Die Beauftragte der Bundesregierung für Migration

Transcription

Die Beauftragte der Bundesregierung für Migration
Podręcznik o Niemczech
Broszura została wydana przez pełnomocnika Rządu Federalnego ds. migracji,
uchodźców i integracji w ramach public
relations. Broszura wydawana jest bezpłatnie i nie może być przedmiotem obrotu
handlowego. Zabrania się użycia broszury
do celów propagandy partii politycznych
podczas wyborów i poprzedzających je
kampanii przedwyborczych.
Diese Druckschrift wird im Rahmen der
Öffentlichkeitsarbeit der Beauftragten der
Bundesregierung für Migration, Flüchtlinge
und Integration herausgegeben; sie wird
kostenlos abgegeben und ist nicht zum
Verkauf bestimmt. Sie darf weder von Parteien noch Wahlwerbern oder Wahlhelfern
während eines Wahlkampfes zum Zwecke
der Wahlwerbung verwendet werden.
Pełnomocnik Rządu Federalnego ds.
migracji, uchodźców i integracji
Die Beauftragte der Bundesregierung für
Migration, Flüchtlinge und Integration
Presse- und Öffentlichkeitsarbeit
Alexanderplatz 6
10178 Berlin
www.integrationsbeauftragte.de
www.handbuch-deutschland.de
Deutsch-Englisch
Deutsch-Französisch
Deutsch-Russisch
Deutsch-Spanisch
Deutsch-Türkisch
ISBN 3-937619-10-0
ISBN 3-937619-13-5
ISBN 3-937619-11-9
ISBN 3-937619-12-7
ISBN 3-937619-14-3
Ein Handbuch für Deutschland
Impressum / zamówienie
Impressum
Wydawca:
Herausgeberin:
Die Beauftragte der Bundesregierung für Migration,
Flüchtlinge und Integration
(Federal Government Commissioner for Migration,
Refugees and Integration)
Die Beauftragte der Bundesregierung für Migration,
Flüchtlinge und Integration
Presse- und Öffentlichkeitsarbeit
Alexanderplatz 6
10178 Berlin
www.integrationsbeauftragte.de
Zamówienia kierować do:
Bestellungen bitte an:
Die Beauftragte der Bundesregierung
für Migration, Flüchtlinge und Integration
Rochusstraße 8-10
53123 Bonn
Fax: 0 18 88 - 555 - 49 34
Online-Bestellung:
www.handbuch-deutschland.de
Zamówienie online:
Koncepcja i zarządzanie projektem:
Konzept und Projektmanagement:
neues handeln, Köln/Berlin,
Design:
Konzeption und Gestaltung:
Johannes Gündel, Verena Münzel
www.diestilgruppe.de
Webdesign:
Webgestaltung:
Design: www.emsigdesign.de, Berlin
Koncepcja: Rolf Dewitz, Berlin, info@adaapa.com
Redakcja:
Redaktion:
Hans Engels, Bernd Knopf, Eva Rautenbach,
Malti Taneja, Larissa Schmidt
Tłumaczenie:
Übersetzung:
TRANSLATIONES, Berlin
Druk:
Druck:
Sachsendruck, Plauen
2-gie wydanie zmienione, styczeń 2005
Podręcznik w wersji drukowanej jest dostępny w turekkiej, angielskiej, francuskiej, rosyjskiej i hiszpańskiej
wersji językowej
2. überarbeitete Auflage, Januar 2005
Druckfassung erhältlich in Türkisch, Englisch,
Französisch, Russisch und Spanisch
Wersja online:
www.handbuch-deutschland.de
Onlineversion:
www.handbuch-deutschland.de
1
Podręcznik o Niemczech
Ein Handbuch für Deutschland
Podręcznik jest dostępny w Internecie w
języku niemieckim, tureckim, angielskim,
francuskim, rosyjskim, polskim, włoskim i
hiszpańskim pod adresem www.handbuchdeutschland.de oraz na płycie CD-Rom.
Proszę jednak zwrócić uwagę na to, że
niektóre dane szybko ulegają zmianom.
Dlatego nie możemy brać odpowiedzialności
za poprawność informacji w podręczniku,
względnie na stronie www. Prosimy Państwa
o pomoc i zwracanie nam uwagi na błędne
dane.
Das Handbuch ist in Deutsch, Türkisch,
Englisch, Französisch, Russisch, Polnisch,
Italienisch und Spanisch unter www.handbuch-deutschland.de im Internet sowie als
CD verfügbar. Beachten Sie jedoch, dass
einige Angaben einem sehr schnellen
Wandel unterliegen. Daher können wir für
die Richtigkeit der Informationen im
Handbuch bzw. im online-Angebot keinerlei
Gewähr übernehmen. Bitte helfen Sie uns,
indem Sie uns auf fehlerhafte Angaben aufmerksam machen.
2
Przedmowa
Vorwort
Podjęcie decyzji o wyjeździe do innego
kraju niesie za sobą wiele niepewności.
Nikt nie wie tego lepiej niż Państwo sami.
Podręcznik ten stworzono po to, aby
ułatwić Państwu start i wejście w nowe
otoczenie. Chcielibyśmy pomóc Państwu i
Państwa rodzinom w szybkim odnalezieniu
się w Niemczech, zarówno w życiu
prywatnym jak i publicznym.
Podręcznik ma przyczynić się do tego,
abyście mogli Państwo w prosty i nieskomplikowany sposób załatwić szereg
formalności. Można tu znaleźć wiele
ważnych informacji, szczególnie istotnych
podczas pierwszych miesięcy codziennego
życia w Niemczech, jak również warte
poznania i interesujące hasła i objaśnienia
dotyczące wydarzeń społecznych i politycznych, na które być może natkniecie się
Państwo w gazetach, radiu i telewizji lub
w czasie rozmów w miejscu pracy.
Co to jest »Einwohnermeldeamt«, jakie
znaczenie ma dla Państwa »Ausländergesetz«, jak załatwić »Krankenversicherung«, oraz jaka jest Państwa »Steuerklasse«? Jak wygląda sprawa przedszkola
dla Państwa dzieci, co to jest »TÜV« i co
oznacza skrót »GEZ«? W jaki sposób
podłączyć prąd, telefon i Internet w
Państwa nowym mieszkaniu, kto to był
»Deutsche Michel«, »Max und Moritz«,
»Tigerente« czy »Willy Brandt«. I wreszcie:
jakie macie Państwo możliwości uczestniczenia w demokracji? Jakie znaczenie ma
»Zweitstimme« i co to jest »das kommunale Ausländerwahlrecht«?
Zobaczycie Państwo, że wiele rzeczy nie
jest tak skomplikowanych, jak to się na
początku wydaje. Satyryk Karl Valentin ujął
to w postaci gry słów: »Obcy jest obcy
Der Schritt, in ein anderes Land zu gehen,
bringt manche Unsicherheiten mit sich.
Niemand weiß das besser als Sie selbst.
Um Ihnen den Start und das Einleben in
Ihrer neuen Umgebung leichter zu machen,
wurde dieses Handbuch für Sie gemacht.
Wir möchten Sie und Ihre Familie dabei
unterstützen, sich schnell im privaten und
im öffentlichen Leben in Deutschland
zurecht zu finden.
Dieses Handbuch wird dazu beitragen, dass
Sie Formalitäten einfacher und unkomplizierter erledigen können. Besonders für die
ersten Monate Ihres neuen Alltags in
Deutschland finden Sie hier viele wichtige
Informationen. Aber auch – ebenso wissenswerte wie interessante – Stichworte
und Erläuterungen zu gesellschaftlichen und
politischen Ereignissen von denen Sie in
Zeitungen, Radio und Fernsehen oder bei
Gesprächen am Arbeitsplatz möglicherweise
lesen und hören werden.
Was ist ein „Einwohnermeldeamt“ und was
bedeutet das „Ausländergesetz“ für Sie, wie
ist das mit der „Krankenversicherung“ und
wie erfahren Sie, welche „Steuerklasse“ die
richtige für Sie ist? Wie ist das mit dem
„Kindergarten“ für Ihre Kinder, was ist der
„TÜV“ und was bedeutet die Abkürzung
„GEZ“? Wie kommen die Elektrizität, der
Telefonanschluss und das Internet in Ihre
neue Wohnung, wer sind der „Deutsche
Michel“, „Max und Moritz“, die „Tigerente“
und „Willy Brandt“. Und nicht zuletzt:
Welche Möglichkeiten der demokratischen
Beteiligung haben Sie? Welche Bedeutung
hat die „Zweitstimme“ und was ist das
„kommunale Ausländerwahlrecht“?
Sie werden sehen: Vieles ist weniger kompliziert, als es sich anhört. Der Kabarettist
3
tylko na obczyźnie«. Broszura ta ma umożliwić Państwu możliwie szybką adaptację w
Niemczech. Aby słówko »obcy« stało się
dla Państwa możliwie szybko wyrazem
obcym. Życzymy Państwu wszystkiego
dobrego.
Państwa
Karl Valentin hat es in einem Wortspiel formuliert: „Fremd ist der Fremde nur in der
Fremde“. Diese Broschüre soll Ihnen bei
einem möglichst schnellen Einleben in
Deutschland helfen. Damit das Wörtchen
„fremd“ für Sie möglichst schnell zum
Fremdwort wird.
Wir wünschen Ihnen alles Gute.
Ihre
Pełnomocnik Rządu Federalnego ds.
migracji, uchodźców i integracji
Beauftrage der Bundesregierung
für Migration, Flüchtlinge und Integration
4
Contents
Inhalt
Przedmowa
Contents
Website
Zamówienie
German Geography, Civilisation and Culture
Vorwort
Inhalt
Website
Impressum
Landeskunde
2
4
240
241
10
Informacje ogólne
Klimat
Osobliwości geograficzne
Time Zones
Liczby i miary
Allgemeines
Klima
Geografische Besonderheiten
Zeitzonen
Zahlen und Maße
10
16
18
22
24
Gospodarka
Wirtschaft
26
Sztuka i kultura
Kunst und Kultur
28
Historia
Imigracja do Niemiec
Geschichte
Einwanderung nach Deutschland
30
35
Religia
Religion
37
Obyczaje i święta
Święta ogólnoniemieckie
Święta regionalne
Obyczaje Wielkanocne
Okres przedbożonarodzeniowy
Obyczaje Bożonarodzeniowe
Dni pamięci
Akcje i festyny
Bräuche und Feiertage
Einheitliche Fest- bzw. Feiertage
Nicht einheitliche Feiertage
Rund um Ostern
Die Vorweihnachtszeit
Rund um Weihnachten
Gedenktage
Aktionstage und Volksfeste
39
40
41
44
46
48
49
52
Politics and Law
58
Politik und Recht
Państwo i prawo
Ustawa Zasadnicza
Bundestag i Bundesrat
Prezydent Federalny i Kanclerz Federalny
Federalny Trybunał Konstytucyjny
Kraje związkowe
Wybory
Staat und Recht
Das Grundgesetz
Bundestag und Bundesrat
Bundespräsident und Bundeskanzler
Bundesverfassungsgericht
Bundesländer
Wahlen
58
58
60
62
63
63
64
Contents
5
Inhalt
Wybory do Bundestagu
Wybory do Landtagu i Parlamentu
Europejskiego
Wybory komunalne
Prawo wyborcze cudzoziemców i rada
cudzoziemców
Partie
Federalne i Krajowe Centrale
Kształcenia Politycznego
Państwowość prawna
Pluralizm i subsydiarność
Bundestagswahlen
Wahlen zum Landtag und zum
Europaparlament
Kommunalwahlen
Ausländerwahlrecht und Ausländerbeirat
65
66
Parteien
Bundes- und Landeszentralen für
Politische Bildung
Rechtsstaatlichkeit
Pluralismus und Subsidiarität
68
70
Prawo o cudzoziemcach
Informacje ogólne
Cudzoziemcy spoza państw UE
Prawo o cudzoziemcach
(Cudzoziemcy spoza państw UE)
Obywatele UE i członkowie ich rodzin
Ausländerrecht
Allgemeines
Ausländer aus Nicht-EU-Staaten
Einzelheiten zum Status von Ausländern,
die nicht Unionsbürger sind
Unionsbürger und ihre Familienangehörigen
76
76
78
79
Obywatelstwo niemieckie
Obywatelstwo niemieckie
Regulacja szczególna: »nadanie
obywatelstwa na podstawie uznania«
Dzieci: obywatelstwo niemieckie na
podstawie urodzenia
Die Deutsche Staatsangehörigkeit
Deutsch durch Anspruchseinbürgerung
Sonderregelung:
„Ermessens-Einbürgerungen“
Kinder: Deutsche Staatsangehörigkeit
durch Geburt
Dyskryminacja i równouprawnienie
Dyskryminacja etniczna
Kobiety
Molestowanie seksualne
Przemoc w rodzinie
Partnerstwa homoseksualne
Inwalidztwo
Diskriminierung und Gleichstellung
Ethnische Diskriminierung
Frauen
Sexuelle Belästigung
Misshandlung in der Familie
Gleichgeschlechtliche Partnerschaften
Behinderungen
Praca i zabezpieczenie socjalne
Arbeit und soziale Sicherung
Poszukiwanie i podjęcie pracy
Uznawanie zagranicznych dyplomów
Agencja Pracy
Oferty pracy i ogłoszenia o poszukiwaniu
pracy w gazetach i w Internecie
Arbeitssuche und -aufnahme
Anerkennung ausländischer
Bildungsnachweise
Agentur für Arbeit
Stellenangebote und Stellengesuche
in Zeitungen und Internet
66
67
70
72
94
101
101
103
104
105
105
106
107
108
109
110
112
112
112
113
113
6
Contents
Inhalt
Aplikacja
Formalności związane z podjęciem pracy
Bewerbung
Formalitäten zur Arbeitsaufnahme
114
114
W miejscu pracy
Indywidualne i zbiorowe prawo pracy
Prawo ustroju przedsiębiorstw
Problemy w miejscu pracy
Wypowiedzenie i ochrona przed wypowiedzeniem
Czas pracy
Ochrona pracy
Ochrona pracy dzieci i młodzieży
Am Arbeitsplatz
Individuelles und kollektives Arbeitsrecht
Betriebsverfassungsrecht
Probleme am Arbeitsplatz
Kündigung und Kündigungsschutz
Arbeitszeit
Arbeitsschutz
Kinder- und Jugendarbeitsschutz
116
116
117
119
120
121
121
122
Bezrobocie i zabezpieczenie egzystencji
Arbeitslosigkeit und Existenzsicherung
123
Ubezpieczenie społeczne
Ubezpieczenie zdrowotne
Ubezpieczenie emerytalne
Ubezpieczenie pielęgnacyjne
Ubezpieczenie na wypadek bezrobocia
Ubezpieczenie wypadkowe
Międzynarodowe ubezpieczenie społeczne
Sozialversicherung
Krankenversicherung
Rentenversicherung
Pflegeversicherung
Arbeitslosenversicherung
Unfallversicherung
Internationale Sozialversicherung
124
124
126
127
127
127
128
Zapłata, wynagrodzenie i dochód
Składki na ubezpieczenie społeczne
Lohn, Gehalt und Einkommen
Sozialabgaben
129
129
Podatki
Podatek dochodowy
Podatek kościelny
Steuern
Einkommens- und Lohnsteuer
Kirchensteuer
130
130
131
Everyday Life
120
Im Alltag
Nauka niemieckiego
Kursy integracyjne
Kursy językowe
Kształcenie i podnoszenie kwalifikacji
Deutsch lernen
Integrationskurse
Sprachkurse
Aus- und Weiterbildung
132
134
136
137
Zasady dobrego tonu
Umgangsformen
139
Zakupy
Płatności
Zakupy na raty, leasing, kredyty
Einkaufen
Bezahlung
Ratenkauf, Leasing, Kredite
142
142
143
Contents
7
Inhalt
Wymiana
Tańsze zakupy
Żywność
Niemieckie specjały
Umtauschen
Preisgünstige Einkäufe
Lebensmittel
Deutsche Spezialitäten
143
144
146
154
Poradnictwo konsumenckie
Verbraucherberatungen
156
Poradnictwo prawne
Rechtsberatung
157
Poczta i telekomunikacja
Listy, paczki i porto
Telefon, faks, Internet
Telefony komórkowe
Budki telefoniczne
Informacja telefoniczna
Internet
Numery obsługi
Post und Telekommunikation
Briefe, Pakete und Porto
Telefon, Fax, Internet
Mobiltelefone
Telefonzellen
Telefonauskunft
Internet
Service-Nummern
158
158
160
163
163
164
165
165
Mieszkanie
Poszukiwanie mieszkania
Czynsz
Umowa najmu
Ochrona najemców
Zwierzęta domowe
Dozorca, administracja domu
Regulamin domu
Odśnieżanie i zamiatanie ulicy
Sąsiedzi
Wypowiedzenie i ochrona przed wypowiedzeniem
Przeprowadzka
Wspólne mieszkanie
Wohnen
Wohnungssuche
Wohnungsmiete
Mietvertrag
Mieterschutz
Haustiere
Hausmeister, Hausverwaltung
Hausordnung
Winterdienst und Kehrwoche
Nachbarn
Kündigung und Kündigungsschutz
Umzug
Wohngemeinschaften
166
166
169
170
171
171
172
172
172
174
174
174
175
Gospodarstwo domowe
Woda
Energia elektryczna i gaz
Ogrzewanie olejowe i węglowe
Śmieci
Pranie
Haushalt
Wasser
Elektrizität/Strom und Gas
Öl- und Kohleheizung
Müll
Waschen
176
176
176
176
177
178
Pieniądze i finanse
Banki
Rachunek oszczędnościowo – rozliczeniowy
Geld und Finanzen
Banken
Giro-Konto
181
181
182
8
Contents
Inhalt
Karty płatnicze i bankomaty
Karty kredytowe
Kredyt w rachunku bieżącym (overdraft)
Homebanking
Otwarcie konta
EC-Karten und Geldautomaten
Kreditkarten
Überziehungskredite
Homebanking
Kontoeröffnung
185
186
186
187
187
Ubezpieczenia
Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej (OC)
Ubezpieczenie mienia domowego
Ubezpieczenie od niezdolności do pracy
Ubezpieczenie od kosztów związanych
z ochroną interesów prawnych
Ubezpieczenie na życie
Versicherungen
Haftpflichtversicherung
Hausratversicherung
Berufsunfähigkeitsversicherung
Rechtsschutzversicherung
188
188
188
189
189
Lebensversicherung
189
Środki komunikacji
Środki komunikacji publicznej
Kolej: połączenia regionalne i dalekobieżne
Taxi
Podróżowanie z innymi osobami
Samochód
Prawo jazdy
Rejestracja
Przegląd techniczny (TÜV) i badanie
emisji spalin (ASU)
Ubezpieczenie pojazdu
Zasady ruchu drogowego
Kontrole radarowe
Jazda po wypiciu alkoholu
Pierwsza pomoc
Automobilkluby
Wypadki i awarie
Parkowanie
Mycie samochodu
Rower
Verkehrsmittel
Öffentliche Verkehrsmittel
Bahn: Regional- und Fernverbindung
Taxi
Mitfahrgelegenheiten
Auto
Führerschein
Anmeldung
TÜV und ASU
190
190
192
193
193
194
194
195
195
Kraftfahrzeugversicherung
Verkehrsregeln
Radarkontrollen
Alkohol und Auto
Erste Hilfe
Verkehrsclubs
Unfälle und Pannen
Parken
Auto waschen
Fahrrad
196
197
198
198
199
192
202
202
203
203
Zdrowie
Ostry dyżur
Lekarze
Szpitale
Szczepienia
Apteki i lekarstwa
Aids
Gesundheit
Notdienste
Ärzte
Krankenhäuser
Impfungen
Apotheken und Medikamente
Aids
205
205
205
206
206
207
208
Contents
9
Inhalt
Antykoncepcja i planowanie rodziny
Ciąża
Dzieci i młodzież
Zasiłek rodzinny
Przedszkole
Szkoła
Młodzież i nauka zawodu
Muzyka i sport
Telewizja
Książki i bajki
Ochrona młodzieży
Verhütung und Familienplanung
Schwangerschaft
Kinder und Jugendliche
Kindergeld
Kindergarten
Schule
Jugendliche und Berufsausbildung
Musik und Sport
Fernsehen
Bücher und Märchen
Jugendschutz
208
210
211
211
212
214
215
216
216
217
217
Media
Prasa
Radio i telewizja
Medien
Presse
TV und Radio
219
219
220
Czas wolny
Sport
Życie kulturalne
Biblioteki
Kino
Wideoteki
Kawiarnie
Puby
Restauracje
Przyjaciele i koledzy
Stammtisch
Freizeit
Sport
Kulturelle Angebote
Bibliotheken
Kino
Videotheken
Cafés
Kneipen
Restaurants
Freunde und Kollegen
Stammtisch
222
222
224
224
225
225
226
226
228
229
229
Organisations and Contacts
Organisationen und Ansprechpartner
Unia Europejska
Ministerstwa Federalne
Centrale konsumenckie /
poradnie dla konsumentów
Poradnictwo socjalne
(organizacje charytatywne)
Praca
Rada cudzoziemców
Uchodźcy
Związek najemców
Ambasada / konsulat
Punkt poradnictwa ds. AIDS
Telefon zaufania
Domy pomocy dla kobiet
Europäische Union
Bundesministerien
Verbraucherzentralen/
Verbraucherberatungen
Soziale Beratung
(Wohlfahrtsverbände)
Arbeit
Ausländerbeirat
Flüchtlinge
Mieterbund oder Mieterverein
Botschaft/Konsulat
AIDS-Beratungsstelle
Telefonische Seelsorge
Frauenhäuser
230
230
230
232
234
235
236
237
237
237
238
238
239
Moldawien
Vatikan
Informacje ogólne
11
Allgemeines
Country Land
Capital Hauptstadt
Albania Albanien
Austria Österreich
Belgium Belgien
Bosnia Bosnien
Bulgaria Bulgarien
Croatia Kroatien
Cyprus Zypern
Czech Rep. Tschechische Rep.
Denmark Dänemark
Estonia Estland
Finland Finnland
France Frankreich
Germany Deutschland
Great Britain Großbritanien
Greece Griechenland
Hungary Ungarn
Iceland Island
Ireland Irland
Italy Italien
Latvia Lettland
Liechtenstein Liechtenstein
Lithuania Litauen
Luxembourg Luxemburg
Macedonia Makedonien
Malta Malta
Moldova Moldawien
Netherlands Niederlande
Norway Norwegen
Poland Polen
Portugal Portugal
Romania Rumänien
Russia Russland
Slovakia Slowakei
Slovenia Slowenien
Spain Spanien
Sweden Schweden
Switzerland Schweiz
Turkey Türkei
Ukraine Ukraine
Yugoslavia Jugoslawien
Tirana
Wien
Brüssel
Sarajevo
Sofia
Zagreb
Nicosia
Prag
Kopenhagen
Tallin
Helsinki
Paris
Berlin
London
Athen
Budapest
Reykjavík
Dublin
Rom
Riga
Vaduz
Wilna
Luxembourg
Skopje
Valetta
Kischinau
Amsterdam
Oslo
Warschau
Lissabon
Bukarest
Moskau
Bratislava
Ljubljana
Madrid
Stockholm
Bern
Ankara
Kiew
Belgrad
Inhabitants Einwohner
3 260 000
8 054 000
10 146 000
4 383 000
8 409 000
4 778 000
7 374 000
10 518 000
5 200 000
1 487 000
5 110 000
58 060 000
81 869 000
58 605 800
10 467 000
10 100 000
268 000
3 586 000
57 204 000
2 516 000
31 000
3 715 000
410 000
2 118 000
372 000
4 344 000
15 460 000
4 354 000
38 612 000
9 927 000
22 692 000
148 195 000
5 369 000
1 992 000
40 341 000
8 830 000
7 039 000
66 668 000
49 568 000
10 229 000
Informacje ogólne
13
Allgemeines
From Berlin Von Berlin
to nach
Albania Albanien
Austria Österreich
Belgium Belgien
Bosnia Bosnien
Bulgaria Bulgarien
Croatia Kroatien
Cyprus Zypern
Czech Rep. Tschechische Rep.
Denmark Dänemark
Estonia Estland
Finland Finnland
France Frankreich
Great Britain Großbritanien
Greece Griechenland
Hungary Ungarn
Iceland Island
Ireland Irland
Italy Italien
Latvia Lettland
Liechtenstein Liechtenstein
Lithuania Litauen
Luxembourg Luxemburg
Macedonia Makedonien
Malta Malta
Moldova Moldawien
Netherlands Niederlande
Norway Norwegen
Poland Polen
Portugal Portugal
Romania Rumänien
Russia Russland
Slovakia Slowakei
Slovenia Slowenien
Spain Spanien
Sweden Schweden
Switzerland Schweiz
Turkey Türkei
Ukraine Ukraine
Yugoslavia Jugoslawien
Tirana
Wien
Brüssel
Sarajevo
Sofia
Zagreb
Nicosia
Prag
Kopenhagen
Tallin
Helsinki
Paris
London
Athen
Budapest
Reykjavík
Dublin
Rom
Riga
Vaduz
Wilna
Luxembourg
Skopje
Valetta
Kischinau
Amsterdam
Oslo
Warschau
Lissabon
Bukarest
Moskau
Bratislava
Ljubljana
Madrid
Stockholm
Bern
Ankara
Kiew
Belgrad
miles Meilen
kilometers Km
850
330
400
650
840
490
1580
170
230
670
720
550
580
1140
450
1480
830
740
550
420
530
670
840
1150
800
310
530
340
1430
850
1020
340
450
1160
500
450
1260
780
650
1360
530
640
1040
1350
790
2540
270
370
1080
1160
880
930
1830
720
2370
1330
1190
880
680
860
1070
1350
1850
1280
500
850
550
2300
1360
1640
540
720
1860
800
750
2030
1250
1040
Baden-
Bayern
Württemberg
Berlin
Brandenburg
Bremen
Hamburg
Hessen
MecklenburgVorpommern
Nieder-
Nordrhein-
sachsen
Westfalen
Rheinland-
Saarland
Pfalz
Sachsen
SachsenAnhalt
SchleswigHolstein
Thüringen
Informacje ogólne
15
Allgemeines
Area/km2 Fläche/km2
Inhabitants Einwohner
Stuttgart
35 751
10 300 000
Bayern
München
70 552
12 000 000
Berlin
Berlin
889
3 460 000
Brandenburg
Potsdam
29 479
2 600 000
Bremen
Bremen
404
678 000
Hamburg
Hamburg
755
1 700 000
Hessen
Wiesbaden
21 114
6 000 000
Mecklenburg-Vorpommern
Schwerin
23 170
1 800 000
Niedersachsen
Hannover
47 338
7 800 000
Nordrhein-Westfalen
Düsseldorf
34 078
18 000 000
Rheinland-Pfalz
Mainz
19 849
4 000 000
Saarland
Saarbrücken
2 570
1 100 000
Sachsen
Dresden
18 337
4 500 000
Sachsen-Anhalt
Magdeburg
20 455
2 750 000
Schleswig-Holstein
Kiel
15 729
2 700 000
Thüringen
Erfurt
16 171
2 500 000
State of Germany Bundesland
Capital Hauptstadt
Baden-Württemberg
16
Informacje ogólne
Allgemeines
Klimat
Klima
Mimo, że w większej części Niemcy są
położone bardziej na północ, niż granica
amerykańsko – kanadyjska i leżą też bliżej
koła polarnego niż równika, to panuje tu
klimat umiarkowany, bez silnych okresów
zimna lub upałów. Większa część Republiki
Federalnej Niemiec leży w umiarkowanej
chłodnej strefie klimatycznej, w której
przeważają wilgotne wiatry z kierunków
zachodnich od Morza Północnego.
Północno-zachodnie i Północne Niemcy
charakteryzują się wyraźnym klimatem
oceanicznym, z opadami we wszystkich
porach roku. Zimy są tu względnie łagodne,
a lata stosunkowo chłodne. Na wschodzie
klimat wykazuje już wyraźne cechy
kontynentalne. W zimie może tu być przez
dłuższy czas bardzo zimno, a latem
naprawdę ciepło. Poza tym często rejestruje
się tu długotrwałe okresy suche. Temperatury osiągają maksimum w lipcu, zaś
minimum w styczniu. Częste są lokalne
różnice w rozkładzie temperatur i wysokości
opadów. Tak więc na zachodnich stronach
gór spada więcej deszczu, niż na stronach
wschodnich. Pod osłoną gór skrywają się
wyspy ciepła, np. Nizina Górnoreńska.
Latem (w lipcu) na Nizinie Północnoniemieckiej temperatura osiąga przeciętnie
+18 °C, w ciepłych rejonach południa nawet
19,4 °C.
Obwohl Deutschland zum größten Teil nördlicher als die US-amerikanisch-kanadische
Grenze liegt und auch näher am Polarkreis
als am Äquator, ist das Klima gemäßigt
ohne übermäßige Kälte- oder Hitzeperioden.
