrobiloški
kvalitet
Br. uz.
%
0
0
1
0,3
3
0,8
2
0,5
1
0,3
170
3,9
11
1,1
3
1,5
1
1,3
KANALIZACIONI SISTEM
Beogradski kanalizacioni sistem
(BKS) je složeni tehničko tehnološki sistem za odvođenje otpadnih
voda sa kanalisane teritorije grada
u recipijente Savu i Dunav. Kanalisana teritorija grada obuhvata oko
180 km2 povšine. Nije svo gradsko
područje obuhvaćeno kanalizacionim sistemom. Kanalisanost sistemom za odvođenje otpadnih voda
je svega 75% dok je kanalisanost
sistemom za odvođenje atmosferskih
voda još manja i iznosi svega 65%.
no cevne mreže i kolektora i primljeno na održavanje:
n Opština
Zvezdara 2.387,53 m
n Opština
Palilula 3.175,95 m
n Opština
Novi Beograd 3.225 m
U okviru investicionih radova kanalizacione mreže JKP BVK, 149 kanalizacionih priključaka je dobilo
potvrdu o održavanju, a izvedeno je
1.264,5 m cevne mreže:
n Opština
Zvezdara 30 m
n Opština
Rakovica 362 m
n Opština
Savski venac 145 m
n Opština
Novi Beograd 512.5 m
n Opština
Čukarica 199 m
n Opština
Voždovac 16 m
Takođe, u toku 2012. godine redovno je vršeno čišćenje slivnika, slivničkih veza, kolektorskog sadržaja u
cevnoj mreži.
Prema oceni sanitarnih inžinjera
JKP BVK, kao i lekara specijalista
higijeničara, toksikologa i epidemiologa iz GZZJZ, voda u BVS-u je sanitarno-higijenski ispravna.
KANALIZACIONA MREŽA
Danas Kanalizacionu mrežu čini
213,61 km kolektora veličine od
60/110 cm do 5,5 m x 5,5 m, zatim
1477,86 km cevne mreže od prečnika ø250 do ø600, 27 892 slivnika, 103 027 kanalizacionih priključaka, ostali objekti kao što su ulivne
i izlivne građevine, retenzije, prelivi i drugo. Za pravilno i nesmetano
funkcionisanje kanalizacione mreže,
veoma bitan faktor je njeno redovno održavanje. Starost kanalizacione
mreže prikazana je na Slici 1.
U toku 2012. godine na Beogradskim opštinama je ukupno izgrađe-
Slika 1. Starosna struktura kanalizacione mreže
KANALIZACIONE CRPNE STANICE
Proces prepumpavanja kišnih i
otpadnih voda ostvaruje se putem
43 kanalizacione crpne stanice (u
daljem tekstu KCS), elektroenergetski objekati visoke kapitalne vrednosti, čiji je instalisani kapacitet preko
20 m3/s za fekalne, odnosno preko 40
m3/s za kišne vode.
Tokom 2012. godine prepumpano
je 82.875.696,12 m3 fekalnih i otpadnih voda i 3.421.720,48 m3 kišnih,
što ukupno iznosi 86.297.416,60 m3,
odnosno 235.785,29 m3/dan, tj. oko
2,73 m3/s. Prepumpavanje ovih voda
zahtevaju funkcionalnu spremnost
svih objekata koji su u neprekidnom
radu tokom cele godine. Ova funkcionalna spremnost u proseku ostvaruje se sa preko 125 pumpi kapaciteta od 10 do 3000 l/s. Energetsku
funkcionalnost obezbeđuje i preko
25 DEA snage od 16 do 400 kVA na
objektima. Utrošak električne energije od preko 8 miliona kWh/god,
ukazuje na činjenicu složene teh-
209
nološke eksploatacije ovih objekata. Rad celog sistema se usmerava
i kontroliše iz Upravljačkog centra
„Mostar” putem optičkih kablova i
GSM mreže mobilne telefonije.
poziciji, kvantitetu i kvalitetu i čine
oko 80% od ukupne količine otpadnih voda koja se Beogradskom kanalizacijom ispušta u recipijente. Sva
merna mesta su opremljena uređaji-
Slika 2: Ukupno prepumpane fekalne i kišne vode u periodu od 1999. do 2012. godine
Podaci sa Slike 2 ukazuju na znatno
manju količinu prepumpanih voda
u odnosu na ranije godine. Uzrok
tome je sušna godina i niski vodostaji reka tako da su u funkciji bili svi
gravitacioni izlivi.
KVALITET OTPADNIH VODA NA
NAJVEĆIM IZLIVIMA BEOGRADSKE
KANALIZACIJE TOKOM 2012. GODINE
Prema rešenju Beogradske kanalizacije, do izgradnje centralnog postrjenja za prečišćavanje otpadnih voda,
sve komunalne otpadne vode se
kanalizacionim sistemom, bez prethodnog prečišćavanja ispuštaju u
Dunav i Savu. U cilju praćenja kvaliteta otpadnih voda i količine štetnih
materija koje iz otpadne vode putem
kanalizacionog sistema dospevaju u
recipijent, redovno se vrši kontrola
ovih otpadnih voda.
Kontinualna kontrola i količine i
kvaliteta otpadnih vrši se merenjem količina i parametara kvaliteta vode na 8 najdominantnijih izliva
Beogradske kanalizacije u recipijente (Savu i Dunav). Odabrana merna
mesta karakteristična su po svojoj
210
ma za kontinualno merenje protoka
i nivoa vode i sa senzorima za kontinualno merenje parametara kvaliteta vode (temperatura, pH, specifična
provodljivost i redoks potencijal). Na
svakom mernom mestu je postavljen i po jedan automatski uzorkivač. Kvalitet otpadnih voda određuje se laboratorijskim ispitivanjem
fizičko-hemijskih i bioloških parametara. Pored ovih mernih mesta,
povodom sveobuhvatnog sagledavanja kvaliteta otpadnih voda, ispitivani su uzorci: duž kolektorskog sistema (opšteg, fekalnog, atmosferskog),
na kanalizacionim crpnim stanicama, na kanalizacionim ispustima
korisnika gradskog kanalizacionog
sistema (tzv. zagađivača), kao i uzorcima sa PPOV Avala.
Merna mesta sa kojih je analiziran kvalitet otpadnih voda su:
n najveći
izlivi beogradske kanalizacije, odnosno 8 mernih mesta
(Sajam, Dorćol, Lasta, Ušće, Višnjica, Istovarište, Ada Huja I, Ada
Huja II),
n opšti
i fekalni izlivi: Mirjevski
kolektor i KCS („Kotež”, „Borča”,
materijama (izraženih preko USM)
i organskim materijama i to kako
biorazgradivim (izraženim preko
BPK5) tako i bionerazgradivim (izraženim preko HPK). Primećeno je i
da opterećenost analiziranih mernih mesta po ispitivanim parametrima kvaliteta varira, što je posledica različitog porekla otpadnih voda
na pomenutim mernim mestima tj.
različitih grana industrije, primenjenih tehnologija, sirovina, kapaciteta i sl. Na osnovu sveobuhvatnog tumačenja dobijenih rezultata
može se zaključiti da kvalitet ispitivane otpadne vode ne odstupa od
karakterističnog kvaliteta neprečišćenih otpadnih voda. Zanimljivo
je uočiti i pravilnost kod oscilacije parametara u okviru dvadesetčetiri časa što je posledica određenih
ciklusa kod industrijske proizvodnje
i aktivnosti stanovništva. Za fekalne
izlive uočeno je konstantno prisutno
povećano fekalno zagađenje (izraženo preko NH3), koje i jeste karakteristično za ove vode usled njihovog
porekla, dok je na osnovu ispitivanja
atmosferskih izliva u sušnom periodu i priodu padavina potvrđeno da
padavine dovode do razblaživanja
„Zemun polje”, „Nova Nova” i
„Karađorđev trg”)
n atmosferski
izlivi: novi Mokroluški kolektor, Viline vode, 13-ca i
KCS („Gazela”, „Karađorđev trg”,
„Galovica” i „Nova”),kao i prelivna građevina u ulici Dr Ivana
Ribara.
n Korisnici
gradskog kanalizacionog sistema (GSP, BIP, DES, Borba,
Beogradske elektrane, Beogradska
pekarska industrija, NIS, OMV
pumpe...)
n uređaji
na Avali („Čarapićev brest”,
„Pansion Beograd” i „Mitrovića
dom”)
U toku 2012. analizirani su i vanredni uzorci, odnosno uzorci koji
obuhvataju analize vode za koju je
neophodno utvrditi poreklo, kao i
u raznim drugim situacijama (procurivanja, ispuštanja...), a za potrebe
pogona i službi koje pripadaju BVK.
U toku 2012. godine ukupno je analizirano 1521 uzoraka. Procentualna
zastupljenost analiziranih uzoraka
prikazana je na Slici 3.
Na osnovu dobijenih rezultata analiza pokazano je da su najveći izlivi Beogradske kanalizacije povremeno opterećena i suspendovanim
8 mernih mesta
43%
Razno 3, 0 %
Opšti + fekalni kolektori KCS
14,0 %
Zagađivači
10,0 %
PPOV Avala
6,0 %
Vanredni
3,0 %
Kišni kolektori KCS
21,0 %
Slika3: Procentualna zastupljenost analiziranih uzoraka u 2012. godini
211
panja JKP BVK rešavanju problema
odvođenja i prečišćavanja otpadnih
voda. Tokom 2012. godine, vršeno je
održavanje i redovna kontrola rada
uređaja za prečišćavanje otpadnih
voda SBR tehnologijom na sve četiri lokacije (Pansion „Beograd”, Hotel
„Avala”, „Mitrovićev dom” (Toranj)
i „Čarapićev brest”). U tu svrhu,
pored redovnog obilaska i vizualne kontrole opšteg stanja opreme,
na licu mesta vršeno je određivanje osnovnih parametara (rastvorenog kiseonika, pH, temperature i
elektoprovodljivosti) i merenje aktivnog mulja, dok su potpune fizičkohemijske i biološke analize vršene
u laboratoriji. U toku 2012. godine,
analizirano je ukupno 87 uzoraka.
Putem SMS-a vršen je daljinski nadzor i kontrola uređaja, dok je čišćenje separatora vršeno specijalnim
vozilom.
otpadnih voda i na taj način pozitivno utiču na kvalitet ovih voda.
Monitoringom korisnika gradskog
kanalizacionog sistema obuhvaćeni
su industrijski korisnici koji imaju
karakteristične otpadne vode sa
aspekta kvaliteta i kvantiteta i sa tih
lokacija potencijalno može biti ugrožen kanalizacioni sistem, radnici u
njemu i recipijent. U toku 2012. godine, izvršena je provera najdominantnijih industrijskih korisnika kanalizacionog sistema i analizirano 149
uzoraka otpadne vode (napomena:
treba imati u vidu da su sa pojedinih
lokacija definisana 2 ili više ispusta u kanalizacioni sistem). U sledećoj tabeli je prikazane su minimalne
i maksimalne vrednosti pojedinih
karakterističnih parametara kvaliteta različitih industrijskih otpadnih voda analiziranih tokom 2012.
godine.
parametri
t
[°C]
MIN
6,6
MAX
39
El. prov.
[µS/cm]
249
pH
USM
[mg/l]
HPK
[mg/l]
Cl[mg/l]
PO43[mg/l]
NH3
[mg/l]
4,1
2
10
20
3,1
0,1
0
4660 12,2
1132
900
1319
1924
43
116,6
Uređaji za prečišćavanje otpadnih voda u Park šumi Avala su
samo pokazatelji ozbiljnog pristu-
212
BPK5
[mg/l]
Preduzeće JKP „Gradska čistoća”
osnovao je 01. avgusta davne 1884.
godine kao „Službu za iznošenje
đubreta iz privatnih kuća i cišcenje
septičkih jama” dr. Vladan Ðordevic
tadašnji gradonačelnik Beograda.
Sedište te Službe bilo je na velikoj pijaci na mestu današnjeg Studentskog trga. Kao Javno komunalno preduzece registrovano je tek 29.
decembra 1989. godine., a na današnjem prostoru, u ulici Mije Kovačevića br. 4, poznatijem kao „Pionir”,
površine 55.000 m2, nalazi se od
1932. god.
Sve je počelo sa metlom, konjskim
zapregama, taljigama i traktorima
da bi se stiglo do savremenih kamiona sa više od 400 konjskih snaga,
kao i drugih mašina najsavremenijih tehnologija.
Javno komunalno preduzeće „Gradska čistoća” osnovala je Skupština grada Beograda. Preduzeće kao
osnovnu delatnost obavlja poslove
sakupljanja, odvoženja i deponovanja komunalnog otpada, kao i poslove cišcenja i pranja javnih površina
na teritoriji grada Beograda.
„Čistoća” obavlja i poslove reciklaže, održavanja deponije i uopšte tretman sakupljenog otpada sa gradskih površina i od 591.123 domaćinstava, ali i 14.642 pravnia lica.
Poslove iz osnovne delatnosti „Čistoća” obavlja 365 dana u godini 24 časa
dnevno, a zaposleni su organizovani
u sedam sektora.
Sektor „Operativa” koji broji najviše
zaposlenih, obavlja osnovnu delatnost na jedanaest opštinskih celina odnosno deset pogona, a ima
i posebno organizacione jedinice
i to pogon za sakupljanje i pro-
8.6. JKP „Gradska čistoća”
met sekundarnih sirovina „Otpad”
i pogon sakupljanja sekundarnih
sirovina i eksploatacije „Deponija
Vinča”. Zatim Sektor „Održavanje”
koji se bavi održavanjem i remontom voznog parka, Sektor „Pravnih, kadrovskih i opštih poslova”,
Sektor „Ekonomsih poslova”, „Sektor razvoja, urbanisticko-tehnickih
i građevinskih poslova” i „Sektor
komercijalnih poslova”. Posebno su
izdvojene Služba kontrole površina poslovnog i stambenog prostora
i vršenja usluga, Služba za informisanje i marketing i Služba bezbednost i zdravlje na radu, kao službe na
nivou preduzeća.
Radi kvalitetnijeg i bržeg obavljanja poslova, „Gradska čistoća” intezivno radi na usavršavanju zaposlenih, na osavremenljavanju mehanizacije i uvođenju modernih tehnologija po uzoru na evropske i svetske
metropole.
Iz dana u dan „Čistoća” postaje je
sve efikasnije preduzeće. Obuhvat
održavanih javnih površina sve veći,
Beograd čistiji, metode kojima se
postižu bolji rezultati sve savremenije, a uvođenjem savremene mehanizacije postiže se viši stepen higijene ulica prestonice.
Danas, JKP „Gradska čistoća” raspolaže sa 607 vozila. Delatnost preduzeća obavlja se specijalnim komunalnim vozilima, i to:
n ZA
SAKUPLJANJE I DEPONOVANJE SMEĆA: autosmecari (kamioni za sakupljanje smeca), autosmećari sa bočnim utovarom, autosmećari za podzemne kontejnere i
dvonamenska vozila (za sakupljanje smeća i pranje kontejnera)
213
ZA
ČIŠĆENJE I PRANJE JAVNIH
POVRŠINA: autocisterne (cisterne za pranje ulica), vozila Dulevo (Roadstar washer 5000 Hydro),
elektromašine za čišcenje ( Dulevo H47 RO), čistilice – Dulevo (200
quattro), Dulevo (5000 City i Evolution) i Mrecedes Benz (Schmidt),
prikolice za cišcenje (Broadway i
Brodd Twist), usisivači: mali sa četkama (Madvac PS 300) i veliki sa
četkama (Madvac 101 D)
n ZA
POTREBE ODVOŽENJA
KABASTOG SMEĆA, SMEĆA SA
„DIVLJIH” DEPONIJA, KAO I ZA
POTREBE UTOVARA I ODVOŽENJA SNEGA TOKOM ZIMSKOG
PERIODA (teretna vozila, građevinske i druge mašine): teški tricikli, prikolice i poluprikolice,
tegljač, teretna vozila, traktori, utovarivači, kombinovana mehanizacija (Wille) i grajferi
n ZA
DEPONOVANJE I ODVOZ
FEKALNOG OTPADA: specijalizovane cisterne
n GRAÐEVINSKE
I DRUGE MAŠINE ČIJA JE NAMENA RAZNOVRSNA: Buldožeri, bager, valjak,
kompaktori i viljuškari
n VIŠENAMENSKA
VOZILA: autopodizači
n VOZILA
ZA POTREBE PREVOZA RADNIKA KAO I ZA POTREBE KONTROLORA I POSLOVOĐA RADI OBILAZKA I KONTROLE IZVRŠAVANJE POSLOVA NA
TERENU: putnička vozila, bicikli
sa motorom
Pored klasičnih cisterni za pranje,
koju prate dva zaposlena radnika i
vozač, prvi u Srbiji smo uveli specijalna vozila za pranje pod visokim
pritiskom i smanjili smo broj zaposlenih na pranju. Tu su i autočistilice za pranje i čišćenje kojima upravlja i obavlja delatnost samo jedan
izvršilac, a koje u zimskom periodu sakupljaju sneg sa trotoara i pločn
214
nika. „Čistoćin” vozni park poseduje i specijalne mašine za pranje i
poliranje pešačkih zona u Beogradu
koje vrše i dezinfekciju. Tu su i specijalne zglobne mašine višenamenske upotrebe koje između ostalog
posebno održavaju ivičnjake, seku i
čupaju travu i korov, sakupljaju tako
nastali otpad, služe za utovar kabastog smeća i u zimskom periodu
imaju raonike za sneg kojima se čiste
pešačke zone. Tokom 2012. godine
„Čistoća” je svoj vozni park dopunila sa 10 mega i 20 piaggo vozila
koji služe za transport i u mnogome
olakšavaju rad na terenu.
Pored novih plastičnih metli, još su
u upotrebi i svima prepoznatljive
brezove metle.
U okviru raznih akcija u kojima je
„Gradska čistoća” uzela učešće u
cilju unapređenja kvaliteta životne
sredine Beograda, pokazalo se da
su naši sugrađani izuzetno zainteresovani za RECIKLAŽU. Primarna i sekundarna separacija, spada u
neke od najefikasnijih načina smanjenja količine otpada i smanjenja
„divljih” deponija kao jednih od najvećih zagađivača Beograda. Tokom
2012. godine na našem reciklažnom
dvorištu prikupljeno je 1.797.360 kg
papira, 168.170 kg gvožđa, 745.800
kg lima i 17.850 kg gusa. Prikupljeno je i 2.550 kg prohroma, 4.220 kg
bakra, 1.984 kg mesinga, 24.141 kg
aluminijuma, 29.820 kg alu limenki,
288 kg mekog olova, 10.140 kg akumulatorskog olova, 19.940 kg otpadnih guma, 305.520 kg meke I tvrde
plastike, 3.025.560 kg PET ambalaže,
16.580 kg stakla...
Zato što je značaj reciklaže od izuzetne važnosti za očuvanje životne sredine, ali i produženje životnog veka jedine javne beogradske
deponije „Vinča”, „Čistoća” je pored
postavljenih 39 reciklažnih ostrva
na teritoriji deset gradskih opština, 2010. godine počela i akciju „Eko
naši glumici igraju predstave humanitarno.
„Gradska čistoća” je posebno ponosna na projekat ugradnje podze
mnih kontejnera koji predstavljaju najbolji sistem za odlaganje kućnog otpada, ali ne samo u svestskim metropolama, jer je tokom
2012. godine 1.889 tih kontejnera
postalo sastavni deo i beogradske
infrastrukture. Zahvaljujući njima
na trotoarima sada ima više prostora za prolaz pešaka, ali I više parking mesta. Hermetički su zatvorni
I prazne se samo noću, što ne remeti dnevnu rutinu grada. Iz njih se
smeće ne rasipa, a ne mogu ni da se
pomeraju pa tako ugroze saobraćaj.
BESPLATNO ODVOŽENJE KABA
STOG SMEĆA SVAKOG PRVOG
VIKENDA U MESECU je tradicionalna akcija „Gradske čistoće”.
Tokom te akcije sugrađani mogu da
ostave belu tehniku i stari nameštaj
pored kontejnera, a taj kabasti otpad
radnici „Čistoće” uklanjaju potpuno
besplatno. Akcija važi samo za fizička lica, ali ne i za preduzeća koja tu
uslugu plaćaju po kubnom metru
odnetog otpada i broju utrošenih
sati, ali po izuzetno povoljnim cenama. Tokom trajanja akcije, prioritet u
odnošenju smeća imaju građani koji
raspolažu većim količinama otpada,
o čemu mogu obavestiti službe JKP
„Gradska čistoća” pozivanjem telefonskog broja 011/2768-770, nakon
čega ekipe preduzeća odmah izlaze
na teren i uklanjaju otpad.
Odličnu saradnju „Gradske čistoće” i sugrađana potvrđuje podatak
da je samo kroz akciju besplatnog
odvoženja kabastog smeća tokom
2012. godine sakupljeno i deponovano 21.462 m³, a ukupno uklonjeno
62.952 m³ tog otpada.
JKP „Gradska čistoća” je 01. marta
2010. godine započelo PROGRAM
BESPLATNOG ČIŠĆENJA SEP
TIČKIH JAMA, koji podrazumeKVALITET ŽIVOTNE SREDINE GRADA BEOGRADA U 2012. GODINI
kesa za čistiji grad” najpre na opštini Savski venac, a na proleće 2012.
godine tu akciju proširila na ceo
grad i omogućila sugrađanima iz
550.000 domaćinstava da učestvuju
u reciklaži I tako daju doprinos očuvanju životne sredine.
Sugrađanima koji su se prijavili za
učešće u akciji, na kućnu adresu
se svakog drugog meseca dostavlja osam „eko kesa” i osam jedinstvenih bar kodova. Kese popunjene
reciklabilima I to papirom, plastičnom i metalnom ambalažom, sugrađani jednom nedeljno ostavljaju u
blizini kontejnera ili veće saobraćajnice, odakle ih ekipe JKP „Gradska
čistoća” odnose unapred utvrđenom
dinamikom. Broj prijavljenih domaćinstava za učešće u akciji svakodnevno se uvećava, a samim tim i
svest o značaju reciklaže. Pri „Čistoćinom” INFO CENTRU Beograđanima je na raspolaganju 24 časa dnevno sedam dana u nedelji broj za prijavu učešća u akciji „Eko kesa za
čistiji grad”. Pozivanjem broja 011 33
14 019 sugrađani za svega par minuta mogu prijaviti svoje domaćinstvo
za učešće u akciji. Potrebno je samo
da prate uputstva govornog automata i ukucaju IDENT (identifikacioni
broj) sa uplatnice JKP „Infostana”.
Prijava za učešće u akciji može se
izvršiti i u bilo kojoj jedinici Pošte u
Beogradu, tako da sugrađani mogu
da izaberu način prijave koji im je
lakši, a na bilo koji način dovoljno je
prijaviti se samo jednom.
Tokom 2012. godine „Čistoća” je
nastavila sprovođenje četvrte sezo
ne edukativne kampanje „Prljavo
ili čisto nije isto” u okviru koje se
po beogradskim osnovnim školama
igra istoimena predstva, a najmlađi sugrađani tako kroz igru I pesmu
dobijaju osnovna znanja o reciklaži, odlaganju otpada I zaštiti životne sredine. Edukativna kampanja
obuhvata i specijalne škole u kojima
215
va da sva domaćinstva do kojih
još nije stigla kanalizaciona mreža
tokom godine imaju pravo na jedno
besplatno čišćenje jame. Akcija za
koju je veliki broj sugrađana pokazalo zaiteresovanost nastavljena je i
tokom 2011. i 2012. godine. Od početka akcije „Čistoćine” ekipe sa specijalizovanim vozilima su svakodnevno na terenu kako bi blagovremeno
odgovorili na brojne zahteve sugrađana. Svi sugrađani koji upute zahtev „Čistoći” evidentiraju se u bazu
podataka i automatski se stavljaju na
listu za pražnjenje septičkeih jama, a
naše ekipe pre izlaska na teren telefonskim putem obaveštavaju sugrađane o tačnom vremenu dolaska. Ta
akcija će se nastaviti do završetka
procesa prelaska svih beogradskih
naselja sa septičkih jama na kanalizacionu mrežu.
n U
akciji besplatnog čišćenja septičkih jama tokom 2012. godine ispražnjeno je 4.128 septičkih jama i iz
njih odvezeno 18.576 m³ fekalnih
materija
n Tokom
redovnih aktivnosti pražnjenja septičkih jama u 2012.
godini odveženo je 42.850,2 m³
fekalnih materija
Kako bi izašla u susret sugrađanima
„Gradska čistoća” je još 2011. godine oformila „MOBILNE EKIPE”
koje izlaze u susret skupštinama
stanara u čijoj je nadležnosti održavanje međublokovskih prostora, a
prvenstveno to čine kako bi pomogli sugrađanima koji često zajedno
sa „Čistoćinim mobilnim ekipama”
učestvuju u sređivanju kraja u kome
žive. „Mobilne ekipe” na teren izlaze
svakodnevno,a u svakoj akciji čišćenja međublokovskih prostora angažovano je najmanje 50 radnika, četiri transportna vozila, dve auto-čistilice, tri cisterne i jedna „vili” mašina.
Akcija je zbog velike zainteresovanosti sugrađana nastavljena i tokom
2012. godine.
216
Sugrađani mogu svoje predloge,
pitanja i zahteve uputiti „Gradskoj
čistoći” svakog radnog dana od 07
do 15h pozivom na broj 011 33 14 000,
ili slanjem na elektronsku adresu
infocentar@gradskacistoca.rs. Info
centar „Gradske čistoće” je moderna
služba posvećena direktnom radu sa
korisnicima usluga, kako bi se ostvarila što kvalitetnija, efikasnija i brža
komunikacija i uspešnija saradnja.
Tim obučenih i iskusnih operatera
beleži sve sugestije koje Beograđani imaju kako bi grad bio još uredniji i čistiji.
REDOVNE AKTIVNOSTI „Čistoće”
1. ODVOŽENJE I DEPONOVANJE SMEĆA
„Gradska čistoća” sakuplja sav
otpad u Beogradu osim opasnog.
Kućno smeće, odnosno svo smeće iz
domaćinstava i privrednih subjekata, a što nije industrijski otpad, odlaže se na deponiju Vinča. Deponija
Vinča kao jedina deponija za teritoriju grada Beograda, svih gradskih
kao i prigradskih opština, trenutno
zauzima prostor od oko 70 hektara
i ima kapacitet za odlaganje smeća
za najmanje narednih 20, a najviše 30 godina. Međutim, vek trajanja
deponije Vinča produžiće se projektom „Eko kesa za čistiji grad” tj. procesom reciklaže. Sav otpad sakupljamo iz sudova za smeće i to iz:
n kontejnera
zapremine 1,1 m3 28.228
komada
n džambo
kontejnera zapremine 3,2
3
m – 477 komada
n podzemnih
kontejnera od 1,5 m3 –
149 komada (koji su u funkciji)
n podzemnih
kontejnera od 1,8 m3 –
n podzemnih
kontejnera od 3 m3 –
1.612 komada (koji su u funkciji)
n podzemnih
kontejnera od 5 m3 –
n
n
n
n
n
n
n
n
betonskih
kanta za otpatke – 2.154
komada
visećih
korpica – 1.463 komada
rol kontejnera od 12 m3 – 20 komada
rol
kontejnera od 20 m3 – 29 komada
rol
kontejnera od 32 m3 – 23 komada
kontejneri
od 3,2 m3 za potrebe
reciklažnih ostrva – 112 komada
reciklažna
zvona – 89 komada
kontejner
zapremine 5 m3 – 130
komada
PVC
kanti od 240 litara, koje
su raspodeljene stanovništvu prigradskih naselja u zoni porodične
stambene izgradnje. Građani koji
poseduju te kante, imaju obavezu da ih u određeno vreme iznose kako bi ih naši zaposleni ispraznili pomoću specijalnih vozila.
Podeljeni je ukupno 45.790 kanti
na teritoriji svih prigradskih naselja grada Beograda, i to:
n Zvezdara
– 6.736 kanti (Veliki Mokri Lug, Mali Mokri Lug,
Padina)
n Palilula
- 5.881 kanti (Slanci, Veliko selo, Višnjica, Borča, Krnjača, Mali zbeg, Put za Crvenku,
Sebeš, Pretok, kotež, Mali Leskovac)
n Čukarica
– 3.989 kanti (Velika
Moštanica, Ostružnica, Umka,
Pećani, Rucka) Voždovac – 4.966
kanti (Pinosava, Beli potok,
Zuce, Porodice Trajković, Selo
Rakovica, Dugo polje, Ripanj-put
za koloniju, Jajinci, Padina, Jaše
Ignjatovića)
n Novi
Beograd – 369 kanti (Naselje Ledine)
n Zemun
– 13.410 kanti (Batajnica, Plavi horizonti, Altina, Ugrinovci, Busije, Šangaj Soko salaš,
naselje Universal)
Surčin
– 10.439 kanti (Surčin,
Dobanovci, Jakovo, Progar, Bečmen, Petrovčić, Boljevci)
Podaci o broju sudova su dati
zaključno sa 31. 12. 2012. godine.
n
n
Smeće dopremljeno na deponiju „Vinča”:
Na jedinu javnu beogradsku deponiju „Vinča” u 2011. godini dovezeno
je 422.132 t smeća smećarskim vozilima i 50.135 t transportnim vozilima
što ukupno iznosi 472.267 t smeća.
U 2012. godini je na „Vinču” dovezeno 446.882 t smeća smećarskim vozilima i 56.818 t transportnim vozilima što ukupno iznosi 503.700 t
smeća.
2. PRANJE I ČIŠĆENJE JAVNIH POVRŠINA
Čišćenje i pranje javnih površina
vrši se na osnovu Ugovora između Grada Beograda i JKP „Gradska
čistoća” na godišnjem nivou.
„Gradska čistoća” svakodnevno vrši
čišćenje i pranje javnih površina koje
su u njenoj nadležnosti, s tim što se
pranje ne sme vršiti kada je temperatura vazduha ispod četiri stepena Celzijusa. U zimskom periodu
se poslovi „Gradske čistoće” uglavnom odnose na čišćenje i sakupljanje
snega i leda, kao i posipanje soli na
javnim površinama koje su u nadležnosti tog preduzeća.
n Očišćena
površina ulica, trgova i
podzemnih prolaza u 2011. godini
2.390.344.802 m²
n Očišćena
površina ulica, trgova i
2.544.678.005 m²
n Redovno
oprana površina ulica,
trgova i podzemnih prolaza u
2011. godini 360.243.300 m² Redovno oprana površina ulica, trgova i
476.619.850 m²
n Zimsko
pranje ulica, trgova i podzemnih prolaza u 2011. godini
85.038.349 m².
217
n
Zimsko
pranje ulica, trgova i podzemnih prolaza u 2012. godini
132.519.273 m².
n
n
VANREDNE AKTIVNOSTI GRADSKE
ČISTOĆE TOKOM 2011.
Uklonjene
„divlje” deponije sa
javnih i drugih površina na teritoriji Grada Beograda: Zrenjaninski put, naselje Ovča, Pančevački
put, blok braće Marić, blok Sutjeska, blok Zage Mali Vuk, naselje
Popova bara, ispod mosta „Gazela”, divljeg romskog naselja kod
Belvila, Surčinskog puta, Brodarska, Sadika Ramiza, Surčinska,
Bežanijska kosa, Dr. Ivana Ribar,
Grčke, Vinogradska, Tekeriška,
Zaplanjska, Kružni put, Mokroluška, Erčanska, porodice Trajković,
Potočka, Smederevski put, Cvetanova ćuprija, Braće Srnić, Radnička, Vodovodska, Marka Čelebonovića, naselje Makiš, Ibarska magistrala kod skretanja za Železnik
kao i sa drugih lokacija, posebno
oko romskih naselja.
Tačan podatak o broju „divljih”
deponija ne postoji, jer dok ih sa
jedne lokacije „Čistoćine” službe
uklanjaju, istovremeno se stvaraju
nove na drugoj lokaciji ili na već
prethodno očišćenoj. Neke lokacije
„divljih” deponija nažalost se ponavljaju više od deset godina.
JKP „Gradska čistoća” sredstvima
javnog informisanja neumorno apeluje na sugrađane da ne bacaju smeće
na mesta koja za to nisu predviđena,
budući da time ruže svoj grad, ugrožavaju sopstveno zdravlje i zauzimaju prostor koji bi mogao biti iskorišćen za izgradnju neke zelene površine ili parka. Međutim, dobrom
saradnjom sa komunalnim inspekcijama, komunalnom policijom ali
i eventualnom oštrijom kaznenom
politikom, problem „divljih” deponija može biti trajno rešen.
n
218
n
n
Broj
uklonjenih „divljih” deponija
u 2011. godini - 645.
Broj
divljih deponija u 2012. godini - 626.
n Ukupno
je sa nelegalnih smetlišta odneto 109.705 m³ raznog
smeća
Vanredno
angažovanje resursa
JKP „Gradska čistoća” odvijalo se
i povodom održavanja manifestacija: doček Nove godine, Ulica
otvorenog srca, Dani Beograda,
Srbija open, Beogradski maraton,
Festival hrane, Karneval brodova, Festival pića, Trka u venčanicama, Festival cveća, Dečiji karneval,
Beer fest, Vojna parada, koncert
Zdravka Čolića, Dunav fest, politički mitinzi, doček Novaka Đokovića, čišćenje i pranje povodom
otvaranja Tašmajdanskog parka,
prolećno uređenje grada, dani vojske Republike Srbije, Fiš fest, Beogradizacija Beograda, Rolerijada,
Dan odgovorne kupovine, Osmomartovski učenički bazar.
Vršeno
je besplatno odvoženje
kabastog otpada svakog prvog
vikenda u mesecu i tom prilikom
je ukupno u 2012. odvezeno 21.462
m³.
AKCIJE:
n Akcija
„Očistimo Srbiju”
n Prolećna
akcija čišćenja priobalja
Save i Dunava
n Akcija
čišćenja međublokovkih
prostora
n Akcija
čišćenja i pranja ulica i drugih javnih površina pre i posle
održavanja Beogradskog maratona
n Akcija
raseljavanja Roma
8.7. JKP „ZELENILO-BEOGRAD”
„ZELENILO-BEOGRAD” je javno komunalno preduzeće koje održava javne
zelene površine na teritoriji deset gradskih opština, i to:
R.
br.
NAZIV
1.
JAVNE ZELENE POVRŠINE
1.1. parkovi
1.2. skverovi
1.3. saobraćajnice
1.4. uličnii travnjaci
1.5. stambena naselja
ostale zelene površine( uključen
Pionirski grad KBC Bežanijska
1.6.
kosa, Vojni muzej i Botanička bašta
)
1.7. delimično uređene površine
zelene površine na obalama i prio1.8. balju Save i Dunava i delu priobalja
Topčiderske reke
park šume ( uključena zaštićena
1.9 prirodna dobra , Veliko Ratno
ostrvo i Banjička šuma )
1.10 zaštitni pojasevi
Ukupno 1: Broj
objekta
Površina
52
54
89
96
265
ha
ha
ha
ha
ha
327,73
8,93
162,97
23,08
1.088,64
259
ha
220,79
125
ha
172,62
14
ha
47,17
22
ha
629,43
3
ha
15,76
ha 2.697,12
ČVRSTI ZASTORI I PARKINZI VAN ZELENIH POVRŠINA
2
2.1. čvrsti zastori
2.2. parkinzi
Ukupno 2: ZAŠTIĆENA PRIRODNA DOBRA
3.1. Veliko ratno ostrvo
3.
4.
1
3.2. Banjička šuma
1
Pojedinačno zašptićena prirodna
dobra (zaštićena stabla)
DRVOREDI
4.1. Broj drvorednih mesta
3.3.
233
568
ha
ha
32,25
61,19
ha 93,44
ha
211,38
ha
59,41
kom.
40
kom.
67.063
5.
RAZNI TIPOVI ŽARDINjERA
kom.
2.500
6.
JAVNI SANITARNI OBJEKTI
VODENA POVRŠINA U
TOPČIDERSKOM PARKU
kom.
22
kom.
1
7.
219
Osnovano je 1929. godine i danas
ima 1.191 zaposlenog, od kojih 157
fakultetski obrazovanih stručnjaka
različitih profila. U tom broju, najzastupljeniji su diplomirani inženjeri pejzažne arhitekture i inženjeri
šumarstva, inženjeri poljoprivrede i
arhitekture - 114.
Preduzeće raspolaže sa 12 hektara površine za proizvodnju biljnog
materijala na otvorenom i 7.000 m²
pod staklenicima.
„Zelenilo-Beograd” je organizovano kao Javno komunalno preduzeće radi vršenja delatnosti uređenja
i održavanja javnih zelenih površina, javnih sanitarnih objekata, prateće proizvodnje i popravke parkovskih, sportskih i drugih rekvizita,
proizvodnje cveća, ukrasnog bilja
i popune sadnica u park-šumama.
Pored navedene komunalne delatnosti koju vrši na teritoriji deset opština, Preduzeće obavlja i poslove koji
su u funkciji komunalne delatnosti; uređenje novih parkova, zelenih
i rekreacionih površina, u manjem
obimu trgovina cvećem, sadnim
materijalom, semenskom robom,
sredstvima za zaštitu bilja i dr. izrada investicione i tehničke dokumentacije za uređenje i rekonstrukciju
postojećih parkova, zelenih i rekreacionih površina i pratećih objekata i opreme.
Preduzeće ima takvu unutrašnju
organizacionu strukturu da sektorski pokriva oblast planiranja, projektovanja, proizvodnje biljnog materijala, izgradnje (podizanja) i održavanja (nege ) javnih zelenih površina.
Prema gradskoj Odluci o održavanju
javnih zelenih površina, održavanje
javnih zelenih površina je komunalna
delatnost od posebnog društvenog
interesa. Na teritoriji Grada razlikujemo:
n javne
zelene površine čije održavanje
obavlja javno komunalno preduzeće osnovano za obavljanje te delatnosti ili kome su ti poslovi povereni (JKP „Zelenilo-Beograd”)
220
n
javne
zelene površine (park-šume) čije
je održavanje povereno saglasno
Zakonu o šumama Republike Srbije , JP „Srbijašume”i JKP „Zelenilo-Beograd” ) i
n
javne
zelene površine specijalne namene (zelenilo u školskim dvorištima,
u krugu poslovnih, zdravstvenih,
prosvetnih i kulturnih objekata,
tereni namenjeni za fizičku kulturu, zelenilo na gradskim grobljima, botaničke bašte, zoovrtovi,
arboretumi i rasadnici) čije održavanje obavljaju pravna i fizička lica
koja neposredno koriste te površine ili kojima su te površine poverene na upravljanje.
Održavanje površina koje nisu poverene JKP „Zelenilo-Beograd” i JP
„Srbijašume” nije pod jedinstvenim nadzorom i njihovo održavanje
prepušteno je neujednačenim shvatanjima i ulaganjima. Ove površine nisu pokrivene nekom programskom osnovom u pogledu planiranja, održavanja i unapređenja zelenila već je kvalitet njegovog podizanja, uređenja i održavanja na veoma
niskom nivou, često prepušten izboru i oceni lica koja se o tome staraju. Ovo uslovljava da velike zelene
površine ne samo da nemaju oblikovnu vrednost već se ne uključuju
u funkciju i sistem zelenila u Gradu.
To se pre svega odnosi na zelene
površine u krugu poslovnih objekata, zelenilo ispred individualnih
stambenih zgrada i dr.
Održavanje podrazumeva: negu i obnovu biljnog materijala, održavanje
staza i objekata, održavanje, zamenu
instalacija i inventara koji pripadaju zelenoj površini, održavanje čistoće, preduzimanje mera za zaštitu od
požara i drugih elementarnih nepogoda, insekata i biljnih bolesti.
Obim i kvalitet održavanja javnih
zelenih površina određuje se prema
kategoriji u koju je ta površina svrstana i obavlja se prema godišnjem
programu koji usvaja Skupština
grada Beograda.
perena – trajnog cveća, 980 hrizantema, 2.570 povijuša, 2.512 ruža,
158 ruža puzavica, 3.786 m1 žive
ograde i 133.645 lukovica lala, narcisa, krokusa i zumbula,
n kod
9.955 stabala na javnim zelenim površinama obavljena je seča
suvih i polomljenih grana, kod
13.639 komada obavljeno je izdizanje krune, a ista je formirana kod
526 komada kao i estetski oblikovana na 461 stabala. Interventni
radovi u krunama obavljeni su na
82 stabla a na 18.171 stablu obavljena je seča izbojaka i zaperaka,
n u
drvoredima je, zasađeno 2.057
sadnica a uklonjeno 2.112 zaraženih, suvih i opasnih po bezbednost stabala, izvršena je proreda krune kod 7.267 stabala, formiranje krune kod 422 komada,
na 5.160 stabala je obavljeno kresanje grana zbog smetnji raznim
vodovima, javnoj rasveti i semaforima. Seča suvih i polomljenih
grana obavljena je kod 2.590 stabala, izdizanje krune kod 246, interventni radovi u krunama obavljeni
su na 48 stabala, malčiranje sadnih
mesta urađeno je kod 12.541 stabla
a kod 39.700 komada je obavljena
seča izbojaka i zaperaka.
Zamena zagađene zemlje urađena je
kod 1.350 stabala, zalivanje cisternom obavljeno je kod 85.100 stabala
a sa hidrantskom mrežom zalivano
je 140.276 stabala,
n na
zelenim površinama je uklonjeno 1.587 panja a iz drvoreda 2.112,
n u
drvoredima je postavljeno 1.862
nova vertikalna metalna štitnika ,
„korseta’’, isti su popravljeni kod
1.310 stabala a kod 2.610 komada je
obavljeno ispravljanje. Kod 28 stabala su postavljeni horizontalni
štitnici od metalnih profila, ankerovanje sadnica sa dva ankera je
obavljeno kod 200 sadnica a zamena kod 507, dok su ankeri popravljeni kod 819 sadnica. Čišćenje sad-
Parkovi, skverovi, ulični travnjaci,
saobraćajnice i stambena naselja svrstani su u pet kategorija, u zavisnosti
od njihovog društvenog i istorijskog
značaja, lokacije, namene, opremljenosti objekata, broja korisnika i ekonomičnosti održavanja. Ove kategorije karakteriše određen broj ponavljanja osnovnih operacija održavanja zelenila, a prema tabeli usvojenih normativa. Nivoi održavanja po
kategorijama su uglavnom ujednačeni na svih deset opština.
Delimično uređene površine su svrstane
u šestu kategoriju održavanja.
Preduzeću i profesiji uopšte poveren
je, možda, jedan od najlepših zadataka u izgradnji i uređenju Beograda
- da gradu sačuva i proširi zelenilo,
da uveća prostor oduzet od prirode
a koji se mora vratiti čoveku.
Realizaciju dela ovog zadatka, u
2012 godini, JKP „Zelenilo-Beograd”
je ostvarilo kroz razne gradske programe a prvenstveno kroz Program
redovnog održavanja javnih zelenih
površina.
U okviru ovog programa navodimo
jedan broj karakterističnih pokazatelja i to:
n na
javnim zelenim površinama
zasađeno je 1.265 sadnica četinara i
lišćara, 4.287 komada raznog šiblja,
740 poleglih četinara, a u žardinijerama, 676 sadnice niskih četinara, 5 komada srednjih i niskih
lišćara, 8.850 komada raznog šiblja
i 80 komada poleglih četinara.
Sa istih površina uklonjeno je 5.142
zaraženih ,trulih, suvih i opasnih po
bezbednost stabala.
Zalivanje sadnica hidrantskom mrežom je obavljeno kod 37.098 stabala a
cisternom kod 100.731.
Malčiranje je obavljeno oko 2.337
sadnica,
n u
toku prolećne i jesenje sezone
sadnje, proizvedeno je i zasađeno
na javnim zelenim površinama i
u žardinijerama 666.580 komada
sezonskog cveća, 21.280 komada
221
nih mesta je obavljeno kod 95.636
stabala,
n na
zelenim površinama okopano
je 16.412 sadnica drveća, sezonsko
cveće, perene, živa ograda i ruže
okopani su na površini od 347.986
m2, riljanje šiblja obavljeno je na
površini od 331.412 m2, orezivanje
šiblja na površini od 106.937 m2,
žive ograde na 912.929 m2 i ruža
na 12.990 m2.
U drvoredima je izvršeno okopavanje 41.500 sadnica sa čankovanjem,
n na
zelenim površinama je izvršeno
zalivanje sezonskog cveća i perena korišćenjem hidrantske mreže
na površini od 555.343 m2 a cisternom na 260.379 m2. Šiblja, ruže i
žive ograde zalivane su korišćenjem hidrantske mreže na površini od 825.431 m2 a cisternom na
207.756 m2,
n u
žardinijerama je zamenjeno 100
komada plastičnih uložaka i 600
komada plastičnih saksija, okopano je 43.172 komada biljnog materijala, orezano 4.247 komada oštećenog šiblja a zalivanje je obavljeno
kod 55.246 komada. Prihranjivanje
mineralnim đubrivom je urađeno
kod 6.384 komada šiblja a oprano
je 800 žardinijera,
n u
okviru održavanja travnjaka,
košenje trave i sakupljanje sa odvozom koševine, kao jedna od najuočiljivijih operacija na održavanju javnih zelenih površina (koja
najviše utiče na utisak uređenosti zelenih površina), obavljeno je
tokom 2012. godine na površini
od 64.845.954 m² a košenje korova motornim čistačem sa prikupljanjem i odvozom na površini od
40.583 m2,
Istovremeno je urađen nov, obnovljen, ili podsejan postojeći travnjak
na površini od 58.714 m² a zalivanje travnjaka je obavljeno na površini od 10.387.354 m2 i prihranjivanje
na 199.412 m2.
222
n
n
n
n
n
n
n
n
n
sa
zelenih površina skinuto je 166
m3 zagađene zemlje a doveženo
1.689 m3 nove za humuziranje kao
i 48 m3 rizle,
krčenje
podrasta je izvršeno na
površini od 63.734 m2, a mulčiranje terena na 32.700m2,
na
zelenim površinama je obavljeno grabuljane, skupljanje i odvoz
lišća sa površine od 27.692.988 m2,
a usitnjavanje lista i koševine sa
odvozom na 1.706.868 m2
obavljeno
je hemijsko tretiranje
protiv biljnih bolesti i štetočina i
folijarno prihranjivanje na 20.467
stabala, 101.000 m2 pod šibljem i
ružama na zelenim površinama i
na 24.626 m2 cvetnih zasada kao
i na 11.120 stabala u drvoredima,
obavljeno
je hemijsko tretiranje
i folijarno prihranjivanje 20.589
mladih sadnica u drvoredima kao
i prihranjivanje mineralnim đubrivom 3.074 sadnica na zelenim
površinama i 11.188 u drvoredima,
obavljeno
je hemijsko tretiranje korovskih biljaka, nepoželjne zeljaste i drvenaste vegetacije na površini od 273.471 m2, kao
i mehaničko uklanjanje nepoželjne drvenaste vegetacije sa površine od 29.250 m2,
na
površini od 77.722 m2 staza,
rigola i platoa obavljeno je skidanje nanosa ručnim alatom, kao
i mehaničko uklanjanje trave i
korovskih biljaka sa površine od
78.503 m2,
peščanicima na dečijim igralištiu
ma zamenjeno je 384 m3 peska.
ugrađeno
je 460 novih klupa, 89
m1 klupa na zidićima, 9 rustik garnitura, 7 suncobrana od drveta,
316 komplet korpi za otpatke, 54
metalnih korpi bez nosača- stuba
i 184 limena uloška u đubrijerama. Ugrađeno je i 16 đubrijera za
higijenu pasa, 45 ljuljaški i 47 klackalica, postavljene su 9 penjalica,
2 tobogana i 7 vrteški na dečijim
igralištima kao i 7 sportskih rekvi-
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
seča
zaraženih, trulih, suvih i
opasnih po bezbednost 120 stabala, seča suvih grana kod 1.371,
a hiruški je sanirano 345 vrednijih stabala, hemijski je tretirano i
folijarno prihranjeno 560 stabala i
posađeno 20 stabala i 3.945 komada sezonskog cveća,
košenje
trave i korova sa grabuljanjem i odvozom na površini od
452.525 m2,
krčenje
podrasta na površini od
80.075,80 m2 i mulčiranje terena od
bagremca ( Amorpha fruticosa) na
44.305 m2,
grabuljanje
lista pored staza i
odvoz sa površine od 67.500 m2,
uklonjeno
je 502,30 m3 raznog
smeća sa divljih deponija a sa zelenih površina sakupljeno je ručno i
odveženo na deponiju 256, m3,
obavljeno
je čišćenje u šumskim
delovima na površini od 5.053.897
m2 i na popločanim stazama na
površini od 39.800 m2,
ručno
čišćenje snega je rađeno na
površini od 12.300 m2 i mašinsko
na 15.000m2,
popravljeno
je 65 rustik korpi i
18 m1 ograde a ofarbano 3 rustik
paviljona, 10 rekvizita i 4 mostića,
popravljene
su zemljane staze na
površini od 210 m2,
radovi
na sanaciji korita Banjičkog
potoka na dužini od 650 metara,
premijerno
je prikazan ekološkodokumentarni film o Velikom ratnom ostrvu, Beogradska oaza, režisera Petra Lalovića, priča o ostrvu,
kao carstvu životinja i rezervatu
biljnog sveta. Film prati život na
ostrvu tokom sva četiri godišnja
doba, kada biljke i životinje menjaju svoje lice i svoj način života.
uzeto
je aktivno učešće u raznim
informativno- propagandnim
manifestacijama (Dani zaštite
prirode, Sačuvajmo Dunav, Eko
kamp, Dani Evropske baštine, i dr.)
zita tip „teretana’’. Postavljeno je
4 komletne konstrukcije koša sa
tablom, obručom i mrežom i 2 za
mali fudbal, 8 novih informativnih tabli, 456 metara ograde, 1.961
metalni stub, 6 m1 rukohvata i 469
šaht poklopaca od betona,
n popravljeno
je 173 klupe, 2.640
rekvizita na dečijim igralištima i
565 m1 rustik ograde a zamenjeno je 12.131 m1 drvenih lajsni na
klupama,
n ofarbano
je: 8.953 klupa kao i 1.415
m1 klupa na zidićima, 2.532 dečija rekvizita, 3.150 korpi za otpatke, 6.521 zaštitna metalna stuba,
11.852 m2 metalne ograde i 2.291
m1 rustik ograde, 5 paviljona, 47
rustik stola, 1.862 m1 rukohvata i
95 šlipera,
n čišćenje
snega, ručno i mašinski, obavljano je na površini od
10.922.479 m2, so je posipana na
površini od 9.169.085 m2 a razbijanje leda na 162.634m2,
n sa
zelenih površina sakupljeno je
ručno i odveženo na deponiju 141
m3 raznog smeća i 113 m3 građevinskog šuta,
n na
površini od 2.627.124 m2 obavljeno je suzbijanje štetnih glodara.
n za
higijenu pasa postavljeno je
63.684 papirnih i 63.684 PVC kesa,
U okviru radova na Zaštićenim prirodnim dobrima (Banjička šuma i
Veliko ratno ostrvo) najznačajniji
pokazatelji su:
n urađena
je projektna dokumentacija za otvaranje istražno eksploatacionog bunara na Velikom ratnom ostrvu,
n čišćenje
kanala Veliki Galijaš na
dužini od 935 metara (250 m3),
n i
probijanje putnih pravaca u zoni
I na površini od 8.500m2,
n obavljeno
je košenje oko taksodijuma i poljskog jasena na površini
od 44.450 m2 i radikalno prihranjivanje 1.016 mladih sadnica,
223
JKP „Zelenilo – Beograd’’ je takođe radilo na sličnim zadatcima po
posebnim programima za, Gradski
Sekretarijat za zaštitu životne sredine, Gradski Sekretarijat za saobraćaj,
Direkciju za građevinsko zemljište i
izgradnju Beograda, JKP „Pogrebne
usluge’’, JKP „Parking servis’’, JKP
„Beogradske Elektrane’’, Republičke organe, Institut za virusologiju
„Totlak’’ i dr.
U okviru ovih programa najznačajniji pokazatelji su:
n seča
zaraženih, trulih, suvih i opasnih po bezbednost 370 stabla,
n izdizanje
krune kod 1.000 a seča
suvih i zaraženih grana na 140 stabala. Formiranje krune je obavljeno kod 209 stabala, proreda krune
kod 7 i izvađeno je 15 panjeva, orezano 1.248 m2 žive ograde i okopano 444 m2 a hemijski je tretirano
636 stabala,
n posađeno
je 240 sadnica lišćarskog
i četinarskog drveća, 285 sadnica
šiblja, 25 komada trajnog cveća –
perena, 10.823 komada sezonskog
cveća kao i 4.150 komada lišćarskih sadnica za pošumljavanje,
n održavanje
334,5506 m2 površina
pod travom u tramvajskim bašticama,
n održavanje
biljnog materijala u
uličnim žardinijerama GO Stari
Grad, Vračar i Savski venac u površini od 83.000 m2,
n krčenje
nepoželjne vegetacije na
površini od 4.055 m2, krčenje
podrasta na 2.720 m2, mulčiranje
terena na površini od 33.776 m2,
košenje travnjaka na površini od
290.004 m2 i grabuljanje na 17.532
m2, obnova travnjaka na površini
od 2.260 m2 i čišćenje travnjaka na
površini od 1.928.520 m2,
n čišćenje
snega na površini od
513.153 m2 i posipanje soli na
n 777.183
m2 oko poslovnih objekata
Vlade Republike Srbije i na stajalištima javnog prevoza,
224
U cilju povećanja intenziteta održavanja i opšte uređenosti javnih zelenih površina na teritoriji deset gradskih opština obavljani su i radovi na
popravkama, sanaciji i tekućem održavanju jednog broja degradiranih
i oštećenih javnih zelenih površina
i objekata.
Neki od tih objekata su:
n parkovi:
Tašmajdan, park Topčider, Bele vode, Finansijski, park
„Luke Ćelovića’’, Akademski, Pančićev, Miljakovački, park Jelovac i
park u Bloku 22,
n Slobodne
površine u blokovima 1,
11b, 22 , 38, 45, 61, 62, 63, 70 i 70a na
Novom Beogradu,
n U
okviru blokovskog zelenila u
Ulicama: Indire Gandi 2 i Svetozara
Radojčića 2-9, Medakovićva 113,
Meštrovićeva 12-20, Braće Jerkovića
76a, 195- 197, Borivoja Stevanovića
2, Kumodraška 101- 105, Žarka
Vukovića Pucara 15, Koste
Trifkovića 2-6, Stanka Vraza 63,
Mirijevski venac 2, Bulevar kralja
Aleksandra 312, 326-328, Naselje
Rudo – Istočna kapija 3, Borska 38a
i78-92, Resnik, Tadeuša Košuška
71-84, Jovana Rajića 5e, Dragoslava
Srejovića 58, Marijane Gregoran
11-18, Banjički venac 28-32, ugao
Ljutice Bogdana i Milutina
Ivkovića, Nikole Marakovića 13,
29-31, i t.d.
Na ovim objektima saniran je i ograđen znatan broj dečijih igrališta, stepeništa sa rukohvatima, podesta,
platoa i staza, obnovnjeni su travnjaci, postavljeni su zaštitni stubovi,
ograde, parkovski mobilijar, rekviziti za decu. Postavljani su fitnes
rekviziti i uređene su ograđene oaze
– eko zone sa rekvizitima za pse.
Postavljene su đubrijere za higijenu
pasa i posađena određena količina
raznog sadnog materijala.
U okviru ovih programa najznačajniji pokazatelji su:
n sanirano
je 98 m2 stepeništa, a izrađeno je i 852 m1 rukohvata,
Ministarstvo
vera, Crveni krst Beograda, Ministarstvo unutrašnjih
poslova, Kliničkog centra Srbije,
Sigurna kuća u Rakovici, Udruženje građana „Šumska vila’’, Savez
slepih Srbije, SO „Grocka’’, „Vladimirci’’, „Priboj’’ i Mladenovac,
Udruženje pejsažnih arhitekata,
Narodna Supština, Geografski
fakultet, Udruženje distrofičara,
Matematička gimnazija, Tehnička
škola „Drvo art’’, Hemijsko-tehnoliška škola, Tehnička škola „Zmaj’’,
Osnovne škole : „Vladimir Nazor’’,
„Isidora Sekulić’’, „Đuro Strugar’’,
Stevan Sinđelić’’, „Vuk Karadžić’’,
„Nikola Tesla’’, „Banović Strahinja’’, „Vojvoda Živojin Mišić’’, „NH
Dušan Dugalić’’, „Rade Končar’’,
„Dragan Kovačević’’, „Oslobodioci
Beograda’’, „Novi Beograd’’, „Aca
Milosavljević’’ u Rušnju, „Đorđe
Krstić’’, „Filip Kljajić Fića’’, „Jelena Ćetković’’, „Stefan Nemanja’’,
„Svetozar Marković’’ i dr., Predškolske ustanove: „Čika Jova Zmaj’’,
„Izvorčić’’, „Boško Buha’’, „Dimitrije Koturović’’, „Maštalica’’ u
Ostružnici, „Roda‘’ , „Bubamara’’
u Rušnju, „Čigra’’ i dr., Manastir Dečani, Hram Svetih Apostola
Petra i Pavla, KBC „Dragiša Mišović’’ i „Zemun’’, Skupštine stanara
na više lokacija i adresa u Gradu,
Udruženja građana, itd.
U okviru obeležavanja Dana Preduzeća, 22. oktobra, a sa ciljem podizanja nivoa izgleda javnih zelenih
površina kao i njihovog obogaćivanja koloritom, „Zelenilo – Beograd‘’ je posadilo na prostoru Pionirskog parka kao poklon Gradu, jednu
odraslu sadnicu američkog drena.
Iako beograđani imaju pozitivni
odnos prema zelenim površinama,
postoji i jedan broj nesavesnih građana protiv kojih je tokom 2011.
godine podneto 1.229 raznih vrsta
prijava.
novi
travnjak je podignut na površini od 31.853 m2,
n posađeno
je 98 sadnica raznog
drveća,
n na
stazama i platoima podignut je
novi zastor na površini
n od
31.647 m2,
n ugrađeno
je 15.702 m1 ivičnjaka,
n postavljeno
je 2.566 m1 raznih
tipova ograde i 670 komada zaštitnih stubova,
n izgrađeno
je 227 m3 potpornih
zidova,
n od
mobilijara, postavljeno je 472
nove klupe, 217 korpi i 192 rekvizita na dečijim igralištima. Postavljena su 10 šah stola, 52 fitnes rekvizita a popravljeno je i 32 raznih
rekvizita na dečijim igralištima,
n u
delu javnih površina gde je
dozvoljeno puštanje pasa – eko
zone, postavljeno je 19 đubrijera za
njihovu higijenu,
n Izvršena
je popravka – zamena
polomljenih drvenih lajsni na klupama u dužini od 211 m1 kao i
postavljanje 158 zaštitnih korseta
oko mladih sadnica.
U istom periodu JKP „Zelenilo –
Beograd'' je u okviru svoje delatnosti i srazmerno svojim mogućnostima, pomoglo održavanje jednog
broja značajnih kulturnih i sportskih manifestacija u Beogradu:
n Evropsko
prvenstvo u rukomet,
Festival zdravlja, Festival''Mikser'',
26 Međunarodni turnir u rvanju,
Svetski kup u veslanju, Trofej Beograda za mlađe juniore u atletici, manifestaciju kolektivno venčanje „Svadba za maštanje'', Radost
evrope, BITEF, Karneval brodova, Aeromiting, Beogradski latino maraton, manifestacije „Dani
Dunava'', Eko kamp, Dani Evropske baštine „Za zeleniji Beograd'',
Očistimo Srbiju i dr.
Kao i uređenje nekih institucija
kulture, prosvete i zdravstva i to:
n
n
225
8.8. JKP „BEOGRADSKE ELEKTRANE”
GODIŠNJI IZVEŠTAJ ZA 2012.GODINU PRAĆENJE KVALITETA I UNAPREĐENJE
ŽIVOTNE SREDINE U JKP „BEOGRADSKE
ELEKTRANE”
1. Istorijat
JKP „Beogradske elektrane” osnovano je 1965. godine, spajanjem
preduzeća u osnivanju Toplana sa
Novog Beograda i stare elektrane
na Dunavskom keju. Od dana osnivanja, osnovna delatnost preduzeća bila je kombinovana proizvodnja
električne i toplotne energije i prenos toplotne energije do potrošača.
Do kraja 1989. godine, BE poslovale su kao radna organizacija sa tri
OOUR-a i RZ, u sastavu Združene elektroprivrede Srbije. Skupština grada Beograda, donela je 21. 12.
1989. godine, na osnovu Zakona o
komunalnim delatnostima i Statuta
grada Beograda, Rešenje o organizovanju Radne organizacije „Beogradske elektrane”, kao Javnog komunalnog preduzeća.
2. Delatnost preduzeća: Proizvodnja i
snabdevanje toplom vodom i parom
Proizvodnja toplotne energije u 2012.
godini, obavljala se iz 59 toplotnih
izvora, od kojih se iz 4 izvora koja
nisu vlasništvo BE, vrši preuzimanje
toplotne energije, a to su Galenika,
Elektronska Industrija, Vojna akademija i Topčider-vojna ustanova. Proizvodnja i isporuka toplotne energije za zagrevanje sanitarne tople
vode, vrši se tokom cele godine iz 11
toplotnih izvora.
Prema podacima iz septembra 2011.
godine, BE snabdevaju toplotnom
energijom stambeni prostor ukupne površine 16.527.907 m2 i koris-
226
nike poslovnog prostora kod kojih
je instalisana snaga-aktivna 701.586
KW, što prevedeno u uslovne m2
iznosi 4.384.913 m2. Ukupni aktivni
konzum za stambeni i poslovni prostor u septembru 2011. godine iznosio je 20.912.820 m2 sa tendencijom
daljeg rasta.
Ukupan nominalni proizvodni
kapacitet BE iznosi 2.832 MW i 36
MW snage dobijene ugradnjom ekonomajzera na toplanama Novi Beograd, Konjarnik, Voždovac, Miljakovac i Dunav, što čini 1,27% ukupnog proizvodnog kapaciteta Beogradskih elektrana.
S obzirom na ubrzani razvoj kolektivne stambene gradnje i poslovnih
objekata, strategija razvoja će biti
usredsređena na priključenje novih
objekata, a shodno tome BE će, u
skladu sa raspoloživim sredstvima, sprovoditi intenzivne radove na
širenju toplovodne mreže, pre svega
radi priključenja potrošača iz sektora
široke potrošnje.
Preduzeće vrši snabdevanje toplotnom energijom poslovnog i stambenog prostora u Beogradu, Mladenovcu, Banovcima i Barajevu. Tržište
koje BE pokrivaju veliki je deo tržišta Beograda, sa tendencijom širenja na nivou grada. Strukturu tržišta, odnosno konzuma čine stambeni (79%) i poslovni (21%) potrošači.
S obzirom na pojavu konkurencije,
BE planiraju da optimalno iskoriste
svoje kapacitete u okviru postojeće
distributivne mreže, kao i da razviju novu mrežu radi obezbeđivanja
novih tržišta
Daljinsko grejanje do sada nije imalo
ozbiljniju konkurenciju u sferi grejanja, što ne znači da konkurencije
neće biti.
MW
2.500
2.000
1.500
1.000
500
0
Poslovni prostor
Stambeni prostor
Slika.1 Instalisani konzum kod potrošača
tehnička tako i finansijska. U svakom konkretnom slučaju korišćenje
biomase, gde je to moguće, ima široku primenu.
3.1 Kotlarnice koje koriste PELET
Slika 2. Vrste i učešće energenata u ukupno potrošenim
količinama
3. Vrste i učešće energenata u
ukupno potrošenim količinama
U 2012. godini najveće učešće u ukupnoj potrošnji energenata ima gas,
koji učestvuje sa 88,13 %, mazut sa
učešćem od 11,11%, ugalj sa 0,24 %,
lož ulje sa 0,13%, pelet 0,24% i briket 0,13%. Ukupno za 2012. godinu
potrošeno je 313.430 tona ekvivalentnog mazuta.
Da bi se smanjilo zagađenje emisije produkata sagorevanja u vazduh,
kao i usklađivanje sa zakonskom
regulativom, rukovodstvo u preduzeću nastoji da prihvati ponuđena savremena tehnička rešenja gde
mogućnosti to dozvoljavaju, kako
Pelet (granulatna presovana bio
masa), zamena za korišćen ugalj
(granulacije orah)
n KO
„Barajevo”
n KO
„Senjak I” (Simićeva bb)
3.2 Kotlarnice koje koriste BRIKET
Briket je zamena za korišćeni ugalj.
n KO
„Mirijevski bulevar 2a”
n KO
„Uralska 11”
n KO
„Uralska 36” - KO „Maljenska 3”
n KO
„Diljska 7”
3.3 Tretirani mazut
U Beogradskim elektranama pored
korišćenja čistog mazuta, koristi se i
tzv. tretirani mazut. Tretirani mazut
nastaje mešanjem, pod pritiskom,
mazuta i 14-16% vode, koja određenim hemijskim procesom, daje
zadovoljavjuću toplotnu moć gori-
227
va, a time se postižu znatne uštede u potrošnji goriva. Smanjene su
emisije sumpor-dioksida i azotnih
oksida za 10-15%. Takođe zaprljanost kotlovskih površina je manja,
a samim tim i pranje kotlova svake
godine je nepotrebno. Toplane koje
su koristile tretirani mazut su:
n TO
Dunav, Ko Višnjička banja, Ko
Borča III;
n TO
Konjarnik;
n TO
Novi Beograd, TO Zemun
4. Potrošnja vode hemikalija
ne mreže koristi isključivo omekšanu vodu. Jedan od važnih uslova
za kvalitetnu eksplataciju sistema
daljinskog grejanja, jeste da se obezbedi napojna i kotlovska voda po
standardu SRPS-EN 12952-12 (kvalitet omekšana vode). Omekšana voda
nastaje u toku procesa rada hemijske
pripreme vode za primarni sistem
(vrelovodne kotlove) i za sekundarni
sistem mreže, kako u zimskom tako
i u letnjem periodu (za sanitarnu
toplu vodu). Sirova voda se koristi iz
reke Save i beogradskog vodovoda.
Voda iz vodovoda se koristi za tehnološke potrebe postrojenja i za piće.
4.1 Potrošnja vode za tehnološke i ostale
potrebe
Beogradske elektrane kao medijum
za prenos toplotne energije za napajanje kotlova i dopunu distributivOPIS
1
Proizvedeno
omekšane vode
[m3]
Količina sirove
vode iz gradskog
vodovoda (gubici
vode) [m3]
Količina sirove
vode iz reke Save
(gubici vode) [m3]
2008.
godina
2
Gubici vode i utrošak hemikalija su
pokazatelji stepena uspešnosti rada
2009.
godina
3
1.388.966 1.326.152
1.068.223
896.726
1.002.762
Vrsta hemikalija
Natrijum-hlorid (kg)
Hidratisani kreč (kg)
Aluminijum-sulfat (kg)
Tri-natrijum fosfat(kg)
Dezoksidans (lit)
Natrijum hidroksid (kg)
Hlorovodonična
kiselina (lit)
Amonijum-hidroksid (kg)
Jonska masa (kg)
Kvarcni pesak (kg)
228
4.2 Potrošnja hemikalija
2010.
godina
4
2011.
godina
5
1.465.176 1.369.207
823.230
2012.
godina
6
1.460.259
876.398
951.836
1.217.508 1.123.210
1.134.391
2009. god 2010. god 2011. god 2012. god
552.616
628.081
637.209
641.529
189.320
174.680
170.920
162.750
6.920
7.050
6.800
6.725
42.363
37.943 42.160
34.110
30.992
31.730
28.587
19.719 2.780
3.300
27.880
21.040
8.542
9.325
85.660
14.761
5.520
10.500
5. Monitoring
Analiza stanja životne sredine u Beogradskim elektranama za 59 toplotna izvora može se dati kroz sledeća
praćenja i procena od strane Službe
za zaštitu životne sredine:
n Praćenje
aspekata životne sredine:
voda, vazduh,tlo, i otpad;
n Procene
potencijalnih rizika po
životnu sredinu,ukoliko postoji;
n Procena
mogućnosti za upravljanjem životnom sredinom;
n Utvrđivanje
korektivnih akcija za poboljšanje stanja životne sredine,umanjenjem sadašnjeg
rizika po životnu sredinu i preuzimanje odgovornosti.
Od 59 objekta u Beoagradskim elektranama 8 postrojenja je instalisane
snage veće od 50 MWth, što znači
da do kraja 2013. godine mora da se
da se podnesu zahtevi za integrisanu dozvolu. Za postrojenja veća od
10 MWth, kojih ima 15, izveštava se
Agencija za zaštitu životne sredine
o svim aspektima zagađenja. Ostali
toplotni izvori (kotlarnice) instalisane snage veće od 1 MWth a manje od
10 MWth je predmet lokalnog registra izvora zagađivanja grada Beograda i dostavlja se Gradskom sekretarijatu za zaštitu životne sredine.
5.1. Merenje emisije zagađujućih materija
u vazduh
U sledećim tabelama date su ukupne
godišnje emisije zagađujućih materija, po toplotnim izvorima većim od
10 MWth, koje se ispuštaju u vazduh. Na osnovu dobijenih vrednosti obračunava se naknada za zaga-
đenje, koje preduzeće uplaćuje na
račun budžeta republike Srbije.
Inače u Beogradskim elektranama
vrši se merenje emisija zagađujućih materija u vazduh u otpadnom
gasu, svih toplotnih izvora koje rade
na gas, mazut, lako gorivo, ugalj i
pelet a na osnovu važeće Uredbe o
postrojenja. Unapređenja i poboljšanje rada postrojenja je i smanjenje
gubitaka vode, a samim tim i uštedu
primarnih resursa (vode, struje goriva) i hemikalija.
graničnim vrednostima emisija zagađujućih materija u vazduh („Sl glasnik RS” br.
71/10 i 6/11). Merenja vrši akreditova-
na i ovlašćena laboratorija Beogradskih elektrana. Na osnovu dobijenih
vrednosti merenja emisija zagađujućih materija u vazduh iz dimnjaka,
može se zaključiti da vrednosti azotnih oksida, sumpor dioksida, praškastih materija, pri korišćenju tečnog
goriva (mazuta) i tretiranog mazuta nezadovoljavaju Granične vrednosti emisije iz Uredbe. Razlog nezadovoljavajućih vrednosti je u kvalitetu korišćenog mazuta koji je isporučen iz rafinerija NIS-a, mada se
mora konstatovati da je kvalitet znatno bolji(sadržaj sumpora od 1,1-1,5%)
u odnosu na prethodni period. Za
zadatu vrednost iz Uredbe i to nije
zadovoljavajuće (850 mg/Nm3). Tehnička rešenja za smanjenje emisije
azotnih oksida, koja su ponuđena na
našem tržištu imaju izuzetno visoku
cenu, a pri tome ne garantuju zahtevane vrednosti iz Uredbe. U skladu
sa Zakonom o vazduhu izrađen je
akcioni plan postavljanja kontinualnih monitoringa na objektima većim
od 50 MWth. U ovoj grejnoj sezoni
(2012/2013), finansijske mogućnosti
preduzeća su bile takve da je postavljen samo jedan sistem kontinualnog
monitoringa na TO Dunav koji je u
proceduri dobijanja saglasnosti operatera za merenje emisije iz stacionarnih izvora zagađivanja. Za ostala postrojenja tražićemo pomoć od
osnivača, donaciju ili kredit.
229
5.2 Godišnja emisija zagađujućih materija koje se ispuštaju u vazduh iz toplotnih izvora većih
od 10 MW za 2012. god
Tabela 1
Objekti
Projekto
vani kapa
citet
Vrsta
goriva
NOx
(kg/god)
CO
(kg/god)
SO2
(kg/god)
Praškaste
materije
(kg/god)
CO2
(t/god)
TO Novi
Beograd
TO Voždovac
TO Dunav
TO Konjarnik
949 MWth
304 MWth
438 MWth
232 MWth
Gas
Mazut
Gas
Gas
Gas
278.982
69.560
55.702 20.011
408
0
Mazut
Mazut
132.740
50.232
120.921
/
0
0
0
0
/
112 71.581
183
147.789
0
/
3.599
4.021 306.107
Mazut
681
17.947
383
2.617
1.069
5.520
2.946
/
229.723
15.919
47.7921
3.814
111.501
7.688
82.828
/
Tabela 2
Objekti
Projektovani
kapacitet
Vrsta goriva
230
TO
Medaković
TO Banovo
brdo
TO Miljakovac
244,3 MWth
56,6 MWth
115 MWth
119 MWth
Gas
Gas
Gas
Mazut
Mazut
Mazut
Gas
Mazut
NOx (kg/god) 84.029
/
25.707
/
19.755
/
28.754
/
CO( kg/god)
0
/
2.350
/
810
/
0
/
SO2 (kg/god)
1.548
/
184
/
197
/
224
/
263
/
383
/
172
/
257
/
65.179
/
15.374
/
33.267
/
20.189
/
Praškaste
materi.
(kg/god)
TO Cerak
CO2 (t/god)
objekti
TO Mirijevo
TO Zemun
TO Višnjička
banja
TO Borča
Projektovani
kapacitet
122,6 MWth
60,4 MWth
24,8 MWth
30,9 MWth
Gas
Gas
Gas
Vrsta goriva
NOx (kg/god)
Mazut
Mazut
Mazut
Mazut
50.342
/
/
63.140
/
28.513
/
40.934
CO (kg/god)
0
/
/
6.723
/
1.283
/
0
SO2 (kg/god)
0
/
/
231.458
/
88.197
/
124.331
423
/
/
28.861
/
12.872
/
7.641
20.343
/
/
26.366
/
10.504
/
15.321
Praškaste
materije
(kg/god)
Gas
CO2 (t/god)
Tabela 3
Tabela 4
objekti
TO Mladenovac
TO Batajnica
TO Železnik
44,6 MWth
23,2 MWth
17,4 MWth
Projektovani
kapacitet
Vrsta goriva
Gas
NOx (kg/god)
Mazut
Gas
Mazut
Gas
Mazut
3.201
/
3.526
/
/
13.654
CO (kg/god)
0
/
0
/
/
0
SO2 (kg/god)
0
/
83
/
/
47.302
67
/
25
/
/
4.336
5.395
/
5.284
/
/
4.958
Praškaste materije
(kg/god)
CO2 (t/god)
5.3 Kontrola otpadnih vode
Zakonski okvir za praćenje kvaliteta
otpadnih voda :
n Zakon
o vodama (Sl. gl. RS br. 3
0/2010)
n Zakon
o zaštiti životne sredine (Sl.
gl. RS 135/04)
n
n
n
Pravilnik
o opasnim materijama u
vodama (Sl. gl. SRS 31/82)
Pravilnika
o načinu i minimalnom
broju ispitivanja kvaliteta otpadnih voda (Sl. gl. RS 47/83, 13/84)
Uredba
o graničnim vrednostima emisije zagađujućih materija u
231
2. zauljane otpadne vode;
3. atmosferske otpadne vode;
4. sanitarne otpadne vode.
Na osnovu spiska zagađujućih materija koje se ispuštaju u vodu a vezano za delatnost - termoenergetska postrojenja, urađene su analize
hazardskih supstanci u otpadnim
vodama za postrojenja >50 MWth
(35 parametara). U toku grejne sezone 2011/2012 godine u toplanama i
kotlarnicama urađeno je 240 uzoraka otpadne vode, na 53 objekta. Od
ispitanih parametara, parametri koji
nisu zadovoljavali pomenute Pravilnike i Uredbe su: vrednosti PH, hloridi, temperatura izlazne vode, sedimentne materije, masti, ulja, sulfati.
Razlog odstupanja je zastarela oprema, nedovoljna zastupljenost kontinualnog merenja parametara koji
definišu procese, nepostojanje merača protoka kao i ljudski faktor.
vode i rokovima za njihovo dostizanje („Sl. glasnik RS” br. 67/2011)
Kontrolom kvaliteta otpadnih voda
u toplanama i kotlarnicama, koja
skoro pokriva geografski teritoriju
grada Beograda, vrši se ocena boniteta ispuštene vode, kao i trenda
zagađivanja voda i tehničke ispravnosti uređaja za prečišćavanje voda.
Posebna pažnja, fokusirana je na izlive koji se direktno i indirektno ulivaju u reke Savu i Dunav koje služe
za vodosnabdevanje grada Beograda, navodnjavanje i rekreaciju na
ovim rekama. U slučaju da ne može
da se dostigne granična vrednost
emisije u vodi, neophodno je postići
odgovarajuću efikasnost prečišćavanja otpadnih voda, koja se može preporučiti kroz Akcioni plan sa ciljem
smanjenja zagađenja emisije zagađujućih materija u vodu.
Otpadne vode koje nastaju u toku
procesa rada su:
1. tehnološke otpadne vode;
Parametri
/ Gorivo
Jed.
mere
t-vazduh
°C
/
t-vode
°C
40
Mutnoća
NTU
/
pH
6,5-8,5
Električna
µS/cm
1000
provodlj.
Suspendo
mg/lit
25
vane mat.
232
priroprirodan gas/ dan gas/
mazut
mazut
To Novi Beograd
izliv kod restorana
u grad. kanalizac.
To Novi Beograd
izliv zaulj. voda u
grad. kanalizac.
MDK za gradsku
kanaliza.
To Novi Beograd
izliv iza magacina u
reku Savu
To Novi Beograd
izliv iza HPV-a u
reku Savu
Merna mesta
MDK za reku klase
II
