Karkonosze na dawnej fotografii

KARKONOSZE
NA DAWNEJ FOTOGRAFII
DAS RIESENGEBIRGE
AUF DEN ALTEN FOTOS
Muzeum Sportu i Turystyki • Karpacz 2011
Honorowy Patronat
JERZY POKÓJ
Zdjęcie na okładce: Śnieżka we mgle – Schneekoppe mit Nebel
KARKONOSZE NA DAWNEJ FOTOGRAFII
Karkonosze fotografowano od czasu wynalezienia fotografii, i to od samego początku. W archiwach
oraz w innych instytucjach, a także i w zbiorach prywatnych zachowały się tysiące fotografii pokazujących wyjątkowy charakter Gór Olbrzymich (Riesengebirge) położonych w Europie Środkowej. Są one
dzisiaj wspaniałym materiałem ikonograficznym do poznania historii ich zagospodarowania.
Od dawien dawna filozofowie twierdzili, że wszystko zmienia się jak płynąca rzeka, a więc i góry,
a także ich mieszkańcy. Zachowane fotografie utrwaliły fragmenty minionej rzeczywistości. Dzięki
nim wiemy, jak wyglądały Karkonosze ponad 100 lat temu, jak zmieniał się krajobraz górski, kiedy
to budowano nowe obiekty, i to nie tylko turystyczne. A początek XX wieku to okres ożywionego
rozwoju gospodarczego, szczególnie na Dolnym Śląsku. Wytyczano i budowano nowe drogi, linie
kolejowe, domy mieszkalne, hotele i pensjonaty, obiekty gospodarcze i przemysłowe. Człowiek zagospodarowywał góry dla siebie i przyszłych pokoleń. A ludzie chodzili, nie tylko po górach, ubrani
odpowiednio do ówcześnie panującej mody.
Wszystko to utrwalone zostało na dawnej fotografii, która jak na owe czasy, uwzględniając ówczesny sprzęt fotograficzny, była na bardzo wysokim poziomie, nie tylko technicznym, ale i artystycznym. I chociaż od powstania tych unikalnych dokumentów fotograficznych minęło ponad 100
lat, nic nie straciły one na swej atrakcyjności, a wręcz przeciwnie, jeszcze więcej zyskały w opinii
historyków i fotografików.
Na wystawie w Muzeum Sportu i Turystyki w Karpaczu prezentuje się 30 reprodukcji fotografii,
ze zbioru 60 sztuk, pochodzących z wydawnictwa Kunstdruck Stengel & Co. z Berlina opublikowanych na początku XX wieku przez Wydawnictwo Max Leipelt z Cieplic Śląskich Zdroju, w niezwykle
obszernym i okazale wydanym albumie pt. „Wokół Śnieżki. Obrazy z Karkonoszy”. Mistrzowskie fotografie wykonane zostały z wielkoformatowych, szklanych negatywów, a odbitki zrobiono metodą
stykową. Ich doskonała jakość wykonania i dziś budzi powszechny zachwyt. Mimo, iż zdjęcia te nie
są datowane, to dokładna analiza ikonograficzna pozwala na ustalenie daty ich pochodzenia na lata
1902 – 1904. Niestety nieznany jest także autor tych prac.
Zbiór fotografii z Karkonoszy eksponowany na wystawie w Muzeum Sportu i Turystyki w Karpaczu
pokazuje dawne Karkonosze, takie jakie dziś już nie zobaczymy. Zapraszamy do ich obejrzenia.
Zbigniew Kulik
Dyrektor
Muzeum Sportu i Turystyki
DAS RIESENGEBIRGE AUF DEN ALTEN FOTOS
Das Riesengebirge wurde fotografiert seit dem Moment des Erfindens der Photographie, und zwar
gleich von Anfang an. In den Archiven wie auch in anderen Institutionen und Privatsammlungen sind
Tausende von Photos erhalten geblieben, die den einzigartigen Charakter der im Mitteleuropa gelegenen „Riesen Berge“ darstellen. Sie sind heute ein wunderbares ikonographisches Material, das die
Geschichte der Bewirtschaftung dieser Berge näher bringen kann.
Seit jeher behaupteten die Philosophen, dass sich alles wie ein fließender Fluss verändert, also
auch Berge und ihre Bewohner. Die erhaltenen Fotos hielten die Fragmente der vergangenen Realität
fest. Dank ihnen wissen wir, wie das Riesengebirge vor hundert Jahren aussah, wie sich die Gebirgslandschaft veränderte, indem man neue, nicht nur touristische, Objekte errichtete. Und der Anfang
des XX. Jahrhunderts war die Zeit rascher wirtschaftlicher Entwicklung, besonders in Niederschlesien.