Der größte Teil der Bundesrepublik liegt in
der kühl gemäßigten Klimazone, in der
feuchte Winde aus westlichen Richtungen
von der Nordsee vorherrschen.
Ausgesprochen ozeanisch ist das Klima in
Nordwest- und Norddeutschland, wo zu
allen Jahreszeiten Niederschläge fallen. Die
Winter sind dort relativ mild und die Sommer verhältnismäßig kühl. Im Osten weist
das Klima bereits deutlich kontinentale Züge auf. Hier kann es im Winter über längere
Perioden sehr kalt und im Sommer recht
warm werden. Außerdem werden hier des
öfteren länger anhaltende Trockenperioden
registriert. Die Temperaturen verzeichnen
ein Maximum im Juli und ein Minimum im
Januar. Lokale Abweichungen im Temperaturverlauf und in der Niederschlagshöhe
sind häufig. So regnet es an den Westseiten
der Gebirge mehr als an den Ostseiten. Im
Schutze von Gebirgen liegen Wärmeinseln,
zum Beispiel das Oberrheinische Tiefland.
Im Sommer (Juli) werden im Norddeutschen
Tiefland durchschnittlich +18 Grad Celsius
erreicht, in den „Sonnenstuben“ des
Südens sind es sogar 19,4 Grad Celsius.
17
Average annual temperatures in Germany
Jahresdurchschnittstemperaturen in
Deutschland
in C°
≤ 4
4–5
5–6
6–7
7–8
8–9
9 – 10
≥ 10
18
Informacje ogólne
Allgemeines
Osobliwości geograficzne
Geografische Besonderheiten
Lorelei nad Renem
Die Lorelei am Rhein
Ren jest najbardziej znaną niemiecką rzeką.
Turystyczna atrakcja nad Renem to skała
Lorelei koło St. Goarshausen. W XIX wieku
poeta Heinrich Heine napisał na ten temat
balladę: uwiedzeni śpiewem dziewicy
Lorelei, rybacy wraz ze statkami tonęli w
rzece.
Der Rhein ist der bekannteste deutsche
Fluss. Eine Touristen-Attraktion am Rhein
ist der Lorelei-Felsen bei St. Goarshausen.
Der Dichter Heinrich Heine hat dazu im
19. Jahrhundert ein Gedicht geschrieben:
Vom Gesang der Jungfrau Lorelei betört,
versinken Schiff und Schiffer im Strom.
Ich weiß nicht, was soll es bedeuten,
Dass ich so traurig bin;
Ein Märchen aus alten Zeiten,
Das kommt mir nicht aus dem Sinn.
Die Luft ist kühl, und es dunkelt,
Und ruhig fließt der Rhein;
Der Gipfel des Berges funkelt
Im Abendsonnenschein.
Die schönste Jungfrau sitzet
Dort oben wunderbar,
Ihr goldnes Geschmeide blitzet,
Sie kämmt ihr goldenes Haar.
Sie kämmt es mit goldenem Kamme
Und singt ein Lied dabei,
Das hat eine wundersame,
Gewaltige Melodei.
Den Schiffer im kleinen Schiffe
Ergreift es mit wildem Weh;
Er schaut nicht die Felsenriffe,
Er schaut nur hinauf in die Höh.
Ich glaube, die Wellen verschlingen
Am Ende Schiffer und Kahn;
Und das hat mit ihrem Singen
die Lorelei getan.
Ich weiß nicht, was soll es bedeuten,
Dass ich so traurig bin;
Ein Märchen aus alten Zeiten,
Das kommt mir nicht aus dem Sinn.
Die Luft ist kühl, und es dunkelt,
Und ruhig fließt der Rhein;
Der Gipfel des Berges funkelt
Im Abendsonnenschein.
Die schönste Jungfrau sitzet
Dort oben wunderbar,
Ihr goldnes Geschmeide blitzet,
Sie kämmt ihr goldenes Haar.
Sie kämmt es mit goldenem Kamme
Und singt ein Lied dabei,
Das hat eine wundersame,
Gewaltige Melodei.
Den Schiffer im kleinen Schiffe
Ergreift es mit wildem Weh;
Er schaut nicht die Felsenriffe,
Er schaut nur hinauf in die Höh.
Ich glaube, die Wellen verschlingen
Am Ende Schiffer und Kahn;
Und das hat mit ihrem Singen
die Lorelei getan.
Informacje ogólne
Allgemeines
Wybrzeże Morza Północnego
Nordseeküste
Podczas pobytu nad wybrzeżem Morza
Północnego można zaobserwować
przypływy i odpływy. W czasie odpływu
widać tylko niewielką ilość wody. Podczas
przypływu woda częściowo porusza się na
kilkaset metrów w kierunku brzegu.
Powodem tego są siły przyciągania
pomiędzy Ziemią i Księżycem.
Bei einem Besuch an der Nordseeküste sind
Ebbe und Flut zu beobachten. Bei Ebbe ist
nur wenig Wasser zu sehen. Während der
Flut bewegt sich das Wasser teilweise um
mehrere hundert Meter Richtung Ufer. Grund
dafür sind die Anziehungskräfte zwischen
Erde und Mond.
Rügen
Rugia
Rugia jest najbardziej znaną niemiecką
wyspą na Bałtyku, ze skałami kredowymi w
miejscowości Stubbenkammer, które
namalował Caspar David Friedrich.
Zagłębie Ruhry
Zagłębie Ruhry położone w kraju związkowym Północna Nadrenia – Westfalia jest
największym regionem przemysłowym
Republiki Federalnej Niemiec. Obejmuje ono
miasta, takie jak Gelsenkirchen, Bochum,
Oberhausen, Bottrop i Dortmund. Zagłębie
Ruhry nazywane jest także »der Pütt«
(sztolnia) lub »Kohlenpott« (okręg
węglowy). Jeszcze przed kilkoma dekadami
region ten utrzymywał się z produkcji węgla
i stali. Dzisiaj gospodarczy rozwój regionu
wyznaczają dziedziny takie jak: IT, logistyka
oraz nowe źródła energii.
Rügen ist die bekannteste deutsche Ostseeinsel mit den Kreidefelsen von Stubbenkammer, gemalt von Caspar David Friedrich.
Das Ruhrgebiet
Das Ruhrgebiet im Bundesland NordrheinWestfalen ist die größte Industrie-Region der
Bundesrepublik. Dazu gehören Städte wie
Gelsenkirchen, Bochum, Oberhausen, Bottrop und Dortmund. Das Ruhrgebiet wird
auch „der Pütt“ oder „Kohlenpott“ genannt.
Die Region lebte bis vor wenigen Jahrzehnten von der Kohle- und Stahlproduktion.
Heute sind die Bereiche IT, Logistik, Neue
Energien prägend für die wirtschaftliche
Entwicklung der Region.
20
Informacje ogólne
Allgemeines
Mainhattan
Mainhattan
Wieżowce w śródmieściu we Frankfurcie nad
Menem (w skrócie: Ffm.) znajdują się tak
blisko siebie, że tworzą na tle nieba zarys,
przypominający nowojorski Manhattan.
Dlatego mówi się o »Mainhattanie«.
Frankfurt nad Menem jest niemiecką metropolią bankową i siedzibą Europejskiego
Banku Centralnego. Nie mylić z Frankfurtem
nad Odrą, dużym miastem położonym przy
granicy z Polską.
Weil die Hochhäuser der Innenstadt in
Frankfurt am Main (Abkürzung: Ffm.) so
dicht nebeneinander stehen, bildet sich
eine Skyline, die an Manhattan in New York
erinnert. Deshalb spricht man von „Mainhattan“. Frankfurt am Main ist die deutsche
Bankenmetropole und Sitz der Europäischen
Zentralbank – nicht zu verwechseln mit
Frankfurt/Oder, einer großen Stadt an der
Grenze zu Polen.
Brocken
Der Brocken
Brocken to owiana legendą góra w kraju
związkowym Saksonia – Anhalt. Według
starych mitów i bajek czarownice świętują
tzw. »Noc Walpurgii« z 30 kwietnia na
1 maja na górze Brocken.
Der Brocken ist ein sagenumwobener Berg
im Bundesland Sachsen-Anhalt. Alten
Mythen und Märchen zufolge treffen sich
in der so genannten „Walpurgisnacht“ vom
30. April auf den 1. Mai die Hexen zu einer
Feier auf dem Brocken.
Spreewald
Spreewald jest starą deltą śródlądową z
siecią wodną rozgałęzioną na setki
kilometrów. Mówi się, że ogórki ze Spreewaldu są bardziej znane niż sam Spreewald.
Spreewald ma długą tradycję jako znaczący
region uprawy warzyw w Niemczech.
Spreewald to obszar zasiedlany przez
słowiański naród Serbów/Wendów.
Der Spreewald
Der Spreewald ist ein altes Binnendelta mit
einem hunderte Kilometer verzweigten
Wasserwegenetz. Man sagt, die Spreewaldgurke sei bekannter als der Spreewald. Als
bedeutende Gemüsekammer Deutschlands
hat der Spreewald eine lange Tradition. Der
Spreewald gehört zum Siedlungsgebiet des
slawischen Volkes der Sorben/Wenden.
Informacje ogólne
21
Allgemeines
Szwarcwald
Der Schwarzwald
Szwarcwald położony w południowoniemieckim kraju związkowym Badenia
Wirtembergia należy do najbardziej znanych
regionów w Niemczech. Szczególnie słynne
są wytwarzane tam zegary z kukułką:
O każdej pełnej godzinie otwierają się
drzwiczki w obudowie i mechaniczna
kukułka woła »ku ku«.
Der Schwarzwald im süddeutschen Bundesland Baden-Württemberg gehört zu den
bekanntesten Regionen Deutschlands.
Berühmt sind insbesondere die dort hergestellten Kuckucksuhren: Zu jeder vollen
Stunde öffnet sich am Gehäuse der Uhr
eine Tür, und ein künstlicher Vogel ruft
„Kuckuck“.
Alpy
Die Alpen
Alpy są największymi i najwyższymi górami
Europy. W kraju związkowym Bawaria
znajduje się Zugspitze, najwyższa góra w
Niemczech o wysokości 2962 m. Alpy dają
schronienie zdumiewającej liczbie gatunków
roślin i zwierząt i są najważniejszym
zbiornikiem wodnym Europy. Ponadto cały
ten region jest ulubionym celem wypraw
turystycznych.
Die Alpen sind das größte und höchste Gebirge Europas. Im Bundesland Bayern liegt
die Zugspitze, die mit 2962 Metern der
höchste Berg Deutschlands ist. Die Alpen
beherbergen eine erstaunliche Artenvielfalt
an Pflanzen und Tieren und sind Europas
wichtigstes Wasserreservoir. Zudem ist die
gesamte Region ein beliebtes Tourismusziel.
22
Informacje ogólne
Strefy czasowe
Rano:
7:50 – godzina siódma pięćdziesiąt –
za dziesięć ósma – 7:50
Wieczorem:
19.50 – godzina dziewiętnasta
pięćdziesiąt – za dziesięć ósma – 19:50
Allgemeines
Czas letni i czas zimowy
Sommerzeit und Winterzeit
Czas letni rozpoczyna się w ostatnią
niedzielę marca. W nocy o godz. 2 zegary
przestawia się o godzinę do przodu na
godz. 3. W ostatnią niedzielę października
zegary cofa się z godz. 3 na godz. 2.
Obecnie zmiana czasu jest ujednolicona
w całej Europie.
Die Sommerzeit beginnt am letzten Sonntag
im März. Die Uhren werden nachts um zwei
Uhr um eine Stunde auf drei Uhr vorgestellt.
Am letzten Sonntag im Oktober wird die Uhr
wieder zurückgestellt (von drei auf zwei
Uhr). Die Zeitumstellung ist mittlerweile europaweit vereinheitlicht.
23
Time Zones
Zeitzonen
Informacje ogólne
Allgemeines
Liczby i miary
Zahlen und Maße
Wszystkie używane w Niemczech miary
i wagi bazują na systemie metrycznym.
Poszczególne jednostki stanowią
dziesięciokrotność kolejnych jednostek.
Sämtliche in Deutschland gebräuchliche
Maße und Gewichte basieren auf dem metrischen System. Einzelne Einheiten sind
jeweils ein 10-faches von einander.
Linear measures
Längenmaße
0.04 in
1 mm
inch
Millimeter
0.39 in /0.033 ft
1 cm / 10 mm
foot
Centimeter
3.28 ft / 1.09 yd
1 m / 100 cm
yard
Meter
0.62 m.
1 km / 1000 m
mile
Kilometer
Measures of capacity
Hohlmaße
0.7 gi, gl
0.85
100 ml
British gill
U.S. gill
Milliliter
1.7 pt
2.11
1 l / 1000 ml
British pint
U.S. liquid pint
Liter
0.88 qt
1.06 qt
1l
British quart
U.S. liquid quart
Liter
2.2 gal
2.64
10 l
British gallon
U.S. liquid gallon
Liter
0.61 bbl, bl
0.89
100 l
British barrel
U.S. barrel
Liter
Informacje ogólne
25
Allgemeines
Weights
Gewichte
15.38 gr.
1 gr / 1000 mg
grain
Gramm / Milligramm
3.53 oz.
100 gr
ounce
Gramm
1.1 lb.
500 gr / 1 Pfund / 1/2 kg
pound
Gramm / Pfund / Kilogramm
0.078 qr.
0.088
1 kg / 1000 gr
quarter
U.S. quarter
Kilogramm
3.94 qr.
4.41
1 Zentner / 50 kg
quarter
U.S. quarter
Zentner
1.97 cwt.
2.2
100 kg
hundredweight
U.S. hundredweight
Kilogramm
0.98 t.
1.1
1 T / 1000 kg
long ton
U.S. short ton
Tonne
Temperature
Temperatur
0° F
-17,78° C
Fahrenheit
Celsius
32° F
0° C
Fahrenheit
Celsius
100° F
47,12° C
Fahrenheit
Celsius
212° F
100° C
Fahrenheit
Celsius
26
Gospodarka
Wirtschaft
Gospodarka
Wirtschaft
Republika Federalna Niemiec należy do
największych potęg gospodarczych świata.
W roku 2003 produkt krajowy brutto wyniósł
realnie 2.130 mld euro a dochód na jednego
mieszkańca 25.800 euro.
Tak jak w przypadku innych potęg gospodarczych, również w Niemczech sektor
przemysłowy ustępuje tak zwanej »branży
usługowej«. Przemysł produkcyjny – na
przykład budowa maszyn – stanowi ok.
jedną trzecią łącznych wpływów z gospodarki. Niemcy są trzecim co do wielkości, po
USA i Japonii, producentem samochodów.
Maszyny i urządzenia elektrotechniczne są
uosobieniem niemieckiej jakości i
odgrywają wiodącą rolę w eksporcie. Inne
znaczące gałęzie przemysłu to przemysł
chemiczny oraz produkcja dóbr konsumpcyjnych.
Produkcja rolnicza w Republice Federalnej
Niemiec jest zróżnicowana w zależności od
regionu. Na równinie w północnych Niemczech, a w szczególności we wschodnich
krajach związkowych preferowana jest
uprawa zbóż i buraków cukrowych. W górzystych południowych Niemczech w rolnictwie
przeważa produkcja warzyw, mleka i mięsa.
Większość nizin nad rzekami na południu
i zachodzie Niemiec wzdłuż Renu, Menu lub
Mozeli to obszary uprawy wina. Piwo w
dużej części produkuje się w Północnej
Nadrenii – Westfalii, jednak za kraj piwa
uważana jest Bawaria. Oprócz eksportu
rodzime rolnictwo pokrywa nieomal
90 procent krajowego zapotrzebowania.
Blisko jedna trzecia całego kraju, w szczególności w Południowych Niemczech to
tereny leśne. Lasy w dużej części pokrywają
krajowe zapotrzebowanie na drewno.
W latach 70-tych z powodu wieloletniego
Die Bundesrepublik Deutschland gehört zu
den größten Wirtschaftsnationen der Welt.
Das Bruttoinlandsprodukt betrug im Jahr
2003 real 2.130 Milliarden Euro und das
Pro-Kopf-Einkommen 25.800 Euro.
Wie in den übrigen großen Wirtschaftsnationen geht auch in Deutschland der industrielle Sektor zugunsten der sogenannten
„Dienstleistungsbranche“ zurück. Das produzierende Gewerbe – zum Beispiel der
Maschinenbau – hat einen Anteil von rund
einem Drittel am gesamten wirtschaftlichen
Aufkommen. Deutschland ist nach den USA
und Japan der drittgrößte Automobilproduzent. Maschinen und elektrotechnische Anlagen gelten als Inbegriff „deutscher Wertarbeit“ und stellen die wichtigsten Exportgüter dar. Weitere bedeutende Industriezweige sind die Chemie-Industrie sowie die
Produktion von Verbrauchsgütern.
Die landwirtschaftliche Produktion in der
Bundesrepublik unterscheidet sich von
Region zu Region. Im nördlichen Flachland
Deutschlands und insbesondere in den
östlichen Bundesländern werden bevorzugt
Getreide und Zuckerrüben angebaut. Im
bergigen Süddeutschland produziert die
Landwirtschaft vorwiegend Gemüse, Milch
und Fleisch. Die meisten Flussniederungen
im Süden und Westen Deutschlands entlang
der Flüsse Rhein, Main oder Mosel, sind
Weinanbaugebiete. Bier wird zum größten
Teil in Nordrhein-Westfalen gebraut. Als
Land des Biergenusses gilt Bayern. Neben
dem Export deckt die einheimische Landwirtschaft beinahe 90 Prozent des nationalen Bedarfs ab.
Gospodarka
27
Wirtschaft
zanieczyszczenia powietrza i gleby, zasoby
leśne uległy zmniejszeniu. Mówiono
o »wymieraniu lasu«. Od tej pory poprzez
ukierunkowane programy ponownie usiłuje
się zwiększyć zapasy odnawialnych
zasobów drewna.
Porządek gospodarczy Republiki Federalnej
Niemiec określany jest mianem wolnej
i społecznej gospodarki rynkowej. Pojęcie
»społeczna gospodarka rynkowa« określa
model gospodarczy, zasadniczo wspierający
wolność gospodarczą, a zarazem podkreślający regulacyjno – kontrolną funkcję
państwa, w celu uniknięcia skutków niespołecznych.
Nahezu ein Drittel des gesamten Landes,
besonders in Süddeutschland, ist bewaldet.
Die Wälder decken den Inlandsbedarf an
Holz zum großen Teil ab. In den 70er Jahren
ging aufgrund der jahrelangen Luft- und
Bodenverschmutzungen der Waldbestand
zurück. Man sprach vom „Waldsterben“.
Seither wird mit gezielten Programmen versucht, das Vorkommen der erneuerbaren
Ressource Holz wieder auszubauen.
Die Wirtschaftsordnung der Bundesrepublik
wird als freie und soziale Marktwirtschaft
beschrieben. Der Begriff „Soziale Marktwirtschaft“ kennzeichnet ein Wirtschaftsmodell,
das bei grundsätzlicher Unterstützung der
wirtschaftlichen Freiheit zugleich die Regulierungs- und Kontrollfunktion des Staates
betont, um unsoziale Auswirkungen zu verhindern.
Sztuka i kultura
Kunst und Kultur
Sztuka i kultura
Kunst und Kultur
Sztuka i kultura w Niemczech naznaczona
jest przez dziedzictwo antyczne, żydowskie
i chrześcijańskie oraz przez historyczny
rozwój wewnątrz Europy. W czasach
nowożytnych odbicie znalazły również kulturalne wpływy USA, jak i również Azji i Afryki.
Średniowysokoniemiecka »Pieśń o
Nibelungach« jest tak samo niemiecka jak
klasyczne tragedie Fryderyka Schillera.
Lektura staroperskiej poezji zainspirowała
Jana Wolfganga Goethego do napisania
»Zachodnio-wschodniego zbioru utworów«.
Miejsce romańskiego stylu w architekturze
zajął w Niemczech francuski gotyk.
We wcześniejszych czasach Europa była
miejscem, w którym kraje wywierały na
siebie wzajemnie długotrwały wpływ.
Zachodnio-niemiecka sztuka plastyczna
i literatura po roku 1945 lubi eksperymentować i przejmuje wpływy z obcych
krajów, w Niemczech Wschodnich panował
socrealizm. Pierwszym Niemcem, który
wystawiał swoje prace w Muzeum Sztuki
Współczesnej w Nowym Jorku był Joseph
Beuys. Za najbardziej znanego niemieckiego
autora obok Hermanna Hesse uznawany jest
Günter Grass. Ekranizacja jego powieści
»Blaszany Bębenek« została nagrodzona
w Hollywood Oscarem.
Nowoczesna architektura i wzornictwo dóbr
życia codziennego naznaczone jest
wpływami włoskimi i nordyckimi. W kawiarniach, oprócz kawy z ekspresu i herbaty pije
się także capuccino i kawę z mlekiem. Jako
dodatki do jedzenia oprócz ziemniaków
można dostać także francuskie bagietki lub
turecki chleb pita.
Niemiecka muzyka rozrywkowa w dużym
stopniu nacechowana jest wpływami amerykańskimi. Lecz klasyczna niemiecka muzyka
Kunst und Kultur sind in Deutschland geprägt durch antikes, jüdisches und christliches Erbe sowie durch die historische Entwicklung innerhalb Europas. In der Neuzeit
haben kulturelle Einflüsse der USA, aber
auch Asiens und Afrikas ihren Niederschlag
gefunden.
Das mittelhochdeutsche „Nibelungenlied“
ist genauso deutsch wie die klassischen
Tragödien von Friedrich Schiller. Die Lektüre
altpersischer Dichtung regte Johann Wolfgang von Goethe zum „West-Östlichen
Diwan“ an.
Die Formen der französischen Gotik lösten
den Baustil der Romanik in Deutschland ab.
Europa war in früheren Zeiten ein kultureller
Raum, dessen Länder sich gegenseitig nachhaltig beeinflussten.
Die westdeutsche Bildende Kunst und Literatur nach 1945 ist experimentierfreudig und
nimmt Anregungen aus fremden Ländern
auf, in Ostdeutschland herrschte der sozialistische Realismus vor. Als erster Deutscher
stellte Joseph Beuys im Museum of Modern
Art in New York aus. Als bekanntester deutscher Autor neben Herrmann Hesse gilt
Günter Grass, dessen Verfilmung des
Romans „Die Blechtrommel“ einen Oscar in
Hollywood erhielt.
Die moderne Architektur und das Design der
Güter des täglichen Lebens ist von italienischem und nordischem Einfluss geprägt. In
Cafés wird neben Filterkaffee und Tee auch
Espresso, Capuccino und Milchkaffee getrunken, als Essensbeilage erhält man
neben Kartoffeln auch französisches
Baguette oder türkisches Fladenbrot.
Die deutsche Unterhaltungsmusik ist stark
amerikanisch geprägt. Aber die klassische
deutsche Musik Ludwig van Beethovens ist
Sztuka i kultura
Kunst und Kultur
Ludwiga van Beethovena jest tak samo
rozpowszechniona jak niemiecka muzyka
ludowa i kierunki muzyczne o orientalnych
i afrykańskich rytmach.
Sztuka i kultura w Niemczech są bardzo
różnorodne, gdyż ulegają wpływom regionalnym, europejskim i międzynarodowym.
genauso vertreten wie deutsche Volksmusik
und Musikrichtungen mit orientalischen und
afrikanischen Rhythmen.
Kunst und Kultur in Deutschland sind
facettenreich und vielfältig, da sie regional,
europäisch und international geprägt sind.
30
Historia
Geschichte
Historia
Geschichte
Rzesza Niemiecka wyrosła z Państwa
Franków Karola Wielkiego, Króla Franków od
768 roku i cesarza rzymskiego w latach od
800 do 814. W roku 1871 zostaje założone
Cesarstwo Niemieckie jako państwo
federalne. Kanclerzem Rzeszy zostaje Otto
von Bismarck. Wcześniej od 1815 roku po
rozwiązaniu pierwszej Rzeszy Niemieckiej
Niemcy były podzielone na poszczególne
małe państewka. Wraz z końcem pierwszej
wojny światowej (1914–1918) po cesarstwie
następuje okres pierwszej niemieckiej
demokracji – Republika Waimarska.
Do upadku Republiki Waimarskiej, który
miał miejsce 30 stycznia 1933 r. wraz z
mianowaniem Adolfa Hitlera na kanclerza
Rzeszy, doprowadziły nie tylko twarde
polityczne i gospodarcze warunki ramowe,
lecz przede wszystkim brak demokratycznego zaangażowania elit w Niemczech.
Dyktatura narodowosocjalistyczna ponosi
odpowiedzialność za ludobójstwo,
Holocaust i drugą wojnę światową (1939–
1945). 8 maja 1945 r. Niemcy ogłaszają
kapitulację i zostają podzielone na cztery
strefy okupacyjne przez zwycięskie siły
alianckie Związku Radzieckiego, USA,
Wielkiej Brytanii i Francji.
23 maja 1949 r. zostaje utworzona pod
nadzorem aliantów w trzech zachodnich
strefach okupacyjnych Republika Federalna
Niemiec w postaci demokracji parlamentarnej z »ustawą zasadniczą« jako Konstytucją.
Duży wpływ na pierwsze lata istnienia RFN
wywarł Konrad Adenauer, pierwszy
niemiecki kanclerz.
7 października 1949 r. zostaje proklamowana
Niemiecka Republika Demokratyczna
w sowieckiej strefie okupacyjnej. Konstytucję
NRD z roku 1949 formalnie charakteryzują
Das Deutsche Reich erwuchs aus dem
Frankenreich Karls des Großen, König der
Franken seit 768 und Römischer Kaiser von
800 bis 814. Als Bundesstaat wird 1871 das
Deutsche Kaiserreich gegründet. Otto von
Bismarck wird Reichskanzler. Zuvor war
Deutschland seit 1815 nach der Auflösung
des ersten Deutschen Reiches in einzelne
Kleinstaaten zersplittert. Mit dem Ende des
Ersten Weltkrieges (1914–1918) folgt dem
Kaiserreich die erste deutsche Demokratie,
die Weimarer Republik.
Neben den harten politischen und wirtschaftlichen Rahmenbedingungen führt vor
allem die mangelnde demokratische Einstellung der Eliten in Deutschland am 30.
Januar 1933 mit der Ernennung Adolf Hitlers
zum Reichskanzler zum Ende der Weimarer
Republik. Die nationalsozialistische Diktatur
verantwortet Völkermord, Holocaust und
den Zweiten Weltkrieg (1939–1945). Am 8.
Mai 1945 kapituliert Deutschland und wird
von den alliierten Siegermächten Sowjetunion, USA, Großbritannien und Frankreich
in vier Besatzungszonen aufgeteilt.
Unter alliierter Aufsicht wird in den drei
westlichen Besatzungszonen am 23. Mai
1949 die Bundesrepublik Deutschland als
parlamentarische Demokratie mit dem
„Grundgesetz“ als Verfassung gegründet.
Konrad Adenauer prägte als erster deutscher Bundeskanzler wesentlich die Gründerjahre der BRD.
In der sowjetischen Besatzungszone wird
am 7. Oktober 1949 die Deutsche Demokratische Republik gegründet. Die Verfassung der DDR von 1949 ist formal noch
von den Prinzipien der parlamentarischen
Demokratie geprägt, in der Praxis setzt
sich aber bald die sozialistische Einheits-
32
Historia
Geschichte
jeszcze zasady demokracji parlamentarnej,
jednakże w praktyce szybko utrwala się
Socjalistyczna Partia Jedności (SED) ze
swym monopolem władzy.
Symbolem konfliktu pomiędzy Wschodem
i Zachodem w latach 50-tych i 60-tych
w czasie Zimnej Wojny w podzielonych
Niemczech jest wybudowanie Muru Berlińskiego w roku 1961. Dopiero dzięki polityce
odprężenia rządu Brandta/Scheela w latach
70-tych następuje powolne zbliżanie się do
siebie obu państw niemieckich. Wraz
z wprowadzeniem politycznych zmian
zapoczątkowanych w Związku Radzieckim
pod hasłem głasnost i pierestrojka z
końcem lat 80-tych załamuje się również
system polityczny NRD.
Po fali emigracji, mającej miejsce od
sierpnia 1989 roku i demonstracjach
poniedziałkowych w celu odnowy demokratycznej w NRD, w dniu 9 listopada 1989 r.
wskutek pokojowej rewolucji upada Mur
Berliński, który dzielił Niemcy. Pierwsze
wolne wybory w NRD odbywają się w marcu
1990 roku. Układ o unii walutowej, gospodarczej i socjalnej wchodzi w życie w dniu 2
lipca 1990 roku. 3 października 1990 roku
następuje ponowne zjednoczenie Niemiec.
Kanclerz Helmut Kohl zasłużył się dla
ponownego zjednoczenia Niemiec i
integracji europejskiej.
partei (SED) mit ihrem Machtmonopol
durch.