Tabela 1. Kvalitet otpadnih voda u 2012. godini
priroprirodan
dan gas/
gas/
mazut
mazut
/
/
22,33
18
22
44,1
7,5
7,26
/
15
44,3
10,0
/
27,5
4,13
8,63
/
40
/
6-9,5
926
198
/
104
469
36
6,66
500
166
465,66
Živa
Fluoridi
Arsen
Hrom
Nikl
Cink
AOX
TOC
PAH
mg/lit
/
0,09
0,09
2
0,09
0,13
mg/lit
7
8,4
5,8
/
2
3,86
%
50-70
80
73
/
23
43,0
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
0,001
15
5
100
0,03
3
100
0,05
0,0009
59
1,96
306
0,02
0,6
23
0,11
0,0009
20,67
2,43
18,33
0,02
3,26
21,3
0,04
0,4
450
300
500
30
50
350
10
0,0009
151,3
1,9
13,33
0,04
0,09
9,33
0,09
0,0009
346,66
37,33
57,66
0,04
0,08
31,3
5,16
mg/lit
/
0,9
0,9
40
37,67
15,33
mg/lit
0,5
0,04
0,04
5
1,73
3,1
mg/lit
/
14,6
11,93
200
1,6
16,66
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
0,04
/
/
/
0,03
/
0,005
0,0009
0,03
0,032
0,0009
2
/
2
2
0,4
/
0,028
0,0009
0,32
/
0,004
0,0009
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
/
/
0,01
0,05
/
1
0,05
/
/
0,0009
0,23
0,004
0,009
0,009
0,09
0,009
1,4
1,25
0,0009
0,04
0,004
0,0009
0,009
0,09
0,009
1,6
1,24
0,01
5
0,2
0,5
3
5
/
/
/
0,0009
0,08
0,004
0,0009
0,009
0,09
0,009
15
1,26
0,0009
0,09
0,004
0,0009
0,009
0,09
0,009
72
1,26
Sedimen
tne mate
rije
Rastvo
reni O2
Zasićeni
O2
Fenoli
HPK
BPK5
Hloridi
Nitriti
Nitrati
Sulfati
Fosfor
Ukupna
ulja i
masti
Gvožđe
Magnezi
jum
Bakar
Kalcijum
Olovo
Kadmijum
233
MDK za gradsku
kanaliza.
To Dunav izliv teh.
voda u gradsku
kanalizaciju
To Dunav izliv
zaulj. voda u
gradsku kanali
zaciju
To Cerak izliv u
gradsku kanali
zaciju
To Banovo brdo
izliv u gradsku ka
nalizaciju
To Miljakovac izliv
u gradsku kanali
zaciju
prirodan
gas/
mazut
prirodan
gas/mazut
prirodan
gas
prirodan
gas
prirodan
gas
/
40
/
6-9,5
/
16,82
19,5
8,0
/
29,75
7,5
8,2
10,1
12,37
16,0
8,05
11,6
15,63
6,4
7,83
4,0
13,6
2,06
7,93
µS/cm
/
1853
624,25
1780
1027
552,67
mg/lit
500
184
124,75
278
186,67
33,33
mg/lit
2
0,09
0,1
0,55
0,09
0,1
mg/lit
mg/lit
/
/
0,4
450
300
500
30
50
350
10
7,1
82
0,001
31,25
12
278,75
0,04
12
132,25
1,77
5,4
9,92
54,5
96,5
0,0009 0,002
24,25 21,25
7,75 10,25
40,92 569,57
0,04 0,009
18,05 1,075
45
40,3
1,62 0,009
9,73
100,33
0,0009
24,67
11,0
114,33
0,009
1,16
53,13
0,11
8,96
92,66
0,002
15,0
7,0
53,0
0,009
1,01
58,66
0,009
mg/lit
40
0,9
0,9
1,135
0,15
0,93
mg/lit
5
200
2
/
2
2
3,52
49,5
0,4
/
0,004
0,03
1,32
12,22
0,4
/
0,004
0,0009
0,99
2,6
0,01
54,47
0,003
0,002
0,16
19,97
0,012
111,0
0,005
0,002
0,21
2,6
0,015
44,66
0,006
0,002
0,01
5
0,2
0,5
3
5
0,0009
1,125
0,004
0,009
0,009
0,09
0,0009 0,0009
0,09
0,04
0,004 0,004
0,009
0,09
0,009
0,4
0,09
0,1
0,0009
0,04
0,004
0,09
0,6
0,1
0,0009
0,15
0,004
0,09
0,4
0,1
Merna mesta
Parametri / Gorivo
Jed. mere
t-vazduh
t-vode
Mutnoća
pH
Električna
provodlj.
Suspendovane
mat.
Sedimentne
materije
Rastvoreni O2
Zasićeni O2
Fenoli
HPK
BPK5
Hloridi
Nitriti
Nitrati
Sulfati
Fosfati
Ukupna ulja i
masti
Gvožđe
Magnezijum
Bakar
Kalcijum
Olovo
Kadmijum
°C
Živa
Fluoridi
Arsen
Hrom
Nikl
Cink
234
°C
NTU
%
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
Jed. mere
t-vazduh
t-vode
Mutnoća
pH
Električna
provodlj.
Suspendovane
mat.
Sedimentne
materije
Rastvoreni O2
Zasićeni O2
Fenoli
HPK
BPK5
Hloridi
Nitriti
Nitrati
Sulfati
Fosfati
Ukupna ulja i
masti
Gvožđe
Magnezijum
Bakar
Kalcijum
Olovo
Kadmijum
°C
°C
NTU
prirodan
gas/
mazut
/
40
/
6-9,5
9,02
27,62
53,57
9,07
7,2
33,12
18,92
8,5
prirodan
gas
0,04
11,0
1,27
To Zemun izliv u gradsku
kanalizaciju
prirodan
gas
kanalizaciju
prirodan
gas
1,0
2,7
1,25
To Mirijevo izliv u gradsku
1,0
16
1,23
mazut
6,3
32,33
4,2
9,03
11,33
35,5
4,3
9,83
11,37
17,9
35,6
7,17
531,75 821,33
607,6
1136
µS/cm
/
mg/lit
500
509,5
167,5
82,66
134,6
682
mg/lit
2
5,17
2,27
0,26
0,09
5,55
mg/lit
mg/lit
/
/
0,4
450
300
500
30
50
350
10
6,32
91,75
0,003
99,75
34,25
59,92
0,009
0,925
56,57
1,21
6,57
5,93
90,0
87,0
0,004 0,003
108,75 17,66
34,25
8,0
56,37 167,33
0,02
0,18
0,73
0,88
39,37 60,33
1,49
1,01
6,8
92,3
0,003
39,6
17,0
38,8
0,08
1,06
44,5
1,07
8,97
91,2
0,002
495
118,7
244,8
0,009
1,36
65,8
0,009
mg/lit
40
0,3
4,96
2,52
1,46
0,61
mg/lit
mg/lit
5
200
2
/
2
2
2,29
0,87
0,016
41,26
0,002
0,002
0,55
1,82
0,009
35,52
0,005
0,002
0,41
2,0
0,005
24,8
0,003
0,002
0,23
0,96
0,02
10,1
0,017
0,002
0,65
5,75
0,006
63,45
0,011
0,002
mg/lit
0,01
0,0009
%
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
648,75
0,0009 0,0009
Parametri / Gorivo
0,009
16
1,23
To Konjarnik u gradsku
kanalizaciju
MDK za gradsku kanaliz.
mg/lit
0,009
12
1,25
To Medakoviću izliv u
gradsku analizaciju
mg/lit
Merna mesta
Živa
/
/
/
mg/lit
To Voždovac izliv u gradsku
kanalizaciju
AOX
TOC
PAH
0,0009 0,0009
235
Fluoridi
Arsen
Hrom
Nikl
Cink
AOX
TOC
PAH
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
mg/lit
5
0,2
0,5
3
5
/
/
/
0,04
0,004
0,09
0,4
0,1
11,0
29,0
1,24
Izveštavanja o kvalitetu otpadnih
voda, na osnovu dostavljenog Upitnika o analizi stanja u oblasti tretmana otpadnih voda u Republici Srbiji, dostavlja se Ministarstvu
energetike,razvoja i zaštiti životne
sredine.
5.4 Kvalitet zemljišta i podzemnih voda
u Beogradskim elektranama
5.4.1 Kvalitet zemljišta i podzemnih voda
na TO Novi Beograd
Primenjena zakonska regulativa:
n Zakon
o zaštiti životne sredine;
n Zakon
o vodama;
n Zakon
o rudarstvu geološkim istraživanjima
n Uredbe
o programu sistematskog praćenja kvaliteta zemljišta, indikatorima
za ocenu rizika od degradacije zemljišta i metodologiju za izradu remidacionih programa
Toplana Novi Beograd je funkcionalno vezana za pretovar goriva na
reci Savi koje se dovozi baržama.
Toplana se nalazi u užoj zoni sanitarne zaštite, i prisutno je istorijsko zagađenje od bombardovanja.
To je nakon prve inspekcijske kontrole nalagalo postavljenje 6 pijezometara. Osim ove mreže pijezometara, naknadni inspekcijski nadzor
zahtevao je poguščivanje postojeće
mreže pijezometara sa još novih 6
pijezometara u cilju tačne lokalizacije mogućih zagađenja( ukupno 12
pijezometara). Na ovaj način uspo236
0,04
0,004
0,09
0,4
0,1
0,7
5,4
1,25
0,04
0,004
0,09
0,4
0,1
0,04
6,6
1,21
0,04
0,004
0,09
0,4
0,1
0,009
6,9
1,24
0,3
0,04
0,09
0,4
0,1
11,0
6,8
1,23
stavljen je monitoring podzemnih
voda u pijezometrima u toku hidrološkog godišnjeg ciklusa koji će se
pratiti od strane akreditovane i ovlašćene laboratorije.
5.4.2. Ostale toplane veće od 50 MWth
Program monitoringa kvaliteta
zemljišta i podzemnih voda za ovu
godinu obuhvata postavljanje pijezometara i na sledećim lokacijama:
n TO
Konjarnik - 3 pijezometra
n TO
Dunav - 4 pijezometra
n TO
Mirijevo - 2 pijezometra
n TO
Cerak - 2 pijezometra
n TO
Voždovac -2 pijezometra
n TO
Miljakovac- 1 pijezometar
n TO
Medaković - 1 pijezometar
Ukupno 15 piezometara
Svrha uzorkovanja i analiza zemljišta i podzemnih voda je da se proceni sadašnje stanje tla i da se odredi koje lokacije predstavljaju najvažnije vruće tačke kontaminacije ugljovodonika i teških metala u okviru
objekta. Rezultati ovih ispitivanja
omogućili bi bolje razumevanje stanja na nekim lokacijama i na osnovu
toga sproveo bi se remidacioni program za otklanjanje posledica kontaminacije i degradacije industrijskog zemljišta, bilo da se ono dešavalo prirodnim putem ili da su uzorkovani proizvodnim aktivnostima.
U skladu sa Zakonom o upravljanju
otpadom izrađen je Plan upravljanja otpadom, kojim smo propisali
mere postupanja sa otpadom u okviru sakupljanja, transporta, ponovnog iskorišćenja i odlaganja otpada,
uključujući i nadzor nad tim aktivnostima i brigu o konačnom zbrinjavanju otpada. Pored određene lokacije za skladište opasnog otpada,
koja se nalazi na TO Novi Beograd,
definisane su još dve lokacije za
skladištenje neopasnog otpada (TO
Cerak i TO Novi Beograd). Na skladištu su zaposlena odgovorna lica,
kako za opasan tako i za neopasan
opad. Buduće skladište za opasan
i neopasan otpad će biti urađeno u
skladu sa idejnim i glavnim projektima za skladište kao i preporukama
iz Studije o proceni analize uticaja,
koja će se raditi u narednom periodu. Rešenja u projektnoj dokumentaciji će biti u skladu sa zakonskom
regulativom EU.
Opasan otpad u 2012. god. koji je
nastao je u količini od 141.340 t
(otpadna motorna ulja, istrošeni
akumulatori iz transportnih vozila,
otpadni mulj od skladištenja mazuta i čišćenja kotlarnica, čađ, azbestni materijali, tehničke hemikalije
kojima je istekao rok, i dr) zbrinjava
se pojedinačno za svaku vrstu otpada sa ovlašćenim preducećem za tu
vrstu otpada. Za opasan otpad se
plaća nadoknada za zagađenje Ministarstvu energetike, razvoja i zaštite životne sredine po jediničmnim
cenama koje su propisane od starne
pomenutog Ministarstva.
U toku 2012. godine u BE generisano
je 1.769.615 kg neopasnog otpada. Od
toga 954.720 kg sekundarnih sirovina, (gvožđe, aluminijum,bakar,
kablovi i predizolovane cevi) su
kupljene od strane ovlašćenih preduzeća prema komercijalnim uslovima tržišta, i usmerene na reciklažu,
a ostali otpad (talog iz hemijske pripreme vode, otpadna jonska masa,
kvarcni pesak i dr.) odložen je na
deponiju.
5.5. Upravljanje otpadom
5.6.Buka u životnoj sredini
U toku 2012. godine izvršeno je 39
ispitivanja nivoa buke u životnoj sredini od strane akreditovane laboratorije JKP „Beogradskih elektrana”.
Mesta ispitivanja su uglavnom bili
stanovi koji se nalaze u neposrednoj
blizini toplotno-predajnih stanica i
toplana, kao i merna mesta na otvorenom prostoru u neposrednoj okolini toplana, kao izvora buke. U slučajevima prekoračenja graničnih vrednosti nivoa buke u životnoj sredini,
nadležna OC „Proizvodnja i distribucija toplotne energije” preduzimala je mere za sanaciju povišenog
nivoa buke, pa su na nekim lokacijama ispitivanja ponavljana kako bi se
ustanovilo postignuto poboljšanje, a
nivoi buke doveli u dozvoljene granice. Aktivnosti vezane za smanjenje
nedozvoljenog nivoa buke su zamena ili remont agregata koji su izvori buke, prepravke na grejnim instalacijama, kao i ugradnja zvučne izolacije, čime se sprečava prostiranje
buke ka akustički ugroženoj životnoj sredini.
6. Modernizacija sistema i gašenje
kotlarnica
6.1 Sektor Novi Beograd
1. Puštena je u rad izmenjivacka stanica – omogućava se dalja toplifikacija užeg centra grada i povezivanje 3 distributivna sistema –
to novi beograd, to konjarnik i to
dunav;
2. u toku su gradjevinski radovi
na postrojenju za obradu mulja
koji nastaje tokom rada hemijske pripreme vode koji je prodirao u zemlju i stvarao velike konKVALITET ŽIVOTNE SREDINE GRADA BEOGRADA U 2012. GODINI
237
centracije aluminijuma u zemlji
i podzemnim vodama. Inače to
je deo rešenja projekta: „izgradnja postrojenjem za prećiščavanje
otpadnih voda i obradu mulja iz
hemijske priprem vode”;
3. pripremljen je tender za rekonstrukciju izlivnih mesta i ugradnju merača protoka otpadne vode
koja se ispušta u recipijent;
4. i zradjen je nov ponton za prijem
barži sa tečnim gorivom. U toku
je postupak za nabavku opreme
i izrade nove instalacije, čime se
povećava sigurnost manipulacije
goriva na reci savi;
5. u prethodnom godišnjem remontu zamenjeno 16 kompenzatora
na mreži većih dimenzija, u toku
je postupak za nabavku i zamenu
još 18. Ovom investicijom uveliko
se smanjuju gubici vode na mreži.
6.2 Sektor Konjarnik
Toplana Konjarnik
1. I zvršena prepravka trasa i zamena cevovoda pratećeg grejanja
mazutnih vodova u mazutnoj stanici i tankvani rezervoara mazuta
zapremine 5000 m3 radi optimizacije potrošnje pare;
2. Izvršena zamena neispravnih
odvajača kondenzata u mazutnoj
stanici radi optimizacije potrošnje pare;
3. Optimizacija ulazne temperature vode u kotlove VK1 i VK2, sa
100˚C (projektna vrednost) na 90˚C
(proračunato da mogu kotlovi sa
suprotnosmernim strujanjem)
radi povećanja stepena iskorišćenja kotlova za 0,4%;
4. I zvršeno ažuriranje TERMIS softverskog paketa za proračun optimalne odlazne temperature za
grejanje potrošača;
5. Dobijena je Saglasnost na Studiju o proceni uticaja: „Projekta za
238
ugradnju vrelovodnog kotlovskog
postrojenjana u TO Konjarnik”;
Radovi u toku:
1. I zgradnja kotla VK4 od 70MWth sa
utilizatorom (povećaće se toplotni kapaciteti sektora i zadovoljiti
potreba za toplotnom energijom
na ovom sektoru);
2. Izvođenje cevovoda za predgrevanje napojne vode za parne kotlove vodom kojom se vrši dopuna
magistrala (optimizacija potrošnje pare na degazatoru za parne
kotlove);
3. Izvođenje cevovoda za povrat kondenzata u napojni rezervoar vrelovodnih kotlova (optimizacija
potrošnje pare i vode).
Toplana Mirijevo
Projekat modernizacije TO Mirijevo (VK1,PK1, PK2, HPV) se realizuje
već drugu godinu i predviđen je da
se realizuje po fazama.
6.3.Sektor Voždovac
n
n
U
toku ove grejne sezone pušten
je u probni rad utilizator VK3 na
TO Voždovac, čime smo povećali stepen korisnosti kotla, pri radu
na gas.
Izvršena
je implementacija programa „Termis”, koji sa preporučenim
vrednostima odlaznih temperatura na pragu TO Vozdovac, treba da
pomogne da ostvarimo uštede u
proizvodnji toplotne energije. Ova
sezona je praktično probna i kroz
analizu rada programa treba da se
uoče i otklone nedostaci u podešavanju progarama. Pun efekat uštede energije korišćenjem programa
„Termis”, bi trebalo da se vidi tek u
narednoj grejnoj sezoni.
Toplana Cerak
1. Na parnim kotlovima je izvršena zamena gorionika novim low
NOx gorionicima, kao i praćenja
parametara koji omogućavaju potpunu kontrolu procesa sagorevanja;
2. Postavljena je automatizacija procesa odsoljavanja i odmuljivanja
kotlova;
3. Izvršena je aditivacija mazuta u
skladišnim rezervoarima;
4. 50% podstanica radi u automatskom režimu što racionalizuje
proizvodnju i potrošnju energije.
5. U toku je izrada glavnog projekta za postavljanje kontinualnog
monitoringa emisije zagađujućuh
materija.
Toplana Miljakovac:
a to zahteva njihove rekonstrukcije,
menjnje vrste goriva ili u najboljem
slučaju priključenja na topolovode.
Ponuđena rešenja zahtevaju velika
finansijska ulaganja koja preduzeće
ne može samo da obezbedi.
7. Plan aktivnosti u narednom periodu:
1. Izrada urbanističko – planske
dokumentacije za studije izvodljivosti, idejne, glavne projekte i
rekonstrukcije kao što su:
n
Studija
opravdanosti izgradnje proširenja
kapaciteta postrojenja za proizvodnju
toplotne energije na lokaciji TO„Dunav”
Studija je pokazala profitabilnost
izgradnje dodatnog kapaciteta od
200 MWt sa pomoćnim postrojenjem
(vodozahvatia iz reke Dunav, hemijska priprema vode, kondenzacija
vodene pare iz otpadnog gasa pri
čemu se dobija 16,5% energije);
Projekat
postrojenja za degazaciju
napojne vode (5 m3/h) u TO „Miljakovac”.
1. Ugrađeno je i pušteno u rad postrojenje za deoksigenizaciju napojne
kotlovske vode, smanjuju upotrebu hemikalija i učestalost odmuljivanja kotlova, što dovodi do ekonomičnijeg rada postrojenja.
Skoro sve podstanice (osim onih
koje su u kvaru ili su nedovršene) rade pri automatskom režimu
rada što racionalizuje proizvodnju i
potrošnju energije.
n
6.5. Gašenje kotlarnica
Projektom je predviđeno priključenje grejnog područja kotlarnice
„Sava Kovačević” u Zemunu na TO
„N. Beograd”. Umesto dosadašnjih 5
kotlova niske energetske efikasnosti koji koristili mazut, za sagorevanje predviđa se ugradnja nova tri
kotla na ekstra lako gorivo. Postojeći kotlovi su ukupnog kapaciteta
60 MWt, zameniće se sa kotlovima
3x3 MWt, samo za isporuku toplotne energije za potrebe potrošne tople
vode.
Od 2007 god. do danas ugašeno je 35
kotlarnica koje su radile na mazut
i ugalj i priključene su na daljinski
sistem grejanja. U planu je da se u
narednom period ugasi još 18 kotlarnica koje predstavljaju izvore zagađenja kako u vazduh i vodu tako i
izvor prekomerne buke. Sve kotlarnice imaju privremene zabrane rada
ili REŠENJA inspekcijskih organa
kojim se nalažu smanjenja emisija,
6.4 Sektor Cerak
Odstranjivanje kiseonika iz napojne vode vrši se pomoću kontaktnih
membrana. Projektom se vrši supstitucija koriščenja vodene pare za
degazaciju napojne vode a samim
tim i goriva (mazuta);
n
Projekat
rekonstrukcije kotlarnice i
prepumpne stanice ”Sava Kovačević” sa
pratećom opremom za proizvodnju tople
vode u letnjem periodu
239
n
Projekat
prepumpne stanice PPS 1 i PPS2
Obe prepumpne stanice su u funkciji gašenja KO „Sava Kovačević”
tj. omogućavaće snabdevanje toplotnom energijom grejno podrućje.
8. Izveštavanje za održivost
Centar za upravljanje životnom sredinom (EMC), pri Agenciji za zaštitu životne sredine, je uvrstio JKP
„Beogradske elektrane” kao klijenta koji je dobio na raspolaganje korišćenja odgovarajućeg „TEAMS” softvera. Tim BE je učestvovao u svim
radionicama organizovanim u okviru EMC projekta i na taj način uključio se u korišćenje TEAMS-softvera definisanog i konfigurisanog u
skladu sa organizacijom u JKP ”Beogradske elektrane”. Na taj način je
urađena softverska podrška, od strane TEAMS-a, sa modelom našeg preduzeća, za emisije i izveštavanje ka
Nacionalnom registru i institucijama EU. Ovaj oblik izveštavanja će
se primenjivati prema Agencija za
zaštitu životne sredine i saglasan
je sa Evropskim registrom ispuštanja i prenosa polutanata (E-PRTR).
240
E-PRTR je ustanovljen Uredbom br.
166/2006 o utvrđivanju Evropskog
Registra ispuštanja i prenosa zagađujućih materija i dopunjen Direktivama saveta 91/689/EEC i 96/61/EC
koja je stupila na snagu 24. februara 2006. god.
9. Zaključak
Jedan od najznačajnijih strateških
ciljeva preduzeća je orijentacija ka
potrošaču radi pružanja blagovremene i kvalitetne usluge, od evidencije zahteva za priključenje do
uključenja objekata u sistem redovnog grejanja. Zavisno od raspoložive
ekonomske moći preduzeća, zaštita životne sredine ima svoje mesto u
preduzeću. Napori koji se neprekidno čine počinju da pokazuju pozitivne rezultate, jer procesi proizvodnje i
modernizacija proizvodnih kapaciteta prestaju da budu izvori nekontrolisanih zagađenja i opasnosti.
JKP Gradsko saobraćajno preduzeće „Beograd’’ (u daljem tekstu: JKP
GSP „Beograd’’) je 15. oktobra 2012.
god. obeležilo 120 godina postojanja svečanim prijemom u Skupštini grada Beograda. Uspešno obavlja
funkciju javnog gradskog prevoza i
ima za cilj da dostignuti nivo kvaliteta transportne usluge stalno povećava definisanjem i realizacijom ciljeva kvaliteta.
Pitanje zaštite životne sredine smatra izuzetno važnim, zbog čega u
okviru strateškog razvojnog plana
veliki značaj pridaje ekološki održivom razvoju.
Aktivnosti koje JKP GSP sprovodi u
cilju zaštite životne sredine usmerene su u više pravaca:
1. Zadržavanje visokog stepena učešća
javnog prevoza u transportu putnika
Visokim učešćem javnog prevoza u
ukupnom prevozu putnika na nivou
grada postiže se, sa ekološkog aspekta, značajno unapređenje životne sredine, usled smanjenja broja putničkih automobila u saobraćaju.
2. Obnova voznog parka JKP GSP „Beograd’’
Obnova voznog parka JKP GSP
„Beograd’’ posebno je važna aktivnost koja će imati izuzetno pozitivan
efekat na kvalitet i komfor prilikom
prevoza putnika u narednom periodu, a samim tim i na zaštitu životne sredine.
Novi autobusi na gas
Krajem 2011. god. nabavljeno je
10 autobusa na gas domaće firme
„Vulović Transport’’ iz Kragujevca.
Eksploatacija ovih vozila započeta je
5. februara 2012. god. (4 autobusa na
gas saobraća na liniji 26, dva na lini-
8.9. JKP GSP „Beograd”
ji 23, dva na liniji 104, jedan na liniji 35l i jedno vozilo na liniji ugovorenog prevoza i prevozi decu sa posebnim potrebama).
U poređenju sa autobusima na dizel
pogon, autobuse na gas (MA3-203
CNG) karakteriše znatno niži nivo
emisije izduvnih gasova, a emisija
buke i vibracija uvek je niža (u proseku pet do deset decibela). Ukratko,
oni su udobni, ekološki prihvatljivi i
moderno dizajnirani.
U narednim godinama planirano
je dalje povećanje broja autobusa
na gas, a u saobraćajnom pogonu
„Karaburma’’ biće sagrađena moderna gasna stanica za punjenje ovih
vozila.
Novi autobusi „IKARBUS’’
U saobraćajnom pogonu „Novi Beograd’’ krajem aprila 2012.god. prezentovano je 25 novih zglobnih autobusa domaćeg proizvođača „Ikarbus’’. Autobusi poseduju motore koji
ispunjavaju EURO 5/EEB norme emisije štetnih gasova. Vozila su opremljena najsavremenijom opremom,
niskopodna, opremljena rampama
za ulaz hendikepiranih lica, a putnički prostor je klimatizovan. Materijali koji su korišćeni za izradu enterijera usklađeni su sa svetskim trendovima.
Vlada Japana u martu 2012. god.
donirala je rezervne delove za revitalizaciju 93 autobusa. Petog marta
2013. god. navršilo se tačno deset
godina od kada je svečano izvršena
primopredaja velike donacije japanske vlade – 93 autobusa za vožnju u
javnom gradskom prevozu. Sva vozila iz japanske donacije su u voznom
stanju i još uvek redovno prevoze
Beograđene.
241
Novi tramvaji
Tokom 2012. god. isporučena su 23
tramvaja španske kompanije „CAF”.
Vozila su niskopodna, imaju rampe
za bezbedno ukrcavanje osoba sa
invaliditetom. Ostvaruju uštedu od
30% električne energije (vraćanje
neiskorišćene struje koja je moguća
zbog asinhrone vuče).
Prvo vozilo tipa Divag („žuti švajcarac’’) iz donacije bazelskog tramvajskog pogona BLT izašlo je na beogradske šine 5 decembra 2012. god.
od šest tramvaja i istog broja prikolica pristiglih u avgustu iste godine.
Saobraćajni pogon „Ugovoreni prevoz i unutrašnji transport’’ od trećeg
septembra vrši prevoz dece i omladine ometene u razvoju sa dvadeset
novih minibuseva na osnovu ugovora sa Sekretarijatom za socijalnu
zaštitu, čime postaje lider u pružanju usluga ovoj posebnoj kategoriji
korisnika.
3. Mere koje se sprovode u JKP GSP
„Beograd’’
Kao i prošle četiri godine, tako i
tokom 2012. god., mnoge aktivnosti službe za zaštitu životne sredine bile su usmerene na kontinuiranom poboljšanju standarda ISO
14001:2004 kao i popunjavanje i ažuriranje zahtevane dokumentacije i
formulara.
Nakon uspešne resertifikacione provere krajem aprila 2012.god. ustanovljeno je da preduzeće ispunjava neophodne zahteve standarda za
obnovu sertifikata ISO 9001:2008 i
ISO 14001:2004, te su 1. juna iste
godine dodeljeni sertifikati od kompanije SGS „Beograd’’ sa centralom
u Ženevi.
Preduzimaju se mere za poboljšanje
performanse zaštite životne sredine
i samih poslovnih procesa (smanjena je potrošnja električne energije,
vode, motornih ulja i emisije izduv242
nih gasova iz vozila) sa tendencijom daljeg smanjenja revitalizacijom autobuskog podsistema i uvođenjem novih autobusa u eksploataciju. Redovno se prate i ažuriraju identifikovani aspekti životne sredine.
Politika zaštite životne sredine je
sastavni deo naše poslovne politike
i zasnovana je na poštovanju zakona, pozakonskih akata i standarda
životne sredine.
Aktivnosti službe za zaštitu životne sredine se baziraju na zakonima
i propisima iz oblasti zaštite životne
sredine (u daljem tekstu: ZŽS).
Zaštita voda
n
n
n
n
Shodno
Zakonu o vodama (Sl. gl.
RS, br. 30/10) redovno se prati kvalitet otpadnih voda koje se kontrolišu tri puta godišnje.
JKP
„Beogradski vodovod i kanalizacija’’ dva puta godišnje ispituje
kvalitet otpadnih voda.
Izdate
su vodne dozvole za saobraćajni pogon „Dorćol, „Centrala’’ –
depo Sava i organizacionu jedinicu „Elektro-građevinska operativa’’ od „Uprave za vode’’ grada
Beograda.
U
proceduri je obnavljanje vodne
dozvole za saobraćajni pogon
„Kosmaj’’.
Zaštita vazduha (emisija izduvnih gasova,
buka...)
n
n
Izvršena
su merenja emisije produkata sagorevanja za grejnu sezonu 2011/2012. god. u skladu sa
Uredbom o graničnim vrednostima emisija zagađujućih materija u
vazduh (Sl. gl. RS br. 71/10). Merenja emisije vrši KP „Dimničar’’
A.D Beograd– akreditovana laboratorija za ispitivanje.
Izvršene
su dimničarske usluge u toku grejne sezone 2012/2013
za čišćenje kotlova i dimovodnih
n
n
Zaštita zemljišta
n
n
n
Redovno
se sprovode obuke za
reagovanja u slučaju vanrednih
situacija (curenje i prosipanje veće
količine ulja prilikom pretakanja,
curenje i prosipanje veće količine
hemikalija, kiselina/baza).
Sprovodi
se stalna mera čišćenja
parking prostora i sprečava kontaminacija zemljišta;
Sprovode
se redovne usluge čišćenja i odnošenja materijala iz separatora i kanalskih slivnika za odvajanje masti i ulja iz otpadnih voda
sa naftnim derivatima po nadzorom službe za ZŽS od strane ovlašćenog operatera „Modekolo”.
Upravljanje opasnim i neopasnim otpadom
n
kanala u kotlarnicama JKP GSP
„Beograd”.
U
kotlarnici saobraćajnog pogona
„Kosmaj” kao energent se ne koristi više mazut već lož ulje;
Rashodovanjem
113 autobusa koji
imaju motore EURO 0,1,2 generacije, struktura voznog parka sa
stanovišta emisije izduvnih gasova i buke poboljšana u odnosu na
raniji period. Ukupno 58% inventarskog autobuskog voznog parka
imaće ekološki prihvatljivije motore sa normama: EURO 3, EURO 4,
EURO 5 što daje značajan doprinos
održivom razvoju grada.
Ukupna
emisija izduvnih gasova
iz vozila 2012. god. po elementima
CO, HC, NO, PM čestica je niža u
odnosu na 2011. god. (u eksploataciju je pušteno 10 autobusa sa
pogonom na CNG koji ispunjavaju
EURO 6 standarde emisije izduvnih gasova kao i 25 zglobnih autobusa sa dizel pogonom koji imaju
EURO 4 standard).
U skladu sa odredbama Zakona o
upravljanju otpadom (Sl. gl. br. 36/09,
88/10) urađeni su:
n Plan
upravljanja otpadom u JKP
GSP „Beograd’’ (ažurira se na
svake tri godine). Osnovni elementi plana su dokumentacija o
otpadu koji nastaje u procesima u
preduzeću (vrsta, sastav i količina otpada), mere koje se preduzimaju u cilju smanjenja proizvodnje otpada, posebno opasnog otpada, način skladištenja, tretmana i
odlaganja otpada, mere zaštite od
požara i eksplozija, mere zaštite
životne sredine i zdravlja ljudi;
n Godišnji
izveštaj o otpadu u JKP
GSP „Beograd’’ – GIO1 (obaveza je
da se u štampanoj i u elektronskoj
formi najkasnije do 31. marta tekuće godine sa podacima za prethodnu godinu dostavlja Agenciji za
zaštitu životne sredine). Urađen je
od strane službe za ZŽS i dostavljen Agenciji .
U saradnji službe za ZŽS i lica odgovornih za upravljanje otpadom u
svim pogonima GSP „Beograd’’
popunjavaju se Obrasci dnevne evidencije o otpadu proizvođača otpada DEO1 za svaku vrstu otpada
posebno. Unapređen je sistem vođenja dnevne evidencije otpada čiji
unos preko Informacionog sistema
JKP GSP „Beograd’’ kontroliše služba za ZŽS.
Shodno Pravilniku o načinu skladištenja, pakovanja i obeležavanja
opasnog otpada (Sl. gl. RS br. 92/10)
urađene su i podeljene u svim pogonima sve nalepnice sa potrebnim
podacima i odgovarajućim formatima za sve vrste opasnog otpada
koji nastaje u JKP GSP „Beograd’’.
Redovno se vrši ažuriranje nalepnica.
243
n
n
n
244
Redovno
se sprovode interne
obuke u vezi pravilnog upravljanja otpadom i pravilnog pakovanja i obeležavanja opasnog otpada
u JKP GSP „Beograd’’ kao i obuke
novozaposlenih u JKP GSP „Beograd’’ (sa temama: značaj životne sredine, održivi razvoj, politika
zaštite životne sredine u JKP GSP
„Beograd’’, opšti i posebni ciljevi
zaštite životne sredine);
Saradnja
sa OJ „Investicijama’’ u
davanju tehničkog opisa pri raspisivanju javnih nabavki, kao i pregleda konkursne dokumentacije za
izbor najpovoljnijeg ponuđača za
sve vrste generisanog otpada u
JKP GSP „Beograd’’.
Sklopljeni
su Ugovori sa ovlašćenim preduzećima za preuzimanje neopasnog otpada u JKP GSP
„Beograd’’ kao i Ugovori za preuzimanje i zbrinjavanje opasnog
otpada (za rabljena mešana ulja,
n
n
n
otpadni mulj iz separatora i taložnika, otpadne olovne akumulatore i nikl-kadmijumske akumulatore, zauljeni pucval i krpe, filtere od ulja i goriva, zauljeni pesak
i piljevinu, elektronsko-električni
otpad).
Redovno
evidentiranje opasnih
materija i njihova godišnja potrošnja;
Popunjen
upitnik Stvaranje otpada i postupanje sa otpadom u JKP
GSP „Beograd” poslat Gradskoj
upravi grada Beograda, Sekretarijatu za informatiku i statistiku;
Izvršena
je instalacija uređaja za
kontrolu i punjenje baterija za akumulatorske stanice u svim pogonima JKP GSP „Beograd” čime je
omogućena dijagnostika akumulatora a samim tim i smanjenje otpada.
O preduzeću...
JKP „Beograd put” je pre 60 godina osnovala Skupština grada Beograda kao Direkciju za puteve grada.
Od 1975. godine Direkcija za puteve je prerasla u RO „Beograd put”,
a od 1990. godine dobija status Javnog komunalnog preduzeća. Osnovna delatnost preduzeća je održavanje
ulica i puteva.
JKP „Beograd put” u okviru svoje
delatnosti redovno i periodično održava oko: 2.000 km gradskih ulica
ili oko 20 miliona m2, oko 550 km
opštinskih puteva ili oko 3,3 miliona
m2, oko 200 km puteva drugog reda
sa sobraćajnom opremom ili oko 1,2
miliona m2, oko 400 km puteva u
nadležnosti lokalne samouprave ili
oko 2,4 miliona m2 i oko 400 putnih
objekata (mostova, prolaza i drugih
putnih objekata).
Redovnim i periodičnim održavanjem je obuhvaćeno 578 semaforizovanih raskrsnica, 525 uređaja kontrolera, 2.815 svetlećih stubića, 3 sistema za alternativno vođenje saobraćaja, oko 40.000 komada saobraćajnih znakova, oko 18.500 m zaštitno
odbojne i gelender ograde. U nadležnosti je održavanje i obeležavanje
oko 300.000 m2 horizontalnih oznaka (bojom, folijom, hladnom plastikom) na ulicama i putevima, 3.500
parking mesta i taksi stajališta.
Osim navedenih, preduzeće obavlja i poslove projektovanja i izrade
tehničke dokumentacije, izrade geodetskih podloga i geodetska merenja, izdavanja saglasnosti za vangabaritni prevoz, vođenje katastra
saobraćajne signalizacije i izdavanje potrebnih izvoda. JKP ”Beogradput” obavlja delatnosti po ugovoru
sa Sekretarijatom za saobraćaj, odno-
8.10. JKP „Beograd put”
sno Direkcijom za puteve grada Beograda.
Unapređenje zaštite životne sredine
Unapređenju zaštite životne sredine, iz godine u godinu, posvećuje se
sve više pažnje. Svaki projekat, gradilište ili bilo koji proces rada u JKP
„Beograd put” izvodi se sa ciljem da
osim efikasnosti i efektivnosti rada
budu ispoštovani i unapređeni parametri koji utiču na kavalitet životne sredine. Osim generalne prevencije na koju je preduzeće zakonima
obavezano, pojedinim inovacijama u
poslovanju Beograd put teži da učini
i više od propisanog.
JKP „Beograd put” poseduje četiri asfaltne baze na različitim lokacijama. Najnovija od njih, postavljena
u Rakovici, opremljena je sa nekoliko dodatnih postrojenja i najveća je investicija kompanije u proizvodne osnove preduzeća. Njenom
nabavkom „Beograd put” je obezbedio implementaciju najsavremenijih
tehničko-tehnoloških dostignuća u
ovoj oblasti i po nivou opremljenosti,
potencijalima po pitanju kvaliteta,
uz iskustvo i tradiciju, stekao položaj lidera na ovim prostorima. Preduzeće je osposobljeno za proizvodnju svih vrsta asfalta koje se koriste
u svetu (više od 40 vrsta), uzimajući
u obzir i proizvodnju livenih i tvrdo
livenih asfalta, po čemu je „Beograd
put” jedinstven u regionu.
Stavljanjem u pogon novog postrojenja, od polovine prošle godine, u
standardnu paletu proizvoda uvršten je i polimer-modifikovani bitumen - PmB „E” klase koji odgovara najvišim evropskim standardima.
Kapitalna investicija u modernizaciju proizvodnih kapaciteta preduzeća
od značaja je kako za „Beograd put”
245
i tako i za Beograd. Ulaganje predstavlja veliki korak u podizanju kvaliteta rada kompanije, ali istovremeno i kvaliteta putne infrastrukture.
Prilikom realizacije najvećeg investicionog ulaganja „Beograd puta”
u proizvodna postrojenja i opremanje lokacije na kojoj su smeštena,
načela zaštite životne okoline bila
su među najvažnijim kriterijumima.
Afaltna baza u Rakovici zadovoljava sve evropske standarde u pogledu zaštite životne sredine. To je,
između ostalog, potvrdio i nadležni
gradski organ, Sekretarijat za zaštitu životne sredine, davanjem pozitivnog mišljenja na Studiju uticaja
na životnu sredinu. Samo postrojenje za proizvodnju asfalta specifično
je po svojoj energetskoj efikasnosti
koja je na najvišem nivou. Tako, za
tonu proizvedenog, odnosno osušenog kamena, baza utroši svega 5 kg
gorivnog sredstva. To je za oko 40%
manje u odnosu na većinu drugih u
okruženju.
Kako bi se zaštita eko-sredine dodatno unapredila, na bazi je u toku prošle godine stavljen u funkciju separator ulja i masti. Njegov zadatak je da
prikuplja atmosferske vode sa platoa baze i prečišćava ih pre ispuštanja, zadržavajući pri tom eventualne
sadržaje u vidu masti i ulja.
Nabavkom nove baze u „Beograd
putu” je stvorena osnova za korišćenje reciklažnih materijala, odnosno
uključivanje kompanije u jednu od
trenutno najatraktivnijih oblasti za
razvoj i ulaganje u Evropi.
Plan za upotpunjavanje proizvodnih kapaciteta „Beograd puta” obuhvatio je i nabavku postrojenja za
preradu struganog asfalta. Još jedna
od novina koju donosi asfaltna baza
u Rakovici je mogućnost da utiskuje (iskoristi) i tzv. mlevenu recikliranu gumu. Osim ekonomskog efekta korišćenja reciklažnih materijala
- smanjenja troškova nabavke mate246
rijala, odnosno proizvodnje, ništa
manje bitan nije ni ekološki benefit. Tu treba imati u vidu pre svega
redukciju zaliha na deponijama čime
se doprinosi zaštiti životne okoline, a
istovremeno i smanjenje eksploatacije prirodnih resursa.
Kapitalni iskorak u segmentu proizvodnje podržan je odgovarajućim unapređenjem u oblasti kontrole kvaliteta. Nabavljena je najsavremenija laboratorijska oprema namenjena ispitivanju sirovina, materijala i proizvoda na bazi. Ona u potpunosti može da isprati moderan proces proizvodnje različitih vrsta asfaltnih masa za koje je namenjeno ovo
postrojenje. Vrhunska oprema uključuje automatski ekstraktor sa destilatorom rastvarača (trihloretilena) koji
proces ekstrakcije veziva i destilacije rastvarača obavlja u zatvorenom
sistemu i tako svodi na minimum
izloženost radnika štetnom uticaju
rastvarača, uključujući, naravno, i
sve primenjene mere zaštite na radu.
Na bazi u Rakovici sprovodi se program redovnog merenja i redovne kontrole emisije i imisije štetnih
materija u vazduh i nivoa buke, kao
i kontrole kvaliteta zemljišta. Osim
internih provera, redovne kontrole u skladu sa pozitivnom domaćom zakonskom regulativom vrše
i ovlašćena preduzeća. Rezultati se
dostavljaju i nadležnim inspekcijama, a kako se do sada pokazalo zadovoljavaju sve propisane norme.
Asfaltna baza u Rakovici u potpunosti opravdava epitet „ekološka”
pošto je emisija štetnih materija svedena na minimum. Ipak, o aspektu zaštite životne okoline razmišlja
se dalje. Prilikom nabavke postrojenja posebno je razmatrana mogućnost snabdevanja baze gasom, kao
ekološki prihvatljivim energentom.
U cilju skorog prelaska na prirodni
gas, stvoreni su preduslovi za uvođenje gasne podstanice preko koje bi
na eksploatacija dovodi do stvaranja velike količine otpada potencijalno rizičnog po životnu sredinu. Pre
svega, reč je o velikoj količini otpadnih guma, istrošenih akumulatora,
starog gvožđa.
Tokom 2012. godine kao nusprodukt
rada, stvorena je količina od 1.840 kg
istrošenih PB akumulatora, iz upotrebe je izbačeno 11.000 kg starih
guma i u staro gvožđe je odbačeno
39.970 kg raznog otpada (otpaci od
proizvodnje, neispravni i odbačeni
alati, delovi mašina, vozila i sl.).
Celokupne količine istrošenih akumulatora, starih guma i otpadnog
gvožđa prodate su ovlašćenim dilerima ovim materijalima. Zbog prirode otpadnog materijala, stari akumulatori se do trenutka predaje lageruju u specijalnom kontejneru.
Kao nusprodukt održavanja i
popravke svih vozila, mašina i alata
koji se koriste u primarnoj delatnosti JKP „Beograd put” nastaje iskorišćeno ulje. Ulje se lageruje u cisterni, da bi se nakon prikupljanja određene količine angažovalo ovlašćeno
preduzeće za dalje zbrinjavanje korišćenog ulja.
Kao produkt pratećih, sekundarnih delatnosti, koje utiču na životnu sredinu, nastaje značajna količina
korišćenih tonera za štampače (zbog
velikog broja projekata, planova, kao
i obimne dokumetacije koja prati rad
svih sektora). Značajan deo tonera
se upućuje na recikliranje, a oni kod
kojih to nije moguće, skladište se u
krugu baze u Dragoslava Srejovića,
u kontejneru adekvatne konstrukcije (lim debljine 4 mm, sa poklopcem
i pod ključem).
Unutar najveće baze preduzeća koja
se nalazi u ul. Dragoslava Srejovića 8a, nalazi se kotlarnica koja greje
sve objekte. Tokom njenog rada sprovodi se stalno praćenje i kontrola
dimnih gasova od strane akreditovanih institucija, kao i redovno serKVALITET ŽIVOTNE SREDINE GRADA BEOGRADA U 2012. GODINI
se baza snabdevala zemnim gasom.
Gas ima manji negativan uticaj na
životnu okolinu jer se dobija neuporedivo bolji agregat nakon prolaska
kroz sušaru bez primesa čađi, čestica od sagorevanja i dr.
Ipak, treba istaći da se i na ostalim
proizvodnim postrojenjima „Beograd puta” redovno prate emisija
štetnih materija i ispusne vode. Tromesečne kontrole koje vrše ovlašćene institucije pokazuju da se propisani parametri kreću u dozvoljenim
granicama. To je u mnogome rezultat adekvatnog i temeljnog remonta i
kontinuiranih ulaganja u proizvodne i prostorne kapacitete u cilju unapređenja zaštite životne sredine.
Da to nije samo fraza dokazuje, između ostalog, preduzimanje priprema i
mera za usklađivanje internih akata
i procedura sa novim Zakonom
o upravljanju otpadom kojim se, u
skladu sa Nacionalnom strategijom
upravljanja otpadom i sa programom približavanja Evropskoj uniji
(za period do 2019. godine), obezbeđuje uspostavljanje integrisanog
upravljanja otpadom
Prošle godine izvršena je predaja
ulja čiji je eksploatacioni vek završen
ovlašćenoj firmi i u skladu sa propisanim normama.
Tokom 2012. godine ekipe JKP „Beograd put” sanirale su asfalt u 110
ulica u Beogradu. Reč je o značajnijim radovima na detaljnijoj rekonstrukciji saobraćajnica čime je postignuto kvalitetnije odvijanje saobraćaja, a samim tim i smanjenje emisije izduvnih gasova. Iako se ova
mera ne može kvantitativno izraziti, nesumnjivo je upravo to najveći doprinos kvalitetu vazduha, a
samim tim i životne sredine u Beogradu.
U obavljanju svoje primarne delatnosti JKP „Beograd put” koristi više
od 500 kamiona, mašina, vozila i
prateće opreme. Njihova intenziv-
247
visiranje i čišćenje gorionika i kotla.
Na istoj lokaciji tokom 2012. godine
urađena je nova kišna kanalizacija
unutar kruga, kao i reparacija starog
i izrada novog separatora na mestu
pranja vozila i 40 m kanala i odvodnih rešetki.
Pred početak sezone redovnog održavanja ulica u zimskom periodu
2012/2013 godine, pušteno je u rad
postrojenje za proizvodnju rastvora
kalcijum-hlorida. Posipanje rastvora kalcijum-hlorida obavlja se u cilju
prevencije nastajanja ili uklanjanja
poledice na saobraćajnicama, bilo da
se radi o tečnom posipanju ili o vlaženju putarske soli pre posipanja, u
trenutku kada so napušta posipač
(tzv. mokro posipanje). Navlažena so
duže se zadržava na putu i brže se
topi, tako da se potrošnja putarske
soli smanjuje.
Rastvori kalcijum-hlorida koji se najčešće koriste za održavanje puteva u
zimskom periodu imaju koncentraciju u rasponu od 18% do 24%, a u
nekim oblastima sa oštrijom klimom
ta koncentacija ide i do 32%.
Kako dato postrojenje može da se
koristi za proizvodnju rastvora kalcijum-hlorida različitih stepena koncentracije, moguće je u zavisnosti od
vremenskih prilika koristiti rastvore različitog nivoa koncentracije, što
dovodi do smanjenja ukupne količine kalcijum-hlorida upotrebljene za
sprečavanje poledice. To je značajan
korak u očuvanju životne sredine, a
istovremeno se ne umanjuje efikasnost rada Zimske službe.
U saradnji sa Sekretarijatom za saobraćaj, JKP „Beograd put” je nasta-
248
vio primenu nove LED tehnologije
na svetlosnoj signalizaciji u gradu. U
proteklim godinama, oko 40% klasičnih semarofskih sijalica sa žarnom niti zamenjeno je LED izvorima svetlosti, dok se kod svih novih
semaforizacija postavljaju isključivo
lanterne sa ovim vidom svetlosnog
izvora. Signalizacija koja radi u LED
tehologiji troši čak osam puta manje
struje nego u ”klasičnoj” tako da je
ušteda očigledna.
JKP „Beograd put”, na inicijativu
Fonda „Ekotopija” i u saradnji sa
drugim gradskim organima, uključio se u akciju „Misli o vazduhu
pre nego što ga ugledaš – Isključi
motor!”. Služba za svetlosnu signalizaciju postavila je na 10 semafora
na najosetljivijim tačkama u pogledu zagađenosti specifične table sa
porukom vozačima. Projekat apeluje
na njihovu svest da na semaforima
isključuju motor i tako utiču na smanjenje štetnih gasova koju emituju
vozila. Semafori se nalaze na uglu
ulica: Brankove i Carice Milice, Svetogorske i Kondine, Narodnog fronta i Balkanske, Bulevara oslobođenja
i Knjeginje Zorke, Bulevara Kralja
Aleksandra i Braće Nedića, Beogradske i Krunske, Svetozara Markovića
i Njegoševe, Kneza Miloša i Vojvode
Milenka, Kneza Miloša i Birčaninove, Takovske i Jaše Prodanovića.
Akcija je sprovedena u cilju doprinosa prevenciji štetne emisije gasova jer poslednja istraživanja o stanju
životne sredine u Srbiji govore da je
vazduh jedan od najvećih ekoloških
problema u svim većim gradovima
u zemlji.
Kvalitet vode u savskom jezeru
U periodu mart-decembar 2012.
godine Gradski zavod za javno
zdravlje redovno je vršio ispitivanja vode. U toku kupališne sezone
uzorci za ispitivanje uzimaju se dvaput nedeljno,a pred početak sezone i
po završetku sezone jednom u nedelju dana.
Rezultati ispitivanja su pokazali da
je voda u Savskom jezeru stabilna i
visoko kvalitetna po fizičko-hemijskim i mikrobiološkim karakteristikama.
Voda po kvalitetu pripada I i II klasi
boniteta. Radi dobijanja saglasnosti Sanitarne inspekcije za početak
rada kupališta u maju i junu mesecu utvrđeno je da voda odgovara I
klasi boniteta. Takođe je utvrđeno
odsustvo opasnih i štetnih materija u vodi.
U skladu sa Ekološkom studijom
kontrole eutrofizacije i produkcije
makrofita u jezeru na Adi Ciganliji
vršilo se košenje podvodne vegetacije u periodu od 20. aprila do 20. septembra 2012. godine.
Održavanje kupališta
Tokom cele godine J.P. Ada Ciganlija
je održavala čistoću plaže,sanitarnih
čvorova i pokretnih sanitarnih obje-
8.11. JP „ADA CIGANLIJA”
kata kao i održavanje istih. U vreme
trajanja sezone čistoća i održavanje
plaže,sanitarnih čvorova i pokretnih sanitarnih objekata je pojačana
u skladu sa potrebama.Ada Ciganlija ima oko 17 hektara plaže sa objektima potrebnim za nesmetano funkcionisanje kupališta.
Održavanje javnih zelenih površina
U 2012. godini izvršene su pripreme
za pošumljavanje na 4 hektara površine koja je bila devastirana i započeto je pošumljavanje na delu površine koji ima funkciju zaštite vodoizvorišta.
U saradnji sa Sekretarijatom za zaštitu životne sredine u aprilu mesecu je
posađeno 50-tak sadnica na turističkom delu Ade Ciganlije.
Na površini od 6 hektara vršeno je
uklanjanje invazivne korovske vegetacije i čišćenje šume. Konstantno je
obavljano čišćenje šumskog pojasa
uz stari obrenovački put jer sa puta
nesavesni građani bacaju smeće i
šut.
U periodu april-oktobar intenzivno
se održava 130 hektara javnih zelenih površina,a sama gazdinska jedinica Ada Ciganlija iznosi 229,70 hektara.
Redovno se od drobljenje granjevine vrši izrada ekološke podloge za
trim stazu.
249
8.12. JKP „GRADSKE PIJACE” BEOGRAD
Osnovna delatnost preduzeća
Javno komunalno preduzeće „Gradske pijace” – Beograd osnovano je
odlukom Skupštine grada Beograda za obavljanje pijačne delatnosti
kao delatnosti od opšteg interesa
na teritoriji gradskih opština Voždovac, Vračar, Zvezdara, Zemun, Novi
Beograd, Palilula, Rakovica, Savski
venac, Stari grad i Čukarica.
Obavljanje delatnosti odvija se kroz
mnogobrojne aktivnosti opremanja pijaca i objekata na pijacama,
izdavanje objekata, prostora i pijačne opreme za prodaju poljoprivredno-prehrambenih proizvoda, proizvoda zanatstva, domaće radinosti
i drugih industrijsko-neprehrambenih proizvoda, u skladu sa vežećim
propisima.
Posmatrano kroz prizmu aktivnosti
koje su uže vezane za kvalitet životne sredine grada Beograda, održavanje pijaca, kao osnovna delatnost
Preduzeća, shodno Odluci o pijacama („Sl. list grada Beograda” br.
9/2001, 11/2002, 23/2005.) obuhvata
obavljanje svih poslova kojima se
obezbeđuje nesmetano obavljanje
prometa i vršenje usluga u prometu
robe, što podrazumeva i svakodnevno čišćenje i pranje pijaca, kao i održavanje objekata komunalne infrastrukture.
Za realizaciju ovih aktivnosti JKP
„Gradske pijace” Beograd jednim delom koristi sopstvene resurse: 3 komunalna vozila za transport smeća kojima upravljaju vozači u stalnom radnom odnosu, svakog dana odvoze komunalni otpad
sa 22 pijace na gradsku deponiju.
Za održavanje čistoće-čišćenje pijaca,
dnevno je angažovano više od 150
lica, na osnovu sprovedenog postup250
ka u skladu sa zakonom. Sa 22 pijace dnevno se odveze približno prosečno 18 t komunalnog otpada. Sa
11 manjih pijaca otpad odvozi JKP
„Gradska čistoća”, u okviru svojih
redovnih aktivnosti i plana rada.
Razvoj i unapređenje:
Po pravilu, poslovanje svakog privrednog subjekta obuhvata dva
segmenta koji se moraju paralelno
odvijati:
n staranje
o nesmetanom odvijanju
poslova iz delatnosti subjekta,
n aktivan
rad na razvoju i unapređenju, na osnovu sistemskih rešenja
koja donose trajni kvalitet.
Tako pijačna delatnost treba da prati
ritam tehničkog razvoja i prilagođava se novim potrebama potrošača, dok, istovremeno, ovo Preduzeće
ima svoje mesto i ulogu u doprinosu održivom razvoju i ostvarivanju
programa od strateškog interesa za
zajednicu.
Sa stanovišta ekološki odgovornog
poslovanja, a sagledavajući zanačaj
komunalnog reda u okruženju pijaca
kojima upravlja JKP „Gradske pijace” Beograd, kao trajno definisane,
odvijaju se aktivnosti multidisciplinarnih specijalnih timova u koje su,
zajedno sa predstavnicima odgovarajućih službi Preduzeća, uključeni predstavnici inspekcijskih službi,
uz asistenciju policijskih snaga. Ovi
timovi u prethodnoj godini sproveli
su preko 900 akcija.
„Gradske pijace” su 1. 08. 2011. godine zaključile ugovor o poslovno-tehničkoj saradnji sa ovlašćenim operaterom za upravljanje ambalažnim otpadom „Delta -Pak” d.o.o.
Cilj saradnje je edukacija i osposobljavanje zaposlenih u Preduzeću
3 komunalna vozila JKP „Gradske pijace” Beograd svakodnevno
odvoze otpad sa pijaca
n Više
od 150 lica dnevno održava
pijace
n sa
pijaca se dnevno odveze oko 20
tona otpada
n U
prethodnoj godini sprovedeno je
preko 900 akcija specijalnog tima
Tokom 2012. godine, volonteri JKP
„Gradske pijace” aktivno su učestvovali u više akcija sa ciljem poboljšanja kvaliteta životne sredine, od
kojih izdvajamo: „Očistimo Srbiju”,
učešće na Festivalu „Supernatural”,
Dan Dunava, „Veliko spremanje na
Savskom vencu”, kao i učešće na
manifestaciji „Vašu PVC ambalažu
nosimo na reciklažu”.
za uspešno upravljanje ambalažnim
otpadom i primena propisa o zaštiti životne sredine, kao i ispunjavanje nacionalnih ciljeva. Nakon izrade elaborata o klasifikaciji i razvrstavanju ambalažnog otpada i sprovedene obuke volontera i zaposlenih,
postavljeno je 12 mrežnih kontejnera za sakupljanje ambalažnog otpada na pijaci: „Zvezdara”, „Smederevski đeram”, „Skadarlija”, „Braće
Jerković”, „Zeleni venac”, „Kalenić”,
„Banjica”, „Dušanovac”, „Vidikovac”,
„Otvoreni tržni centar”, TC „Novi
Beograd” kao i na pijaci „Blok 44”.
Sakupljanje ambalažnog otpada vrši
Privredno društvo za usluge reciklaže „Eko servis” d.o.o, dok je krajem 2012. godine potpisan ugovor sa
„Set Reciklaža” d.o.o. o preuzimanju i reciklaži elekronskog i električnog otpada.
n
Kontejneri za sakupljanje ambalažnog otpada
Volonteri JKP „Gradske pijace” Akcija „Očistimo Srbiju”
Košutnjak
251
8.13. KOMUNALNO PREDUZEĆE „DIMNIČAR” AD
BEOGRAD
Komunalno preduzeće „Dimničar”
a.d. Beograd je osnovano 1948. godine. Među prvima je osim dimničarskh usluga počeo da se bavi i hemijskim pranjem kotlova. Tradiciju da
bude uvek na vrhu, prvi i najbolji u
svemu, Dimničar je zadržao i danas.
Rezultat toga je široka paleta usluga koju „Dimničar” danas može da
pruži.
TERMOENERGETSKI SEKTOR
Čišćenjem i održavanjem dimnjaka
i dimovodnih sistema, „Dimničar”
doprinosi ekonomičnijem korišćenju
energenata, zatim zdravijem i čistijem vazduhu, samim tim i zdravijoj
i čistijoj životnoj sredinoj, ne samo
u Beogradu, već i u čitavoj Srbiji.
Naime, redovnim čišćenjem kotlova
i dimovodnog sistema značajno utičemo na smanjenje emisija zagađujućih materija u vazduh.
Optimalnim podešavanjem odnosa gorivo-vazduh, tj. podešavanjem
rada gorionika, ostvaruje se značajna ušteda goriva, povećanje stepena
korisnosti kotla, smanjuju se emisije
zagađujućih materija koje direktno
ili indirektno mogu uticati na zagađivanje vazduha, samim tim na kvalitet životne sredine.
U cilju da zadovolji zahteve svojih klijenata, „Dimničar” se opredelio da u svoju paletu usluga uvrsti i
usluge upravljanja otpadom koji se
pojavljuje kod čišćenja ložišnih uređaja. Pružanjem ove vrste usluga
i edukacijom klijenta, tokom 2012.
godine, „Dimničar” je uspeo da tok
od oko 100 t otpadne čađi preusmeri
sa deponije na tretman. Na taj način
smo produžili životni vek deponije,
smanjili štetan uticaj na zemljište i
životnu sredinu. Ovaj otpad se koristi u procesima bioremedijacije, te
252
na taj način od njega nastaje neopasan materijal koji ima dalju primenu
(hortikultura, dnevna prekrivka na
deponijama...)
KOMUNALNI SEKTOR
Odlukom Skupštine grada Beograda
1989. godine dimničarska delatnost
poverena je Komunalnom preduzeću „Dimničar” a.d. Beograd. Od
tada „Dimničar” pruža dimničarske
usluge na teritoriji deset beogradskih opština, što predstavlja oko 140
000 dimnjaka. Na taj način doprinosimo smanjenju emisije praškastih
mateija koje se javljaju usled sagorevanja tečnih i čvrstih goriva, a koje
mogu imati loš uticaj na životnu sredinu i zdravlje ljudi.
SEKTOR VENTILACIJE
Svake godine „Dimničar” očisti
oko 1000 HVAC i masnih ventilacionih sistema, čime se sprečava da
dođe do požara. Pored toga, redovno čišćenje i održavanje masnih ventilacionih sistema sprečava smanjenje projektovanog radnog kapaciteta. Kako čišćenje masnih ventilacioniih sistema doprinosi bezbednom
i zdravom radu, naši klijenti se sve
češće odlučuju na redovno čišćenje
i održavanje ventilacionih sistema.
Pored zaštite od požara, čišćenjem
HVAC sistema i njihovom dezinfekcijom sprečava se razvoj raznih
bakterija i virusa kao što su Legionela pneumofila, koksaki virus i
dr. Tokom 2010. godine unapredili smo način čišćenja HVAC sistema
nabavkom robota specijalizovanih
za čišćenje ventilacionih kanala.
U cilju doprinosa ekonomičnijem i
energetski efikasnijem radu naših
klijenata, „Dimničar” je tokom 2010.
godine akreditovao laboratoriju za
merenje emisije zagađujućih materija
u vazduh (SO2, NO2, CO, dimni broj
i praškaste materije), pod akreditacionim brojem 01-330. Pored akreditacije laboratorije od strane Akreditacionog tela Srbije, dobijeno je i rešenje od strane Ministarstva energetike, razvoja i zaštite životne sredine
za pružanje ovih usluga. Praćenjem
ovih parametara moguće je izvršiti,
ne samo kotrolu produkata sagorevanja, već i njihovo smanjenje kroz
korekciju rada kotlovskog postrojenja. Time se može ostvariti i značajna ušteda energenta i poboljšati efikasnost postrojenja.
Projekti:
Tokom oktobra i novembra 2012.
godine Dimničar je u saradnji sa
Sekretarijatom za zaštitu životne sredine sproveo projekat „Merenje emisije dimnih gasova iz individualnih
toplotnih izvora na teritoriji Beograda” (u daljem tekstu: Projekat).
Projekat je sproveden na deset beogradskih opština: Stari grad, Savski
venac, Vračar, Palilula, Novi Beograd, Zemun, Voždovac, Čukarica,
Rakovica i Zvezdara.
Broj uzorka na kojima je izvršeno merenje na teritoriji pomenutih
opština je šest stotina.
Cilj istraživanja je bio početak formiranja baze podataka na teritoriji grada Beograda o koncentraciji i
kvantifikaciji zagađujućih materija koje se emituju u životn srediinu
Grada, na osnovu kojih bi se, nadalje, u sledećim fazama projekta, izvršila merenja na svim individualnim
ložištima u gradu Beogradu i formirao katastar toplotnih izvora i katastar zagađivanja koja potiču iz individualnih ložišta.
Od ukupno izvršenih 600 merenja,
414 (69 %) merenja prelazi granične
vrednosti emisija propisanih Uredbom. Od toga 354, (85,5 %) merenja
predstavlja merenja izršena na ložišnim uređajima koja koriste čvrsta
goriva, dok preostalih 60, odnosno
14,5 % predstavlja ložišne uređaje
koji koriste prirodni gas, a koji prelaze granične vrednosti.
Ovi podaci ukazuju uticaj individualanih ložišta na kvalitet vazduha i životne sredine u Beogradu, a istovremeno su pokazatelj loše
energetske efikasnosti, odnosno veće
potrošnje goriva.
Čest razlog lošeg sagorevanja kod
ložišnih uređaja koji koriste čvrsta
goriva je taj što su dimnjaci neadekvatni u odnosu na ložišta, zatim
neadekvatno upravljanje ložišnim
uređajem ili nepostojanje regulatora vazduha – klapne. Kod ložišnih
uređaja koji koriste gasovita i tečna
goriva čest razlog lošeg sagorevanja
je nepravilan rad gorionika, odnosno
neadekvatan odnos gorivo:vazduh u
procesu sagorevanja.
Ukoliko pretpostavimo da su gubici toplote u dimnim gasovima linearno sarzmerni potrošnji goriva, i
da je studija pokazala da su prosečni gubici na izvršenih šest stotina merenja 23,1 %, to znači da se na
teritotiji Beograda poroši oko 23,1 %
više goriva, a posledica veće potrošnje goriva jeste veća emisjia zagađujućih materija u vazduh.
Obrađeni podaci iz ovog projekta
treba da budu polazna osnova za
planiranje i sprovođenje mera koje
omogućuju dovođenje merenih parametara u dozvoljene odnosno preporučene granice.
To je moguće postići redovnim čišćenjem i održavanjem ložišnih uređaja
i dimovodnih sistema, odnosno, servisom ložišnih uređaja i optimizacijom i sanacijom dimovodnih sistema.
AKREITOVANA LABORTORIJA
253
Preduslov za ovo delovanje je utvrđivanje stanja svakog ložišnog uređaja i dimovodnog i sistema u domaćinstvu, što se postiže redovnim
godišnjim merenjima na ložišnim
uređajima, od strane akreditovanih
laboratorija, kod svih vlasnika i korisnika na teritoriji Grada.
ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE
Jedna od delatnosti „Dimničara” je
sakupljanje i transport neopasnog i
opasnog otpada. Za te svrhe „Dimničar” je 2011. godine dobio dozvolu
(izdatu od nadležnog Ministarstva)
i to za sakupljanje i transport otpadnih jestivih ulja, ambalažnog otpada, opasne i neopasne čađi i otpada
iz „masnih” separatora.
Prosečna mesečna količina sakupljenih otpadnih jestivih ulja, u 2012.
god. iznosila je oko 10 t. „Dimničar” se trudi da edukuje svoje klijente kako ovaj otpad ne bi završavao
u kanalizaciji zagađujući reke i da
na taj način poveća sakupljene količine otpadnih jestivih ulja. Razlog
zašto je potrebno sakupljati otpadna jestiva ulja nije samo zadovoljavanje zakonskih propisa, već se tretmanom ovog otpada može dobiti
ekološko gorivo – biodizel. Tretman
otpadnih jestivih ulja vrši se u firmi
„Biodizel” CO koja je od 2012. godine u vlasništvu „Dimničara”. Upotrebom biodizela, smanjuje se emi-
254
sija gasova koji izazivaju efekat staklene bašte, kao i zagađenje vazduha
usled potpunog sagorevanja goriva.
Krajem 2012. godine započeta je akcija upravljanja ambalažnim otpadom
nastalim u ugostiteljskim objektima. Time pokušavamo da odvojimo otpad na samom mestu nastanka, da ga preusmerimo na ponovnu
upotrebu ili tretman i da tako sprečimo da taj otpad bude deponovan
ili što je još gore da završi u životnoj sredini.
Komunalno preduzeće „Dimničar” a.d. Beograd pružanjem svojih
usluga utiče na potpuno iskorišćenje hemijske energije akumulisane
u gorivu. Time značajno utičemo na
povećanje stepena efikasnoti postrojenja, samim tim i na smanjenje
potrošnje goriva. Ovo smanjenje ima
za posledicu štedljivo i racionalno
korišćenje prirodnih resursa, kojih
je sve manje, a potrebe stanovništva
su sve veće. Na taj način „Dimničar”
doprinosi održivom razvoju u Srbiji.
Proizvodnjom biodizela, redukovanjem emisije praškastih materija,
ugljen monoksida, sumpor-dioksida i azotnih oksida nastalih radom
kotlovskih postrojenja, kao i neprijatnih mirisa i masnoća nastalih
pripremom hrane u ugostiteljskim
objektima, Komunalno preduzeće
„Dimničar” a.d. Beograd doprinosi zdravijoj i čistijoj životnoj sredini.
Aktivnosti JVP „Beogradvode” u 2012.
godini:
2. Budžet grada Beograda – Sekretarijat
za komunalne i stambene poslove, Uprava za vode:
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
Održavanje
Kaljavog potoka od
Bulevara oslobođenja do Borske
ulice km 1+040,50 do km 2+250;
Nastavak
regulacije Kaljavog potoka;
Održavanje
Bolečke reke od km
10+250 do km 10+875;
Održavanje
Mokroluškog potoka
u zoni garaže GSB od km 6+580 do
km 6+960;
Održavanje
brane na Žarkovačkom
potoku;
Održavanje
dela obale i priobalja reke Dunava i Save na vodnom
području grada Beograda;
Gročanska
reka od km 0+498 do
km 0+598 betoniranje korita;
Uređenje
Potoka Palanka;
Uklanjanje nepoželjne vegetacije
(ambrozije i ostalog šiblja, hemijskim putem);
Uklanjanje
plutajućeg materijala i
sečenje iz kanala Vizelj u dužini
od 600 m;
Hitna
intervencija - Regulacija
kanala u ulici Makiškoj od km
0+000 do km 0+550;
Hitna
intervencija - Uklanjanje
zapreka iz vodotokova Vrčinske
reke od km 0+000 do km 0+300;
Hitna
intervencija - Izrada rešetke
na Žarkovačkom potoku;
Hitna
intervencija - Čišćenje propusta na kanalu Stara Tamnava;
n
n
n
n
n
n
n
8.14. JVP „Beogradvode”
Hitna
intervencija - Izmuljenje
nerekonstruisanog kanala Kupinac od km 2+431,34 do km 3+388,90;
Hitna
intervencija - Izrada rešetke
na ulivu Železničke reke u kolektor;
Hitna
intervencija - Izrada betonske staze i stepeništa u Bloku 45;
Hitna
intervencija - Izrada kanalizacije Ø160 i rigola u ulici Vučevskoj, nas. Sutjeska, Kotež
Hitna
intervencija - Otvaranje proticajnog profila u zoni propusta na
kanalu Veliko Selo;
Hitna
intervencija - Uređenje Gročanske reke od km 0+000 do km
0+325;
Uređenje
i sanacija obaloutvrde u
Zemunu na potezu između restorana „Šaran” i „Venecija”;
2. Budžet grada Beograda – Sekretarijat za
zaštitu životne sredine:
n
n
Otvaranje
izlaza za čamce i riblje
staze u Čukaričkom rukavcu;
Pošumljavanje
leve obale reke Save
3. Budžet republike Srbije – Ministarstvo
finansija i privrede, Sektor za turizam:
n
Izgradnja
obaloutvrde na desnoj
obali reke Save u Obrenovcu –
Zabran (I faza);
4. Budžet republike Srbije – Ministarstvo
poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, Republička direkcija za vode:
n
n
Redovno
održavanje vodnih objekata za uređenje vodotoka, vodnih objekata za zaštitu od poplava, erozija i bujica i održavanje
vodotoka;
Mala
brana Duboki potok, Investiciono održavanje, Održavanje
vodnih objekata za uređenje vodotoka, vodnih objekata za zaštitu od
255
n
n
n
n
n
n
n
n
n
256
poplava, erozija i bujica i održavanje vodotoka;
Redovno
održavanje vodnih objekata za odvodnjavanje;
Izrada
grubih rešetki na ulivnom
kanalu CS Vić Bara, Investiciono održavanje vodnih objekata za
odvodnjavanje;
Remont
transformatora i zamena mašinske opreme na CS Ovča,
Investiciono održavanje vodnih
objekata za odvodnjavanje;
Izrada
ograde oko objekata CS
Galovica i Petrac, Investiciono održavanje vodnih objekata za odvodnjavanje;
Rekonstrukcija
nasipa uz Savu
duž Ade Ciganlije na delu deonice I, u dužini od 35 m – Izgradnja i
rekonstrukcija vodnih objekata za
uređenje vodotoka i vodnih objekata za zaštitu od poplava, erozije i bujica;
Rekonstrukcija
nasipa uz Savu
duž Ade Ciganlije na deli deonice II, u zoni Beogradskog kupatila - Izgradnja i rekonstrukcija vodnih objekata za uređenje vodotoka i vodnih objekata za zaštitu od
poplava, erozije i bujica;
Sanacija
obaloutvrde na desnoj
obali Dunava na km 1164+280,
Sanacija vodnih objekata za uređenje vodotoka, vodnih objekata za
zaštitu od poplava, erozija i bujica i
vodnih objekata za odvodnjavanje;
Sanacija
spoljne kosine levoobalnog nasipa Dunava, Sanacija vodnih objekata za uređenje vodotoka, vodnih objekata za zaštitu od
poplava, erozija i bujica i vodnih
Sanacija
obloge kanala Galovica
oko ustave između kanala Galo-
n
n
n
n
n
n
vica i kanala Petrac, Sanacija vodnih objekata za uređenje vodotoka, vodnih objekata za zaštitu od
poplava, erozija i bujica i vodnih
Sanacija
limana na reci Veliki Lug
km 18+780, Sanacija vodnih objekata za uređenje vodotoka, vodnih objekata za zaštitu od poplava,
erozija i bujica i vodnih objekata za
odvodnjavanje;
Sanacija
desnoobalnog nasipa na
potoku Serava na km 0+410, Sanacija vodnih objekata za uređenje vodotoka, vodnih objekata za
zaštitu od poplava, erozija i bujica i
vodnih objekata za odvodnjavanje;
Odbrana
od poplava sa hitnim intervencijama; Sprovođenje odbrane od poplava od sponjnih i unutrašnjih voda i zagušenja ledom;
Odbrana
od leda; Sprovođenje
odbrane od poplava od sponjnih
i unutrašnjih voda i zagušenja
ledom;
Biotehnički
zaštitni radovi - izrada
pletera na lokaciji Duboki potok u
Barajevu;
Izrada
studija, planske dokumentacije, projekata i priprema investicija;
5. Privredno društvo „Hidroelektrane Đerdap” d.o.o. Kladovo, Sektor za održavanje priobalja:
n
Redovno
održavanje priobalja i
prve drenažne linije priobalja;
6. Ostale aktivnosti:
n
Izdavanje
Vodnih akata u skladu
sa Zakonom o vodama i rad Službe naknada na izdavanju Rešenja o zauzeću akvatorije i vodnog zemljišta na vodnom području grada Beograda
Sagorevanjem niskokaloričnog lignita u kotlovima TE „Nikola Tesla” A
i B nastaju velike količine dimnih
gasova koji sadrže štetne materije,
od kojih su najznačajnije: SO2, NOx,
CO, CO2 i praškaste materije (leteći pepeo).
Posle elektrostatičkog izdvajanja
praškastih materija u elektrofilterima (EF), dimni gasovi se ispuštaju
preko dimnjaka i to:
n TENT
A - visine 150 m, blokovi A1,
A2 i A3, visine 220 m, blokovi A4,
A5 i A6 i
n TENT
B - visine 280 m, blokova
B1 i B2.
Pepeo i šljaka se mešaju sa vodom u
odnosu 1:10 (u praksi taj odnos je i do
1:20), u TENT A, odnosno 1:1 u TENT
B i hidrauličkim putem se transportuju na otvorene deponije pepela i
šljake.
Odlaganje pepela se vrši na aktivnoj
kaseti, a drugi deo deponije je u fazi
privremenog mirovanja (pasivna–
rezervna kaseta). Pasivna kaseta je
u fazi mirovanja radi tehničke konsolidacije pepela i dreniranja, a taj
period traje 6–10 godina. Deponija