Es wurden neue Straßen, Bahnstrecken abgesteckt und gebaut, aber auch Wohnhäuser, Hotels und
Pensionate, Wirtschafts- und Industrieobjekte. Der Mensch nahm das Gebirge wirtschaftlich in Besitz,
für sich selbst und für künftige Generationen. Und die Menschen wandelten, nicht nur im Gebirge,
angezogen gemäß der damals herrschenden Mode.
All das wurde in der alten Photographie festgehalten, die, für jene Zeiten und die damalige Photoausrüstung, auf einem sehr hohen, nicht nur technischen, sondern auch künstlerischen Niveau stand.
Und obwohl von der Entstehung dieser einmaligen Photodokumente über 100 Jahre vergangen sind,
büßten sie nichts von ihrer Attraktivität ein, ganz im Gegenteil, sie gewannen sogar noch mehr Anerkennung der Historiker und Fotographiker.
In der Ausstellung im Museum für Sport und Tourismus in Karpacz werden 30 Photoreproduktionen
von insgesamt 60 von dem Berliner Verlag Kunstdruck Stengen & Co. stammenden Fotos präsentiert,
die am Anfang des XX. Jahrhunderts von dem Verlag Max Leipelt von Bad Warmbrunn in einem sehr
opulent herausgegebenen Album unter dem Titel „Rund um die Schneekoppe. Bilder aus dem Riesengebirge“ publiziert wurden. Die meisterhaften Fotos wurden aus großformatigen Glasnegativen
verfertigt und die Abzüge unter Anwendung der Berührungsmethode gemacht. Ihre hervorragende
Qualität wird auch heutzutage allgemein bewundert. Obwohl diese Fotos nicht datiert sind, lässt uns
die genaue ikonographische Analyse annehmen, dass sie aus den Jahren 1902-1904 stammen. Leider
bleibt auch der Autor dieser Arbeiten unbekannt.
Die in der Ausstellung im Museum für Sport und Tourismus in Karpacz präsentierte Sammlung der
Photos aus dem Riesengebirge zeigt das frühere Riesengebirge, wie wir es heute nicht mehr erleben
können. Wir laden herzlich zur Besichtigung ein.
Zbigniew Kulik
Direktor
des Museums für Sport und Tourismus
Wielki Staw – Grosser Teich
Schronisko Lučni bouda – Wiesenbaude
Schronisko Lučni bouda – Wiesenbaude
Schronisko na Złotówce – Hampelbaude
Schronisko Księcia Henryka – Prinz Heinrich-Baude
Schronisko na Polanie – Schlingelbaude
Kościół Wang – Kirche Wang
Kozie Grzbiety – Ziegenrücken
Schronisko Špindlerova bouda – Spindlerbaude
Wielki Śnieżny Kocioł ze schroniskiem – Grosse Schneegrube mit Baude
Schronisko nad Śnieżnymi Kotłami – Schneegrubenbaude
Wodospad Szklarki – Kochelfall
Wodospad Kamieńczyka – Zackenfall
Schronisko przy Wodospadzie Szklarki – Kochelfallbaude
Wąwóz Kamieńczyka – Zackenklamm
Zamek na Chojniku – Kynast
Ruiny zamku Chojnik – Ruine Kynast
Jelenia Góra – Sobieszów – Hermsdorf unterm Kynast
Dolina Kamieńczyka – Thal des kleinen Zacken
Szklarska Poręba, widok z dworca – Schreiberhau, blick vom Bahnhof
Szklarska Poręba – Huta Józefina – Schreiberhau – Josephinehütte
Widok na Piechowice – Blick auf Petersdorf
Grzybowiec – Bismarckhöhe
Karpacz z Księżej Góry – Krummhübel vom Pfaffenberg
Karpacz Górny – Brückenberg
Karpacz, widok w dolinę – Krummhübel, Blick in’s Thal
Kowary – Schmiedeberg
Dolina Łaby – Elbgrund
Mały Staw – Kleiner Teich
© Muzeum Sportu i Turystyki w Karpaczu
www.muzeumsportu.dolnyslask.pl
ISBN 978-83-62021-24-6
Tłumaczenie/ Übersetzung: Józef Zaprucki
Jaremen Press Jelenia Góra 2011
Muzeum Sportu i Turystyki w Karpaczu
• Geneza i rozwój turystyki w Karkonoszach
• Rozwój sportów zimowych
• Środowisko przyrodnicze Karkonoszy
Museum für Sport und Tourismus in Karpacz
• Entstehung und Entwicklung der Touristik in Riesengebirge
• Entwicklung des Wintersport
• Die Umwelt im Riesengebirge
Muzeum Sportu i Turystyki w Karpaczu
Instytucja Kultury Samorządu Województwa Dolnośląskiego
58-540 Karpacz, ul. M. Kopernika 2, Tel./fax.: +48 75 76 19 652
muzeumsportu@dolnyslask.pl, www.muzeumsportu.dolnyslask.pl
© JAREMEN PRESS www.jaremen.pl
Budynek muzeum w Karpaczu ok. 1936 r. – Heimathäusel in Krummhűbel