Symbol für den Ost-West-Konflikt der 50er
und 60er Jahre im Kalten Krieg ist im geteilten Deutschland die Errichtung der Berliner
Mauer im Jahr 1961. Erst mit der Entspannungspolitik der Regierung Brandt/Scheel in
den 70er Jahren können sich die beiden
deutschen Staaten wieder annähern. Mit
den in der Sowjetunion unter den Schlagworten Glasnost und Perestroika eingeleiteten politischen Veränderungen zerbricht
Ende der 80er Jahre auch das politische
System der DDR.
Nach der Flüchtlingsbewegung seit August
1989 und den Montagsdemonstrationen für
eine demokratische Erneuerung in der DDR
fällt am 9. November 1989 durch eine friedliche Revolution die Mauer, die Deutschland
geteilt hat. Erste freie Wahlen in der DDR
finden im März 1990 statt. Der Vertrag über
die Währungs-, Wirtschafts- und Sozialunion
tritt am 2. Juli 1990 in Kraft. Am 3. Oktober
1990 wird Deutschland wiedervereinigt.
Bundeskanzler Helmut Kohl hat sich um die
Wiedervereinigung Deutschlands und das
Zusammenwachsen Europas verdient
gemacht.
Berlin Wall (1961-1989)
Berliner Mauer (1961-1989)
34
Historia
“Fragen an die deutsche Geschichte”
(Pytania do historii niemieckiej)
Historische Ausstellung im Deutschen Dom
Am Gendarmenmarkt
10117 Berlin
Wstęp wolny
Fragen an die deutsche Geschichte
Historische Ausstellung im Deutschen
Dom
Am Gendarmenmarkt
10117 Berlin
Eintritt frei
Haus der Geschichte der Bundesrepublik
Deutschland
Willy-Brandt-Allee 14
53113 Bonn
Centrala telefoniczna: 02 28 - 91 65 - 0
www.hdg.de
Deutsches Historisches Museum
Unter den Linden 2
10117 Berlin
www.dhm.de
Geschichte
Hymn narodowy
Nationalhymne
Autor tekstu, poeta Hoffmann von Fallersleben (1798–1874) napisał w sierpniu 1841
roku »Lied der Deutschen« (Pieśń Niemców).
Melodia pochodzi z kompozycji Josepha
Haydna (1732-1809) z roku 1796. W dniu
11.8.1922 r. pierwszy socjaldemokratyczny
rząd ustanowił Pieśń Niemców hymnem
narodowym. Przy oficjalnych okazjach
śpiewa się dzisiaj trzecią strofę.
Der Textdichter Hoffmann von Fallersleben
(1798–1874) schrieb das „Lied der Deutschen“ im August 1841. Die Melodie entstammt einer Komposition von Joseph
Haydn (1732–1809) aus dem Jahr 1796. Am
11.8.1922 erhob die erste sozialdemokratische Regierung das Lied der Deutschen zur
Nationalhymne. Die dritte Strophe wird
heute bei offiziellen Anlässen gesungen.
Haus der Geschichte (Dom historii)
Haus der Geschichte
W muzeum »Haus der Geschichte der
Bundesrepublik Deutschland« (»Dom
historii Republiki Federalnej Niemiec«)
w Bonn w plastyczny sposób przedstawiono
historię Republiki Federalnej Niemiec od
roku 1945. Prezentacja muzeum w Internecie
pod adresem www.hdg.de.
Das Museum „Haus der Geschichte der
Bundesrepublik Deutschland“ in Bonn vermittelt einen plastischen Eindruck von der
Geschichte der Bundesrepublik seit 1945.
www.hdg.de
Historia
35
Geschichte
Imigracja do Niemiec
Einwanderung nach Deutschland
Już od dawna ludność napływała do
Niemiec. Powody imigracji były różnorodne.
Jedni przybywali jako robotnicy lub
handlowcy, inni byli uchodźcami. Do
bardziej znanych i największych grup
napływających w historii do Niemiec
należeli Hugenoci: W XVII wieku przybyli
jako uchodźcy religijni z Francji. Inną grupę
tworzyli w XIX wieku tzw. »Ruhrpolen«:
imigranci polskiego pochodzenia, którzy
przeważnie pracowali w kopalniach węgla
w Zagłębiu Ruhry i wielokrotnie osiedlali się
tam.
Od końca lat 50-tych do Niemiec napływało
wielu imigrantów na podstawie »Porozumienia w sprawie rekrutacji«. W Zachodnich
Niemczech decydujący dla imigracji był
»cud gospodarczy«: kwitnąca gospodarka
wymagała sił do pracy. Porozumienia w
sprawie rekrutacji zawarto m.in. z Włochami, Turcją, Jugosławią oraz Marokiem.
Do NRD napływali pracownicy z Wietnamu
i państw afrykańskich. Po likwidacji
ograniczeń wyjazdu w krajach byłego bloku
wschodniego pod koniec lat 80-tych
z wzmożoną siłą napływali »wysiedleńcy«
pochodzenia niemieckiego. Od roku 1990 do
2000 do Niemiec napłynęło ponad dwa
miliony »wysiedleńców«. Inną dużą grupą
imigrantów są osoby prześladowane
politycznie i uchodźcy wojenni.
Dziś w Niemczech żyje ponad 7 milionów
cudzoziemców – prawie 9 procent ludności.
Co czwarty z nich urodził się w Niemczech.
Większość z nich mieszka w starych krajach
związkowych, przeważnie od 10 lat i dłużej.
Co roku ok. 800.000 ludzi napływa do
Niemiec, i prawie 700.000 emigruje.
Niektórzy pozostają tylko przejściowo, inni
na zawsze. Dlatego mówi się o »społecze-
Schon immer sind Menschen nach Deutschland eingewandert. Ihre Beweggründe waren seit jeher vielfältig. Die einen kamen als
Arbeiter oder Händler; andere waren Flüchtlinge. Zu den bekannteren und größeren
Einwanderergruppen in der deutschen Geschichte gehören die „Hugenotten“: Im
17. Jahrhundert kamen sie als Glaubensflüchtlinge aus Frankreich. Eine andere
Gruppe bildeten im 19. Jahrhundert die so
genannten „Ruhrpolen“: Einwanderer polnischer Herkunft, die überwiegend in den
Kohlegruben des Ruhrgebietes arbeiteten
und vielfach dort ansässig wurden.
Seit Ende der 50er Jahre kamen viele Einwanderer auf Grund von „Anwerbe-Abkommen“ nach Deutschland. In West-Deutschland war das „Wirtschaftswunder“ für die
Einwanderung ausschlaggebend: Die boomende Wirtschaft brauchte Arbeitskräfte.
Anwerbe-Abkommen wurden u.a. mit Italien,
der Türkei, Jugoslawien sowie Marokko geschlossen. In die DDR kamen z.B. Arbeitnehmer aus Vietnam und afrikanischen Staaten.
Nach dem Wegfall der Ausreisebeschränkungen in den Ländern des ehemaligen Ostblocks gegen Ende der 80er Jahre wanderten verstärkt deutsch-stämmige „Aussiedler“ ein. Von 1990 bis 2000 kamen über
zwei Millionen „Aussiedler“ nach Deutschland. Eine weitere große Zuwanderungsgruppe sind politisch Verfolgte und Kriegsflüchtlinge.
Heute leben über sieben Millionen Ausländer in Deutschland – knapp neun Prozent
der Wohnbevölkerung. Ein Viertel davon ist
in Deutschland geboren. Die Mehrheit lebt
in den alten Bundesländern, die meisten
seit zehn Jahren und länger.
36
Historia
Geschichte
ństwie imigracyjnym«. Imigranci i ich dzieci
wywierają wpływ na część życia kulturalnego i publicznego oraz uczestniczą
w nim.
Obecnie w Niemczech istnieje wiele przedsiębiorstw założonych przez imigrantów. Ich
działalność nie ogranicza się jedynie do
prowadzenia wszechobecnych restauracji.
Coraz bardziej działają we wszystkich
dziedzinach usług lub przemysłu.
Wielu imigrantów jest zrzeszonych
w związkach zawodowych. W dalszym ciągu
niewielka jest natomiast liczba imigrantów
w ogólnej polityce w parlamentach
gminnych, parlamentach krajów związkowych jak i w Bundestagu.
Jedes Jahr ziehen etwa 800.000 Menschen
nach Deutschland und fast 700.000 ziehen
fort. Manche bleiben nur vorübergehend,
andere für immer. Man spricht daher auch
von einer „Einwanderungsgesellschaft“. So
wird ein Teil des kulturellen und öffentlichen
Lebens von Einwanderern und ihren Kindern
mitgeprägt und repräsentiert.
Inzwischen gibt es zahlreiche Unternehmen,
die von Einwanderern gegründet wurden.
Ihre geschäftlichen Aktivitäten beschränken
sich nicht nur auf den überall sichtbaren Betrieb von Restaurants. Sie sind immer mehr
in allen Bereichen der Dienstleistung und
der gewerblichen Wirtschaft vertreten.
Auch in den Gewerkschaften sind zahlreiche
Einwanderer organisiert. In der allgemeinen
Politik in den Kommunalparlamenten,
Landesparlamenten und im Bundestag ist
die Zahl der Repräsentanten mit Migrationshintergrund dagegen noch vergleichsweise
gering.
Religia
Religion
Religia
Religion
»Wolność wyznania, sumienia oraz wolność
przekonań religijnych i światopoglądowych
jest nienaruszalna.« (Art. 4 ust. 1 ustawy
zasadniczej)
Najbardziej rozpowszechnione religie w
Niemczech to Kościół ewangelicki i katolicki,
liczące po około 28 milionów wiernych.
Następną co do wielkości grupą liczącą
prawie trzy miliony wiernych są wyznawcy
wiary muzułmańskiej. Duża większość
muzułmanów to sunici, mniejszą część
stanowią szyici i alewici. Żydowska
wspólnota religijna jest trzecią co do
wielkości wspólnotą religijną w Republice
Federalnej Niemiec.
Inne wspólnoty religijne to m.in. chrześcijanie prawosławni, hindusi, buddyści i
bahaici. Ogółem w Niemczech istnieje
ponad 160 różnych wspólnot religijnych.
Święta muzułmanów, Żydów i innych
mniejszości religijnych, jak np. islamskie
święto ofiarowania i »święto cukru« lub
żydowskie święto Paschy nie są w Niemczech świątecznymi dniami wolnymi od
pracy.
„Die Freiheit des Glaubens, des Gewissens
und die Freiheit des religiösen und weltanschaulichen Bekenntnisses sind unverletzlich.“ (Art. 4 Abs. 1 GG)
Die am weitesten verbreiteten Konfessionen
in der Bundesrepublik sind die Evangelische
und die Katholische Kirche mit jeweils rund
28 Millionen Mitgliedern. Mit knapp drei
Millionen Mitgliedern bilden die Angehörigen des muslimischen Glaubens die nächst
größere Gruppe. Die große Mehrheit der
Muslime sind Sunniten, ein kleinerer Teil
sind Schiiten und Alewiten. Die jüdische
Religionsgemeinschaft ist die drittgrößte
Religionsgemeinschaft der Bundesrepublik
Deutschland.
Weitere Religionsgemeinschaften sind unter
anderem Orthodoxe Christen, Hindus,
Buddhisten und Bahai. Insgesamt gibt es in
Deutschland mehr als 160 verschiedene
Religionsgemeinschaften. Die Feiertage der
Muslime, Juden und anderer religiöser Minderheiten, wie das islamische Opferfest und
das „Zuckerfest“ oder das jüdische PassahFest, sind keine arbeitsfreien Feiertage in
Deutschland.
38
Obyczaje i święta
Bräuche und Feiertage
Święta ogólnoniemieckie
Einheitliche Fest- bzw. Feiertage
Dni świąteczne są generalnie wolne od
pracy. Tylko niektóre zakłady usługowe,
jak np. kawiarnie, piekarnie, restauracje
i kina są z reguły otwarte. Święta Bożego
Narodzenia i Wielkanocy to tradycyjny okres
odwiedzania rodziny. Znaczenie religijne
tych świąt w ogólnej świadomości raczej
zanika.
An diesen Feiertagen wird generell nicht gearbeitet. Nur manche Dienstleistungsgeschäfte wie Cafés und Bäckereien, Restaurants und Kinos sind in der Regel geöffnet.
Das Weihnachtsfest und das Osterfest sind
traditionell die Termine für Besuche bei der
Familie. Ihre religiöse Bedeutung ist im allgemeinen Bewusstsein eher rückläufig.
Nowy Rok
Neujahr
Początek Nowego Roku jest świętowany
w noc sylwestrową z 31 grudnia na 1
stycznia. Tak jak w wielu innych krajach,
również w Niemczech wszędzie jest
świętowany Sylwester i o północy fajerwerkami wita się Nowy Rok. 1 stycznia
(Nowy Rok) jest ogólnoniemieckim dniem
świątecznym.
Der Beginn des neuen Jahres wird in der
Silvesternacht vom 31. Dezember auf den 1.
Januar gefeiert. Wie in vielen anderen
Ländern auch gibt es überall große Silvesterfeiern und um Mitternacht wird das neue
Jahr mit einem Feuerwerk begrüßt.
Der 1. Januar (Neujahr) ist dann allgemeiner
Feiertag.
Święta Wielkanocne
Das Osterfest
Wielkanoc wraz z »Wielkim Piątkiem«,
»Niedzielą Wielkanocną« i »Poniedziałkiem
Wielkanocnym« jest największym chrześcijańskim świętem i stanowi główne święto
w roku kościelnym. To najstarsze święto
Kościoła upamiętniające śmierć (ukrzyżowanie) i zmartwychwstanie (=Niedziela
Wielkanocna) Chrystusa. Ukrzyżowanie
i Zmartwychwstanie to fundamenty wiary
chrześcijańskiej. Śmierć nie jest postrzegana jako koniec, lecz jako zbawienie.
Wielkanoc przypada zawsze na pierwszą
niedzielę po wiosennej pełni księżyca.
Wielki Piątek i Poniedziałek Wielkanocny to
dni świąteczne wolne od pracy.
Ostern ist mit „Karfreitag“, „Ostersonntag“
und „Ostermontag“ das höchste christliche
religiöse Fest und Hauptfest im Kirchenjahr.
Es ist das älteste Fest der Kirche zum
Gedächtnis an den Tod (Kreuzigung) und die
Auferstehung (Ostersonntag) Jesu Christi.
Kreuzigung und Auferstehung sind Fundamente des christlichen Glaubens. Der Tod
wird nicht als Ende, sondern als Erlösung
gesehen. Der Termin des Osterfestes ist
jeweils der erste Sonntag nach dem
Frühlingsvollmond. Karfreitag und Ostermontag sind arbeitsfreie Feiertage.
Obyczaje i święta
39
Bräuche und Feiertage
1 maja
1. Mai
1 maja, tak jak w wielu innych krajach, jest
świętem »ruchu robotniczego«. Niemieckie
Zrzeszenie Związków Zawodowych (DGB)
rano, w dniu 1 maja w wielu większych
miastach organizuje demonstracje i manifestacje polityczne. W wieczór poprzedzający dzień 1 maja wszędzie organizuje się
imprezy pod hasłem »Taniec w maj«. W ten
sposób, kontynuując stare tradycje, witany
jest wiosenny miesiąc maj. W niektórych
miejscowościach ustawia się również
»Majowe drzewka«. Również to jest starą
tradycją: Majowe drzewko było pierwotnie
symbolem płodności wiosny.
Der 1. Mai ist wie in vielen anderen Ländern
der Feiertag der „Arbeiterbewegung“. Der
Deutsche Gewerkschaftsbund (DGB) organisiert am Morgen des 1. Mai in vielen größeren Städten Demonstrationen und politische
Kundgebungen. Am Abend vor dem 1. Mai
werden überall Partys unter dem Motto
„Tanz in den Mai“ veranstaltet. Hiermit wird,
eine Fortsetzung alter Traditionen, der Frühlingsmonat Mai begrüßt. Mancherorts werden auch „Maibäume“ aufgestellt. Auch
dies ist eine alte Tradition: Der Maibaum ist
ursprünglich ein Symbol, das die Fruchtbarkeit des Frühlings symbolisiert.
Wniebowstąpienie
Himmelfahrt
»Wniebowstąpienie Chrystusa« przypada
w 40-tym dniu po Wielkanocy i upamiętnia
wstąpienie Jezusa do Ojca w Niebie. Święto
Wniebowstąpienia Chrystusa zawsze
przypada w czwartek, dziewięć dni przed
Zielonymi Świątkami.
„Christi Himmelfahrt“ ist der 40. Tag nach
Ostern. Im Mittelpunkt dieses Feiertages
steht der Aufstieg Jesu zu seinem Vater in
den Himmel. Das Fest Christi Himmelfahrt
fällt immer auf einen Donnerstag, neun Tage
vor Pfingsten.
Zielone Świątki
Das Pfingstfest
»Zielone Świątki« z niedzielą i poniedziałkiem Zielonych Świątek przypadają na 50
dzień po Wielkanocy. Zesłanie »Ducha
Świętego« w Zielone Świątki było punktem
wyjścia misjonarskiego działania uczniów
Jezusa. Dlatego też Zielone Świątki można
określić mianem narodzin Kościoła. Poniedziałek Zielonych Świątek jest dniem
świątecznym wolnym od pracy.
„Pfingsten“ mit „Pfingstsonntag“ und
„Pfingstmontag“ bezeichnet den 50. Tag
nach Ostern. Die Sendung des “Heiligen
Geistes” zu Pfingsten war der Ausgangspunkt des missionarischen Wirkens der
Jünger Jesu. Das Pfingstfest kann daher als
Geburtstag der Kirche bezeichnet werden.
Der Pfingstmontag ist ein arbeitsfreier
Feiertag.
40
Obyczaje i święta
Bräuche und Feiertage
3 października
3. Oktober
3 października jest dniem oficjalnego,
ponownego zjednoczenia Niemiec
Zachodnich i Wschodnich w roku 1990.
To »święto narodowe« w porównaniu ze
świętami narodowymi w innych państwach
– chociażby »dniem republiki« (14 lipca)
we Francji lub »dniem niepodległości«
(4 lipca) w USA – świętowane jest bardziej
powściągliwie. Nie ma parad wojskowych,
a jedynie festyny i spotkania z politycznymi
przemowami w parlamentach i wielu
ratuszach.
Der 3. Oktober ist der Tag der offiziellen, vertraglichen Wiedervereinigung von West- und
Ostdeutschland im Jahr 1990. Dieser „Nationalfeiertag“ wird im Vergleich zu Nationalfeiertagen in anderen Ländern – etwa
dem „Tag der Republik“ (14. Juli) in Frankreich oder dem „Unabhängigkeitstag“
(4. Juli) in den USA – recht zurückhaltend
gefeiert. Es gibt keine Militärparaden, sondern lediglich Feste und Feierstunden mit
politischen Reden in den Parlamenten und
vielen Rathäusern.
Święta Bożego Narodzenia
Das Weihnachtsfest
»Boże Narodzenie« obejmuje trzy dni: 24
grudnia, »Wigilię«, pierwszy dzień Świąt
Bożego Narodzenia, narodziny Jezusa
Chrystusa (25. 12.) i drugi dzień Świąt
Bożego Narodzenia (26. 12.). W Wigilię
w chrześcijańskich rodzinach przed lub po
uczestnictwie w Mszy Świętej zapala się
świece na choince i wtedy rozpoczyna się
»gwiazdka« tzw. »Bescherung«. Śpiewa się
lub słucha się kolęd i członkowie rodziny
obdarowują się wzajemnie prezentami.
Dzieciom opowiada się legendę mówiącą, iż
prezenty przyniósł Święty Mikołaj lub
Dzieciątko Jezus. Wiele rodzin wynajmuje
nawet Mikołaja, którego rolę odgrywają
studenci przebrani w kostium. W pierwszym
i drugim dniu Świąt Bożego Narodzenia
wielu ludzi udaje się do kościoła na
świąteczne msze. 25 i 26 grudnia są dniami
świątecznymi wolnymi od pracy.
„Weihnachten“ umfasst drei Tage: Den 24.
Dezember, den „Heiligen Abend”, den ersten Weihnachtsfeiertag, den Geburtstag Jesu
Christi (25.12.) und den zweiten Weihnachtsfeiertag (26.12.). Am Heiligen Abend werden
in christlichen Familien nach oder vor dem
Besuch des Gottesdienstes zur sogenannten
„Bescherung“ die Kerzen des Weihnachtsbaumes angezündet. Es werden Weihnachtslieder gesungen oder abgespielt und
die Familienmitglieder beschenken sich.
Kindern wird die Legende erzählt, der Weihnachtsmann oder das Christkind hätten die
Geschenke gebracht. Viele Familien mieten
sich sogar einen Weihnachtsmann, der häufig von Studenten im Kostüm gespielt wird.
Am ersten und zweiten Feiertag gehen viele
Menschen in die Festgottesdienste und
Messen. Der 25. und 26. Dezember sind arbeitsfreie Feiertage.
Obyczaje i święta
41
Bräuche und Feiertage
Święta regionalne
Nicht einheitliche Feiertage
Następujące święta są dniami wolnymi od
pracy tylko w wymienionych krajach związkowych.
Die folgenden Feiertage sind nur in den genannten Bundesländern arbeitsfrei.
Heilige Drei Könige
Święto Trzech Króli
Jest świętowane w Bawarii, Badenii –
Wirtembergii i Saksonii – Anhalt. Poprzez
Święto Epifanii (Epifania = objawienie)
czczone są narodziny i chrzest Jezusa
Chrystusa. Zgodnie z ludowym obyczajem
w tym dniu święci się domy. Dzieci
przebrane za Trzech Króli piszą nad
drzwiami domów litery C + M + B. Oznaczają
one »Christus mansionem benedicat«,
»Niech Chrystus błogosławi dom«.
Wird am 6. Januar in Bayern, BadenWürttemberg und Sachsen-Anhalt gefeiert.
Mit dem Epiphaniasfest (Epiphanie = Erscheinung) wird ursprünglich die Geburt
und Taufe Jesu gefeiert. Ein Volksbrauch an
diesem Tag ist die Hausweihe. Die Buchstaben C + M + B werden von Kindern, die
als Könige verkleidet sind, über Haustüren
geschrieben. Sie bedeuten „Christus mansionem benedicat”, „Christus segne das
Haus“.
Boże Ciało
Fronleichnam
Katolickie święto Bożego Ciała obchodzone
jest w drugi czwartek po Zielonych
Świątkach. Nazwa »Boże Ciało« wskazuje na
elementy eucharystii. W Badenii -Wirtembergii, Bawarii, Hesji, Północnej Nadrenii –
Westfalii, Nadrenii – Palatynacie, Kraju
Saary, Saksonii i Turyngii dzień ten jest
dniem wolnym od pracy.
Der katholische Feiertag Fronleichnam wird
am zweiten Donnerstag nach Pfingsten
gefeiert. Der Name „Fronleichnam“ stammt
von “fron”, “Herr” und “lichnam”, “Leib”
und verweist auf die Elemente der Eucharistie. In Baden-Württemberg, Bayern, Hessen,
Nordrhein-Westfalen, Rheinland-Pfalz, Saarland, Sachsen und Thüringen ist dieser
Feiertag arbeitsfrei.
Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny
Przyjęcie ciała i duszy Maryi, »Matki
Boskiej« do Nieba określane jest jako
Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny i
jest świętowane 15 sierpnia tylko w Bawarii i
w Kraju Saary.
Mariä Himmelfahrt
Die Aufnahme Marias, der „Mutter Gottes/
Jesu“, in den Himmel mit Leib und Seele
wird als Mariä Himmelfahrt bezeichnet und
nur in Bayern und im Saarland am 15.
August gefeiert.
42
Obyczaje i święta
Bräuche und Feiertage
Dzień Reformacji
Reformationstag
31 października chrześcijanie wyznania
protestanckiego na całym świecie obchodzą
Dzień Reformacji jako święto szczególne.
W Niemczech, Dzień Reformacji jest dniem
świątecznym w następujących krajach
związkowych: Brandenburgia, Meklemburgia – Pomorze Przednie, Saksonia,
Saksonia – Anhalt i Turyngia. Dzień Reformacji wywodzi się z Reformacji Kościoła
prowadzonej w XVI w. przez Martina Luthra i
związanego z tym utworzenia nowej
wspólnoty kościelnej – Kościoła ewangelicko – luterańskiego.
Am 31. Oktober feiern die Christen protestantischer Konfession den Reformationstag
als einen besonderen Feiertag in der ganzen
Welt. In Deutschland ist der Reformationstag
ein Feiertag in den Bundesländern Brandenburg, Mecklenburg-Vorpommern, Sachsen,
Sachsen-Anhalt und Thüringen. Der Reformationstag geht zurück auf die Reformation
der Kirche im 16. Jahrhundert durch Martin
Luther und die damit verbundene Bildung
einer neuen Kirchengemeinschaft – der
evangelisch-lutherischen Kirche.
Allerheiligen
Wszystkich Świętych
Co roku 1 listopada wspomina się wszystkich
Świętych, męczenników i zmarłych.
Krewni odwiedzają i przystrajają groby na
cmentarzach, katolicy zapalają znicze, które
świecą się także w następnym dniu, dniu
zadusznym; Znicz jest symbolem »wiecznego
światła«, które świeci zmarłym. W Badenii –
Wirtembergii, Bawarii, Północnej Nadrenii –
Westfalii, Nadrenii – Palatynacie i Kraju
Saary święto to jest dniem wolnym od
pracy.
Am 1. November wird jährlich aller Heiligen,
Märtyrer und Verstorbenen gedacht. Die
Gräber auf den Friedhöfen werden von den
Angehörigen geschmückt, bei den Katholiken wird das „Seelenlicht“ entzündet, das
auch am darauf folgenden Allerseelentag
leuchtet; es ist das Symbol des „ewigen
Lichtes“, das den Verstorbenen leuchtet. In
Baden-Württemberg, Bayern, NordrheinWestfalen, Rheinland-Pfalz und Saarland ist
dieser Feiertag arbeitsfrei.
Buß- und Bettag
Dzień Pokuty i Modlitwy
Dzień Pokuty i Modlitwy przypada
regularnie na środę przed ostatnią niedzielą
w roku kościelnym. Pierwszy ewangelicki
Dzień Pokuty i Modlitwy odbył się w Strassburgu w roku 1532 jako reakcja na »wojny
tureckie«. Jeszcze tylko w Saksonii Dzień
Pokuty i Modlitwy jest dniem wolnym od
pracy.
Der Buß- und Bettag fällt regelmäßig auf
den Mittwoch vor dem letzten Sonntag im
Kirchenjahr. Der erste evangelische Bußund Bettag fand 1532 in Straßburg als Reaktion auf die „Türkenkriege“ statt. Der Bußund Bettag ist nur noch in Sachsen arbeitsfreier Feiertag.
Obyczaje i święta
43
Bräuche und Feiertage
Obyczaje Wielkanocne
Rund um Ostern
Zając wielkanocny i jaja wielkanocne
Osterhase und Ostereier
Z Wielkanocą wiąże się ogień wielkanocny
i świeca wielkanocna. Symbolizuje ona
Jezusa Zmartwychwstałego, który zwyciężył
śmierć i zmartwychwstał. W licznych
ludowych obyczajach wiosennych zachowały
się motywy mistyczne i przedchrześci–
jańskie, do których dołączono później
symbolikę chrześcijańską. Dwa centralne
symbole to jaja wielkanocne i zając wielka–
nocny. Według prastarych wierzeń jajko jest
źródłem wszelkiego życia. Zając uważany
jest za symbol płodności. Od wielu wieków
jaja wielkanocne maluje się na kolorowo.
W niedzielę wielkanocną rodzice chowają
pomalowane jaja, zajączki z czekolady
oraz inne słodycze, a dzieci szukają ich
w mieszkaniu lub ogrodzie.
Zum Osterfest gehört das Osterfeuer und die
Osterkerze. Sie symbolisiert den über Tod
und Sterben siegenden und auferstandenen
Jesus Christus. In den zahlreichen volkstümlichen Frühlingsbräuchen zu Ostern leben
vorchristliche und mythische Motive weiter,
die später mit christlicher Symbolik belegt
wurden. Zwei zentrale Symbole sind die
Ostereier und der Osterhase. Nach uraltem
Glauben ist das Ei die Quelle allen Lebens.
Der Hase gilt als Symbol der Fruchtbarkeit.
Die Ostereier werden seit vielen Jahrhunderten bunt angemalt. Am Ostersonntag
werden die gefärbten Ostereier, Schokoladenhasen und andere Süßigkeiten von
den Eltern versteckt und von den Kindern in
Wohnung oder Garten gesucht.
44
Obyczaje i święta
45
Bräuche und Feiertage
Spacer wielkanocny
Osterspaziergang
W wierszu »Der Osterspaziergang« (spacer
wielkanocny) najwybitniejszy niemiecki
poeta, Johann Wolfgang von Goethe, opisuje
koniec zimy i rozpoczynającą się wiosnę.
In dem Gedicht „Der Osterspaziergang“ beschreibt der bekannteste deutsche Dichter,
Johann Wolfgang von Goethe, das Ende des
Winters und das beginnende Frühjahr.
Vom Eise befreit sind Strom und Bäche
Durch des Frühlings holden, belebenden
Blick,
Im Tale grünet Hoffnungsglück;
Der alte Winter, in seiner Schwäche,
Zog sich in rauhe Berge zurück.