TENT A zauzima površinu od 400
ha, a deponija TENT B površinu od
600 ha (pepeo je odlagan na 400 ha,
a 200 ha nije korišćeno) i okružene su
naseljima i obradivim površinama.
Pored toga, na levoj obali reke Save
nalazi se zaštićeno područje - Obedska bara, a na desnoj obali specijalni rezervat prirode-Orlača-Provo.
Oba lokaliteta su smeštena na maloj
udaljenosti od TENT B. Sada je na
deponiji TENT-a A kaseta I aktivna,
a kasete II i III su pasivne. Na deponiji TENT B kaseta II je aktivna, a
kaseta I je pasivna.
8.15. KONTROLA, ZAŠTITA I UNAPREĐENJE ŽIVOTNE
SREDINE U TENT A I TENT B U 2012. godini
Na deponiji se vrši mehaničko taloženje pepela iz suspenzije pepela
i vode, pri čemu nastaju prelivne
i drenažne otpadne vode koje se
indirektno preko drenažnih kanala ispuštaju u reku Savu na TENT
A. Od februara 2011. god. na TENT
B napravljen je sistem recirkulacije
ovih voda na deponiji, te na taj način
zaustavljeno ispuštanje ovih voda u
potok Vukićevica, odnosno u reku
Savu. U cilju sprečavanja zabarivanja okolnog terena i hemijskog zagađenja podzemnih voda, po obodu
deponije izgrađen je sistem drenažnih bunara. Deponije su površinski
izvori zagađivanja vazduha pepelom. U cilju sprečavanja eolske erozije pepela sa deponija, primenjuju
se odgovarajući sistemi zaštite i biološka rekultivacija, koja se obavlja po
tehnologiji koja je u skladu sa Glavnim projektom rekultivacije deponije pepela TENT A i B, (Instituta
za zemljište, Beograd, 2004.). U toku
2011. godine Institut za zemljište
Beograd uradio je dopunu Glavnog
projekta rekultivacije deponije pepela i šljake JP TE „Nikola Tesla” A i TE
„Nikola Tesla” B u skladu sa novom
tehnologijom, malovodnog transporta i odlaganja pepela i šljake.
Praćenje uticaja TENT A i B na životnu sredinu vrši se interno i od strane
ovlašćenih institucija. Internu kontrolu vrši Služba za kontrolu i zaštitu životne sredine TENT.
Tokom 2012. godine vršena su:
1. Interna merenja:
n
n
Kvaliteta
prizemnog sloja vazduha,
imisija, u okolini TENT A i B - svakodnevno
Kontrola
kvaliteta površinskih
i podzemnih voda – jedan put
257
n
mesečno (savska voda i kanal
povratne rashladne vode kontrolišu se jednom nedeljno);
Praćenje
rada EF – svakodnevno.
2. Periodična merenja u saradnji sa ovlašćenim institucijama, u skladu sa
n
n
n
n
n
n
zakonskim obavezama i to:
Kontrola
kvaliteta otpadnih voda
TENT A i B i uticaj na površinske
i podzemne vode (Anahem - Beograd);
Pojedinačna
merenja emisije štetnih i opasnih materija u vazduh
(Rudarski institut – Zemun i Institut za nuklearne nauke Vinča);
Kontrola
radioaktivnosti u radnoj i
životnoj sredini (Institut za nuklearne nauke Vinča);
Kontrola
uticaja deponije pepela
i šljake TENT A i B na zemljište i
vode melioracionih kanala (Mol Beograd);
Merenja
nivoa buke u životnoj sredini (Instalacije inženjering);
Takođe
su pribavljena Uverenja
o utvrđivanju karaktera za odgovarajuće vrste industrijskog otpada (od Gradskog zavoda za javno
zdravlje - Beograd).
1. Remonti i rekonstrukcija
elektrofiltEra (EF)
258
U skladu sa Planom remonata za
2012. godinu obavljeni su poslovi
redovnog održavanja i remonta EF
koji obuhvataju mašinske i elektro
radove.
Tokom 2012. godine urađena je
rekonstrukcija EF na bloku B1 tako
da izlazna koncentracija praškastih materija bude ≤ 50 mg/m3, što
je potvrđeno garancijskim merenjima. Za rekonstrukciju su potrošena
sredstva u visini od 84 800 000 RSD.
Rekonstrukcijom EF na blokovima emisija praškastih materija u
TENT A je u 2012. godini smanjena za oko 78% u odnosu na 2004.
godinu (proračun je rađen na bazi
pojedinačnih merenja emisije
praškastih materija u 2011. godini, a
preko specifične emisije).
Rekonstrukcijom EF na bloku B1
emisija praškastih materija u TENT B
je u 2012. godini smanjena za oko 10%
u odnosu na 2010. godinu (proračun
je rađen na bazi pojedinačnih
merenja emisije praškastih materija
u 2011. godini).
2. SPREČAVANJE ZAGAĐENJA REKE
SAVE ULJEM I MAZUTOM
Zauljene vode
Mineralna ulja se u TE koriste kao
regulacioni fluid, fluid za podmazivanje i fluid za hlađenje. Zauljene
vode nastaju kao posledica povremenih i stalnih curenja u mašinskoj
hali u toku redovnog rada i remonta. Mineralna ulja u toku curenja se
prihvataju u kadice ili burad. Prosuto ulje i mazut u pogonu se skuplja
mehanički i primenom adsorpcionih
sredstava.
Iz bazena mešavine vode i pepela (bager stanice TENT A) u slučaju viška vode – preliva koji je povezan sa atmosferskom kanalizacijom,
koja se ispušta u povratni tunel rashladne vode, može doći do zagađenja uljima, mazutom i šljakom.
U cilju sprečavanja zagađenja voda
uljem i mazutom, preduzimaju se
preventivne i sanacione mere zaštite. Prioritetan zadatak je pre svega
sprečiti curenja ulja i mazuta i širenje po čvrstim i vodenim površinama. Takođe se sprovode i mere koje
obuhvataju skupljanje prosutog ulja i
mazuta sa betonskih i vodenih površina, primenom adsorpcionih sredstava.
U planu je izgradnja postrojenja za
preradu otpadnih voda u TENT A
i TENT B. Za oba postrojenja urađeni su Idejni projekti sa studijama
procene uticaja i dobijene su sagla-
3. SPREČAVANJE EOLSKE EROZIJE
PEPELA SA DEPONIJA
U cilju smanjenja negativnog uticaja deponije pepela i šljake na zagađenje vazduha česticama pepela koje
nastaje eolskom erozijom pepela,
tokom 2012. godine sprovođene su
redovne mere zaštite:
TENT A
n
n
n
Vodeno
ogledalo kasete I je održavano maksimalne površine koliko
su to tehnički uslovi dozvoljavali:
od 10% do 55%.
Sistem
za kvašenje vodom: u funkciji je bilo 105 topova i 140 prskača.
okviru redovnih poslova biološU
ke rekultivacije u prolećnom i jesenjem periodu 2012. godine urađeno je:
U prolećnom setvenom roku
n
n
n
sadnja
18 700 reznica tamariksa na
kosinama obodnih nasipa kasete I
(19. 01. - 14. 03.),
setva
na 8,3 ha površine i to na:
n 4,2
ha nasipa kasete I, (04. - 11.
06.), i
n 4,1
ha ravnog dela kasete II, (11.
- 14. 06.),
prihrana
trave (mineralnim đubrivom KAN u normi 300 kg/ha) i to
na
n 3,5
ha nasipa kasete I, zasejane u
jesen 2011. godine (04. 04.),
n 4,2
ha nasipa kasete I, zasejane u
proleće 2012. godine (29. 06.) i
n 3,0
ha ravnog dela kasete II, zasejane u proleće 2012. godine (06.
07.).
n
n
n
prihrana
sadnica i zalivanje (prihrana KAN-om u normi 0,2 kg/
kom) i to
n 3
200 sadnica na obodnim nasipima kas. I, posađenih 2010. i 2011.
g. (27. - 29. 06.).
zalivanje
suručice (u normi 10 l
vode/kom) i to
n 180
sadnica posađenih u jesen
2011. godine (10. 07.) na ciklonima kasete I.
seča
topole 900 stabala u
vetrozaštitnom pojasu deponije
TENT A (09. 04.-10. 08.).
snosti Ministarstva. Za postrojenje
u TENT B izabran je izvođač radova,
na međunarodnom tenderu, Konzorcijum firmi Kralovopolska Ria
(Brno, Češka) i Lad-grupa (Beograd,
Srbija). Početak radova planiran je za
sredinu 2013. godine. U toku 2013.
godine izvršiće se i izbor izvođača
radova za postrojenje u TENT A.
U jesenjem setvenom roku
seča
topole 78 stabala u vetrozaštitnom pojasu deponije TENT A (28.
09. - 08. 10. – 6 radnih dana),
n setva
trave na 6,0 ha nasipa kasete
I, (09. - 22. 10.),
n posađeno
je 3.545 sadnica drveća i žbunova, i to dafina, bagrem i
suručica na deponiji TENT A (26.
11. -21. 12).
Stručni nadzor nad poslovima biološke rekultivacije, u skladu sa Glavnim projektom Rekultivacija deponije pepela i šljake JP TE „Nikola Tesla”
a, vršio je Institut za zemljište Beograd, a izvođenje radova PROTENT.
n
TENT B
n
n
n
Vodeno
ogledalo kasete II je održavano maksimalne površine koliko
su to tehnički uslovi dozvoljavali:
od 55% do 75%.
Sistem
za kvašenje vodom: u funkciji je bilo 200 topova i 240 prskača.
okviru redovnih poslova biološU
ke rekultivacije u 2012. godine urađeno je:
U prolećnom setvenom roku
n
sadnja
94 300 reznica tamariksa
(15. - 28. 03.) na:
n šljaci
kod HCS3 – 6 000 reznica,
n novi
nasip II/III – 5 200 reznica i
n ravan
deo kasete I – 83 100 reznica.
259
n
n
n
n
setva
trave na 5,4 ha nasipa II/III
(21. 05.-01. 06.)
prihrana
trave (mineralnim đubrivom KAN u normi 300 kg/ha) i
to na
n 1
ha nasipa I/II, posejane u jesen
2011. godine (03. 04.) i
n 5,4
ha nasipa II/III, posejane u
proleće 2012. godine (21. 06.),
prihrana
3 260 sadnica i zalivanje
(prihrana KAN-om u normi 0,2
kg/kom) i to
n 740
u krugu TENT B kod silosa
- platan, javor pajavac, katalpa,
pirakanta i suručica (18. - 20. 06.).
n 2
520 na kosinama nasipa kao
dopuna postojećeg zasada na
kaseti I - dafina, bagrem, sibirski brest, gledičija i poljski jasen
posađenih u jesen 2011. g. (25. i
26. 06.).
zalivanje
3 239 sadnica i to:
n 1
054 sadnica, 254 topole iz 2010.
+ 800 sadnica-silos iz 2011. g. (02.
i 03.04.),
n 2
185 sadnica u krugu TENT B
kod silosa - platan, javor pajavac,
katalpa, pirakanta i suručica, (05.
07. - 23. 08.).
U jesenjem setvenom roku
setva
trave na 2,2 ha nasipa II/III
- popravka oštećenog nasipa (23.
- 26. 10.),
n seča
topole 64 stabala u vetrozaštitnom pojasu deponije TENT B
(18.-27. 09.),
n posađeno
je 100 sadnica šumskih
vrsta drveća i to javora pajavca i
katalpe u krugu TENT B kod silosa – zamena postojećeg oštećenog
zasada (25. 12.).
Stručni nadzor nad poslovima biološke rekultivacije, u skladu sa Glavnim projektom Rekultivacija deponije pepela i šljake JP TE „Nikola
Tesla” B, vršio je Institut za zemljište
Beograd, a izvođenje radova PROTENT.
n
260
KONTROLA UTICAJA DEPONIJE PEPELA
I ŠLJAKE TENT A I B NA ZEMLJIŠTE I
VODE MELIORACIONIH KANALA U 2012.
GODINI
Poznato je da na sadržaj opasnih i
štetnih materija u zemljištu u najvećem broju slučajeva utiče geološka podloga, ali to svakako nije bio
razlog da se ne razmotre i drugi
mogući izvori zagađenja koji u nekim
slučajevima mogu mnogo značajnije
od geološke podloge preko podzemnih voda i depozita iz vazduha,
uticati na stepen kontaminacije. To
naročito važi za industrijske zone,
ali i za sve ostale koje su pod značajnim uticajem antropološkog faktora.
S obzirom na ključni značaj zemljišta i vode kao komponenti agro-ekosistema, kao i uticaja istih na lanac
ishrane, izvršena je kontrola plodnosti zemljišta i sadržaja ukupnih
i pristupačnih oblika teških metala i potencijalno štetnih elemenata u
zemljištu, kao i kontrola hemijskog
sastava i kvaliteta vode u meliorativnim kanalima u okolini proučenih
termoelektrana sa aspekta određivanja stepena uticaja deponija pepela i šljake na okolno zemljište i vode.
Pri tome su uzeti u obzir svi potencijalni izvori zagađivanja i relevantni parametri vezani za njih.
Uzorkovanje i merenje definisanih
parametara u 2012. godini, vršio je
„MOL” Beograd. Merenje je vršeno 2
puta u toku 2012. godine, 1 u vegetacionom periodu i 1 u van vegetacionom periodu.
Radi lakšeg praćenja i komparacije rezultata, prihvaćena je podela na
zone prethodnog obrađivača, „Instituta za zemljište”, koji je analizirao
ove parametre za TENT A i TENT B,
kao i mapirana mesta i njihovo svrstavanje u predložene zone. Dodata
je (po zahtevu naručioca posla) još
po jedna ispitna tačka. Takođe su
zadržana i sva ispitna mesta za uzorke voda.
4. KONTROLA KVALITETA VAZDUHA
Na kvalitet vazduha pored emisije
zagađujućih materija iz izvora zagađivanja, veliki uticaj imaju meteorološki parametri. Nizak vazdušni pri-
tisak, velika vlažnost vazduha, pojave magle i temperaturnih inverzija smanjuju rasprostiranje dimnih
gasova u vertikalnom i horizontalnom pravcu, pa se zagađujuće materije zadržavaju u prizemnom sloju, u
blizini izvora zagađivanja.
Kontrolom kvaliteta vazduha u
okolini TENT A i B su obuhvaćena
merenja imisije ukupnih taložnih
materija (UTM) i sumpordioksida
(SO2). Napominje se da ne postoje
merenja meteoroloških parametara,
a oni su neophodni za tumačenje
podataka o kvalitetu vazduha. Služba za kontrolu i zaštitu životne sredine je bila ovlašćena da vrši merenje imisije ukupnih taložnih materija (UTM) i sumpordioksida (SO2) do
05.05. 2008. godine, kada je isteklo
ovlašćenje, pa je pokrenut postupak
akreditacije, za merenje imisije ukupnih taložnih materija (UTM) i sumpordioksida (SO2) i PM10.
U okviru praćenja kvaliteta ambijentalnog vazduha, u okolini TENT
A i TENT B vršeno je merenje koncetracije ukupnih taložnih materija
(UTM) i sumpordioksida (SO2).
U 2012. godini u periodu od marta
do decembra merenja je vršio A.D.
Zaštita na radu i zaštita životne sredine Beograd, a za januar i februar ne postoje merenja akreditovane
laboratorije, jer su merenja vršena
samo od strane interne laboratorije Službe za kontrolu i zaštitu životne sredine.
Koncentracija UTM je praćena na
18 mernih mesta, dok je koncentracija ЅO2 praćena na 4 merna mesta
na različitim rastojanjima od TENT
A i B.
Mesečni izveštaji o uticaju TENT
A i TENT B na kvalitet vazduha u
Obrenovcu i okolnim naseljima su
dostavljani: Agenciji za zaštitu životne sredine, Gradskoj opštini Obrenovac, Gradskom sekretarijatu za zaštitu životne sredine – Beograd, MiniKVALITET ŽIVOTNE SREDINE GRADA BEOGRADA U 2012. GODINI
Ukupno je određeno četri zone uzorkovanja (tri zone uticaja i jedna kontrolna zona) i to:
Zona 1 – do jednog kilometra udaljenosti uzetih uzoraka od deponije,
Zona 2 – od jedan do tri kilometra
udaljenosti uzetih uzoraka od deponije,
Zona 3 – od tri do pet kilometara udaljenosti uzetih uzoraka od deponije, i
Zona 4 - predstavlja kontrolu koja je
uzeta na razdaljini većoj od pet kilometra udaljenosti od deponije.
Kvalitet zemljišta i ocena stanja
posmatraju se u odnosu na maksimalno dozvoljene koncentracije
(MDK) u zemljištu propisane Pravilnikom o dozvoljenim količinama
opasnih i štetnih materija u zemljištu i vodi za navodnjavanje i metodama njihovog ispitivanja (Sl. glasnik RS 23/94) i granične i remedijacione vrednosti koncentracija
opasnih i štetnih materija propisane Uredbom o programu sistemskog
praćenja kvaliteta zemljišta, indikatorima za ocenu rizika od degradacije zemljišta i metodologiji za izradu remedijacionih programa (Sl. glasnik RS br. 88/2010).
U okolini deponije pepela uzeti su
uzorci voda iz melioracionih kanala.
Sastav i kvalitet voda u kanalima se
posmatra u odnosu na maksimalno
dozvoljene koncentracije (MDK) u
vodama za navodnjavanje propisane Pravilnikom o dozvoljenim količinama opasnih i štetnih materija u
zemljištu i vodi i vodi za navodnjavanje i metodama njihovog ispitivanja (Sl. glasnik RS br. 23/94).
261
starstvu energetike, razvoja i zaštite
životne sredine i Direkciji za strategiju i investicije - Sektoru za zaštitu
životne sredine JP EPS. Pored toga
rezultati merenja kvaliteta vazduha
se od marta 2005. godine objavljuju u Ekološkom biltenu, koji svakog
meseca izdaje Gradski sekretarijat
za zaštitu životne sredine - Beograd.
Koncentracija ukupnih taložnih materija,
UTM
Dobijeni rezultati su upoređivani sa
propisanim maksimalno dozvoljenim vrednostima (MDV) za UTM
prema Uredbi o izmenama i dopunama uredbe o uslovima za monitoring i zahtevima kvaliteta vazduha (Sl. glasnik RS br. 75/10 od 5.
marta 2010.), koja za srednju mesečnu vrednost iznosi 450 mg/m2/dan,
a za srednju godišnju vrednost, 200
mg/m2/dan.
Analizom dobijenih rezultata za
utvrđeno je da za:
1. Prosečne mesečne vrednosti:
n 1,43%
ukupnih podataka prelazi
MDV za prosečnu mesečnu vrednost,
n procenat
podataka koji prelazi
MDV za prosečnu mesečnu vrednost na mernim mestima:
n u
krugu deponije TENT B iznosi 8,33%.
n u
okolini TENT A iznosi 2,08%,
n na
mernim mestima u krugu
deponije TENT A, okolini TENT B,
Vladimircima i Obrenovcu i bližoj
okolini nije bilo prekoračenja MDV
2. Prosečne godišnje vrednosti:
n 5,56%
podataka prelazi MDV.
Analizom rezultata za koncentraciju
SO2 u 2012. godini utvrđeno je:
1. Upoređivanjem ukupno dobijenih rezultata srednjih dnevnih
vrednosti za koncentraciju SO2 sa
graničnom vrednosti, 125 mg/m3,
zaključuje se da je:
262
100%
rezultata u ispod granične
vrednosti, pri čemu je,
n 99,78%
rezultata manje od 29 mg/
m3,
n 0,22%
podataka u opsegu od 30 ÷
62 mg/m3,
Dugogodišnja merenja koncentracije
SO2 u okolini TENT A i TENT B su
pokazala da uticaj TENT A i TENT
B u pogledu SO2 nema lokalan, već
globalni značaj. Svi dobijeni rezultati su upoređivani sa propisanim graničnim vrednostima, za SO2 prema
Uredbi o uslovima za monitoring
i zahtevima kvaliteta vazduha (Sl.
glasnik RS br. 11, 5. mart 2010.)
n
5. KONTROLA KVALITETA VODA
U skladu sa zakonskim obavezama obavljena je periodična kontrola površinskih i podzemnih voda
TENT A i B po programu koji je usaglašen sa JKP Beogradski vodovod
i kanalizacija. Pored kontrole površinskih i podzemnih voda ugovorom su obuhvaćena merenja makro
i mikro elemenata, kao i elemenata
u tragu u uzorcima uglja, elektrofilterskog pepela i pepela sa aktivnih i
pasivnih kaseta.
U 2012. godini kontrola voda je vršena od strane laboratorije ANAHEMBeograd.
Rashladna voda i atmosferska kanalizacija
Pored tehnološke vode, koja se koristi u sistemu voda-para, najveća je
potrošnja tehničke vode, koja se
zahvata iz reke Save, oko 1 062 112
x 103m3/god - TENT A i oko 852 110
x 103m3/god - TENT B, gde postoji otvoren sistem hlađenja. Savska
voda se koristi za hlađenje u kondezatorima posle čega se povratnim tunelom ispušta u reku Savu.
Mali deo vodozahvata se oduzima
za potrebe hidrauličkog transporta
pepela i šljake.
Otpadne vode
Sanitarne otpadne vode
Sanitarne otpadne vode se prečišćavaju biološkim postupkom, aktivnim muljem pri aerobnim uslovima u uređajima BIODISK-TENT A
i PUTOKS-TENT B. Uvođenje kiseonika potrebnog za aerobni uslove prečišćavanja sanitarnih otpadnih voda u Biodisku se vrši okretanjem kolone diskova sa mikrobiološkim talogom kroz masu i vazduh, a u uređaju Putoks barbotiranjem vazduha pod pritiskom u biozoni uređaja.
U skladu sa Zakonom o vodama,
član 179 Sl. glasnik SRS 33/75, i
Zakonom o regulisanju i sprovođenju programa zaštita voda Sl. glasnik RS od 07. 03. 2002. god. br. 11,
član 2.1. TENT A mora da uređaj za
prečišćavanje otpadnih voda održava u funkcionalnom stanju. Prema
uputstvima koje je dao proizvođač,
neophodno je vršiti pražnjenje primarnih taložnica 1 - 2 puta godišnje
kao i redovno održavanje i remont
ovih postrojenja.
Kisele i alkalne otpadne vode iz hemijske
pripreme vode
Kisele i alkalne otpadne vode iz
hemijske pripreme vode nastaju diskontinualno, pri regeneraciji jonskih
izmenjivača, u pogonu za proizvodnju demineralizovane vode
Skupljaju se u neutralizacioni bazen,
a evakuišu se bez prethodne neutralizacije (samo se vrši neutralizacija mešanjem baznih i kiselih voda)
u bazene mešavine i pepela vode.
Vode su alkalne ili bazne sa visokim
sadržajem soli, a rN vrednost suspenzije vode i pepela iznosi od 8.5
do 11.4. Ispuštaju se diskontinualno
i njihov udeo je mali u odnosu na
ukupnu količinu vode u bager stanici. Udeo otpadnih voda iz HPV-a u
odnosu na suspenziju vode i pepela
je oko 5% na TENT A.
Udeo otpadnih voda iz HPV-a u
udnosu na ukupnu vodu koja se
transportuje na deponiju je oko
0,32%.
Posle hlađenja ova voda se preko
kanala povratne rashladne vode
ispušta u reku Savu. Ove vode su
termički opterećene. Temperatura
vode u kanalu rashladne vode je
povećana za oko 6 °C, a povećanje
temperature reke Save, na profilima uzvodno i nizvodno ne prelazi 3
°C. U povratni tunel rashladne vode
se ispuštaju otpadne vode iz mašinske hale.
Suspenzija pepela i vode
Suspenzija vode i pepela se iz bazena mešavine hidrauličkim putem
transportuje na deponiju pepela gde
se vrši mehaničko taloženje pepela. drenažne vode se preko kanala
ispuštaju u Savu. U bazene mešavine može dospeti mazut sa otpadnim
vodama drenažnih jama dogrevnih
stanica mazuta i sa šljakom prilikom
startovanja kotla, u slučaju kvara na
gorionicima mazuta.
Prelivne i drenažne vode sa deponije
pepela
Prelivne otpadne vode sa deponije pepela se iz kasete I, preko dva
prelivna stuba direktno ispuštaju u
reku Savu. U TENT B se, zahvaljujući novom sistemu za recirkulaciju
vode na deponiji, ove vode više ne
ispuštaju u kanal Vukićevica, odnosno u reku Savu.
Na osnovu merenja koje je na deponiji pepela 1994. godine obavio
Institut za vodoprivredu „Jaroslav
Černi”, utvrđeno je da je na TENT
A udeo prelivnih voda 20-25%, drenažnih voda 75-80%, a na TENT B
udeo prelivnih voda 65-70%, a drenažnih voda 30-35%.
263
Najveći sadržaj arsena je izmeren
u suspenziji pepela i vode, manji u
prelivnim, a najmanji u drenažnim
vodama, na deponiji TENT A. Budući da se izvorište za snabdevanje
vodom za piće grada Beograda nalazi nizvodno od TENT A i TENT B,
pitanje ispuštanja vode sa deponije
je od posebne važnosti. Ovo će se u
budućnosti rešiti istim modelom koji
je primenjen na deponij TENT B.
Sistem drenažnih bunara
Zaštitno ispumpavanje - dreniranje
se izvodi sa drenažnim, cevastim
bunarima oko deponije da bi se stvorila hidraulična barijera i tako zaštitila podzemna voda u okolini deponije pepela. Druga namena je da se
održava dovoljno nizak nivo podzemne vode oko deponije da bi se
sprečilo povećanje nivoa podzemnih
voda - zabarivanje u zaleđu deponije
(poljoprivredne površine). Drenažne vode se preko drenažnih kanala konačno odvode u reku Savu na
deponiji TENT A, a na TENT B se
vrši njihova recirkulacija.
Oko deponije pepela je urađen
sistem drenažnih bunara. Drenažni bunari su u funkciji zavisno od
nivoa podzemnih voda.
Oko deponije tokom 2012. godine
u funkciji je bilo u TENT B 17 od
ukupno urađenih 30, a u TENT A
50 od ukupno urađenih 60 drenažnih bunara. Kvalitet voda drenažnih
bunara je u granicama očekivanog s
obzirom da bunari zahvataju infiltrirane vode deponije pepela. Ove
vode karakteriše visoka mineralizovanost i povećan sadržaj gvožđa
(zbog pojave korozije na pumpama)
što je imalo za posledicu smanjenje izdašnosti bunara. Koncentracija sulfata je bila u opsegu od 138-581
mg/L u drenažnim bunarima pored
deponije TENT A i 335-607 mg/L u
drenažnim bunarima pored deponije TENT B.
264
Zagađenje podzemnih i površinskih voda
Praćenje kvaliteta površinskih i podzemnih voda se vrši redovno, počevši od 1983. godine. Veoma je bitno
naglasiti da je u TENT B urađeno
snimanje takozvanog zatečenog stanja „nultog stanja” kvaliteta podzemnih voda, pre početka eksploatacije deponije pepela. Podaci o kvalitetu podzemnih voda su od izuzetne važnosti za dalje praćenje i ocenu
uticaja deponije pepela i nove tehnologije transportapepela i šljake na
kvalitet podzemnih voda u narednom periodu.
Kvalitet vode za piće je propisan
Pravilnikom o higijenskoj ispravnosti vode za piće (Sl. list SRJ 42/98 i
44/99) a vodotok Pravilnikom o opasnim materijama u vodama (Sl. list
SRS 31/82), a za otpadne vode Uredbom o graničnim vrednostima emisije zagađujućih materija u vode i
rokovima za njihovo dostizanje (Sl.
glasnik RS br. 67/2011).
Na osnovu dugogodišnjih merenja
hemijskih parametara površinskih i
podzemnih voda od strane ovlašćenih institucija može se konstatovati sledeće:
TENT A
Površinske vode
n
n
nema
promene kvaliteta reke Save
nizvodno od TENT A u pogledu relevantnih parametara, sulfata i arsena. Registrovano je neznatno povećanje koncentracije sulfata, a izmerena koncentracija arsena je u svim uzorcima Save ispod
MDK za vodotok II klase odnosno
50 µg/l,
koncentracija
mineralnih ulja u
reci Savi nizvodno nije povećana
u odnosu na koncentraciju uzvodno od TENT A,
1. Koncentracija arsena u svim pijezometrima nije prelazila remedijacionu vrednost od 60 µg/l, zato
što se arsen adsorbuje na podlozipepeo (na deponiji) i glini (zemljište).
2. Koncentracije sulfata u pijezometrima je promenljiva, a najveća je
u pijezometrima P24/d, P6/3 i Pp/5.
3. U pojedinim piezometrima koncentracija cinka je bila iznad remedijacione vrednosti od 0,8 mg/l.
Visoke vrednosti za cink potiču od rastvaranja ovih metala od
cevi koje su pocinkovane i koje su
sastavni deo pijezometara.
Uzorci podzemnih voda iz seoskih
bunara su uglavnom bili i hemijski
i bakteriološki neispravni. Najčešća
prekoračenja MDK prema Pravilniku o higijenskoj ispravnosti vode
za piće (Sl. list SRJ br.42/98 i 44/99)
odnose se na sledeće parametre:
elektroprovodljivost, nitrati i mangan.
1. Elektroprovodljivost kao posledica visokog sadržaja rastvorenih soli bila je povećana iznad
MDK od 1000 µS/cm u svim seoskim bunarima (Urovci, Krtinska
i Ratari),sem jednog na području
Urovaca.
2. Koncentracija mangana je iznad
MDK vode za piće od 50 µg/l takođe je bila povećana u svim seoskim bunarima osim jednog na
području Krtinske. Koncentracija mangana u prelivnim i drenažnim vodama deponije pepela je
niska, pa je povećana koncentracija ovog elementa u podzemnim
vodama verovatno posledica visoke zastupljenosti ovog elementa u
zemljištu.
3. U uzorcima iz seoskih bunara u
Krtinskoj bila je povećana koncentracija nitrata preko MDK od 50
mg/l. Zagađenje nitratima može
biti organskog ili neorganskog
porekla.
4. Pojedini uzorci pokazali su i neispravnost u pogledu povećane
koncentracija arsena (jedan seoski
bunar iz Ratara), hlorida (jedan
seoski bunar iz Urovaca), magnezijuma (uzorci iz Urovaca) i bora
(jedan bunar iz krtinske i jedan iz
Ratara).
5. Bakteriološka analiza voda iz seoskih bunara, pokazuje prisustvo
koliformnih bakterija fekalnog
porekla koje je izazvano blizinom
septičkih jama i staja.
Podzemne vode (pijezometri i seoski bunari)
TENT B
Površinske vode
n
n
n
uzorcima Save uzvodno i nizvodu
no od TENT B nije registrovano
povećanje koncentracije relevantnih parametara - sulfata i arsena. Koncentracije oba parametra
u svim uzorcima su ispod granične vrednosti prema Uredbi o graničnim vrednostima zagađujućih
materija u površinskim i podzemnim vodama i sedimentu i rokovima za njihovo dostizanje (Sl. glasnik RS br. 50/2012);
u
kanalu Vukićevica nizvodno
od deponije pepela primećuje se
povećanje koncentracije sulfata
kao i manje povećanje koncentracije arsena u odnosu na uzorke
uzvodno od deponije pepela i po
prestanku ispuštanja prelivnih i
drenažnih voda u kanal, što se
može objasniti prisustvom taloga
pepela na dnu kanala; Koncentracija arsena u jednom uzorku prevazilazi graničnu vrednost od 10
μg/l;
reci Savi uzvodno i nizvodno,
u
kao ni u otpadnim vodama nije
registrovano prisustvo mineralnih
ulja
265
n
povećanje
temperature vodotoka
reke Save nizvodno, bilo je uglavnom u okviru maksimalno dozvoljenog od 3°C, sem u jednom uzorkovanju, gde je izmereno povećanje temperature od 4,1°C.
Podzemne vode (pijezometri i seoski bunari)
Kvalitet podzemnih voda iz pijezometara je razmatran u odnosu na
remedijacione vrednosti koncentracija opasnih i štetnih materija i vrednosti koje mogu ukazati na značajnu kontaminaciju podzemnih
voda, prema Uredbi o programu
sistemskog praćenja kvaliteta zemljišta, indikatorima za ocenu rizika od
degradacije zemljišta i metodologiji
za izradu remedijacionih programa
(Sl. glasnik RS, br. 88/2010).
1. Koncentracija arsena u svim pijezometrima je bila ispod remedijacione vrednosti od 60 µg/l, zato
što se arsen adsorbuje na podlozipepeo (na deponiji) i glini (zemljište)
2. Koncentracije sulfata u pijezometrima je promenljiva, a najveća je
u pijezometrima P48, P59 i P9/1.
3. U većini pijezometara koncentracija cinka je bila iznad remedijacione vrednosti od 0.8 mg/l. Visoke vrednosti potiču od rastvaranja
ovog metala od cevi koje su pocinkovane i koje su sastavni deo pijezometara.
Kvalitet podzemnih voda iz seoskih
bunara analiziran je u skladu sa Pravilnikom o higijenskoj ispravnosti
vode za piće (Sl. list SRJ br. 42/98
i 44/99). Analizirano je 13 seoskih
bunara na području Drena, Grabovca, Ušća, Skele i Ratara.
Najviše odstupanja od MDK bilo je u
pogledu sledećih parametara:
1. Koncentracija nitrata bila je povećana povećana iznad MDK od
50 mg/l u sedam seoskih bunara na području Drena, Grabovca,
266
Skele i Ratara. Zagađenje nitratima može biti organskog ili neorganskog porekla.
2. Koncentracije magnezijuma bila
je povećana povećana iznad MDK
od 50 mg/l takođe u sedam seoskih bunara na području Grabovca, Skele i Ratara.
3. Povećana elektroprovodljivost,
kao pokazatelj količine rastvorenih soli, preko MDK od 1000 μS/
cm je registrovana u šest bunara
na području Drena, Ušća, Skele i
Ratara.
4. Koncentracija mangana je iznad
MDK vode od 50 µg/l u četiri seoska bunara u Grabovcu, Skeli i
Ratarima. Povećana koncentracija ovog elementa u podzemnim
vodama je verovatno posledica visoke zastupljenosti ovog elementa u zemljištu.
5. U pojedinim uzorcima seoskih
bunara u Skeli, Grabovcu i Drenu,
izmeren je utrošak kalijum permanganata preko MDK od 8
mg/l, što ukazuje na visok sadržaj
organskih materija.
6. U svim analiziranim seokim
bunarima, osim jednog u Ratarima, utvrđena je bakteriološka
neispravnost, koja se tumači kao
posledica blizine septičkih jama
i staja.
Povećane vrednosti mangana,
nit rita, amonijaka i bakteriološka nespravnost u vodama seoskih
bunara utvrđena je u „nultom stanju”.
6. KONTROLA RADIOAKTIVNOSTI U
RADNOJ I ŽIVOTNOJ SREDINI
Kontrola radioaktivnosti u životnoj
i radnoj sredini se vrši redovno od
1990. godine.
U 2012.godini je obavljena kontrola
radioaktivnosti u radnoj i životnoj
sredini TENT A i B od strane Insti-
Jačina
apsorbovane doze gama zračenja u prizemnom sloju atmosfere
varira u granicama nivoa osnovnog zračenja.
n Sve
analizirane vode odgovaraju
važećem Pravilniku o higijenskoj
ispravnosti vode za piće.
Generalni zaključak, na osnovu svih
urađenih analiza, u okviru rada na
projektu „Kontrola radioaktivnosti
radne i životne sredine TE „Nikola
Tesla” A i B, ukazuje na to da nema
povećanja radioaktivnosti životne
sredine, usled rada termoelektrane
„Nikola Tesla”
n
tuta za nuklearne nauke Vinča. Kontrolom su obuhvaćene gamaspektrometrijske analize uzoraka:
n uglja,
n elektrofiltarskog
pepela,
n pepela
sa aktivnih i pasivnih kaseta,
n biljnih
kultura sa deponija pepela,
n zemljišta
koje je u i van dometa uticaja deponija kao i
n biljnih
kultura sa ovih zemljišta.
Istovremeno sa uzimanjem uzoraka za spektrometriju gama emitera, izvršeno je merenje jačine ambijentalne doze gama zračenja u prizemnom sloju atmosfere. Takođe je
urađena i kontrola ukupne alfa i
ukupne beta aktivnosti otpadnih
voda i voda reke Save.
Na osnovu dobijenih rezultata utvrđeno je:
n S
obzirom na to da ne postoje
posebni zakonski propisi o koncentraciji prirodnih i proizvedenih
radionuklida u uzorcima iz radne
i životne sredine termoelektrana,
upoređivanje sa literarnim podacima iz sveta, jedna je od mogućnosti dobijanja kompletne slike o uticaju rada termoelektrane na životnu sredinu.
n Rezultati
spektrometrije gama emitera uglja, šljake, pepela i zemlje
ukazuju na to da su dobijene vrednosti koncentracije prirodnih radionuklida istog reda veličine, kao
i termoelektranama u drugim
zemljama.
n Koncentracija
prirodnih i proizvedenih radionuklida u biljnim kulturama, zemlji i vodama, ne razlikuju se u odnosu na iste uzorke ali
koji se nalaze na drugim teritorijama naše zemlje ili u svetu. Primećeno je da nema značajnih razlika u dobijenim vrednostima koncentracije prirodnih radionuklida
između lokacija koje su bile bliže i
dalje od deponije.
7. KONTROLA RADA ELEKTROFILTERA
I MERENjE EMISIJE ZAGAĐUJUĆIH
MATERIJA U VAZDUH
Interna kontrola rada elektrofiltera
U toku 2012.godine je redovno praćen rad elektrofiltera (EF) od strane
nadležnih službi u TENT.
Periodična merenja emisije štetnih i opasnih
materija u vazduh
Pored interne kontrole rada EF vršena su periodična merenja emisije
ЅO2, NOx (NO2), CO i praškastih
materija (čvrstih čestica) u vazduh
od strane RI Zemun i INN Vinča.
Granične vrednosti emisije, GVE,
za ložišta na ugalj toplotne snage
>300MW, gde pripadaju svi blokovi
TENT, definisane su Uredbi o graničnim vrednostima emisija zagađujućih materija u vazduh (Službeni
glasnik RS 71/10) GVE, kao i masene koncentracije štetnih materija su
date na normalne uslove, suv gas i
referentni O2 6%.
U toku 2012 godine urađena su pojedinačna merenja emisije (po 3 merenja u trajanju od po1 do 3h) zagađujućih materija u vazduh na blokovima: A1, A2, A3, A4, A5, B1 i B2.
Upoređivanjem rezultata dobijenih
merenjem sa GVE, zaključuje se da
su:
267
za TENT B
O2 iznad GVE domaćih i propisa
EU, na svim blokovima
n praškaste
materije:
n iznad
GVE domaćih i propisa EU
na blokovima A1, A2, A3 i A5,
n ispod,
GVE domaćih i propisa EU na blokovima A4 i A6
U drugoj polovini 2012. godine je počela ralizacija Projekta ,,Visokofrekventno napajanje
elektrofiltera bloka A1’’ od strane Instituta Mihajlo Pupin
n CO
u okviru GVE domaćih i propisa EU, na svim blokovima
n NO
X (NO2) ispod GVE u odnosu
na domaće propise na svim
blokovima , osim na bloku A6 .
Do povećane emisije praškastih
materija je došlo usled povećanih
protoka i temperatura dimnih gasova, sniženih strujno- naponskih
paramatara sekcija, kvaliteta uglja i
drugih faktora
U 2012. godini je izmerena specifična otpornost elektrifiltarskog pepela
na ispitivanim blokovima. Dobijena
specifična otpornost pepela je iznad
1010 Ωcm, odnosno pepeo je visoko
otporan što negativno utiče na proces elektrostatičkog izdvajanja pepela - praškastih materija
Blokovi B1 i B2
10 3t/god
n
n
n
n
n
SO
2 iznad GVE domaćih i propisa
EU, na blokovima B1 i B2
praškastih
materija:iznad GVE
domaćih i propisa EU, na blokovima B1 i B2
CO
ispod GVE domaćih i propisa
EU, na blokovima B1 i B2
NO
X (NO2) u granicama GVE
u odnosu na domaće propise na
blokovima B1 i B2
Pomoćnu kotlarnicu
SO
2 iznad GVE domaćih propisa
na kotlovima 2 i 3
n NO
X (NO2) iznad GVE domaćih
propisa na kotlovima 2 i 3
n CO
iznad GVE domaćih propisa
na kotlu 2, a ispod GVE na kotlu 3
Na grafiku broj 1 date su emisije
zagađujućih materija iz TENT A i
B u toku 2012. godine. Određivanje
emisije SO2, NOX (NO2) i praška
stih materija je urađeno na osnovu rezultata pojedinačnih merenja
emisije, odnosno emisionog faktora (kg/MWh) i godišnje bruto proizvodnje el. energije blokova (MWh) a
CO2 na osnovu potrošnje i toplotne
moći goriva (uglja i mazuta) kao i
korekcionog faktora emisije. Napominje se da nije rađen proračun emisija u vazduh poreklom iz pomoće
kotlarnice jer ona radi povremeno i
n
11 0
10 5
10 0
95
90
85
80
75
70
65
60
55
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
6
10 t/god
za TENT A
SO2N
O2
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Praš kaste ma terije
TENT A
TENT B
Grafik 1 - Emisija SO2, NO2, CO2 i praškastih materija (t/god) u 2012.godini
268
CO2
Kontinualno merenje emisije opasnih i
štetnih materija u vazduh
U periodu od 2003. do 2010. godine
ugrađena je oprema za kontinualno
merenje emisije praškastih i gasovitih materija SO2 NOx (NO2), CO, O2
na svim blokovima TENT A.
Krajem decembra 2010. godine je
sklopljen ugovor između Delegacije Evropske unije (EUD) u Republici Srbiji i firme Siemens A.G. i Siemens d.o.o. Beograd, a čiji je predmet „Oprema za sistem kontinualnih merenja emisije u Elektroprivredi Srbije (EPS) – Termoelektrana
Nikola Tesla”. Ovaj projekat je finansiran iz IPA fonda.
Projekat obuhvata projektovanje,
nabavku, isporuku, instalaciju, testiranje i QAL2 sertifikaciju sistema
kontinualnog merenja emisije za
sve blokove Termoelektrane Nikola
Tesla A, Nikola Tesla B i za blok A5
Termoelektrane Kolubara. Izveštaji CEMS će biti u skladu sa „Directive 2001/80/EC* (23 October 2001) for
large combustion plants”, odnosno u
skladu sa Direktivom za velika ložišta i u skladu sa važećom zakonskom regulativom u Republici Srbiji.
Projekat je realizovan krajem aprila
2012. godine.
8. UPRAVLJANJE INDUSTRIJSKIM
OTPADOM
Plan upravljanja otpadom u PD
TENT d.o.o. Obrenovac za sve četiri
lokacije (TENT A, TENT B, TE Kolubara i TE Morava) izrađen je tokom
2011. od strane Instituta „Kirilo
Savić” Beograd. U zvaničnoj upotrebi je od januara 2012. godine.
U 2012. godini nastalo je:
n 2
203 128,87 t neopasanog otpada
i 206,48 t opasnog otpada u TENT
Ai
1 401 523,44 t neopasanog otpada i
117,10 t opasnog otpada u TENT B.
Prodaja otpada se vrši putem javne
licitacije. Izbor najpovoljnijeg kupca
(ovlašćenog za postupanje sa otpadom i koji poseduje odgovarajuće
dozvole nadležnih organa u skladu sa Zakonom o upravljanju otpadom) vrši se po kriterijumima datim
u oglasu za licitaciju ili konkursnoj
dokumentaciji. Sa kupcem se sklapa ugovor o prodaji otpada prema
QP.0.04.01 − Prodaja, kojim se definiše način i dinamika odnošenja otpada sa lokacija TENT d.o.o.
Za vrste otpada koje se ne mogu
prodati (naročito opasne) jednom
godišnje se pristupa njihovom zbrinjavanju, takođe putem javnog oglasa, a sve u skladu sa Zakonom o
upravljanju otpadom. Sa ovlašćenim
licima (koja poseduje odgovarajuće dozvole nadležnih organa u skladu sa Zakonom o upravljanju otpadom) sklapa se Ugovor o zbrinjavanju otpada, kojim se definiše način i
dinamika odnošenja otpada sa lokacija TENT d.o.o.
U 2012. godini su potpisani ugovori
za prodaju neopasnog otpada sa firmama „Centar za reciklažu” Železnik, „Metalprom” Valjevo i „JugoImpeks” Niš. Ugovori se odnose na
sve ogranke PD TENT, a sa TENT A
je u 2012. godini prodato 3.314,92 t
neopasnog otpada.
Što se tiče opasnog otpada, u 2012.
godini potpisani su ugovori o prodaji sa sledećim ovlašćenim firmama:
n „Eko
Sekund” Beograd za otpadna
mešana ulja,
n „Farmakom”
Šabac za otpadne
olovne akumulatore i
n „Eko
Metal” Vrdnik za elektronski
i električni otpad.
Pored ugovora o prodaji potpisani
su i ugovori o zbrinjavanju opasnog
n
kratko (preventivni rad), do 60 sati u
toku godine.
269
otpada sa sledećim ovlašćenim firmama:
n „Eko
Tank Plus” Beograd za mulj i
gorivo iz rezervoara i
n „Ezo
grupa” Beograd za otpadni
azbest.
Na osnovu ovih ugovora sa lokacije TENT A u 2012. godini preuzeto je 128,16 t opasnog otpada. Navedena prodaja i zbrinjavanje za PD
TENT znači oslobađanje od ogromnog balasta, dobijanje novog prostora za skladištenje i veliko olakšanje za kompletno upravljanje otpadom na sve četiri lokacije.
Mogućnost korišćenja pepela u niskoj i
visokoj gradnji
Elektrofiltarski pepeo koji u termoelektranama nastaje kao nus produkat, može se koristiti kao sirovina u
proizvodnji građevinskih i drugih
materijala.
Mnogobrojna istraživanja su pokazala da je pepeo nastao u kotlovima PD TENT pogodan za proizvodnju cementa i drugih građevinskih materijala. Pored toga pepeo
se može koristiti i za gradnju puteva. Kako je ograničavajući faktor
za korišćenje pepela u ove svrhe
radioaktivnost, obavljena su potrebna istraživanja koja su pokazala da
su radiološki parametri u dozvoljenim granicama, uz napomenu da se
moraju vršiti redovna ispitivanja.
Uvođenjem nove tehnologije sakupljanja i malovodnog transporta
pepela i šljake omogućena je isporuka suvog pepela iz silosa, auto
cisternama, kao i šljake zasebno od
pepela.
Tokom 2012. godine sa TENT B je
na osnovu ugovora isporučivan suvi
pepeo:
n cementarama
u zemlji količini od
37.789,01 t
270
n
n
cementarama
u inostranstvu
(izvoz u Hrvatsku) u količini od
15.894,72 t i
ostale
svrhe (industrija građ. materijala i putogradnja) u količini od
274,02 t.
9. UVOĐENJE NOVE TEHNOLOGIJE
SKUPLJANJA, PRIPREME,
TRANSPORTA I ODLAGANJA PEPELA
I ŠLJAKE - TRANSPORT I ODLAGANJE
GUSTE MEŠAVINE
U cilju smanjenja negativnog uticaja
deponije pepela i šljake na kvalitet
vazduha i vode radi se na uvođenju nove tehnologije, malovodnog transporta i odlaganja pepela na
TENT A. Do sada je urađen Generalni projekat sa predhodnom Studijom opravdanosti izmene tehnologije sakupljanja, transporta i odlaganja pepela - malovodni transport.
U toku 2011. godine završen je Idejni projekat sa Studijom opravdanosti
izmene tehnologije skupljanja, transporta i odlaganja pepela.
Od juna 2010. godine je i na bloku
B1 počeo transport pepela po novoj
tehnologiji.
Izmena postojeće tehnologije hidrauličkog transporta pepela i šljake,
tehnologijom malovodnog transporta (odnos pepela i vode 1:1) omogućila je smanjenje negativnog uticaja
deponija TENT B na životnu sredinu. Iskustva evropskih zemalja ovakvim izmenama tehnologije koja su
urađena pre 10 i više godina potvrdila pozitivne rezultate.
Efekti uvođenja nove tehnologije se
ogledaju u:
1. Manja količina potrebne vode za
transport pepela i šljake
2. Poboljšanje kvaliteta površinske i
podzemne vode
n nema
prelivnih voda
10. SARADNJA SA LOKALNOM
ZAJEDNICOM, ORGANIMA GRADSKE
i državne uprave
Tokom 2012. godine TENT je nastavio saradnju sa organima gradske
samouprave i državnom upravom. U
cilju redovnog obaveštavanja i informisanja, u skladu sa zakonskim obavezama TENT dostavljao:
n Mesečni
izveštaji o uticaju TENT
na kvalitet vazduha u Obrenovcu i
okolnim naseljima
n Ministarstvu
energetike, razvoja i
zaštite životne sredine
n Agenciji
za zaštitu životne sredine i
n Opštini
Obrenovac (Službi za zaštitu životne sredine) i JP za unapređenje i zaštitu životne sredine
Obrenovca
n Gradskom
Sekretarijatu za zaštitu
životne sreedine
n EPS-u
Elaborat - Praćenje uticaja otpadnih voda
TENT A, odnosno TENT B, na površinske
i podzemene vode se svake godine
dostavljaju na uvid i mišljenje JKP
Beogradski vodovod i kanalizacija.
U skladu sa Pravilnik o metodologiji za izradu nacionalnog i lokalnog
registra izvora zagađivanja, kao i
metodologiji za vrste, načine i rokove
prikupljanja podataka (Službeni glasnik RS, br. 91/2010), TENT je Agenciji za zaštitu životne sredine dostavio popunjen Upitnik - Katastar zagađivača u Srbiji, koji se odnosio na 2011.
godinu.
nema
isputanje drenažnih voda
(vršiće se recirkulacija drenažnih
voda)
3. Produžava se vek korišćenja deponije, zbog mogućnosti isporuke
pepela (uslov za primenu pepela u
industriji)
4. Ušteda finansijskih sredstava
n prodajom
pepela smanjiće se godišnja naknada za odložen pepeo
n ostvarenje
ekonomske dobiti, prodajom pepela
5. Uticaj deponije na kvalitet vazduha će se smanjiti na najmanju
moguću meru
n smanjenje
veličine suvih, nezaštićenih, površina
n povećanje
otpornosti površinskog
sloja pepela – stvaranje pokorice
n
11. PRIMENA sistema
menadžmenta zaštitom
životne sredine prema
standardu ISO 14001
PD TENT je u julu 2008. godine
dobio sertifikat za uspostavljeni
sistem menadžmenta zaštitom životne sredine, prema standardu ISO
14001:2004 od strane sertifikacionog
tela SGS. Resertifikacija sistema EMS
je izvršena u junu 2011. godine od
strane sertifikacionog tela SGS, a rok
važenja sertifikata je produžen do
2014. godine.
Primenom ovog sistema vrši se stalno poboljšanje, postavljanjem i praćenjem realizacije ciljeva zaštite životne sredine, kao i stalnim preispitivanjem sistema, internim proverama i
preduzimanjem korektivnih mera,
a što potvrđuju i rezultati eksternih
provera od strane SGS.
PD TE „Nikola Tesla” je u Privrednoj
komori Srbije u Beogradu u julu 2012.
godine, dobilo sertifikat o uspešno
uvedenoj metodologiji čistije proizvodnje u svojim postrojenjima. Ovo
priznanje je uručeno na konfereciji koju je organizovala Privredna
komora Srbije i Centar za čistiju proizvodnju Tehnološko-metalurškog
fakulteta Univerziteta u Beogradu
u saradnji sa Ministarstvom životne
sredine, rudarstva i prostornog planiranja Republike Srbije, a uz podrš-
271
ku Organizacije ujedinjenih nacija
za industrijski razvoj (UNIDO).
12. PLAN POSLOVA KONTROLE,
ZAŠTITE I UNAPREĐENJA
ŽIVOTNE SREDINE U TENT ZA
2013. GODINU
1. Redovna merenja (zakonska obaveza)
n Kontrola
kvaliteta vazduha u okolini TENT A i B,
n Kontrola
kvaliteta površinskih i
podzemnih voda,
n Kontrola
emisije štetnih i opasnih
materija u vazduh,
n Baždarenje
analizatora za kontinualno merenje emisije praškastih
materija u vazduh
n Kontrola
radioaktivnosti u radnoj i
životnoj sredini
n Kontrola
nivoa buke u životnoj sredini u okolini termoelektrana PD
TENT
n Kontrola
uticaja deponija pepela
i šljake TENT A i B na zemljište i
vode meliorativnih sistema
272
2. Sprovođenje mera zaštite na deponijama TENT A i B
n Biološka
rekultivacija (setva trava,
sadnja drveća)
n Kvašenje
vodom
n Održavanje
vodenog ogledala
3. Unapređenje upravljanja otpadom
n Usklađivanje
procedure Upravljanje otpadom u PD TENT sa novom
zakonskom i podzakonskom regulativom,
n Završetak
projektne dokumentacije skladišta za privremeno odlaganje otpada u TENT A, odnosno
TENT B i početak izgradnje skladišta
4. Izrada Glavnog projekta za rekonstrukciju skladišta ulja i maziva
TENT A
5. Raspisivanje tendera za izgradnju postrojenja za odsumporavanje TENT A
6. Izrada projektne dokumentacije za
izgradnju postrojenja za prečišćavanje otpadnih vodaTENT A i B
Ove godine, sprovedeni su svi planirani radovi koji su predviđeni Programom upravljanja Predelima izuzetnih odlika Avala i Kosmaj kao
i Spomenika prirode Miljakovačka
šuma:
PIO „ AVALA ”
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
svakodnevno
čuvanje šuma kao i
organizovanje dodatnih dežurstava tokom prazničnih dana
postavljanje
i pražnjenje kontejnera
velike zapremine tokom prazničnih dana
sakupljanje
komunalnog otpada
redovno
su odvoženi i pražnjeni
kontejneri za komunalni otpad na
gradsku deponiju
pokošeni
su i pograbuljani travnjaci na škarpama pored kružne
saobraćajnice i pešačke staze od
autobuske stanice do izvora „Sakinac”
obavljano
je redovno čišćenje
pešačke staze od lišća i snega
uklonjena
je divlja deponija iza
restorana „Mitrovićev dom” na
Avali
Održavani
su zastor i rekviziti na
trim stazi u podnožju Avale
Postavljene
su informativne table
o merama sigurnosti pri loženju
vatre u za to određenim lobištima
Organizovana
su protivpožarna
dežurstva
Redovno
su praćene pojave biljnih
bolesti i štetnih insekata i postavljana su lovna stabla
Sanitarnom
sečom su uklonjena
suva i bolesna stabla
Uređena
je i očišćena borova kultura u blizini planinarskog doma
„Čarapićev brest”
n
n
n
8.16. Javno preduzeće za gazdovanje šumama
„Srbijašume”
Tokom
jesenjeg i zimskog perioda
se vodila briga o prehrani divljači
Organizovano
je takmičenje školske dece u „Šumarskom višeboju”
Redovno
je održavan sajt PIO
„Avala”
PIO „ KOSMAJ ”
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
n
svakodnevno
čuvanje šuma kao i
organizovanje dodatnih dežurstava tokom prazničnih dana
sakupljanje
komunalnog otpada
redovno su odvoženi i pražnjeni
kontejneri za komunalni otpad na
gradsku deponiju
redovno
su pokošeni i pograbuljani travnjaci na škarpa uz saobraćajnicu i biciklističku stazu
očišćene
su rigole uz biciklističku stazu
uklonjeno
je nekoliko divljih deponija
izgrađena
su ložišta
održavanje
higijene prostora oko
izvora
redovno
je kontrolisana voda na tri
javne česme
sprovedene
su mere na forsiranju
fenotipski najboljih stabaka
sanitarnom
sečom su uklonjena
suva i bolesna stabla
zamenjene
su oštećene oznake za
Predeo izuzetnih odlika Kosmaj
Redovno
su praćene pojave biljnih
bolesti i štetnih insekata i postavljana su lovna stabla
Sprovedena
je edukacija lokalnog
stanovništva
Organizovano
je takmičenje školske dece u „Šumarskom višeboju”
Redovno
je održavan sajt PIO
„Kosmaj”
273
SPOMENIK PRIRODE „MILJAKOVAČKA
ŠUMA”
svakodnevno
čuvanje SP „Miljakovačka šuma”
n sakupljanje
komunalnog otpada
n uklonjena
je divlja deponija na
trasi dalekovoda
Redovno je održavan sajt SP „Miljakovačka šuma”
I. U
okviru realizacije plana pošumljavanja na površinama u sistemu, JP „SRBIJAŠUME” ŠG „BEOGRAD” obavljeno je pošumljavanje GJ „Dunav” na površini od
32 hektara sa 8913 sadnica topole i istovremno je izvršeno popunjavanje prethodnog pošumljavanja , sadnjom sadnica topole kao
i košenje korova i šiblja ,okopavanje i prašenje kao i prehrana mladih kultura.
II. N
a osnovu ugovora sa Gradskom
upravom, tj. Sekretarijatom za
komunalne i stambne poslove, za
n
274
radove na redovnom održavanju
i uređenju izletničkih šuma Beograda obavljeni su svi ugovoreni
radovi na izletničkim površinama na Avali, Košutnjaku, Miljakovačkoj šumi i Adi Ciganlji.
Na svim navedenim površinama
obavljeni su radovi grabuljanja ,
košenja, sakupljanja otpadaka, čišćenja staza, prilaza,parkinga i stepeništa, dežurstva, orezivanja i okopavanja šiblja i žive ograde, sadnje i odžavanja sezonskog cveća, uništavanja
korova, održavanja higijene javnih
toaleta kao i izvorišta i česmi.Redovno su čišćene rigole i održavana
rustik oprema. Tokom zimskog perioda redovno se čistio sneg sa staza,
prilaza parkinga i stepeništa kao i
sadnca četinara i šiblja.
JP „SRBIJAŠUME” ŠG „BEOGRAD”
je iz sopstvenih sredstava finansiralo zamenu dotrajale ograde od
drvenih stubova, kod rekonstruisane Kraljeve česme u Košutnjaku.
Program upravljanja prirodnog
dobra Botanička bašta „Jevremovac”
za 2012. godinu, donešen je na osnovu Zakona o zaštiti prirode (Službeni glasnik br. 36/09. i 88/10) i Uredbe Vlade Republike Srbije o proglašenju Botaničke bašte „Jevremovac”
za Spomenik prirode II kategorije (od velikog značaja) sa posebnim
režimom (Službeni glasnik. br. 23,
str. 777-778, god. LI, 29. 06. 1995), i u
skladu sa Uslovima zaštite prirode
i izrade Programa zaštite i razvoja
Spomenika prirode Botanička bašta
„Jevremovac” (Zavod za zaštitu prirode Srbije, br. 03-2247/4 od 14. 12.
1995. godine).
Godišnji Program upravljanja za
2012. godinu baziran je na čitavom
nizu poslova koji su zacrtani u srednjoročnom Planu upravljanja spomenika prirode Botanička bašta „Jevremovac” (2011.-2020. god.). Istovremeno, neki planirani poslovi (naročito
oni krupniji, koji su i od kapitalnog
značaja), zbog nedostatka adekvatnog i kontinuiranog finansiranja ili
duge procedure rešavanja, bili su
preneti iz prethodnih godina. Značajan broj poslova predviđenih Programom upravljanja za 2012. godinu je realizovan, a deo se prenosi u
naredni period.
n Tokom
jula 2012. godine započeti
su radovi po Projektu rekonstrukcije parkovskog uređenja, odvodnjavanja kišnih voda, hidrantske
i protivpožarne hidrantske mreže
u Botaničkoj bašti „Jevremovac”.
Fond za zaštitu životne sredine
preuzeo je obavezu sufinansiranja
realizacije ovog projekta. Međutim zbog gašenja Fonda i neizvr-
n
n
n
n
8.17. IZVEŠTAJ O REALIZACIJI PROGRAMA ZAŠTITE
I RAZVOJA SPOMENIKA PRIRODE BOTANIČKA
BAŠTA „JEVREMOVAC” ZA 2012. GODINU
šavanja ugovorenih obaveza izvođač je privremeno prekinuo izvođenje radova.
Nastavljeni
su poslovi na realizaciji Glavnog projekta rekonstrukcije
starog staklenika. Sredstva za ovaj
Projekat su obezbeđena i u toku
godine raspisan je međunarodni
tender, na kome je izabran izvođač. Ceo postupak vodilo je Ministarstvo prosvete i nauke uz saradnju sa konsultantskom firmom,
takođe izabranom putem tendera.
Izabrani izvođač je krajem novembra 2012. godine započeo radove i
to rekonstrukcijom Male staklare
– množare, a početkom 2013. godine očekuje secpočetak radova i na
velikom stakleniku.
Takođe,
u novembru 2012. godine
izvršeni su i radovi na rekonstrukciji velikog jezera u Japanskom
vrtu finasnirani od strane Opštine
Stari Grad.
Završena
je izrada Plana detaljne regulacije, a posao je realizovao Urbanistički Zavod Beograda.
Uprava je maksimalno angažovana na obezbeđivanju svih neophodnih preduslova i podrške za
uspešan završetak izrade pomenutog „Plana detaljne regulacije ukupnog prostora Botaničke bašte”,
kao osnovnog urbanističko-planskog dokumenta bez kojeg nije
moguće, ili je veoma teško, realizovati mnoge od planiranih aktivnosti predviđenih srednjoročnim
Planom upravljanja (2011.-2020.
god.).
Završen
je idejni projekt nove
zgrade Biološkog fakulteta. Nakon
usvajanja novog Plana detaljne
275
regulacije pojačaće se aktivnost
na kompletiranju projektne dokumentacije i pribavljanju neophodnih dozvola i sredstava za nastavak radova na izradi Glavnog projekta. Istovremeno, Uprava Biološkog fakulteta traži od nadležnog
ministarstva rešavanje prostornih
potreba Biološkog fakulteta.
n Ukupne
aktivnosti i mere na zaštiti, održavanju, praćenju stanja i
unapređenju prirodnih i stvorenih
vrednosti realizovane su u saradnji sa akreditovanim institucijama koje se bave zaštitom biljaka,
u saradnji sa „Zelenilom Beograd”
radi osnovnog održavanja otvorenih površina (redovna seča trulih
grana i stabala i okopavanje i orezivanje žbunja),
Na osnovu već ostvarenog dogovora i saradnje sa preduzećem „Ekosan” oko redovnog fitosanitarnog
održavanja staklene bašte, izvršena
su neophodna tretiranja insekticidima i fungicidima. Takođe, izvršene
su redovne deratizacije i dezinsekcije Upravne zgrade, zgrade Katedre za ekologiju i geografiju biljaka i radnih prostorija u Stakleniku.
U više navrata je obavljena redovna zaštita od komaraca (zamagljivanjem sa zemlje), kao i zaštita od sitnih glodara.
n Biljni
fond je u toku 2012. neznatno
obogaćen, pre svega, zbog najavene rekonstrukcije otvorenog prostora (staza, hidrantske mreže, itd.)
Sa terena je donešeno i zasađeno
15 novih vrsta biljaka. U razmeni
za naš materijal dobijeno je 5 odraslih drvenastih biljaka. Redovno je
održavana edukativna parcela sa
retkim i ugroženim biljkama Srbije, koja je svojevremeno formirana
u Ex situ uslovima Bašte.
Nastavljeno je sa aktivnostima na
formiranju kolekcije semena biljaka koje žive u Bašti. Nastavljene su
pripreme za formiranje Index semi276
num-a. Časopis Botanica Serbica
redovno se štampa.
n U
toku 2012. godine za potrebe
Botaničke bašte, nabavljena nova
ručna duvalica i servisirana je
postojeća oprema i mašine (traktor - rajder). Takođe izvršena je i
redovna nabavka HTZ opreme za
zaposlene.
n Kako
bi sadržaji Bašte na najadekvatniji način bili dostupni široj
javnosti, nastavljene su aktivnosti na izradi i ažuriranju informacionog sistema, koji bi bio otvoren i koordinisan u nacionalnim i
međunarodnim mrežama i javnim
bazama podataka.
n Nastavljeno
je sa aktivnostima
na realizaciji marketinškog programa. Botanička bašta „Jevremovac”, izuzev kao prirodno dobro,
prikazivala se javnosti i kao stecište umetnika i kulturnih radnika, i
posebno kao atraktivna i nezaobilazna turistička ponuda Beograda.
U okviru medijske prezentacije
Botaničke bašte „Jevremovac”, kao i
u ranijem periodu, posebna pažnja
je posvećena odnosima sa medijima.
Zahvaljujući tome, javnost je redovno informisana o svim aktivnostima
i manifestacijama koje su se organizovale i dešavale u Botaničkoj bašti
i na Biološkom fakultetu. Redovno je rađen „kliping” štampanog, a
u zavisnosti od mogućnosti, i elektronskog materijala.
Snimljeno je preko 50 različitih televizijskih priloga ili gostovanja u studijima više TV stanica, ostvareno je
oko 25 učešća ili direktnih uključenja u različite radio emisije Štampano je 90 novinskih članaka ili reportaža u dnevnim ili nedeljnim novinama.
Sajt Botaničke bašte „Jevremovac”,
(www.bfbot.bg.ac.rs) je redovno ažuriran. Takođe, štampan je novi reklamni materijal u vidu razglednica,
blokova, magneta i sl.
1. – 30. 01. 2012. godine je u Botaničkoj bašti započet projekat „Arijadnina nit” autora skulptora Nenada
Vučkovića. Projekat, u okviru koga
je više umetnika, članova ULUPUDUS-a stvaralo skultpure od snega,
trajao je tokom februara meseca, u
više objekata od kulturnog značaja za grad i bio je medijski izuzetno
propraćen.
2. - 01. i 02. 06. 2012. godine održana
je tradicionalna prolećna izložba gljiva pod nazivom „Dvadeseto proleće
sa gljivama” u saradnji sa Mikološkim društvom Srbije.
3. – 19.06. 2012. godine – Botanička
bašta je bila domaćin međunarodnog skupa koji je organizovao IUCN
pod nazivom „Partnerski doručak
za Dinarski Kup” sa konferencijom
za štampu.
4. - 06. 07. 2012. godine – Ekološko društvo Endemit je u saradnji
sa Botaničkom baštom realizovalo
program sa promocijom publikacije „Vodič kroz biološku i kulturnu
raznovrsnost NP Đerdap” iz Matra/
KNIP programa Ambasade Kraljevine Holandije.
n Bašta
je sa studentima učestvovala u akciji za čišćenje Srbije koje su
organizovali Ministarstvo za zaštitu životne, Skupština grada.
Deo
sadržaja Botaničke bašte prezentovan je kroz organizovane posete učenika i nastavnika
osnovnih i srednjih škola sa teritorije čitave Srbije, kao i zainteresovanih građana i grupa sa posebnim potrebama, socijalno ugroženih itd.
U toku ove godine, kroz organizovane grupne posete kroz Botaničku baštu je prošlo 13.750 posetioca.
U okviru besplatnih humanitarnoedukativnih poseta, za decu iz specijalnih osnovnih i srednjih škola,
domova za nezbrinute, kao i grupa
odraslih iz Instituta za mentalno
zdravlje u Palmotićevoj ulici, kulturno umetničkih društava, Botaničku baštu je tokom prethodne
godine, sa stručnim vodičem obišlo oko 300 posetilaca. Na biletarnici
Botaničke bašte evidentirano je oko
13.000 pojedinačnih poseta. Osim
toga, kako je besplatan ulaz u Baštu
dozvoljen deci do 7 godina u pratnji punoletnih osoba, studentima,
trudnicama, vojnicima, saradnicima
i gostima Instituta za botaniku, ukupan broj poseta u ovom periodu je
bio znatno veći.
n U
toku ove godine organizovane
su četiri različitie manifestacija u
kojima je Bašta bila organizator,
suorganizator ili domaćin.
n
277
8.18. ZAVOD ZA ZAŠTITU PRIRODE SRBIJE
ZAŠTITA PRIRODE U BEOGRADU U 2012.
GODINI
U protekloj godini Zavod za zaštitu prirode Srbije nastavio je i realizovao brojne aktivnosti, u skladu sa
programskim ciljevima koji su podržani, kao i sa planovima Gradskog
sekretarijata za zaštitu životne sredine o povećanju broja zaštićenih
prirodnih dobara i šumskih površina. Izražavajući kontinuitet rada na
unapređenju kvaliteta životne sredine Beograda zaštitom prostornih
celina očuvane prirode, realizovane
su aktivnosti na zaštiti prirode koje
podrazumevaju istraživanja, valorizaciju područja i objekata predloženih za zaštitu, kao i stručni nadzor, edukativne i promotivne akcije, i brojne druge aktivnosti s ciljem
zaštite prirode u prestonici.
Neke od završenih studija zaštite
u fazi zakonske procedure usvajanja. Tako je Studija zaštite Spomenika prirode „Bojčinska šuma” koju
je uz podršku Sekretarijata za životnu sredinu Grada izradio Zavod za
zaštitu prirode Srbije, od 25. aprila
do 25. maja 2012. stavljena na uvid
javnosti, kao i predlog akta o proglašenju zaštite. Bojčinska šuma na teritoriji opštine Surčin, predstavlja fragment nekadašnjih ogromnih starih
nizijsko-močvarnih šuma na jugozapadnom obodu Beograda. Kako
je predstavljeno Studijom zaštite,
ova specifična oaza hrasta lužnjaka,
odlikuje se prirodnim vrednostima i
raznovrsnošću divljeg život sveta uz
prisustvo ugroženih i međunarodno
značajnih predstavnika flore i faune,
što je, uz kulturno-istorijsko nasleđe, čini vrednom za zaštitu. Posebna
278
uloga šumskih kompleksa ogleda se
u njihovoj nesumnjivoj ulozi u očuvanju svih bitnih segmenata životne sredine (voda, vazduh, zemljište,
mikroklima, i dr).
Takođe, u ovom periodu završena
su započeta terenska istraživanja
Lipovičke šume. Na osnovu utvrđenih prirodnih vrednosti ove poznate šume nadomak gradskog jezgra,
urađena je Studija kao predlog zaštite Spomenika prirode „Lipovička
šuma – Dugi rt”. Time je ustanovljen
osnov za dalje sprovođenje postupka zaštite ovog šumskog kompleksa,
delića divljine „pritisnutog” urbanizacijom sa svih strana.
Pored izrade stručno-dokumentacionih studija, Zavod za zaštitu prirode Srbije u 2012. godini obavljao je i
druga terenska istraživanja određenih područja na teritoriji Beograda,
radi izrade studija i daljeg sprovođenja postupka zaštite.
Istraživan je Forland leve obale
Dunava kod Beograda, i završena prva faza projekta zaštite ovog
područja. Rezultatima u prvoj fazi
projekta potvrđeno je da je ovo
plavno područje, sa registrovanim
brojnim retkim i ugroženim biljnim i životinjskim vrstama, značajno kao ekološki koridor za opstanak vrsta karakterističnih za vlažna
područja, za očuvanje živog sveta u
širem području Grada, ali i za kvalitet životne sredine, kao i očuvanje
ambijenta prostora koji čine priobalja Save i Dunava na „ušću”.
Nastavljen je i rad na zaštiti staništa
strogo zaštićene vrste orhideje - barska kalužđarka (Epipactis palustris)
koja se nalazi u Krnjači, u neposred-
u saradnji sa školama, nevladinim
organizacijama, i drugim institucijama. U okviru različitih manifestacija promovisane su zaštićene zelene zone Grada. Tako je, povodom
21. marta Dana šuma, najširoj javnosti predstavljena studija zaštite Spomenika prirode „Bojčinska šuma”,
a zaštita Forlanda leve obale Dunava kod Beograda u okviru programa obeležavanja Dana Dunava. Učešćem u različitim manifestacijama
koje su organizovane u Gradu tokom
protekle godine, Zavod je predstavio zaštitu prirode, značaj očuvanja biološke raznovrsnosti, i otškrinuo vrata divlje prirode gde su brojni učesnici imali prilike da sagledaju značaj njihove prirodne vrednosti
i bogatstva. Sajamske manifestacije
u Beogradu (ECO EXPO 2012, ECOFAIR, 57. Međunarodni beogradski sajam knjiga), Beogradski festival cveća, Festival Organic Live Fest,
Međunarodni festival zelene kulture
„Green Fest”, tradicionalni izbor za
„Najlepši balkon 2012” Doma penzionera „Bežanijska kosa”... neki su
od događaja u Gradu gde je priroda
bila jedna od značajnih tema. Premijera filma „Reka života” reditelja mr
Olivera Fojkara održana u Muzeju
jugoslovenske kinoteke, dopunila je
raznovrsnost promotivnih sadržaja posvećenih prirodi i njenoj zaštiti.
Realizaciji programskih zadataka i
strateških opredeljenja Zavoda za
zaštitu prirode Srbije za zaštitu i
očuvanje zelenih prostornih celina
u gradskom tkivu, neposredno je
doprinela podrška i zacrtani prioriteti Sekretarijata za zaštitu životne sredine grada Beograda, odnosno
ostvarenje uspešne saradnje na osnovu zajedničkih ciljeva.
noj blizini Velikog blata, na teritoriji
opštine Palilula. Konstatovano je da
je ovo područje značajno i za opstanak ptica vezanih za vlažna područja, što će uticati na proširenje koncepta zaštite.
Aktivnosti Zavoda na zaštiti prirode u prestonici, koje su realizovane uz veliku podršku, pa i inicijativu Sekretarijata za zaštitu životne
sredine grada Beograda, praćene su
brojnim obrazovnim i promotivnim
akcijama, raznovrsnim po temama
i programskim sadržajima, ali jednako usmerenim ka razvijanju svesti Beograđana o značaju i vrednosti
očuvanja prirode i prirodnih dobara Grada.
Pored obrazovnih seminara Zavoda koji uključuju nastavnike biologije i geografije beogradskih osnovnih škola, realizovan je program
„Upoznajmo parkove Beograda” u
saradnji sa Dečjim kulturnim centrom, Mladim istraživačima Beograda, Tehničkom školom „Drvoart”, a
uz podršku Sekretarijata. Takođe,
organizovan je niz poseta školaraca
različitog uzrasta izložbenoj postavci Zavoda „Zaštita prirode Srbije”.
Održana su i druga tematska predavanja i radionice, kao što je radionica
o istraživanju biodiverziteta u cilju
podrške izvođenju projekta „Zelena
škola” (nosilac: NVO „Ekoist-Kreativna mreža”) u OŠ „Drinka Pavlović”, tematska radionica za učesnike studentskog eko kampa „Upoznaj
i sačuvaj životnu sredinu grada Beograda - Kosmaj 2012”, i dr.
U okviru promovisanja zaštite životne sredine, kao i očuvanja i unapređenja ukupnog kvaliteta gradskog
življenja, obeležen je niz međunarodno značajnih ekoloških datuma
279
8.19. JKP „Javno osvetljenje Beograd”
Kada je reč o primeni energetske efikasnosti u javnom osvetljenju, može
se uzeti u obzir zamena starih svetiljki sa živinim izvorima visokog
pritiska novim svetiljkama sa natrijumovim izvorima visokog pritiska.
Konkretno, smanjenje potrošnje
električne energije, odnosno, smanjenje ukupne instalisane snage javnog osvetljenja, postiže se upravo
korišćenjem natrijumovih izvora
svetlosti umesto živinih. Natrijumove sijalice snaga 100 W, 150 W i 250
W zamenjuju živine snaga 125 W,
250 W i 400 W. Dakle, za isti svetlosni fluks utrošena električna energija daleko je manja prilikom upotrebe natrijumovih sijalica, u odnosu na živine. Na ovaj način postiže
se ušteda električne energije od oko
35-40%. Pritom, osvetljenje postaje
kvalitetnije, jer nove svetiljke imaju
vrhunske fotometrijske performanse i mogućnost usmerenja svetlosnog fluksa tačno na željenu površinu, bez nepotrebnog rasipanja. Smanjenjem potrošnje električne energije, smanjuje se emisija CO2; svaki
280
proizvedeni kWh električne energije emituje 4.92 kg CO2. Ovo je veoma
bitan faktor sa aspekta zaštite životne sredine.
Još jedna prednost upotrebe svetiljki sa natrijumovim izvorima svetlosti umesto živinih, ogleda se i u
smanjenim troškovima održavanja;
natrijumovi izvori imaju 2-3 puta
duži životni vek od živinih, što omogućava uštedu u održavanju od oko
40%.
Smanjenje učešća žive u javnom
osvetljenju veoma povoljno utiče na
zaštitu životne sredine. Živine sijalice u sebi sadrže veliku količinu žive
koja je kancerogena i veoma otrovna supstanca. Zbog toga se ove sijalice moraju propisno odlagati, a to
stvara dodatna zagađenja i dodatne
troškove.
U Beogradu je tokom protekle godine izvršena zamena oko 900 svetiljki
sa živinim izvorima svetlosti savremenijim tipovima sa natrijumovim
izvorima, čime je instalisana snaga
javnog osvetljenja smanjena za oko
85 kW.
Uvod
Javno preduzeće za obavljanje kulturno umetničke i poslovne delatnosti „Beogradska tvrđava” osnovano
je Rešenjem Skupštine grada Beograda broj 3-208/02-XIII-01 od 12. jula
2002. godine kao javno preduzeće
za obavljanje kulturno-umetničke i
poslovne delatnosti od opšteg inte
resa za grad Beograd.
Osnivačkim aktom i Statutom registrovano je za delatnost: umetničko
i književno stvaralaštvo i scensku
delatnost; delatnost muzeja, galerija i zbirki; ostale zabavne aktivnosti; kinematografsku i video distribuciju; prikazivanje filmova i priređivanje sajmova, koje se finansiraju
iz sredstava budžeta grada Beograda, kao i za izdavanje knjiga, brošura, drugih publikacija i ostalu izdavačku delatnost; štampanje i aktivnosti u vezi sa štampanjem; reprodukciju zvučnih zapisa, video zapisa i kompjuterskih medija; restorane; barove; delatnost putničkih
agencija i turoperatera, pomoć turistima; iznajmljivanje nekretnina;
izgradnje baze podataka; ispitivanje tržišta i javnog mnjenja; konsalting i menadžment poslove, usluge
reklame i propagande; prevodilačke
aktivnosti; trgovinu na malo: u specijalizovanim prodavnicama, polovnom robom, na tezgama i pijacama;
trgovinu na malo izvan prodavnica;
razvoj projekata o nekretninama i
zaštitu kulturnih dobara, prirodnih
i drugih znamenitosti, koje se finansiraju sredstvima koje se obezbeđuju tržišnim poslovanjem preduzeća.
Delatnost preduzeća realizuje se
na prostoru Beogradske tvrđave i
parka Kalemegdan, kroz aktivnosti planirane i odobrene godišnjim
programima rada i poslovanja pre-
8.20. JP „BEOGRADSKA TVRĐAVA”
duzeća. Rešenjem Izvršnog odbora Skupštine grada Beograda, broj:
463-2205/03-IO od 29.08.2003. godine i Rešenjem o dopuni navedenog
Rešenja Izvršnog odbora Skupštine
grada Beograda, broj: 463-3210/04IO od 13. 09. 2004. godine, JP „Beogradska tvrđava” su poverene na
upravljanje nepokretnosti – zemljište
i objekti Beogradske tvrđave i parka
Kalemegdan, upisane u listu nepokretnosti broj 1542 KO Stari Grad. Po
obimu, to je 27 katastarskih parcela
ukupne površine 47 ha, 49 a 82 m2
zemljišta u svojini grada Beograda u
najužem gradskom jezgru.
Odlukom o utvrđivanju nepokretnih kulturnih dobara od izuzetnog
značaja i od velikog značaja Skupštine Socijalističke Republike Srbije broj 29 od 29. marta 1979. godine
(„Sl. glasnik SRS” br. 14/79 i 30/89),
Beogradska tvrđava utvrđena je i
proglašena za spomenik kulture nepokretno kulturno dobro od izu
zetnog značaja - I reda. Na osnovu
nevedene Odluke, prostor Beogradske tvrđave i parka Kalemegdan spomenik kulture, kao i neposredna okolina spomenika kulture koja
se, po zakonu, tretira kao i spomenik kulture, uživa zaštitu utvrđenu
Zakonom o kulturnim dobrima („Sl.
glasnik RS”, br. 71/94 i 52/11).
Pretežna delatnost i dosadašnja
aktivnost preduzeća usmerena je
na zaštitu, konzervaciju, restauraciju i revitalizaciju objekata, kao i
na očuvanje i prezentaciju posetiocima i javnosti kulturne baštine,
nasleđa, tradicionalnih starih zanata i tehnika, vezanih kako za kulurno istorijsku, arheološku, arhitektonsku, umetničku, turističku posebnost Beogradske tvrđave, tako i Beograda i Srbije, kao dela svetske baštine. Navedenim aktivnostima preduKVALITET ŽIVOTNE SREDINE GRADA BEOGRADA U 2012. GODINI
281
zeće, u saradnji sa osnivačem – gradom Beogradom i svim relevantnim
institucijama grada i Republike Srbije učestvuje i utiče na opštu sliku
podizanja kvaliteta životne sredine
grada Beograda u celini.
Pored navedenog pretežnog cilja i
aktivnosti – očuvanja, zaštite i prezentacije kulturne baštine, preduzeće je u proteklom periodu učestvovalo u nizu akcija i preduzelo niz konkretnih mera i aktivnosti u cilju očuvanja i unapređenja kvaliteta životne sredine na prostoru kojim upravlja, a odnose se na:
n unapređenje
upravljanja i razvoja efikasnih i čistih načina transporta;
n zaštitu
od emisije zagađenja česticama ugljenmonoksida;
n zaštitu
od buke;
n zaštitu
od podzemnih i poplavnih voda;
n upravljanje
otpadom;
n redovan
nadzor stanja spomenika prirode;
n redovno
fizičko tehničko obezbeđenje spomenika kulture i posetilaca;
n redovna
saradnja sa nadležnim
organizacionim jedinicama Gradske uprave grada Beograda, službama zaštite, inspekcijskim službama, organima javnog reda i mira
i javnim komunalnim službama,
koje organizaciono i funkcionalno
obavljaju delatnost od opšteg interesa na Kompleksu.
Unapređenje upravljanja i razvoja efikasnih
i čistih načina transporta
Zaštita od emisije zagađenja štetnih gasova
i čestica ugljenmonoksida
Zaštita od buke
Godišnjim programima poslovanja preduzeća, kao strateški, utvrđen je cilj da se posetiocima Beogradske tvrđave i parka Kalemegdan pružaju kvalitetnije usluge, eko282
loški opravdane, te da sa posebnom
pažnjom vodi računa o očuvanju i
zaštiti životne okoline.
Ideja o održivom razvoju gradova
kroz zaštitu lokalne ulične mreže
od motornog saobraćaja pokrenuta je u Holandiji, a zatim se širila
svim evropskim zemljama. Prema
inostranim iskustvima, primenom
zone usporenog saobraćaja, postižu
se višestruki pozitivni efekti:
n smanjuje
se obim saobraćaja,
n smanjuje
se brzina vozila (10 km/h),
n smanjuju
se buka i zagađenje,
n postiže
se ušteda energetskih
resursa.
U zoni usporenog saobraćaja pešaci
i vozila koriste istu površinu za kretanje, pri čemu se saobraćajni uslovi prilagođavaju pešacima. U zoni
usporenog saobraćaja vozač je obavezan da se kreće brzinom kretanja
pešaka, tako da ne ometa kretanje
pešaka, a najviše 10 Km/h.
Odlukom Upravnog odbora preduzeća o režimu saobraćaja na prostoru Beogradske tvrđave i parka Kalemegdan, br. 650/05 od 03. avgusta
2005. godine uveden je restriktivni
režim saobraćaja motornim vozilima na Kompleksu. U saradnji sa JKP
„Parking servis” postavljene su horizontalne pokretne prepreke na prilaznim saobraćajnicama na tri lokacije na Kompleksu. Navedenim se
značajno utiče na smanjenje emisije štetnih gasova (u dozvoljenom
režimu saobraćaja – zona usporenog
saobraćaja, u terminima od 07,00 do
09,00 časova i od 23,00 do 01,00 časova, omogućen je restriktivni ulazak
motornim vozilima na Kompleks sa
posebnom dozvolom). O svim ulascima vozila na prostor Beogradske
tvrđave i parka Kalemegdan, vodi se
evidencija. Restriktivnim režimom
saobraćaja ostvarena je bezbednost
posetilaca, posebno starih i dece.
Posetiocima koji nisu u mogućnosti da šetnjom upoznaju Kompleks
omogućeno je razgledanje korišće-
Upravljanje otpadom
Na prostoru Kompleksa JKP „Zelenilo Beograd” postavilo je i održava, a služba fizičko tehničkog obezbeđenja preduzeća 24 sata 365 dana
godišnje čuva 262 đubrijere sa ciljem
prikupljanja otpada posetilaca.
U saradnji sa inspektorom za zaštitu životne sredine i uz pomoć Sekretarijata za zaštitu životne sredine
Gradske uprave grada Beograda, u
postupku kojim je naloženo preduzeću da obezbedi uslove za odvojeno sakupljanje otpada koji ima upotrebnu vrednost – sekundarnih sirovina (papir, karton, plastika, staklo, metal) koje nastaju na prostoru Beogradske tvrđave, preduzeće
je tokom 2012. godine, u skladu sa
merama tehničke zaštite i uz saglasnost Republičkog zavoda za zaštitu
spomenika kulture – Beograd, obezbedilo postavljanje objekata za odlaganje razvrstanog otpada – sekundarnih sirovina na više lokacija na
prostoru Beogradske tvrđave i parka
Kalemegdan
n u
neposrednoj blizini Zabavnog
parka „Adria” i ulaska u „Beogradski zoološki vrt” na Malom
Kalemegdanu;
n u
neposrednoj blizini javnog toaleta JKP „Zelenilo” u parku Veliki
Kalemegdan;
n u
neposrednoj blizini objekata koje
koristi JKP „Zelenilo” i javnog toaleta na Gornjem gradu Beogradske
tvrđave;
n u
neposrednoj blizini pešačke
pristupne staze prema Velikom
barutnom magacinu na Donjem
gradu Beogradske tvrđave.
Preduzeće je sa ovlašćenim operaterom u smislu odredbi Zakona
o upravljanju otpadom, imaocem
dozvole za sakupljanje i transport
neopasnog otpada na teritoriji Republike Srbije, zaključilo ugovor o realizaciji postupka odvojenog sakupljanja i transporta otpada sa prostora Beogradske tvrđave i parka Kalemegdan.
njem ekološkog vozila na električni pogon, kao i vožnja otvorenim
turističkim vozićima na električni
pogon tokom turističke sezone utvrđenom maršrutom. Navedenim prevozima moguće je transportovati i
teret do željene destinacije na Kompleksu.
Redovan nadzor stanja spomenika
prirode
Na prostoru Beogradske tvrđave i
parka Kalemegdan, koje je povereno
preduzeću na upravljanje, nalaze
se i zaštićena prirodna dobra –
spomenici prirode, proglašeni u
skladu sa Zakonom o zaštiti prirode.
Prvi, pod zaštitom države od 1969.
godine je lokalitet na kome se nalazi
Morski neogeni sprud ispod spomenika „Pobednik”, u Donjem gradu
kao prirodna retkost i prirodni spomenik geološkog karaktera, jedinstven ostatak mediteranskog stadijuma, najstarijeg stadijuma u istoriji Panonskog mora na našem tlu.
Isti ima izuzetan naučni, prosvetnoinstruktivni i turistički značaj i kao
takav uklapa se u čitav spomenički ambijent Kompleksa, koji se može
koristiti kao znamenitost prirodnih
lepota glavnog grada.
Drugi je spomenik prirode botaničkog karaktera pod zaštitom države od 1981. godine, stabla: Crvene
bukve, Hrasta lužnjaka, Kelreuterije
i Mečje leske.
Svakodnevno, zaposleni u tehničkoj
službi preduzeća sa službom fizičko tehničkog obezbeđenja vrše nadzor stanja navedenih spomenika prirode.
Redovno fizičko tehničko obezbeđenje
spomenika kulture i posetilaca
Prostor Beogradske tvrđave i parka
Kalemegdan, najznačajnija turistička zona grada Beograda, izuzetno je
atraktivna, kako zbog kulturno-istorijskog sadržaja i ponude, tako i zbog
283
lokacije (centralna gradska zona sa
vidikovcom na platou spomenika
„Pobednik” na ušće dveju reka).
Kompleks godišnje poseti prosečno
dva miliona posetilaca iz zemlje i
inostranstva.
Zadatak službe fizičko tehničkog
obezbeđenja, a koja podrazumeva
i poslove protivpožarne zaštite
podrazumeva:
n zaštitu
posetilaca i imovine na
celovitom prostoru Beogradske
tvrđave i parka Kalemegdan (izuzev prostora na kome se nalazi
ZOO vrt);
n zaštitu
gradilišta, odnosno lokacije na kojoj se izvode restauratorsko
– konzervatorski radovi sa opremom i imovinom u okviru postavljenog gradilišta;
n obezbeđenje
posebnih programa
i manifestacija koje se održavaju na prostoru Beogradske tvrđave i parka Kalemegdan, a posebno
Eksperimentalni mini etno trg sa
pokretnim objektima;
n pružanje
prve pomoći posetiocima;
n zaštitu
postavljenih reflektora i
drugih rasvetnih tela, teleskope,
postavljene sisteme bežične internet mreže, kao i info-table na navedenom prostoru;
n zaštitu
od sile koja preti oštećenju
Beogradske tvrđave, spomeničkih
i pojedinačnih objekata, ispisivanja grafita, kao i različitih oblika
krađe;
n saradnju
sa inspekcijskim službama, policijom i komunalnom policijom pri intervencijama službi;
n preduzimanje
mera u cilju otkrivanja krivičnih dela ili drugih pojava u vezi celokupne bezbednosti (obaveštenje policije, odgovornog lica naručioca usluga obezbeđenja).
n preduzimanje
svih preventivnih
mera u cilju suzbijanja pojava za
mogućnost nastanka požara;
284
obaveštavanje
najbliže vatrogasne
jedinice nadležnog organa za unutrašnje poslove kao i organizacione jedinice o izbijanju požara i učešće u gašenju i otklanjanju posledica požara;
n kao
i dnevne, vanredne, mesečne
i zbirni godišnji izveštaj o izvršenim aktivnostima.
Redovna saradnja sa nadležnim
organizacionim jedinicama Gradske uprave grada Beograda, službama zaštite, inspekcijskim službama, organima javnog reda i mira i
javnim komunalnim službama, koje
organizaciono i funkcionalno obavljaju delatnost od opšteg interesa na
Kompleksu
U okviru zaštite i unapređenja kvaliteta životne sredine, JP „Beogradska
tvrđava” ostvaruje saradnju sa svim
nadležnim organima, organizacijama i institucijama koje organizaciono i funkcionalno obavljaju delatnost od opšteg interesa na Kompleksu, uz redovno, nedeljno izveštavanje Gradske uprave grada Beograda,
kao osnivača, o sprovedenim merama i aktivnostima, kao što su:
n redovne
i planske aktivnosti JKP
„Zelenilo Beograd” na uređenju i
održavanju javnih zelenih površina i javnih sanitarnih objekata; hemijskog tretiranja korovskih
biljaka, nepoželjne zeljaste i drvenaste vegetacije, mehaničkog uklanjanja nepoželjne drvenaste vegetacije, kao i programi suzbijanja
krpelja, suzbijanja glodara nadležnih organizacija, obavljaju se na
Kompleksu uz saradnju sa nadležnim organizacijama.
n redovno
održavanje i kontrola
rada javnih česmi i fontana, pražnjenje septičkih jama, kao i hitne
intervencije službi JKP „Beogradski vodovod i kanalizacija” i briga
o javnoj i dekorativnoj rasveti JKP
„Javno osvetljenje” na Kompleksu ostvaruju se zajedničkim aktivnostima.
n
285
9. Opštine
9. OPŠTINE
9. Opštine
9. OPŠTINE
9.1 Opština Stari Grad
9.2 Opština Vračar
9.3 Opština Savski Venac
9.4 Opština Novi Beograd
9.5 Opština Zvezdara
9.6 Opština Rakovica
9.7 Opština Voždovac
9.8 Opština Čukarica
9.9 Opština Zemun
9.10 Opština Palilula
9.11 Opština Surčin
9.12 Opština Barajevo
9.13 Opština Mladenovac
9.14 Opština Grocka
9.15 Opština Sopot
9.16 Opština Lazarevac
9.17 Opština Obrenovac
R. br.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
286
BEOGRAD
Površina, km², 2005
Broj naselja, 2005.
Porast ili pad stanovništva 1991. - 2002.
Poljoprivredna površina (ha), 2005.
Ukupna obrasla šumska površina (ha), 2005.
Ukupna dužina puteva (km), 2005.
Dužina puteva sa savremenim kolovozom (km),
2005.
Broj telefonskih pretplatnika, 2005.
Redovne osnovne škole, 2004/2005.
Broj stanovnika na 1 lekara, 2005.
Rezultat
3222
166
1552151
1576124
23973
219418
37443
912
884
777836
282
277.7
IZVEŠTAJ O RADU SAVETA ZA ZAŠTITU
ŽIVOTNE SREDINE ZA 2012.GODINU
U toku 2012. godine, Savet za zaštitu
životne sredine SO Stari grad, radio
je po Programu koji je usvojen od
strane članova Saveta, kao i od strane Veća Gradske opštine Stari grad
na početku godine u januaru mesecu.
U januaru mesecu proglašen je najlepši novogodišnji i božićni izlog i
održana je manifestacija proglašenja
i podele nagrada. Značajno je napomenuti da je ove godine bilo veliko
interesovanje i mnogo veći broj izloga u centru grada je konkurisao za
najlepši izlog.
U aprilu i maju mesecu na inicijativu Saveta za ekologiju organizovana je serija radionica u svim starogradskim osnovnim školama i vrtićima na temu „Deca i reciklaža”.
Radionice su trajale jedan školski
čas sa učenicima drugih razreda,
interaktivnog karaktera, o reciklaži.
Ovim radionicama je bilo obuhvaćeno oko 650 učenika osnovnih škola
i oko 600 dece predškolskog uzrasta. Tom prilikom su deci pojašnjeni pojmovi ekologije i zaštite životne sredine. Svaki učenik je dobio na
poklon časopis „Zrnce Starog grada”
u kome su pojašnjeni pojmovi ekologije primereno uzrastu dece. Radionice su održane i u oktobru mesecu
na temu „Održivi razvoj i globalno
zagrevanje”.
Obeleženi su značajni datumi 22.
april i 5. juni prigodnim manifesta-
9. Opštine
9.1. Gradska OPŠTINA STARI GRAD
cijama. U okviru manifestacije Mikser kod starog mlina na Dorćolu u
saradnji sa JKP Zelenilo i DVD Stari
grad kompletno je sređena manja
zelena površina, očišćena od otpada,
korova i granja.
U junu mesecu u okviru akcije „Moje
dvorište mala pluća grada”, je održano i proglašenje najlepše bašte restorana, najlepšeg dvorišta, najcvetnije terase, najurednije zgrade i tada je
održana manifestacija uz prisustvo
građana koji su nagrađeni diplomama, statuetama dživdžana i novčanim nagradama. Manifestacija je
održana u kući Đure Jakšića u Skadarliji uz prisustvo mnogobrojnih
novinara i televizije.
U toku 2012. godine nastavljen je
projekat podele građanima ekoloških torbica, pod nazivom „Za čistiju Bajlonijevu pijacu”. Svakog meseca jedan vikend su građanima deljene ekološke torbice, u zamenu za
plastične kese. Torbice su deljene na
bajlonijevoj pijaci. Izrađene su reklamne majice koje su takođe deljene
građanima.
U oktobru mesecu u velikoj sali
opštine održana je priredba za đake
prvake sa teritorije opštine Stari
grad, kojom prilikom je proglašena najurednija osnovna škola. Skoro
600 đaka prvaka dobilo je na poklon
knjige sa ekološkom temom, održana je pozorišna predstava sa ekološkom dobrodošlicom đacima prvacima i đaci prvaci su položili ekološku zakletvu.
287
9. Opštine
9.2. GRADSKA OPŠTINA VRAČAR
GODIŠNJI IZVEŠTAJ O REALIZOVANIM
AKTIVNOSTIMA GRADSKE OPŠTINE
VRAČAR OD FEBRUARA 2012. GODINE
DO FEBRUARA 2013. GODINE
MART
Vračarski „Sat za našu planetu”
Opština Vračar tradicionalno se priključila svetskoj akciji „Sat za našu
planetu”, koja simbolično poziva na
smanjenje zagrevanja naše planete
i apeluje na sprečavanje klimatskih
promena. Zgrada opštine Vračar bila
je isključena sa mreže električnog
osvetljenja jedan sat. Pozivu opštine Vračar da se gašenjem spoljašnjeg
svetla simbolično doprinese globalnoj akciji protiv klimatskih promena i za očuvanje životne sredine, pridružili su se i Hram Svetog Save,
Javno preduzeće „Poslovni prostor
Vračar”, Centar za fizičku kulturu
„Vračar”, Narodni univerzitet „Božidar Adžija” i Muzej Nikole Tesle.
APRIL
Tradicionalna akcija „Vračar – moj zeleni
kutak”
Gradska opština Vračar pokrenula
je tradicionalnu takmičarsku akciju
„Vračar – moj zeleni kutak”, kojom
se pozivaju građani Vračara da konkurišu za najlepšu zalenu površinu, cvetni balkon ili prozor, najlepše
uređeno školsko i predškolso dvorište. Cilj ove akcije jeste da se pozovu
građani da ozelenjavanjem i maštovitim cvetnim aranžmanima „vrate
prirodu u grad”, da doprinesu stvaranju zdrave životne sredine, lepšeg Vračara i boljeg života na našoj
opštini. 288
MAJ
Izložba fotografija „Eko foto 2012”
Gradska opština Vračar i Centar za
foto talente organizovali su sedmu
godinu zaredom izložbu „Eko foto
2012”. Ova manifestacija postala je
izložba prvog ranga po kategorizaciji Foto saveza Srbije i prikazana je
u više gradova u Srbiji. Nagrađene
fotografije na izložbi „Eko foto 2012”
imaju uvek dvojako značenje: umetničko a istovremeno su poziv da
se ne zagađuje životna sredina i ne
narušavaju zakonitosti prirode. Konkurisalo je 56 autora sa 220 fotografija, a žiri je za izlaganje izabrao 74
rada koja je snimilo 44 autora. Izložba je prikazana u još 17 opština u
Beogradu i Srbiji, a poslednje izlaganje fotografija „Eko foto 2012” organizovano je u novembru, ponovo na
Vračaru - u biblioteci „Petar Kočić”.
JUN
Dodela nagrada „Vračar – moj zeleni
kutak”
Tradicionalna takmičarska manifestacija „Vračar – moj zeleni kutak”
završena je svečanom dodelom plaketa i nagrada. Po odluci žirija najlepša zelena površina oko poslovnog prostora je oko frizerskog salona „Daca” u Mlatišuminoj 14. Za najlepši cvetni balkon proglašen je balkon Leposave Jocović u ulici Svetozara Markovića 13-15, a u kategoriji
najlepšeg dvorišta prvo mesto dele
Skupština stanara u Resavskoj 33 i
Ljubica Radulović iz Šumatovačke
103. Najlepše školsko dvorište je u
OŠ „NH Dušan Dugalić” u Đerdapskoj 19. Najlepša zelena površina oko
stambenog objekta je u Mlade Bosne
SEPTEMBAR
Uređenje novog „Urbanog džepa Vračara”
Gradska opština Vračar je podržala inicijatitu Sekretarijata za zaštitu životne sredine i Udruženja pejzažnih arhitekata Srbije za realizaciju projekta „Urbani džepovi Beograda”. Na inicijativu skupština stanara,
za realizaciju urbanog džepa na Vračaru izrabran je pešački prolaz unutar bloka ulica Ivana Đaje i Mutapove u delu ka Mekenzijevoj koji je bio
nebezbedan, mračan i prljav. Gradska opština Vračar je u saradnji sa
12 skupština stanara okolnih zgrada, kao i sa Sekretarijatom za zaštitu životne sredine grada Beograda, obezbedila da se prostor unutar
bloka ulica Ivana Đaje i Mutapove
rekonstruiše, postavi ulazno-izlazna kapija, postave svetiljke, zasadi
zelenilo i popločaju pešačke staze.
Ovaj Urbani džep, posvećen sestrama Mihailović – pijanistkinji i violinistkinji, je četvrti po redu uređen
prostor na Vračaru.
Deca Vračara i recikliranje ambalaže
Gradska opština Vračar podržala je
realizaciju ekološkog projekta udruženja „Deca Vračara” „Vašu plastičnu ambalažu nosimo na reciklažu”.
Cilj projekta bio je da đaci primene
znanje o ekologiji koje stiču u školi i
da razviju potrebu praktičnog rada
na očuvanju zdrave životne sredine. Projekat je realizovan na trgu
Soje Jovanović a učestvovali su đaci
osnovnih škola „Jovan Miodragović”
i „Sveti Sava”. Na Kalenić pijaci na
četiri promotivna ekološka štanda
đaci su delili kese od biorazgradivog
materijala, prikupljali odbačene pvc
kese i delili propagandni materijal o
potrebi recikliranja ambalaže.
9. Opštine
2 zahvaljujući Ljiljani i Milenku Plemić. Najlepša zelena površina ispred
restoranskog prostora je kod poslastičarnice „Prezent” u Nevesinjskoj
19 i kafea „Eskvina” u Molerovoj 45.
DECEMBAR
Uređenje „Urbanog džepa Vračara” na
Cvetnom trgu
Gradska opština Vračara je u saradnji sa Sekretarijatom za zaštitu životne sredine i Udruženjem pejzažnih
arhitekata Srbije realizoavala prvu
fazu uređenja Cvetnog trga. To je
peti urbani džep na Vračaru. Postavljene su umetničke klupe koje podsećaju na koren hrasta i cvetna kapija
po kojoj je ovaj trg dobio ime. Cvetni
trg je po istorijskim, kulturološkim,
urbanističim i prirodnim karakteristika prostor od izuzetnog značaja i
idejno rešenje poštuje tradiciju ovog
prostora. U 2013. godini očekuje se
nastavak uređenja Cvetnog trga.
Nagrađeni pobednici takmičenja „Green
games”
Gradska opština Vračar je 2009. godine postavila prvu pticu robot za
reciklažu limenki u Srbiji, nazvanu
Limenko Gutić. U decembru 2012.
godine bila je domaćin na dodeli
nagrada za najbolju ekološku video
igru na takmičenju „Green games”.
Projekat „Znanjem za održivi razvoj”
i takmičenje „Green games” deo je
društveno odgovornog programiranja koji udruženje „Oktopus” realizuje u saradnji sa lokalnim samoupravama.
289
9. Opštine
9.3. Gradska opština SAVSKI VENAC
Pored redovnih administrativnostručnih poslova nastavljena je kontinuirana saradnja sa nadležnim
gradskim i republičkim organima,
radi potrebe preduzimanja mera za
zaštitu i unapređenje životne sredine
i sprovođenje akcionih i sanacionih
planova na području gradske opštine. Pokrenuta je realizacija aktivnosti iz LEAP-a kroz: projekat „Ekološke patrole na Savskom vencu”,
BELLS Akademija, program „Zaštitimo i sačuvajmo prirodna dobra i
vrste”, projekat „Kvalitet životne sredine”, razvojne aktivnosti u sklopu akcije” Eko kesa za čistiji Savski
venac”, edukativne programe „Ekodijamant”, Dečji ekološki festival na
Savskom vencu, projekat Najzeleno,
Limenijada, „Koš za Savu”, Savski
karneval, projekat „Zelena ekspedicija”, projekta „Urbani džepovi Beograda” finansiranog od strane Sekretarijata za zaštitu životne sredine
za 2 lokacije Crnogorska 8 i Kralja Milana br. 32; akcija na čišćenju
i uređenju teritorije opštine u okviru republičke Akcije „Očistimo Srbiju” pod nazivom „Veliko spremanje
na Savskom vencu”; Zelene dane na
Savskom vencu koji podrazumevaju organizaciju, informisanje i obrazovanje građana (posebno mladih) o
kvalitetu životne sredine i merama
zaštite. Usledio je nastavak eduktivnih programskih aktivnosti sa građanima, učenicima, decom, na identifikovane teme, održani su okrugli
stolovi, seminari, radionice i tribine na aktuelne teme i javna slušanja.
Nastavljena je implementacija aktivnosti „Energetska efikasnost i planiranje urbanog razvoja”.Nastavljeno
je umrežavanje i povezivanje hije-
290
rarhijskih nivoa (stručnih poslova na
nivou republika, grada, lokala, nvo
i akreditovanih institucija i SKGO).
Izveštaj o realizaciji godišnjih aktivnosti iz LEAP-a prosleđen je gradskom Sekretarijatu za životnu sredinu. U skladu sa članom 10 stav 1 i
2 Zakona o proceni uticaja na životnu sredinu (Sl. glasnik RS br. 135/04 i
36/09), gradski Sekretarijat za zaštitu
životne sredine upućuje opštini obaveštenja o javnom uvidu u podneti
zahtev kao zainteresovanoj javnosti
u postupku. Izvršeni su javni uvidi
i prisustvovano je javnim prezentacijama studija na kojima su izložena mišljenja. Poslovi zaštite životne sredine sprovode primenu Zakona o upravljanju otpadom i Pravilnika o obrascu Dokumenta o kretanju
otpada za opštinske zgrade. Opštinske zgrade primenjuju u praksi primarno odvajanje sekundarnih sirovina za čiju potrebu je uspostavljena
saradnja sa JKP „Gradska čistoća”,
„Papir servis” Umka i „Set trade”
za elektronski otpad. Utvrđeno je
da za svako ubuduće preuzimanje
otpada mora postojati odgovarajuća prateća dokumentacija i evidencija putem dokumenta o kretanju
otpada, vođenje dnevne evidencije otpada u skladu sa Pravilnikom o
obrascu dnevne evidencije i godišnjeg izveštaja o otpadu sa uputstvom
za njegovo popunjavanje(Sl. glasnik
RS br. 95/2010) u skladu sa Zakonom
o zaštiti životne sredine(„Službeni
glasnik RS” broj 135/04, 36/09), Zakonom o upravljanju otpadom („Službeni glasnik RS” broj 36/09) i drugim
propisima RS iz ove oblasti. Uvedena je primena evaluacionih upitnika
Zimski zeleni dani na Savskom vencu -
Realizovana je prezentacija projekta u saradnji sa SANEKO „Pokretanje akcije za čistiju ibarsku magistralu” za opštine, 17 januara u Kneza
Miloša 47 i prezentovana je tema
„Uticaj saobraćaja na životnu sredinu i zdravlje ljudi”. Projekat „Akcije
pokrenimo - elektronski otpad prikupimo” koji je finansijski podržao
Sekretarijat za zaštitu životne sredine a realizovan je u partnerstvu sa
SAN-Eko i podrazumevao je aktivnostima koje se odnose na škole i
zgrade opštine Savski venac u Kneza
Miloša 69, 99 i 47. Održan je program
obrazovanje o hrani 27. februara u
svečanoj sali GO Savski venac sa sledećim temama: Briga za životnu sredinu i zdravstveno bezbednu hranu;
Integralna i organska proizvodnja sa
aspekta bezbednosti hrane; Kakva je
genetski modifikovana hrana i šta
treba da znamo o GMO; Standardi u proizvodnji i uslugama hranešta je HASAP. Obeležen je Dan energetske efikasnosti, Dan zaštite šuma,
Dan zaštite voda i Dan meterologije. Održan je program Edukacije na
Savskom vencu 14 marta u svečanoj sali opštine sa sledećim temama: Uticaj opasnog otpada na faktore
životne sredine, Upravljanje električnim i elektronskim otpadom na GO
Savski venac. Realizovan je seminar „Mesne zajednice i EU ekološke
politike”. Teme seminara obuhvatile su zeleni stil stanovanja i pokretanje zelenih inicijativa koje doprinose
jačanju i sprovođenju zelenih politika. Seminar se održao 16. marta 2012.
godine u periodu od 13-15 časova u
sali opštine, Kneza Miloša 69, I sprat.
Realizovano je postavljanje 100 kućica za ptice u Topčiderskom parku 22.
maja, na dan biodiverziteta, u saradnji sa Fondom Ekotopija i JKP Zelenilom. Dodeljene su nagrade najboljim učesnicima u Akciji Najzeleno
iz prethodne godine u vidu vaučera za kupovinu zelenila i to u sledećim kategorijama: Dvorište stambenog objekta - Žanke Stokić 20,
Sarajevska 11b, Admirala Geprata
15; Dvorište poslovnog objekta-Dečji
9. Opštine
koji se popunjavaju na svim akcijama i projektima koji se realizuju.
Akcija „Eko kesa za čistiji Savski venac” Gradska opština Savski venac u partnerstvu sa JKP „Gradska čistoća” i
građanima, realizovala je pilot projekat za primarnu selekciju i sakupljanje sekundarnih sirovina na svojoj teritoriji pod nazivom „Eko kesa
za čistiji Savski venac” u periodu
od juna 2010. godine do maja 2012.
godine. Zahvaljujući interesovanju
sugrađana za reciklažu i kako je Savski venac postao prva opština u Beogradu u kojoj je realizovano sprovođenje projekta primarne selekcije i sakupljanja posebnih vrsta otpada JKP „Gradska čistoća” je krajem
maja 2012. godine odlukom Grada
Beograda počela sa širenjem projekta na ceo Beograd. Dan za iznošenje
Eko kesa sa prikupljenim sekundarnim sirovinama za opštinu Savski
venac je četvrtak. U toku je prilagođavanje i uključivanje naših građana
u inovirani program rada gradske
akcije. Sugrađani, koji recikliranjem
žele da ostvare 20 odsto popusta na
uslugu odvoženja smeća, treba da se
jave najbližoj jedinici Pošte u svom
naselju i sa sobom ponesu poslednju uplatnicu infostana, na osnovu
koje, zaposleni u Pošti će domaćinstvo uvrstiti u evidenciju za mesečnu dostavu kesa i formirati jedinstveni bar kod. Od tada će na njihovu adresu svakog meseca stizati
četiri „eko kese” i četiri samolepljiva bar koda. Svako domaćinstvo koje
za mesec dana popuni te kese, što će
pomoću učitavanja bar koda koji se
zalepili biti registrovano na Pogonu
„Otpad”, dobija 20 odsto popusta na
uslugu odvoženja smeća JKP „Gradska čistoća”.
291
9. Opštine
kulturni centar Majdan, Muzej Kuća
kralja Petra, Restoran Mithologia;
Dvorište škole ili vrtića-Kreativno
Pero, Internacionalna škola Čartvel,
Dečiji vrtić Cvetić-Repić; Dvorište
ambasade-Ambasada Velike Britanije, Ambasada Republike Indonezije,
Ambasada Kanade; Balkon objekta:
Kraljice Natalije 52 stan 5, Birčaninova 17a, Hajduk veljkov venac 10, stan
12. Krovna ili dvorišna terasa: Stjepana Filipovića br. 28a stan br. 6,Ul.
Karađorđeva 36, Crnogorska 3; Park:
Finansijski park, Manjež, Hajd park.
Pripremljena je završnu manifestacija projekta „Zelena ekspedicija” i
obavljeno je snimanje dokumentarnog filma „Spasimo planetu” ispred
Doma narodne skupštine i opštine
Savski venac. Malim istraživačima
je priređen prijem u Domu narodne skupštine i kabinetu predsednika opštine Savski venac. Završna
manifestacije i prikazivanje dokumentarnog filma „Spasimo planetu” organizovani su u svečanoj sali
opštine 3. aprila u 17 časova. Projekciji filma prisustvovalo je oko 100
učesnika koje su činili deca, roditelji, vaspitači i stručno osoblje iz PU
Savski venac, predstavnici institucija Finske ambasade, POD Teatra i dr.
Takođe na Mikser konkursu prošle
su i aplikacione forme za prezentaciju Ekodijamanta i projekciju filma
„Spasimo planetu” koji su obuhvaćeni u sklopu aktivnosti Leap-a.
Akcija „Najzeleno 2012.” - Prijava na
novi poziv za Akciju „Najzeleno
2012.” trajala je od 23. aprila do 31.
maja. U okviru opštinske akcije birali smo „najzeleno” u osam kategorija
i to: 1. Naj-bašta stambenog objekta,
2. Naj-zelenilo poslovnog prostora,
3. Naj-balkon, 4. Naj-zelena površina
školske ustanove, 5. Naj-zelena površina predškolske ustanove, 6. Najzelena površina ambasade, 7. Najkrovni vrt, 8. Naj-park. Nakon odabira najuspešnijih opština se takmi-
292
čila i na gradskom nivou tako što se
sa svojom akcijom pridružila Akciji JKP Zelenila pod nazivom „Za
zeleniji Beograd”. Na nivou Grada
nagrađena je drugom nagradom za
najlepšu zelenu površinu poslovnog objekta zelena površina Beogradskog Sajma. Proglašenje i dodela lokaknih nagrada za sve kategorije sa po tri nagradna nivoa za prvo,
drugo i treće mesto realizovano je u
toku novog ciklusa Zelenih dana na
Savskom vencu od oktobra meseca.
GO Savski venac aktivno se pridružila globalnoj akciji „Sat za našu
planetu” - Earth Hour, koju organizuje Svetski fond za zaštitu prirode (WWF). Takođe, pored učešća u
akciji gašenja svetla na sat vremena na svim opštinskim objektima,
u subotu 26. marta 2011. godine u
20:30 h. U akciju su se uključili svi
objekti opštine Savski venac kao i
mnoge institucije i organizacije sa
sedištem na Savskom vencu.
Realizovana je završna faza aktivnosti u okviru projekta „Urbani džepovi Beograda” finsiranih od Sekretarijata za zaštitu životne sredine po
projektima za 2 lokacije Crnogorska
8 i Kralja Milana br. 32. Zbog nedostatka finansiskih sredstava potrebnih za izvođenje radova po dostavljenim projektima od strane PUPE
koje je izabrao Sekretarijat, Lokacija
u Crnogorskoj 8 završena je u periodu trajanja Festivala Mikser uz sufinansiranje drugih donatora za šta
se postarala opština. Urađen je izveštaj o realizaciji aktivnosti u okviru
projekta „Urbani džepovi Beograda”
finsiranih od Sekretarijata za zaštitu
životne sredine-po projektima za 2
lokacije Crnogorska 8 i Kralja Milana br. 32 i dostavljen Sekretarijatu.
U okviru projekta Energis koji se realizuje u okviru Kancelarije za evropske projekte i strateško planiranje,
obavljano je upravljanje projektnim
ciklusom i pokretanje aktivnosti
skom opštinom Savki venac organizuje i realizuje projekat „Ekološke patrole Savskog venca” sa volonterima srednjih škola i gimnazija
sa ove opštine.Ekološke patrole na
Savskom vencu uočavaju promene
u odabranim parametrima medijuma životne sredine, a čije praćenje
se uklapa u veći projekat monitoringa životne sredine u Beogradu, koji
realizuju različite institucije u okviru Gradske uprave grada Beograda
i ostali nadležni organi. Instruktivni seminar za volontere patrola održan je 10. 05. 2012. u biznis centru
GO Savski venac, Ul. Kneza Miloša br. 47 sa početkom u 12 časova.
Nastavljena je kontinuirana realizacija aktivnosti projekta
Međunarodni Dan reke Save - Gradska
opština Savski venac u partnerstvu
sa Ministarstvom poljoprivrede,
trgovine šumarstva i vodoprivrede
- Republička direkcija za vode, Coca
Cola Hellenikom, WWF-om Srbija,
kao i prethodnih i ove godine organizovala je manifestaciju međunarodni Dan reke Save, koja se održala u ponedeljak 4. juna 2012. godine
u periodu od 11.00-14.00 časova. Program Akcije je sadržao: Mapiranje
deponija na priobalju koje su uradile
Eko patrole Savskog venca, takmičenje u Limenijadi pored reke „Koš za
Savu”, kreativnu radionicu i animaciju na temu reke Save, Savski karneval i predstavljanje izrađenih maski
posvećenih obeležavanju Dana reke
Save, i plovidbu sa dva broda sa
dva javna časa. Tema koja je bila
obrađena odnosila se i na smanjenje štetnih uticaja na resurse i zdravlje ljudi i implementaciju Kjoto protokola. Akciji je prisustvovalo oko
100 učesnika i to učenici osnovnih i
srednjih škola, Angloamerička škola,
predstavnici Ministarstva, Republičke direkcije za vode, nevladine organizacije, građani i dr. MPTŠV-Republička direkcija za vode i partneri
9. Opštine
predviđenih AP, izrada dvomesečnih, periodičnih izveštaja, sastanaka projektnog tima, koordinacija sa
partnerskim organizacijama, monitorima i dr. i ostale aktivnosti po
potrebi. U inicijalnoj fazi katastra
uneti su podaci iz LEAP-a koji se
odnose na popis zagađivača, proizvodne i druge infrastrukture koja
predtavljaju izvor zagađenja životne sredine. Uneta su merna mesta
za praćenje kvaliteta vazduha, vode
i buke sa prikazom izmerenih vrednosti na godišnjem nivou. Vidljivost projektnih aktivnosti opština
je pokazala na Sajmu Eko ekspo koji
je organizovan 1 i 2 marta u Ekspo
centru na Novom Beogradu i Mikser festivalu u periodu od trajanju
od 28. maja do 1 juna. U okviru projekta primenjena je pilot aktivnosti koja se odnosila na zamenu prozora na zgradi u Kneza Miloša 69,
razvoj postojećeg GIS-a, kroz mapu
Grejnih područja opštine Savski
venac i Energetske efikasnosti objekata pod zaštitom Zavoda za zaštitu
spomenika kulture. Na opštinskom
sajtu postavljen je link ka Agenciji za zaštitu životne sredine i automatskoj mernoj stanici Mostar gde
se mogu viteti 2 nivoa pristupa parametrima. gde se u prvom prikazuju
sledeći parametri: sumpordioksid,
azotdioksid, PM10, ugljenmonoksid,
ultravioletno zračenje, ozon, temperatura vazduha, rel. vlažnost, brzina
vetra, pravac vetra, atmosf.pritisak,
u poslednjih sat vremena i poslednja 24 h, i drugi nivo - prikaz je sveobuhvatniji gde su vidljivi svi parametri koji se prate namernom mestu
Mostar. U toku juna meseca uspešno su implementirane sve aktivnosti
projakta. Organizovane su završne
aktivnosti i finalna konferencija uz
prisustvo monitora.
„Ekološke patrole Savskog venca” - Beogradski ekološki centar pod pokroviteljstvom i partnerstvom sa Grad-
293
9. Opštine
povodom proslave Međunarodnog
Dana reke Save 1. juna, organizovali
su dvodnevni boravak u Parku Prirode „Lonjsko polje” u Hrvatskoj 1-2.
juna 2012. godine. Centralni događaj
na čitavom slivu je Parlament mladih „Mladost danas za Savu sutra”.
Tim povodom učenici srednje Ugostiteljsko turističke škole koji su se
prethodno takmičili dobili su kao
nagradu da budu predstavnici Srbije u Parlamentu mladih i pokazali
svoje angažovanje i stav po pitanju
zaštite reke Save i njenih jedinstvenih predela.
„Za naj park-čist Hajd park 2012.” - U
okviru programa zaštite životne sredine i nacionalne Akcije Ministarstva životne sredine i prostornog
planiranja „Očistimo Srbiju”, opština je uz podršku odreda izviđača
France Prešern, organizovala 08. 06.
2012. godine ekološku akciju posvećenu međunarodnom danu zaštite
životne sredine, koja je dobila značaj trajnog karaktera, a ove godine
nosi poruku „Za naj park-čist HAJD
PARK 2012.” U okviru akcije, organizovano je čišćenje i ambijentalno uređenje Hajd-parka u kome je
učestvovalo oko 150 učenika osnovnih, srednjih, kao i internacionalnih
škola na Savskom vencu. U sklopu
akcije realizovane su sledeće takmičarske igre za osnovne škole: gusenica, vrtoglavica, eko - štafeta . Sledeće igrice bile su raspoređene na
jednom poligonu, blizu jedne drugima za srednje škole: dupli toranj,
karte, preslaganje čaša, eko- štafeta.
U takmičarskom delu slatke nagrade su osvojile sledeće osnovne škole:
prvo mesto: OŠ „Vojvoda Radomir
Putnik”; drugo mesto: OŠ „Isidora
Sekulić”; treće mesto: OŠ „Radojka
Lakić”; Takođe predstavnici srednjih
škola osvojili su sledeća mesta: prvo
mesto: „Stefan Dečanski”; drugo
mesto: Vojna Gimnazija; treće mesto:
Ugostiteljsko turistička škola. Podrš-
294
ku Akciji dale su JKP Čistoća i Zelenilo.
Veliko spremanje na Savskom vencu - Na
poziv i u sklopu kampanje „Očistimo Srbiju” Ministarstva životne sredine i prostornog planiranja,
podržane od strane Vlade Republike Srbije, opština je organizovala niz
ekoloških akcija posvećenih Međunarodnom danu zaštite životne sredine. Aktivnosti su realizovane u
subotu 9. juna, na 4 makro lokacije i 9 mikrolokacija duž teritorije
opštine povezane su u jednu celinu
pod nazivom „Veliko spremanje na
Savskom vencu”. Definisane makro
lokacija za čišćenje bile su: Hajd
park, Topčiderski park, Topčiderska
reka, Savsko priobalje, a u okviru
mikro lokacija koje su od izuzetnog
značaja označena je teritorija 9 MZ
na opštini Savski venac. Poseban
akcenat u akciji stavljen je na aktivno uključivanje građana i MZ. Okviran broj učesnika na teritoriji opštine prelazio je 3500. Učestvovala je
vojska, javna komunalna preduzeća,
privredni subjekti, nevladine organizacije, građani, železnica i dr.
DEF5 - Dečiji ekološki festival - Projekat
DEF5-Dečiji ekološki festival na Savskom vencu 2012. predstavlja nastavak kontinuiranog delovanja na jačanju svesti dece u predškolskim ustanovama o značaju očuvanja živitne
sredine kroz ekološke, edukativnoumetičke radionce i predstave. Peti
DEF realizovan je u partnerstvu sa
POD Teatrom i PU Savski venac u
10 vrtića, a podstaknut je i rezultatima dosadašnjih istraživanja, koja
pokazuju da postoji potreba da se
što više pažnje posvećuje urbanim
ekološkim problemima. U edukativni proces uključen je profesionalni
rada glumaca, sa treninzima i specifičnim metodama koji su u saradnji sa stručnim osobljem PU i opštinske ekologije odabrani i pažljivo prilagođeni godištu i strukturi uče-
projektnih aktivnosti projekta „Kvalitet životne sredine” koji su održali
radionice „Zdrava deca u zdravom
gradu”, javni čas na „zebri” uz film i
prezentacije na videobimu. Učesnici
su se takmičili u spretnosti, brzini i
znanju. Takmičenja su se odvijala u:
veštini sklapanja edukativnih puzli
posvećenih alternativnoj mobilnosti, na poligonu spretnosti koje je
vodio AMSS, vožnji alternativnim
prevoznim sredstvima, kao i rešavanju testova znanja i učešću na radionicama i predavanju. Sve aktivnosti
učesnika bile su bodovane a na kraju
manifestacije zahvaljujući osvojenim
poenima bili su proglašeni pobednici „Dana bez automobila”. Pobednici dana u kategoriji osnovnih škola
bile su škole: Vojvoda Radomir Putnik, Stefan Nemanja i Vojvoda Mišić.
Pobednici u kategoriji srednjih škola
bili su: Vojna Gimnazija, Škola za
brodarstvo,brodogradnju i hidrogradnju i Ugostiteljska škola. Svim
učesnicima opština je obezbedila
osveženje i voće. U toku manifestacije učesnicima je podeljeno nekoliko edukativnih promo materijala od strane opštine, GZJZ, Udruženja za zdravlje i AMSS. Predškolskoj
ustanovi kao nagrada dat je mali
eko bicikl od drveta i mali saobraćajni tepih sa saobraćajnim znacima.
Uz zabavno-edukativne igre, edukaciju, radionice, muziku, animaciju, vožnju biciklima, rolerima i kočijama i druga interesantna dešavanja po lepom danu, i ovaj „Dan bez
automobila” protekao je u veselom
raspoloženju, pa će oko blizu trista
učesnika ovog hepeninga u vedrom
tonu zapamtiti i ono što su tom prilikom kroz igru i zabavu naučili.
Akcija „Sava u srcu” - Kako bi se na primeru dobre prakse pospešila ekološka kultura građana i mlade populacije i nastavila realizacija programa podizanja nivoa ekološke svesti
kroz praktičnu primenu mera zašti-
9. Opštine
snika. Primarnu ciljnu grupu čine
deca uzrasta 4-6 godina iz 10 objekata PU Savski venac. U projekat
koji obuhvata 356 radionica uključene su 26 grupa (srednja i starija
grupa dece 4-6 godina starosti) iz
sledećih 10 vrtića PU Savski Venac:
Kraljica Marija, Grofica Olga, Grofica Jelena Anžujska, Kralj Petar, Princeza Olivera, Pčelica, Duga, Carica
Milica, Sveta Petka i Anđelak. Realizacija projektnih aktivnosti-ciklusa edukativnih radionica u okviru
DEF-a trajala je u periodu od 15. 02.
2012. do 30. 06. 2012. Finalna manifestacija organizovana je 27. 06. 2012.
godine u DKC Majdan u periodu od
9.30-11 časova. U programu je ove
godine bilo uključeno oko 800 dece
a na finalnoj manifestaciji učestvovale su starije i srednje grupe oko
350 učesnika. Publiku su činila deca
iz srednjih grupa koja se pripremaju
za napredniji program kao i gosti iz
PU Rakovica.
Gradska opština Savski venac tradicionalno je, u okviru Evropske nedelje mobilnosti i Lokalnog ekološkog akcionog plana, obeležila „Dan
bez automobila” čiji je cilj da se skrene pažnja na zagađenje vazduha iz
izduvnih gasova motornih vozila.
Tim povodom, u sredu 19. septembra, u ulici Topčiderski venac koja je
bila zatvorena za saobraćaj, u periodu od 10 -14 časova organizovano
je okupljanje oko 120 dece iz predškolske ustanove Savski venac, i oko
150 najmlađih osnovaca iz svih šest
osnovnih i učenika četiri srednje
škole sa Savskog venca, a u cilju
promovisanja zdravih stilova života.
Program su započeli predškolci sa
edukativno zabavnim programom
i malim poligonom za decu koji se
završio koreografijom uz razigranu eko žurku. Program su nastavili
osnovci i srednjoškolci sa Gradskim
zavodom za javno zdavlje i udruženjem za zdravlje kroz realizaciju
295
9. Opštine
te životne sredine na terenu, Gradska opština Savski venac realizovala je Akciju „Sava u srcu” u petak 19.
10. 2012. godine u periodu od 11.3014.30 časova. Ovom prilikom učesnici iz svih srednjih škola sa teritorije Savskog venca su izveli terensku
akciju sa Ekopatrolama. Snimljeno je
stanje na savskom priobalju, održan
je javni čas instruktaže, nakon čega
je izvedena akcija terenskog čišćenja uz stručnu pomoć JKP čistoće i
Beograd voda. U znak zahvalnosti
na dosadašnjem ekološkom aktivizmu učesnici su zasadili „drvo dobrodošlice” koje je upotpunilo naš zeleni pojas na Savskom priobalju uz
podršku JKP Zelenila. Nakon toga
najaktivniji učesnici Akcije-predstavnici srednjih škola sa profesorima krenuli su na nagradno krstarenje rekom Savom brodom „RTD
NAUTIKA” gde je održan „Ekološki čas na reci”. Realizovan je i deo
aktivnosti projekta „Kvalitet voda
i vodnih resursa”. Predavanje na
temu „Kvaltet vode reke Save i vodnih resursa” odžao je predavač sa
Tehnološkog fakulteta prof.Vladimir
Pavićević. U realizaciji čišćenja i ozelenjavanja savskog priobalja pored
stručnih službi Beograd vode, JKP
„Zelenilo”, JKP „Gradska čistoća”
i UG „Beogradski ekološki centar”,
učestvovali su učenici srednjih škola
i to: Ugostiteljsko turistička škola,
Brodarska škola,Tehnička škola za
dizajn kože, Škola za dizajn i Medicinska škola. U akciji čišćenja učestvovalo je preko 100 učesnika dok
su krstarenje Savom osvojili najaktivniji učesnici -predstavnici srednjih škola.
U sklopu implementacije strategije pošumljavanja uspostavljena je
saradnja sa inženjerima JKP Zelenila
i zaduženima za oržavanje šumskog
zemljišta Topčiderske šume - velike škarpe Rajsove padine. Pokrenuta je inicijativa od strane građana za
296
nastavak pošumljavanja. Pokrenuta
je inicijativa od strane građanke da
se izvrši ozelenjavanje zelene površine čiji je korisnik MUP. Uspostavljena je saradnja sa MUP-om i JKP
Zelenilom radi sagledavanja mogućnosti za implementaciju ove inicijative. Takođe data je inicijativa JKP
Zelenilu za popunjavanje drvoreda
u ulici Kneza Miloša što je takođe
bio predlog građana.
Opštinski ekolog je na poziv Sekretarijata zaštite živote sredine prisustvovao i aktivno učestvovao na
drugom radnom sastanku u okviru
izrade Programa zaštite životne sredine Beograda. Nakon toga dostavljene su podloge, presek stanja, dati
su predlozi, primeri prakse u implementaciji i dr. mišljenja od zanačaja
za opštinsku problematiku iz oblasti
zaštite životne sredine, a koja treba
biti obuhvaćena Programom Grada.
Opština Savski venac je izabrana da
učestvuje sa opštinom Novi Beograd
i Sekretarijatom za zaštitu životne
sredine u okviru Klastera za buku i
aerozagađenje u programu koji organizuje SKGO.
Novi ciklus zelenih dana na Savskom
vencu - Gradska opština Savski venac
u okviru Lokalnog ekološkog akcionog plana, Oblast 6. Podizanje nivoa
svesti, informisanosti i učešća javnosti u procesu donošenja odluka
u oblasti životne sredine, Cilj 6.1.3.
Uspostavljanje izgradnje produktivnog partnerstva realizuje Aktivnost 6.1.3.9. ZELENI DANI NA SAVSKOM VENCU. U toku je realizacija
programa za drugi ciklus „Zelenih
dana na Savskom vencu”. Kroz Akciju „NajZELENO” opština Savski
Venac pozivala je sve zainteresovane
građane, institucije, školske ustanove, ambasade i sl. sa teritorije opštine
da uzmu učešće u akciji. Utvrđeno
je 7 kategorija u kojima su dodeljene nagrade, a to su: Naj-bašta stambenog objekta, naj-zelenilo poslov-
tu životne sredine i JKP Zelenilom, a
u skladu sa Strategijom pošumljavanja obezbeđeno je 3 vaučera u iznosu od po 10.000,00 dinara. Nakon
uručenja nagrada održan je uvodni
seminar pod nazivom „Urbana permakultura”, za predsednike skupština stanara. Predavanje i razgovor sa zainteresovanim građanima
koji su izvršili prijavu lokacija realizovala je Aleksandra Knez Milojković. U okviru planiranih aktivnosti Zelenih dana na Savskom vencu
i Godišnjeg Programa „Zaštitimo i
sačuvajmo prirodna dobara i vrste”
29. novembra 2012. godine realizovana je poseta 130 dece iz tri vrtića
Predškolske ustanove Savski venac i
osnovne škole Isidora Sekulić Festivalu nauke. Deca su posetila i učestvovala na svim programima naučne igraonice u Narodnoj banci, kao i
na raspoloživim radionicama Nauka
bez prestanka održanim u RK Kluz
i naučno eksperimentalnim radionicama u SKC-u. Takođe određeni su
pogodni termini za realizaciju Programa „Zaštitimo i sačuvajmo prirodna dobra i vrste za posete” koji
obuhvataju posete Prirodnjačkom
muzeju, Botaničkoj bašti, Avali ili
Carskoj bari. U sredu 12. decembra
2012. godine, sa početkom u 12 časova, u svečanoj sali opštine Savski
venac, Kneza Miloša br. 69, I sprat.
održano je zanimljivo predavanje
„Na kafi sa naučnikom -Mala škola
biodiverziteta”. Interaktivno predavanje održala je Dr Zorana Kurbalija-Novičić sa Instituta za biološka
istraživanja „Siniša Stanković”.
U subotu 22. decembra u prostorijama vrtiće Kraljica Marija predavač
Stevan Jokić, rukovodilac projekta
„Ruka u testu” i projekta EU-FP7FIBONAČI, realizovao je praktičan
seminar koji je sadržo: plenarno predavanje pod nazivom „Naučno opismenjavanje sve dece”, dve preaktične radionice sa materijalima koji se
9. Opštine
nog prostora, naj-balkon, naj-zelena
površina školske i predškolske ustanove, naj-zelena površina ambasade,
naj-krovni vrt, naj-park. Tim povodom u okviru Zimskih zelenih dana
26. novembra 2012 god. u svečanoj
sali opštine predsednik opštine uručio je vaučere za ozelenjavanje kao
nagrade za najlepše zelene površine
na Savskom vencu, sledećim dobitnicima: DVORIŠTE STAMBENOG
OBJEKTA: Resavska 67 (Srbijanka
Bulatović), Zvečanska 56-60, Admirala Geprata 13 (Grinerović Kata),
specijalna nagrada - Bulevar Vojvode Putnika 14 (Grbić Rada); DVORIŠTE POSLOVNOG OBJEKTA:
Brankov Bar (Ulica Crnogorska 12 ),
Kolonial Sun (Bulevar Vojvode Putnika 32-34), Muzej Istorije Jugoslavije (Botićeva 6); DVORIŠTE ŠKOLE
ILI VRTIĆA: Predškolska ustanova Mašana (Aleksandra Stambolijskog 25), Internacionalna škola Beograd, (Banjičkih žrtava 6), Četvrta gimnazija (Teodora Drajzera 25);
DVORIŠTE AMBASADE: Ambasada
Crne Gore. Pošto se na teritoriji Savskog venca nalaze brojne rezidencije
ambasada koje posvećuju izuzetnu
pažnju održavanja zelenih površina
dat je predlog za specijalne nagrade: Rezidencija Ambasadora Japana, Rezidencija Kraljevine Norveške; BALKON OBJEKTA: Lomina 41,
stan 9 (Savić ), Vojvode Milenka 46,
stan 13 (Melentijević, Radić- Melentijević Mirko), Crnogorska 4, i sprat,
stan 3 (Kašanin Mirjana); specijalna
nagrada(prozor), Kraljevica Marka
17(Berak Vesna); KROVNA TERASA: Kneza Miloša 83/11 (Maraš Lidija), Gavrila Principa 6 (Đuričić Branka), dvorišna terasa: Milivoje Jovanovićul. Kralja Vukašina 11; PARK:
Finansijski park, Manjež, Park Gazela. Takođe, za potrebe akcije pošumljavanja na teritoriji opštine Savski
venac koje će se odvijati u saradnji
sa Gradskim sekretarijatom za zašti-
297
9. Opštine
koriste u programu „Ruke u testu”,
predavanja na teme „Koji su trendovi prezentacije nauka u osnovnim školama u svetu i šta možemo
uraditi kod nas”, „Inkvajeri metod
u nastavi nauka”, primeri Internaconalnih projekata (Evropa otkrića, Tragovima Eratostena, Živeti sa
Suncem; Zeleni talas...), prezentaciju
rada po grupama, diskusiju o seminaru, popunu evaluacionih listova i
podelu uverenja učesnicima.
Organizovana su dva svečana novogodišnja seminara „Reciklirajmo
zajedno”, koji će se održali 21. i 27.
decembra 2012. godine, sa početkom u 12 časova, u sali za prezentacije Biznis centra GO Savski venac,
Kneza Miloša br. 47. Tokom seminara su obrađene sledeće teme: Upravljanje otpadom (sekundarne sirovine, E-otpad) i mogućnosti formiranja „eko ostrva” u školama ( punktova za selektivno prikupljanje otpada); Primena zakonske regulative u
praksi - dokument o kretanju otpada; Reciklaža biootpada u funkciji proizvodnje energije; Uticaj faktora životne sredine na zdravlje ljudi i
životinja. Predavanja su održale Dr
Jelena V. Stojičić i Mr Mara Vlajković.
Projekat „Javno zagovaranje primarne
selekcije sekundarnih sirovina u srednjim
školama” koji je finansiran od stra-
ne Gradskog sekretarijata za zaštitu životne sredine i realizovan je u
partnerstvu sa Beogradskim ekološkim centrom u periodu 01. 10. 2012.
god. do 15. 11. 2012. god Projektom
298
su obuhvaćene sve srednje škole i
gimnazije sa opštine Savski venac
kao i Chartwel interational school.
Prva faza podrazumevala je edukacija učenika srednjih škola i ukupno je održano 22 predavanja sa oko
2200 učenika. Druga faza obuhvatala je realizaciju Ekološkog kviza
koji je održan 14 novembra u svečanoj sali opštine sa početkom u 11
časova. U takmičarskom delu kviza
i učestvovale su gimnazije i srednje
škole koje su postigle sledeće rezultate: Za grupu prvih i drugih razreda: prvo mesto osvojila je Medicinska škola „Beograd”; drugo mesto
osvojila je Sportska gimnazija; treće
mesto osvojila je Četvrta gimnazija. Za grupu trećih i četvrtih razreda: prvo mesto osvojila je Četvrta
gimnazija; drugo mesto osvojila je
Medicinska škola „Beograd”; Realizacija projekta u srednjim školama i gimnazijama je protekla u vrlo
korektnim i pozitivnim relacijama
sa učenicima. Utisak je da su veoma
zaineresovani za ekološke teme i da
su uživali u programu, jer su pokazali samoinicijativu, ekološku svest,
znanje, timski rad, kao i pozitivnu
energiju. Naročito je ovaj rezultat bio
vidnjiv na kvizu.
Izvršeno je planiranje i priprema
akcija i projekata iz LEAP-a, koji
će započeti realizaciju u narednom
periodu. U skladu sa LEAP-om urađen je GOP za 2013. godinu sa predlogom budžeta i dostavnjen nadležnima na razmatranje.
9. Opštine
9.4. Gradska opština Novi Beograd
1. Otvoren Park prijateljstva OŠ „Marko
Orešković” i Ambasade Izraela
Projekat „Parkovi prijateljstva”
osmišljen je sa idejom da sve osnovne škole na Novom Beogradu dobiju po jedan park posvećen nekoj od
zemalja koja ima diplomatsko sedište kod nas.
U dvorištu škole posađeno je četrnaest platana, a park krasi i izložba
posvećena Izraelu.
Projekat „Parkovi prijateljstva” realizuje se uz finansijsku podršku grada
Beograda, a park prijateljstva Osnovne škole „Marko Orešković” i Ambasade Izraela otvoren je u saradnji sa
Ekološkim volonterskim centrom.
2. Akcija „Očistimo Srbiju”
Opština Novi Beograd učestvovovala je u akciji „Očistimo Srbiju”
koju povodom Međunarodnog dana
zaštite životne sredine 9. juna, organizovalo Ministarstvo životne sredine, rudarstva i prostornog planiranja.
Tim povodom opštinska uprava
uputila je poziv građanima, preduzećima, školama i drugim institucijama da aktivnim učešćem u ovoj
akciji daju svoj doprinos uređenijem i lepšem izgledu sredine u kojoj
žive i rade.
3. Osnovna škola „Mladost” obeležila
Svetski dan zaštite životne sredine
Osnovna škola „Mladost”, Gandijeva 99, u utorak 5. juna 2012. godine
u Tržnom centru „DELTA SITI” od
17 sati prigodnim programom obeležila je Svetski dan zaštite životne
sredine.
Učenici škole i deca iz pripremnog
predškolskog programa priredili su
priredbu i modnu reviju od reciklažnih materijala učenika različitih
uzrasta, koji su rezultat stvaralačkih
aktivnosti učenika, roditelja, vaspitača i nastavnika. Ove aktivnosti
škola realizuju u saradnji sa društvenom sredinom sa ciljem podizanja
ekološke svesti građana i adekvatnog korišćenja materijala za reciklažu.
4. Povodom Svetskog dana zaštite
životne sredine opština dopunjuje
kućni budžet svojih sugrađana
Povodom 5. juna, Svetskog dana
zaštite životne sredine, kao i povodom akcije „Veliko spremanje Srbije”, novobeogradska opština pružila je mogućnost đacima, studentima,
penzionerima, građanima Novog
Beograda da, čuvajući životnu sredinu - zarade džeparac za letovanje,
dopune „rupe” u penziji i pomognu
kućni budžet. Akcija koju su osmislili zajedno sa pančevačkim reciklažnim oepraterom „BiS Reciklažni centar”, zove se: DO PLAŽE,
PREKO RECIKLAŽE!
Sa željom da Novi Beograd sačuvaju čistim, da se sačuvaju prirodni resursi i afirmiše reciklaža, ali i
da se mladi novobeogradske opštine edukuju o nužnosti pravilnog
odlaganja električnog i elektronskog
otpada, za svaki doneti rashodo
vani električni ili elektronski
uređaj, donosioci ove vrste otpa
da će biti nagrađeni i biće im
isplaćen iznos prema cenovniku
koji će biti istaknut na namen
skom kontejneru za prikupljanje
ove vrste otpada.
299
9. Opštine
Akcija je sprovedena 9. i 10. juna,
kod brendiranog namenskog kontejnera na platou ispred Gradske opštine Novi Beograd, u Bulevaru Mihaila Pupina, 167. Svi prikupljeni uređaji biće recilirani u pogonima „BiS
Reciklanog centra”.
5. Akcija suzbijanja ambrozije
U toku 2012. godine Sekretarijat za
komunalne i stambene poslove u
saradnji sa opštinom Novi Beograd
radio je na suzbijanju i uništavanju
korovske biljke ambrozija na uređenim (parkovi, bašte, skverovi i dr.) i
na neuređenim zelenim površinama
(kanali, deponije, obale reka, pored
puteva, nasipi, ruderalna zemljišta,
neuređeno građevinsko zemljište i
dr.), kao i na obradivim površinama
na periferiji opštine.
Suzbijanje i uništavanje korovske biljke ambrozija obavljano je i
na površinama koje nisu u režimu
redovnog održavanja,
Aktivnosti na suzbijanju i uništavanju ambrozije izvršene su pre cvetanja biljke kako bi se sprečilo raznošenje semena i izazivanje alergije kod
ljudi.
6. Otvoreno novo igralište na
Bežanijskoj kosi
Saradnjom opštine Novi Beograd i
JKP „Zelenilo Beograd” otvoreno je
novoizgrađeno igralište u Magelanovoj ulici na Bežanijskoj kosi.
U ovom delu naselja, koje je novijeg datuma, nije bilo mesta za dečju
igru, pa je igralište urađeno na inicijativu građana. Za svega nekoliko
meseci nekadašnja neuređena površina pretvorena je u lepo, opremljeno igralište, koje već koriste mališani iz kraja.
Igralište je veličine 304 kvadratna
metra, iam dva tobogana, klackalice, ljuljaške i penjalice. Za one starije postavljene su i klupe, a ceo teren
popločan je betonskim pločama u
300
crvenoj i sivoj boji. Zbog bezbednosti dece mesta za igru presvučena
su specijalnom gumom. Oko terena
raspoređene su i korpe za otpatke.
Teren oko igrališta će se ozeleneti i
biće posađene sadnice. U drugoj fazi
izgradnje predviđen je košarkaški
teren, deo za miran odmor i teretana
na otvorenom.
7. Akcija „Parkiraj i bicikliraj” na
parkingu kod Sava centra
Predsednik opštine Novi Beograd
Aleksandar Šapić sa predstavnicima
JKP „Parking servis” na parkiralištu
„Sava centar” prisustvovao otvaranju još jedne lokacije na kojoj će svi
zainteresovani vozači imati mogućnost da koriste novu uslugu „Parkiraj i bicikliraj”.
Ova usluga preduzeća „Parking servis” omogućava vozačima da na
parkingu ostave svoj automobil i
po redovnoj ceni dobiju karticu sa
kojom mogu da preuzmu i koriste za
dalju vožnju električni bicikl. Opština Novi Beograd je idealna za ovakav projekat jer ima preko 50 kilometara biciklističkih staza, ravna je,
a nije ni teško voziti ovaj bicikl.
Glavna ideja iz koje je proistekla
nova usluga „Parking servisa” bila je
želja da se grad rastereti od velikog
broja automobila i utiče na svest ljudi
o zaštiti životne sredine. Akcijaa ima
ekološki karakter i svako smanjenje
automobila u centru grada već neki
doprinos u zaštiti životne sredine.
8. Obnovljen park u Bloku 70-a
Saradnjom opštine Novi Beograd i
JKP „Zelenilo Beograd” otvoreno je
obnovljeno dečje igralište u bloku
70-a, preko puta pijace u Omladinskih brigada 47.
Na uređenoj zelenoj površini 3700
kvadratnih metara najmlađi su dobili igralište sa 7 rekvizita. Na celoj
površini igrališta postavljene su
crvene gumene ploče, a oko igrali-
9. Novi parking i tereni u Bloku 11-b
U bloku 11-b, završeni radovi su na
uređenju parking mesta i izgradnji dečjeg i sportskog igrališta. Na
površini od oko 30 ari u unutrašnjosti bloka, između zgrada u Aleksinačkih rudara od broja 41 do 53 i 55
do 71 stanari su dobili nove sadržaje, koji su im godinama nedostajali.
Urađen je potpuno novi parking sa
114 uređenih parking mesta. Sređen
je i teren za decu i sportsko igralište
sa spravama za vežbanje.
Dečje igralište sa svim potrebnim
rekvizitima za igru, klackalicama,
ljuljaškama i kružnom penjalicom,
presvučeno je specijalnom gumom.
Oko celog igrališta postavljena je i
zaštitna ograda. Pored njega odvojen je i prostor za starije sa klupama
i stolovima za šah. Ceo komleks zaokružen je i delom sa sport i rekreaciju. Tu se nalazi teren za mali fudbal i košarku, a postavljenjem nekoliko sprava građanima je omogućeno da vežbaju i koriste teretanu na
otvorenom. Izvođenje radova je trajalo nekoliko meseci, a radnicima je
ostalo još da ceo prostor oplemene i
posade zelenilo.
10. Novi Beograd bogatiji za šest novih
javnih česama
Novi Beograd je dobio šest novih javnih česama, kao rezultat inicijativa