(…)
Jeder sonnt sich heute so gern.
Sie feiern die Auferstehung des Herrn,
Denn sie sind selber auferstanden.
(…)
Selbst von des Berges fernen Pfaden
Blinken uns farbige Kleider an.
Ich höre schon des Dorfs Getümmel,
Hier ist des Volkes wahrer Himmel,
Zufrieden jauchzet groß und klein:
Hier bin ich Mensch, hier darf ichs sein!
Vom Eise befreit sind Strom und Bäche
Durch des Frühlings holden, belebenden
Blick,
Im Tale grünet Hoffnungsglück;
Der alte Winter, in seiner Schwäche,
Zog sich in rauhe Berge zurück.
(…)
Jeder sonnt sich heute so gern.
Sie feiern die Auferstehung des Herrn,
Denn sie sind selber auferstanden.
(…)
Selbst von des Berges fernen Pfaden
Blinken uns farbige Kleider an.
Ich höre schon des Dorfs Getümmel,
Hier ist des Volkes wahrer Himmel,
Zufrieden jauchzet groß und klein:
Hier bin ich Mensch, hier darf ichs sein!
Marsz wielkanocny
Ostermarsch
Marsz wielkanocny to akcja protestacyjna
ruchu pokojowego. Pierwszy marsz wielkanocny odbył się w Niemczech w 1960 roku.
W czasie Świąt Wielkanocnych pacyfiści
organizują marsze protestu przeciwko
wojnie i zbrojeniom.
Die Ostermarsch-Bewegung ist eine ProtestAktion der Friedensbewegung. In Deutschland fand der erste Ostermarsch 1960 statt.
Pazifisten organisieren an den Osterfeiertagen Protestmärsche gegen Krieg und militärische Aufrüstung.
46
Obyczaje i święta
Bräuche und Feiertage
Okres przedbożonarodzeniowy
Die Vorweihnachtszeit
Święto latarń i Dzień Św. Marcina
Laternenfest und Martinstag
W zależności od regionu, Dzień Św. Marcina
przypada na 10 lub 11 listopada. Wczesnym
wieczorem dzieci chodzą z latarniami od
domu do domu, śpiewają lub mówią
wiersze, licząc na drobne prezenty. Legenda
o Św. Marcinie z Tours mówi m.in., że jako
młody żołnierz podzielił się swoim
płaszczem z marznącym żebrakiem. W tzw.
»ognisku św. Marcina« pali się lato, aby
zrobić miejsce na nadchodzącą wiosnę.
Der Martinstag ist der 10. bzw. der 11. November, je nach Region. Kinder ziehen am
frühen Abend mit Laternen von Haus zu
Haus, singen oder sagen ein Gedicht auf
und hoffen auf kleine Geschenke. Die Legende von „Martin von Tours“ sagt unter
anderem, dass er als junger Soldat seinen
Mantel mit einem frierenden Bettler teilte.
Mit dem sogenannten „Martinsfeuer“ wird
der Sommer „verbrannt“, um fürs kommende Frühjahr Platz zu schaffen.
Adwent
Adwent obejmuje ostatnie cztery tygodnie
przed Bożym Narodzeniem. Łacińskie słowo
»adventus« oznacza »przybycie«. Chodzi tu
o oczekiwanie na przyjście Chrystusa na
świat w pierwszym dniu Świąt Bożego
Narodzenia. Wiele rodzin ustawia tzw.
»wieniec adwentowy« z 4 świecami. W
każdą niedzielę adwentu zapala się kolejną
świecę. W okresie adwentu często piecze się
kruche ciasteczka i ozdabia mieszkanie
dekoracją bożonarodzeniową. Dla dzieci w
okresie adwentu przeważnie robi się lub
kupuje »kalendarz adwentowy« zawierający
24 niespodzianki: W okresie od 1 do 24
grudnia – do dnia wigilii – dzieci codziennie
otwierają jedną niespodziankę.
Adventszeit
Die „Adventszeit“ umfasst die letzten vier
Wochen vor dem Weihnachtsfest. Das lateinische Wort “adventus” bedeutet „Ankunft“. Gemeint ist die Erwartung der
Ankunft Christi in der Welt am 1. Weihnachtsfeiertag. Viele Familien stellen einen
sogenannten „Adventskranz“ mit vier Kerzen auf. Für jeden Adventssonntag wird eine
weitere Kerze angezündet. In der Adventszeit wird oft süßes Gebäck hergestellt und
die Wohnung mit Weihnachtsdekoration geschmückt. Für Kinder wird in der Adventszeit
meist ein „Adventskalender“ mit 24 Überraschungen gebastelt oder gekauft: Vom 1.
bis 24. Dezember – dem Heiligen Abend –
dürfen die Kinder dann täglich eine Überraschung öffnen.
Obyczaje i święta
47
Bräuche und Feiertage
Dzień Mikołaja
Nikolaustag
Dzień Mikołaja przypada na 6 grudnia.
W tym dniu dzieci otrzymują słodycze lub
inne drobne prezenty. W wieczór poprzedzający 6 grudnia dzieci wystawiają jeden
but przed drzwi. Do tego buta rodzice
wkładają drobne prezenty. W piekarniach i
cukierniach na Dzień Mikołaja sprzedaje się
specjalne figurki ze słodkiego ciasta.
Legenda mówi, że Mikołaj przywrócił do
życia trzech zamordowanych uczniów.
Dlatego uznawany jest za patrona uczniów.
Nikolaustag ist der 6. Dezember. An diesem
Tag werden Kinder mit Süßigkeiten oder
anderen kleinen Geschenken überrascht.
Symbolisch stellen die Kinder am Abend vor
dem 6. Dezember einen Stiefel vor die Tür.
In diesen Schuh legen die Eltern kleine Geschenke. In den Bäckereien und Konditoreien werden für den Nikolaustag besondere Figuren aus süßem Kuchenteig verkauft. Eine Legende sagt, dass der heilige
Nikolaus drei ermordete Schüler wieder zum
Leben erweckte. Er gilt deswegen als Patron
der Schüler.
48
Obyczaje i święta
Bräuche und Feiertage
Obyczaje Bożonarodzeniowe
Rund um Weihnachten
W Kościele katolickim i ewangelickim Boże
Narodzenie obchodzone jest 24, 25 i 26
grudnia jako czas narodzin Jezusa
Chrystusa. 24 grudnia to »wigilia Bożego
Narodzenia«. Kościół Prawosławny Boże
Narodzenie obchodzi 6 lub 7 stycznia.
W czasie Bożego Narodzenia wiele rodzin
ustawia choinki, które zdobi się świeczkami
i kolorowymi bombkami. Choinki stoją
również w wielu publicznych miejscach i
budynkach. Obyczaj ten pochodzi z XVI w.
Postać »Świętego Mikołaja« pochodzi z XIX
w. Przedtem był tylko »Mikołaj«. Święty
Mikołaj jest dla dzieci rodzajem postaci
z bajki i przynosi im rzekomo prezenty
bożonarodzeniowe. W okresie Bożego
Narodzenia można zobaczyć wielu Świętych
Mikołajów: Mężczyźni o wyglądzie dziadków
z długimi, białymi brodami w czerwonym
stroju. Dzieje się tak, gdyż postać ta często
wykorzystywana jest do celów reklamowych
w sklepach i pasażach dla pieszych.
Das Weihnachtsfest wird von der katholischen und evangelischen Kirche am 24., 25.
und 26. Dezember als Zeit der Geburt Jesu
Christi gefeiert. Der 24. Dezember ist der
„Heilige Abend“. Das Weihnachtsfest der orthodoxen Kirche wird am 6. Januar oder am
7. Januar gefeiert. In der Weihnachtszeit stellen viele Familien Weihnachtsbäume auf,
die mit Kerzen und bunten Kugeln geschmückt werden. Weihnachtsbäume
stehen auch auf vielen öffentlichen Plätzen
und in öffentlichen Gebäuden. Dieser
Brauch stammt aus dem 16. Jahrhundert.
Die Figur des „Weihnachtsmannes“ stammt
aus dem 19. Jahrhundert. Zuvor gab es nur
den „Nikolaus“. Der Weihnachtsmann ist für
Kinder eine Art Märchenfigur und bringt
ihnen angeblich die Weihnachtsgeschenke.
In der Weihnachtszeit sind viele Weihnachtsmänner zu sehen: Großväterlich wirkende Männer mit langen, weißen Bärten in
roter Kleidung. Denn die Figur wird oft zu
Werbezwecken in Geschäften und Fußgängerpassagen genutzt.
Obyczaje i święta
49
Bräuche und Feiertage
Dni pamięci
Gedenktage
W pewnych dniach, mimo że nie są one
oficjalnymi świętami, w Republice Federalnej Niemiec wspomina się ważne wydarzenia z historii kraju.
An einigen Tagen wird in der Bundesrepublik an wichtige Ereignisse in der Geschichte des Landes erinnert, ohne dass sie
als wirkliche Feiertage gelten.
27 stycznia
27. Januar
27 stycznia 1945 roku obóz koncentracyjny
w Oświęcimiu został oswobodzony przez
sowiecką Armię Czerwoną. Oświęcim jest
uznawany za synonim »Holocaustu«:
unicestwienia ponad 6 milionów
europejskich Żydów, cyganów, homoseksualistów, osób upośledzonych i o innych orientacjach politycznych przez nazistów.
Am 27. Januar 1945 wurde das Konzentrationslager „Auschwitz“ durch die sowjetische Rote Armee befreit. Auschwitz steht
als Synonym für den „Holocaust“: Die Ermordung von über sechs Millionen europäischen Juden, Sinti und Roma, Homosexuellen, Behinderten und politisch Andersdenkenden durch die Nationalsozialisten.
8 maja
8. Mai
Druga Wojna Światowa zakończyła się 8
maja 1945 roku bezwarunkową kapitulacją
Niemiec przed siłami alianckimi.
Am 8. Mai 1945 endete der Zweite Weltkrieg
mit der bedingungslosen Kapitulation
Deutschlands vor den Alliierten.
23 maja
23. Mai
Od 23 maja 1949 roku obowiązuje Konstytucja RFN w postaci »ustawy zasadniczej«.
Seit dem 23. Mai 1949 gilt mit dem „Grundgesetz“ die Verfassung der Bundesrepublik
Deutschland.
17 czerwca
17 czerwca 1953 roku krwawo stłumiono
powstanie robotnicze w NRD. Do zjednoczenia Niemiec dzień 17 czerwca był
świętem narodowym w RFN.
17. Juni
Am 17. Juni 1953 wurde der „Arbeiteraufstand“ in der DDR blutig niedergeschlagen.
Bis zur Deutschen Einheit war der 17. Juni
Nationalfeiertag in der Bundesrepublik
Deutschland.
Obyczaje i święta
Siegessäule, Berlin
Bräuche und Feiertage
20 lipca
20. Juli
Wysocy niemieccy wojskowi pod
dowództwem Claus’a Schenk’a Grafa von
Stauffenberga (1907–1944) chcieli w dniu
20 lipca 1944 roku zabić Adolfa Hitlera w
zamachu bombowym. Zamach nie powiódł
się a sprawców zabito.
Hohe deutsche Militärs um Claus Schenk
Graf von Stauffenberg (1907–1944) wollten
Adolf Hitler am 20. Juli 1944 mit einem
Sprengstoff-Attentat umbringen. Der Anschlag scheiterte, die Attentäter wurden
hingerichtet.
13 sierpnia
13. August
13 sierpnia 1961 roku reżim NRD zagrodził w
Berlinie wszystkie przejścia do zachodniej
części miasta. Zapoczątkowało to budowę
Muru Berlińskiego i płotu granicznego
pomiędzy Wschodem i Zachodem.
Am 13. August 1961 sperrte das Regime der
DDR in Berlin alle Übergänge in den Westen
der Stadt. Dies war der Beginn des Mauerbaus in Berlin und des Grenzzaunes
zwischen Ost und West.
1 września
1. September
1 września 1939 roku atakiem Niemiec na
Polskę rozpoczęła się Druga Wojna
Światowa.
Am 1. September 1939 begann mit dem
Überfall Deutschlands auf Polen der Zweite
Weltkrieg.
9 listopada
9. November
9 listopada w historii Niemiec jest dniem
godnym uwagi pod wieloma względami.
Dni około 9 listopada 1918 roku uznawane
są za okres niemieckiej »rewolucji
listopadowej«. Pod koniec Pierwszej Wojny
Światowej doszło do powstań robotników
i żołnierzy przeciwko staremu porządkowi.
Wilhelm II, ostatni niemiecki Cesarz, musiał
abdykować. Ponadto proklamowano
pierwszą Republikę Parlamentarną –
»Republikę Waimarską«. Prezydentem
Rzeszy został socjaldemokrata Friedrich
Ebert.
W wieczór poprzedzający 9. 11. 1923 r. Adolf
Hitler wywołał w Monachium »narodową
rewolucję« i uznał rząd bawarski oraz rząd
Rzeszy za obalony Zaimprowizowana próba
Der 9. November ist für die deutsche Geschichte in mehrfacher Hinsicht ein denkwürdiger Tag.
Die Tage um den 9. November 1918 gelten
als Zeit der deutschen „Novemberrevolution“. Am Ende des Ersten Weltkriegs kam
es zu Arbeiter- und Soldatenaufständen
gegen die alte Ordnung. Der letzte deutsche
Kaiser, Wilhelm II, musste abdanken. Zudem
wurde die Parlamentarische Republik – später „Weimarer Republik“ – ausgerufen. Der
Sozialdemokrat Friedrich Ebert übernahm
die Amtsgeschäfte als Reichspräsident.
Am Vorabend des 9.11.1923 rief Adolf Hitler
in München die „nationale Revolution“ aus
und erklärte die bayrische Regierung sowie
die Reichsregierung für abgesetzt. Hitlers
Obyczaje i święta
51
Bräuche und Feiertage
puczu Hitlera nie powiodła się. Marsz
zorganizowany rankiem 9 listopada pod
przewodnictwem Hitlera i Ludendorffa
zakończył się akcją policji krajowej przy
Feldherrenhalle (Hali Przywódców).
9 listopada 1938 roku narodowi socjaliści
i ich sympatycy w całym kraju napadli na
synagogi i podpalili żydowskie świątynie
i sklepy. Wiele synagog i skarbów
żydowskiej wspólnoty religijnej zostało tego
dnia zniszczonych bezpowrotnie. W języku
władców narodowo-socjalistycznych ta noc
pogromu, w nawiązaniu do odłamków
tłuczonych szyb, nazwana została »nocą
kryształową«.
W 1989 roku 9 listopada w Berlinie
otworzono przejścia graniczne pomiędzy
wschodem i zachodem: był to tzw. »upadek
muru«. Dzień ten uznawany jest za
symboliczny początek ponownego
niemiecko-niemieckiego zjednoczenia.
improvisierter Putschversuch scheiterte. Ein
am Morgen des 9. November von Hitler und
Ludendorff angeführter Marsch endete
durch das Eingreifen der Landespolizei an
der Feldherrenhalle.
Am 9. November 1938 überfielen Nationalsozialisten und deren Sympathisanten im
ganzen Land Synagogen und steckten jüdische Gotteshäuser und Geschäfte von
Juden in Brand. Viele Synagogen und Schätze der jüdischen Glaubensgemeinschaft
wurden an diesem Tag unwiederbringlich
zerstört. In der Sprache der nationalsozialistischen Herrscher hieß diese Pogromnacht
unter Anspielung auf die Splitter zerstörter
Fensterscheiben „Reichskristallnacht“.
1989 wurden am 9. November in Berlin die
Grenzübergänge von Ost nach West geöffnet: der sogenannte „Fall der Mauer“.
Dieser Tag gilt als symbolischer Beginn der
deutsch-deutschen Wiedervereinigung.
16 listopada
16. November
16 listopada jest dniem pamięci ofiar wojny
i przemocy. »Neue Wache« (Nowa Warta)
w Berlinie jest centralnym miejscem pamięci
Republiki Federalnej Niemiec.
Am 16. November wird der Opfer von Krieg
und Gewaltherrschaft gedacht. Die Neue
Wache in Berlin ist die zentrale Gedenkstätte der Bundesrepublik.
10 grudnia
10. Dezember
10 grudnia 1948 roku Organizacja Narodów
Zjednoczonych (ONZ) uchwaliła międzynarodową Deklarację Praw Człowieka.
Am 10. Dezember 1948 verabschieden die
Vereinten Nationen (UN) die internationale
Deklaration der Menschenrechte.
52
Obyczaje i święta
Bräuche und Feiertage
Akcje i festyny
Aktionstage und Volksfeste
Co roku organizowanych jest mnóstwo
festynów i uroczystości. Niektóre mają po
części wielowiekową tradycję, inne zaś
organizowane są dopiero od kilku lat.
Es gibt jedes Jahr eine Vielzahl von Volksfesten und Feiern. Manche stehen in einer
teilweise Jahrhunderte alten Tradition.
Andere gibt es erst seit einigen Jahren.
Karnawał
Fasching und Karneval
W lutym w przeważająco katolickich
regionach RFN świętuje się »Karnawał«
(w Nadrenii), który w południowych
Niemczech nazywany jest »Fastnacht« lub
»Fasching«. Punktem kulminacyjnym jest
»Rosenmontag« (poniedziałek zapustny)
kiedy to odbywają się duże karnawałowe
pochody. Słynne są parady karnawałowe
w Moguncji i Kolonii lub w Rottweil oraz
innych miastach na południu Niemiec. Tzw.
»tolle Tage« (szalone dni) karnawału
zaczynają się w Nadreniii w czwartek zwany
»Weiberfastnacht« i kończą się po 7 dniach
w »środę popielcową«. Wiele osób
przebiera się bądź to w wesołe fantazyjne
kostiumy bądź też w tradycyjne stroje i
maski. Tradycja ta wiążę się z dawnymi
obyczajami, które miały wypędzać zimę. Dla
chrześcijan w środę popielcową rozpoczyna
się Wielki Post.
Im Februar wird in den überwiegend katholisch geprägten Regionen der Bundesrepublik der „Karneval“ (im Rheinland), die
„Fastnacht“ oder der „Fasching“ (in Süddeutschland) gefeiert. Höhepunkt ist der
„Rosenmontag“, an dem große Straßenumzüge stattfinden. Berühmt sind die
Karnevals- bzw. Faschingsumzüge in den
Städten Mainz und Köln oder in Rottweil
und anderen süddeutschen Städten. Die sogenannten „tollen Tage“ des Karnevals beginnen im Rheinland mit der „Weiberfastnacht“ am Donnerstag und enden nach
sieben Tagen mit dem „Aschermittwoch“.
Viele Menschen verkleiden sich entweder
mit lustigen Fantasiekostümen oder traditionellen Trachten und Masken. Diese Tradition geht auf Bräuche zurück, den Winter
auszutreiben. Für die Christen beginnt am
Aschermittwoch die Fastenzeit.
Obyczaje i święta
53
Bräuche und Feiertage
Kirmes i Jahrmarkt
Kirmes und Jahrmarkt
Kirmes, Jahrmarkt lub Kerb to festyny
ludowe. Na cały weekend lub tydzień w
specjalnych miejscach lub w centrach miast
ustawia się karuzele, kolejki ósemkowe,
kolejki strachu, strzelnice, wiele barów i
innych atrakcji.
Kirmes, Jahrmarkt oder Kerb sind Volksfeste.
Für ein ganzes Wochenende oder eine
Woche werden Karussells, Achterbahnen,
Riesenräder, Geisterbahnen, Schieß- und
Los-Buden, viele Imbissbuden und sonstige
Attraktionen auf Festplätzen oder in den
Innenstädten aufgebaut.
Dzień Matki
Dzień Matki przypada na drugą niedzielę
maja. Mamy otrzymują od swoich dzieci
kwiaty lub drobne prezenty.
Muttertag
Der Muttertag ist der zweite Sonntag im Mai.
Mütter bekommen von ihren Kindern Blumen oder kleinere Geschenke.
Dzień Ojca
»Wniebowstąpienie« czasami nazywane jest
»Dniem Ojca« lub »Dniem Mężczyzn«.
W odróżnieniu od Dnia Matki, ojcowie
z reguły nie otrzymują prezentów. Wielu
dorosłych mężczyzn bierze wózki i alkohol
i udaje się świętować na łonie przyrody.
Vatertag
Der „Himmelfahrtstag“ wird manchmal als
„Vatertag“ oder „Herrentag“ bezeichnet.
Anders als beim Muttertag gibt es hier jedoch in der Regel keine Geschenke. Viele erwachsene Männer ziehen mit Handkarren
und Alkohol durch die freie Natur.
54
Obyczaje i święta
Bräuche und Feiertage
Walentynki
Valentinstag
Co roku 14 lutego świętuje się »Walentynki«.
Dzień ten nie ma jeszcze w Niemczech
długiej tradycji jako święto zakochanych, ale
cieszy kwiaciarzy.
Alljährlich am 14. Februar wird der „Valentinstag“ gefeiert. Er hat als Fest der Liebenden noch keine lange Tradition in der Bundesrepublik, erfreut aber die Blumenhändler.
Międzynarodowy Dzień Kobiet
Również w Niemczech 8 marca obchodzony
jest »Międzynarodowy Dzień Kobiet«.
Internationaler Frauentag
Am 8. März wird auch in Deutschland der
„Internationale Frauentag“ gefeiert.
Oktoberfest
www.oktoberfest.de
Monachijski Oktoberfest, zwany również
»Wiesn«, jest największym i najbardziej
znanym festynem ludowym w Niemczech. Co
roku na ten festyn przybywa ponad 6 milionów
gości. W czasie tego festynu co roku wypija się
ponad 5 milionów litrowych kufli piwa
zwanych Maß i zjada ponad 200.000 par
kiełbasek wieprzowych. Poza tym na olbrzymim placu u podnóża Bawarii można znaleźć
karuzele, kolejki ósemkowe i inne atrakcje.
W programie ponadto – uroczysta parada
gospodarzy i browarów uczestniczących
w festynie, parada strzelców, prezentacja
strojów ludowych i koncert wszystkich
zespołów uczestniczących w festynie.
Schützenverein (klub strzelecki)
i Schützenfest (festyn strzelecki)
Szczególnie w mniejszych miastach festyny
strzeleckie są często najważniejszymi
festynami ludowymi roku. Przy dźwiękach
muzyki marszowej strzelcy wędrują ulicami
miasta. Święto to ma długą tradycję: kluby
strzeleckie wywodzą się z istniejących we
wcześniejszych stuleciach tzw. straży
obywatelskich organizowanych w celu
ochrony miast.
Oktoberfest
Das Münchener Oktoberfest, auch die
„Wiesn“ genannt, ist das größte und
bekannteste Volksfest Deutschlands. Alljährlich strömen über sechs Millionen Besucher auf das Fest. Auf der Wiesn werden
jährlich mehr als 5 Millionen Maß (Liter) Bier
getrunken und über 200.000 Paar Schweinswürstl verzehrt. Auf dem riesigen Festplatz
zu Füßen der Bavaria sind außerdem
Karussells, Achterbahnen und andere
spektakuläre Schaustellerbetriebe zu
finden. Zum festlichen Rahmenprogramm
gehören auch der Einzug der Festwirte und
Brauereien, der Trachten- und Schützenzug
und das Konzert aller Wiesn-Kapellen.
Schützenverein und Schützenfest
Schützenfeste sind besonders in kleineren
Städten häufig die wichtigsten Volksfeste
des Jahres. Unter anderem marschieren die
Schützen bei Marschmusik durch die
Straßen. Die Tradition: Vorläufer der
Schützenvereine waren in früheren Jahrhunderten sogenannte Bürgerwehren zum
Schutz der Städte.
56
Obyczaje i święta
www.csd-deutschland.de
www.karnevalderkulturen.de
Bräuche und Feiertage
Christopher Street Day
Christopher Street Day
Historia dnia homoseksualistów, zwanego
Christopher Street Day zaczęła się w 1969
roku na ulicy Christopher Street w Nowym
Jorku. Homoseksualiści i transseksualiści
bronili się przed przemocą policyjną
i dyskryminacją. Dzisiaj z okazji Christopher
Street Day w wielu miastach tysiące
homoseksualistów demonstruje na ulicach.
www.csd-deutschland.de
Die Geschichte des Christopher Street Day
begann 1969 in der Christopher Street in
New York. Homosexuelle und Transsexuelle
wehrten sich gegen Polizeigewalt und Diskriminierung. Heute gehen anlässlich des
Christopher Street Day in vielen Städten
Homosexuelle zu Tausenden auf die Straße.
Karnawał kultur
Od 1996 roku w Berlinie-Kreuzberg co roku
w okresie Zielonych Świątek obchodzony
jest karnawał kultur. Karnawał ten powstał
w związku z narastającą międzynarodowością i imigracją. Punktem kulminacyjnym
czterodniowego festynu ulicznego jest
pochód w niedzielę Zielonych Świątek.
W 2004 roku festiwal ten świętowało
w Berlinie 1,5 miliona ludzi. Karnawał kultur
odbywa się również m.in. w Hamburgu,
Essen i Bielefeld.
Karneval der Kulturen
Seit 1996 wird in Berlin-Kreuzberg jährlich
zu Pfingsten der Karneval der Kulturen gefeiert. Er entwickelte sich vor dem Hintergrund wachsender Internationalität und Zuwanderung. Der Höhepunkt des viertägigen
Straßenfestes ist der Umzug am Pfingstsonntag. 2004 feierten in Berlin
1,5 Millionen Menschen. Der Karneval der
Kulturen findet u.a. auch in Hamburg, Essen
und Bielefeld statt.
58
Państwo i prawo
Staat und Recht
Ustawa Zasadnicza
Das Grundgesetz
»Godność człowieka jest nienaruszalna. Jej
poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem
całej władzy państwowej.« (Art. 1 ust. 1
Ustawy Zasadniczej)
„Die Würde des Menschen ist unantastbar.
Sie zu achten und zu schützen ist Verpflichtung aller staatlichen Gewalt.“ (Art. 1 Abs. 1
GG)
»(1) Republika Federalna Niemiec jest
demokratycznym i socjalnym państwem
federalnym.
(2) Wszelka władza państwowa pochodzi od
narodu. Naród sprawuje ją poprzez wybory,
głosowania oraz poprzez specjalne organy
ustawodawstwa, władzy wykonawczej i
wymiaru sprawiedliwości.
(3) Ustawodawstwo jest związane
porządkiem konstytucyjnym, zaś władza
wykonawcza i wymiar sprawiedliwości
ustawą i prawem.« (Art. 20 ust. 1, 2 i 3
Ustawy Zasadniczej)
„(1) Die Bundesrepublik Deutschland ist ein
demokratischer und sozialer Bundesstaat.
(2) Alle Staatsgewalt geht vom Volke aus.
Sie wird vom Volke in Wahlen und Abstimmungen und durch besondere Organe der
Gesetzgebung, der vollziehenden Gewalt
und der Rechtsprechung ausgeübt.
(3) Die Gesetzgebung ist an die verfassungsmäßige Ordnung, die vollziehende Gewalt
und die Rechtssprechung sind an Gesetz
und Recht gebunden.“
(Art. 20 Abs. 1, 2 und 3 GG)
Grundgesetz (w skrócie: GG) (Ustawa Zasadnicza) stanowi konstytucję Republiki
Federalnej Niemiec. W artykułach, które
swoją rangą przewyższają wszystkie inne
niemieckie normy prawne, określono
podstawowe państwowe decyzje systemowe
i system wartości. Obejmują one w szczególności zagwarantowane konstytucyjnie,
podstawowe prawa przysługujące
jednostce. Zmiany Ustawy Zasadniczej
wymagają zgody dwóch trzecich członków
Bundestagu oraz dwóch trzecich głosów
Bundesratu.
Das Grundgesetz (kurz: GG) ist die Verfassung der Bundesrepublik Deutschland. In
den Artikeln, die im Rang über allen anderen deutschen Rechtsnormen stehen, sind
die grundlegenden staatlichen System- und
Wertentscheidungen festgelegt. Sie umfassen insbesondere die dem Einzelnen zustehenden und verfassungsmäßig garantierten
Grundrechte. Änderungen des Grundgesetzes bedürfen der Zustimmung von zwei Dritteln der Mitglieder des Bundestages und
zwei Dritteln der Stimmen des Bundesrates.
60
Państwo i prawo
www.bundestag.de
www.bundesrat.de
Staat und Recht
Bundestag i Bundesrat
Bundestag und Bundesrat
Parlamentem Republiki Federalnej Niemiec
jest »Bundestag« mający siedzibę w stolicy,
Berlinie. W skład Bundestagu wchodzą
posłowie wyłaniani w wyborach. System
wyborczy jest mieszanką większościowego i
proporcjonalnego systemu wyborczego.
Posłowie do Bundestagu w połowie
wybierani są bezpośrednio a w połowie
poprzez partyjne listy krajów związkowych.
Bundestag jest najwyższym organem
ustawodawczym Republiki Federalnej.
Ustawy Federalne uchwalane są przez
Bundestag.