Novobeograđana i saradnje opštine
Novi Beograd, gradske uprave i javnih preduzeća. Novobeograđanima
su najviše nedostajale česme na Savskom keju, pa je opština Novi Beo-
grad zahtev za izgradnju česama na
potezu od Bloka 70 do početka bloka
45, uputila Sekretarijatu za komunalne i stambene poslove koji je u
saradnji sa JKP „Beogradski vodovod i kanalizacija” odredio lokacije
za postavljanje novih česmi.
Na Savskom keju su česme postavljene na početku Bloka 45, na kraju Blokova 44 i 70, i kod „Teatra na Savi”.
Dve česme su postavljene i na dečijim igralištima u Blokovima 62 i 63.
Novoizgrađene česme rađene su po
idejnim rešenjima pobednika javnog
konkursa Mirjane Ilić, Miloša Milivojevića i Srđana Prcovića. Tri česme,
nazvane „Ušće” koje su po rečima
autoke Mirjane Ilić bile inspirisane prepoznatljivim izgledom ušća
Save u Danav, postavljene su na Savskom keju i Bloku 62. Česma po rešenju Miloša Mitrovića, u obliku slova
g je podignuta u Bloku 63, a česma
po modelu „Kockica” Srđana Prcovića napravljena je na dve lokacije
na keju.
9. Opštine
šta ograda visine jednog metra. Na
prostoru predviđenom za teretanu
na otvorenom montirano je pet fitnes sprava.Jedan deo zelene površine izdvojen je za „kutak za miran
odmor” sa dva šah stola namenjen
najstarijim sugrađanima. Na celoj
površini nalazi se 15 klupa sa naslonom i 11 klupa bez naslona, a postavljeno je i 6 đubrijera. 11. Forum „Energetski svesni i efikasni”
Opština Novi Beograd bila je domaćin četvrtog regionalnog foruma
„Energetski svesni i efikasni”, na
kome su učestvovali gradonačelnici
i i predstavnici više opština iz Srbije.
Forum je organizovala Stalna konferencija gradova i opština uz podršku Programa za razvoj Ujedinjenih
nacija.
Ovo je četvrti regionalni forum, a
prethodno su organizovani skupovi u Kragujevcu, Subotici i Nišu.
Povelju će do kraja godine potpisati oko 40 gradova i opština. Učesnici
foruma potpisali su Povelju gradova
i opština o energetskoj efikasnosti,
čime su lokalne samouprave, potpisnice iskazale posvećenost načelima
racionalnog gazdovanja energijom.
S obzirom na činjenicu da opštine i gradovi imaju veoma značajnu
i višestruku ulogu u energetskom
301
9. Opštine
sektoru čije potencijale ne koriste u
potpunosti, forumi su prevashodno
namenjeni gradonačelnicima i predsednicima opština, odnosno članovima veća koji u svom delokrugu
rada imaju i pitanja u vezi sa energetikom i zaštitom životne sredine.
Ovi regionalni skupovi imaju za cilj
promovisanje koncepta racionalnog
i efikasnog gazdovanja energijom
na lokalnom nivou, odnosno podizanja svesti o energetskoj efikasnosti donosilaca odluka u jedinicama
lokalne samouprave.
Realizaciju foruma „Energetski svesni i efikasni” podržava Program za
razvoj Ujedinjenih nacija (UNDP) u
okviru projekta „Podizanje svesti o
energetskoj efikasnosti kod donosilaca odluka na lokalnom nivou u
Srbiji”, a zajednički organizuju Stalna konferencija gradova i opština i
Beogradska otvorena škola.
11. Otvoren Park prijateljstva OŠ
„Mladost” i Ambasade Danske
Park prijateljstva Osnovne škole
„Mladost” i Ambasade Kraljevine
Danske otvoren je u dvorištu ove
škole.
Prvi sekretar Ambasade Danske
Seren Tundeborg i zamenik predsednika opštine Novi Beograd Nemanja
Cabunac, u dvorištu škole posadili su petnaest sadnica i otvorili stalnu postavku fotografija snimljenih u
Danskoj.
Projekat „Parkovi prijateljstva”, koji
Udruženja građana „Ekolog” sprovodi da bi se sadnjom drveća trajno
povezale ambasade stranih zemalja
u Srbiji i beogradske osnovne škole,
finansirao je Sekretarijat za zaštitu životne sredine u okviru javnog
302
konkursa za nevladine organizacije
„Za lepše lice Beograda”.
Seren Tundeborg predstavio je učenicima običaje i istoriju svoje zemlje
zahvalio Upravi Beograda što je
podržala projekat i tako omogućila uspostavljanje prijateljskih veza
između ove škole i diplomatskog
predstavništva Danske u Beogradu.
Predsednik Udruženja građana
„Ekolog” Miloš Marković podsetio
je da je su parkove prijateljstva u
novobeogradskim školama već otvorile ambasade Indonezije, Izraela i
Australije, a budući da se i mnoge
druge ambasade interesuju za ovaj
projekat, parkovi prijateljstva bi trebalo da budu otvoreni u svih 20
novobeogradskih osnovnih škola.
12. Postavljena ekološka jelka ispred
TC „Ušće”
U novogodišnjoj prazničnoj atmosferi TC „Ušće” u saradnji sa opštinom
Novi Beograd pokrenuo je akciju
sakupljanja plastične ambalaže kroz
nesvakidašnju novogodišnju jelku.
Jelka visine tri metra napravljena od
plastičnih boca danas je postavljena
ispred ulaza u „UŠĆE”, i na njoj se
nalazi otvor u koji će posetioci moći
da ubacuju prazne plastične flaše.
Posle svake ubačene boce u koš,
jelka će zasvirati u znak male ekološke pobede. Praznična atmosfera,
i nešto drugačija jelka je iskorišćena da se svi podsetimo na značaj ekologije i reciklaže, jer je za razgradnju
jedne plastične flaše koju nepažljivo
bacimo u prirodu potrebno oko 500
godina da se razgradi.
Sve flaše ubačene u jelku biće poslate na reciklažu, kao sirovina za neke
nove proizvode. Jelka će biti postavljena do 15. januara 2013. godine.
9. Opštine
9.5. Gradska opština ZVEZDARA
1. Prisustvovanje prezentaciji projekta „Urbani džepovi Beograda” i debati
povodom istog, u okviru Beogradskog festivala cveća, od 23-26. septembra 2010. godine, nakon čega
je usledio predlog za uspostavljanje partnerstva između Udruženja građana BFC i GO Zvezdara,
na realizaciji sličnog projekta na
teritoriji opštine. GO Zvezdara je
izrazila zadovoljstvo da bude učesnik na projektu uređenja zelenih
površina i malih otvorenuh javnih prostora, obzirom da je zaštita životne sredine deo Strategije
razvoja opštine.
Projekat se realizuje uz podršku Sekretarijata za zaštitu životne sredine, GO Zvezdara i Udru-
ženja pejzažnih arhitekata Srbije. Izrada i revizija projektno- tehničke dokumentacije za odabrane
lokacija je završena, kao i njihova
realizacija, prezentacija projekta i
sprovođenje stručnog nadzora nad
izvođenjem radova.
2. Organizovane su radionice za
decu i mlade „Put oko sveta pod
maskama” i „Nauka je zabava”
u toku zimskog odnosno letnjeg
raspusta, u kojima su se koristili
otpadni materijali.
3. Takođe smo organizovali kreativnu radionicu „Izrada nakita” u
Medicinskoj školi u okviru Zvezdarijade – festivala kulture mladih, u okviru koje se koristio reciklirani materijal.
303
9. Opštine
9.6. Gradska Opština Rakovica
Odeljenje za ekologiju, zdravstvo
i turizam GO Rakovica priprema,
prati i realizuje program aktivnosti
za zaštitu životne sredine na teritoriji opštine; u saradnji sa privrednim
i javnim preduzećima i institucijama
radi na očuvanju i zaštiti prirodnih
vrednosti, u cilju održivog razvoja; prati rezultate merenja zagađenja životne sredine i o tome obaveštava odgovarajući organ Opštine;
sarađuje sa Ministarstvom energetike, razvoja i zaštite životne sredine i Sekretarijatom za zaštitu životne sredine grada Beograda u izradi
planova iz oblasti zaštite životne sredine; prati relizaciju programa rada
nadležnih javnih preduzeća i predlaže mere za uređenje zelenih površina; sarađuje sa Gradskim zavodom
za javno zdravlje po pitanju kvaliteta vazduha i voda; donosi rešenja za
seču i orezivanje stabala, u skladu
sa zapisnicima gradske komisije za
seču, formirane od strane Gradskog
sekretarijata za komunalne i stambene poslove; sarađuje sa osnovnim
i srednjim školama u edukaciji učenika o zaštiti životne sredine i sprovodi zajedničke akcije sa istom tematikom.
Odeljenje učestvuje i u poslovima
vezanim za praćenje kvaliteta voda
na teritoriji opštine i to:
n kvalitet
vode 6 javnih česmi,
n kvalitet
površinskih voda-Topčiderska reka,
n kvalitet
voda u akumulacijamaveštačka akumulacija Pariguz.
Mart 2012. godine
Na osnovu zahteva Ministarstva
životne sredine, rudarstva i prostornog planiranja u Velokoj sali GO
304
Rakovica održana je javna rasprava u vezi ažuriranja Studije o proceni uticaja projekta:Postrojenje za
inertizaciju industrijskih otpada sa
MID-MIX reaktorom, u krugu fabrike automotora „21. Maj” u Rakovici, na kat.parceli 2372/1 Stara Rakovica, na životnu sredinu. Raspravi
i prezentaciji su prisustvovali predstavnici Ministarstva životne sredine. rudarstva i prostornog planiranja, Gradskog sekretarijata za zaštitu životne sredine i zaintersovani
građani
April 2012. godine
Odeljenje je u saradnji sa Kacelarijom za mlade, povodom obeležavanja Dana planete, 22. aprila 2010.
godine, organizovalo akciju sakupljanja korišćenog papira u svrhu
njegovog recikliranja.
Tokom te akcije postavljane su kutije za sakupljanje korišćenog papira
u kancelarijama opštinske uprave i
kancelarija državnih organa na teritoriji GO Rakovica.
Za dve godine prikupljeno je i transportovano u sabirni centar za reciklažu oko 7 t papira.
Povodom Dana planete organizovano je i prikupljanje električnog i elektronskog otpada na teritoriji opštine
Rakovica, koji je preuzet od strane
ovlašćenih reciklera.
Maj 2012. Godine
I ove godine Odeljenje za ekologiju,
zdravstvo i turizam, je učestvovalo u Akciji „Za zeleniji Beograd” u
organizaciji JKP „Zelenilo Beograd”.
Odabir opštinskih predstavnika po
U akciji je učestvovalo ukupno
645 volontera iz različitih struktura : zaposleni opštinske uprave GO
Rakovica i JP „Poslovni centar Rakovica”, JP Železnice Srbije, Kancelarija za mlade GO Rakovica, izviđački
odred „Ratko Vujović Čoče”, Sanitarno ekološko društvo „Saneko”, udruženje građana „Fanfare”, JKP „Gradska čistoća” pogon Rakovica, JKP
„zelenilo Beograd” - pogon Rakovica, Green Dragon - reciklaža elekričnog i elektronskog otpada,učenici
osnovnih i srednjih škola, Skupštine
stanara zgrada i pojedinci.
Jun 2012. godine
Jul 2012. godine
U okviru akcije „Očistimo Srbiju”,
dana 09. 06. 2012 godine održana je,
treću godinu za redom, radna akcija prikupljanja i separacije otpada na
teritoriji GO Rakovica.
Sa 15 lokacija (priobalje jezera Pariguz, površine oko pijaca na Vidikovcu i Miljakovcu, površine oko železničke stanice Rakovica, leva i desna
strana bulevara Patrijarha Pavla, prilazne staze u Košutnjaku, Kružni
put Kijevo- šumica, smetlište kod
OMV, na Ibarskoj magistrali, površine oko vojne kasarne u Kneževcu, u
organizaciji Skupština stanara zelene površine u ulicama: Vidikovački venac 77, Pilota Mihajla Petrovića 14, Vodice 55, Patrijarha Joanikija
100, Stojana Jankovića 6, dvorišta XV
beogradske gimnazije i OŠ „France
Prešern”) prikupljeno je i mehanizacijom odneto oko 90 m³ otpada.
Pored standardnih aktivnosti čišćenja u okviru akcije su uključeni i
učesnici iz reciklažne industrije. U
tom cilju određena je lokacija, plato
ispred mesnih zajednica „Mitar
Bakić” i „Braća Veličković”, ul.Pilota
Mihajla Petrovića br. 12, na kojoj su
građani donosili elektronski i električni otpad, koji su recikleri preuzimali.
9. Opštine
kategorijama, za gradsko takmičenje, vršio se u periodu april- maj:.
n najlepši
balkon: Mijailović Slađana,
Susedgradska 51 stan 11 sprat I,
n najlepša
zelena površina oko stambenog objekta: Skupština stanara
zgrade Vidikovački venac 4 (prostor ispred zgrade )
n najlepše
uređeno dvorište predškolske ustanove, PU „Čarobna
šuma” Miška Kranjca 12
n najlepša
površina ispred poslovnog objekta Dečija igraonica „Liliput”, Vidikovački venac 62e
Na osnovu zahteva za saglasnost na
Studiju o proceni uticaja na životnu sredinu za projekat IZGRADNJE
AUTOPUTA E-70/75. OBILAZNICA BEOGRAD, Dobanovci- Bubanj
potok, Sektor 6. od strane nosioca
projekta, JP „Putevi Srbije”, Sektor
za investicije, Beograd, Vlajkovićeva
19a, dostavljen Ministarstvu životne sredine, rudarstva i prostornog
planiranja, obezbeđen je javni uvid
u studiju, svakog radnog dana od
11-14 časova u kanc. 324, III sprat,
zgrada uprave GO Rakovica u trajanju od 20 dana od dana objavljivanja oglasa kojim se javnost obevaštava o zahtevu za saglasnost na studiju i organizovana je javna rasprava i
prezentacija predmetne studije dana
26. 07. 2012. godine sa početkom u
11 časova. Raspravi i prezentaciji su
prisustvovali predstavnici Ministarstva životne sredine i prostornog
planiranja, Gradskog sekretarijata za
zaštitu životne sredine i zaintersovani građani.
Septembar 2012. godine
U saradnji sa Sanitarnim Ekološkim Društvom „San Eko” organizovan je seminar „Doprinos održivom
305
9. Opštine
razvoju, ekološkim akcijama i uvođenje inovacija zaštite životne sredine u praksu”.
Seminar je odobren od Zavoda za
unapređivanje obrazovanja i vaspitanja, i program je namenjen stručnom usavršavanju nastavnika, vaspitača, medicinskih sestara-vaspitača, stručnih saradnika i direktora.
U organizaciji Kancelarije za mlade
GO Rakovica i saradnji sa JKP „Zelenilo Beograd”, Odeljenje je učestvovalo u sređivanju parka Srpskog
– Japanskog prijateljstva, u Borskoj
ulici, u cilju čišćenja zelenih površina, farbanju mobilijara i kanti za
smeće. U istom periodu organizovano je otvaranje multifunkcionalnih
terena, u osnovnim školama „Ivo
Andrić” i „Branko Ćopić”.
Oktobar 2012. godine
Uspostavljena saradnja sa RECAN
fondacijom. Prepoznati su zajednički ciljevi i interesi u vezi edukacije
dece i odraslih vezano za prikupljanje limenki po školama na teritoriji
opštine i drugim javnim institucijamau cilju ekološke zaštite ali i reciklažnog procesa uzimajući u obzir
da su efekti prikupljanja limenki
finansijski značajni.
Novembar 2012. godine
Poboljšanje odnosa prema životnoj sredini nemoguće je samo kroz
jačanje zakonske regulative i uspostavljanje represivnih mera, nego je
neophodan sistemski i dugotrajan
rad na razvoju ekološke svesti, odgovornosti i kulture, a posebno ekološku odgovornost imaju lideri u svim
oblastima društvenog života.
Kao prvi korak, koji treba da inicira angažovanje lidrea Rakovice na
ekološkim problemima, organizovano je predavanje „LIDERI I EKOLGIJA I ZAHTEVI STANDARDA ISO
306
14001. Predavanje je održao mr Branislav Sladić, Rukovodilac sektora
za sistem podrške kompanije Energoprojekt Oprema a.d. iz Beograda, koji ovu aktivnost sprovodi kao
segment društveno odgovornog
poslovanja svoje kompanije.
Zajednički i opšti cilj seminara je
uspostavljanje održivog poslovanja
i delovanja u odnosu na životnu sredinu, tako da omogućimo život naše
dece u prirodnim uslovima primerenim i dostojnim čoveka.
Na poziv Edukativno-akcionog centra za unapređenje, očuvanje prirodnih resursa i promociju održivog
razvoja (Eco-priora) postignuta je
poslovna saradnja i podrška prezentaciji projekta „Potrebe posetilaca i
način korišćenja šume Košutnjak”.
Odeljenje za ekologiju, zdravstvo i
turizam je prihvatilo da u budućem
periodu sarađuje i pruža podršku
projektima koji imaju za cilj očuvanje prirode i razvoj održivih ekoloških aktivnosti koji se odnose na teritoriju koju obuhvata opština Rakovica.
Decembar 2012.godine
U cilju dobre saradnje i upoznavanje sa aktivnostima Odeljenja za
ekologiju, zdravstvo i turizam ,kao
i problemima vezanim za zaštitu
životne sredine GO Rakovica, organizovana je poseta Sekretara Sekretarijata za zaštitu životne sredine, gospodina Gorana Trivana.U
okviru posete organizovano je i predavanje učenicima osnovnih škola
sa područja opštine Rakovice. Predavanje su održali sekretar gospodin Goran Trivan i gospodin Filip
Abramović, Rukovodilac Odeljenja
za planiranje i organizaciju upravljanja otpadom pri Sekretarijatu za
zaštitu životne sredine.
9. Opštine
9.7. Gradska Opština Voždovac
U okviru akcije komunalnog uređenja i poboljšanja kvaliteta životne sredine, GO Voždovac, je u 2012.
godini, očistila 11 divljih deponija i to:
1. Beli Potok, ul. Saveza Boraca (kod
pružnog prelaza) - oko 4 m3
2. Vojvode Stepe - Ubska (okretnica
autobusa 33) oko 10 m3
3. Borivoja Stevanovića (preko puta
broja 10) oko 90 m3
4. Kumodraška (kod broja 210
oko 10 m3
5. Tr. centar, ul. Braće Jerković
117 (kod samoposl. Aman oko
10m3
6. Kod „Henkela” oko 15m3
7. Kod Kumodraškog groblja oko
4 m3
8. Kod groblja u Jajincima oko
20m3
9. Pinosava (deponija ispod groblja)
oko 150m3
10. Pinosava (Deseta nova ulica) oko
100 m3
11. Kod Molove pumpe oko 400 m3
307
9. Opštine
9.8. GRADSKA OPŠTINA ČUKARICA
Uprava Gradske opštine Čukarica je
i tokom 2012. godini povodom promocije ekologije organizovala, učestvovala i podržala više akcija i to:
Dana 13. januara 2012. g. počela je
ponovna obnova parkića u naselju
„Cerak vinogradi” u blizini OŠ „Ujedinjene nacije”, koji je vrlo brzo po
uređenju i puštanju u rad gotovo
uništen od strane nesavesnih građana. GO Čukaruca je obezbedila sredstva da se postavi zaštitna ograda,
kao i video nadzor uređenog prostora za igru dece, a JKP-e „Zelenilo
Beograd” je ponovo postavilo rekvizite koji su nedostajali. Valja podsetiti da je parkić u naselju Cerak vinogradi, omiljeno sastajalište dece iz
ovog naselja koja idu u OŠ „Ujedinjene nacije”. Ovom prilikom član
Opštinskog veća GO Čukarica Jovan
Anđelković i Dražen Tica, direktor
Sektora za održavanje u JKP „Zelenilo-Beograd” su apelovali na sve
građane da čuvaju zajedničku imovinu kako bi uređeni prostori služili
na dobrobit svima, a pre svega deci
kojoj je ovaj parkić namenjen.
U utorak 13. marta 2012. g., korisnici iz
Dnevnog boravka za decu i omladinu ometenu u razvoju na Čukarici
iskoristili su prve lepe dane nakon
duge zime i započeli prve prolećne radove u Terapijskom vrtu na
Adi Ciganliji. Zajedno sa svojim vaspitačima i roditeljima, studentima
i nastavnicima, Šumarskog fakulteta, predstavnicim opštine Čukarica
i JP „Ada Ciganlija” deca su „otvorili sezonu” prolećnih radova u Vrtu,
proverila sadnice koje su tokom jeseni zasadili, očistili su lišće sa travnate površine, posadila nove mlade
biljke koje će nastaviti da neguju
tokom proleća i leta i nastavili su sa
uređenjem vrta kroz zajedničko dru308
ženje sa decom iz drugih Dnevnih
boravaka iz grada Beograda.
Dnevni boravak Čukarica već tri
godine unazad kontinuirano sprovodi projekat „Hortikulturna terapija i isceliteljski vrtovi” kao novi vid
usluge u socijalnoj zaštiti. U Terapijskom vrtu se sprovode programski sadržaji projekta „Hortikulturna
terapija i isceliteljski vrtovi” kao novi
vid usluge u socijalnoj zaštiti. Pored
neposrednog učinka u radu sa biljkama i zelenim površinama, osobe sa
ometenošću imaju priliku da ostvare socijalizaciju, inkluziju i uključenje u društvene tokove, koji ih čine
korisnim članovima zajednice. Ovaj
izuzetan projekat je pokazao brojne benefite, pa je kao njegov sastavni deo, uz podršku GO Čukarica, JP
„Ada Ciganlija”, Šumarskog fakulteta Univerziteta u Beogradu i brojnih
dobrotvora, oformljen kao Terapijski
vrt na Adi Ciganliji.
Dana 15. marta. 2012. godine zajedničkom akcijom Sekretarijata za inspekcijske poslove grada Beograda i JKP
„Gradska čistoća”, uklonjena je divlja deponija kod skretanja sa Ibarske
magistrale ka naselju Železnik. Akciji je prisustvovao Zamenik sekretara za inspekcijske poslove Nebojša Tomić koji je najavio da će u
cilju uvođenja komunalnog reda u
prestonici dolaskom lepih dana ove
akcije biti intenzivirane i ujedno još
jednom podsetio da je Odlukom o
održavanju čistoće grada Beograda
zabranjeno bacati, istovarati i ostavljati smeće i drugi otpadni materijal van propisanih deponija. Radnici
pomenutog preduzeća izašli na teren
sa dve građevinske mašine i nekoliko kamiona koji su uklonili više
hiljada kubika otpada.
opštinskog veća GO Čukarica, Jovan
Anđelković, učestvovao je u akciji sadnje stabala na prostoru kod SC
Košutnjak koja je nosila simboličan
naziv „Stabla za Olimpijadu” povodom Svetskog dana šuma. Projekat
je pokrenut u organizaciji udruženja građana za zaštitu šume „Šumska vila” koja je u 2012. g. sprovodila akciju sadnje stabala, posvećenoj
prošlogodišnjoj Olimpijadi u Londonu.
Pomenuta akcija sadnje je realizovana uz podršku GO Čukarica i grada
Beograda, a osnovni cilj je promovisanje ekološke svesti. Takođe organizatori su želeli da skrenu pažnju
šta zdrava prirodna sredina znači
za sportiste u mnogim sportovima.
Ovog puta promoter sadnje mladica je bio naš proslavljeni sportista i selektor vaterpolo reprezentacije Dejan Udovičić a društvo su mu
pravili đaci osnovnih škola Čukarice
koji su sa uživanjem i radno proveli
svoj čas u prirodi
Dana 11. aprila 2012. god. članovi pomenutog udruženja „Šumska vila” u
saradnji sa GO Čukarica i JKP „Zelenilo Beograd” nastavili su sa projektom za 2012. godinu, pod nazivom
„Porodično stablo” i realizovali sadnju 15 novih sadnica kojoj su prisustvovali i predsednik Gradske opštine Čukarica Milan Tlačinac. Akcija je prevashodno bila usmerena na
obnavljanju polomljenih stabala koja
su bila posađena tokom jeseni 2011.
godine.
Ovom prilikom u saradnji sa starešinom hrama Svete Petke na Čukaričkoj padini, posađena su stabla i u
porti hrama kao početak radova na
uređenju crkvenog dvorišta.
Tokom maja 2012. g. Uprava Gradske
opštine Čukarica je u 2012. godini, deveti put za redom organizovala takmičenje za najlepše uređene
prostore na teritoriji opštine Čukarica pod nazivom „Proleće na Čuka-
rici 2012.”, u pet kategorija i to: najlepša zelena površina oko stambene zgrade (blokovsko zelenilo), najlepša zelena površina ispred poslovnog objekta, najlepši balkon, najlepše uređeno školsko dvorište, najlepše
uređeno dvorište predškolske ustanove i najlepša okućnica. Na prigodnoj svečanosti, u sali Gradske opštine Čukarica, u petak, 25. maja, proglašeni su pobednici. Najzaslužnijima su uručene plakete i nagrade u
vidu opreme za održavanje zelenih
površina, u ukupnoj novčanoj vrednosti od 120.000 dinara.
U navedenom takmičenju u kategoriji najlepše uređeno školsko dvorište, u konkurenciji 23 školskih dvorišta, prvo mesto osvojilo je dvorište Tehničke škole „Lola” iz Železnika i to zbog kontinuiranog rada na
uređivanju školskog prostora i izuzetne zainteresovanosti da se pronađu načini da se stanje unapređuje. I pored nepovoljnog okruženja u
kome se škola nalazi, stalna posvećenost radu doprinosi unapređenju
životne sredine i razvoju ekološke
svesti učenika.
Drugu nagradu je osvojio „Dom za
decu i omladinu ometenu u razvoju Sremčica”, koji raspolaže sa velikom površinom okućnice Doma koji
zahteva veliki trud kako zaposlenih
tako i svih korisnika Doma. Njihovim angažovanjem se uspešno koristi i održava prostor. Pored toga, uz
angažovanje učenika, šira okućnica Doma se uspešno koristi kako za
proizvodnju hrane tako i za edukaciju.
Treća nagrada je dodeljena Osnovnoj školi „Karađorđe” – Ostružnica, zbog kontinuiteta u kvalitetnom
održavanju dvorišta.
U kategoriji najlepše uređeno dvorište predškolske ustanove, u konkurenciji 17 objekata, prvo mesto
je osvojilo dvorište vrtića „PLAVA
PTICA” – Cerak, koje je novoizgrađeni vrtić, sa savremeno uređenim pro-
9. Opštine
Dana 21. marta. 2012. godine, član
309
9. Opštine
storom dvorišta. Velike travne površine, zanimljivo modelovan teren i
oprema, obezbeđuju deci dobre uslove za raznovrsnu igru. Drugo mesto
dodeljeno vrtiću „BAJKA” – Banovo
brdo, koje je sa razvijenim zelenilom
i opremom, što uz dobro negovanje
pruža najbolje uslove za igru, razvoj
i učenje. Uspešno je iskorišćena veza
enterijera i eksterijera omogućava
sagledavanje elemenata prirode iz
unutrašnjih prostorija. Nagrada je
dodeljena za uređenost, kvalitetno
korišćenje prostora i visok nivo održavanja.
Treća nagrada je dodeljena vrtiću
„GORICA” – Sremčica, jer obezbeđuje deci prijatno mesto za boravak
na otvorenom prostoru, sa izuzetnim pogledom na okolinu. Nagrada
je dodeljena za kvalitetno korišćenje
uz očuvanje potencijala prostora kao
i za kontinuitet u održavanju.
U kategoriji „najlepši balkon okrenut
prema ulici”, prvo mesto je osvojila
Bosa Marjanović, ul. Milana Jovanovića 10, drugo mesto Zorica Šolaja,
ul. Jasenova 14/11, dok je treće mesto
pripalo Mirjani Gladović, iz ul. Milene Čupić 23-a, u Železniku.
U kategoriji „najlepša zelena površina oko stambene zgrade”, prvo
mesto je osvojilo dvorište stambene zgrade u ul. Toše Jovanovića 14,
drugo mesto je pripalo lepom dvorištu ispred zgrade u ul. Radnička
32, dok je treće mesto pripalo dvorištu koje su uredili stanari zgrade u
ul. Poručnika Spasića i Mašere br. 8.
U kategoriji „najlepša zelena površina ispred poslovnog objekta”,
prvo mesto je osvojila zelena površina ispred pekare „TOPALOVIĆ”,
u Požeškoj ulici, drugo mesto je pripalo zelenoj površini oko poslovne
zgrade HYPO ALPE ADRIA Banke,
u ul. Trgovačka br. 2, dok je treće
mesto zaslužila Cvećara Rose Hill, u
Požeškoj ulici.
Za najlepšu okućnicu u 2012. godini
proglašena je prelepo dvorište gos310
pođe Zlate Jednak, iz ul. Bele vode
145, drugu nagradu odnelo je dvorište Lide Ćatović, iz ul. Kadinjača
92, dok je treće najuspešnije dvorište vlasnika Zorana Vukajlović, iz ul.
Radovana Miloševića 11.
Krajem septembra i početkom oktobra 2012. godine realizovana je sveobuhvatna akcija čišćenja nehigijenskog naselja na Čukaričkoj padini, u
organizaciji Gradske opštine Čukarica i u saradnji sa JKP „Gradska
čistoća”.
Radnici pomenutog javnog preduzeća, su za sve ovo vreme odneli
preko 1600 m³ smeća i uklonili veći
deo otpada koji su stanovnici nehigijenskog naselja već dugo gomilali. Stanovnici naselja „Čukarička
padina” već dugi niz godina unazad
imaju ne samo problem sa deponijama i nagomilanim otpadom u neposrednoj blizini svojih zgrada, već su
gotovo svakodnevno izloženi nesnosnom mirisu i dimu od zapaljenih
guma i drugog sekundarnog otpada.
Ostaće zabeleženo da su stanovnici
nehigijenskog naselja, koji su i sami
učestvovali u akciji čišćenja, obećali da neće više paliti gume i otpad,
međutim odmah posle opisane akcije ponovo su stigle prijave građana koji upozoravaju na težak miris
paljevine. Moramo se podsetiti da
je tada Uroš Janković zamenik predsednika GO Čukarica, obavestio javnost o uvođenju dežurstva putem
telefona broj: 063- 101- 93- 85 na koji
su se mogli prijaviti paljenje otpada na osnovu čega se u najkraćem
mogućem roku izlazilo na teren,
locirano mesto gde se otpad palio i
eventualno pokretao postupak protiv prekršilaca.
U mesecu novembru 2012. g. za vreme
održavanja Sajma lokalne samouprave, predstavnici Gradske opštine Čukarica u saradnji sa Papir servisom FHB, održali su prezentaciju na temu „Očuvanje životne sredi-
Inače arboretum Šumarskog fakulteta predstavlja značajan deo srednje zone urbanog tkiva Beograda
(jugozapadno od starog beogradskog jezgra). Po položaju zauzima
blage severozapadne padine Košutnjaka i delom je oivičen naseljima i
gradskom infrastrukturom. Šumarski fakultet se zajedno sa arboretumom naslanja se na prostor označen kao „Prostorno kulturno-istorijska celina Topčider”. Arboretum ima
izuzetan kulturološki značaj. Osnovan je 1957. godine, nakon preseljenja Šumarskog fakulteta na Banovo
brdo. Predstavlja stvorenu botaničku
vrednost na nekadašnjem šumskom
staništu, koje je prostorno i funkcionalno povezano u sistem gradskog zelenila sa specifičnim funkcijama. Prepoznatljiv je prvenstveno po obrazovnoj i naučnoj nameni
zatim bioekološkoj, sanitarno-higijenskoj, kulturnoj i estetskoj. Planskom sadnjom obrazovan je izuzetno vredan dendrološki materijal, sa
zastupljenošću autohtonih, alohtonih i egzotnih primeraka koji u potpunosti ispunjavaju sve navedene
funkcije i kao antropogena tvorevina čini jedinstvenu oazu svežine i
ambijentalne lepote, stalno promenljivu i drugačiju usled različitih perioda cvetanja i listanja, a doprinosi
regulisanju i poboljšanju mikroklimatskih uslova. Na prostoru Srbije postoji izuzetno mali broj arboretuma ili drugih uređenih površina, gde bi zainteresovani mogli da
se upoznaju sa mnogobrojnim vrstama, koje je moguće uzgajati u našim
klimatskim uslovima. Pored Botaničke bašte „Jevremovac”, arboretum Šumarskog fakulteta je najznačajniji i najreprezentativniji objekat
te namene.
9. Opštine
ne kroz reciklažu ambalažnog otpada”, imajući u vidu da gradska opština Čukarica veliku pažnju poklanja
zaštiti životne sredine i razvoju i očuvanju celina koje predstavljaju veliki
turistički potencijal, kako za Opštinu tako i za Grad Beograd u celini.
Povodom opisane prilike, član Veća
opštine Čukarica Milutin Šoškić je
rekao da je Beograd metropola koja
u svom najužem centru ima niz ekoloških bisera (Adu Ciganliju, Hipodrom, Topčider, Košutnjak), i dodao
da je to privilegija našeg grada, a da
je najveći broj ovih bisera upravo na
Čukarici. „Naš cilj je zato da radimo
na ekološkoj zaštiti ovih vrednosti”,
dodao je Šoškić.
Važno je napomenuti da je na pomenutom Sajmu lokalne samouprave
opština Čukarica pokrenula u saradnji sa Papir servisom FHB, niz projekata koji se odnose najviše na naše
najmlađe sugrađane i njihovo učešće
u očuvanju životne sredine kao što je
projekat očuvanja šume Košutnjak,
koji je odobren od strane Sekretarijata za zaštitu životne sredine.
Projekat predstavlja prvu fazu uređenja šume dok bi sledeći korak bio
formiranje stručnog tima koji bi analizirao postojeće rezultate i dao presek stanja na terenu, kao i predloge
za dalje unapređenje šume Košutnjak.
Sekretarijat za zaštitu životne sredine i u 2012 godine nastavio finansiranje programa upravljanja zaštićenim prirodnim dobrima na područjima grada. Opština Čukarica se
može pohvaliti da se na njenoj teritoriji nalazi jedan od jedanaest zaštićenih područja. Radi se o Arboretum
Šumarskog fakulteta koji predstavlja
jedinstvenu, botanički raznovrsnu
zbirku na otvorenom prostoru, koja
obuhvata 242 vrste sa 1.841 predstavnikom drveća i grmlja namenjenim naučno-istraživačkom radu
i obrazovanju, te poseduje karakteristike i vrednosti prirodnog dobra.
311
9. Opštine
9.9. Gradska OPŠTINA ZEMUN
Gradska opština Zemun je u 2012.
godini organizovala Akcije i Manifestacije u cilju popularizacije i edukacije građana Zemuna na unapređenju i očuvanju životne sredine:
n praćenje
kontrole zagađenosti vazduha, zemlje, vode za piće i vodotoka reke Dunav
n promociju
ekologije putem tradicionalnih akcija, manifestacija i programa
n izrada
i realizacija projekta vezanih
za zaštitu životne sredine po konkursu Nacionalne službe za zapošljavanje pod nazivom „Povratak
prirodi-čišćenje i održavanje Velikog Ratnog ostrva” i projekta za
zapošljavanje osoba sa invaliditetom pod nazivom „Zdrav život u
zdravoj sredini”
n davanja
mišljenja o potrebi procene
uticaja na životnu sredinu
n rešavanje
po zahtevima građana vezanih za zagađenje životne
sredine, intenzivnu saradnju sa
opštinskim, gradskim, republičkim, medijskim, stručnim i komunalnim institucijama
n prikupljanje
ponuda za recikliranje E-otpada, papirne, PET i MET
ambalaže
I Programom sistematskog praćenja kontrole kvaliteta životne sredine u Zemunu, definisana su merna
mesta za uzorkovanje vazduha,
pijaće vode, vode Dunava i plaže
„Lido”.
Tokom 2012. godine redovno su
vršena merenja zagađenja vazduha
osnovnim i specifičnim zagađujućim
materijama. Merenja su vršena na
lokacijama Avijatičarski trg i ugao
Zmaj Jovine i Glavne ulice.
312
Merenja su pokazala da je koncentracija osnovnih zagađujućih materija poreklom iz stacionarnih izvora (ložišta, industrijska i individualna) i specifičnih (od saobraćaja) bila
ispod dnevnih graničnih vrednosti,
kao i da su njihove vrednosti manje
u odnosu na merenja iz 2011. godine.
Na osnovu praćenja i analize rezultata merenja kvaliteta činioca životne sredine, može se zaključiti da je
uže jezgro Zemuna i dalje ugroženo
zagađujućim materijama koje potiču
od izduvnih gasova motornih vozila
pogotovo teških metala olova i azotnih oksida tokom letnjeg perioda a
zagađenja su pojačana u zimskim
mesecima usled rada indididualnih i
kolektivnih ložišta .
Tokom juna, jula, avgusta i septembra vršena je kontrola kvaliteta vode
Dunava sa kupališta Lido. Na osnovu rezultata obavljenih ispitivanja,
konstatovano je da je kvalitet vode
bio u granicama II klase rečnih voda,
ali u sanitarno-biološkom pogledu
iznad normi za rekreaciju. Preporuke Gradskog zavoda za zaštitu
zdravlja su bile da se nakon izlaska
iz vode treba obavezno istušiti, što
se posebno odnosilo na malu decu,
rekonvalescente i osobe oštećenog
imuniteta.
Treba napomenuti da je ista preporuka data i za prethodnu godinu.
Takođe analizirani uzorci vode sa
plaže „Lido” nisu zadovoljavajući
usled povećane količine „koli-bakterija”, te se mora intezivnije raditi na rešavanju problema koji nastaje usled ispuštanja fekalne kanalizacije u vodotok Dunava kod Karađorđevog trga, kao i trajno rešavanje postavljenih brodova-restorana
duž obale.
1. „Najlepši Božićni izlog 2012. godine”
– tradicionalno takmičenje, povodom Novogodišnjih i Božićnih
praznika u uređenju izloga, vitrina i prozora, kao i izbor najlepše
uređene i ukrašene tezge, u kome
su učestvovali vlasnici poslovnih
objekata, tezgi kao i građanstvo
koje je svojim predlozima doprinelo na kvalitetu i masovnosti takmičenja. Žiri, sastavljen od petoro
mladih članova, je obišao sve prijavljene i doneo odluku o nagrađenima. Dodeljene su po dve nagrade u kategoriji „Najlepši izlog” i
kategoriji „Najlepša tezga” kao i
deset plaketa za učesnike koji su
ušli u najuži krug.
Žiri je za najleppši izlog proglasio
„Studio dizajn ART LUKS” u Bežanijskoj ulici, a za najlepšu tezgu Dragici Jeličić za postavljenu tezgu u
Gospodskoj ulici.
2. Javni radovi u 2012. godini - Na osnovu javnog konkursa Nacianalne
službe za zapošljavanje Republike
Srbije iz februara 2012. godine, Gradskoj opštini Zemun je odobren Projekat izvođenja javnih radova pod
nazivom „Povratak prirodi” - pro
gram čišćenja i održavanja Velikog
ratnog ostrva za predstojeću kupa
lišnu sezonu.
Program je predvideo zapošljavanje
pet (5) nezaposlenih lica sa evidencije nezaposlenih tokom četiri meseca
( polovina maja – polovina septembra) koji su radili na čišćenju, uređenju i održavanju Velikog ratnog ostrva, posebno plaže Lido. Radovi su se
odvijali u više faza i podrazumevali su čišćenje obala i priobalja, čišćenje unutrašnjih delova ostrva sa šetnim stazama i prostorom namenjenom za sport i rekreaciju i čišćenje i
održavanje plaže „Lido”. Radovi su
posebno intenzivirani tokom kupališne sezone u julu i avgustu mesecu
kada se radilu u dve smene (od 07.00
do 13,00 i od 13,00 do 19,00 časova).
Na osnovu razgovora, izjava i reakcija posetilaca ostrva svih uzrasta,
stalnih i povremenih, opšti je utisak da su ovi javni radovi opravdali očekivanja i da ih treba redovno obavljati svake godine. Na ovaj
način se doprinelo i kvalitetnijem i
uspešnijem sprovođenju tradicionalne manifestacije „Leto na Lidu”, koju
već godinama organizuje Gradska
opština Zemun.
Na osnovu javnog poziva Nacionalne službe za zapošljavanje, Gradskoj
opštini Zemun je odobren javni rad
za zapošljavanje osoba sa invaliditetom. Rad pod nazivom „Zdrav život
u zdravoj sredini” podrazumevao je
radno angažovanje četiri osobe sa
invaliditetom sa visokom i srednjom
stručnom spremom, koji bi tokom
perioda od pet meseci vršili predavanja učenicima osnovnih i specijalnih škola (ukupno 20) na teritoriji Zemuna, na temu zaštite životne
sredine (značaj, zaštita, unapređenje). Predavanja bi se odvijala u velikoj sali gradske opštine ili u samim
školama ako bi se na taj način lakše
realizovala.
3. „Sat za našu planetu” - isključivanje
rasvete sa javnih objekata u trajanju
od jednog sata. U akciji su aktivno
uzeli učešće osnovne i srednje škole
sa područja Zemuna, zgrada GO
Zemun, pozorište „Madlenijanum”,
hala Pinki kao i kula „Sibinjanin
Janka”. Ova globalna akcija je održana 31. marta u vremenu od 20,30 do
21,30 časova.
9. Opštine
Kupališna sezona je završena tokom
II dekade septembra
II U toku 2012. godine, uspešno su
realizovani promotivni i edukativni projekti, pod pokroviteljstvom Gradske opštine Zemun, a
u kojima su aktivno učestvovali
građani Zemuna.
313
9. Opštine
4. Gradska opština Zemun je aktivno
učestvovala u manifestaciji „Dan
voda”, koja je održana na Velikom
Ratnom ostrvu u aprilu mesecu.
5. „Cvetna aleja Zemuna”- takmičenje
u čišćenju, uređenju, ulepšavanju,
ozelenjavanju bašti, balkona, javnih površina između zgrada kao
i školskih i predškolskih dvorišta
i ove godine imalo je veliki broj
učesnika tako da je Zemun dobio
lepši, uređeniji, zeleniji i rascvetaliji izgled, što je i bio krajnji cilj ove
akcije. Takmičenje je trajalo tokom
celog proleća, održavalo se u četiri kategorije a završena je krajem
maja, kojom prilikom su, uz skromnu svečanost, proglašeni pobednici u svakoj kategoriji:
n Za
najlepšu baštu-Zvonko Golić
iz Zemuna
n Za
najlepše blokovsko zeleniloSnežana Simić iz Zemuna polja
n Za
najlepši balkon-Milan Kokir
iz Ugrinovaca
n Za
najlepše školsko dvorište-OŠ
„Gornja varoš” iz Zemuna
n Za
najlepše predškolsko dvorište-Obdanište „Petar Pan” iz
Batajnice
U svakoj kategoriji dodeljene su po
tri nagrade. Takođe dodeljeno je i
deset plaketa za najuspešnije koji su
ušli u uži izbor.
Za isto takmičenje koje je ogranizovao Grad Beograd, pod nazivom
„Za zeleniji Beograd”, predstavnici
Gradske opštine Zemun osvojili su
dve prve i jednu treću nagradu.
5. „Svetski dan zaštite životne sredine”
– već deset godina duga tradicija
obeležavanja Svetskog dana ekologije pod pokroviteljstvom GO
Zemun, se nastavila i ove godine.
Svake godine sve osnovne škole
(16) sa teritorije GO Zemun učestvuju u akciji sakupljanja sekundarnih sirovina, a najbolje i najuspešnije GO Zemun nagradi stručnom ekološkom eskurzijom.
314
Organizacija akcije sakupljanja
sekundarne sirovine i stručne eskurzije poverena je Udruženju građana
„Ekološki pokret Zemun”.
6. Povodom Svetskog dana zaštite životne
sredine sprovedena je akcija „Oči
stimo Srbiju” - čišćenje parkova,
šetališta i drugih javnih zelenih
površina. Akciju su realizovali
volonteri Gradske opštine Zemun.
7. Udruženje građana za prava i zaštitu
životinja i ekologiju „Tera” iz Zemuna,
priključilo se akcijama „Očistimo
Srbiju”, „Dani Dunava” i „Očisti
mo parkove”. U sklopu svojih planiranih aktivnosti za 2012. godinu, udruženje je radilo na popisu
gradskih pasa na teritoriji opštine
Zemun, vršilo predavanja o saživotu sa životinjama i o primeni
zakona o dobrobiti životinja, kako
prema vlasnicima tako i gradskim
psima. Takođe Udruženje je počelo rad na izradi projekta za groblje
kućnih ljubimaca.
8. Formiranje drvoreda – Pokrenuta
je inicijativa od strane građana
Mesne zajednice Ugrinovci, da se
uz angažovanje Gradske opštihne Zemun, stručnih službi i donatora, nastavi sa ozelenjavanjem,
odnosno sadnjom novih sadnica
u ulicama koje dosadašnjim akcijama nisu obuhvaćene. Odobrena
su sredstva za formiranje drvoreda Platana u dužini od 6 000 metara, sadnjom ukupno 500 sadnica
u ulicama koje su meštani Mesne
zajednice sami izabrali. Akcija je
realizovana u ulicama Beogradskoj i Krnješevačkoj.
Opština Zemun je svojim sredstvima donirala i sadnju TUJA u dvorištu srednje ekonomske škole „Nada
Dimić”
9. Organizovano je i sprovedeno
uklanjanje Elektronskog otpada iz prostorija Gradske opštine
Zemun na dalji postupak – reciklažu, preko preduzeća „S.E-Reci-
III U skladu sa čl.10 Zakona o proce-
9. Opštine
klaža” iz Beograda. Otpad je odvežen u više navrata tokom 2012.
godine, u maju i novembru mesecu i u narednom periodu sprovodiće se po potrebi.
Od preduzeća „Papir servis” iz
Umke, nabavljene su kartonske kutije za odlaganje iskorišćenog kancelarijskog papira koje su raspoređene
po spratovima. Ukupno je postavljeno 30 kutija u koje se odlagao stari
papir koji je kasnije odvožen na reciklažu.
Takođe i svim osnovnim, specijalnim, srednjim školama i visokoobrazovnim institucijama na području GO Zemun prosleđena je ponuda preduzeća „Inos-papir servis” za
otkup starog papira i papirne ambalaže.
10. U novembru mesecu, povodom
dana opštine 05. novembar, organizovana je, već tradicionalna
manifestacija, „Ekološki filmo
vi za učenike osnovnih škola”.
Tokom zadnje nedelje u mesecu
održavala se projekcija ekoloških
filmova, u svečanoj sali opštine.
Ova manifestacija se organizuje
u saradnji sa Zavodom za zaštitu
prirode Republike Srbije. Prikazano je ukupno 4 (četiri) filma,
prilagođenih uzrastu i projekcijama je prisustvovalu preko 500
dece sa nastavnicima, odnosno
po 120 đaka dnevno u proseku. Od pozvanih 16 osnovnih
škola, manifestaciji se odazvalo
13. Takođe školama je, na njihov
zahtev, predata po jedna kopija filma kako bi ih koristili u
nastavnom procesu.
nu uticaja na životnu sredinu, a
na zahtev Sekretarijata za zaštitu
životne sredine Grada Beograda,
stručnoj službi opštine, upućeno
je 49 zahteva za davanje Mišljenja
o potrebi izrade Studija procene
uticaja na životnu sredinu. Zahtevi su se uglavnom odnosili na
projekte za izgradnju većih proizvodnih i poslovnih objekata za
koje Gradski organ izdaje građevinsku i upotrebnu dozvolu.
Postupajući po peticiji građana,
opština Zemun je pokrenula inicijativu i preduzela mere i postupke iz
svoje nadležnosti radi rekonstrukcije dečjeg igrališta na uglu ulica Bule
var Nikole Tesle i Goce Delčeva.
IV Stručnoj službi je u ovom periodu stiglo više pismenih i usmenih
zahteva i prijava građana i drugih institucija i organizacija koje
se odnose na zagađenje životne
sredine. S obzirom na nadležnost,
ove prijave su se uglavnom rešavale na miran način, putem planova i predloga mera, ili su se
prosleđivale nadležnoj Ekološkoj
inspekciji.
V Veoma značajan deo posla odvijao se kroz mnogobrojne kontakte i razgovore u cilju zaštite i unapređenja životne sredine, sa Gradskim i Republičkim institucijama,
sa komunalnim službama, stručnim organizacijama, nevladinim
organizacijama i građanima koji
žele da sarađuju na poboljšanju
životnih uslova u Zemunu.
315
9. Opštine
9.10. Gradska Opština Palilula
Projekat „Urbani džepovi Beograda”
Opština Palilula je, u saradnji sa UG
„Beogradski festival cveća” i Udruženjem pejzažnih arhitekata Srbije,
a pod pokroviteljstvom Sekretarijata za zaštitu životne sredine, završila projekat „Urbani džepovi Beograda” započet 2011. godine. Projekat se bavio gradskim prostorima
koji su izgubili svoju funkciju, jer
su napušteni, a koji su adekvatnom
intervencijom postali deo svakodnevice lokalne zajednice poboljšavajući
uslove života. Tako je Ulica Mitropolita Petra 19-23 dobila lepo sređenu
zelenu površinu, odličnu za odmor
i opuštanje.
Projekat „Zeleni transformator”
UG „Beogradski festival cveća”,
uzpomoć Fonda za zaštitu životne sredine i gradske opštine Palilula, zasnovao je prvi društveni vrt
u Beogradu na prostoru oko zgrade samoorganizovanog društvenokulturnog centra „Ineks Film” na
Karaburmi. Formiranje ovog vrta
je bio deoprojekta-platforme „Zeleni transformator” za umrežavanje
mladih profesionalaca, studentskih
i profesionalnih udruženja, nevladinih organizacija, a sa ciljem njihovog uključivanja u procese kreiranja, rekonstrukcije i uređenja otvorenih urbanih prostora na održiv
način, podstičući međusobnu profesionalnu komunikaciju i razmenuznanja. Tako je nekada smetlište, leglo korovskih alergena, danas
pretvoreno u prijatnu baštu sa edukativnim tendencijama, koja sadrži aromatiča nvrt, eksperimentalnu
316
perma baštu, ogledno polje, ognjište
za okupljanje, kompostište.
Edukacije i poklon kante za otpad i prese za
osnovce
Udruženje „Ekoplaneta”, uzfinansijskupodršku GO Palilula, poklonilo je OŠ „RadeDrainac” u Borči
kante za otpad i presu za smanjivanje odpada. Uz to je vršena edukacija
dece o zaštiti životne sredine, smanjenju otpada, reciklaži, u kojoj su
učenic iaktivno učestvovali u ekološkim radionicama.
Studija o zaštiti staništa retke vrste orhideje
Na teritoriji opštinePalilula, KO
Krnjača, u neposrednoj blizini Velikog Blata, nalazi se stanište strogo
zaštićene vrste orhidej eEpipactispalustris (barska kalužđarka) u populaciji od stotinak jedinki. Ovu orhideju je za područje Beograda prvi
put zabeležio Josif Pančić još 1865.
godine. U junu 2011. godine, otkriveno je da se šut, zemlja i druge vrste
krupnog otpada istovaraju direktno na stanište barske kalužđarke I
da je stoga neophodno uraditi zaštitu staništa ove vrste. U skladu sa
tim, opština Palilula je, u saradnji sa
Zavodom za zaštitu prirode, započela sa izradom studije o zaštiti ovog
staništa.
Akcije čišćenja i uređenja područja Ada
Huje
Ekopokret „Štediša” je, uz podršku
GO Palilula, Sekretarijata za zaštitu životne sredine grada Beograda,
Nacionalne službe za zapošljavanje i
više pravnih i fizičkih lica, i u 2012.
Projekat – Geotermalno zagrevanje vrtića
„Mimoza”
Opština Palilula je, uz podršku Fonda za zaštitu životne sredine Republike Srbije, a u saradnji
sa Inovacionim centrom Mašinskog
fakulteta Univerziteta u Beogradu, u
vrtiću „Mimoza” u Krnjači ugradila
solarne kolektore i bojlere za zagrevanje sanitarne vode. To je značajno smanjilo finansijsko opterećenje
vrtića, jer se topla voda tokom većeg
dela godine dobija bez finansijskih
izdataka, a istovremeno se povećava kapacitet instalacije i obezbeđuje mnogo veća količina tople vode
nego do sada. Ugradnjom toplotnih pumpi je obezbeđeno zagrevanje vrtića na jedan potpuno novi
ekološki način. Zahvaljujući realizaciji ovog projekta došlo je i do povećanja svesti o upotrebi obnovljivih
izvora energije, kako kod zaposlenih u samom vrtiću, takoi kod roditelja dece koji pohađaju vrtić, što
otvara mogućnost i za širu upotrebu obnovljivih izvora energije kod
lokalnog stanovništva.
Projekta „Savetnik opštine Palilula za
Energetsku efikasnost Ii obnovljive izvore
energije” 9. Opštine
godini nastavio sa čišćenjem i uređenjem područja Ada Huje, rukavca
Dunavac i Paradaj zostrva. Očišćen
je rukavac Dunavac, obale i Paradajz
ostrvo od plutajućeg otpada (izvađeno 4000 vreća pet ambalaže i ostalog
smeća), uređene i raskrčene obale
Paradajz ostva, postavljeno 20 kućica
za ptice na ostrvu, uređene i održavane pešačke staze i mesto za kampovanje, postavljene table obaveštenja i upozorenja na ostrvu. Takođe
je posađenoi 5100 sadnica energetske vrbe i trske kao biljaka koje će
svojim rastom čistiti vodu u rukavcu Dunavac, a biće i dobra sirovina za biomasu, ogrev i građevinski
material.
NVO „Strawberry energy” je u toku
realizacije projekta „Savetnik opštine Palilula za Energetsku efikasnost
i Obnovljive izvore energije” organizovala dežurstva savetnika u informacionom centruo pštine Palilula
svakog prvog ponedeljka u mesecu od 16-18 časova gde su davani
praktični saveti građanima o načinima povećanja energetske efikasnosti
u njihovim domaćinstvima i saveti o mogućnosti korišćenja obnovljivih izvora energije. Tokom projekta su održane prezentacije projekta povećanja energetske efikasnosti u mesnim zajednicama Opštine Palilula (Krnjača, Kotež, Borča) i
savetovanja o mogućnosti korišćenja obnovljivih izvora energije u privrednim subjektima od kojih je najznačajni bio u PKB-u.
Strategiju lokalnog održivog razvoja
Gradske opštine Palilula 2012-2020.
Skupština opština Palilula je u februaru 2012. godine usvojila Strategiju lokalnog održivog razvoja. Ovaj
strateški dokument pruža smernice
i podsticaj za razvoj lokalne zajednice za narednih deset godina. Izazov
izrade i primene Strategije je u definisanju i usklađivanju svih segmenata razvoja lokalne zajednice na
takav način da se ne unište postojeći ekosistemi, a da se unapredi ekonomska stabilnost zajednice, istovremeno omogućavajući kvalitetniji i bolji život kako sadašnjim tako i
budućim generacijama. Kao što održivi razvoj počiva na tri osnovna
stuba (drušveni, ekonomski razvoj
i zaštita životne sredine), tako su se
kroz proces izrade strategije izdvojila tri prioriteta Palilule: društveni
razvoj, ekonomski razvoj i zaštita i
unapređenje životne sredine.
317
9. Opštine
SUPER NATURAL PARK na Ada Huji
Supernatural pokret, u saradnji sa
Opštinom Palilula, a uz kordinaciju
sa JKP Gradska Čistoća i JKP Zelenilo Beograd, sanirao je preko 2000
kubika šuta sa područja Ada Huje.
Na tom prostoru koji je bio nedostupan za građansvo napravljen je ekoloski park sa sadržajem; Zelena učionica za organizaciju neformalnog
obrazovanja mladih na temu zaštite
životne sredine, postavljen je Plastenik za eksperimentalni uzgoj biljaka i promociju hortikulture, izrađene su dve Bašte od 1000 kvadrata sa
500 kubika visokokvalitetnog humusa i uz podršku JP Srbija Šumaz asađen je beli jasen, hrast lužnjak i vrba.
Postavljeno je 350 kubika prirodnog
šljunka za formiranje staza kojima će
se posetioci kretati.
Proslava Dana Dunava
Po prvi pu tcentralna proslava Dana
Dunava održana je na Adi Huji u
Supernatural parku, u organizaciji Supernatural pokreta, a u saradnji sa Coca-Cola sistemom u Srbiji, Republičkom direkcijom za vode
i Sekretarijatom za zaštitu životne
sredine Beograda. Dan Dunava, obeležen je kroz različite edukativno
zabavne programe za decu i mlade
u cilju unapređenja znanja i interesovanja mladih za teme ekologi-
318
je. Organizovanjem centralne proslave Dana Dunava u Supernatural
parku, pružena je podrška projektu
Supernatural park, kako bi se skrenula pažnja na ekosistem Ade Huje i
otpočela njena sanacija i čišćenje rečnog rukavca.
Prezentacija projekta Ada Huja
25. septembara u KC Palilula održana je javna prezentacija projekta
„Revitalizacija Ada Huja”.
Prezentaciju projekta otvorili su
GoranTrivan, sekretar za životnu sredinu grada Beograda, Stojan
Nikolić, predsednik Opštine Palilula, Dragana Milovanović, sef Odseka
za međunarodnu saradnju Republičke direkcije za vode, Branisalv Božović, inžinjer geologije i bivši sekretar životne sredine Beograda, Aleksandar Ložajić isored firme Dekonta i Srđan Stanković, osnivač Supernatural-a.
Ovim povodom prezentovan je projekat Supernatural park, i koraci ka
revitalizaciji ekosistema Ada Huja.
Formiran je i Think Tank, grupa
eksperata okupljena sa ciljem da
zajedno radi na revitalizaciji ekosistema Ade Huje. Eksperti su dokazani profesionalci iz različitih oblasti
koji trenutno rade na izradi tehničke
dokumentacije za rešenje problema
zagađenja rukavca.
9. Opštine
9.11. Gradska opština SURČIN
OSNOVNI PODACI O TERITORIJI OPŠTINE
SURČIN
Gradska opština Surčin se nalazi u
severozapadnom delu Begrada na
44°47'21″ severne geografske širine
i 20°16'29″istočne geografske dužine. Prostire se po južnom obodu
sremske lesne terase i na aluvijalnoj ravni leve obale reke Save, na
prosečnoj nadmorskoj visini od 73
metra. Severnu granicu opštine čini
GO Zemun, istočnu GO Novi Beograd, zapadnu opština Pećinci dok je
južna strana omeđana rekom Savom
u ukupnoj dužini od 40 km. Od centra Beograda udaljena je 15 km dok
je veza sa ostalim delovima Srbije i sveta omogućena presecanjem
opštine najznačajnijim putnim pravcima: auto put E70, obilaznica oko
Beograda i međunarodni aerodrom
Nikola Tesla. Kroz naselja Surčin i
Dobanovce prolazi železnička pruga
Batajnica-Surčin. Ukupna površina
koju zauzima opština Surčin je 288
km², od čega 20 928 ha tj. 72,7%
obuhvata poljoprivredno zemljište.
Teritoriju opštine Surčin čine sedam
katastarskih opština (naselja):
1. Bečmen
2. Boljevci
3. Dobanovci
4. Petrovčić
5. Progar
6. Surčin
7. Jakovo
Prema popisu iz 2011. godine teritoriju GO Surčin naseljava 44.635
stanovnika odnosno 15.752 domaćinstava.
STANJE ŽIVOTNE SREDINE
Najznačajniji faktori koji određuju
stanje životne sredine:
 P
oložaj opštine u regionu Beograda, sa delom područja opštine u okviru Generalnog plana
Beograda, za koje je karakterističan povećan pritisak na prostor i
resurse, odnosno na životnu sredinu u celini;
 P
ovoljni saobraćajni, lokacioni i
drugi uslovi za privredni razvoj,
koji je i potencijalni uzrok zagađivanja i degradacije životne sredine;
 B
lizina rudarsko-energetskoindustrijskih kompleksa na
području susednih opština
Obrenovac i Lazarevac čiji se uticaji protežu na područje opštine
i doprinose stvaranju kumulativ
nih uticaja kao ograničavajućeg
faktora razvoja.
Klimatski uslovi
Prema podacima Meteorološke stanice u Surčinu klima na području
opštine je umereno kontinentalnog
tipa. Pod uticajem panonske nizije
podneblje ima stepsko kontinentalni karakter i jasno četiri izdiferencirana godišnja doba. Zime su relativno hladne sa malo snega, leta topla i
najčešće suva, a jeseni umereno tople
i vlažne, proleća toplija i sa manje
padavina od jeseni. Iako je raspored
padavina ujednačen po godišnjim
dobima, česti su periodi suše tako
da ovo područje karakteriše nedostatak vode u zemljišti tokom cele
godine. Srednja godišnja temperatura vazduha je 12 °C, a godišnja količina padavina (1991-2002) je 628.7
mm (tabele 5 i 6). Kako je područje
319
Najveći deo emisija štetnih materija
potiče od kamiona i putničkih vozila kao i rada kotlarnice na lož ulje.
Emisija zagađujućih materija poreklom iz vozila uslovljena je intenzi-
9. Opštine
ravničarsko, izloženo je vetrovima.
Najučestaliji vetrovi su koji duvaju iz pravca zapada 123%o, zatim
jugoistočni 89%o i istočni-jugoistočni 87%o.
Srednje mesečne i godišnje temperature vazduha, oC
Mesec
I
II
0.9
3.1
III
IV
V
VI
VII VIII
IX
X
XI
XII
7.1 11.9 17.5 20.8 22.5 22.6 17.3 12.5 6.6
1.0
Prosek
12.0
Srednje mesečne i godišnje količine padavina, mm
Mesec
Ukupno
I
II
III IV V VI VII VIII IX
X
XI XII
36.5 24.7 33.3 55.6 55.5 77.0 64.9 55.4 68.8 51.7 50.2 55.2
628.7
tetom saobraćaja, strukturom saobraćajnih vozila kao i meteorološkim
uslovima.
Vazduh
Kvalitet ambijentalnog vazduha
uslovljen je emisijama SO2, NOx, SO,
čađi i praškastih, organskih i neorganskih materija koje potiču iz termoenergetskih postrojenja, privrednih delatnosti, saobraćaja, sagorevanja u individualnim kotlarnicama itd. Veliki zagađivači su termoenergetska postrojenja u Obrenovcu i
aerodrom „Nikola Tesla”.
Koncentracije ugljenmonoksida i
lako isparljivih ugljovodonika povećane su u zimskom periodu što se
objašnjava uticajem meteoroloških
parametra (povećana vlažnost, snižena temperatura).
Buka
Dnevni i noćni nivo komunalne buke
na svim mernim mestima u Beogradu je visok, što se može uzeti kao
indikativno i za deo područja opštine u okviru Generalnog plana Beograda. Poseban izvor buke i vibracija je aerodrom „Nikola Tesla” i putni
saobraćaj duž auto-puta i glavnih
saobraćajnica.
Na osnovu saobraćajnog opterećenja
na putu Dobanovci-Ugrinovci, brzi-
Tabela 1. Imisije zagađujućih materija - sumpordioksida, suspendovanih čestica, ozona i azotovih
oksida
zagađujuća
materija
SO2 (µg/m3)
PM10 (µg/m3)
O3 (µg/m3)
NO2
(µg/m3)
NOX (ppb)
NO (µg/m3)
GVI
(24 h)
nasta
njena
podru
čja
150
120
maj
jun
avg
septembar
min
maks
min
maks
min
min
min
maks
min
maks
8
15.5
37
39.8
18
17.1
58
57.9
10
8.4
10
8.4
10
12.4
24
69.3
10
8.4
43
78.2
85
85
34
14
71
71
8
20
69
72
24
10
24
10
29
15
73
32
56
10
105
-
7.7
9.1
89.7
75.4
19.3
10.6
84.1
66.8
5.9
3.7
5.9
3.7
8.6 124.7
9.9
111
Izvor: Gradski zavod za javno zdravlje
320
jul
77
5.9 238.3
3.7 230.1
mašine
i vozila za komunalno održavanje;
n sportske
aktivnosti, koncerti,
zabavni parkovi, alarmi
Nivo buke je meren na teritoriji GO
Surčin, pri čemu je merna stanica bila postavljena na raskrsnici u
centru Surčina. Merenje je bilo dvadesetčetvoročasovno. Tokom dana
izmeren je nivo buke od 67 decibela,
9. Opštine
na protoka vozila i kvaliteta habajućeg sloja, iskustveno se može proceniti da nivo buke duž ove saobraćajnice na rastojanju od 25 m od kolovoza iznosi da 60 dB danju i 50 dB
noću. Nivo buke danju i noću povremeno prelazi navedene dozvoljene
vrednosti, posebno pri prolasku teških teretnih i neispravnih automobila ili poljoprivrednih mašina.
n
Tabela 2 Nivo buke koju stvaraju prevozna sredstva
Prevozno sredstvo
Automobil pri brzini od 90 km/h
Autobus
Kamion
Kamion (ler gas)
Buka drumskog saobraćaja (automobili, autobusi, kamioni i motocikli) je
najrasprostranjeni izvor buke u svim
zemljama i primarni je uzrok koji
izaziva ometanje ljudskih aktivnosti. Dominanti izvori buke kod putničkih i teretnih vozila su pogonska
jedinica i kontakt površine puta sa
pneumaticima.
Buka u životnoj sredini, ili kako se
veoma često zove - komunalna buka,
definiše se kao buka koju stvaraju svi izvori buke koji se javljaju u
čovekovom okruženju. Glavni izvori komunalne buke koji se svakodnevno sreću u čovekovom okruženju uključuju:
n izvore
buke na otvorenom prostoru;
n izvore
buke u zatvorenom prostoru.
n izvori
komunalne buke na otvorenom prostoru mogu se dalje podeliti na sledeće grupe:
n saobraćaj;
n građevinske
mašine koje se koriste
pri izvođenju radova;
n industrija;
n mašine
za kućnu upotrebu (kosačica, motorna testera i sl.);
Spoljašnji nivo buke dB (A)
72 - 75
82 - 87
82 -89
70 - 75
a tokom noći 63 decibela. U oba slučaja vrednosti su bile veće od dozvoljenih (za dan je 65 decibela, a za noć
55 decibela).
Vode
Gradska opština Surčin raspolaže
dovoljnim količinama vode za zadovoljavanje svojih potreba, ali samo
ako ih racionalno koristi i štiti od
slučajnog ili namernog zagađivanja.
Reka Sava (priobalje reke oko 40km)
nije u propisanoj II klasi kvaliteta, što indirektno predstavlja uzrok
zagađivanja zemljišta i podzemnih
voda. Ovo je od posebnog značaja
jer je priobalje uz reku Savu izvorište podzemnih voda. Takođe, značajan deo teritorije opštine se nalazi u
užoj zoni sanitarne zaštite vodoizvorišta u kojoj su locirana 28 reni bunara i 20 cevastih bunara.
Kvalitet vode kanala Galovica pogoršan je u odnosu na prethodne godine i uglavnom se ne nalazi u propisanoj II klasi kvaliteta. Kanal Galovica prikuplja otpadne vode naselja,
farmi i agrokompleksa pa je u proteklih 10 godina konstantno veliko
zagađenje organskim materijama i
321
9. Opštine
mikrobiološko zagađenje, usled velikih količina sanitarnih i otpadnih
voda sa farmi, dok je uticaj tehnoloških otpadnih voda manji. Pri ispuštanju otpadnih voda sa farmi koncentracija amonijaka, nitrita, nitrata i organskih materija je ekstremno
visoka što dovodi do odsustva kiseonika i pomora vodenih organizama,
ali ima i nepovoljan uticaj na podzemne vode u priobalju i užu zonu
sanitarne zaštite beogradskog vodovoda. Voda melioracionih kanala na
području opštine Surčin koji se koriste za poljoprivrednu proizvodnju
takođe je nezadovoljavajućeg kvaliteta.
Kanalizacija
Započeta je izgradnja kanalizacionog sistema na celoj teritoriji opštine
Surčin. Kanalizacioni sistem je planiran kao distribuirani sistem, tako
da sa gledišta transporta otpadnih
voda i prepumpavanja predstavljaju zaokružene, ekonomski opravdane celine, koje se mogu zaokružiti
izgradnjom budućeg PPOV u okviru
Batajničkog kanalizacionog sistema.
Razvoj kanalizacije sprovodi se po
separacionom sistemu: posebno za
otpadne vode naselja i onih industrija koje se nakon predtretmana smeju
priključiti na kanalizacije za otpadne vode, a posebno za kišne kanalizacije.
Sva otpadna voda naselja biće tretirana na postrojenju za prečišćavanje
otpadnih voda (PPOV) u Batajnici. U
cilju racionalnog korišćenja prostora
koristiće se celoviti grupni sistemi,
sa mogućom izgradnjom kanalizacije pod pritiskom, povezani magistralnim kolektorima sa odgovarajućim kanalizacionim crpnim stanicama (KCS).
Pri kanalisanju naselja koja nisu
imala kanalizacione sisteme, striktno se sprovodi princip obaveznosti
322
priključenja domaćinstva, bez obzira na dotadašnja privremena rešenja. Striktno se zabranjuje evakuacija
otpadnih voda u napuštene bunare i
upojne jame.
Otpadne vode iz privrednih pogona smeju se upuštati u gradsku
kanalizaciju tek nakon predtretmana, kojim se prečišćavaju do nivoa
da smeju da budu usmerene prema
PPOV. Posebno je zabranjeno uvoditi
u gradsku kanalizaciju opasne materije i supstance koje bi ometale i razbijale proces biološkog prečišćavanja
u PPOV.
Dimenzionisanje kišne kanalizacije
treba primeriti značaju područja koje
se štiti i veličini potencijalnih šteta
od plavljenja delova naselja i saobraćajnica. Kapaciteti ne bi trebalo da
budu manji od onih koji su potrebni
za prihvatanje tzv. dvogodišnje kiše,
niti veći od tzv. desetogodišnje kiše.
Tokom 2012. godine prve kuće priključene su na kanalizacio ni sistem.
Zemljište
Zemljište u GO Surčin pretežno čine
obradive površine namenjene za
poljoprivrednu proizvodnju, na kojima se upotrebljava organsko i mineralno đubrivo i pesticidi.
U pedološkom pogledu, najrasprostranjenije tipove zemljišta na
području opštine Surčin predstavljaju ritske crnice, černozemi i gajnjače,
koje spadaju u grupu klimatogenih
zemljišta.
Černozem karbonatni (micelarni) na
lesnom platou je nastao u suvom i
toplom borealom dobu, stepskoj kontinentalnoj klimi i vegetaciji. Geološka podloga je tipski les. Karakteriše se mrko-smeđom bojom , sitnogrudvičastom i mrvičastom strukturom, visokim procentom karbonata i
razvijenim humusnim horizontom.
Navedena svojstva govore o povoljnom vazdušnom, vodnom i toplom
9. Opštine
u ispitanim uzorcima zemljišta se
kretala u rasponu 53.9 - 134.6 mg/
kg Ni1.Sadržaj drugih teških metala
nije bio povećan.
U 4 od 10 ispitanih uzoraka zemljišta uzetih pored velikih saobraćajnica povećan je sadržaj nikla. Koncentracija nikla u ispitanim uzorcima
zemljišta se kretala u rasponu 51.4 87.8 mg/kg Ni.
Jedan od osnovnih uzroka zagađivanja zemljišta u prigradskim naseljima na području opštine je neodgovarajuća primena agrotehničkih
mera (veštačka đubriva i pesticidi).
režimu, te su ova zemljišta visoko
produktivna.
Na lesnom platou postoje i varijeteti:
a) černozem erodirani: nastao je procesom erozije. Akumulativni horizont je redukovan. Zavisno od stepena erozije, boja mu je otvoreno
mrka. Sadrži visok procenat karbonata ali mu je produktivnost
smanjena zbog redukcije humusnog sloja.
b) černozem karbonatni zaruđeni:
nastao je daljim procesom degradacije, zaruđivanjem zemljišta
koje je bilo pod šumsko-stepskom
vegetacijom. Humusni sloj je izražen ali mu je boja izrazito smeđa,
sa smanjenim zalihama humusa
usled zaruđivanja. zbog toga se
odlikuje nižom produktivnošću.
c) černozem slabo ogajnjačeni: prelazna forma zemljišta od černozema
ka gajnjači. Obrazuje se pod uticajem šumske vegetacije i nešto vlažnije klime. Siromašnije je humusom i karbonatima, neutralnije
reakcije i slabije produktivnosti.
d) černozem ogajnjačeni: nastao je
daljim stepenom degradacije koja
je bila uslovljena ustaljivanjem
hladnije i vlažnije klime.
U okviru sanitarne zone zaštite izvorišta beogradskog vodovoda, u 29
od 32 uzorka zemljišta registrovano je povećanje sadržaja nikla (Ni) u
odnosu na norme predviđene važećim Pravilnikom.Koncentracija nikla
Šume
Opština Surčin je u decembru 2007.
godine usvojila Prostorni plan kojim
je tačno definisan planski osnov
za organizaciju, korišćenje, uređenje i zaštitu prostora opštine Surčin,
odnosno plansko korišćenje građevinskog, poljoprivrednog, šumskog
i vodenog zemljišta („Sl. list grada
Beograda”, br. 9/08 od 16. aprila 2008.
godine).
Početkom ove godine završena je
studija zaštite Bojčinske šume po
kojoj se predlaže da Bojčinska šuma
postane zaštićeno prirodno dobro
sa trečim stepenom zaštite. Prezentacija i javno izlaganje upriličeni su
na svetski Dan šuma 21. marta 2012.
godine.
U opštini Surčin pod šumama se
nalazi oko 3500 ha i to:
Tabela 3.
R.
br.
1
2
3
4
5
6
Naziv
Cerova greda
Bojčinska šuma
Progarska ada
Gibavac
Draža
Višnjik
KO
Progar
Progar
Progar
Bečmen
Petrovčić
Petrovčić
Gazdovanje
G.J. Bojčin
G.J. Bojčin
G.J. Crni lug
G.J. Bojčin
G.J. Bojčin
G.J. Bojčin
Površina
(ha)
21,49
629,51
23,35
219,65
81,50
16,31
323
9. Opštine
7
8
9
10
11
12
13
Crni lug
Zidine
Drenska
Jakovački ključ
Dobanovački zabran
Priobalni pojas Save
(od Bisera do bloka
45)
Vrbaci
Boljevci-Progar
Boljevci
Jakovo
Surčin-Jakovo
Dobanovci
G.J. Crni lug
G.J. Crni lug
G.J. Crni lug
VU Karađorđevo
VU Karađorđevo
784,59
262,04
249,05
oko 500
oko 300
Surčin-Bežanija,
Jakovo-Boljevci
Galovica
oko 160
Progar
Privatno
oko 5
Pošumljavanje i uređenje zelenih površina
Projekat „Urbani džepovi”
Među prioritetima prostornog
razvoja područja opštine Surčin značajno mesto zauzima i povećanje
površina pod šumama. Pri planskom korišćenju, nezi i zaštiti postojećih biće sprovedeni radovi na formiranju novih površina pod šumama i to:
n Formiranje
novih šumskih površina na neobraslom šumskom
zemljištu;
n Formiranje
zaštitnog zelenila u
okviru linije eksproprijacije uz
puteve ;
n Formiranje
manjih površina pod
zaštitnim zelenilom oko deponija
komunalnog otpada, radnih kompleksa i
n Formiranje
zelenih površina svih
kategorija u građevinskom rejonu
naselja.
Opština Surčin se uključila u projekat „Urbani džepovi Beograda” koje
je pokrenuo Sekretarijat za zaštitu
životne sredine u saradnji sa udruženjem građana „Beogradski festival
cveća” i Podmlatkom udruženja pejzažnih arhitekata. U okviru projekta izvršeno je parterno uređenje Bečmenskog ribnjaka i zelene površine
na okretnici autobusa 601 u Surčinu,
u ukupnoj površini od 400 m².
Tabela 4. Planirane površine za
pošumljavanje
Red.
br.
1.
2.
3.
4.
5.
6
324
Katastarska
opština
Boljevci
Petrovčić
Bečmen
Dobanovci
Progar
Surčin
Ukupno
Površina
(ha)
120,5320
209,3581
320,6528
5,6818
222,8094
14,1550
893,1891
Predeo, biljni i životinjski svet, staništa i
biodiverzitet
Bogatstvo opštine čini 50 000 stanovnika, 3 500 ha šuma, 50 km
obale Save, dva ribnjaka, i skoro 290
km² plodnih njiva. Priobalje Save je
područje značajno sa aspekta zaštite predela i bogatstva biodiverziteta, posebno u pogledu ptica močvarica i vlažnih staništa. Ovi elementi životne sredine značajni su i za
razvoj područja opštine u turističkom i rekreativnom smislu.
Retke ili ugrožene vrste
U GO Surčin nalaze se sledeće vrste
koje su zaštićene po Uredbi o zaštiti prirodnih retkosti Republike Srbije („Sl. glasnik R. Srbije” br. 50/93
i 93/93): belogrudi jež, vrtna rovčica, poljska rovčica, evropska krtica, vodena voluharica, prugasti miš,
patuljasti miš, slepo kuče, lasica,
kuna zlatica, jazavac, srednji nočnik
i belorubi slepi mišić.
Otpad
Prepoznavši poterbu poljoprivrede da se vrati vrednostima u kojima smo nekada bili najbolji, osnovan je zapat lasastih mangulica na
rubu šume Bojčin, u Progaru. Početno stado koje je brojalo 27 nazimica, dve krmače i jednog nerasta, u
gotovo idealnim uslovima u slobodnom uzgoju, na 670 hektara šume
se uvećalo za preko 200 jedinki. Sve
jedinke su umatičene i obeležene u
sladu sa važećim propisima. Ideja
o osnivanju zapata mangulica nije
profit već pomoć poljoprivrednicima koji žive i rade na teritoriji GO
Surčin. Zainteresovanim stočarima,
koji imaju uslova za uzgoj mangulica, dodeljena su po tri praseta na
uzgoj sa obavezom da se po isteku
dve godine razduže, istom težinom
u utovljenoj meri.
Neadekvatno postupanje sa otpadom je jedan od najvećih i najsloženijih problema koji se odnose na
životnu sredinu. Neadekvatan tretman svih vrsta otpada (komunalnog, industrijskog, opasnog, medicinskog itd.) i njegovo nekontrolisano i neorganizovano odlaganje,
pored narušavanja pejzažnih karakteristika prostora, neminovno dovodi do zagađenja podzemnih i površinskih voda, zemljišta, vazduha,
ali predstavlja i opasnost za zdravlje
stanovništva. Upravljanje otpadom
je kompleksan zadatak, koji zahteva
odgovarajuće organizacione kapacitete i saradnju izveđu brojnih zainteresovanih strana u privatnom i javnom sektoru.
Komunalni otpad uključuje otpad iz
domaćinstva kao i drugi otpad koji
je zbog svoje prirode i sastava sličan otpadu iz domaćinstva. Na teritoriji GO Surčin komunalni otpad
organizovano sakuplja i odnosi
JKP „Gradska čistoća”. Uslugu JKP
„Gradske čistoće” koristi 12.433 korisnika od kojih 10.598 poseduju kante
za smeće, zapremine 240 l. Prilikom
pražnjenja vlasnik kantu iznosi na
put gde se kreće vozilo „Gradske
čistoće” koje ih prazni po unapred
utvrđenom rasporedu.
Ambalažni otpad jeste svaka ambalaža ili ambalažni materijal koji ne
može da se iskoristi u prvobitne
svrhe, izuzev ostataka nastalih u
procesu proizvodnje. Opština Surčin
je obezbedila 100 žičanih kontejnera
namenjenih sakupljanju PET ambal-
Tabela 5. Stanje na dan 31. 12. 2012.
Kategorija
Priplodni nerast
Priplodne krmače
Zalučena prasad
Tovljenici
Prasad na sisi
Grla dodeljena kooperantima
Prodato tovljenika
Prodato zalučenih prasadi
UKUPNO:
Broj
1
18
65
8
8
101
12
12
225
9. Opštine
Autohtone vrste
Tabela 6. Godišnja količina sakupljenog i baliranog ambalažnog materijala
2008.
2009.
2010.
2011.
2012.
godina godina godina godina godina Ukupno
(t)
(t)
(t)
(t)
(t)
Presovana PET
ambalaža
Presovan najlon
Presovane limenke
16
23
20
34
13
106
5
-
4
0.24
8
-
7
-
5
-
29
0.24
325
9. Opštine
že, najlona i limenki i ravnomerno ih
rasporedila po svim mesnim zajednicama, a odnošenje je poverila JP
„Agrar”.
Kako poljoprivreda, posebno intenzivna, zahteva upotrebu hemizacije
u zaštiti bilja i plodova, poseban su
problem „seoske deponije”, gde bi se
ova vrsta otpada odlagala i eventualno uništavala. Na teritoriji opštine
Surčin evidentirano je oko 20 divljih
deponija koje se periodično čiste.
U okviru akcije „Očistimo Srbiju”, na
Dan zaštite životne sredine, održana
je velika radna akcija čišćenja otpada
na teritoriji GO Surčin.
Očišćene su ulice u svim naseljima,
priobalje Save, ribnjak u Bečmenu i
druga izletnička mesta.
Akciju su podržali i u njoj učestvovali volonteri, nevladine organizacije, privredni subjekti naše opštine.
SWIFT program
U okviru SWIFT programa Evropska unija i Vlada Švedske odlučile su da finansiraju projekte kojima se predviđa ukupno šest reciklažnih centara, od kojih je jedan
planiran u Surčinu. Zadatak ovog
centra je obavljanje poslova prikupljanja otpada, sortiranje i eventualno recikliranje, čime bi se obezbedio prihod i zaposlenje bivšim
neformalnim sakupljačima otpada,
uz istovremeno poboljšanje učinka u pogledu sakupljanja komunalnog otpada smanjujući time količine
otpada ka opštinskim deponijama.
Programi komunalne zoohigijene
Na sednici Skupštine opštine, održanoj 31. decembra 2007. godine doneta je Strategija rešavanja pasa lutalica na teritoriji GO Surčin koja je
u saglasnosti sa Strategijom rešavanja pasa lutalica Grada Beograda.
Do stupanja na snagu ove strategije,
problem sve većeg broja pasa luta326
lica na ulicama opštine rešavamo u
saradnji sa JVS Beograd i službom
zoohigijene, u skladu sa Strategijom
Grada Beograda.
Broj pasa nepoznatih vlasnika iz
dana u dan se povećava kao i broj
pritužbi ljudi koji se osećaju ugroženim od strane nevlasničkih pasa a sa
druge strane kapaciteti službe zoohigijene i Veterinarske stanice Beograd nisu dovoljni da u potpunosti reše problem. GO Surčin razmatra mogućnosti formiranja azila za
nezbrinute pse i mačke na teritoriji
KO Progar. U tom smislu pokrenut je
projekat izgradnje groblja za kućne
ljubimce u Petrovčiću
Ekološko-turistički potencijali GO Surčin
Izgrađena je atraktivna flota od tri
kvatromarana i uspostavljena nautička linija od Novog Beograda do
četiri priobalna pristana po izboru, na kojima čekaju minibusevi koji
izletnike po želji odvoze do manastira Fenek iz XV veka, muzeja vazduhoplovstva, Zlatnog krsta, etno
kuća, programa na letnjoj pozornici,
salaša, sportskih terena, restorana,
vožnje fijakerom, jahanja, šumskih
šetnji i slično.
Na pristanu Boljevci opština je izgradila nautičko selo od 15 dvokrevetnih kućica učvršćenih šipovima sa
restoranom, terasama i marinama,
koje se ocenjuju kao najatraktivniji
„silazak na reku” u širem regionalnom rečnom slivu.
Ova jedinstvena kombinacija rečno-kopnenog, izletničkog, dnevnog,
vikend ili seoskog turizma, na koji
se mogu poneti sendviči, oprema za
roštilj, bicikli i sportski rekviziti i čiji
je deo petomesečni vikend festival
svih vrsta visokoumetničkih scenskih programa „Bojčinsko kulturno leto” na novoizgrađenoj najlepšoj
letnjoj sceni u Srbiji, privlači godišnje na hiljade posetilaca.
Ribnjak „Bečmenska bara” u Bečmenu je površine 53 hektara. Sastoji se od tri jezera koja su međusobno
podeljena izgrađenim nasipima.
Jezero broj jedan ima površinu od 17
hektara i služi za sportsko-rekreativni ribolov. Izvršeno je kompletno
čišćenje i dezinfekcija dna ribnjaka i
sređivanje nasipa kao i revitalizacija
ispusta i brana na jezeru i prostorno
uređenje okoline jezera.
Jezero broj dva ima površinu od 11
hektara. Dno ribnjaka je kompletno uređeno i izgrađen je nasip ispod
sela, tako da su eliminisane otpadne
vode iz septičkih jama, koje su dolazile u ribnjak. Ovo jezero je namenjeno sportskom ribolovu i takmičenju
ribolovaca.
Jezero broj tri ima površinu od 25
hektara. Na ovom delu su u toku
radovi čišćenja i uređenja. Prvih 10
hektara ovog jezera odvojeno je za
sportove na vodi i školu skijanja kao
i takmičenja u skijanju na vodi. Ostalih 15 hektara namenjeno je ribolovu
na štuku u potpuno prirodnim uslovima.
U sastavu ribnjaka izgrađeni su
infrastrukturni objekti, putevi,
kanalska mreža. Od objekata izgrađena je upravna zgrada sa ribljim
restoranom, zgrada recepcije ribnjaka u kojoj se nalazi čuvarska služba, terenska kuća za čuvare i dve
osmatračnice za osmatranje ribnjaka. Nasip pored ribnjaka broj dva je
nasut tucanikom, urađen je parking
prostor za vozila i ugrađen bazen za
prodaju sveže ribe. Seoski bunar koji
je služio za snabdevanje sela pijaćom
vodom, koristi se za dopunjavanje
ribnjaka vodom.
Ribnjak je počeo sa radom 01.05.2009.
godine i u toj godini je imao 8.550
prodatih dozvola, dok je u 2011.
godini broj prodatih dozvola bio
15.773.
Na ovom ribnjaku se gaje šaran,
štuka, smuđ, som, tolstolobik, amur
i babuška. U cilju razvoja sportskog
ribolova ribnjak „Bečmenska bara”
poribljen je sa 8000 kg šarana i 4000
kg babuške.
9. Opštine
Ribnjak „Bečmenska bara”
Akcija „Za zeleniji Beograd”
Gradska opština Surčin je prvi put
uzela učešće u akciji „Za zeleniji
Beograd” koju organizuje JKP „Zelenilo” Beograd i u okviru koje se
biraju najlepše zelene površine oko
stambene zgrade, ispred poslovnog objekta, najlepši balkon, najlepše uređeno školsko dvorište, najlepše dvorište predškolske ustanove i
najlepša okućnica. Komisija je obišla sve prijavljene kandidate na teritoriji opštine i „Gradskom zelenilu” dostavila spisak pobednika u tri
kategorije:
n Klub
„S”, Jakovo u kategoriji najlepša zelena površina ispred poslovnog objekta;
n OŠ
„Branko Radičević”, Boljevci,
u kategoriji najlepše školsko dvorište;
n Smiljanić
Dušan, Boljevci, u kategoriji najlepša okućnica
Sva tri izabrana kandidata su dobili
prve nagrade i na gradskom nivou.
Strategija održivog razvoja Gradske opštine
Surčin 2012. - 2021.
Strategija lokalnog održivog razvoja je opšti strateški plan razvoja koji
treba da pruži smernice i podsticaje za budući razvoj lokalne zajednice, ali i da bude koristan instrument
u prilagođavanju promenljivom
okruženju u kome živimo.Skupština Gradske opštine Surčin je 2012.
godine donela Odluku o usvajanju
strategije održivog razvoja Gradske
opštine Surčin 2012.-2021. Strategija je rađena u skladu sa nacionalnim planovima i strategijama razvo-
327
9. Opštine
ja ali se najviše naslanja na Strategiju grada Beograda sa ciljem da unapredi implementaciju tog plana ali i
da ostvari određene specifične ciljeve koje se
konkretno odnose na opštinu Surčin. Takođe, Strategija održivog
razvoja se naslanja na Prostorni plan
za deo gradske opštine Surčin, kao
i na Nacionalnu Strategiju održivog
razvoja Republike Srbije kao krovnom nacionalnom dokumentu čijoj
implementaciji želi da doprinese.
Strategija se definiše, usvaja i sprovodi na nivou gradske opštine i
odnosi se na teritoriju gradske opštine Surčin. Ipak, u mnogim ciljevima i aktivnostima, Strategija podrazumeva zajednički pristup Grada i
gradske opštine u rešavanju određenih problema i izazova, pa se u
navedenim ciljevima i aktivnostima
podrazumeva koordinisano delovanje.
Jedan od najvažnijih prioriteta za
dostizanje održivog razvoja u gradskoj opštini Surčin odnosi se na
zaštitu i unapređenje životne sredine i racionalno korišćenje prirodnih
resursa. To podrazumeva integraciju
i usaglašavanje ciljeva i mera u svim
sektorima, primenu svih domaćih
kate
gorija
II
III
IV
V
VI
VII
328
zakona i propisa kao i međunarodno priznatih propisa.
Udesi
Postojeći rizici od udesa vezani su za
aerodrom „Nikola Tesla”, koji je svrstan u D kategoriju objekata sa rizikom po životnu sredinu.
Rizik od udesa prisutan je i zbog
farmaceutske industrije „Galenika”
na Batajničkom putu (G kategorija) i „Grmeča” na autoputu (G kategorija), ali i kao rezultat povoljnog
saobraćajnog položaja Opštine na
čijem području se ukrštaju značajni i različiti vidovi transporta (autoputevi, magistralni putevi, železnička pruga) koji su potencijalni pravci
havarijskog izlivanja opasnih materija.
Položaj opštine na obali reke Save je
rizičan zbog mogućnosti od poplava.
Ukupna površina ugrožena poplavama je oko 4 000 hektara, od čega
je oko 3 600 hektara poljoprivredno
zemljište.
Kategorizacija životne sredine
Kategorizacija životne sredine prema
stepenu zagađenosti za područje
opštine Surčin data je u tabeli 8:
područje
Aerodrom „Nikola Tesla”, gradsko područje Opštine, opštinski
centar, južni delovi Opštine
Područja autoputeva i železničke pruge, reka Sava i kanal
Galovica, okolina lokaliteta II kategorije na rastojanju od 10 km u
pravcu SZ-JI
Prigradska naselja, magistralni putevi, stočne farme, područja
intenzivne poljoprivrede
Lokalni putevi, prigradske zone sa nekontrolisanom gradnjom
Seoska naselja, područja oko nepokretnih kulturnih dobara
Prirodna dobra, šumska i lovna područja
9. Opštine
9.12. Gradska opština BARAJEVO
Akcija „Očistimo Srbiju 2012” – „Veliko
spremanje Srbije”
U okviru akcije „Očistimo Srbiju
2012”, u subotu 09. juna 2012. godine,
održana je radna akcija „Veliko spremanje Srbije’’ na teritoriji Gradske
opštine Barajevo, sa početkom u 9 h.
Lokacije (7), na kojima je sprovedeno
čišćenje otpada su:
1. Dvorišni deo Osnovne škole
„Knez Sima Marković” Barajevo
2. Dvorišni deo Osnovne škole
„Pavle Popović” u Vraniću
3. Dvorišni deo područnog odeljenja
Osnovne škole „Knez Sima Marković” u Boždarevcu
4. Dvorišni deo Srednje škole Barajevo (Svetosavska 4a)
5. Svetosavska (centralna) ulica u
Barajevu
6. Mađarsko brdo (centar Barajeva)
7. Naselje Gaj (prostor oko stambenog kompleksa).
U sprovođenju akcije su učestvovali učenici Osnovne škole „Knez
Sima Marković” Barajevo, učenici
područnog odeljenja Osnovne škole
„Knez Sima Marković” u Boždarevcu, učenici Osnovne škole „Pavle
Popović” u Vraniću, učenici Srednje
škole Barajevo, stanovnici Naselja
Gaj, Barajeva, volonteri i zaposleni u
Gradskoj opštini Barajevo.
U dvorištu škole „Knez Sima Marković”, vršena je primarna separacija otpada: papirni, plastični i elektronski otpad. Sakupljeno je 3 t starog papira. Papir servis „Umka" je
preuzeo prikupljenu količinu starog
papira. Dobijena novčana sredstva,
đački parlament će utrošiti za uređenje čitaonice i medijateke, kao i osposobljavanje razglasa u školi. Učešće
u prikupljanju starog papira, dali
su Elektrodistribucija, Agrobanka,
Vodovod, Katastar i Centar za socijalni rad Barajevo.
U dvorištu područnog odeljenja
Osnovne škole „Knez Sima Marković u Boždarevcu, vršeno je prikupljanje električnog i elektronskog
otpada, stare hartije i limenki. Članovi ekološke sekcije „Knez Sima
Marković”, sakupili su više od 1000
kg stare hartije, 40 kg limenki i 40
komada raznovrsnog električnog i
elektronskog otpada. Bilo je tu starih radio aparata, fenova za kosu,
pegli, usisivača, mobilnih telefona,
monitora.
U svim školama, učesnicama akcije, očišćena su školska dvorišta, uređeni šumski pojasevi, vršeno je kresanje šiblja, granja, košenje trave.
U dvorišnom delu Osnovne škole
„Pavle Popović” u Vraniću, angažovana je mehanizacija JKP „Oktobar
Barajevo’’ na crpljenju vode iz bazena, nakon čega je izvršeno sakupljanje otpada iz istih.
Centralnu ulicu u Barajevu i Mađarsko brdo, čistili su stanovnici Barajeva i zaposleni u opštini, dok su stanovnici Naselja Gaj uređivali prostor
oko stambenog kompleksa.
Na prikupljanju otpada je angažovano Javno komunalno preduzeće „10.
Oktobar” Barajevo.
Učestvovalo je 1000 volontera. Sakupljeno je 1400 kesa sa otpadom.
Otpad prikupljen mehanizacijom 25
m3.
MSP IPA 2007 – Poseta ROM monitora
Nakon uspešno sprovedenog projekta "Lokalni plan upravljanja otpadom Gradske opštine Barajevo 20112020”, u okviru programa MSP IPA
329
9. Opštine
2007, projekta finansiranog od EU,
eksperti su nakon 6 meseci od okončanja projekta, posetili Gradsku
opštinu Barajevo. Vođa tima MSP
IPA 2007, g-din Klaus Richter, g-đa
Irene Salvi, ekspert monitori Stefan Tanić, Milan Marjanović i g-đica
Zorica Bilić su nakon 15 –minutnog
predstavljanja koncepta Lokalnog
plana upravljanja otpadom, učestvovali u interaktivnom okruglom stolu.
Tom prilikom je istaknut veliki značaj GIZ konzorcijuma, u finansiranju projekata iz oblasti zaštite životne sredine, i izvršen direktan lobi u
finansiranju projekata determinisanih sektorskim planom, kojima bi se
rešili ključni problemi životne sredine na teritoriji opštine Barajevo.
Akcija „Sat za našu planetu 2012”
Putem Barajevskog glasnika, građani su pozvani da se priključite glo-
330
balnom pokretu za očuvanje planete 31. marta, od 20:30 do 21:30, stanovnici opštine Barajevo, isključili
su svoja svetla u domovima, školama, poslovnim zgradama, mesnim
zajednicama. Akcija „Sat za našu
planetu” je 2007. godine, nakon inicijative grada Sidneja postala globalni
pokret u koji se prošle godine uključilo 1.8 milijardi ljudi u 135 zemalja.
U našoj zemlji se ova akcija održala
četvrti put.
Exchange 3 - GIS baza Registra divljih
deponija
Za potrebe instaliranja Geografskog
informacionog sistema u Gradskoj
opštini Barajevo, urađene su tabele
(u exell-u) Registra divljih deponija.
9. Opštine
9.13. GRADSKA OPŠTINA MLADENOVAC
Teritorija opštine Mladenovac nalazi se 50-ak kilometara južno od Beograda, u severnom delu niske Šumadije, na nadmorskoj visini od 113
do 518 metara. Obuhvata veći deo
sliva rečice Veliki Lug, leve pritoke
Kubršnice, sa perifernim područjem
Kosmaja na zapadu. Opština Mladenovac zauzima površinu od 338km²,
i okružena je teritorijama opština
Sopot, Grocka, Smederevo, Smederevska Palanka, Topola i Aranđelovac. Područje opštine ima karakteristike umereno - kontinentalne klime,
sa prosečnom godišnjom temperaturom od 11,4 °C i sa prosekom padavina od 649 mm/m². Po poslednjem
popisu stanovništva i domaćinstava
iz 2011. godine, opština broji 53.050
stanovnika (gradski deo 23.314 stanovnika i seoska 22 naseljena mesta
29.736 stanovnika). Kroz teritoriju
opštine prolazi autoput BeogradNiš, od koga se u Malom Požarevcu odvaja magistralni put za Mladenovac. U Mladenovcu se od magistralnog puta za Kragujevac odvajaju regionalni putevi za Smederevo i Smederevsku Palanku, tako da
je opština odlično povezana sa okolnim gradovima. Grad ima vezu i sa
Beogradom i to autoputem (54 km) i
preko Ralje i Avale (56 km). Blizina
Beograda opštini Mladenovac pruža
velike geografske prednosti u odnosu na druge gradove.
U okviru Odeljenja za komunalne,
građevinske i poslove zaštite životne sredine, Opštinske uprave gradske opštine Mladenovac, nalazi se
grupa za poslove zaštite životne sredine, u okviru koje su sistematizovana radna mesta: rukovodilac grupekontrola kvaliteta poljoprivrednog
zemljišta, vazduha i vode i stručni
saradnik na poslovima zaštite životne sredine.
U toku 2012.godine obrađeno je 9
predmeta sa klasifikacionim znakom 501.U sklopu predmeta davana su mišljenja o zahtevima za odlučivanje o potrebi procene uticaja na
životnu sredinu i mišljenja za davanje saglasnosti na Studiju o proceni uticaja na životnu sredinu. Takođe su date primedbe i sugestije na
Nacrt Prostornog plana područja
posebne namene predela izuzetnih
odlika Avala - Kosmaj i Izveštaj o
Strateškoj proceni uticaja na životnu sredinu.
Pored toga opština je organizovala i finansirala razne projekte, programe i akcije koji su neposredno ili
posredno vezani za zaštitu i unapređenje životne sredine.
n Program
iznošenja otpada iz seoskih osnovnih škola;
n Program
iznošenja kabastog otpada svake prve subote u mesecu;
n Program
čišćenja divljih deponija;
n Program
analize izvorske vode sa javnih česama u gradu i prigradskim naseljima. U okviru ovog
Programa izvršena je redovna
kontrola kvaliteta vode sa 5 javnih
česama, a rezultati su objavljeni na
TV Mladenovac i sajtu Opštine, u
cilju upoznavanja javnosti sa kvalitetom vode za piće, a sve u svrhu
očuvanja zdravlja građana. Analize je radio Gradski zavod za javno
zdravlje, odnosno ljihova laboratorija za humanu ekologiju i ekotoksikologiju, i to 26.04. i 05.10. 2012.
godine.
U 2012. godini opština Mladenovac
je postala bogatija za oko 170 novih
sadnica lišćara i četinara. Zasađene su sadnice jasena, javora,bresta,
331
9. Opštine
smrče i tuje. Sadnju je izvršio Pokret
gorana Mladenovac, čiji je projekat finansirao Sekretarijat za zaštitu životne sredine, u saradnji sa
Turističkom organizacijom, osnovnim i srednjim školama i uz podršku
JKP „Mladenovac”. Nove sadnice su
posađene na lokaciji spomen česme
Crkvenac, u školskim dvorištima tri
gradske osnovne i dve srednje škole,
Domu za stara lica, a zasađen je i
drvored prema Selters banji. Takođe
je izvršeno i popunjavanje nedostajućih sadnica u već postojećim gradskim drvoredima.
Kad je reč o boljem i kvalitetnijem
vodosnabdevanju treba naglasiti da
je revitalizovano 10 bunara, da je
izgrađen nov bunar BNV 6/3 (izvorište Kokorin), kao i da je izgrađena
vodovodna mreža u ulici Kosmajski put.
U delu odvođenja i prečišćavanja
otpadnih voda izgrađena je fekalna
kanalizacija u ulicama: Kragujevačka, Mali prolaz, Ive Stefanovića Srbe,
Milutina Milankovića i Đure Salaja.
Najvažnije investiciono ulaganje u
održavanje javnih zelenih površina je pejzažno uređenje gradskog
parka, koje podrazumeva izgradnju
električnih instalacija, rekonstrukciju rasvete i izgradnju automatskog
sistema za zalivanje travnjaka.
Što se tiče upravljanja otpadom,
pored PET ambalaže koja se organi zovano sakuplja od 2005. godine,
JKP „Mladenovac” od 2011. godine
sakuplja karton i papir, koji se balira
i predaje na reciklažu. Tokom 2012.
godine nabavljeno je 50 novih kontejnera za PET ambalažu, 5 velikih
kontejnera za karton i papir i 10 kontejnera za kabasti otpad.
Za kvalitetnije održavanje čistoće
na javnim površinama JKP „Mladenovac” je nabavilo specijalno vozilo
za iznošenje smeća zapremine 8 m³.
Takođe je postavljeno 14 podzemnih
332
kontejnera u saradnji sa javnim preduzećem DIP „Mladenovac”.
Grad Beograd i Sekretarijat za zaštitu životne sredine odlučili su da
finansijski pomognu u oplemenjivanju javnog prostora projektom
koji se zove urbani „džepovi”. Ovaj
projekat podrazumeva oživljavanje
manjih gradskih zelenih površina,
poput ćoškova, trgića, dvorišta zgrada i malih parkova. Tako su realizovana dva urbana džepa na teritoriji opštine Mladenovac, i to na lokacijama ul. Janka Katića 7 i ul. Kneza
Lazara 18-22. Ovi projekti bazirani
su takođe na građanskoj inicijativi
skupština stanara, koje učestvuju u
realizaciji i očuvanju ovih oplemenjenih prostora.
U okviru Programa za rešavanje
problema pasa lutalica u Mladenovcu, izgrađeno je Prihvatilište za pse,
trenutnog kapaciteta oko 300 pasa,
o kojima brine Društvo za zaštitu životinja. Tokom 2012. godine
postavljene su nove kućice za pse,
izgrađeni su boksovi, a urađeno je
i betoniranje postojećeg dvorišta. U
planu je nastavak izgradnje, odnosno proširenje kapaciteta, a trenutno su u toku pregovori oko prelaska ovog prihvatilišta u nadležnost
Grada Beograda.
Tokom aprila meseca 2012. godine organizovana je tradicionalna
akcija „Očistimo opštinu Mladenovac”. Zadatak akcije je bio čišćenje
smeća oko putnog pojasa svakog
lokalnog i nekategorisanog puta u
opštini.. Nosioci akcije su bile mesne
zajednice čiji su volonteri sakupljali
smeće, koje je utovarivano u kamione „JKP Mladenovac” i odvoženo na
Gradsku deponiju. Uz dobru saradnju mesnih zajednica, JKP „Mladenovac”, DIP „Mladenovac”, koje
je obezbedilo finansijska sredstva i
komunalne inspekcije, koja je kontrolisala radove na terenu, rezultati
akcije bili su odlični. Inače, ova akci-
održana od 16. 09. - 22. 09. 2012., a
čiji je ovogodišnji moto bio „U pravom smeru”, opština Mladenovac
je organizovala priredbu u osnovnoj školi „Momčilo Živojinović” i
maskenbal u predškolskoj ustanovi „Jelica Obradović”. Cilj ove akcije je bio da se naši najmlađi sugrađani upoznaju sa ekološkim načinima
kretanja, koja doprinose kvalitetnijem i zdravijem načinu života.
Ono što je bitno naglasiti je da je urađen program „Planirane aktivnosti
u oblasti zaštite životne sredine za
2013. godinu”. Ovaj plan predviđa
pripremu i izradu nacrta Lokalnog
ekološkog akcionog plana (LEAP-a),
sadrži niz preventivnih i sanacionih
mera u oblasti zaštite životne sredine, zatim razvoj svesti kod građana
o zaštiti životne sredine i prirodnim
resursima, kao i edukaciju omladine. Plan je prezentovan 11. 12. 2012.
na Svetski dan planina, a prezentaciji su prisustvovali članovi NVO, javnih preduzeća, obrazovnih ustanova... Čitavu prezentaciju je ispratila,
snimila i objavila TV „Mladenovac”.
Podaci vezani za opštinu Mladenovac:
1
2
3
4
5
6
7
8
Površina, km²
Broj naselja
Broj stanovnika
prema Popisu 2002.
Broj stanovnika
prema Popisu 2011.
Porast ili pad stanovništva 2002.-2011.
Poljoprivredna
površina (ha)
Ukupna obrasla šumska
površina (ha)
Redovne osnovne
škole
9. Opštine
ja je imala za cilj da se podigne svest
svakog pojedinca o neophodnosti
života u čistoj i zdravoj sredini.
U okviru akcije „Očistimo Srbiju”
Ministarstvo životne sredine, rudarstva i prostornog planiranja Vlade
Republike Srbije organizovalo je
veliku radnu akciju čišćenja otpada „Veliko spremanje Srbije”, 9. juna
2012. godine povodom Dana zaštite
životne sredine. Učešće o ovoj akciji
uzelo je oko 1.800 volontera koji su
čistili na 116 lokacija, a koje su činili
zaposleni iz Opštinske uprave gradske opštine Mladenovac, Sekretarijata za zaštitu životne sredine Beograd, Turistička organizacija Mladenovac, DIP „Mladenovac”, JKP
„Mladenovac”, „Biblioteka „Despot
Stefan Lazarević”, „Telekom” Srbija, ribolovačko društvo „Mića Petrović”, Lovačko udruženje „Varovnice”, Železnica Mladenovac, Omladinska kulturna organizacija, Sportsko-obrazovni centar „Rom”, privatna preduzeća „Blažić Komerc” i
„Promoter” sa raspoloživom mehanizacijom i učenici svih osnovnih i
srednjih škola sa svojim nastavnicima (24 osnovne i 2 srednje škole).
Ovom prilikom očišćeno je priobalje Markovačkog jezera, uklonjeno
je šest najvećih divljih deponija na
teritoriji opštine, uređene su mnoge
gradske zelene površine (neselje 25.
maj), i očišćena sva školska dvorišta
i njihova okolina. Mehanizacijom je
prikupljeno 620 kubnih metara otpada sa deponija, a ručno je napunjeno 3130 kesa raznog otpada. Može
se reći da su rezultati ove akcije bili
iznad svih očekivanja. Raduje masovan odziv građana, a posebno dece
školskog uzrasta, što govori o podizanju ekološke svesti i brige za čistoću svog grada, kao i čitave opštine.
Povodom „Evropske nedelje mobilnosti-Dan bez automobila” koja je
338
23
52.490
53.050
+ 560
27.327
2.994
24
333
9. Opštine
9.14. Gradska OPŠTINA GROCKA
Geografski položaj opštine Grocka
Prema administrativno-teritorijalnoj
podeli opština Grocka je jedna od 17
opština Administrativnog područja Grada Beograda. Gradska opština
Grocka zauzima površinuod 289,23
km2. Prema popisu stanovnika iz
2002. godine imala je 75.466 stanovnika.Prema prvim rezultatima
popisa stanovništva iz 2011. godine
opština Grocka ima 81.929 stanovnika.
Područje opštine obuhvata 15 naselja: Grocka, Ritopek, Vinča, Brestovik, Kamendol,Živkovac, Umčari,
Dražanj, Pudarci, Begaljica, Zaklopača, Vrčin, Boleč, Leštane i Kaluđerica. Opština Grocka je oivičena na
severu i severoistoku rekom Dunav
(24 kilometara obale i Gročanskom
adom) i graniči se sa opštinama Pančevo i Kovin na severu, Smederevo na istoku, sa juga se graniči Mladenovcem, dok je sa zapadne strane
oivičena opštinama Sopot, Voždovac, Zvezdara i Palilula, koje takođe
pripadaju beogradskom administrativnom području.
Gradska opština Grocka nalazi se
na kontaktu šumadijskog pobrđa i
vojvođanske ravnice. Ograničena je
Dunavom sa severoistoka, dolinom
Zavojničke reke, Avalom i „Šumadijskom gredom” sa zapada i dolinom
reke Ralje sa juga. Blizina Beograda omogućava području opštine bliske funkcijske veze (prodaja poljoprivrednih proizvoda, razvoj turizma, i sl).
Gradska opština Grocka ima povoljan geografski položaj u odnosu na
širu regionalnu sredinu, na šta utiče
međunarodna plovna reka Dunav,
334
grad Beograd, kao i kontakt Šumadijske površi i Panonskog basena.
Opština ima i veoma povoljan saobraćajni položaj (dva evropska koridora X i VII). Auto-put Beograd–Niš
i železnička pruga Beograd–Požarevac su glavne saobraćajnice koje
od Beograda prelaze u Moravsku
dolinu, prolaze kroz područje opštine dolinama Zavojničke reke i reke
Ralje.
Klimatske karakteristike
Svi klimatski faktori su međusobno
povezani i deluju u određenoj kombinaciji, što me možemo da menjamo nijednim planom, već se planom
treba prilagoditi klimi.
Po svom položaju Grocka čini prelaz
od Panonske ravnice, u kojoj vlada
uglavnom kontitnetalna klima,
prema Šumadijskom pobrđu gde na
klimu znatno utiče visinski momenat. Područje Grocke u istočnom
delu beogradskog područja više je
pod uticajem suve kontinentalne
klime, gde pada 500-600 mm vodnog taloga godišnje, bezmrani period je dug 227 dana, trajanje sunčevog sjaja je oko 2100 sati godišnje. Količina padavina je za Grocku
mala iz ugla voćarske proizvodnje,
prepoznatljive za ovaj kraj,ali je zato
godišnji raspored padavina povoljan. Najviše je padavina u junu (81.3
mm) i maju (67.7 mm) kada je poljoprivredi najpotrebnije, a najmanji
je u hladnom delu godine - februar
(39.1 mm), oktobar (39.6 mm). Grocka ima nešto suvlju klimu i manju
oblačnost nego Beograd, pa ima i
Izveštaj rada Javnog komunalnog
preduzeća Grocka za 2012. godinu
Očiščene su sledeće divlje deponije
na teritoriji GO Grocka:
1. Kaluđerica: na Smederevskom
putu u delu naselja zvanom ,,Čardak” očišćena velika deponija od
oko 40-50 m3 smeća. Postavljene
su table o zabrani bacanja smeća.
2. Boleč: Deo naselja gde se nalaze PKB plantaže. Velika deponija,
delimično očišćena krajem 2012.
godine, a sasvim u 2013. Takođe
postavljene table o strogo zabranjenom bacanju smeća.
3. Ritopek: Deo naselja duž Smederevskog puta u pravcu BolečGrocka, deponija srednje veličine.
Obeleženo tablom.
4. L
eštane: Centar Leštana, kod
mostića, očišćena manja deponija.
Obeleženo tablom.
5. Uklonjeni kontejneri sa priobalja u
naselju Vinča, koji su u jako lošem
stanju, a obzirom da stambenih objekata u tom potezu nema,
nema ni potrebe da budu tamo.
6. Sađene su sadnice u parku Grocka (20 tuja), park u Vinči (15 tuja),
ruže oko opštine i kesice cveća
oko 20
7. Košenje trave je vršeno prema
planu i programu kao i po zapisniku komunalne inspekcije. Kaluđerica: OŠ Miloje Vasić, ulica Dragoljuba Stojanovića, parking kod
policije, groblje, mesna zajednica. Vinča: Beogradska ulica prema
deponiji, MZ Vinča, staro groblje
i novo, kej, arheološko nalazište.
Leštane: Dom zdravlja, groblje,
mesna zajednica, ulica Save Kovačevića do centra Leštana. Vrčin:
glavna ulica do centra Vrčina, pijaca. Boleč: glavna ulica Maršala
Tita, groblje staro i novo. Ritopek: Spomenik,mesna zajednica i
groblje. Brestovik: mesna zajednica, park za decu. Umčari: mesna
zajednica, pijaca. Dražanj: mesna
zajednica. Pudarci: mesna zajednica.
8. Uklanjanje ambrozije kod stočne
pijace u Boleču i u Leštanima u
delu naselja Kremenje.
9. K
ompletna priprema Gročanskih
svečanosti - čišćenje i košenje pre
početka svečanosti, tokom i po
završetku. Obezbeđenje, pranje
ulica, tj centra Grocke, čišćenje
sportskih terena i dvorišta zbog
održavanja sportskih turnira,
čišćenjenj centra Grocke.
10. Ozelenjavanje parka u Grockoj
i površine u Zanatskom centru
Grocka.
11. Č
išćenje priobalja - Gročanski
kej, Vinča kej i Ritopek kej.
9. Opštine
manje dana sa maglom, a više je sunčanih dana.
Uticaj panonske klime čini temperaturne prilike na ovom području neujednačenim i leti i zimi.
Poznato je da je područje izloženo snažnim uticajem vetra,jer je
potpuno otvoreno prema Panonskoj ravnici. Na ovom vetrovitom
području prevlađuje košava, dok se
dosta često javljaju zapadni i severo-zapadni vetrovi. Udarima vetra
posebno su izraženi priobalni delovi
uz Dunav i visoki delovi područja.
Strujanja su posebno izražena u letnjem periodu,kada se vetar koji dolazi sa Karpata prosušuje, pa kao suv
se penje na brdovite delove ovoga
područja, i veoma povoljno utiče
na zdravlje ljudi, kao i na razmeštaj
nndustrije.
Relativna vlažnost vazduha je najveća u zimskim, a najmanja u letnjim
mesecima.
Javno preduzeće Vodovod i kanalizacija
Grocka
335
9. Opštine
Kontrolu higijenske ispravnosti
vode u vodovodu Grocka vrši Gradski zavod za javno zdravlje Beograd.
Na teritoriji gradske opštine Grocka se nalaze dva vodovodna sistema. Severni deo opštine (Kaluđerica, Leštane i Vinča) se snabdevaju
vodom za piće iz Beogradskog vodovoda, a južni deo je pod ingirencijom Gročanskog vodovoda (Boleč,
Grocka, Vrčin-koji ima dva sistema,
centar i Ramnice, Zaklopača, Umčari i Pudarci. Naselja poput Ritopeka, Kamendola i Živkovca nemaju
vodovod, a ostala (Brestovik, Dražanj) imaju privatne vodovode. Voda
u naseljima Umčari i Pudarci je neispravna zbog velike koncentracije
amonijaka i u planu je završetak
izgradnje fabrike vode. 2012. godine
se krenulo sa kopanjem dva bunara u naseljima Grocka i Vrčin, kako
bi stanovnici ovih mesta imali veće
količine vode, pogotovo u letnjem
periodu kada imaju velikih problema sa slabim pritiskom i čestim
nestajanjem. Do jula 2013. očekuje se
završetak ova dva bunara. U planu
je i izgradnja vodovoda u Ritopeku,
čiji stanovnici nemaju vode. 2012.
godine se krenulo sa projektom.
Izveštaj o aktivnostima u 2012. god.
Odeljenja za inspekcijske poslove, Odsek za
komunalnu inspekciju opštine Grocka
Ovaj organ, vršenjem svojih redovnih aktivnosti posredstvom izvornih ili poverenih poslova inspekcijskog nadzora, u znatnoj meri doprinosi zaštiti životne sredine na direktan ili indirektan način, sprovođenjem kontrole postupanja građana
i drugih činilaca u skladu sa pozitivnim propisima, čijom se primenom između ostalog utiče i na zaštitu životne sredine.
U toku 2012. godine u Odseku za
komunalnu inspekciju, Odeljenja
za inspekcijske poslove GO Grocka, sprovedeno je preko 500 (pet sto336
tina postupaka) u kojima su doneta
ukupno 516 rešenja, uglavnom zbog
deponovanih vozila na javnoj površini, deponovanog smeća van predviđenog mesta, zagušenja kanalizacionih mreža, izlivanja otpadnih
voda i izlivanja septičkih jama.
Što se tiče održavanja čistoće na
teritoriji opštine Grocka i dalje naš
najveći problem predstavlja čišćenje
divljih deponija u naseljima: Ritopek, Boleč, Begaljica i Dražanj.
Ovaj organ uticaj na zaštitu životne sredine ostvaruje i primenom
odredbi kojima je regulisan način i
mesto držanja domaćih životinja u
naseljenim mestima, vršenjem kontrole njihovog držanja na propisanoj
udaljenosti od stambenih i susednih
objekata kao i u posebno ograđenom
prostoru.
Po službenoj dužnosti organizovan
je i veliki broj akcija na uklanjanju
pasa lutalica od strane ZOO higijene.
Takođe, po pitanju zaštite životne
sredine odnosno zagađenja vazduha, ovaj Odsek preduzima odgovarajuće mere, odnosno vrši kontrolu
primene odredbi na osnovu Odluke
o dimničarskim uslugama („Službeni list grada Beograda’’ br. 24/10) u
cilju obezbeđenja ispravnog funkcionisanja dimovnih i ložišnih objekata i uređenja kao preventivu zaštite
života i imovine od požara.
U pogledu ugrožavanja životne sredine, poseban problem i dalje predstavlja MZ Kaluđerica sa nelegalnom komunalnom infrastrukturom
i divljim kanalizacionim mrežama,
kod kojih često dolazi do zagušenja
i izlivanja otpadnih voda, kao i stanje takozvanog ,,Kaluđeračkog potoka’’ koji se proteže kroz naselje Kaluđerica i prostire do granice sa katastarskom opštinom Mali Mokri Lug i
dalje, celom dužinom do katastarske
opštine Leštane, gde se sa leve strane uliva u Bolečicu, što predstavlja
akutni problem naše opštine.
S obzirom na značaj potoka za navedeno naselje, neophodno je da se
problem kanalisanja otpadnih voda
sa uređajima za prečišćavanje otpadnih voda dovede u funkcionalno
stanje. U tom cilju, pred nadležnim Ministarstvom građevinarstva
i urbanizma - Odsekom republičke komunalne inspekcije, prosleđivanjem zapisnika o stanju ,,Kaluđeračkog potoka”, inicirano je saniranje ovog akutnog problema naše
opštine.
Kako poslovi iz ove oblasti nisu
povereni drugim institucijama,
9. Opštine
ustanovama i preduzećima na teritoriji naše opštine, akcije se u cilju uređenja i unapređenja životne sredine
sprovede periodično, a odnose se na
uređenje priobalnog pojasa Dunava i reke Gročice, kroz naredbu uništavanja korova naročito s početka
proleća-naredbom košenja ambrozije, uređenja lokalnih i nekategorisanih puteva (uklanjanje granja i drugog rastinja koje onemogućava normalno odvijanje saobraćaja) čišćenja
putnih jarkova, šahtova kao i preduzimanje drugih radova na njihovom
održavanju.
9.15. Gradska OPŠTINA SOPOT
Opština Sopot, jedna od 17 opština grada Beograda se nalazi u jugoistočnom delu područja grada Beograda odnosno između 44° 20’ i
44° 37’ severne geografske širine
i 22° 30’ i 22° 37’ istočne geografske dužine. Veličina opštine je 270,8
km2. Graniči se sa istoka sa opštinom Mladenovac a sa jugozapada
sa opštinom Lazarevac,ona omeđava centralni južni deo šireg područja Beograda od opštine Aranđelovac, koja pripada regionu Šumadija i
pomoravlje. Sa zapada opština Sopot
graniči se sa opštinom Barajevo,a
sa severa sa opštinama Voždovac i
Grocka Karakteriše ga jasno izražen
brežuljkasto-brdovit teren, karakterističan za celu Šumadiju.Jugoistočne granice opštine prelaze preko
centralnog dela planine Kosmaj čija
je glavna masa sastavljena od konglomerata, lapora, varpnenca, rožnaca i peščara nadmorske visine 628
m. Sa istoka i zapada ona je opkoljena neogenim tvorevinama, a mesti-
mično pokrivena povelikim masama
serpentina. Severne granice opštine idu preko Parcanskog visa, čiji
je najveći vrh na 408 m nadmorske
visine. Najniži delovi teritorije nalaze se na severoistoku u dolinama
reka Ralja i V. Lug. U pravcu juga
i zapada teren se postepeno diže,a
od centralnog dela opštine ponovo
blago spušta prema Kolubari. Ovo
područje leži južno od Save i Dunava i predstavlja brežuljkastu oblast
sa vrhovima pojedinih planina do
628 m (Kosmaj) i izloženo je strujanju vazduha iz svih pravaca,a predstavlja značajnu orografsku prepreku naročito za vazdušna strujanja
iz pravca severozapada, preko severa do severoistoka, te ovde postoje povoljni uslovi za nešto povećanu
količinu padavina u odnosu na predele severno od ove oblasti.
Opštinu Sopot čini 16 katastarskih
opština, u kojima prema poslednjem popisu iz 2002. godine živi oko
21.000 stanovnika. Ovaj kraj pripaKVALITET ŽIVOTNE SREDINE GRADA BEOGRADA U 2012. GODINI
337
9. Opštine
dao je velikim imperijama. Od 1842
godine Sopot je središte Kosmajskog
sreza, a 2. jula 1955. godine stiče
svoju nezavisnost.
Statutom grada Beograda, oktobra
2008. godine dobija status gradske
opštine.
Od ukupne površine teritorije opštine Sopot koja iznosi 27.079 hektara
poljoprivredne površine su zastupljene sa oko 21.000 hektara od čega
individualno poljoprivredno gazdinstvo oko 19.200 ha a društveni odn. ostali oblici svojine oko 400
hektara. Od poljoprivrednih površina na oranice i bašte otpada 15600
ha, voćnjake 1600 ha, livade 1600 ha,
pašnjake 750 ha i vinograde 289 ha.
Učešće neplodnog zemljišta iznosi
4,8 % a šumskog 17,8%.
1. LEAP - ne postoji,
2. Izvori degradacije i zagađivanje životne
sredine:
Najveći deo teritorije gradske opštine Sopot odlikuje se očuvanom i
kvalitetnom životnom sredinom,
što je uglavnom posledica odsustva
većih izvora degradacijei zagađenja
životne sredine. Kao glavni problemi životne sredine mogu se izdvojiti: otpadne vode i postojanje nesanitarnih septičkih jama, divlje deponije i neplanska izgradnja.
Na teritoriji opštine ne vrše se merenja kvaliteta vazduha, te se opšta
ocena može izvesti na osnovu pregleda situacije na terenu, kao i literaturnih podataka. Generalno, kvalitet vazduha nije značajnije ugrožen,
osim u izvesnoj meri u zoni važnijih saobraćajnica (posebno autoputa), kao i pod uticajem energetskih
procesa u urbanoj sredini (kotlarnice, individualna ložišta). Značajnijih
industrijskih izvora zagađenja vazduha nema.
Monitoring kvaliteta površinskih
voda u opštini Sopot meri se samo
na reciRalji. U poslednjih sedam
338
godina, od četiri uzorka uzeta
tokom godine na reci Ralji, u proseku su dva u granicama II klase boniteta, dok od preostala dva, jedannajčešće odstupa od navedene klase
zbog izmenjenih mikrobioloških a
drugi zbog pojedinih fizičko-hemijskih parametara (ili zbog udružene
neispravnosti). U periodu 2003–2009.
g., kvalitet reke Ralje bio je nešto
lošiji tokom 2006. i 2008.godine, ali
generalno posmatrano, situacija je
relativno zadovoljavajuća.
Problem odvođenja otpadnih voda
predstavlja jedan od najznačajnijih
na teritoriji opštine. Kanalizacioni
sistem nije izgrađen na područjima
seoskih mesnih zajednica, a u Sopotu i Ralji ne pokriva čitavu teritoriju
naseljenog mesta. Pri tome je izvedena samo fekalna kanalizacija, dok
kišna kanalizacija nije uopšte izvedena. Gradske komunalne otpadne vode se ne prečišćavaju što predstavlja ozbiljan faktor ugrožavanja
zemljišta, površinskih i podzemnih
voda. Poseban problem predstavljaju i nesanitarne septičke jame.
Na osnovu podataka o ispitivanju
kvaliteta vode za piće u periodu
2005–2009. godine, može se zaključiti da kvalitet vode iz centralnog
vodovodnog sistema u Sopotu nije
zadovoljavajućeg kvaliteta, jer tokom
čitavog posmatranog perioda prevazilazi dozvoljeni limit za fizičkohemijsku i mikrobiološku neispravnost.
Zagađivanje zemljišta i podzemnh
voda se vrši usled ispuštanja zagađenih otpadnih voda iz domaćinstava, kao i usled postojanja brojnih
divljih deponija. Uz sve ovo, izraženo je neadekvatno korišćenje poljoprivrednog zemljišta i preterana primena hemijskih preparata u poljoprivrednoj proizvodnji, pre svega u
proizvodnji voća.
Upravljanje otpadom. Na teritoriji
gradske opštine Sopot poslovima
Zelena i stočna pijaca se nalaze u
naseljima Sopot i Ralja. Stočna pijaca funkcioniše u selu Nemenikuće,
samo tokom vašara. Potrebu za formiranje zelene i stočne pijace iskazalo je naselje Mali Požarevac.
U naseljima Popović, Dučina, Guberevac, Rogača, Mali Požarevac, Slatina, Parcani, Ralja, Đurinci i Sopot
postoji po jedno lokalno/seosko klasično groblje. U naseljima Drlupa,
Stojnik, Babe, Nemenikuće i Sibnica postoje dva groblja, a tri groblja
se nalaze u ataru sela Mala Ivanča.
Neka groblja je popunjena i neophodno je proširivanje ili formiranje
groblja na novoj lokaciji. Potrebu za
širenjem groblja imaju naselja Mala
Ivanča, Nemenikuće, Slatina, Sopot
i Đurinci.
Ukupne godišnje količine prikupljenog otpada (izmereno)
Komunalnog, osim kabastog otpada
Komunalnog kabastog otpada
Otpada iz preduzeća i ustanova (osim industrijskog)
Industrijskog otpada
Otpada sa javnih površina
Količina pojedinih vrsta otpada (procenjeno)
Papir
Staklo
Plastika
Guma
Metal (gvožđe, čelik)
Metal (aluminijum i dr.)
Organski otpad (hrana, lišće i sl.)
Građevinski otpad
Tekstil
Ostalo
Ukupno
Sav prikupljeni otpad odlaže se na
gradsku deponiju. Na teritoriji opštinepostoji 21 divlja deponija stalnog
i desetak deponija tzv. sezonskog
karaktera. Uopštini ne postoji urađen plan upravljanja otpadom.
9. Opštine
prikupljanja, odvoženja i odlaganja
otpada bavi se JKP „Sopot’’. Otpad
se prikuplja sa teritorije naseljenog
mesta Sopot, i delimično sa teritorije seoskih mesnihzajednica (Đurinci, Mala Ivanča, Ralja, Nemenikuće, Parcani, Popović, Mali Požarevac, Rogača, Dučina,Drlupa ,Slatina i
Sibnica). Takođe, JKP „Sopot’’ prikuplja otpad i sa sportsko-rekreativnog
centra u Babama, kao i na Kosmaju
(‘’Srbijašume’’). Otpad se ne prikuplja, a postoji potreba za tim, sa teritorija mesnih zajednica: Babe, Stojnik, Guberevac dok u preostalim
mesnim zajednicama postoji potreba za proširenjem obuhvata organizovanog odvoženja smeća na celu
teritoriju MZ. U organizovano prikupljanje otpada uključeno je 3.069
domaćinstava.
Količine t/god.
3.110
0,777
1,555
0,777
1,555
t/god.
2332
0,778
0,778
0,388
0,388
0,388
0,778
0,778
0,388
0,778
7,774
Na teritoriji opštine Sopot nalazi se
jedno zaštićeno prirodno dobro –
predeo izuzetnih odlika „Kosmaj’’,
koji jednim delom pripada i teritoriji opštineMladenovac. Zaštićeno
prirodno dobro obuhvata područ-
339
Sa vodoprivrednog aspekta na teritoriji opštine Sopot najrazvijeniji su
mreže i objekti za vodosnabdevanje naselja, dok su sistemi za odbranu od spoljnih i unutrašnjih velikih
voda, sistemi za evakuaciju otpadnih voda i melioracioni sistemi u
rudimentarnom stadijumu.
la naselja i delovi navedenih naselja koji nisu priključeni na gradski
vodovod delom se vodosnabdevaju iz lokalnih vodovoda. Kompletno naselje Guberevac se vodosnabdeva iz kopanih bunara. Udaljene
kuće za odmor i povremeno stanovanje takođe se vodosnabdevaju iz
bunara.
Opština Sopot se nalazi u malovodnom području Srbije tako da sa teškoćama uspeva da pokrije sadašnje
potrebe naselja. Lokalna izvorišta
su manjih izdašnosti. To su bunari:
„Jaki izvor’’ sa 14 l/s i „Nestorovac’’
u Popoviću, „Bulin potok’’, „Most’’
7l/s i „Reka’’ u Đurincima 2,5 l/s ,
„Selište’’ u Nemenikuću i „Drena’’ u
Ropočevu 1 l/s zatim SN5 - 12l/s, SN6
- 7l/s, SN12 - 1,5l/s, SN15 - 5l/s, SN14 5l/s i SN14-1- 3l/s.
Na Kosmaju postoji lokalni vodovod, koji se oslanja na izvorište
Vrelo. Sva izvorišta imaju definisanu zonu sanitarne zaštite, i čuvaju
se u budućnosti kao lokalna izvorišta, koja su bitna u havarijskim situacijama. U budućnosti naselja opštine Sopot će se povezati na Beogradski vodovod, odnosno na Mladenovački cevovod kod Malog Požarevca, sa odvojkom za Sopot (Regionalni vodovod „Makiš’’ – Mladenovac).
Većina naselja ima problem pouzdanog vodosnabdevanja u letnjem
periodu godine i to: Stojnik, Nemenikuće, Babe, Parcani, Mala Ivanča,
Rogača, Guberevac i Popović.
Vodosnabdevanje
Kanalisanje otpadnih voda
9. Opštine
je planine Kosmaj i njegovuneposrednu podgorinu. Ukupna površina prirodnog dobra iznosi 3514,50
ha,opštini Sopot pripada 1915,60 ha
(delovi katastarskih opština Rogača
iNemenikuće), a opštini Mladenovac
ostali deo.
Pod zaštitu je stavljen radi očuvanja i unapređenja živopisnih pejzažnihobeležja i nenarušenih primarnih predeonih vrednosti, šuma
i voda,raznovrsnosti i bogatstva biljnog i životinjskog sveta i staništa,
dobarakulturne baštine, kao i obezbeđenja održivog razvoja, odnosno
uređenja ikorišćenja prostora koji
ima prirodni, kulturno-istorijski,
turistički,rekreativni i poljoprivredni značaj. Ustanovljena su dva režima zaštite u granicama zaštićenog
područja, i to režim zaštite II stepena, na delu ukupne površine od
677,00 ha i režim zaštite III stepena
na ostalom prostoru, ukupne površine 2837,50 ha.
3. KORIŠĆENJE VODNIH RESURSA
3.1. Vodosnabdevanje
Vodoprivredna infrastruktura
Vodosnabdevanje naselja na teritoriji
opštine Sopot obavlja se iz više prostornotehničko-tehnoloških sistema
građenih i aktiviranih u različitim
vremenskim periodima. Na gradski sopotski vodovod, kojim upravlja JKP „Sopot’’ sa ukupno 5.510
priključaka, priključena su sledeća
naselja: Sopot, Đurinci, Mali Požarevac, Nemenikuće, Rogača,Sibnica,
Drlupa, Mala Ivanča i Ralja. Osta340
Na teritoriji opštine organizovani
sistem javne kanalizacije ima samo
opštinski centar naselja Sopot i mali
deo naselja Ralja. Sistem se razvija kao separacioni i ne pokriva sve
korisnike unaselju. Otpadne vode
se bez ikakvog tretmana ispuštaju u recipijent rekuSopočicu. Lokacija za buduće PPOV rezerviše se
u Đurincima, blizu Velikog Luga.
4. Korišćenje eneregetskih resursa
Sva naselja u opštini su elektrificirana i distributivna mreža je u dobrom
stanju. U toku je modernizacija distributivne mreže i objekata – zamena drvenih, sa betonskim stubovima
i postavljanje upletenih, samonosećih kablovskih snopova (SKS) distributivnih sistema. Poseban problem
predstavljaju nekadašnje „vikend
zone’’. U proteklih deset godina,
značajan broj „vikend kuća’’ se koristi za stalno stanovanje. Tokom zimskog perioda i dnevne vršne potrošnje javljaju se problemi u napajanju i korišćenju električnih uređaja u ovim domaćinstvima. Najlošija
situacija sa uličnim osvetljenjem je u
naselju Stojnik. Osim ovih zona problem sa elektrosnabdevanjem imaju
naselja: Sibnica i Mali Požarevac.
Krajem devedesetih godina prošlog
veka izvršena je sveopšta gasifikacija opštine. Rezultati su evidentni,
jer je smanjena potrošnja električne energije, fosilnih goriva za zagrevanje prostorija i značajno unapređena životna sredina. Stvoreni su
preduslovi za otvaranje proizvodnih pogona i razvijanje intenzivne
poljoprivredne proizvodnje.
9. Opštine
Kompletna sanitacija naselja Sopot,
sa izgradnjom separacionog kanalizacionog sistema i PPOV imaju prioritet, u okviru zaštite gornjih delova
sliva Velikog Luga.
Evakuacija otpadnih voda u ostalim
naseljima je posebno problematična.
Upotrebljene vode se izlivaju u primitivno izgrađene upijajuće septičke jame, zemljište i potoke, čime se
direktno zagađuju bunari namenjeni
vodosnabdevanju, izvori, zemljište i
vodotoci. Problem je evidentiran u
skoro svim naseljima: Babe, Ralja,
Parcani, Slatina, Mali Požarevac,
Nemenikuće, Drlupa, Sopot,Đurinci,
Stojnik, Sibnica, Rogača, Guberevac,
Dučina i Popović. Veliki problem
u naselju Sopot predstavlja nekompletna i neizgrađena kanalizacija, a
u naseljima Ralja i Babe postojeće
nehigijenske septičke jame.
Na osnovu podataka JKP „SOPOT”
za naselje Sopot priključeno je ukupno 1060 korisnika od toga 554
domaćinstava, privreda 151 i 329
priključaka smabenih zgrada, a za
naselje Ralja 26 ukupno od toga 24
domaćinstava i 2 priključka privrednih subjekata.
5.Stanje kvaliteta vazduha
Najveći deo teritorije gradske opštine Sopot odlikuje se očuvanom i
kvalitetnom životnom sredinom,
što je uglavnom posledica odsustva
većih izvora degradacijei zagađenja
životne sredine. Kao glavni problemi životne sredine mogu se izdvojiti: otpadne vode i postojanje nesanitarnih septičkih jama, divlje deponije i neplanska izgradnja.
Na teritoriji opštine ne vrše se merenja kvaliteta vazduha, te se opšta
ocena može izvesti na osnovu pregleda situacije na terenu, kao i literaturnih podataka. Generalno, kvalitet vazduha nije značajnije ugrožen,
osim u izvesnoj meri u zoni važnijih saobraćajnica (posebno autoputa), kao i pod uticajem energetskih
procesa u urbanoj sredini (kotlarnice, individualna ložišta). Značajnijih
industrijskih izvora zagađenja vazduha nema.
6. Stanje kvaliteta voda
Monitoring kvaliteta površinskih
voda u opštini Sopot meri se samo
na reci Ralji. U poslednjih sedam
godina, od četiri uzorka uzeta
tokom godine na reci Ralji, u proseku su dva u granicama II klase boniteta, dok od preostala dva, jedan
najčešće odstupa od navedene klase
zbog izmenjenih mikrobioloških a
341
9. Opštine
drugi zbog pojedinih fizičko-hemijskih parametara (ili zbog udružene
neispravnosti). U periodu 2003–2009.
g., kvalitet Ralje bio je nešto lošiji
tokom 2006. i 2008. godine, ali generalno posmatrano, situacija je relativno zadovoljavajuća. U toku je izrada projekta „Ekološko stanje u opštini Sopot, uzroci zagađivanja i kvalitet vode reke Veliki Lug”.
Problem odvođenja otpadnih voda
predstavlja jedan od najznačajnijih
na teritoriji оpštine. Kanalizacioni
sistem nije izgrađen na područjima
seoskih mesnih zajednica, a u Sopotu i Ralji ne pokriva čitavu teritoriju
naseljenog mesta. Pri tome je izvedena samo fekalna kanalizacija, dok
kišna kanalizacija nije uopšte izvedena. Gradske komunalne otpadne vode se ne prečišćavaju što predstavlja ozbiljan faktor ugrožavanja
zemljišta, površinskih i podzemnih
voda. Poseban problem predstavljaju i nesanitarne septičke jame.
Na osnovu podataka o ispitivanju
kvaliteta vode za piće u periodu
2005–2009. godine, može se zaključiti da kvalitet vode iz centralnog
vodovodnog sistema u Sopotu nije
zadovoljavajućeg kvaliteta, jer tokom
čitavog posmatranog perioda prevazilazi dozvoljeni limit za fizičko-
342
hemijsku i mikrobiološku neispravnost.
7. Stanje kvaliteta zemljišta
Zagađivanje zemljišta i podzemnh
voda se vrši usled ispuštanja zagađenih otpadnih voda iz domaćinstava, kao i usled postojanja brojnih
divljih deponija. Uz sve ovo, izraženo je neadekvatno korišćenje poljoprivrednog zemljišta i preterana primena hemijskih preparata u poljoprivrednoj proizvodnji, pre svega u
proizvodnji voća.
8. Buka
Ne postoje podaci.
9. Jonizujuće zraćenje
Ne postoje podaci.
10. rizik od industrijskog udesa
Ne postoje podaci
12. Opštinske odluke koje se odnose na
upravljanje otpadom i komunalne
delatnosti (odluke o čistoći,
komunalnim delatnostima, uređenju
pijaca i groblja)
Primenjuju se gradske odlike izuzev
odluke o grobljima i sahranjivanju.
9. Opštine
9.16. Gradska OpštinA LAZAREVAC
Tokom 2012. godine realizovane su
brojne aktivnosti koje su prepoznate
kao prioriteti prilikom analize stanja
životne sredine na teritoriji Gradske
opštine Lazarevac.
Neke od najznačajnijih aktivnosti
koje su realizovane u 2012. godini
su sledeće:
n
Ugovor
sa Geološkim zavodom Srbije o
realizaciji druge faze projekta „Nulti nivo
kvaliteta zemljišta opštine Lazarevac sa
ekogeološkog aspekta u funkciji zaštite
životne sredine”
Ovaj projekat razmatra zemljište, sa
njegovim višestrukim funkcijama i
mnogobrojnim uticajima na njega,
sagledavajući zemljište u kontekstu zaštite životne sredine sa ekogeološke tačke gledišta. Dosadašnja sporadična ispitivanja hemijskog
sastava zemljišta, jalovine i mulja iz
postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda, kao i atmosferskog taloga,
ukazuju na kontaminaciju zemljišta.
Za donošenje ocene o stepenu zagađenosti zemljišta nedostaju detaljna
i sistematska ispitivanja, što je predmetni zadatak ovog projekta.
Poštujući široku definiciju zemljišta, koja uključuje sve relevantne
aspekte zemljišta, ne prioritizuje ni
jedan izvor zagađenja, niti tip zemljišta dajući aktuelni, sistematski presek stanja fizičko-hemijskog kvaliteta zemljišta, identifikujući i kvantifikujući hemijsku degradaciju zemljišta kao i procenu mogućnosti njenog
transporta kroz zemljište obzirom
na fizičke osobine i geološke uslove terena.
Druga faza projekta predviđa nastavak radova koncepcijom i metodologijama istraživanja konsistentnim
sa primenjenim u prethodnoj istraživačkoj fazi, a koji su predviđeni
Glavnim projektom. Zapravo, pro-
jektuje se 26 lokacija uzorkovanja,
što daje ukupno 52 uzorka (dubine
do 10cm i 30-50cm). Dobijeni rezultati koncentracija hemijskih elemenata analiziraju se u odnosu na važeću domaću i stranu zakonsku regulativu.
Rezultati prve i druge faze prostorno se nadovezuju u prilog celokupne
interpretacije kvaliteta zemljišta GO
Lazarevac kao komparativni podaci
čija će analiza pružiti zaključke i preporuke o stanju i uticaju na životnu
sredinu (javno zdravlje, poljoprivredu, šumarstvo, prostorno planiranje,
zaštitu vodenih resursa, itd).
n
Aktivnosti
na realizaciji projekta
izgradnje Regionalne sanitarne
deponije sa centrom za reciklažu čvrstog
komunalnog otpada u Kaleniću
GO Lazarevac je u projekat izgradnje regionalnog centra za upravljanje otpadom „Kalenić” uključena od
samog početka. Važan i neophodan
korak za nastavak realizacije ovog
projekta predstavljalo je osnivanje
Regionalnog preduzeća Eko Tamnava d.o.o., koje je osnovano potpisivanjem međuopštinskog sporazuma. Sporazum o osnivanju preduzeća potpisali su predstavnici Valjeva,
Uba, Lajkovca, Ljiga, Mionice, Osečine, Vladimiraca, Koceljeve, Barajeva, Obrenovca i Lazarevca, dok sve
opštine potpisnice ovog sporazuma
imaju svoj udeo u vođenju pomenutog preduzeća.
Zapravo, osnivanje Regionalnog preduzeća Eko Tamnava d.o.o. Ub omogućilo je da se izvrši transfer zemljišta sa EPS-a na pomenuto preduzeće koje će za vreme trajanja projekta
voditi kompletno poslove iz oblasti
investicija.
Na osnovu prethodne saglasnosti
gradova i opština, resornog Mini-
343
9. Opštine
starstva i operatera - REC „EkoTamnava” d.o.o. Ub donet je projektovan Plan finansiranja i utvrđena je
dinamika pripreme tehničke dokumentacije čime su se ispunili uslovi
za donaciju bespovratnih sredstava
IPA fonda u iznosu od oko 17 miliona evra za realizaciju čitavog projekta.
Takođe je utvrđena neophodna
dokumentacija za realizaciju projekta koju je potrebno evoluirati kako bi
se ista mogla kompletirati i sa lokacijskom dozvolom predati Republičkoj revizionoj komisiji i to;
n Urbanistički
projekat
n Projekat
preparcelacije i parcelacije
n Dopunske
geodetske i geološke
podloge
n Analiza
varijantnih rešenja sa tehno-ekonomskom analizom i usvajanjem najpovoljnijeg rešenja
n Idejni
projekat regionalne deponije
za izabrano varijantno rešenje
n Studija
opravdanosti za regionalnu deponiju „Kalenić” usaglašena
sa Idejnim projektom
n Studija
o proceni uticaja Idejnog
projekta regionalnog centra na
životnu sredinu
Učešće i podrška gradske opštine
Lazarevac akciji „Očistimo Srbiju”
n
Pod pokroviteljstvom Ministarstva
životne sredine, rudarstva i prostornog planiranja i ove godine je
u subotu 9. juna 2012. godine sa
početkom u 9,00 časova sprovedena
volonterska akcija „Očistimo Srbiju” pod nazivom „Veliko spremanje
Srbije”. Na više lokacija na teritoriji
gradske opštine Lazarevac, organizovano je čišćenje zelenih površina i
deponija komunalnog otpada.
Za sve učesnike akcije bile su obezbeđene rukavice i kese za smeće, a u
okviru ovogodišnje akcije na teritoriji gradske opštine Lazarevca učešće je uzelo 460 volontera, koji su u
344
subotu prikupili 930 kesa smeća i
120 m³ komunalnog otpada.
Tokom akcije čišćene su deponije u
Velikim Crljenima, Stepojevcu, Vreocima, na Ibarskoj magistrali, kao i
zelene površine u blizini osnovnih
škola u Lazarevcu, Stepojevcu, Junkovcu i Dudovici.
Pored ovih divljih deponija, građani su čistili i lokacije u Šušnjaru i
Dudovici, kao i zelene površine kod
Železničke stanice u Vreocima. Đaci
osnovne škole „Vojislav Voka Savić”
uređivali su prostor oko svoje škole,
Gimnazije i Tehničke škole i pri tom
skupili oko 50 džakova smeća.
Ove godine prioritet su imale divlje deponije i zapušteni prostori koje
su građani prethodno prijavljivali na
sajtu Ministarstva životne sredine,
rudarstva i prostornog planiranja.
Podršku ovogodišnjoj akciji je u
koordinaciji sa Sektorom za zaštitu
životne sredine RB „Kolubara”, pružilo i PD RB „Kolubara”, koje je ustupilo mehanizaciju za čišćenje divlje deponije u Stepojevcu. Učešće u
ovoj akciji na teritoriji naše opštine uzelo je i javno preduzeće „Putevi Srbije” čije su mašine čistile jednu
od većih divljih deponija na Ibarskoj
magistrali.
Članovi udruženja „Naše ognjište” i
štićenici duhovne zajednice „Zemlja
živih” iz Brajkovca, učestvovali su u
čišćenju prostora duž Ibarske magistrale kod Lazarevca i na taj način
se pridružili projektu „Spremanja
Ibarske magistrale”. Ovaj projekat
sproveden je kao sastavni deo akcije „Očistimo Srbiju” sa ciljem da se
ukloni otpad duž Ibarske magistrale koja prolazi kroz nekoliko beogradskih opština. Pomenuti projekat sprovodilo je udruženje Sanitarno ekološko društvo „SAN EKO” iz
Beograda, a gradska opština Lazarevac se priključila organizacijom
čišćenja jednog dela magistrale, i to
na ulazu u Lazarevac.
n
Kapitalna
ulaganja u sistem daljinskog
grejanja na području gradske opštine
Lazarevac
Na teritoriji Gradske opštine Lazarevac pored postrojenja „Kolubara
Prerada” u kojima se obavlja proces
sušenja uglja, lociranim u Vreocima
i postrojenja Termoelektrane u Velikim Crljenima, uzroci koji utiču na
kvalitet ambijentalnog vazduha su
još i saobraćaj i individualna ložišta.
Dosadašnjim monitoringom kvaliteta vazduha utvrđeno je da je imisija taložnih materija viša tokom