Niemcy są federalną demokracją parlamentarną składającą się z 16 krajów związkowych uczestniczących w systemie
politycznym Republiki Federalnej. Dlatego
wiele ustaw i rozporządzeń można uchwalić
tylko przy współdziałaniu krajów związkowych. Miejscem, w którym zbierają się
przedstawiciele krajów związkowych jest
Bundesrat, określany również jako »Länderkammer« (Izba Krajów Związkowych).
Siedziba Bundesratu znajduje się również w
Berlinie a w jego skład wchodzą członkowie
rządów krajowych.
Das Parlament der Bundesrepublik ist der
„Bundestag“ in der Hauptstadt Berlin. Der
Bundestag setzt sich aus den gewählten
Bundestagsabgeordneten zusammen. Das
Wahlsystem ist eine Mischung aus Mehrheits- und Verhältniswahlrecht. Die Bundestagsabgeordneten werden zur Hälfte direkt
und zur Hälfte über Landeslisten der Parteien gewählt.
Der Bundestag ist das höchste gesetzgebende Organ der Bundesrepublik. Bundesgesetze werden vom Bundestag beschlossen.
Als föderale parlamentarische Demokratie
wirken die 16 Bundesländer am politischen
System der Bundesrepublik mit. Deshalb
können viele Gesetze und Verordnungen nur
unter Mitwirkung der Bundesländer verabschiedet werden. Ihr Versammlungsort ist
der Bundesrat, der auch als „Länderkammer“ bezeichnet wird. Er hat seinen Sitz
ebenfalls in Berlin und setzt sich aus Mitgliedern der Landesregierungen zusammen.
Bundestag w budynku Reichstagu
Posiedzenia Bundestagu odbywają się w
budynku Reichstagu. Budynek ten został
wybudowany pod koniec XIX w. w czasach
»Rzeszy Niemieckiej« – stąd nazwa Reichstagsgebäude (budynek Rzeszy).
Politycy w Bundestagu to posłowie Parlamentu Federalnego, których nazywa się
»Mitglieder des Bundestages« (MdB)
(członkami Bundestagu).
Bundestag im Reichstagsgebäude
Das Gebäude, in dem die Sitzungen des
Bundestags stattfinden, ist das Reichstagsgebäude. Es wurde Ende des 19.Jahrhunderts zur Zeit des „Deutschen Reiches“ gebaut – daher der Name Reichstagsgebäude.
Die Politiker im Bundestag sind die Bundestagsabgeordneten. Sie werden „Mitglieder
des Bundestages“ (MdB) genannt.
Reichstag, Berlin
62
Państwo i prawo
www.bundespraesident.de
www.bundeskanzler.de
www.bundesregierung.de
www.bundesverfassungsgericht.de
Staat und Recht
Prezydent Federalny i Kanclerz Federalny
Bundespräsident und Bundeskanzler
Głową państwa w Republice Federalnej
Niemiec jest prezydent federalny. Jego
zadaniem jest reprezentowanie państwa,
przy czym nie ma on jednak żadnych
uprawnień do podejmowania decyzji
politycznych. Prezydent wybierany jest na
okres pięciu lat przez tzw. zgromadzenie
federalne, składające się z członków
Bundestagu i z takiej samej liczby członków,
wybieranych przez parlamenty krajowe oraz
reprezentantów życia publicznego.
Szefem rządu jest kanclerz federalny.
Kanclerz oraz jego ministrowie (m.in.
minister spraw zewnętrznych, minister
finansów, minister spraw wewnętrznych)
tworzą »gabinet« wzgl. rząd. Zgodnie z
Ustawą Zasadniczą kanclerz federalny
określa kierunki polityki. W ramach tych
wytyczonych kierunków ministrowie
federalni samodzielnie i na własną
odpowiedzialność kierują swoimi resortami.
Aby wybrać kanclerza federalnego
wymagane są głosy większości członków
Bundestagu.
Das Staatsoberhaupt der Bundesrepublik
ist der Bundespräsident. Seine Aufgabe ist
die Staatsrepräsentation, wobei ihm keine
politischen Entscheidungsbefugnisse zustehen. Er wird auf die Dauer von fünf Jahren
durch die sogenannte Bundesversammlung
gewählt, die aus Mitgliedern des Bundestages, der gleichen Zahl von Mitgliedern der
Volksvertretungen der Länder und Personen
des öffentlichen Lebens gebildet wird.
Regierungschef ist der Bundeskanzler. Er
und seine Minister (u.a. Außenminister,
Finanzminister, Innenminister) bilden das
„Kabinett“ bzw. die Regierung. Der Bundeskanzler bestimmt laut Grundgesetz die
Richtlinien der Politik. Innerhalb dieser
Richtlinien leiten die Bundesminister ihre
Geschäftsbereiche selbstständig und eigenverantwortlich. Für die Wahl des Bundeskanzlers ist eine Mehrheit der Mitglieder des
Bundestages notwendig.
Niemieccy kanclerze i okresy ich
urzędowania:
. Konrad Adenauer, CDU (1949-1963)
. Ludwig Erhard, CDU (1963-1966)
. Kurt Georg Kiesinger, CDU (1966-1969)
. Willy Brandt, SPD (1969-1974)
. Helmut Schmidt, SPD (1974-1982)
. Helmut Kohl, CDU (1982-1998)
. Gerhard Schröder, SPD (1998-2005)
. Angela Merkel, CDU (od 2005)
Die deutschen Bundeskanzler und ihre
Amtszeiten:
· Konrad Adenauer, CDU (1949–1963)
· Ludwig Erhard, CDU (1963–1966)
· Kurt Georg Kiesinger, CDU (1966–1969)
· Willy Brandt, SPD (1969–1974)
· Helmut Schmidt, SPD (1974–1982)
· Helmut Kohl, CDU (1982–1998)
· Gerhard Schröder, SPD (1998–2005)
· Angela Merkel, CDU (seit 2005)
Państwo i prawo
Staat und Recht
Federalny Trybunał Konstytucyjny
Bundesverfassungsgericht
Federalny Trybunał Konstytucyjny jest
najwyższą niemiecką instancją sądowniczą.
Jego siedziba znajduje się w Karlsruhe.
Trybunał orzeka w skargach konstytucyjnych
obywateli i sprawdza zgodność ustaw
z konstytucją. Sędziowie Federalnego
Trybunału Konstytucyjnego ze względu na
swój strój urzędowy nazywani są potocznie
»czerwonymi togami« (»Rote Roben«).
www.bundesverfassungsgericht.de
Das Bundesverfassungsgericht ist das
höchste deutsche Gericht und hat seinen
Sitz in Karlsruhe. Es entscheidet über Verfassungsbeschwerden von Bürgern und
überprüft die Verfassungsmäßigkeit von
Gesetzen. Die Bundesverfassungsrichter
werden wegen ihrer Amtskleidung umgangssprachlich auch „Rote Roben“ genannt.
Baden-
Bayern
Württemberg
Berlin
Brandenburg
Bremen
Hamburg
Hessen
Mecklenburg-
Bundesländer
Kraje związkowe
Republika Federalna Niemiec jest państwem
federalnym składającym się z 16 krajów
związkowych. Trzy kraje związkowe to tzw.
»miasta – kraje«: Berlin, Brema i Hamburg.
Każdy kraj związkowy ma własny parlament
(Landtag) i rząd krajowy (Landesregierung).
Szefowie rządów krajowych to tzw.
premierzy kraju związkowego, którzy w
miastach-krajach nazywani są również
pierwszym burmistrzem lub burmistrzem
rządzącym. Wybory do parlamentów
krajowych odbywają się niezależnie od
wyborów do Bundestagu. Okresy legislacyjne w poszczególnych krajach związkowych są zróżnicowane. W niektórych
krajach związkowych wybory odbywają się
co cztery lata a w innych co pięć lat.
Die Bundesrepublik Deutschland ist ein föderaler Bundesstaat, der aus 16 Bundesländern besteht. Drei dieser Bundesländer sind
sogenannte „Stadtstaaten“: Berlin, Bremen
und Hamburg. Alle Bundesländer haben
ebenfalls Parlamente (Landtage) und Regierungen (Landesregierungen). Die Regierungschefs sind die sogenannten Ministerpräsidenten, in den Stadtstaaten auch Erster oder Regierender Bürgermeister genannt.
Die Wahlen zu den Länderparlamenten finden unabhängig von den Bundestagswahlen
statt. Die Dauer der Legislaturperioden variiert in den einzelnen Bundesländern. In
manchen Bundesländern wird alle vier und
in anderen alle fünf Jahre gewählt.
Vorpommern
Nieder-
Nordrhein-
sachsen
Westfalen
Rheinland-
Saarland
Pfalz
Sachsen
SachsenAnhalt
SchleswigHolstein
Thüringen
64
Państwo i prawo
Staat und Recht
Wybory
Wahlen
Posłowie do Bundestagu i Landtagów są
wybierani w powszechnych, bezpośrednich,
wolnych, równych i tajnych wyborach przez
tych obywateli Niemiec, którzy ukończyli
18-ty rok życia. Bierne prawo wyborcze
posiadają osoby pełnoletnie.
Die Abgeordneten des Bundestages und der
Landtage werden in allgemeiner, unmittelbarer, freier, gleicher und geheimer Wahl
von denjenigen deutschen Staatsangehörigen gewählt, die das 18. Lebensjahr vollendet haben. Wählbar ist, wer volljährig ist.
Państwo i prawo
65
Staat und Recht
Wybory do Bundestagu
Bundestagswahlen
Wybory do Bundestagu odbywają się co
cztery lata. Tak, jak przy wyborach do
większości Landtagów – parlamentów
krajów związkowych – wszyscy uprawnieni
do głosowanie mają dwa głosy. »Pierwszy
głos« oddaje się bezpośrednio na
kandydata w okręgu wyborczym (wybory
większościowe). »Drugi głos« oddawany jest
na listę danej partii (wybory proporcjonalne). Przy czym drugi głos jest głosem
ważniejszym, gdyż ilość drugich głosów dla
poszczególnych partii decyduje o podziale
miejsc w Bundestagu. W Bundestagu
reprezentowane są tylko te partie, które
uzyskały przynajmniej pięć procent drugich
głosów tzw. »próg pięciu procent« (»FünfProzent-Hürde«) lub zwyciężyły w
pierwszych głosach w przynajmniej trzech
okręgach wyborczych.
Posłowie danej partii tworzą w Bundestagu
frakcję. W większości przypadków kilka
frakcji tworzy tzw. »koalicję«, która
gwarantuje większość podczas głosowań w
Bundestagu. Jednocześnie frakcje koalicyjne
tworzą większość na wybory szefa rządu,
wzgl. kanclerza federalnego i ministrów.
Rząd federalny jest organem wykonawczym
federacji i posiada prawo inicjatywy ustawodawczej.
Die Bundestagswahlen finden alle vier Jahre
statt. Ebenso wie bei den Wahlen zu den
meisten Landtagen – den Parlamenten der
Bundesländer – haben alle Wahlberechtigten zwei Stimmen. Mit der „Erststimme“
wird ein Kandidat direkt im Wahlkreis gewählt (Mehrheitswahl). Mit der „Zweitstimme“ wird die Liste einer Partei gewählt (Verhältniswahl). Dabei ist die Zweitstimme die
wichtigere. Denn der Anteil der Parteien an
den Zweitstimmen entscheidet über die
Sitzverteilung im Bundestag. Eine Partei ist
nur dann im Bundestag vertreten, wenn sie
bei den Zweitstimmen mindestens fünf Prozent erreicht („Fünf-Prozent-Hürde“) oder in
mindestens drei Wahlkreisen bei den Erststimmen gewinnt.
Die Abgeordneten einer Partei bilden im
Bundestag eine Fraktion. In den meisten
Fällen bilden mehrere Fraktionen eine
sogenannte „Koalition“. Sie garantiert bei
Abstimmungen im Bundestag die „Mehrheitsverhältnisse“. Gleichsam bilden die
Koalitionsfraktionen die Mehrheit für die
Wahlen des Regierungschefs bzw. Bundeskanzlers und der Minister. Die Bundesregierung ist das Exekutivorgan des Bundes und
besitzt ein Gesetzesinitiativrecht.
www.bundeswahlleiter.de
66
Państwo i prawo
Więcej informacji na temat Parlamentu
Europejskiego na stronie
www.europarl.eu.int
Europäisches Parlament unter
www.europarl.eu.int
Staat und Recht
Wybory do Landtagu i Parlamentu Europejskiego
Wahlen zum Landtag und zum
Europaparlament
W 16 krajach związkowych co 4-5 lat
odbywają się wybory do Landtagu (parlamentu kraju związkowego).
Wybory do Parlamentu Europejskiego w
całej Europie odbywają się co pięć lat.
»Europarlament« jest parlamentem Unii
Europejskiej (w skrócie: UE). Obecnie UE
składa się z 25 państw członkowskich.
Republika Federalna Niemiec jest
członkiem-założycielem UE. Będąc obywatelem jednego kraju członkowskiego UE
można brać udział w wyborach do Europarlamentu w miejscu zamieszkania w
Niemczech.
In den 16 Bundesländern finden die Landtagswahlen alle vier bis fünf Jahre statt.
Die Wahlen zum Europäischen Parlament
finden europaweit einheitlich alle fünf Jahre
statt. Das „Europaparlament“ ist das Parlament der Europäischen Union (kurz: EU). Die
EU hat zur Zeit 25 Mitgliedstaaten. Die
Bundesrepublik Deutschland ist Gründungsmitglied der EU. Als Staatsangehöriger eines
Mitgliedslandes der EU kann man am jeweiligen Wohnort in Deutschland an den Wahlen zum Europaparlament teilnehmen.
Kommunalwahlen
Wybory komunalne
Oprócz wyborów do Bundestagu i Landtagów we wszystkich miastach i gminach
odbywają się wybory do »rady miasta« lub
»rady gminy« względnie do »rady powiatowej«. Instytucje te często nazywane są
»parlamentami komunalnymi«. W ramach
ustaw federalnych i ustaw krajów związkowych decydują one samodzielnie o
wszystkich sprawach miasta lub gminy.
Dlatego też mówi się o samorządzie
komunalnym. Najwyższymi reprezentantami
miast i gmin są (nad)burmistrzowie lub
starostowie.
Außer den Wahlen zum Bundestag und zu
den Landtagen gibt es in allen Städten und
Gemeinden – den Kommunen – Wahlen
zum „Stadtrat“ oder „Gemeinderat“ bzw.
zum „Kreistag“. Diese Institutionen werden
oft auch „Kommunalparlamente“ genannt.
Sie entscheiden im Rahmen der Bundesund Landesgesetze selbstständig über alle
Angelegenheiten der Kommune. Man spricht
von „kommunaler Selbstverwaltung“. Oberster Repräsentant in den Städten und Gemeinden ist der „(Ober-) Bürgermeister“
oder der „Landrat“.
Państwo i prawo
67
Staat und Recht
Prawo wyborcze cudzoziemców i rada
cudzoziemców
Ogólne prawo wyborcze jest zastrzeżone dla
obywateli niemieckich. Lecz także nie posiadając niemieckiego paszportu, a spełniając
inne warunki, można brać udział w
wyborach.
Obywatele Unii od 1994 roku mogą brać
czynny i bierny udział w wyborach
komunalnych w swoim miejscu zamieszkania, jeśli są tam zameldowani od trzech
miesięcy. Aktywne prawo wyborcze oznacza
prawo do głosowania, zaś bierne prawo
wyborcze to prawo do kandydowania.
Obywatele UE mają także prawo uczestnictwa w wyborach do Parlamentu Europejskiego, jeśli ze swojego prawa
wyborczego chcą skorzystać w Niemczech,
a nie w kraju ojczystym. Jeśli ktoś, jako
obywatel UE, chciałby po raz pierwszy
w Niemczech wziąć udział w Wyborach
Europejskich, musi zarejestrować się
w spisie wyborców w swojej gminie.
Informacji udziela biuro wyborcze
administracji miejskiej.
Obywatele państw trzecich nie są uprawnieni do udziału w wyborach do parlamentu
komunalnego, krajowego, federalnego
i Europejskiego. Jedyną możliwością
wywierania przez nich wpływu na politykę
swojej gminy są rady cudzoziemców. Rady
takie istnieją w wielu niemieckich miastach
i gminach. Pełnią one rolę doradczą i są
wsparciem dla polityki komunalnej. Zagraniczni członkowie rady cudzoziemców są
przeważnie wybierani w prawyborach przez
cudzoziemską ludność gminy.
Ausländerwahlrecht und Ausländerbeirat
Das allgemeine Wahlrecht ist deutschen
Staatsbürgern vorbehalten. Aber auch ohne
deutschen Pass kann man unter bestimmten
Voraussetzungen an Wahlen teilnehmen.
So können Unionsbürger seit 1994 aktiv und
passiv an den Kommunalwahlen in ihrem
Wohnort teilnehmen, wenn sie seit drei Monaten dort gemeldet sind. Passiv und aktiv
meint, dass man nicht nur wählen, sondern
sich auch selbst zur Wahl stellen kann.
Unionsbürger haben auch das Wahlrecht
zum Europäischen Parlament, wenn sie von
ihrem Wahlrecht in Deutschland und nicht in
ihrem Heimatland Gebrauch machen wollen.
Wer als Unionsbürger erstmals in Deutschland an einer Europawahl teilnehmen möchte, muss sich im Wählerverzeichnis seiner
Gemeinde registrieren lassen. Auskunft gibt
das Wahlamt der Stadtverwaltung.
Drittstaatsangehörige besitzen kein Wahlrecht zu Kommunal-, Landes-, Bundes- und
Europaparlament. Für sie sind sogenannte
Ausländerbeiräte die einzige Möglichkeit,
Einfluss auf die Politik in ihrer Kommune zu
nehmen. Ausländerbeiräte gibt es in vielen
deutschen Städten und Gemeinden. Sie beraten und unterstützen die Kommunalpolitik
bei ihrer Arbeit. Die ausländischen Mitglieder eines Ausländerbeirates werden zumeist
in einer Urwahl durch die ausländische
Bevölkerung in der Gemeinde gewählt.
Informacje na temat tego, czy w Państwa
gminie istnieje rada cudzoziemców, jak
jest wybierana i jak pracuje, uzyskacie
Państwo w administracji miejskiej.
Dalsze informacje na temat rad
cudzoziemców można uzyskać w federalnej radzie cudzoziemców, będącej
połączeniem wielu rad cudzoziemców,
pod adresem:
www.bundesauslaenderbeirat.de.
Ob es in Ihrer Gemeinde einen Ausländerbeirat gibt, wie er gewählt wird und
wie er arbeitet, erfahren Sie in der Stadtverwaltung.
Weitere Informationen zu Ausländerbeiräten gibt es beim Bundesausländerbeirat, einem Zusammenschluss
zahlreicher Ausländerbeiräte, unter
www.bundesauslaenderbeirat.de.
68
Państwo i prawo
Staat und Recht
Partie
Parteien
Na mocy konstytucji partie są stałym
elementem wolnościowego, demokratycznego porządku podstawowego.
Powstają one przez związki obywateli,
którzy przez dłuższy czas chcą wywierać
wpływ na polityczne kształtowanie woli
i uczestniczyć w reprezentacji narodu
w Bundestagu lub Landtagu. Partie muszą
jednak posiadać wystarczającą gwarancję
powagi swych celów a ich wewnętrzny
regulamin musi odpowiadać zasadom
demokracji.
Informacji na temat warunków przyjęcia do
partii udzielają właściwe biura regionalne.
Z reguły członkiem partii mogą zostać
również osoby nie posiadające obywatelstwa niemieckiego. Oprócz partii reprezentowanych w Bundestagu istnieją jeszcze
inne drobne partie. Partie »DVU«, »Republikaner« czy »NPD« to partie skrajnie
narodowe wzgl. ekstremalnie prawicowe.
Parteien sind durch die Verfassung fester
Bestandteil der freiheitlich-demokratischen
Grundordnung. Sie bilden sich durch Vereinigungen von Bürgern, die für längere Zeit
auf die politische Willensbildung Einfluss
nehmen und an der Vertretung des Volkes
im Bundestag oder einem Landtag teilnehmen wollen. Sie müssen allerdings eine
ausreichende Garantie für die Ernsthaftigkeit ihrer Zielsetzung bieten sowie in ihrer
inneren Ordnung demokratischen Grundsätzen entsprechen.
Über die Aufnahmebedingungen für Parteien informieren die jeweiligen Büros vor
Ort. In der Regel können auch Personen
ohne deutsche Staatsbürgerschaft Mitglied
einer Partei werden. Neben den im Bundestag vertretenen Parteien gibt es noch zahlreiche Splitterparteien. Bei den Parteien
„DVU“, „Republikaner“ oder „NPD“ handelt
es sich um extrem nationalistische bzw.
rechtsextremistische Parteien.
Państwo i prawo
69
Staat und Recht
Partie, które są obecnie reprezentowane
w Bundestagu, w porządku alfabetycznym:
Parteien, die zur Zeit im Bundestag vertreten
sind, in alphabetischer Reihenfolge:
Sojusz 90/ZIELONI – Bündnis 90/DIE
GRÜNEN (przeważnie w skrócie nazywani
»Zieloni« – »Grüne«)
www.gruene.de
Bündnis 90/DIE GRÜNEN
(meist kurz „Grüne“ genannt)
www.gruene.de
CDU – Unia Chrześcijańsko – Demokratyczna – Christlich Demokratische Union
www.cdu.de
CDU – Christlich Demokratische Union
www.cdu.de
CSU – Unia Chrześcijańsko – Społeczna –
Christlich Soziale Union (»siostrzana partia«
– »Schwesterpartei« CDU, ograniczona
regionalnie do kraju związkowego Bawaria)
www.csu.de
CSU – Christlich Soziale Union
(die „Schwesterpartei“ der CDU, auf
das Bundesland Bayern beschränkt)
www.csu.de
FDP – Wolna Partia Demokratyczna –
Freie Demokratische Partei
(zwana również »Liberałami« – »Liberale«)
www.fdp.de
FDP – Freie Demokratische Partei
(auch „Liberale“ genannt)
www.fdp.de
PDS – Partia Demokratycznego Socjalizmu –
Partei des Demokratischen Sozialismus
www.pds-online.de
PDS – Partei des Demokratischen
Sozialismus
www.pds-online.de
SPD – Sozialdemokratische Partei
Deutschlands
www.spd.de
SPD – Sozialdemokratische Partei
Deutschlands
www.spd.de
70
Państwo i prawo
(Federalnej Centrali Kształcenia
Politycznego).
Bundeszentrale für politische Bildung
Berliner Freiheit 7
53111 Bonn
Telefon: 0 18 88 - 515 - 0
www.bpb.de
Staat und Recht
Federalne i Krajowe Centrale Kształcenia
Politycznego
Bundes- und Landeszentralen für Politische
Bildung
Wiele wyczerpujących informacji na temat
polityki, społeczeństwa, kultury i gospodarki w Niemczech oraz egzemplarze
Ustawy Zasadniczej można uzyskać w
Federalnej Centrali Kształcenia Politycznego
oraz w Krajowych Centralach Kształcenia
Politycznego poszczególnych krajów
związkowych.
Viele ausführliche Informationen über Politik, Gesellschaft, Kultur und Wirtschaft in
Deutschland sowie Ausgaben des Grundgesetzes gibt es bei der Bundeszentrale für
politische Bildung.
Und: Infos erhalten Sie auch bei den Landeszentralen für politische Bildung der einzelnen Bundesländer.
Państwowość prawna
Rechtsstaatlichkeit
Państwo prawa charakteryzuje podział
władzy oraz powiązanie władzy państwowej
z ustawą i konstytucją.
Pod względem funkcjonalnym rozróżnia się
między władzą ustawodawczą (legislatywą),
władzą wykonawczą (egzekutywą) i władzą
sądowniczą (judykatywą). Funkcje te są
przypisane niezależnym organom państwowym (parlamentom, rządowi, sądom).
Zgodnie z Ustawą Zasadniczą wszystkie
organy państwowe, również ustawodawca,
podlegają porządkowi konstytucyjnemu.
Administracja i sądy są związane ustawą
i prawem. Wszelka władza państwowa
najważniejszym celem swojego działania
powinna uczynić poszanowanie i ochronę
godności człowieka (Art. 1 Ustawy Zasadniczej). Jednostce gwarantuje się prawa
podstawowe, na które może się powoływać
wobec państwa. Jeśli ktoś uważa, że
działania państwowe naruszyły jedno z jego
praw podstawowych, ma do dyspozycji
drogę prawną aż do skargi konstytucyjnej,
co oznacza, że decyzja organu administracyjnego może zostać sprawdzona przez
niezależne sądy.
Kennzeichnend für den Rechtsstaat sind
die Gewaltenteilung und die Bindung der
Staatsgewalt an Gesetz und die Verfassung.
Funktional wird zwischen der gesetzgebenden Gewalt (Legislative), der ausführenden
Gewalt (Exekutive) und der rechtsprechenden Gewalt (Judikative) unterschieden.
Diese Funktionen werden unabhängigen
Staatsorganen (Parlamenten, Regierung, Gerichten) zugewiesen. Nach dem Grundgesetz
sind alle Staatsorgane, auch der Gesetzgeber, der verfassungsmäßigen Ordnung
unterworfen. Verwaltung und Gerichte sind
an Gesetz und Recht gebunden. Alle Staatsgewalt muss die Achtung und den Schutz
der Menschenwürde (Art. 1 GG) zur obersten
Leitlinie ihres Handelns machen. Dem Einzelnen werden Grundrechte garantiert, auf
die er sich gegenüber dem Staat berufen
kann. Wenn er meint, durch staatliches Handeln in einem seiner Grundrechte verletzt zu
sein, steht ihm der Rechtsweg bis hin zur
Verfassungsbeschwerde zur Verfügung, das
heißt eine Entscheidung der Verwaltung
kann durch unabhängige Gerichte überprüft
werden.
Państwo i prawo
71
Staat und Recht
Sądownictwo Republiki Federalnej Niemiec
składa się z pięciu gałęzi:
. Sądy powszechne, jak np. sąd rejonowy,
są sądami właściwymi w sprawach
karnych i cywilnych łącznie ze sprawami
małżeńskimi i rodzinnymi.
. Sądy pracy są sądami właściwymi dla
sporów prawnych wynikających ze
stosunku pracy.
. Sądy administracyjne są sądami
właściwymi dla wszelkich procesów
publicznoprawnych w prawie administracyjnym.
. Sądy do spraw socjalnych orzekają
w sporach dotyczących ogólnej dziedziny
ubezpieczenia społecznego.
. Sądy finansowe zajmują się sprawami
podatków i opłat.
Orzecznictwem zajmują się w Niemczech
niezależni sędziowie zawodowi. Większość
sędziów ustanawiana jest dożywotnio i w
swoim orzecznictwie związana jest tylko
ustawą i prawem.
Prokuratorzy zajmują się postępowaniami
karnymi. Na nich spoczywa obowiązek
dochodzenia i wyjaśnienia sprawy, jeśli
zachodzi podejrzenie popełnienia czynu
karalnego.
Adwokaci wykonują wolny zawód jako
niezależni doradcy i przedstawiciele we
wszystkich sprawach prawnych. Ich
wynagrodzenie jest uzależnione od określonych opłat. Osoby o niskich dochodach
mogą zostać zwolnione z kosztów procesowych.
Die Gerichtsbarkeit der Bundesrepublik besteht aus fünf Zweigen:
· Die „ordentlichen“ Gerichte, wie z.B. das
Amtsgericht, sind zuständig für Strafsachen, Zivilsachen einschließlich der Eheund Familiensachen.
· Die Arbeitsgerichte sind zuständig für
Streitigkeiten aus dem Arbeitsverhältnis.
· Die Verwaltungsgerichte sind zuständig
für alle öffentlich-rechtlichen Prozesse im
Verwaltungsrecht.
· Die Sozialgerichte entscheiden in Streitigkeiten aus dem Gesamtbereich der
Sozialversicherung.
· Die Finanzgerichte befassen sich mit
Steuer- und Abgabesachen.
Die Rechtssprechung wird in Deutschland
von unabhängigen Berufsrichtern wahrgenommen. Die meisten Richter sind auf
Lebenszeit bestellt und in ihrer Rechtssprechung nur an Recht und Gesetz gebunden.
Die Staatsanwälte sind in Strafverfahren
tätig. Ihnen obliegt die Ermittlung und Aufklärung des Sachverhalts bei Vorliegen
eines Verdachts einer Straftat.
Rechtsanwälte üben als unabhängige Berater und Vertreter in allen Rechtsangelegenheiten einen freien Beruf aus. Ihre Bezahlung richtet sich nach festgelegten Gebühren. Personen mit niedrigem Einkommen
können Prozesskostenhilfe erhalten.
72
Państwo i prawo
Staat und Recht
Pluralizm i subsydiarność
Pluralismus und Subsidiarität
Polityczna i społeczna dyskusja w dużym
stopniu określana jest przez partie
polityczne, reprezentantów interesów
gospodarczych i społecznych, inicjatywy
obywatelskie, instytuty naukowe i media.
Mówi się o »pluralizmie« w kształtowaniu
opinii i dyskusji publicznej. Lista większych
i bardziej znanych stowarzyszeń wymienianych często w środkach masowego
przekazu jest zamieszczona w załączniku.
Inicjatywy obywatelskie tworzą grupy
mieszkańców, kierując się wspólnymi
politycznymi, społecznymi, gospodarczymi
lub kulturalnymi celami. Subsydiarność jest
zasadą etyki społecznej, która opowiada się
za rozwojem indywidualnych umiejętności,
samostanowienia i samoodpowiedzialności.
Na gruncie polityki oznacza to, że wiele
zadań publicznych w Republice Federalnej
Niemiec pełnionych jest przez niepaństwowe organizacje i kościoły. Również w
Niemczech organizacje te określane są
angielskim skrótem »NGO«, oznaczającym
organizacje pozarządowe (Non-Governmental-Organisations). Ten podział zadań to
właśnie zasada subsydiarności: z wyjątkiem
tzw. »zadań zwierzchnich« jak np. zadania
policji, wymiaru sprawiedliwości i wojska,
państwo powinno możliwie wiele zadań
społecznych przekazać organizacjom
i stowarzyszeniom pozarządowym – NGO –,
to znaczy, że niższej instancji przypisywane
jest pierwszeństwo w działaniu w odniesieniu do instancji wyższej. W sektorze
państwowym zasada subsydiarności
znalazła dotychczas zastosowanie
w podziale zadań pomiędzy gminą
i państwem, powiatami i gminami
należącymi do powiatu i między federacją
i krajami związkowymi. Państwo ma włączać
Die politische und gesellschaftliche Diskussion wird wesentlich von den politischen
Parteien, den vielen Interessenvertretungen
aus Wirtschaft und Gesellschaft, Bürgerinitiativen, wissenschaftlichen Instituten und
den Medien bestimmt. Es wird vom „Pluralismus“ in der Meinungsbildung und in der
öffentlichen Diskussion gesprochen.
Eine Liste der größeren und bekannteren
Vereinigungen, die in der Berichterstattung
häufig genannt werden, sind im Anhang
zusammengefasst.
Bürgerinitiativen sind Zusammenschlüsse
von Einwohnern, die sich für gemeinsame
politische, soziale, wirtschaftliche oder kulturelle Ziele engagieren.
Die Subsidiarität ist ein gesellschaftsethisches Prinzip, das die Entfaltung der individuellen Fähigkeiten, der Selbstbestimmung und der Selbstverantwortung befürwortet. Im Rahmen der Politik bedeutet
dies, dass viele öffentliche Aufgaben in der
Bundesrepublik von nicht-staatlichen Organisationen und den Kirchen wahrgenommen
werden. Auch in Deutschland werden diese
Organisationen oft mit der englischen Abkürzung „NGO“ bezeichnet (Non-Governmental-Organisations). Diese Aufgabenverteilung ist das „Subsidiaritätsprinzip“: Mit
Ausnahme der sogenannten „hoheitlichen
Aufgaben“ wie zum Beispiel die der Polizei,
der Justiz und des Militärs soll der Staat
möglichst viele gesellschaftliche Aufgaben
an nicht-staatliche Organisationen und Verbände – die NGOs – abgeben, das heißt der
jeweils unteren Instanz wird der Vorrang im
Handeln gegenüber der oberen Instanz zugewiesen. Im staatlichen Bereich hat das
Subsidiaritätsprinzip bisher für die Aufgabenverteilung zwischen Gemeinde und
Państwo i prawo
73
Staat und Recht
się do działania tylko wówczas, jeśli stowarzyszenia i organizacje samorządowe nie
mogą sprostać zadaniom lub nie mogą ich
spełnić w wystarczającym stopniu. Praca
stowarzyszeń np. w dziedzinie społecznej i
kulturalnej w przeważającej części finansowana jest ze środków publicznych.
Staat, Kreisen und kreisangehörigen Gemeinden und zwischen Bund und Ländern
Anwendung gefunden. Der Staat soll nur
selbst aktiv werden, wenn Verbände und
NGOs den Aufgaben nicht oder nicht ausreichend gewachsen sind. Die Arbeit der Verbände z.B. im sozialen und kulturellen Bereich wird überwiegend aus öffentlichen
Mitteln finanziert.
74
Państwo i prawo
Staat und Recht
Organizacje charytatywne
Wohlfahrtsverbände
Wiele zadań socjalnych, od opieki nad
dziećmi do opieki nad seniorami, od
poradnictwa rodzinnego po poradnictwo
zdrowotne jest przejmowanych przez
organizacje charytatywne. Należą do nich
m.in.: robotnicza organizacja charytatywna
(»Arbeiterwohlfahrt«) (AWO), parytetyczny
związek opieki społecznej (»Der Paritätische
Wohlfahrtsverband«) i Niemiecki Czerwony
Krzyż (»Deutsches Rotes Kreuz«) (DRK). Są
to organizacje świeckie. »Diakonie«
względnie »Diakonisches Werk« to organizacje Kościoła Ewangelickiego, zaś
»Caritas« to organizacja Kościoła Katolikkiego. Niezależnie od wyznania zawsze
można zwracać się o pomoc do organizacji
»Diakonisches Werk« lub »Caritas«. Oprócz
organizacji charytatywnych w miastach i
regionach istnieje wiele zrzeszeń i inicjatyw,
pełniących zadania społeczne i kulturalne
oraz angażujących się politycznie.
Viele soziale Aufgaben, von der Kinder- bis
zur Seniorenbetreuung, von der Familienbis zur Gesundheitsberatung, werden maßgeblich von „Wohlfahrtsverbänden“ übernommen. Zu ihnen gehören u.a.: die „Arbeiterwohlfahrt“ (AWO), „Der Paritätische Wohlfahrtsverband“ und das „Deutsche Rote
Kreuz“ (DRK). Sie sind nicht konfessionell
gebunden. Die „Diakonie“ bzw. das „Diakonische Werk“ ist der Verband der Evangelischen Kirche. Die „Caritas“ ist der Verband
der Katholischen Kirche. Man kann sich aber
unabhängig von der eigenen Religionszugehörigkeit an das „Diakonische Werk“ oder
die „Caritas“ wenden. Neben den Wohlfahrtsverbänden existieren viele Vereine und
Initiativen in den Regionen und Städten, die
soziale und kulturelle Aufgaben übernehmen und sich politisch engagieren.
Wykaz adresów znajduje się w rozdziale
»Organizacje i kontakt«.
Eine Auflistung der Adressen gibt es im Kapitel „Organisationen und Ansprechpartner“.
Państwo i prawo
75
Staat und Recht
Związki zawodowe i pracodawcy
Gewerkschaften und Arbeitgeber
Chronionym Ustawą Zasadniczą zadaniem
pracodawców i związków zawodowych jest
wynegocjowanie praw i obowiązków
pracodawców i pracobiorców w formie
pisemnej umowy (zbiorowego układu pracy)
(autonomia w zakresie regulowania
warunków pracy). W zbiorowym układzie
pracy określone są normy minimalne.
Odstępstwo od tych norm możliwe jest tylko
wówczas, gdy jest to z korzyścią dla pracobiorcy. Zbiorowy układ pracy poprzez
zdefiniowanie określonych cech działalności
określa np. wysokość wynagrodzenia w
danych grupach płacowych (układ zbiorowy
w sprawie wynagrodzenia); ponadto
określane są warunki pracy, czas pracy
i prawa do urlopu.
Związki zawodowe jako strona układu
zbiorowego reprezentują społeczne i gospodarcze interesy pracobiorców (robotników,
pracowników umysłowych, urzędników,
osób uczących się zawodu). Niemieckie
związki zawodowe są niezależne od
państwa i partii politycznych. Są one
związkami zawodowymi zorganizowanymi w
oparciu o zasadę związków przemysłowych.
Pojęcia »pracodawca« używa się często jako
skrótu na związki pracodawców, np.
Federalne Stowarzyszenie Niemieckich
Związków Pracodawców (Bundesvereinigung der Deutschen Arbeitgeberverbände
(BDA)) lub Federalny Związek Przemysłu
Niemieckiego (Bundesverband der
Deutschen Industrie (BDI)).
Arbeitgeber und Gewerkschaften haben die
durch das Grundgesetz geschützte Aufgabe,
in einem schriftlichen Vertrag (Tarifvertrag)
die Rechte und Pflichten der Arbeitgeber
und –nehmer auszuhandeln (Tarifautonomie). Im Tarifvertrag sind Mindestnormen
festgelegt, von denen nur dann abgewichen
werden darf, wenn es den Arbeitnehmer begünstigt. Der Tarifvertrag legt z.B. die Höhe
des Entgelts in den jeweiligen Lohn- oder
Gehaltsgruppen fest (Entgelt-Tarifvertrag),
indem er bestimmte Tätigkeitsmerkmale
definiert; weiterhin werden Arbeitsbedingungen, Arbeitszeiten und Urlaubsansprüche festgelegt.
Die Gewerkschaften als Tarifpartner sind
die sozialen und wirtschaftlichen Interessenvertretungen der abhängig beschäftigten
Arbeitnehmerinnen und Arbeitnehmer
(Arbeiter, Angestellte, Beamte, Auszubildende). Die deutschen Gewerkschaften sind unabhängig vom Staat und den Parteien. Sie
sind Einheitsgewerkschaften, die nach dem
Industrieverbandsprinzip organisiert sind.
Der Begriff Arbeitgeber wird oft als Abkürzung für die Verbände der Arbeitgeber, z. B.
die Bundesvereinigung der Deutschen Arbeitgeberverbände (BDA) oder den Bundesverband der Deutschen Industrie (BDI) verwendet.
Zob. również rozdział »Indywidualne
i zbiorowe prawo pracy«
Siehe auch Kapitel „Individuelles und kollektives Arbeitsrecht“
76
Prawo o cudzoziemcach
Ausländerrecht
Prawo o cudzoziemcach
Ausländerrecht
Uwaga: niniejszy rozdział daje wgląd
w regulacje prawne dotyczące pobytu
w Niemczech. Obowiązujące regulacje są
bardzo zróżnicowane. Nie ma prawie
regulacji bez wyjątków. Dlatego poniższej
prezentacji nie należy rozumieć jako
obszernej i wiążącej informacji prawnej.
Informacji na temat szczegółów można
zasięgnąć w miejscowym urzędzie ds.
cudzoziemców, ośrodku poradnictwa (zob.
rozdział »Poradnictwo socjalne (organizacje
charytatywne)«) w przypadku sporu
z urzędem ds. cudzoziemców – u prawnika
specjalizującego się w prawie o cudzoziemcach.
Hinweis: Das folgende Kapitel gibt einen
Überblick über den rechtlichen Rahmen des
Aufenthaltes in Deutschland. Die geltenden
Regeln sind sehr ausdifferenziert; es gilt:
(Fast) keine Regel ohne Ausnahme. Deshalb
sollte die folgende Darstellung nicht als umfassende und verbindliche Rechtsauskunft
verstanden werden. Über Details kann man
sich beim örtlichen Ausländeramt, einer
Beratungsstelle (siehe auch Kapitel „Soziale
Beratung (Wohlfahrtsverbände)“, bei einem
auf das Ausländerrecht spezialisierten Anwalt informieren.
Allgemeines
Informacje ogólne
www.aussiedlerbeauftragter.de
www.bmi.bund.de
W odniesieniu do cudzoziemców przybywających do Niemiec obowiązują szczególne
regulacje prawne dotyczące pobytu. Przy
czym za cudzoziemca uważany jest każdy,
kto nie jest Niemcem.
Uwaga: Poniższe informacje nie obowiązują
wysiedleńców, ponieważ wraz z powrotem
do Niemiec ludzie ci uznawani są za
Niemców w rozumieniu Ustawy Zasadniczej.
Wyczerpujace informacje dla tej grupy są
dostępne u pełnomocnika Rządu
Federalnego ds. wysiedleńców i mniejszości
narodowych pod adresem www.aussiedlerbeauftrager.de lub www.bmi.bund.de.
Przy tym prawne warunki ramowe nie są
takie same dla wszystkich cudzoziemców
przybywających do Niemiec. Prawo pobytu
różni się zarówno w zależności od tego,
skąd dana osoba pochodzi (np. z innego
kraju UE) jak i od tego, z jakich powodów
Wer als Ausländer nach Deutschland
kommt, für den gelten besondere rechtliche
Regelungen über den Aufenthalt. Ausländer
ist dabei jeder, der nicht Deutscher ist.
Hinweis: Die folgenden Ausführungen gelten
nicht für Spätaussiedler, da diese mit ihrer
Aufnahme in Deutschland Deutsche im
Sinne des Grundgesetzes werden. Ausführliche Informationen für diese Gruppe sind erhältlich beim Beauftragten der Bundesregierung für Aussiedlerfragen und nationale
Minderheiten unter www.aussiedlerbeauftragter.de oder www.bmi.bund.de).
Dabei sind die rechtlichen Rahmenbedingungen nicht für alle Ausländer, die nach
Deutschland kommen, gleich. Vielmehr
unterscheidet sich das Recht des Aufenthaltes sowohl danach, woher jemand kommt
(z.B. aus einem anderen Land der Europäischen Union), als auch danach, aus welchen
Gründen jemand nach Deutschland kommt
(z.B. als schutzsuchender Flüchtling, als Ar-
Prawo o cudzoziemcach
77
Ausländerrecht
przybywa do Niemiec (np. jako uchodźca
szukający ochrony, jako pracobiorca, czy
osoba chcąca studiować w Niemczech).
Fundamentalna jest różnica pomiędzy tzw.
obywatelami UE i »obywatelami państw
trzecich«:
. Obywatelami UE są obywatele innych
państw członkowskich Unii Europejskiej.
Obywatele ci – oraz członkowie ich rodzin,
również z państw trzecich – na mocy
prawa UE mają szczególnie korzystny
status (zob. rozdział »Obywatele UE i
członkowie ich rodzin«). Obywatele
Lichtensteinu, Islandii i Norwegii mają
zasadniczo takie same prawa jak
obywatele UE. W rezultacie obywatele
Szwajcarii traktowani są w sposób
porównywalny z obywatelami UE.
. Obywatelami państw trzecich są
obywatele wszystkich innych państw.
W odniesieniu do nich narodowa ustawa
o cudzoziemcach ma zasadniczo nieograniczone zastosowanie (wyjątki
istnieją jednak np. dla obywateli
tureckich, którzy na podstawie szczególnych praw dostępu do rynku pracy
mogą również wywodzić uprzywilejowaną
pozycję pod względem prawa pobytu. Jeśli
chodzi o grupę obywateli państw trzecich
ważne jest zasadnicze rozróżnienie
pomiędzy cudzoziemcami przybywającymi
do Niemiec w poszukiwaniu ochrony
przed prześladowaniem, a cudzoziemcami
przybywającymi do Niemiec z innych
powodów.
Uwaga: Ten, kto szuka w Niemczech ochrony
przed prześladowaniem, w celu uzyskania
ochrony musi z reguły przejść postępowanie
w sprawie udzielenia azylu. Podczas
postępowania w sprawie udzielenia azylu
cudzoziemcy mają pozwolenie na pobyt i
beitnehmer oder um in Deutschland ein
Studium zu absolvieren).
Grundlegend ist die Unterscheidung zwischen sogenannten „Unionsbürgern“ und
„Drittstaatsangehörigen“:
· Unionsbürger sind Staatsangehörige der
anderen Mitgliedstaaten der Europäischen Union. Diese – und ihre Familienangehörigen, auch diejenigen aus Drittstaaten – haben auf Grund des Europarechtes einen besonders günstigen Status (siehe Kapitel „Unionsbürger und ihre
Familienangehörigen“). Im Wesentlichen
gleichgestellt sind Staatsangehörige von
Liechtenstein, Island und Norwegen. Im
Ergebnis vergleichbar mit Unionsbürgern
werden auch Staatsangehörige der
Schweiz behandelt.
· Drittstaatsangehörige sind Staatsangehörige aller anderen Staaten. Für sie gilt das
nationale Ausländergesetz grundsätzlich
uneingeschränkt (Ausnahmen gibt es
aber z.B. für nach Deutschland zugelassene türkische Staatsangehörige, die aus
besonderen Rechten auf Arbeitsmarktzugang auch eine privilegierte aufenthaltsrechtliche Stellung ableiten können.
Wichtig ist in der Gruppe der Drittstaatsangehörigen die grundlegende Unterscheidung zwischen Ausländern, die
nach Deutschland kommen, um Schutz
vor Verfolgung zu suchen, und solchen
Ausländern, die aus anderen Gründen
nach Deutschland kommen.
Hinweis: Wer in Deutschland Schutz vor
Verfolgung sucht, muss in der Regel ein
Asylverfahren betreiben, um Schutz zu
erhalten. Während des Asylverfahrens
haben Ausländer den Status der Aufenthaltsgestattung und unterliegen besonderen
Beschränkungen. Der vorliegende Text be-
78
Prawo o cudzoziemcach (Cudzoziemcy spoza państw UE)
podlegają szczególnym ograniczeniom.
Niniejszy tekst nie zajmuje się postępowaniem w sprawie udzielenia azylu i szczególnymi ograniczeniami podczas tego
postępowania. Osoby szukające informacji
na temat postępowania w sprawie
udzielenia azylu mogą zwrócić się do
Federalnego urzędu ds. uznania zagranicznych uchodźców (www.bafl.de), organizacji
Pro Asyl (www.proasyl.de) lub ośrodków
poradnictwa organizacji charytatywnych.
Cudzoziemcy spoza państw UE
Cudzoziemców nie posiadających obywatelstwa kraju członkowskiego UE nazywa się
obywatelami państw trzecich. Poniższe
informacje objaśniają status prawny
obywateli państw trzecich w Niemczech.
Informacje na temat statusu obywateli UE
znajdują się w rozdziale »Obywatele UE i
członkowie ich rodzin«.
Ausländerrecht (Nicht-EU-Bürger)
handelt nicht das Asylverfahren und die besonderen Beschränkungen während dieses
Verfahrens. Wer Informationen zum Asylverfahren sucht, kann sich an das Bundesamt
für Anerkennung ausländischer Flüchtlinge
(www.bafl.de), Pro Asyl (www.proasyl.de)
oder die Beratungsstellen der Wohlfahrtsverbände wenden.
Ausländer aus Nicht-EU-Staaten
Ausländer, die nicht die Staatsangehörigkeit
eines EU-Mitgliedslandes besitzen, nennt
man Drittstaatsangehörige. Die folgenden
Informationen erklären den rechtlichen Status von Drittstaatsangehörigen in Deutschland. Informationen zum Status von Unionsbürgern finden sich im Kapitel „Unionsbürger und ihre Familienangehörigen“.
Prawo o cudzoziemcach (Cudzoziemcy spoza państw UE)
Szczegóły dotyczące statusu cudzoziemców
nie będących obywatelami UE (obywateli
państw trzecich)
Einzelheiten zum Status von Ausländern,
die nicht Unionsbürger sind (Drittstaatsangehörige)
Prawo pobytu
Aufenthaltsrecht
Zasadniczo w celu wjazdu do Niemiec i
pobytu w Niemczech obywatele państw
trzecich muszą posiadać tytuł pobytu.
Ustawa o pobycie zawiera zasadniczo dwa
różne tytuły pobytu: bezterminowe
pozwolenie na osiedlenie i zezwolenie na
pobyt wydawane na czas określony. Inne
ważne różnice dotyczące pozycji prawnej
obywateli państw trzecich wynikają z celu
wydania zezwolenia na pobyt.
Grundsätzlich bedürfen Drittstaatsangehörige für die Einreise und den Aufenthalt in
Deutschland eines Aufenthaltstitels. Das
Aufenthaltsgesetz enthält im Wesentlichen
zwei unterschiedliche Aufenthaltstitel: die
unbefristete „Niederlassungserlaubnis“ und
die befristete „Aufenthaltserlaubnis“. Weitere wichtige Unterschiede hinsichtlich der
rechtlichen Stellung der Drittstaatsangehörigen ergeben sich aus dem Zweck, zu dem
die Aufenthaltserlaubnis erteilt wird.
Uwaga: również wiza jest tytułem pobytu.
Pod względem treści – w zależności od
powodu pobytu podanego w postępowaniu
w sprawie wydania wizy – odpowiada ona
rodzajom zezwolenia na pobyt, które zostały
objaśnione poniżej. Zasadnicza różnica to
fakt, że wiza jest wydawana za granicą przez
niemieckie przedstawicielstwo. Dla
obywateli większości państw istnieje
obowiązek wizowy. Oznacza to, że przed
wyjazdem do Niemiec należy zwrócić się do
niemieckiego przedstawicielstwa za granicą.
We wniosku o wydanie wizy należy
poprawnie podać cel pobytu.
79
Ausländerrecht (Nicht-EU-Bürger)
Hinweis: Auch das Visum ist ein Aufenthaltstitel. Inhaltlich entspricht es – je nach
Aufenthaltsgrund, der im Visumsverfahren
angegeben worden ist – einer der im Folgenden erläuterten Arten der Aufenthaltserlaubnis. Der primäre Unterschied ist, dass das
Visum im Ausland von einer deutschen Auslandsvertretung erteilt wird. Für die Staatsangehörigen der meisten Staaten besteht Visumspflicht. Das heißt, man muss sich vor
der Einreise an die deutsche Auslandsvertretung wenden. Der geplante Aufenthaltszweck ist im Visumsantrag korrekt anzugeben.
Bliższe informacje na temat praktyki
wizowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych (np. kraje objęte obowiązkiem
wizowym) można znaleźć pod adresem
www.auswaertiges-amt.de, pod hasłem
»Einreisebestimmungen« (»Przepisy
dotyczące wjazdu«).
Nähere Angaben zur Visumspraxis des
Auswärtigen Amtes (z.B: visumspflichtige
Länder) unter www.auswaertiges-amt.de,
Stichwort „Einreisebestimmungen“.
80
Prawo o cudzoziemcach (Cudzoziemcy spoza państw UE)
Ausländerrecht (Nicht-EU-Bürger)
Zezwolenie na pobyt
Aufenthaltserlaubnis
Zezwolenie na pobyt jest tytułem pobytu
wydawanym na czas określony. W niektórych przypadkach stanowi ono jednak
podstawę do pobytu stałego. Oznacza to, że
po upływie określonego czasu pobytu i
spełnieniu dalszych warunków przysługuje
prawo do bezterminowego pozwolenia na
osiedlenie. Zezwolenie na pobyt z reguły
wydawane jest tylko na pobyt w określonym
celu. To, jakie prawa (np. podjęcie działalności zarobkowej, sprowadzenie rodziny,
umocnienie pobytu) wiążą się z zezwoleniem na pobyt, w wielu przypadkach jest
uzależnione od celu, w którym wydawane
jest zezwolenie na pobyt (np. zatrudnienie,
studia, przyznanie statusu uchodźcy,
tymczasowa ochrona itp.).
Die Aufenthaltserlaubnis ist ein befristeter
Aufenthaltstitel. In einigen Fallgruppen ist
sie jedoch die Grundlage für einen Daueraufenthalt. Das heißt, nach bestimmten Aufenthaltszeiten und bei Erfüllung weiterer
Voraussetzungen besteht ein Anspruch auf
eine unbefristete Niederlassungserlaubnis.
Die Aufenthaltserlaubnis wird in der Regel
nur zu bestimmten Aufenthaltszwecken erteilt. Welche Rechte (z.B. Aufnahme einer
Erwerbstätigkeit, Familiennachzug, Verfestigung des Aufenthalts) mit einer Aufenthaltserlaubnis verbunden sind, richtet sich in vielen Fällen nach dem Zweck (z.B. Beschäftigung, Studium, Flüchtlingsanerkennung,
vorübergehender Schutz etc.), zu dem die
Aufenthaltserlaubnis erteilt wird.
Działalność zarobkowa
Erwerbstätigkeit
Zasadniczo zezwolenie na pobyt uprawnia
do wykonywania działalności zarobkowej
(zatrudnienie lub własna działalność) tylko
wówczas, gdy zostało to wyraźnie przewidziane w zezwoleniu na pobyt. W odniesieniu
do osób zatrudnianych obowiązuje zasadniczo następująca procedura: urząd ds.
cudzoziemców sprawdza, czy są spełnione
ogólne warunki prawa o cudzoziemcach
wymagane do wydania zezwolenia na pobyt.
Jeśli warunki te zostały spełnione, urząd ds.
cudzoziemców stara się o zgodę Federalnej
Agencji Pracy na podjęcie zatrudnienia.
Zgoda taka wydawana jest zasadniczo tylko
wówczas, jeśli na danym stanowisku pracy
nie można zatrudnić Niemca, obywatela UE
lub innego pracobiorcy posiadającego
prawo do uprzywilejowanego zatrudnienia
(obywatele państw trzecich przebywający
w Niemczech od dłuższego czasu) (zasada
Eine Aufenthaltserlaubnis berechtigt grundsätzlich nur dann zur Ausübung einer Erwerbstätigkeit (abhängige Beschäftigung
oder Selbständigkeit), wenn die Aufenthaltserlaubnis dies ausdrücklich vorsieht.
Grundsätzlich gilt dabei für abhängig Beschäftigte folgendes Verfahren: Die Ausländerbehörde prüft, ob die allgemeinen ausländerrechtlichen Voraussetzungen für die
Erteilung einer Aufenthaltserlaubnis vorliegen. Liegen diese Voraussetzungen vor, holt
die Ausländerbehörde die Zustimmung der
Bundesagentur Arbeit für die Aufnahme
einer Beschäftigung ein. Grundsätzlich
wird die Zustimmung nur erteilt, wenn ein
Arbeitsplatz nicht mit einem Deutschen,
einem EU-Bürger oder einem anderen bevorrechtigten Arbeitnehmer (Drittstaatsangehörige, die schon länger in Deutschland leben)
besetzt werden kann (Vorrangprinzip). Ein
Prawo o cudzoziemcach (Cudzoziemcy spoza państw UE)
pierwszeństwa). Dostęp do rynku pracy
identyczny z dostępem, jaki mają Niemcy
i obywatele UE, możliwy jest po upływie
określonych terminów.
Uwaga: w odniesieniu do tureckich pracobiorców i członków ich rodzin przebywających legalnie w Niemczech, przy wydawaniu pozwolenia na pracę obowiązują
specjalne korzystne regulacje. I tak np. już
po czteroletnim zatrudnieniu u tego samego
pracodawcy, pracownicy ci mają dostęp do
wszystkich dziedzin zatrudnienia.
Uwaga: z reguły zezwolenie na pobyt
przedłużane jest tylko po złożeniu
odpowiedniego wniosku, lub przekształcane
jest w bezterminowe pozwolenie na osiedlenie. Wniosek należy złożyć we właściwym
czasie, najlepiej, jeszcze przed upływem
terminu, na jaki wydano zezwolenie na
pobyt. W żadnym wypadku nie powinno się
składać wniosku dopiero po upływie okresu
ważności, gdyż prowadzi to z czysto
formalnych przyczyn do nielegalnego
pobytu, co może pociągnąć za sobą wiele
nieprzyjemności i utratę praw!!! Jeśli np.
ostatnim dniem ważności zezwolenia na
pobyt jest 18.2., to wniosek o przedłużenie
powinien być złożony najpóźniej w tym dniu
(18.2.), a najlepiej wcześniej!
Ausländerrecht (Nicht-EU-Bürger)
mit Deutschen und EU-Bürgern gleichrangiger Arbeitsmarktzugang ist nach dem Ablauf
bestimmter Fristen möglich.
Hinweis: Für türkische Arbeitnehmer und
ihre Familienangehörigen, die legal nach
Deutschland zugelassen werden, gelten bei
der Arbeitsgenehmigung günstige Sonderregelungen. Zugang zum gesamten Bereich
abhängiger Beschäftigung haben diese Arbeitnehmer z.B. schon nach vierjähriger Beschäftigung beim gleichen Arbeitgeber.
Vorsicht: Die Aufenthaltserlaubnis wird
grundsätzlich nur auf Antrag verlängert oder
in eine unbefristete Niederlassungserlaubnis umgewandelt. Der Antrag muss rechtzeitig gestellt werden. Am Besten ist es, dies
bereits einige Zeit vor Ablauf der Aufenthaltserlaubnis zu beantragen. Auf keinen
Fall sollte ein Antrag erst nach Ablauf der
Gültigkeit gestellt werden, da dies aus rein
formalen Gründen zu einem illegalen Aufenthalt führt, der eine Menge Ärger und
einen Verlust von Rechten nach sich ziehen
kann!!! Ist z.B. der letzte Gültigkeitstag einer
Aufenthaltserlaubnis der 18.2., so sollte der
Verlängerungsantrag spätestens – besser
vorher – an diesem Tag (18.2.) beantragt
werden!