zime nego tokom leta iz razloga što
su zimi kućna ložišta znatno aktivnija. Toplifikacionim sistemom, koji
se svake godine širi, nisu obuhvaćena domaćinstva u svim naseljima
u opštini, a procenjuje se da je na
postojeću mrežu samo oko 10% individualnih domaćinstava priključeno
na daljinsko grejanje.
Konstantan razvoj, proširenje, unapređenje i modernizacija toplifikacionog sistema, kao i orijentacija
na daljinsku toplifikaciju u opštini
Lazarevac predstavlja jedan od prioriteta, ne samo u smislu racionalne potrošnje energenata, već i u smislu manjeg aerozagađenja životne
sredine prouzrokovanog individualnim ložištima i malim kotlarnicama.
Rezultati merenja pokazuju prekoračenja granične vrednosti zagađujućih materija u vazduhu tokom grejne sezone iz razloga što kućna ložišta za ogrev koriste u najvećoj meri
lignit manje kalorijske vrednosti sa
visokim sadržajem sumpora. Shodno svemu navedenom priključenjem
novih domaćinstava na toplifikacioni sistem svakako će se smanjiti nivo
zagađujućih materija i njihovo prisustvo u vazduhu.
JP „Toplifikacija” Lazarevac, čija
je osnovna delatnost održavanje,
razvoj i proširenje toplifikacionog
sistema na teritoriji GO Lazarevac, je
tokom 2012. godine na sistem daljinskog grejanja priključilo 700 novih
korisnika, 124 individualna objekta i
23 stambene zgrade, odnosno obezbeđeno je 15.000 metara kvadratnih novog grejnog prostora. U 2012.
godini JP „Toplifikacija” je instalirala dodatnih 4,5 kilometara cevi na
postojeći toplifikacioni sistem čime
se u značajnoj meri utiče na kvalitet
vazduha i životne sredine u opštini
Lazarevac.
n
9. Opštine
Koordinacija aktivnosti u akciji
„Veliko spremanje Srbije” ove godine bila je u okviru Projektnog centra
gradske opštine Lazarevac.
Revitalizacija
i izgradnja novih sistema za
prikupljanje, odvođenje i prečišćavanje
otpadnih voda i izgradnja novih
kapaciteta za vodosnabdevanje naselja
Adekvatno prikupljanje, odvođenje i
prečišćavanje otpadnih voda na teritoriji opštine Lazarevac, koje predstavlja osnovni korak u sprečavanju zagađenja vodnih resursa, bio
je jedan od prioriteta u 2012. godini.
Kanalizaciona mreža u opštini Lazarevac ne postoji u svim naseljima.
Gradsko područje sa prigradskim
naseljima obuhvaćeno je sa oko 50%
primarne kanalizacione mreže, dok
se sakupljene otpadne vode direktno
ispuštaju u prirodne recipijente. Prigradska naselja, kao i deo Lazarevca,
su „pokriveni” sa septičkim jamama koje su većinom vodopropusne.
Deo postojećih fekalnih kanala nisu
zadovoljavajući u pogledu kapaciteta
prijemne i transportne moći otpadnih voda, tako da ih je potrebno
rekonstruisati. Rekonstrukcijom i izgradnjom novih
sistema za prikupljanje, odvođenje i
prečišćavanje otpadnih voda postiže
se kvalitetnije funkcionisanje kanalizacionog sistema koje direktno
utiče na poboljšanje stanja kvaliteta
vode u vodotokovima i nalazištima
podzemnih voda.
345
9. Opštine
Na teritoriji GO Lazarevac distributivna vodovodna mreža je stara,
sa visokim procentom gubitaka, što
dosta otežava racionalnu potrošnju
vode i dovodi do prekomerne eksploatacije resursa. Kako bi se rešio ovaj
problem u 2012. godini je urađen
Program sanacije i analiza proizvodnje, potrošnje i gubitaka vode na
vodovodnom sistemu „Lazarevac”,
po kojem se pristupilo izvođenju
radova na sanaciji gubitaka vodovodne mreže. Izgradnja sekundarne mreže za ugrožena naselja i priključivanje što većeg broja stanovništva na javne sisteme vodosnabdevanja doprinosi povećanju dostupnosti
kvalitetne vode i očuvanju prirodnih resursa.
Tokom 2012. godine JPKP „Lazarevac” - Sektor za održavanje i izgradnju vodovodne mreže bio je angažovan na izgradnji novih vodovodnih
linija, sanaciji kvarova, održavanju
primarne i sekundarne vodovodne
mreže i vodovodnih instalacija. Na
spoljnim vodovodnim instalacijama,
magistralnim cevovodima i distributivnoj mreži urađeno je ukupno 1752
intervencije.
U 2012. godini izvršena je izgradnja
i rekostrukcija vodovodnih linija u
dužini od 7.262 metara prečnika od
Ø 23,41mm do Ø 225mm.
U ovom periodu izvršena je izgradnja i rekonstrukcija kanalizacionih
linija u dužini od 2.172 metra prečnika od Ø 225mm do Ø 400mm,
a postavljeno je i 423 metra kišne
kanalizacije.
Dva vodovodna podsistema „Nepričava” i „Peštan” proizveli su 7.076.158
metara kubnih vode, što je za 20%
manje od planiranog usled nedostatka sredstava za bušenje novih bunara radi povećanja kapaciteta pomenutih izvorišta. Kvalitet isporučene
vode, u skladu sa sprovedenim analizama, je bio na zadovoljavajućem
nivou.
346
n
Realizacija
projekta „In2wood” –
proizvodnja biomase na rekultivisanim
površinama Rudarskog basena „Kolubara”
Projekat omogućava saradnju sa
Nemačkim partnerima u okviru
istraživačkog projekta postavljanja ogleda pošumljavanjem brzorastućim drvrenastim vrstama. Ovaj
ogled će proširiti istraživanja podizanja plantaža kratke ophodnje za
proizvodnju biomase za energiju,
koje je već započet u okviru površina rasadnika Baroševac a koji je
podržan u okviru projekata Ministarstva nauke i tehnološkog razvoja
Republike Srbije.
U Lazarevcu je 20. aprila 2012. godine, u Direkciji PD RB „Kolubara”
održan okrugli sto na temu „Mogućnost proizvodnje biomase na površinskim kopovima lignita”.
Na skupu je istaknuto da ovakvi
projekti predstavljaju primer otvorenosti PD RB „Kolubara” ka novim
izazovima i novim tehnologijama
u cilju smanjenja negativnih uticaja na životnu sredinu kao i primer
prilagođavanja rudarstva savremenim tokovima u ovoj oblasti. Pored
toga, naglašeno je da zamena određene količine uglja biomasom kao
gorivom u srpskim termoelektranama, treba da bude državni projekat,
jer bi se na taj način i uz povećanje
energetske efikasnosti, emisija SO2
smanjila za 15 do 20 procenata.
Uz predstavnike institucija iz Nemačke i Austrije, koje su uključene u projekat „In2wood”, skupu u Lazarevcu
su prisustvovali i predstavnici misija Organizacije za evropsku bezbednost i saradnju (OSCE) i Ujedinjenih
nacija za razvoj (UNDP) u Srbiji, kao
i predstavnici ministarstava životne sredine, rudarstva i prostornog
planiranja, infrastrukture i energetike, poljoprivrede trgovine, šumarstva i vodoprivrede Srbije, Instituta za šumarstvo, Instituta Vinča,
Šumarskog i Poljoprivrednog fakul-
„Hugo” u blizini Gelzenkirhena u
Nemačkoj.
Završetkom projekta će se međusobnom razmenom stečenih iskustava
dobiti rezultati koji će pokazati koje
brzorastuće vrste i pod kojim uslovima primene mogu dati najveće prinose ukoliko se pokrene masovna
produkcija na rekultivisanim površinama.
9. Opštine
teta, Sekretarijata za životnu sredinu Beograda i druge brojne zvanice.
Uz prethodno zasađenih oko 1.600
sadnica brzorastuće šume, na oglednoj parceli u Junkovcu 20. aprila
2012. godine je, u okviru projekta
„In2wood”, počelo formiranje novog
energetskog zasada sa 5.000 kontejnerskih sadnica austrijske kompanije „Lieco und Liechtenstein Energie”, iste vrste koje su posađene na
prostoru oko nekadašnjeg rudnika
9.17. Gradska OpštinA Obrenovac
Vazduh
Stanje životne sredine u Obrenovcu, u pogledu kvaliteta vazduha,
praćeno je kontinualnim merenjima
parametara aerozagađenja na mernim stanicama: u O. Š. „Jefimija”, O.
Š. Grabovac, „Centar” i na deponiji
pepela TENT B.
Automatska merna stanica u O.Š.
„Jefimija” je počela sa radom 9. maja
2006. godine i u njoj se mere se sledeći parametri: NO, NO2, NOx, SO2 i
PM10. U julu 2010. počinje sa radom
merna stanica „Grabovac”. Najpre
samo kao meteorološka stanica, da
bi se kasnije merili i SO2 i PM10.
Od februara 2011., u okviru Državne mreže Agencije za zaštitu životne sredine, u Obrenovcu počinju sa
radom još dve merne stanice, jedna
u Ušću, pored deponije TENT B i
druga u centru grada na najprometnijoj raskrsnici kod mosta na Kupincu. Merna stanica na deponiji je do
pred kraj 2012. godine merila sledeće parametre. NO, NO2, NOx, SO2
i SO i neizvesno je da li će nastavi-
ti sa radom, dok se u mernoj stanici „Centar” mere sledeći parametri: NO, NO2, NOx, SO2, SO, PM10,
PM2.5, ozon, benzen, toluen, p-ksilen i o-ksilen. U svim stanicama se
mere i meteorološki parametri (temperatura, pravac i brzina vetra, relativna vlažnost vazduha i atmosferski pritisak)
Na osnovu Uredbe o uslovima za
monitoring i zahtevima kvaliteta
vazduha (Sl. glasnik RS br. 11/2010.)
utvrđene su granične vrednosti imisije i tolerantne vrednosti polutanata. Za Obrenovac su najinteresantnija tri osnovna parametra: sadržaji suspendovanih čestica PM10, SO2
i NO2,
Za preciznu ocenu kvaliteta vazduha i kretanje tri najvažnija parametra aerozagađenja - PM10, NO2 i SO2,
u proteklom periodu su nam bila
dostupna reprezentativna merenja
koja su realno prikazala stanje kvaliteta vazduha u Obrenovcu. Kako je
koncentracija azotdioksida uvek bila
ispod maksimalno dozvoljene kon-
347
milion tona uglja, koji u sebi ima
oko 190.000 tona sumpora. Približno
polovina sumpora se u vidu sufida
veže za pepeo i šljaku, dok se druga
polovina emituje u atmosferu u obliku SO2. Prema Uredbi o uslovima
za monitoring i zahtevima kvaliteta
vazduha, granična vrednost imisije,
za SO2 je 0,125 mg/m3 i ne sme biti
prekoračena više od 3 puta u toku
kalendarske godine. U tabeli 2 vidimo da je tokom 2011. godine na jednom mestu došlo do prekoračenja
ovog uslova.
Suspendovane čestice u vazduh dospevaju kao produkt sagorevanja ili
sa izduvnim gasovima motora sa
unutrašnjim sagorevanjem. Iako je
TENT dominatni zagađivač suspendovanim česticama, ne treba zanemariti saobraćaj. U zimskom periodu, individualna ložišta mogu imati
veliki doprinos zagađenju suspendovanim česticama, posebno kada
je nizak atmosferski pritisak. Prema
Uredbi o uslovima za monitoring i
zahtevima kvaliteta vazduha, granična vrednost imisije, za PM10 je
0,05 mg/m3 i ne sme biti prekoračena
više od 35 puta u toku kalendarske
godine. U tabeli 1 vidimo da je ovaj
kriterijum premašen, te da imamo
9. Opštine
centracije, u sledećim tabelama ćemo
prikazati samo 2 parametra.
Već smo rekli da merenja u predhodne 3 godine nisu zabeležila ni
jedno prekoračenje sadržaja azotovih oksida. NO2 nastaje na visokim
temperaturama, na primer u motorima sa unutrašnjim sagorevanjem.
Obzirom da je temperatura u ložištima kotlova termoelektrana relativno
niska, odnosno nedovoljna za sintezu NO2, to znači da azotovi oksidi
uglavnom potiču od drumskog saobraćaja. Do 1999 godine je Namenska proizvodnja u „Prvoj Iskri” u
Briču emitovala značajne količine
NO2, poreklom od nitracije u procesu proizvodnje trotila.
Sumpordioksid je takođe produkt
rada motora sa unutrašnjim sagorevanjem. Pored saobraćaja i Termoelektrane emituju SO2, posebno kada
se koristi mazut za pokretanje blokova, ili za povećanje entalpije goriva. Mazut sadrži mnogo više sumpora od lignita, posebno ovog iz
kolubarskog basena, koji na sreću, u
poređenju sa drugim sličnim ugljevima, ima relativno mali sadržaj
sumpora. Bez obzira na mali sadržaj sumpora, godišnje se u obrenovačkim termoelektranama sagori 31
Tabela br. 1. P
regled prekoračenja GVI srednjih dnevnih vrednosti PM10,
Jefimija Godina br. mere prekora
nja
čenje
2010.
346
58
2011.
323
136
2012.
269
178
centar br. mere prekora
%
nja
čenje
16,8%
29
15
42,1%
364
160
66,2%
316
75
%
51,7%
44,0%
23,7%
Tabela br. 2. Pregled prekoračenja GVI srednjih dnevnih vrednosti SO2
Jefimija
Godina br. mere prekora
nja
čenje
2010.
340
2011.
342
4
2012.
326
348
centar br. mere prekora
%
nja
čenje
0%
29
1,2%
356
3
0%
324
-
%
0%
0,8%
0%
Vode
Stanje reka, sa stanovišta zaštite
životne sredine, je zadovoljavajuće.
Sava je najčešće u rangu II kategorije, što znači da se može koristiti za
sport i rekreaciju. Kolubara je samo
ponekad u II kategoriji, i ne preporučuje se kupanje u njoj.
Sa kanalima je stvar sasvim drugačija. Voda u kanalima koji ne prolaze kroz naselja je relativno čista, dok
bi za vodu kanala Kupinac i Tamnava, koji prolaze kroz naš grad, pre
mogli reći da su to fekalni kolektori
na otvorenom.
Najveća obrenovačka reka je severna
granica opštine. Sava ulazi na teritoriju Obrenovca u selu Ušće na ušću
Vukodraža u Savu, a napušta našu
opštinu posle 38,5 Km u ataru sela
Mala Moštanica, na mestu koje se
zove Duboko. Ovde je Sava najuža,
svega 220 m, i samim tim i najdublja.
Kolubara se uliva u Savu u poznatom izletištu Zabran. Kolubara teče
kroz opštinu Obrenovac ukupnom
dužinom od oko 27,3 km, od čega
14,7 km svojim koritom, od ušća u
Savu do ušća Peštana u Kolubaru,
a ostatak od 12,6 km Kolubara teče
koritom Peštana. Kolubara je uvedena u korito svoje pritoke zbog
izmeštanja njenog korita na prostoru površinskog kopa REIK Kolubara.
Staro, napušteno korito Kolubare, je
najvećim delom godine suvo.
Treća obrenovačka reka, Tamnava,
je u stvari kanal koji je preostao od
nekadašnjeg toka ove reke. Tamnava je naime uvedena u staro korito
Kolubare, uzvodno od ušća Peštana. Tamnava je istovremeno granica opština Obrenovac i Ub, odnosno
teritorije Gradova Beograda i Valjeva. Ova granica se proteže od ušća
reke Ub u Tamnavu, do ušća Tamnave u Kolubaru, ukupne dužine 10,7
Km. Kanal Tamnava, koji je prokopan starim koritom Tamnave, prolazi kroz sam grad Obrenovac i sada
prikuplja atmosferske i podzemne
vode. Uveden je u Kolubaru preko
crpne stanice Zabreške livade.
Praćenje kvaliteta vodotoka Save i
Kolubare od 11. marta 2011. godiKVALITET ŽIVOTNE SREDINE GRADA BEOGRADA U 2012. GODINI
9. Opštine
permanetno zagađenje vazduha u
većem obimu i u više navrata.
Ciljana merenja sadražaja olova u
2012. godini nije bilo, ali možemo
predpostaviti da su vrednosti iznad
dozvoljenih. Ovo možemo zaključiti na osnovu ranijih merenja, kada
je koncentracija Pb dostizala vrednost od preko 0,76 mg/m3, što predstavlja ogromno prekoračenje obzirom da granična vrednost imisije za
olovo, u naseljenim mestima, iznosi
0,001mg/m3.
Isto možemo predpostaviti i za hrom
i mangan, obziraom da je su ranija
merenja koncentracije hroma pokazala 17 puta veća odstupanja od
dozvoljene vrednosti. Maksimalna vrednost koncentracije mangana
iznosi 518,4ng/m3, dok je granična
vrednost imisije 1ng/m3.
Arsen se neprekidno emituje uz
dimnjaka TENT i možemo ga naći
u taložnim materijama i na filterima
uređaja za merenje sadržaja suspendovanih čestica.
Na kraju da sumiramo, najveći izvori aerozagađenja na teritoriji opštine
Obrenovac su: industrijska postrojenja (TENT), saobraćaj, individualna
ložišta, stočne farme i alergene biljke. Najvažnije zagađujuće materije
poreklom od industrije, individualnih ložišta i saobraćaja su: suspendovane čestice, SO2, ugljovodonici,
teški metali i benzo(a)piren
Ne treba zanemariti emisiju gasova sa efektom staklene bašte a to su
CO2 iz TENT i metan koji se emituje
sa stočnih farmi.
Od biljaka sa alergenim dejstvom na
ovom području najzastupljenija je
ambrozija.
349
9. Opštine
ne prešlo je u nadležnost Agencije za zaštitu životne sredine, ranije
su to činili Gradski zavod za javno
zdravlje iz Beograda i Republički
hidrometeorološki zavod. Prema
ovim merenjima, Sava je u protekle
3 godina bila u II i III klasi boniteta. Od 92 ispitivanja, 51 puta je bila
u II klasi boniteta, što je 55%. Najčešći uzrok odstupanja kvaliteta je bio
zbog bakteriološke neispravnosti u
28% slučajeva, dok je fizičko-hemijska neispravnost zabeležena u 26%
slučajeva.
Kolubara je u protekle 3 godine bila
u II, III i IV klasi boniteta. Od 48
merenja samo u 11 slučajeva je bila u
II klasi, što je 23%. Najčešća odstupanja su zabeležena kod fizičkohemijskih parametara, u 67% slučajeva, a u 50% slučajeva, bilo je i mikrobiološkog odstupanja.
Ukupna dužina kanala na teritoriji Obrenovca je oko 460 km. Voda iz
kanala se preko crpnih stanica prebacuje u reke: Savu (3), Kolubaru (2)
i Trstenicu (1 crpna stanica). Kvalitet voda u kanalima se ne kontroliše.
Osnovna uloga kanala je odvođenje
viška vode, bilo da potiče od atmosferskog taloga, bilo da su u pitanju
podzemne vode. Brigu o kanalima
na teritoriji Obrenovca vodi JVP Beogradvode.
Nivo podzemnih voda varira u zavisnosti od vodostaja na Savi i Kolubari. Debljina vodonosnih naslaga je
promenjiva i kreće se od 5-15 m. Najmanja je u južnom delu, a u centralnom delu iznosi od 10-12 m. U zoni
severno prema Savi, gde se nalazi
najveći broj bunara, debljina peskovito - šljunkovitih naslaga mestimično prelazi 15 m. Gornji sloj zemljišta je slabo vodopropusan i njegova
debljina varira od 2-7 m, lokalno i do
12,6 m. Najčešća debljina ovog sloja
je 4-6 m. Podzemne vode se eksploatišu za zalivanje i vodosnabdevanje
350
Snabdevanje vodom stanovništva i ostalih korisnika vodovodnog sistema grada Obrenovca vrši
iz dva pravca: iz podzemnih izdana – bunara (izvorište Vić bare na
Zabrežju) i iz vodozahvata toka reke
Save u Bariču.
Izvorište „Vić bare”, koje se koristi za vodosnabdevanje GO Obrenovac, nalazi se u aluvijalnoj ravni na
desnoj obali Save, u naselju Zabrežje udaljenom 4km severno od Obrenovca.
Eksploatacija podzemnih voda na
izvorištu vrši se od 1963. godine
uz povećanje broja bunara na izvorištu u skladu sa razvojem grada,
odnosno porastom potreba za kvalitetnom vodom za piće. Danas se
eksploatacija vrši pomoću 30 cevastih bunara i dva bunara sa horizontalnim drenovima - jedan tipa
„Ranney” i drugi izrađen po tehnologiji „Preussag”. Bunari su locirani u meandru reke Save: 21 cevasti bunar se nalazi u branjenom
području, a 9 cevastih bunara, Reni
bunar i Projsag bunar se nalaze u
zoni inundacije.
Postrojenje u Bariču koristi površinsku vodu iz vodotoka reke Save i
ima kapacitet oko 165 l /s pitke vode.
Oba sistema su povezana preko
veznog cevovoda čiste vode, Obrenovac – Barič, i na taj način čine
jedinstven, složen, sistem vodosnabdevanja sa dva izvorišta i dva
postrojenja za tretman vode za piće,
čije se čiste vode mešaju i daju kvalitetnu vodu za piće.
U ovom trenutku pored većeg dela
opštine koji se snabdeva kvalitetnom pitkom vodom iz fabrika za
preradu vode, postoji i deo koji nije
priključen na vodovodnu mrežu:
Vukićevica, Piroman, Trstenica, Brović, Ljubinić, Orašac i deo Baljevca.
Na području Obrenovca postoje 2
tipa izdani: Zbijeni tip izdani u okvi-
9. Opštine
Najveći zagađivač reka u našoj opštini je gradska kanalizacija. Trenutno
se sve upotrebljene (fekalne) vode
bez ikakvog tretmana ispuštaju u
Kolubaru nizvodno od kolubarskog
mosta. Individualna domaćinstva
ponekad prelive iz septičkih jama
izlivaju u obližnje kanale. AD Dragan Marković, sa farmama u Ratarima, Mladosti, Stublinama i Orašcu su jedan od većih tačkastih zagađivača koji emituju veliku količinu amonijaka u podzemne vode, a
ponekad i u kanalsku mrežu. TENT
sa termalnim zagađenjem Save je
specifičan zagađivač. Ne možemo da
ne pomenemo malu privredu i individualne farme, koji takođe značajno
utiču na kvalitet voda. U GO Obrenovac ne postoji katastar zagađivača
podzemnih i površinskih voda.
ru peskovito - šljunkovitih aluvijalnih sedimenata i uslovno bezvodni delovi terena u okviru aluvijalnih
glina i laporovito - glinovitih pliocenskih naslaga.
Prihranjivanje vodonosnog sloja,
vrši se najvećim delom iz Save i
Kolubare. Otuda i nivo vode u bunarima varira u zavisnosti od vodostaja. Bunari bliže Rekama, brže reaguju na promenu nivoa, dok udaljeniji
bunari reaguju sa zakašnjenjem i do
nekoliko nedelja.
Izdan se manjim delom prihranjuje na račun padavina. Bez obzira što
je površinski sloj slabo vodopropustan, reljef je takav, da atmosferske
vode često leže i po nekoliko dana
na površini. To daje vodi dovoljno
vremena da prodre u dublje slojeve.
Tabela br. 3. rezultati ispitivanja vode Kolubare na lokaciji uzvodno, 2012. i 2013.
Parametar
Datum
Temperatura
Boja (opisno)
Miris
Mutnoća
Izgled
pH
Rastvoreni kiseonik
HPK
potrošnja
KMnO4
BPK5
Specifična provodljivost
Suvi ostatak
(nefiltr.)
Suspendovane
materije
Sedimentne
materije
Amonijum jon
Merna jed.
Uzorak 1
Uzorak 2
Uzorak 3
Uzorak 4
17. 01. 2013.
11. 09. 2012.
14. 09. 2012.
07. 09. 2012.
NTU
10.0
žuta
bez
20.73
zamućena
8.00
21.1
Bl. žuta
bez
5.91
Bl. mutna
8.17
mg/l
5.2
4.1
4.2
4.1
mg O2/l
49.18
73.77
16.33
48.19
mg/l
27.18
12.64
10.37
6.32
mg O2/l
16.5
7.0
3.9
4.5
mS/cm
380
460
530
520
mg/l
436.0
452.0
410.0
390.0
mg/l
77.0
<15.0
<15.0
<15.0
ml/l
<0.1
<0.1
<0.1
<0.1
mg
NH4+/l
1.56
0.20
0.33
0.19
19.6
22.8
Bl. žuta
Bl. žuta
bez
bez
15.42
5.66
Bl. mutna Bl. mutna
7.92
8.15
351
9. Opštine
Nitriti
Nitrati
Hloridi
Sulfati
Fosfati
Sadržaj anjonskih tenzida
Fenoli
Ukupan azot
Ukupan fosfor
Masti i ulja
Gvožđe
Hrom (ukupni)
Olovo
Kadmijum
Bakar
Cink
Živa
Nikl
Benzen
Toluen
Etilbenzen
Ksilen
mg
NO2-/l
mg
NO2-/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg N/l
mg P/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
µg/l
µg/l
µg/l
µg/l
<0.005
<0.005
<0.005
<0.005
13.89
2.51
3.67
1.82
14.31
64.20
<0.020
32.07
48.06
<0.020
43.95
79.50
<0.020
30.99
60.42
<0.020
<0.03
0.04
<0.03
0.61
<0.003
3.65
0.17
2.7
<0.05
<0.05
<0.002
<0.0002
<0.05
0.01
<0.001
<0.003
<1.0
<1.0
<1.0
<1.0
<0.003
0.74
<0.005
<1.4
<0.05
<0.05
<0.002
<0.0002
<0.05
<0.005
<0.001
<0.003
<1.0
<1.0
<1.0
<1.0
<0.003
1.12
<0.005
2.1
<0.05
<0.05
<0.002
<0.002
<0.05
<0.005
<0.001
<0.003
<1.0
<1.0
<1.0
<1.0
<0.003
0.57
<0.005
<1.4
<0.05
<0.05
<0.002
<0.0002
<0.05
<0.005
<0.001
<0.003
<1.0
<1.0
<1.0
<1.0
Rezultati ovih ispitivanja pokazali su da je voda Kolubare u svim
ispitivanjima bila van klase, najčešći uzrok su boja, rastvoreni kiseonik, biološka potrošnja kiseonika,
hemijska potrošnja kiseonika, sadržaj nitrata i Amonijum jona.
Kanalizacioni sistem kišne kanalizacije je decentralizovan i ima 16 ispusta. Kanalizaciona mreža je izgrađena samo u naseljima na levoj obali
Kolubare. Najveću deo mreže je u
gradu. Površina sliva, koji je obuhvaćen kišnom kanalizacijom, u KO
Obrenovac je 171 ha od 624,3 ha, što
iznosi 27,4% površine. Ako gledamo samo urbani deo grada, onda je
nepokriveni deo 113,8 ha, što iznosi 18,1%. Kišna kanalizacija je izgrađena delom i u okolnim selima, tako
352
da u Rvatima kanalizacija pokriva
159,7 ha od 309,9 ha, što je 51,3%. Na
Zabrežju, Belom Polju, i Urovcima su
samo neznatni delovi pokriveni kišnom kanalizacijom.
Kanalizacija za upotrebljene vode
pokriva najveći deo Obrenovca i
delove naselja koja gravitiraju ka
Obrenovcu. Ukupan broj stanova
priključenih na gradsku kanalizaciju
je oko 20.000. Kanalizacioni sistem
je centralizovan i ima samo jedan
ispust u Kolubaru, koja je krajnji
recipijent upotebljenih voda i klasifikovana je u II kategoriju kvaliteta, dok je opšte stanje kvaliteta realno III - IV kategorija. Ukupna dužina kanalizacione mreže je oko 60km.
Zbog pretežno ravnog terena u sistemu fekalne kanalizacije postoji više
Zemljište
9. Opštine
crpnih stanica. Pored crpne stanice Kolubara, koja prebacuje vodu iz
sistema u Kolubaru, postoje još CS
„Vojska”, CS „Zabrežje”, CS „Kupinac”, CS „Mesna zajednica II” i nekoliko malih crpnih stanica, koje prepumpavaju otpadne vode iz manjih
sekundarnih kolektora lociranih
u lokalnim depresijama terena, u
glavne kolektore kanalizacije.
Glavni problemi vezani za vode,
u GO Obrenovac su što je Kolubara zagađena suspendovanim česticama uglja koje potiču od REIK
Kolubara. Ovo je očigledno, ali ne
postoje merenja koja bi to dokazala.
Na celom toku Kolubare kroz našu
opštinu izražena je fluvijalna erozija. Sava takođe nosi oblu naročito na
potesu Perilo – Zabran.
Generalno sve naše površinske vode
su opterećene velikom količinom
komunalnog otpada, bilo da se radi
o mrtvajama, kanalima ili rekama.
Stajaćim vodama i kanalima, preti
eutrofikacija, a jedan deo je već bez
biljnog i životinjskog sveta.
Izlivanje fekalnih otpadnih voda u
vodotoke bez ikakvog predhodnog
tretmana je zastupljeno na celoj teritoriji opštine, bilo da se radi o krupnim izlivima kao što su glavni
fekalni kolektor, ili otpadne vode sa
farmi. Veliki broj manjih farmi, svinjaca i štala svoje otpadne vode upuštaju u kanale, pa su ovi opterećeni nitratima, naročito u naseljima sa
većom gustinom stanovanja.
Podzemne vode na teritoriji opštine Obrenovac su skoro sve zagađene
nitratima. Ovo je veoma značajno sa
stanovišta vodosnabdevanja. Vode
u okolini deponija pepela su opterećene ocednim vodama, koje sadrže teške metale, (kadmijum i arsen).
Deo magistralnog vodovoda u Obrenovcu, izrađen je od azbestnocementnih cevi.
Zemljište predstavlja jedan od najvažnijih prirodnih resursa, ono je
složen biohemijski kompleks organskih i mineralnih jedinjenja. Na
prostor u GO Obrenovac mog uće
je izdvojiti različite genetske tipo
ve zemljišta. Prema starosti, zemljišta se mogu podeliti na starija i
mlađa, a prema pedološkom sastavu, uočavamo dve celine. Prva se
proteže u pravcu istok-zapad, paralelno sa rekom Savom, a geološku
podlogu čine aluvijalni sedimenti.
Druga celina je na uzvišenim delovima (gredama), se karbonatnom
ilovačom, dok je u depresijama teška
plava ilovača.
Od zemljišta, zastupljeni su sledeći tipovi: gajnjača, ritska crnica, jako
zakišeljena gajnjača, smonivca, aluvijumi i peskuše.
Tabela br. 4. P
edološka struktura zemljišta
opštine Obrenovac
Naziv
Gajnjače
Ritske crnice
Jako zakišeljene
gajnjače
Smonice
Aluvijumi
Peskuše
Površina
(%)
(ha)
13.938 34
10.248 25
8.198
20
5.329
2.460
820
13
6
2
Od ukupno 40.993 ha na području
GO Obrenovac, poljoprivredna proizvodnja je zastupljena na površini
od 21.569 ha, šume su na 3.131 ha i
neplodno je 16.293 ha.
Poljoprivredno zemljište čine obradiva (19.942 ha) i neobradiva zemljišta (1.627 ha). U obradivim su:
1. Oranice i bašte.................18.545 ha
2. Voćnjaci.................................487 ha
3. Vinogradi............................... 35 ha
4. Livade ...................................718 ha
5. Ostala zemljišta....................157 ha
353
9. Opštine
Neobradiva zemljišta:
1. Pašnjaci..................................403 ha
2. Trstici, bare i ribnjaci........... 124 ha
3. Deponija pepela................ 1.100 ha
U neplodno zemljište spadaju građevinsko zemljište ili naseljene, tj urbanizovane površine i vodno zemljište.
Sa stanovišta zemljišta, struktura
šumskog fonda ne igra bitnu ulogu,
jer čak i znatno degradirana izdanačka šuma deluje blagotvorno, štiteći
površinski sloj od spiranja,čuvajući
zemljišnu vlagu i omogućujući proces stvaranja humusa.
Tabela br. 5. O
ranične površine prema vrsti
useva (ha)
R.
br.
1
2
3
4
5
6
Oranice i njive
Žitarice
Stočno i krmno
bilje
Povrtarske kulture
Industrijsko bilje
Rasadnici
Ugari, neobrađene
oranice i bašte
Zastu
plje
nost
%
60
22
8
1
0,5
8,5
Od žitarica najviše se gaji kukuruz
(zastupljen je sa 60%), pšenica (20%),
ječam (6%), krmno bilje (4%), zatim
soja, zob itd.
Ispitivanje plodnosti se vrši svake
pete godine, prema programu koji
donosi Vlada Republike Srbije, i u
nadležnosti je Komisije za poljoprivredu GO Obrenovac. Na osnovu
dobijenih rezultata, kao i na osnovu proučavanja zemljišta na teritoriji dela GO Obrenovac u okviru Studije o stepenu ugroženosti zemljišta i vode opasnim i štetnim materijama u MZ na području gradske
Opštine Obrenovac, ustanovljeno je
da su zastupljeni različiti tipovi, pretežno razvijena, duboka i potencijalno plodna zemljišta, na kojima se
354
mogu postići visoki prinosi ratarskih i voćarskih kultura. Na osnovu
izvršenih analiza brojnosti određenih grupa mikroorganizama i ukupne mikroflore, može se zaključiti da zemljište Opštine Obrenovac
ima umerenu plodnost koja je u velikoj meri u korelaciji sa pH vrednošću zemljišta. Veću biogenost i plodnost pokazuju zemljišta neutralne
reakcije i slabo kisela zemljišta istočnog područja u odnosu na zemljišta
zapadnog područja sa delovima oko
i iznad Obrenovca. Najmanju biogenost imaju zemljišta kisele reakcije
u istočnom delu područja koji pripadaju delovima katastarskih opština Mala Moštanica, Barič, Mislođin,
Jasenak, Draževac, Baljevac, kao i u
zapadnom delu područja na nekim
lokalitetima katastarske opštine
Trstenica, Stubline i Piroman.
Na reakciju zemljišta su uticali prirodni činioci, ali se zapaža i uticaj
emisije gasova i čestica iz termoelektrana i sa deponija pepela. Pepeo
na deponijama TENT je uglavnom
alkalne reakcije, pa neki uzorci
zemljišta u njihovoj okolini imaju
bazniju reakciju. Ovo je nepovoljno
za zemljišta koja su inače neutralna
ili alkalna, a može biti povoljno za
kisela zemljišta (kao što je slučaj sa
okolnim zemljišem TENT B). Relativno velike površine imaju kiselu
reakciju, pa im je potrebna popravka.
Nekontrolisana upotrebe pesticida, mineralnih i organskih đubriva, dovodi do različitih procesa, od
zakišeljavanja i alkalizacije do poremećaja u mikrobiološkoj aktivnosti.
Primena većih količina organskih
đubriva, naročito osoke i tečnog stajnjaka na ograničenom prostoru, oko
većih farmi, nameće mnoge probleme u vezi sa zagađenjem podzemnih i površinskih voda.
S obzirom da su široko primenjivani u poljoprivredi, šumarstvu i
sredno bliskim i udaljenijim površinama. Šuma kao filter uklanja iz
atmosfere štetne gasove, „prerađuje CO2”, obogaćuje vazduh kiseonikom, odnosno ubijaju ili usporavaju
razvoj nekih bakterija, tako da vazduh u šumi sadrži i do dvesta puta
manje bakterija nego vazduh iznad
ulice. Šumski kompleksi u okolini
gradova predstavljaju izuzetno značajne površine za odmor i rekreaciju,
a nesporna je i važnost prigradskih
šuma u obezbeđenju mnogobrojnih
zaštitnih funkcija.
Zelenilo u gradu i njegovoj okolini ima veliki, mnogostruki značaj.
Biljke zelenih površina, a naročito
drveće i žbunje svojim oblikom, građom i životnim osobinama, predstavljaju u naseljima nezamenljive
elemente prirode. Zelene površine
9. Opštine
komunalnoj higijeni, pesticidi spadaju u zagađivače životne sredine.
Spiranjem pesticida sa tretiranih
kultura padavinama i sa površine
zemljišta oni se rastvaraju u površinskim vodama. Za potrebe studije
koja je završena 2012. Godine, uzeto
je 120 uzoraka zemljištasa teritorije GO Obrenovac. U svim ispitivanim uzorcima zemljišta, koncentracije određivanih pesticida niže su od
granice detekcije definisane metode.
Zaključak je da zemljište nije kontaminirano ispitivanim pesticidima
i fosfatnim i amonijačno-nitratnim
đubrivima.
U okviru Studije o stepenu ugroženosti zemljišta i vode opasnim i štetnim materijama u MZ na području
gradske Opštine Obrenovac ispitivano je prisustvo As, Hg, Cd, Pb, Se
Tabela br. 6. Sadržaj teških metala u zemljištu
R.
br.
Teški
metal
1
2
3
4
5
As
Hg
Cd
Pb
Ni
MDK
mg/kg
25
2
3
100
50
Ukupno
uzoraka
400
400
400
400
400
i Ni u preko 400 uzoraka zemljišta.
Sadržaj As, Hg, Cd, Pb, u zemištu u
99 % slučajeva ne prelazi MDK, dok
sadržaj Ni u skoro 50 % uzoraka premašuje MDK. Visoke koncentracije nikla u dolini Kolubare su pretežno geohemijskog porekla. Rastvorljivost Ni iz prirodnih izvora je relativno mala, pa i njegov štetan uticaj na
životnu sredinu.
Živa priroda
Šume predstavljaju značajan deo
gradskih područja, koji blagotvorno utiče na čoveka svojim klimatom,
kako u samoj šumi, tako i u nepo-
Broj uzoraka sa
sadržajem iznad
MDK
3
6
172
procenat uzoraka
iznad MDK (%)
0,8
0
0
1,5
43
pozitivno utiču na okolinu delovanjem na mikroklimat, tako što smanjuju visoke temperature vazduha,
povećavaju stepen vlažnosti, regulišu brzinu vetra, pročišćavaju vazduh zagađen različitim polutantima, smanjuju i ublažuju jačinu tzv.
„gradskog šuma”, itd. Zelene površine su i mesto opuštanja, odmora
i rekreacije, tako da u znatnoj meri
utiču i na psihu čoveka.
Ukupna površina pod javnim zelenilom (parkovi, skverovi, ulični travnjaci, zelenilo saobraćajnica, stambenih naselja, zaštitni pojasevi i
delimično uređene površine) u GO
Obrenovac iznosi oko 45 ha.
355
9. Opštine
Biljni svet (flora) na području GO
Obrenovac se ogleda i u ekološkoj raznovrsnosti. Veoma različiti mikrostanišni uslovi (klima, orografija, geološka podloga i pedološki supstrat) omogućili su formiranje brojnih biljnih zajednica. Šumski ekosistemi su najrazvijeniji oblik
organizacije živih bića i najveća
riznica biodiverziteta. Evidentirano
je preko 35 vrsta drveća. Najzastupljeniji su cer 18,00 %, lužnjak 15,40
%, sladun 5,32 % i ostali tvrdi lišćari
5%. Od mekih lišćara najzastupljeniji
su zasadi klona topola I-214. Učešće
vrbe, bele i crne topole kao autohtonih vrsta je manje od 3,50 %. Pojedinačno se u nekim lokalitetima javlja
i siva topola.
Urbana staništa predstavljaju uobičajene centre introdukcije i daljeg
širenja adventivnih vrsta ka prirodnim i agroekosistemima. Prisustvo
adventivnih biljaka u urbanim sredinama uzrokuje niz negativnih
posledica za biodiverzitet, a time
neposredno i na ekonomiju regiona. Od 123 konstatovane adventivne vrste velikom brojnošću se odlikuju korovi, invazivne vrste šumskih ekosistema, vodenih ekosistema, kao i vrste koje istiskuju autohtonu floru menjajući izgled vegetacije i predela. U urbanim sredinama,
one za stanovnike predstavljaju sve
značajniji problem (alergija na polen
ambrozije npr.), a iz gradskih staništa dospevaju u prirodne ekosisteme
i agroekosisteme, gde mogu izazvati
daleko veću štetu.
Područje GO Obrenovac se odlikuje
velikom florističkom raznovrsnošću
i zahteva izuzetan odnos usmeren
na očuvanje, zaštitu i ponovnu introdukciju autohtonih vrsta, na delove
areala sa kojih su nestale.
Među postojećim biljnim fondom
Obrenovca evidentirano je 16 genetički ugroženih autohtonih vrsta
drveća. Genofond mnogih vrsta
(divlja trešnja, pitomi kesten, orah,
356
javor, mleč, jasika, crna topola, beli
jasen, ruža, leska, kostrika) je ugrožen usled krčenja šuma neumerene
eksploatacije drvne mase ili izmenjenih ekoloških uslova sredine.
Neke od ugroženih vrsta drveća su
značajne i kao voćkarice, čiji je genofond ugrožen usled konkurencije sa
kultivisanim voćem (divlja jabuka,
divlja kruška, itd.). Među ugroženim
drvećem ima i vrsta sa lekovitim ili
medonosnim osobinama (beli jasen,
divlja jabuka, divlja trešnja, javor,
orah, pitomi kesten, crni bor, crna
topola). Evidentirana je i jedna dosta
retka vrsta: mala zimzelen.
Evidentirane su i 53 retke vrste, od
toga 14 u kategoriji dosta retkih (visibaba, visoka ljubičica, jagoda, jagorčevina, itd.), 18 u kategoriji vrlo retkih (divlja ljubičica, velebilje, žuta
divlja perunika, šarena divlja perunika, vilina metla, itd.) i 21 biljna
vrsta pred iščezavanjem (bela breberina, vunasti naprstak, đurđevak,
iđirot, jelenov jezik, mrazovac, odoljen, oman, samonikli božur, sasa,
itd.). Većina nabrojanih vrsta ugrožena je usled promena ekoloških
uslova sredine, a neke od njih i zbog
jestivosti i lekovitosti.
Među ugroženom, retkom i korisnom dendroflorom, od ukupno 91
vrste sa značajnijim učešćem, oko 18
% je ugroženih vrsta, 1 % retkih, 35
% su vrste sa jestivim delovima, 39
% sa lekovitim svojstvima, 55 % je
medonosno, a 10% je onih koje imaju
primenu u farmaciji.
Od 212 evidentiranih vaskularnih
biljaka, 12 % je u kategoriji ugroženih vrsta, 25 % je retkih vrsta, hranljivu vrednost ima 12 %, 29 % ima
lekovita svojstva, 8 % je medonosno
i 12 % se koristi u farmaciji. U šumama, na progalama i pored puteva se
mogu između ostalih naći sledeće
jestive biljke: veliki kaćunak, volovski jezik, ždraljevina, zečja stopa,
žuti lokvanj, jarčija trava, kozlac,
krasuljak i sedmolist; lekovite: beli
slez, bulka, valerijana, velebilje, veli-
starost svih šest stabala iznosi 200
godina i predstavljaju ostatke autohtonih nizijskih hrastova (QuercetoFraxinetum serbicum). Stabla dominiraju prostorom i celom kompleksu
„Jozića koliba” daju pejzažnu atraktivnost.
U postupku zaštite je područje izletničke šume Zabran, koje se nalazi na
drugoj obali Kolubare u odnosu na
Planom obuhvaćeno područje PPOV.
Za šumu Zabran je predložena III
(treća) kategorija zaštite, a II (druga)
kategorija za vlažna staništa u šumi.
U istoriji našeg naroda nikada nismo
pridavali značaj zoohigijeni. Naš
mentalitet je takav da bolest, kako
svoju, tako i svojih životinja, nemaštinu i probleme ne iznosimo u javnost. Problemi zoohigijene zahtevaju
velika materijalna i finansijska ulaganja koja u predhodnim godinama
nisu bila dovoljna. Čitav niz zakona
koji su trebali da utiču na ljude da
se stanje popravi nisu urodili plodom, jer se zakoni ne primenjuju u
onoj meri u kojoj ih je zakonodavac
propisao.
Veliki broj vlasnika životinja uginule životinje ostavlja pored puteva,
baca u potoke, kanale i manje rečice
što još više doprinosi zagađenju sredine. Klanje u individualnom sektoru se vrši bez ikakve veterinarskosanitarne kontrole, iznutrice se bacaju i koriste za ishranu drugih životinja najčešće pasa i mačaka čime se
lanac zaraze samo nastavlja. Higijenske navike stanovništva u ruralnim
područjima su na niskom nivou, klanje se obavlja u samim dvorištima
ispred kuća u blizini bunara, voćnjaka i povrtnjaka.
Iz godine u godinu gradska opština
Obrenovac se suočava sa problemom
pasa i mačaka lutalica. Ovaj problem je evidentan i veoma složen što
su građani prepoznali i naveli kao
jedan od bitnih problema u anketi koja je urađena u cilju prikupljanja stavova građana o životnoj sre-
9. Opštine
ka bokvica, virak, vodopija, vranilovka, vunasti naprstak, daninoć,
divizma, dobričica, imela, jaglika,
kamilica, kantarion, kokotac, kopriva, maslačak, macina trava, petoprsnica, pirevina, poljski rastavić,
razvodnik, rastavić, rusa, srdačica,
hajdučka trava, crni slez i čičak;
jestive i lekovite: vučja jabuka; lekovite i medonosne: konjski bosiljak,
majkina dušica i čelinja trava; ujedno hranljive, lekovite i medonosne:
gavez i plućnjak.
Životinjski svet (fauna) na području GO Obrenovac odlikuje se različitim kontinentalnim životinjskim
vrstama. Neke vrste su stalno naseljene na području opštine, a neke se
povremeno pojavljuju na ovim prostorima usled migratorskih kretanja. Podataka o raznovrsnosti faune
ovog područja nema mnogo osim
podataka koji se odnose na faunu
šume Zabran što predstavlja mikrolokaciju područja na kojem je predviđena gradnja PPOV.
Generalni stav je da u okviru gradskih šuma, koje su bile predmet
istraživanja projekta, ne treba da
postoje lovišta. Međutim, veoma je
poželjno da ovi šumski ekosistemi
budu obogaćeni različitim vrstama
ekološki odgovarajućih divljih životinja i ptica koje oplemenjuju ambijent i čine ga atraktivnim za posetioce. Izuzetno je prijatan doživljaj
videti srnu, zeca, fazana i druge
vrste prilikom šetnji i rekreacije u
prirodi.
Na području GO Obrenovac nalazi se samo jedno zaštićeno prirodno
dobro „Grupa stabala hrasta lužnjaka – Jozića koliba”. Spomenik prirode se nalazi na levoj obali reke Kolubare, oko 7.200 m uzvodno od kolkubarskog mosta. Ceo prostor obuhvata površinu od oko 2 ha, i organizovan je kao izletište grada. Zaštićenu površinu čine šest stabala hrasta
lužnjaka sa horizontalnim projekcijama krošnji koje obuhvataju ukupnu površinu od 16,49 ari. Prosečna
357
9. Opštine
dini, njihove procene stanja i utvrđivanje prioriteta rešavanja ekoloških
problema. Osim ekološkog, problem
ima i svoje socijalne, epidemiološke,
epizootiološke, estetske i ekonomske
aspekte.
Postoji više razloga zašto se populacija pasa i mačaka u opštini Obrenovac ne smanjuje. Zakonska regulativa koja se odnosila na rešavanje
ovog problema u predhodnim godinama nije bila odgovarajuća, a i ona
koja je postojala se nije u dovoljnoj
meri primenjivala. Rešavanje problema u prethodnom periodu bio
je isključivo usmeren na radikalno
uklanjanje pasa lutalica eutanazijom. Mislilo se da će na ovaj način
populacija pasa i mačaka biti smanjena, ali se ništa značajnije nije
dobilo ovom metodom.
Jedan od najbitnijih razloga zašto
je problem toliko prisutan u GO
Obrenovac i pored donošenja zakona, leži i u tome što gradska opština
nema ingerencije u pogledu rešavanja ovog problema, već se problem
pasa lutalica rešava na nivou grada
Beograda.
Na teritoriji opštine Obrenovac najčešće glodare koje možemo naći su:
kućni miš (Mus Musculus), i običan i
sivi pacov (Ratus Ratus i Ratus Norvegicus). Zbog svojih bioloških karakteristika glodari se brzo šire i zauzimaju velike površine. Dosadašnje
akcije su bile redovne, tako da se
populacija glodara drži pod kontrolom, ali s obzirom na njihovu izuzetnu reprodukciju, prilagodljivost,
inteligenciju, akcije se moraju i u
budućnosti sprovoditi.
Dezinsekcija je skup mera i postupaka koji se sprovode u cilju suzbijanja
štetnih vrsta insekata koji su prenosioci oboljenja ljudi i životinja, prouzrokovači materijalnih šteta, kao i
onih koji svojim prisustvom uznemiravaju ljude i životinje. U različitim vrstama objekata, kao i na otvorenim prostorima dominiraju poje-
358
dine vrste: krpelji, muve, bubašvabe,
komarci, ose, mravi i dr. Njihova najveća štetnost je što izazivaju oboljenja ljudi i životinja koje mogu imati i
letalan završetak.
Na teritoriji opštine Obrenovac primećeno je da je populacija krpelja
podjednako prisutna kako u gradskim tako i u seoskim sredinama.
Larvicidni tretman komaraca se na
području GO Obrenovac radi svake
godine u 4-6 akcija uz nadzor Stručne komisije, koja je prati brojnost
larvi komaraca na raznim staništima i predlaže koje će se površine i sa
kojom količinom larvicida tretirati.
Adultne forme komaraca su tokom
2012. tretirane uređajima sa zemlje i
avionima. Tretiranje je vršeno insekticima na bazi permetrina.
Prema izveštajima Stručne komisije, na teritoriji GO Obrenovac su
ustanovljene sledeće vrste komaraca:
Anopheles, Aedes i Culex. Svi su oni
dobri letači i prevaljuju velike udaljenosti tako da se iz obodnih delova grada lako preseljavaju u naselja
i napadaju ljude i životinje. Izazivaju bolne ubode domaćinu za vreme
konzumiranja krvi. Na teritoriji opštine Obrenovac postoje optimalni ekološki uslovi kako u pogledu temperature, tako i u pogledu
ishrane, za pojavu razvoj i održavanje larvi i odraslih formi komaraca
različitih vrsta. Stoga je neophodno
da se larvicidni tretman i tretman
odraslih formi sprovodi redovno
kako bi se brojnost održavala na biološkom minimumu.
Otpad
U GO Obrenovac otpad se organizovano sakuplja u urbanom delu, dok
se na ostalom delu teritorije opštine
sakupljanje vrši veoma retko.
n Broj
stanovnika................................
�� 74 460 (popis 2011.)
n Površina
opštine u kvadratnim
kilometrima....................... 410 km2
sti građana u pravcu zaštite životne
sredine i proširenje reona iznošenja
otpada od strane JKP „Obrenovac’’.
J.K.P. „Obrenovac” se vrlo aktivno
ukljičio u procese reciklaže izgradnjom pogona za separaciju mešanog komunalnog otpada na lokaciji gradske deponije. Predviđena je
i izradnja sistema za kompostiranje biorazgradivog otpada. U okviru J.K.P. „Obrenovac” radi i pogon
reciklažnog dvorišta. Pogon se bavi
prikupljanjem, sortiranjem, presovanjem i daljom distribucijom sekundarnih sirovina. Mesečno se preradi oko 15 tona starog papira i 4 tone
PET ambalaže. Reciklažno dvorište
zauzima površinu od 1600 m2 i poseduje halu za reciklažu ukupne površine 114 m2. Razvrstavanje sekundarnih sirovina se vrši u posebno
izrađene boksove. Obrada PET-a se
vrši pomoću perforatora, transportne trake i dvadesetpetotonske horizontalne prese balirke. Dalja manipulacija nastalih bala se vrši čeonim
viljuškarom.
Odlaganje komunalnog otpada vrši
se na Deponiji - smetlištu „Grebača’’
od 1984. Godine. Deponija je udaljena vazdušnom linijom 4.5 km od
centra grada, a udaljenost od stambenih objekata je 2.1 km. Ukupna
površina deponije je 16 ha, a pod
otpadam nalazi se približno 9 ha.
Trenutno se otpad odlaže na kasetu
površine 3 ha u slojevima i uz svakodnevno kompaktovanje po površini. Smeće se redovno prekriva slojem zemlje. Na godišnjem nivou se
odloži oko 25.000 tona komunalnog
otpada.
GO Obrenovac od 2011. ima Plan
upravljanja otpadom, a urađen je
i Katastar otpadnih ulja sa programom organizovanog sakupljanja na
teritoriji GO Obrenovac.
9. Opštine
Broj
stanovnika na pokrivenoj
teritoriji...................... 35 000 - 75 %
n Broj
opsluženih
domaćinstava........................ 20.163
n Količina
sakupljenog
otpada................................. 75 t/dan
Po prostornoj lokaciji oko polovina
stanovništva je gradsko, a polovina
pripada ruralnom (seoskom) prostoru. Prostorni raspored stanovništva
utiče i na prosečne količine komunalnog otpada. Prosek za gradsko
jezgro je oko 1,5 kilogram otpada
po stanovniku na dan. Za ruralno
područje, količina otpada po stanovniku je 0,5 kg, što u proseku iznosi
0,75 kg/stanovnik. Uslugom iznošenja komunalnog otpada je obuhvaćeno je 20.163 korisnika i oko 1.300
korisnika privrede i male privrede.
Orjentaciono je to oko 75% ukupne
populacije G.O. Obrenovac.
Usluge sakupljanja, transporta i
odlaganja komunalnog otpada na
teritoriji G.O. Obrenovac vrši J.K.P.
„Obrenovac”. Preduzeće je osnovano
1953. godine i od tada se u kontinuitetu bavi komunalnom delatnošću.
J.K.P. „Obrenovac” dnevno prikupi oko 75-85 tona komunalnog otpada, što na godišnjem nivou iznosi
25.000 tona. Sve prikupljene količine se deponuju na gradsku deponiju „Grebača”.
Zbog nemogućnosti odlaganja
komunalnog otpada na adekvatan
način, a najčešće u seoskim sredinama, došlo je do formiranja velikog broja divljih smetlišta. Opština Obrenovac, preko JKP „Obrenovac’’, vrši uklanjanje divljih smetlišta. Na osnovu prijava građana
preko mesnih zajednica i uz kontrolu nadzornih organa. Uočeno je da se
neke lokacije divljih smetlišta ponovo pojavljuju, bez obzira na redovno
čišćenje i uklanjanje istih. Takođe,
primećeno je i smanjene ukupnog
broja divljih smetlišta. Konkretan
razlog ovoj pojavi je povećanje sven
359
9. Opštine
360
9. Opštine
10. INSTITUCIJE
361
10. Institucije
Sadržaj poglavlja:
10.1. Gradski zavod za javno zdravlje
10.2. Institut za javno zdravlje Srbije - "Dr Milan Jovanović Batut"
10.3. Institut za medicinu rada Srbije „Dr Dragomir Karajović”
10.4. Zavod za zaštitu prirode Srbije
362
Gradski zavod za javno zdravlje,
Beograd (u daljem tekstu Zavod),
u skladu Zakonom o zdravstvenoj
zaštiti, je preventivna javno zdravstvena, zdravstveno promotivna i
stručno metodološka zdravstvena
ustanova za nivo grada Beograda
koja obavlja socijalno - medicinsku,
higijensko-ekološku, epidemiološku
i mikrobiološku zdravstvenu delatnost. Istovremeno obezbeđuje primenu i praćenje sprovođenja Strategije „Novog javnog zdravlja”, kao
osnove politike zdravstvene zaštite u gradu Beogradu i u Republici Srbiji.
Od svog osnivanja, beleži uzlazni
trend razvoja, koji je rezultirao usložnjavanjem i povećanjem obima
rada, kadrovskim jačanjem, opremanjem, uvođenjem novih laboratorijskih i drugih metoda rada i standarda kvaliteta. Pri tome nisu zanemareni uslovi rada i standard radnika.
Nov način rada usklađen je sa inoviranom organizacijom, koju danas
strukturno čine zasebne organizacione celine - Centri, a ne više delatnosti. Time su stvoreni bolji uslovi
za koordinaciju aktivnosti i saradnju među pojedinim organizacionim
jedinicama unutar Zavoda.
Multidisciplinarni i multisektorski
pristup, fokusiranje akcija i intervencija na terenu, odnosno lokalnoj
zajednici, promocija zdravlja i afirmacija zdravih stilova života, razvoj
partnerstava za zdravlje i zdravih
okruženja, fleksibilnost, adekvatnost
i pravovremenost u odgovoru na
aktuelne izazove i javno zdravstvne
probleme, su osnovni metod i sadržaj rada.
Dobro vođena razvojna politika
poslednjih nekoliko decenija, veliko angažovanje zaposlenih, njihova posvećenost poslu i privrženost
10. Institucije
10.1. GRADSKI ZAVOD ZA JAVNO ZDRAVLJE
ustanovi imali su za ishod da Zavod,
koji je uvek imao značajne razvojne potencijale, preraste u jednu od
vodećih javno zdravstvenih institucija u Republici Srbiji.
Osnivač Zavoda, a za potrebe grada
Beograda, je Republika Srbija, čime
je određena njegova usmerenost ka
lokalnoj samoupravi.
Politika kontinuiranog unapređenja
kvaliteta rada Zavoda odražava njegovu javno zdravstvenu funkciju,
kako u odnosu na sopstvenu delatnosti tako i u sistemu zdravstvene
zaštite u Beogradu.
POLITIKA KONTINUIRANOG
UNAPREĐENJA KVALITETA
Zavod prati, istražuje i proučava
zdravstveno stanje i zdravstvenu
kulturu stanovništva, stanje i kvalitet životne sredine, uzroke pojave
i širenja zaraznih i drugih bolesti,
faktore rizika po zdravlje ljudi kao i
organizaciju i rad zdravstvene službe, koji doprinose njenom razvoju.
Rad Zavoda se odvija u skladu sa
prihvaćenom vizijom, misijom, ciljevima, vrednostima i principa.
U cilju kontinuiranog unapređenja
kvaliteta našeg rada, primenjujemo
sistem menadžmenta kvalitetom koji
ispunjava zahteve međunarodnog
standarda SRPS ISO 9001: 2000. i
SRPS ISO 14000 kao i SRPS ISO
17025 u oblasti laboratorijskih ispitivanja. Da bismo svoj cilj adekvatno i ostvarili, svi zaposleni imaju
odgovornost u realizaciji navedenih
standarda, vezanih kako za zahteve korisnika tako i za kvalitet usluga, a u skladu sa sopstvenim nadležnostima.
363
10. Institucije
1. Centar za promociju zdravlja
2. C
entar za analizu, planiranje i
organizaciju zdravstvene zaštite
3. Centar za informatiku i biostatistiku u
zdravstvu
4. Centar za kontrolu i prevenciju bolesti
5. Centar za mikrobilogiju
6. Centar za higijenu i humanu ekologiju
laniranje i realizacija programa
P
praćenja stanja i očuvanje životne
sredine;
n Evidentiranje, prikupljanje i analiza podataka o faktorima rizika po
zdravlje stanovništva u životnoj
sredini sa predlogom mera za unapređenje stanja;
n Obavljanje sanitarno-higijenskog
nadzora u objektima pod sanitarnim nadzorom i drugim objektima u kojima se obavlja delatnost od
javnog interesa,u skladu sa Zakonom kojim se uređuje oblast sanitarnog nadzora;
n Učešće u izradi medicinskih programa za izgradnju, rekonstrukciju i adaptaciju objekata zdravstvenih ustanova i davanje mišljenja na
idejna rešenja, tehničku dokumentaciju za izgradnju, rekonstrukciju i adaptaciju objekata od javnog
interesa;
n Laboratorijska ispitivanja u oblasti
sanitarne mikrobiologije, sanitarne hemije i ekotoksikologije u skladu sa domaćim i međunarodnim
standardima i regulativom, u svim
medijima životne sredine, hrani,
predmetima opšte upotrebe i dr.
n
7. Centar za eko-toksikologiju
I spitivanje otpada (karakterizacija, kategorizacija i dr) i predlaganje
načina postupanja sa čvrstim i tečnim otpadom
n Sakupljanje, reciklaža, uništavanje
i definitivno odlaganje medicinn
364
skog otpada iz zdravstvenih i drugih ustanova;
n Utvrđivanje i sprovođenje mera
u elementarnim i drugim većim
nepogodama i vanrednim prilikama;
n Obavljanje funkcije ekotoksikološkog centra za teritoriju grada Beograda;
n Prevencija, pripravnost i odgovor
na hemijske udese sa predlaganjem
mera sanacije;
n Stalna pripravnost mobilnih ekotoksikoloških jedinica;
n Dizajniranje i aplikacija softverskih
programa u oblasti ekotoksikološke delatnosti;
n Izrada studija o proceni uticaja
na životnu sredinu, stidija procene
rizika, lokalnih i regionalnih ekoloških akcionih planova kao i programa, planova i projekata iz oblasti zaštite životne sredine i zdravlja ljudi.
8. Laboratorija za humanu ekologiju i
ekotoksikologiju
aboratorija HEE je jedna od prvih
L
akreditovanih laboratorija za ispitivanje u skladu sa SRPS ISO 17025;
n Laboratorija HEE poseduje najsavremeniju instrumentalnu analitičku opremu neophodnu u analizi tragova u životnoj sredini, i drugim matriksima;
n U laboratoriji se identifikuje i ispituje veliki broj neorganskih i organskih materija u uzorcima vazduha,
vode, zemljišta, sedimenta i biološkog materijala, namirnica i predmeta opšte upotrebe;
U njoj se vrši uzorkovanje, analiza,
kalibracija instrumenata, međunarodna laboratorijska uporedna ispitivanja u svim matriksima, što obezbeđuje osnovu pouzdanosti, tačnosti i preciznosti u radu laboratorije
sa našim korisnicima.
n
10. Institucije
REPUBLIKA SRBIJA
INSTITUT ZA JAVNO ZDRAVLJE SRBIJE
„Dr. Milan Jovanović Batut” p.o.
11000 Beograd, Dr. Subotića 5
http://www.batut.org.rs
e-mail: prijemnakancelarija@batut.org.rs
Tel. centrala:
2684 566
Faks:
Broj računa:
840-624667-70 Matični broj:
PIB:
102000930
2685 140
07036027
10.2. Institut za JAVNO zdravljE Srbije "Dr Milan JovanoviĆ Batut"
Kratak istorijat Instituta za javno zdravlja
Srbije - Milan Jovanović Batut
Institut zа јаvnо zdrаvljе Srbiје „Dr
Milаn Јоvаnоvić Bаtut” је оsnоvаn zа
nivо rеpubliке i prеdstаvljа екspеrtsкu
instituciјu zа јаvnо zdrаvljе која dаје
sаvеt, pоdršкu i smеrnicе zа Vlаdu
Rеpubliке Srbiје i svе zаvоdе zа јаvnо
zdrаvljе i sprоvоdi nеzаvisnа istrаži
vаnjа о prоblеmimа јаvnоg zdrаvljа u
Srbiјi. Institut je tokom devet decenija
svog postojanja obavljao važnu i uspešnu ulogu kako u stručnom tako i u
naučno istraživačkom radu u oblasti
medicine i zaštite zdravlja stanovništva.
Hronologija transformacije institucije:
Stalna epidemijska komisija Ministarstva zdravlja
Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca
Centralni higijenski zavod
(Zgrada izgrađena sredstvima Rokfelerove fondacije)
Bakteriološko-epidemiološki zavod Srbije
Higijenski instit ut Narodne Republike Srbije
Zavod za zdravstvenu zaštit u Socijalističke Republike Srbije
Zavod za zaštit u zdravlja Srbije „Dr Milan Jovanović Bat ut” Instit ut za zaštit u zdravlja Srbije „Dr Milan Jovanović Bat ut”
Institut za javno zdravlja Srbije "Dr Milan Jovanović Batut" 1919.
1923/1924.
1944/45.
1951.
1961.
1979.
1997.
2006.
Delatnost Instituta je definisana Zakonom o zdravstvenoj zaštiti koji pod javnim zdravljem podrazumeva ostvarivanje javnog interesa stvaranjem uslova za
očuvanje zdravlja stanovništva putem
organizovanih sveobuhvatnih aktivnosti društva usmerenih na očuvanje fizičkog i psihičkog zdravlja, odnosno očuvanje životne sredine, kao i sprečavanje nastanka faktora rizika za nastanak bolesti i povreda, koji se ostvaruje primenom zdravstvenih tehnologija i
merama namenjenih promociji zdravlja,
prevenciji bolesti i poboljšanju kvaliteta života. U tom smislu, osnovne oblasti
delatnosti Instituta su: analiza, planiranje i organizacija zdravstvene zaštite,
informatika sa biostatistikom, promocija zdravlja, kontrola i prevencija bolesti, higijena i humana ekologija i mikrobilogija.
Laboratorije poseduju sertifikat o uvedenom
sistemu menadžmenta kvaliteta prema
JUS ISO 9001/2008 i sertifikat o akreditaciji
prema standardu ISO/IEC 17025:2006.
KONTAKT
Direktor
Načelnik Centra za higijenu i humanu ekologiju
Prim. dr. sci. med. Tatjana Knežević
specijalista higijene
011 264 23 64
Dr Dušica Nikosavić,
specijalista higijene
011 268 45 66 / lok. 190
365
10. Institucije
Klinički centar Srbije
Institut za medicinu rada Srbije
„Dr Dragomir Karajović”
Deligradska 29
Beograd
10.3. INSTITUT ZA MEDICINU RADA SRBIJE „DR DRAGOMIR KARAJOVIĆ”
Institut za medicinu rada i radiološku zaštitu Srbije ”Dr Dragomir Karajović” (Institut), najviša je stručna, nastavna i naučna ustanova u oblasti medicine rada u Republici. Institut je Kolaborativni centar
za medicinu rada Svetske zdravstvene organizacije. Nastavna je baza Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu. Sedište je Republičke stručne komisije za medicinu rada koju obrazuje Ministarstvo
zdravlja, kao i Sekcije za medicinu rada srpskog lekarskog društva. Institut za medicinu rada i radiološku zaštitu ima pet organizacionih jedinica:
Centar za razvoj medicine rada
• Odeljenje za stručnometodološku delatnost • Odeljenje za biostatistiku i medicinsku dokumentaciju
Centar za ekologiju i fiziologiju rada • Odeljenje za profesionalnu ekologiju i fiziologiju rada • Odeljenje specijalizovanih laboratorija
Centar za profesionalne bolesti i toksikologiju • Odeljenje za polikliničku dijagnostiku • Odeljenje za toksikologiju • Odeljenje za profesionalna respiratorna oboljenja • Odeljenje za ostale profesionalne bolesti i bolesti u vezi sa radom
Centar za ocenu radne sposobnosti • Prvo odeljenje za ergospecijalističku delatnost • Drugo odeljenje za ergospecijalističku delatnost • Odeljenje za ispitivanje funkcije kardio-respiratornog sistema • Odeljenje za ocenu privremene radne nesposobnosti i druga veštačenja radne sposobnosti
Centar za zaštitu od jonizujućeg i nejonizujućeg zračenja • Odeljenje za medicinska ispitivanja radijacionih oštećenja • Odeljenje za dozimetriju jonizujućeg zračenja • Odeljenje za radioekologiju
OSNOVNI ZADACI INSTITUTA
• Referentna ustanova za zdravstvenu zaštitu
radnoaktivnog stanovništva, kao i za zaštitu
pri primeni jonizujućeg zračenja u zdravstvu;
• Zdravstvena delatnost u okviru koje se sprovodi prevencija, dijagnostika, terapija i rehabilitacija profesionalnih bolesti, bolesti u vezi
sa radom i povreda na radu;
• Izrada doktrinarnih stavova i metodologija u
oblasti medicine rada;
• Zaštita od jonizujućeg i nejonizujućeg zračenja profesionalno izloženog stanovništva;
• Naučnoistraživački rad;
• Obrazovanje i edukacija u oblasti medicine
rada i srodnih disciplina.
366
OSNOVNE AKTIVNOSTI INSTITUTA
• Prevencija profesionalnih bolesti, bolesti u
vezi sa radom i povreda na radu, analizom
štetnosti na radu i identifikacijom zahteva
rada, merenjima hemijskih, fizičkih i bioloških
štetnosti u radnoj sredini, procenom rizika i
predlogom preventivnih mera radi snižavanja
rizika za zdravlje radnika koja na radnim mestima postoje;
• Klinička, ambulantna i stacionarna obrada
obolelih radnika, ocena radne sposobnosti za
odgovarajuće radno mesto; • Obrazovanje i usavršavanje preko Katedre za
medicinu rada Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, na kojoj se obavlja redovna
10. Institucije
nastava iz medicine rada za studente medicine, poslediplomsko usavršavanje u medicini
rada (specijalizacija, subspecijalizacija, magisterijumi i doktorati), kao i u oblasti profesionalne i kliničke toksikologije, radiološke
zaštite i procene radne sposobnosti;
• Naučnoistraživački rad u okviru koga se
proučava dejstvo na zdravlje pri ekspoziciji
olovu, živi, azbestu, slobodnom silicijum dioksidu, kao i rani znaci i simptomi usled dugotrajne ekspozicije (organski rastvarači, aluminijum, PCB), oštećenje sluha, bol u leđima,
neuropsihički simptomi, stres, smenski rad,
rad sa video-terminalima, reproduktivni efek-
ti, ”sindrom bolesnih zgrada”, profesionalni rak i dr. • Organizacija domaćih i međunarodnih kongresa i simpozijuma u oblasti medicine rada,
profesionalne toksikologije, pneumokonioza i drugih plućnih bolesti, bolesti u vezi sa
radom i sl.
• Međunarodna saradnja kao kolaborativni centar u oblasti medicine rada Svetske zdravstvene
zajednice, u organizaciji osam međunarodnih
kurseva iz toksikologije za zemlje u razvoju,
formiranjem Balkanskog udruženja medicine
rada, saradnjom sa stručnjacima i institucijama
medicine rada iz sveta.
Direktor Prof. dr Aleksandar P.S. Milovanović
Telefon: 011/ 2685-485 011/ 3400-961
Fax: 011 2643675
Načelnik Odeljenja za radioekologiju
Maja Eremić-Savković,
dipl. fizičar, specijalista
Tel: 011 3400994, 011 3400958
Fax: 011 2643675
foto Nebojša Čović
367
10. Institucije
10.4. ZAVOD ZA ZAŠTITU PRIRODE SRBIJE
Zavod za zaštitu prirode Srbije je
stručna ustanova osnovana od strane Vlade Republike Srbije koja obavlja delatnost zaštite, unapređenja i
očuvanja prirodne baštine Srbije.
Započeo je sa radom 30. aprila 1948.
godine kao Zavod za zaštitu i naučno proučavanje prirodnih retkosti
NR Srbije. Tokom svog postojanja
od preko šest decenija, prolazio je
kroz više organizacionih promena,
da bi danas bio moderna ustanova
sa sedištem u Beogradu, i radnom
jedinicom u Nišu.
Svoju delatnost Zavod ostvaruje
kroz sektore zaštite prirode, sektor
za istraživačko-razvojnu delatnost,
i sektor opštih poslova. Poslove u
okviru delatnosti Zavoda obavljaju
saradnici profilisani u većem broju
različitih prirodnih, pa i društvenih oblasti, čime se ostvaruje interdisciplinarni pristup zaštiti prirode.
Zavod je član Svetske unije za zaštitu prirode IUCN, čija je Regionalna kancelarija za jugoistočnu Evropu smeštena u njegovom sedištu,
Evropske asocijacije za zaštitu geonasleđa ProGEO, Europark federacije, i saradnik na programu MAB UNESCO.
Zaštitu i unapređenje nacionalne prirode baštine Zavod ostvaruje
obavljanjem niza poslova iz širokog
okvira svoje nadležnosti, kao što su:
n prikupljanje i obrada podataka o
prirodi i prirodnim vrednostima
i izrada studija zaštite kojima se
11070 N. Beograd, Dr. Ivana Ribara 91
tel: 011/209 3801; 209 2803
faks: 011/2093-867
E-mail: beograd@zzps.rs, www.zzps.rs
368
utvrđuju vrednosti područja predloženih za zaštitu i način upravljanja tim područjima, kao i svi
drugi poslovi vezano za pokretanje i sprovođenje procedure zaštite
prirodnih dobara;
n stručni nadzor na zaštićenim dobrima;
n razvijanje baze podataka i vođenje registra zaštićenih prirodnih
dobara;
n proučavanje i zaštita biodiverziteta
i geodiverziteta;
n izdavanje uslova za radove na zaštićenim prirodnim dobrima;
n utvrđivanje uslova i mera zaštite prirode i prirodnih vrednosti u
postupku izrade i sprovođenja prostornih planova i davanje mišljenja
o uticaju na životnu sredinu tj. prirodu u odnosu na projekte, urbanističke planove i drugu investiciono-tehničku dokumentaciju, programa i strategija u svim delatnostima koji utiču na prirodu;
n učešće u sprovođenju međunarodnih ugovora o zaštiti prirode, i
saradnja i angažovanje na uspostavljanju evropskih standarda
zaštite prirode;
n podizanje svesti najšire javnosti po
pitanju zaštite životne sredine i prirode putem publikovanja naučnostručnih i popularnih izdanja, realizacije obrazovnih programa, promotivnih aktivnosti i informisanja.
10. Institucije
369
10. Institucije
370
N
foto
ebo
jša
Čov
ić ©
10. Institucije
371
CIP - Каталогизација у публикацији
Народна библиотека Србије, Београд
502.175(497.11)”2010”
KVALITET životne sredine grada Beograda : u 2010. godini / [urednici Marija Grubačević ... et al.]. - Beograd : Sekretarijat za
zaštitu životne sredine : Gradski zavod za
javno zdravlje : Regionalni centar za životnu sredinu za Centralnu i Istočnu Evropu,
2010 (Beograd : Standard 2). - 352 str. : ilustr. ; 29 cm
Tiraž 1.300.
ISBN 978-86-7550-067-4 (REC)
1. Грубачевић, Марија [уредник]
a) Животна средина - Kвалитет - Београд
- 2010
COBISS.SR-ID 183723276
372