81
82
Prawo o cudzoziemcach (Cudzoziemcy spoza państw UE)
Ausländerrecht (Nicht-EU-Bürger)
Pozwolenie na osiedlenie
Niederlassungserlaubnis
Pozwolenie na osiedlenie jest w zasadzie
zabezpieczeniem pobytu. Jest ono nieograniczone pod względem czasu i
przestrzeni i uprawnia do podjęcia działalności zarobkowej bez dalszego postępowania w celu uzyskania zgody Federalnej
Agencji Pracy. Posiadając ten tytuł pobytu
można właściwie przyjąć każdą posadę
(wyjątki istnieją tylko w odniesieniu do
niewielu zawodów, w szczególności z
dziedziny medycyny, np. lekarze, oraz do
statusu urzędnika państwowego).
Dlatego wniosek o pozwolenie na osiedlenie
powinien być złożony, jak tylko zostaną
spełnione określone warunki.
W większości przypadków pozwolenie na
osiedlenie nie jest wydawane od razu.
Wyjątki istnieją np. dla osób o wysokich
kwalifikacjach. Pozwolenie na osiedlenie
bezpośrednio po przybyciu do Niemiec
uzyskują również osoby, które zostają
przyjęte do Republiki Federalnej Niemiec ze
względu na szczególne interesy polityczne
(np. Żydzi z byłego Związku Radzieckiego).
Wszystkie inne grupy mogą uzyskać pozwolenie na osiedlenie w zasadzie dopiero po
upływie określonego czasu pobytu. W zależności od celu, w którym wydano zezwolenie
na pobyt, po spełnieniu dalszych wymagań
można uzyskać prawo do otrzymania
pozwolenia na osiedlenie.
Die Niederlassungserlaubnis sichert den
Aufenthalt grundsätzlich ab. Sie ist zeitlich
und räumlich unbeschränkt und berechtigt
ohne ein weiteres Zustimmungsverfahren
durch die Bundesagentur für Arbeit zur Erwerbstätigkeit. Mit diesem Aufenthaltstitel
dürfen Sie grundsätzlich jede Stelle annehmen (Ausnahmen gelten nur für wenige Berufe insbesondere im medizinischen Bereich, z. B. Ärzte, und für das Beamtenverhältnis).
Die Niederlassungserlaubnis sollte daher
beantragt werden, sobald die Voraussetzungen vorliegen.
In den meisten Fällen wird eine Niederlassungserlaubnis nicht sofort erteilt. Ausnahmen gelten z.B. für Hochqualifizierte. Eine
Niederlassungserlaubnis direkt nach der
Aufnahme in Deutschland erhalten auch
Personen, die aus besonders gelagerten politischen Interessen der Bundesrepublik
Deutschland aufgenommen werden (z.B.
Juden aus der ehemaligen SU). Alle anderen
Gruppen können grundsätzlich erst nach gewissen Aufenthaltszeiten eine Niederlassungserlaubnis erhalten. Abhängig von dem
Zweck zu dem die Aufenthaltserlaubnis erteilt wurde, kann bei Vorliegen weiterer Voraussetzungen ein Anspruch auf Erteilung
einer Niederlassungserlaubnis gegeben
sein.
Z reguły, aby otrzymać pozwolenie na osiedlenie, muszą być spełnione następujące
warunki:
. posiadanie zezwolenia na pobyt od pięciu
lat
. zatrudnienie objęte ubezpieczeniem
społecznym od pięciu lat
. zapewnione utrzymanie
Grundsätzlich müssen Sie folgende Voraussetzungen erfüllen, um eine Niederlassungserlaubnis zu erhalten:
· fünf Jahre Besitz einer Aufenthaltserlaubnis
· fünf Jahre sozialversicherungspflichtige
Beschäftigung
· gesicherter Lebensunterhalt
Prawo o cudzoziemcach (Cudzoziemcy spoza państw UE)
Ausländerrecht (Nicht-EU-Bürger)
. mieszkanie o wystarczającej powierzchni
dla Państwa i Państwa rodziny
. wystarczająca znajomość niemieckiego
. podstawowa znajomość niemieckiego
porządku prawnego i społecznego
· ausreichender Wohnraum für Sie und
Ihre Familie
· ausreichende Deutschkenntnisse
· Grundkenntnisse der deutschen Rechtsund Gesellschaftsordnung
W przypadku małżeństw wystarczy, jeśli
jeden z małżonków spełnia wymaganie
zatrudnienia objętego ubezpieczeniem
społecznym. W odniesieniu do dzieci
istnieją dalekoidące przepisy wyjątkowe.
Zasadniczo mają one prawo do uzyskania
pozwolenia na osiedlenie, jeśli w momencie
ukończenia 16-tego roku życia od pięciu lat
posiadają zezwolenie na pobyt. Szczególne
regulacje w zakresie wydawania pozwolenia
na osiedlenie obowiązują również w
stosunku do osób uznanych za uchodźców.
Osoby te mogą otrzymać pozwolenie na
osiedlenie z reguły już po trzech latach.
Für Ehegatten reicht es aus, wenn die Voraussetzungen der sozialversicherungspflichtigen Beschäftigung durch den Ehepartner erfüllt sind. Für Kinder gelten weitreichende Ausnahmebestimmungen. Sie
haben grundsätzlich einen Anspruch auf
Erteilung einer Niederlassungserlaubnis,
wenn sie zum Zeitpunkt der Vollendung
ihres 16. Lebensjahres seit fünf Jahren im
Besitz einer Aufenthalterlaubnis sind. Besondere Regelungen für die Erteilung einer
Niederlassungserlaubnis gelten auch für
anerkannte Flüchtlinge. Sie können in der
Regel bereits nach drei Jahren eine Niederlassungserlaubnis erhalten.
Wskazówka: Przy przedłużaniu Państwa
zezwolenia na pobyt powinniście porozmawiać Państwo z urzędnikiem o tym, jakie
wymagania musicie Państwo jeszcze
spełnić, aby uzyskać pozwolenie na osiedlenie.
Tipp: Bei der Verlängerung Ihrer Aufenthaltserlaubnis sollten Sie mit dem Sachbearbeiter darüber sprechen, welche Voraussetzungen Sie noch erfüllen müssen, um eine
Niederlassungserlaubnis zu erhalten.
Uwaga: Nawet, jeśli posiadacie Państwo
zezwolenie na pobyt lub pozwolenie na
osiedlenie, pobyt za granicą może doprowadzić do utraty prawa pobytu w Niemczech. Naturalnie nie każdy urlop lub
odwiedziny za granicą prowadzą do utraty
prawa pobytu. Lecz jeśli dana osoba
wyjeżdża za granicę i widoczne jest, że nie
będzie to tylko pobyt przejściowy (np. osoba
ta rezygnuje ze swojego mieszkania w
Niemczech), to jej pozwolenie na osiedlenie
wygasa z reguły natychmiast i automatycznie wraz z chwilą wyjazdu. Problemy
mogą pojawić się nawet, jeśli podróż za
Vorsicht: Auch wenn Sie eine Aufenthaltserlaubnis oder Niederlassungserlaubnis besitzen, kann ein Auslandsaufenthalt zum Verlust Ihres Aufenthaltsrechtes in Deutschland
führen. Natürlich führt nicht jede Besuchsreise oder jeder Urlaub im Ausland zum Verlust des Aufenthaltsrechtes. Wenn Betroffene aber ins Ausland reisen und sie sich erkennbar nicht nur vorübergehend dort aufhalten wollen (z.B. sie geben ihre Wohnung
in Deutschland auf), erlischt ihre Niederlassungserlaubnis grundsätzlich sofort und
automatisch mit der Ausreise. Selbst wenn
Sie nur vorübergehend in das Ausland rei-
83
Prawo o cudzoziemcach (Cudzoziemcy spoza państw UE)
granicę będzie miała charakter przejściowy.
Jeśli będziecie Państwo przebywać za
granicą dłużej niż sześć miesięcy, to zasadniczo zezwolenie na pobyt lub pozwolenie
na osiedlenie również wygasa automatycznie. Dlatego przed dłuższym pobytem za
granicą powinniście Państwo porozmawiać
z urzędem ds. cudzoziemców. Istnieją
ustawowe wyjątki od ścisłych regulacji
dotyczących wygaśnięcia praw (np.
regulacje dotyczące służby wojskowej oraz
regulacje dla emerytów), a urząd ds. cudzoziemców może w konkretnych przypadkach
również dopuścić inne wyjątki.
Pobyt w celu działalności zarobkowej
Istnieją różne tytuły pobytu, których udziela
się w przypadku zamiaru podjęcia działalności zarobkowej (zatrudnienie lub własna
działalność). Który z tytułów pobytu
wchodzi w grę w Państwa przypadku i jakie
warunki muszą być przy tym spełnione,
zależy głównie od rodzaju działalności
zarobkowej, który chcecie Państwo podjąć.
Rozróżnia się przy tym pomiędzy zatrudnieniem nie wymagającym wykwalifikowanego wykształcenia zawodowego, zatrudnieniem wymagającym kwalifikacji, zatrudnieniem wymagającym wysokich kwalifikacji
i własną działalnością.
Ausländerrecht (Nicht-EU-Bürger)
sen, kann es Probleme geben. Halten Sie
sich länger als sechs Monate im Ausland
auf, erlischt die Aufenthaltserlaubnis oder
Niederlassungserlaubnis grundsätzlich
ebenfalls automatisch. Deshalb sollten Sie
vor Auslandsaufenthalten, die länger dauern, mit der Ausländerbehörde sprechen. Es
gibt gesetzliche Ausnahmen von den strikten Erlöschensregeln (z.B. für den Wehrdienst und für Rentner) und die Ausländerbehörde kann im Einzelfall weitere Ausnahmen zulassen.
Aufenthalt zum Zwecke der Erwerbstätigkeit
Es gibt verschiedene Aufenthaltstitel, die
zum Zweck der Aufnahme einer Erwerbstätigkeit (abhängige Beschäftigung oder
selbstständige Tätigkeit) erteilt werden. Welcher Aufenthaltstitel für Sie in Betracht
kommt und welche Voraussetzungen dabei
erfüllt sein müssen, richtet sich im Wesentlichen nach der Art der angestrebten Erwerbstätigkeit. Unterschieden wird hierbei
zwischen Beschäftigung, die keine qualifizierte Berufsausbildung erfordert, qualifizierter Beschäftigung, hoch qualifizierter Beschäftigung und selbstständiger Tätigkeit.
Prawo o cudzoziemcach (Cudzoziemcy spoza państw UE)
Ausländerrecht (Nicht-EU-Bürger)
Zatrudnienie nie wymagające kwalifikacji
Zezwolenie na pobyt w celu podjęcia
zatrudnienia nie wymagającego kwalifikacji
zawodowych jest zasadniczo wykluczone.
Zezwolenie takie może być wydane tylko
w wyjątkowych przypadkach, jeśli jest to
przewidziane przez porozumienie międzypaństwowe lub jest dopuszczone przez
szczególny akt prawny.
Nicht qualifizierte Beschäftigung
Eine Aufenthaltserlaubnis zum Zweck der
Ausübung einer Beschäftigung, die keine
qualifizierte Berufsausbildung voraussetzt,
ist grundsätzlich ausgeschlossen. Sie darf
nur ausnahmsweise erteilt werden, wenn
dies durch zwischenstaatliche Vereinbarung
vorgesehen ist oder durch eine Rechtsverordnung zugelassen ist.
Zatrudnienie wymagające kwalifikacji
Zatrudnienie cudzoziemców posiadających
kwalifikacje zawodowe może być dozwolone
dla określonych grup zawodowych. To,
o jakie grupy zawodowe chodzi, jest
określane przez rozporządzenie. W uzasadnionych pojedynczych przypadkach zezwolenie na pobyt można wydać także w celu
podjęcia zatrudnienia wymagającego kwalifikacji, jeśli wymaga tego interes publiczny.
Qualifizierte Beschäftigung
Die Beschäftigung von Ausländern mit qualifizierter Berufsausbildung kann für bestimmte Berufsgruppen zugelassen werden.
Welche Berufsgruppen dies sind, wird durch
Rechtsverordnung bestimmt. In begründeten Einzelfällen kann eine Aufenthaltserlaubnis auch zur Ausübung einer qualifizierten Beschäftigung erteilt werden, wenn
daran ein öffentliches Interesse besteht.
Zatrudnienie wymagające wysokich
kwalifikacji
W szczególnych przypadkach osoby zatrudnione posiadające wysokie kwalifikacje
mogą od razu otrzymać pozwolenie na
osiedlenie. Warunkiem tego jest m.in.
konkretna oferta pracy i zgoda Federalnej
Agencji Pracy. Za osoby posiadające
wysokie kwalifikacje uznawani są w szczególności naukowcy posiadający szczególną
wiedzę specjalistyczną, nauczyciele lub
pracownicy naukowi pełniący specjalne
funkcje. Pod pojęcie to mogą podlegać
również specjaliści i pracownicy na stanowiskach kierowniczych, którzy otrzymują
wynagrodzenie przekraczające ustalony
próg minimalny (dwukrotność podstawy
wymiaru składek na ustawowe ubezpieczenie chorobowe, ok. 4000 euro).
Hoch qualifizierte Beschäftigung
Hoch qualifizierte Beschäftigte können in
besonderen Fällen von Beginn an eine
Niederlassungserlaubnis erhalten. Voraussetzung ist unter anderem, dass ein konkretes Arbeitsplatzangebot vorliegt und die
Bundesagentur für Arbeit zugestimmt hat.
Als Hochqualifizierte gelten insbesondere
Wissenschaftler mit besonderen Fachkenntnissen, Lehrpersonen oder wissenschaftliche Mitarbeiter in herausgehobener Funktion. Ebenfalls hierunter fallen können Spezialisten und leitende Angestellte, die ein
Gehalt bekommen, dass über einer festgelegten Mindestgrenze (das Doppelte der Beitragsbemessungsgrenze der gesetzlichen
Krankenversicherung, ca. 4000 €) liegt.
86
Prawo o cudzoziemcach (Cudzoziemcy spoza państw UE)
www.existenzgruender.de
www.professionals-in-germany.de
Własna działalność
W celu wykonywania własnej działalności
gospodarczej można uzyskać zezwolenie na
pobyt. Warunkiem tego jest spełnienie
określonych warunków mających zagwarantować, że działalność ta będzie miała
pozytywne skutki dla niemieckiej gospodarki. W przypadku inwestycji o minimalnej
wartości 1 miliona euro oraz stworzeniu
dziesięciu miejsc pracy warunki te uznaje
się z reguły za spełnione. Jeśli suma
inwestycji lub liczba miejsc pracy jest
niższa, spełnienie warunków sprawdza się
na podstawie szans powodzenia pomysłu na
działalność, wysokości włożonego kapitału,
doświadczeń cudzoziemca jako przedsiębiorcy włączając w to m.in. urzędy
sprawujące nadzór nad prowadzeniem
działalności gospodarczej i izby zawodowe.
Cudzoziemcy w wieku ponad 45 lat, którzy
chcą uzyskać zezwolenie na pobyt, powinni
dysponować odpowiednim zabezpieczeniem
starości.
Najpierw zezwolenie na pobyt udzielane jest
na maksimum trzy lata. Jeśli udało się
skutecznie zrealizować planowaną działalność, to, odbiegając od zwykłych
warunków, już po trzech latach można
uzyskać pozwolenie na osiedlenie.
Ausländerrecht (Nicht-EU-Bürger)
Selbstständige Tätigkeit
Für die Ausübung einer selbstständigen Tätigkeit kann eine Aufenthaltserlaubnis erteilt
werden. Voraussetzungen hierfür sind das
Vorliegen bestimmter Voraussetzungen, die
insbesondere sicherstellen sollen, dass von
der Tätigkeit positive Auswirkungen auf die
deutsche Wirtschaft ausgehen. Diese Voraussetzungen gelten bei einer Investitionssumme von mindestens eine Million Euro
und der Schaffung von zehn Arbeitsplätzen
in der Regel als erfüllt. Falls die Investitionssumme oder die Zahl der Arbeitsplätze niedriger ist, werden die Voraussetzungen anhand der Tragfähigkeit der Geschäftsidee,
der Höhe des Kapitaleinsatzes, der unternehmerischen Erfahrungen des Ausländers
unter Einbeziehung unter anderem von
Gewerbebehörden und Berufskammern
geprüft. Ausländer, die älter als 45 Jahre
sind, sollen die Aufenthaltserlaubnis nur
erhalten, wenn sie über eine angemessene
Alterversorgung verfügen.
Zunächst wird eine Aufenthaltserlaubnis für
höchstens drei Jahre erteilt. Wenn die geplante Tätigkeit erfolgreich verwirklicht
wurde, kann abweichend von den gewöhnlichen Voraussetzungen bereits nach drei
Jahren eine Niederlassungserlaubnis erteilt
werden.
Prawo o cudzoziemcach (Cudzoziemcy spoza państw UE)
Pobyt w celu odbycia studiów
Zezwolenie na pobyt można udzielić cudzoziemcowi w celu odbycia studiów lub
ubiegania się o miejsce na uczelni. Okres
pobytu cudzoziemca jako kandydata na
studia może wynosić maksimum dziewięć
miesięcy. Osoba, która została przyjęta na
studia, może na okres dwóch lat otrzymać
zezwolenie na pobyt, które zazwyczaj jest
przedłużane do końca studiów. W czasie
studiów studenci mogą w ciągu roku
przepracować do 90 pełnych dni lub przez
180 dni pracować pół dnia. Ponadto
możliwa jest także dodatkowa praca
studenta na uczelni. Po uwieńczonym
sukcesem ukończeniu studiów zezwolenie
na pobyt może zostać przedłużone maksymalnie o rok, w celu poszukiwania miejsca
pracy. Aby jednak uzyskać zezwolenie na
pobyt w celu podjęcia zatrudnienia, miejsce
pracy musi być odpowiednie do ukończonych studiów i musi istnieć możliwość
zatrudnienia cudzoziemców na tym stanowisku (z reguły wystarczy, jeśli na danym
stanowisku nie można zatrudnić Niemca lub
innego cudzoziemca posiadającego prawo
do uprzywilejowanego zatrudnienia, szczególnie obywatela UE).
87
Ausländerrecht (Nicht-EU-Bürger)
Aufenthalt zum Zweck des Studiums
Einem Ausländer kann zum Zweck des Studiums oder zur Bewerbung für einen Studienplatz eine Aufenthaltserlaubnis erteilt
werden. Die Aufenthaltsdauer als Studienbewerber darf höchstens neun Monate betragen. Wer zum Studium zugelassen wurde,
kann eine Aufenthaltserlaubnis für zwei
Jahre erhalten, die im Normalfall bis zum
Ende des Studiums verlängert wird. Während des Studiums dürfen Studenten bis zu
90 ganzen oder 180 halben Tagen im Jahr
arbeiten. Möglich ist auch zusätzlich eine
studentische Nebentätigkeit an der Hochschule. Nach erfolgreichem Abschluss des
Studiums kann die Aufenthaltserlaubnis bis
zu einem Jahr zur Suche eines Arbeitsplatzes verlängert werden. Um eine Aufenthaltserlaubnis zur Aufnahme einer Beschäftigung
zu erhalten, muss der Arbeitsplatz jedoch
dem Studienabschluss angemessen sein
und der Arbeitsplatz muss mit ausländischen Beschäftigten besetzt werden dürfen
(in der Regel setzt dies voraus, dass der Arbeitsplatz nicht mit deutschen oder anderen
bevorrechtigten Ausländern, insbes. EU-Bürgern, besetzt werden kann).
Informacje dla zagranicznych studentów
lub osób zainteresowanych studiowaniem
oferuje Niemiecka Akademicka Służba
Wymiany (der Deutsche Akademische
Austauschdienst (DAAD)) pod adresem
www.daad.de lub portal
www.campus-germany.de.
Zob. również rozdział »Kształcenie i
podnoszenie kwalifikacji«.
Pobyt w celu kształcenia i podnoszenia
kwalifikacji
Informationen für ausländische
Studierende oder Studieninteressierte
bieten der Deutsche Akademische
Austauschdienst unter www.daad.de oder
das Portal www.campus-germany.de.
Siehe auch Kapitel „Aus- und
Weiterbildung“.
88
Prawo o cudzoziemcach (Cudzoziemcy spoza państw UE)
Zezwolenie na pobyt może zostać wydane
również w celu kształcenia w zakładzie lub
podnoszenia kwalifikacji. Warunkiem jest
zasadniczo zgoda Federalnej Agencji
Pracy, jeśli szczególne akty prawne lub
porozumienia międzypaństwowe nie
przewidują innych regulacji.
Sprowadzenie rodziny
Także regulacje dotyczące sprowadzenia
rodziny przez obywateli państw trzecich
(odnośnie sprowadzenia rodziny przez
obywateli UE korzystających z prawa
wolności przesiedlania się zob. poniżej) są
bardzo zróżnicowane. Chodzi w szczególności o rodzaj tytułu pobytu osoby, do
której ma dołączyć rodzina.
To, czy dołączający członkowie rodzin
uzyskają prawo do podjęcia działalności
zarobkowej w Niemczech, zależy zasadniczo
od tego, czy prawo takie posiada członek
rodziny, do którego dołącza rodzina.
W odniesieniu do dołączających członków
rodziny obowiązują w tym zakresie takie
same prawa, lecz także te same ograniczenia (np. wyłącznie drugorzędny dostęp do
rynku pracy).
Ausländerrecht (Nicht-EU-Bürger)
Aufenthalt zum Zweck der Aus- und Weiterbildung
Eine Aufenthaltserlaubnis kann auch zum
Zweck der betrieblichen Aus- und Weiterbildung erteilt werden. Voraussetzung ist hierfür grundsätzlich die Zustimmung der Bundesagentur für Arbeit, wenn nicht durch
Rechtsverordnung oder durch zwischenstaatliche Vereinbarungen etwas anderes
bestimmt ist.
Familiennachzug
Auch die Regeln über den Familiennachzug
zu Drittstaatsangehörigen (zum Familiennachzug zu Unionsbürgern, die von ihrem
Freizügigkeitsrecht Gebrauch gemacht
haben, siehe unten) sind sehr ausdifferenziert. Insbesondere kommt es auf die Art
des Aufenthaltstitels der Person an, zu der
der Nachzug erfolgen soll.
Ob nachziehende Familienangehörige ein
Recht zur Aufnahme einer Erwerbstätigkeit
in Deutschland haben, richtet sich grundsätzlich danach, ob der Familienangehörige,
zu dem der Familiennachzug erfolgt, ein solches Recht hat. Für die nachziehenden Familienangehörigen gelten daher insoweit die
gleichen Rechte, aber auch die gleichen
Beschränkungen (z.B. nur nachrangiger
Arbeitsmarktzugang).
Prawo o cudzoziemcach (Cudzoziemcy spoza państw UE)
Uwaga: W przypadku sprowadzenia rodziny
przez obywateli niemieckich obowiązują
korzystniejsze przepisy. Np. dzieci będące
obywatelami państw trzecich mają prawo
dołączenia do rodziny do uzyskania pełnoletności. Również brak zabezpieczenia
utrzymania z reguły nie jest powodem, by
zakazać sprowadzenia rodziny, ponieważ
członkowi rodziny, żyjącemu w Niemczech
nie można i nie powinno się proponować
życia za granicą.
Do kręgu osób zasadniczo uprawnionych do
dołączenia do rodziny należą: małżonek
(poniżej a), dzieci danej osoby (poniżej b)
oraz w poszczególnych przypadkach
również inni krewni (poniżej c).
a) Zgodnie z prawem, małżonek może
dołączyć wówczas, gdy współmałżonek
żyjący w Niemczech ma już pozwolenie
na osiedlenie; w niektórych przypadkach
już wówczas, kiedy posiada on zezwolenie na pobyt. W przypadku tej ostatniej
grupy (zezwolenie na pobyt) prawo to
istnieje tylko wówczas, gdy dana osoba
została uznana za uchodźcę lub zezwolenie na pobyt posiada od pięciu lat lub
też, jeśli małżeństwo trwało już
w momencie wjazdu obywatela państwa
trzeciego i przewiduje się, że okres jego
pobytu będzie trwał ponad rok.
W przypadkach, w których nie spełniono
powyższych warunków (np. małżeństwo
zostało zawarte dopiero po wjeździe),
urząd ma swobodę w podjęciu decyzji,
czy wyrazić zgodę na dołączenie
małżonka, czy też nie.
b) Dzieci do 16 roku życia mają prawo
dołączyć do rodziny, jeśli oboje rodzice
lub rodzic sprawujący samodzielnie
opiekę nad dzieckiem posiada zezwo-
Ausländerrecht (Nicht-EU-Bürger)
Hinweis: Für den Familiennachzug zu deutschen Staatsangehörigen gelten günstigere
Bestimmungen. Z.B. haben drittstaatsangehörige Kinder bis zur Volljährigkeit einen Anspruch darauf nachzuziehen. Auch ist eine
mangelnde Lebensunterhaltssicherung im
Normalfall kein Grund den Familiennachzug
zu versagen, da der in Deutschland lebende
Familienangehörige nicht auf ein Leben im
Ausland verwiesen werden kann und soll.
Zum Personenkreis, der prinzipiell zum
Nachzug berechtigt ist, gehören der Ehegatte (unten a), die Kinder des Betroffenen
(unten b) und im Einzelfall auch sonstige
Angehörige (unten c).
a) Es besteht ein Recht auf den Nachzug
von Ehegatten, wenn der in Deutschland
lebende Ehegatte bereits eine Niederlassungserlaubnis hat; in manchen Fällen
auch schon, wenn er eine Aufenthaltserlaubnis besitzt. Bei der letztgenannten
Gruppe (Aufenthaltserlaubnis) besteht
der Anspruch nur, wenn der Betroffene
anerkannter Flüchtling ist oder seit fünf
Jahren eine Aufenthaltserlaubnis besitzt
oder die Ehe bereits zum Zeitpunkt der
Einreise des Drittstaatsangehörigen bestanden hat und die Dauer seines Aufenthalts voraussichtlich über ein Jahr betragen wird. In Fällen, in denen die vorstehenden Voraussetzungen nicht erfüllt
sind (z.B. Ehe erst nach der Einreise geschlossen), hat die Behörde einen Entscheidungsspielraum, den Nachzug zuzulassen oder nicht.
b) Kinder haben bis zum 16. Lebensjahr
einen Anspruch auf Nachzug, wenn beide
Eltern oder der allein sorgeberechtigte
Elternteil eine Aufenthaltserlaubnis oder
eine Niederlassungserlaubnis besitzen.
89
90
Prawo o cudzoziemcach (Cudzoziemcy spoza państw UE)
lenie na pobyt lub pozwolenie na
osiedlenie. W przypadku nieletnich dzieci
powyżej 16 roku życia prawo do dołączenia do rodziny istnieje wówczas, jeśli
znają one język niemiecki lub też wydaje
się bardzo prawdopodobnym, że
zaadaptują się do warunków życia
w Niemczech. To samo obowiązuje
wówczas, jeśli dziecko przenosi się do
Niemiec wraz z rodzicami lub rodzicem
sprawującym samodzielne opiekę
i oboje rodzice lub rodzic sprawujący
samodzielnie opiekę posiada zezwolenie
na pobyt lub pozwolenie na osiedlenie.
Nieletnie dzieci osób uznanych za
uchodźców posiadają prawo dołączenia
do rodziny do 18 roku życia. W przypadku
nieletnich dzieci, nie spełniających
wymienionych warunków, urzędy ds.
cudzoziemców mają pewną swobodę
w podejmowaniu decyzji. W tych
wypadkach na sprowadzenie rodziny
można wyrazić zgodę tylko wówczas,
jeśli jest to konieczne, by uniknąć szczególnie trudnych sytuacji.
c) Również inni członkowie rodziny – np.
pełnoletnie dzieci lub dziadkowie – mogą
w wyjątkowych przypadkach dołączyć do
swojej rodziny. Jest to jednak możliwe po
spełnieniu bardzo rygorystycznych
wymagań. Musi chodzić o »nadzwyczajnie szczególną sytuację«. Może być to
sytuacja, w której jedna ze stron (członkowie rodziny żyjący w Niemczech lub za
granicą), np. z powodu choroby lub ze
względu na podeszły wiek, zdana jest na
opiekę rodziny.
Uwaga odnośnie hasła »partnerstwo
życiowe«: w Niemczech osoby tej samej płci
mogą zawrzeć partnerstwo życiowe. Zagra-
Ausländerrecht (Nicht-EU-Bürger)
Bei minderjährigen Kindern über 16 Jahren besteht ein Anspruch auf Nachzug
auch dann, wenn sie die deutsche Sprache beherrschen oder es sonst gewährleistet erscheint, dass sie sich in die Lebensverhältnisse in Deutschland einfügen. Das gleiche gilt, wenn das Kind seinen Lebensmittelpunkt zusammen mit
seinen Eltern oder dem allein sorgeberechtigten Elternteil in das Bundesgebiet
verlegt und beide Eltern oder der allein
sorgeberechtigte Elternteil eine Aufenthaltserlaubnis oder eine Niederlassungserlaubnis besitzen. Minderjährige Kinder
von anerkannten Flüchtlingen haben
einen Rechtsanspruch auf Nachzug bis
zum 18. Lebensjahr. Bei minderjährigen
Kindern, bei denen die genannten Voraussetzungen nicht vorliegen, besteht
ein Entscheidungsspielraum der Ausländerbehörden. In diesen Fällen kann der
Nachzug allerdings nur dann zugelassen
werden, wenn er zur Vermeidung eines
besonderen Härtefalls erforderlich ist.
c) Auch sonstige Familienangehörige – z.B.
volljährige Kinder oder Großeltern – können im Einzelfall zu ihrer Familie nachziehen. Dies ist allerdings nur unter sehr
engen Voraussetzungen möglich. Es
muss eine „außergewöhnliche Härte“
vorliegen. Das kann etwa der Fall sein,
weil eine der beiden Seiten (in Deutschland oder im Ausland lebende Familienangehörige) etwa auf Grund von Krankheit oder Alter dringend auf Pflege durch
die Angehörigen angewiesen ist.