Квалитет животне средине града Београда у 2012. години

Transcription

Similar documents

11. Predavanje - visoka građevinsko geodetska škola beograd

Agenda ene11

KVALITET ŽIVOTNE SREDINE GRADA BEOGRADA U 2011. GODINI

KVALITET ŽIVOTNE SREDINE GRADA BEOGRADA U 2008. GODINI

KAKO POBOLJŠATI KVALITET U PODSISTEMU PROIZVODNJE?

Broj 58 - Privredna komora Beograda

Publikacija naučnih radova ŽIVOTNA SREDINA KA EVROPI

VREDNOVANJE IDENTITETA GRADA BEOGRADA SA

Studija o zelenoj ekonomiji i održivom rastu

Budućnost razvoja naselja u svetlu klimatskih promena

A) KULTURNI PROGRAMI I PROJEKTI

Izvještaj o stanju uređenja prostora opštine Danilovgrad za 2014

OVDE - Dom Omladine Beograda

сузбијање криминалитета и европске интеграције, са освртом

Katalog

studija - Opština Plav

program ekonomskih reformi za crnu goru

Dokument - NOS BiH

neplaćeni zdravstveni račun - Health and Environment Alliance

Ventilatori za ventilaciju stanova tipa Punto, Ariett, Vort

2013. - HZZ-a

Open Research Online Staro sajmište: Mesto secanja, zaborava i