Hinweis zum Stichwort „Lebenspartnerschaft“: In Deutschland können gleichgeschlechtliche Paare eine Lebenspartnerschaft schließen. Die ausländischen Partner
Prawo o cudzoziemcach (Cudzoziemcy spoza państw UE)
niczni partnerzy takiego partnerstwa
życiowego mają zasadniczo takie same
prawa do dołączenia jak małżonkowie.
W przypadku dołączenia rodziny do tych
obywateli państw trzecich zazwyczaj musi
być spełnionych kilka ogólnych wymagań
(np. mieszkanie odpowiedniej wielkości
i zabezpieczenie utrzymania przez
obywatela państwa trzeciego żyjącego
w Niemczech). Wyjątki można poczynić np.
w przypadku osób uznanych za uchodźców
(osoby uprawnione do azylu i uchodźcy
według Konwencji Genewskiej dotyczącej
uchodźców), ponieważ dla tych osób połączenie z rodziną z reguły możliwe jest tylko
w Niemczech. Ponadto w zależności od
osoby, która ma dołączyć, obowiązują różne
warunki:
Uwaga: W odniesieniu do osób uznanych za
uchodźców (osoby uprawnione do azylu i
uchodźcy według Konwencji Genewskiej
dotyczącej uchodźców) obowiązują
częściowo ważne przywileje (np. nie jest
bezwzględnie konieczne zabezpieczenie
utrzymania). Natomiast w odniesieniu do
osób, które otrzymują zezwolenie na pobyt
z innych powodów humanitarnych lub
natury prawa międzynarodowego, po części
w kwestii sprowadzenia rodziny obowiązują
już istotne ograniczenia. Są to jednak zbyt
kompleksowe zasady, aby móc przedstawić
je tutaj szczegółowo.
Uwaga do hasła »samodzielne prawo
pobytu«: niektóre małżeństwa rozpadają się
z powodu kłótni między małżonkami lub
nawet z powodu stosowania przemocy.
Wcześniej w wielu przypadkach istniał
tu zasadniczy problem, ponieważ przy
przedłużaniu zezwolenia na pobyt musiały
być spełnione te same warunki, co w
Ausländerrecht (Nicht-EU-Bürger)
einer solchen Lebensgemeinschaft haben
im Grundsatz die gleichen Nachzugsrechte
wie Ehegatten.
Beim Familiennachzug zu diesen Drittstaatsangehörigen müssen im Normalfall einige
allgemeine Anforderungen erfüllt sein (z.B.
eine nicht zu kleine Wohnung und die Sicherung des Lebensunterhaltes durch den in
Deutschland lebenden Drittstaatsangehörigen). Ausnahmen können z.B. bei anerkannten Flüchtlingen (Asylberechtigte und Flüchtlinge nach der Genfer Flüchtlingskonvention) gemacht werden, da ihnen eine Familienzusammenführung regelmäßig nur in
Deutschland möglich ist. Im Übrigen gelten
je nach Person, die nachziehen soll, unterschiedliche Voraussetzungen:
Hinweis: Für anerkannte Flüchtlinge (Asylberechtigte und Flüchtlinge nach der Genfer
Flüchtlingskonvention) gelten zum Teil wichtige Privilegierungen (z.B. Sicherung des Lebensunterhalts nicht zwingend erforderlich).
Dagegen gelten für Personen, die aus anderen völkerrechtlichen oder humanitären
Gründen eine Aufenthaltserlaubnis erhalten,
zum Teil wesentliche Einschränkungen beim
Familiennachzug. Diese sehr komplexen Regeln können hier nicht im Einzelnen dargestellt werden.
Hinweis zum Stichwort „Eigenständiges Aufenthaltsrecht“: Manche Ehe geht auseinander, weil es in der Ehe Streit gibt, oder gar
zu Gewaltanwendung kommt. Hier gab es
früher in vielen Fällen das prinzipielle Problem, dass bei der Verlängerung der Aufenthaltserlaubnis die gleichen Anforderungen
erfüllt sein müssen, wie bei der Erteilung
der Aufenthaltserlaubnis. Hatten also Betroffene noch keinen unbefristeten Aufenthaltsstatus (heute: Niederlassungserlaub-
91
92
Prawo o cudzoziemcach (Cudzoziemcy spoza państw UE)
przypadku wydawania takiego zezwolenia.
Jeśli więc dana osoba nie miała jeszcze
statusu bezterminowego pobytu (dzisiaj:
pozwolenie na osiedlenie), mogło się
zdarzyć, że urząd ds. cudzoziemców
odmawiał przedłużenia zezwolenia na
pobyt, ponieważ małżonkowie rozstali się.
Następstwo takie wydało się ustawodawcy
zbyt surowe. Dlatego też w przypadku
rozstania się małżonków zasadniczo
przedłuża się zezwolenie na pobyt, jeśli
wspólnota małżeńska trwała w Niemczech
dwa lata. Jeśli małżonkowie rozstają się
wcześniej, to w szczególnie trudnych
wypadkach urząd ds. cudzoziemców mimo
to przyzna samodzielne prawo pobytu.
Ustawodawca wyszedł z założenia, że takie
szczególne sytuacje mogą zachodzić np.
w przypadku kobiet, które chcą się rozstać
z mężami stosującymi przemoc.
Ausländerrecht (Nicht-EU-Bürger)
nis), konnte es passieren, dass die Ausländerbehörde die Verlängerung der Aufenthaltserlaubnis ablehnte, weil die Eheleute
sich getrennt hatten. Diese Folge war dem
Gesetzgeber zu hart. Deshalb wird die Aufenthaltserlaubnis auch im Falle der Trennung der Ehegatten nunmehr grundsätzlich
verlängert, wenn die eheliche Lebensgemeinschaft in Deutschland zwei Jahre bestanden hat. Trennen sich die Eheleute vorher, so wird die Ausländerbehörde ein eigenständiges Aufenthaltsrecht dennoch in
besonderen Härtefällen anerkennen. Der
Gesetzgeber ging davon aus, dass solche
Härtefälle z.B. bei Ehefrauen vorliegen können, die sich von ihren prügelnden Ehemännern trennen.
Prawo o cudzoziemcach (Cudzoziemcy spoza państw UE)
Wizyta przyjaciół i krewnych z zagranicy
Sytuacja, w której krewni, przyjaciele
i znajomi z zagranicy chcą złożyć wizytę
w Niemczech, nie podlega pod regulacje
dotyczące sprowadzenia rodziny. W tej
sytuacji obywatele państw trzecich objęci są
obowiązkiem wizowym, nawet jeśli chcą
przebywać w Niemczech przez krótki czas.
Oznacza to, że osoby odwiedzające muszą
w takim wypadku złożyć w zagranicznym
przedstawicielstwie Niemiec wniosek
o płatną wizę. Zagraniczne przedstawicielstwo Niemiec ma względnie dużą
swobodę przy podejmowaniu decyzji
o wydaniu wizy. Oczywiście przy decydowaniu o wizie zostaną uwzględnione związki
rodzinne i dlatego też w przypadku bliskich
krewnych decyzja najczęściej jest pozytywna. W każdym bądź razie, aby decyzja
była pozytywna, wymagane jest, by osoby
odwiedzające miały zapewnione utrzymanie
w Niemczech. Zazwyczaj można to wykazać
w ten sposób, że odwiedzana osoba
w Niemczech, złoży w miejscowym urzędzie
ds. cudzoziemców oświadczenie, iż zapewni
utrzymanie w czasie pobytu (oświadczenie
zobowiązujące). Za sprawdzenie tego
oświadczenia urząd ds. cudzoziemców
zazwyczaj pobiera osobną opłatę.
Uwaga: Bliższe informacje na temat praktyki
wizowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych
(np. kraje objęte obowiązkiem wizowym)
można znaleźć pod adresem www.auswaertiges-amt.de pod hasłem »Einreisebestimmungen« (»przepisy dotyczące wjazdu«).
Ausländerrecht (Nicht-EU-Bürger)
Besuch von Freunden und
Familienangehörigen aus dem Ausland
Nicht unter die Regeln des Familiennachzuges fällt es, wenn Familienangehörige,
Freunde und Bekannte aus dem Ausland
einen Besuch in Deutschland machen wollen. Hier gilt für Staatsangehörige vieler
Drittstaaten Visumspflicht, auch wenn sie
sich nur kurzfristig in Deutschland aufhalten
wollen. Das heißt, die Besucher müssen in
diesen Fällen ein gebührenpflichtiges Visum
bei der deutschen Auslandsvertretung beantragen. Die deutsche Auslandsvertretung hat
bei der Entscheidung über das Visum einen
relativ großen Entscheidungsspielraum. Sie
wird aber natürlich bei der Entscheidung
über das Visum familiäre Bindungen berücksichtigen und deshalb gerade bei nahen Angehörigen zumeist positiv entscheiden. Auf
jeden Fall ist für eine positive Entscheidung
erforderlich, dass der Lebensunterhalt der
Besucher in Deutschland gesichert ist. Der
übliche Nachweis hierfür ist, dass die Person, die in Deutschland besucht werden
soll, beim örtlichen Ausländeramt eine Erklärung abgibt, den Lebensunterhalt während des Aufenthaltes zu sichern (Verpflichtungserklärung). Für ihren Aufwand zur Prüfung dieser Erklärung nimmt die Ausländerbehörde regelmäßig eine gesonderte Gebühr.
Tipp: Nähere Angaben zur Visumspraxis des
Auswärtigen Amtes (z.B. visumspflichtige
Länder) unter www.auswaertiges-amt.de,
Stichwort „Einreisebestimmungen“.
93
94
Prawo o cudzoziemcach (Obywatele UE)
Wyczerpujące informacje dla obywateli
UE znajdziecie Państwo w Internecie pod
adresem www.europa.eu.int/citizensrights oraz pod jednolitym, bezpłatnym
numerem telefonu 00 800 6 7 8 9 10 11
dostępnym w Państwa języku z każdego
z 25 państw członkowskich.
Ausführliche Informationen für
Unionsbürger finden Sie im Internet unter
www.europa.eu.int/citizensrights sowie
über die einheitliche gebührenfreie
Rufnummer 00 800 6 7 8 9 10 11 von
überall in den 25 Mitgliedstaaten in Ihrer
eigenen Sprache.
Ausländerrecht (EU-Bürger)
Obywatele UE i członkowie ich rodzin
Unionsbürger und ihre Familienangehörigen
Obywatele UE w granicach Unii Europejskiej
cieszą się dalekoidącą wolnością swobodnego przemieszczania się. Oznacza to,
że mogą się zasadniczo swobodnie
przemieszczać w granicach UE. Chronią ich
przy tym dalekoidące zakazy dyskryminacji
wynikające z prawa europejskiego, które
zasadniczo zakazują, by obywatele UE byli
traktowani inaczej niż obywatele danego
kraju. Jednakże również tu obowiązuje
zasada: nie ma reguły bez wyjątku. Wolność
swobodnego przemieszczania się w Unii
Europejskiej nie jest (jeszcze) nieograniczona. Pewne wymagania prawa o cudzoziemcach i formalności obowiązują również
w odniesieniu do obywateli UE.
Unionsbürger genießen innerhalb der Europäischen Union weitgehende Freizügigkeit.
Das heißt, sie können sich innerhalb der Europäischen Union grundsätzlich frei bewegen. Geschützt werden sie dabei durch
weitgehende Diskriminierungsverbote des
Europarechtes, die grundsätzlich ausschließen, dass Unionsbürger anders behandelt
werden als eigene Staatsangehörige. Allerdings gilt auch hier: Keine Regel ohne Ausnahme. Die Freizügigkeit in der Europäischen Union ist (noch) nicht schrankenlos.
Einige ausländerrechtliche Voraussetzungen
und Formalia gelten auch für Unionsbürger.
Prawo o cudzoziemcach (Obywatele UE)
Ausländerrecht (EU-Bürger)
Pracobiorcy i osoby prowadzące własną
działalność
Istotą wolności przemieszczania się jest
możliwość udawania się do innego państwa
członkowskiego w celach zarobkowych.
Dlatego też obywatele UE chronieni są
prawem europejskim, jeśli np. świadczą
usługę w innym państwie członkowskim lub
korzystają z usług, jeśli chcieliby osiedlić
się jako osoby prowadzące własną
działalność lub podjąć zatrudnienie jako
pracobiorca.
Uwaga: Obywatele UE mogą wjeżdżać do
Niemiec bez wizy również w celu poszukiwania pracy. Osobom tym oraz członkom ich
rodzin, o ile są obywatelami państwa
członkowskiego UE, z urzędu wystawia się
zaświadczenie o prawie pobytu. Dlatego też
obywatele UE nie muszą występować do
urzędu ds. cudzoziemców o pozwolenie na
pobyt. Muszą jednak w odpowiednim
terminie zgłosić się w urzędzie meldunkowym (Meldebehörde), np. »Einwohnermeldeamt«. W czasie poszukiwania pracy
na podstawie prawa europejskiego nie
przysługuje prawo do (niemieckich)
świadczeń państwowych służących
zabezpieczeniu egzystencji (zasiłek dla
bezrobotnych II lub pomoc społeczna).
Arbeitnehmer und Selbstständige
Kernbereich der Freizügigkeit ist es, sich zu
wirtschaftlichen Zwecken in einen anderen
Mitgliedstaat zu begeben. Europarechtlich
geschützt sind Unionsbürger daher z.B.,
wenn sie in einem anderen Mitgliedstaat
eine Dienstleistung erbringen oder empfangen wollen, sich als Selbstständiger niederlassen möchten oder als Arbeitnehmer eine
Beschäftigung aufnehmen möchten.
Hinweis: Unionsbürger können auch zur Arbeitssuche visumsfrei nach Deutschland
einreisen. Ihnen und ihren Familienangehörigen, sofern sie Staatsangehörige eines
Mitgliedstaates der Europäischen Union
sind, wird von Amts wegen eine Bescheinigung über ihr Aufenthaltsrecht ausgestellt.
Unionsbürger müssen daher ihren Aufenthalt nicht bei der Ausländerbehörde genehmigen lassen. Sie müssen sich aber innerhalb einer angemessenen Frist bei der Meldebehörde (z.B. Einwohnermeldeamt) melden. Ein Anspruch auf (deutsche) staatliche
Leistungen zur Existenzsicherung (Arbeitslosengeld II oder Sozialhilfe) besteht während
der Zeit der Arbeitssuche nicht auf Grund
des Europarechtes.
95
96
Prawo o cudzoziemcach (Obywatele UE)
Ausländerrecht (EU-Bürger)
Prawo pobytu
Aufenthaltsrecht
Obywatele UE są uprawnieni do wykonywania działalności zarobkowej. Nie
potrzebują w tym celu osobnej zgody
Federalnej Agencji Pracy. Dla obywateli UE
obowiązują szczególne ograniczenia w
odniesieniu do statusu urzędnika państwowego, i tylko w odniesieniu do wykonywania
uprawnień suwerennych (np. policja).
Urząd ds. cudzoziemców może jednak
zażądać, by dana osoba wykazała prawo do
swobodnego przemieszczania się. Pracobiorca może wykazać to np. poprzez
oświadczenie pracodawcy o gotowości do
zatrudnienia.
Unionsbürger sind zur Ausübung einer Erwerbstätigkeit berechtigt. Eine gesonderte
Zustimmung durch die Bundesagentur für
Arbeit brauchen sie nicht. Nur für das Beamtenverhältnis und auch hier nur für die Ausübung des Kernbereichs hoheitlicher Befugnisse (z.B. Polizei) gelten für Unionsbürger
besondere Beschränkungen. Die Ausländerbehörde kann allerdings verlangen, dass Betroffene die Voraussetzung des Freizügigkeitsrechtes nachweisen. Ein Arbeitnehmer
kann dies etwa mit einer Einstellungserklärung des Arbeitgebers nachweisen.
Uwaga: w odniesieniu do obywateli UE z
większości nowych państw członkowskich
(Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Słowenia,
Słowacja, Czechy i Węgry) obowiązują
regulacje przejściowe w szczególności
wówczas, gdy rozpoczynają nowy pobyt
w Niemczech, przy podjęciu działalności
zarobkowej w charakterze pracobiorcy.
Mogą oni być zatrudniani tylko za zgodą
Federalnej Agencji Pracy. W odniesieniu do
wydania zezwolenia na pracę dla obywateli
UE obowiązują zasadniczo te same
wymagania, co w przypadku zgody na
zatrudnienie obywateli państw trzecich,
którzy rozpoczynają pobyt w celu podjęcia
zatrudnienia (zob. powyżej Prawo pobytu
obywateli państw trzecich). Obywatele UE
z nowych państw członkowskich mają
jednak pierwszeństwo przed tymi obywatelami państw trzecich. Na razie regulacje
przejściowe obowiązują do 30 kwietnia
2006, jednak nie dłużej niż do 30 kwietnia
2011.
Obywatele UE, którzy od pięciu lat przebywali w Niemczech zgodnie z prawem, mają
Hinweis: Für EU-Bürger aus den meisten
neuen EU-Mitgliedstaaten (Estland, Lettland, Litauen, Polen, Slowenien, der Slowakei, Tschechien und Ungarn) gelten insbesondere dann, wenn sie neu nach Deutschland kommen, bei der Aufnahme einer Erwerbstätigkeit als Arbeitnehmer Übergangsregelungen. Sie dürfen eine Beschäftigung
nur mit Genehmigung der Bundesagentur
für Arbeit ausüben. Für die Erteilung einer
Arbeitserlaubnis-EU gelten im Wesentlichen
die gleichen Voraussetzungen wie für die
Zustimmung zur Beschäftigung von Drittstaatsangehörigen, die zum Zweck der Beschäftigung neu einreisen (s. o. Aufenthaltsrecht von Drittstaatsangehörigen). EU-Bürger
aus den neuen Mitgliedstaaten genießen jedoch Vorrang gegenüber diesen Drittstaatsangehörigen. Die Übergangsregelungen gelten zunächst bis zum 30. April 2006, höchstens aber bis zum 30. April 2011.
Für Unionsbürger, die sich seit fünf Jahren
ständig rechtmäßig in Deutschland aufgehalten haben, gilt unabhängig vom weiteren
Vorliegen der Freizügigkeitsvoraussetzungen
das Recht, sich weiterhin in Deutschland
98
Prawo o cudzoziemcach (Obywatele UE)
Ausländerrecht (EU-Bürger)
prawo nadal przebywać w Niemczech,
niezależnie od zaistnienia warunków
niezbędnych do wolności przemieszczania
się. Dotyczy to również ich małżonków lub
partnerów życiowych oraz dzieci znajdujących się na ich utrzymaniu. W odniesieniu
do dzieci poniżej 16 roku życia obowiązuje
to tylko wówczas, jeśli w Niemczech
przebywa również jedna z osób uprawnionych do wychowania.
Tego prawa pobytu nie narusza przejściowa
niezdolność do pracy na skutek choroby,
wypadku lub niezamierzonego bezrobocia.
Niezależnie od pierwotnego statusu pracobiorcy szereg osób otrzymuje uprawnienie
do pobytu, nawet jeśli nie wykonuje już
w Niemczech działalności zarobkowej
(np. osoby nie zdolne do podjęcia pracy
z powodu wypadku przy pracy).
Uwaga: do wykonywania niektórych
zawodów wymagane są określone zaświadczenia o kwalifikacjach. Unia Europejska
stara się doprowadzić do harmonizacji
uznawania dyplomów. Informacje na ten
temat można znaleźć w Internecie pod
adresem www.europa.eu.int/citizensrights.
aufzuhalten. Das gilt auch für ihre Ehegatten
oder Lebenspartner und ihre unterhaltsberechtigten Kinder. Für Kinder unter 16 Jahren
gilt dies aber nur, wenn sich auch ein Erziehungsberechtigter in Deutschland aufhält.
Vorübergehende Arbeitsunfähigkeit infolge
einer Krankheit, eines Unfalls oder wegen
unfreiwilliger Arbeitslosigkeit berühren dieses Aufenthaltsrecht nicht. Unabhängig von
dem ursprünglichen Arbeitnehmerstatus erhalten eine Reihe von Personen eine Verbleibeberechtigung, auch wenn sie in
Deutschland nicht mehr erwerbstätig sind
(z.B. wer durch einen Arbeitsunfall arbeitsunfähig ist).
Hinweis: Für die Ausübung mancher Berufe
sind bestimmte Qualifikationsnachweise erforderlich. Die Europäische Union bemüht
sich insoweit die Anerkennung von Abschlüssen zu harmonisieren. Informationen
hierzu im Internet unter
www.europa.eu.int/citizensrights.
Prawo o cudzoziemcach (Obywatele UE)
Ausländerrecht (EU-Bürger)
Sprowadzenie rodziny
Familiennachzug
Kwestia sprowadzenia rodziny do obywateli
UE przebywających w Niemczech w celach
zarobkowych jest uregulowana bardzo
korzystnie. Prawo dołączenia do członka
rodziny mają
. małżonek,
. krewni w linii zstępnej (np. dzieci i wnuki),
którzy nie ukończyli jeszcze 21 lat,
. krewni w linii zstępnej (np. dzieci i wnuki),
również wówczas, jeśli mają więcej niż 21
lat, jeśli zostanie im zagwarantowane
utrzymanie,
. krewni w linii wstępnej (np. dziadkowie)
również w przypadku zagwarantowania im
utrzymania.
Der Familiennachzug zu Unionsbürgern, die
sich zu wirtschaftlichen Zwecken in Deutschland aufhalten, ist großzügig geregelt. Nachzugsberechtigt sind
· der Ehegatte,
· Verwandte in „absteigender Linie“
(z.B. Kinder und Enkelkinder), die noch
nicht 21 Jahre alt sind,
· Verwandte in absteigender Linie
(z.B. Kinder und Enkelkinder), auch dann
wenn sie älter als 21 Jahre sind, wenn
ihnen Unterhalt gewährt wird,
· Verwandte in aufsteigender Linie
(z.B. Großeltern) gleichfalls, wenn ihnen
Unterhalt gewährt wird.
Uwaga: Prawo sprowadzenia rodziny
obejmuje także krewnych, będących obywatelami państw trzecich (a więc nie będących
obywatelami UE). Tutaj obowiązuje jednak
też zasada, że – w odróżnieniu od obywateli
UE – osoby te mogą zasadniczo podlegać
obowiązkowi wizowemu według ogólnych
zasad (zob. powyżej), a więc przed wjazdem
do Niemiec muszą uzyskać wizę. (Nawet
jeśli ze względu na nowe regulacje prawa
europejskiego w pewnych okolicznościach
możliwe jest uzyskanie wizy lub innych
wymaganych dokumentów dopiero po
wjeździe na teren Niemiec, zaleca się by w
tych wypadkach postarać się o wizę przed
wyjazdem do Niemiec).
Hinweis: Der Anspruch auf Familiennachzug
gilt auch für Angehörige, die Drittstaatsangehörige (also nicht selbst Unionsbürger)
sind. Hier gilt jedoch auch – anders als bei
Unionsbürgern – grundsätzlich, dass die Betroffenen nach den allgemeinen Regeln
(siehe oben) visumspflichtig sein können,
also vor der Einreise ein Visum einholen
müssen. (Auch wenn es aufgrund neuerer
europarechtlicher Entwicklungen unter bestimmten Umständen möglich ist, ein Visum
oder andere erforderliche Dokumente erst
nach der Einreise zu besorgen, empfiehlt es
sich dennoch vor der Einreise in diesen Fällen ein Visum einzuholen.)
99
100
Prawo o cudzoziemcach (Obywatele UE)
Ausländerrecht (EU-Bürger)
Studenci, emeryci i inne osoby z UE
posiadające zabezpieczenie finansowe
Studenten, Rentner und andere wirtschaftlich gesicherte Personen aus der EU
Również w sytuacji, gdy obywatele UE chcą
mieszkać w Niemczech nie pracując ani nie
wykonując żadnej innej działalności
gospodarczej, osoby te są chronione
i uprzywilejowane na mocy prawa europejskiego. Jeśli starsi obywatele UE chcą żyć
w Niemczech i utrzymywać się z emerytury
z innego państwa członkowskiego, to mają
do tego całkowite prawo. To samo dotyczy
osób, które nie utrzymują się z emerytury,
lecz ze swojego majątku. Obywatele UE
mogą też przybywać do Niemiec w celu
podjęcia studiów.
Wymienione grupy muszą jednak posiadać
wystarczające środki do życia i ubezpieczenie zdrowotne dla siebie oraz członków
swych rodzin. Ewentualnie muszą też
wykazać to w urzędzie ds. cudzoziemców.
W przypadku studentów z reguły wystarczy
zwykłe oświadczenie.
Osoby studiujące mogą przybyć ze swoim
małżonkiem i dziećmi, ewentualnie mogą
oni dołączyć do osoby studiującej. W przypadku zarejestrowanego partnerstwa
życiowego (zob. wyżej) również partner,
względnie partnerka tej samej płci ma
prawo dołączyć do swojego partnera. Inne
osoby uprawnione do swobodnego
przemieszczania się mogą przybyć także
wraz z krewnymi w linii wstępnej
(dziadkami).
Warunkiem jednak zawsze jest to, aby
krewni ci mieli rzeczywiście zapewnione
utrzymanie.
Auch wenn Unionsbürger in Deutschland
leben wollen, ohne zu arbeiten oder sich
sonst wirtschaftlich zu betätigen, sind die
Betroffenen europarechtlich geschützt und
privilegiert. Wenn Unionsbürger im Alter mit
ihrer Rente aus einem anderen Mitgliedstaat
in Deutschland leben möchten, ist dies ein
verbürgtes Recht. Gleiches gilt für Personen,
die nicht von einer Rente, sondern von
ihrem Vermögen leben. Auch können Unionsbürger zum Studium nach Deutschland
kommen.
Die genannten Gruppen müssen allerdings
über ausreichende Existenzmittel und Krankenversicherungsschutz für sich und ihre
Familienangehörigen verfügen. Dies müssen
sie dem Ausländeramt ggf. auch nachweisen. Bei Studenten reicht dabei in der Regel
schon eine einfache Erklärung.
Studierende dürfen ihre Ehepartner und Kinder mitbringen bzw. nachziehen lassen. In
eingetragenen Lebenspartnerschaften (s.o.)
ist auch der gleichgeschlechtliche Partner
bzw. die Partnerin nachzugsberechtigt. Die
anderen Freizügigkeitsberechtigten dürfen
auch Verwandte in aufsteigender Linie
(Großeltern) mitbringen.
Voraussetzung ist immer, dass der Unterhalt
für diese Verwandten tatsächlich gewährleistet ist.
Obywatelstwo niemieckie
Die Deutsche Staatsangehörigkeit
Obywatelstwo niemieckie w wyniku
nadania obywatelstwa na podstawie
przysługującego roszczenia
Obywatelem niemieckim można zostać z
reguły dopiero wówczas, jeśli mieszka się
w Niemczech od ośmiu lat. Jeśli spełnia się
określone warunki, to posiada się prawo do
uzyskania obywatelstwa i nie można go
wówczas Państwu odmówić. Zazwyczaj
należy spełniać następujące warunki:
. Należy posiadać pozwolenie na osiedlenie
lub szczególne zezwolenie na pobyt
(obowiązuje następująca reguła: zezwolenie na pobyt musi być wydane w celu,
który zazwyczaj jest podstawą stałego
pobytu. Dlatego nie wystarczy np. zezwolenie na pobyt w celu podjęcia studiów
lub w celu tymczasowego pobytu ze
względów humanitarnych).
. Zwyczajowe lub legalne miejsce pobytu
musi znajdować się w Niemczech od
ośmiu lat; w przypadku pomyślnego
uczestnictwa w kursie integracyjnym
okres ten ulega skróceniu do siedmiu lat.
. Trzeba być w stanie zapewnić utrzymanie
sobie i przebywającym na Państwa
utrzymaniu członkom rodziny bez
korzystania z państwowych świadczeń
zabezpieczających egzystencję (tzw.
zasiłek dla bezrobotnych II lub pomoc
społeczna), (istnieją wyjątki dla
młodzieży poniżej 23 roku życia lub dla
osób ubiegających się o nadanie
obywatelstwa, które nie są same
odpowiedzialne za korzystanie
z państwowych świadczeń
zabezpieczających egzystencję).
. Należy posiadać wystarczającą znajomość
języka niemieckiego.
. Trzeba wyznawać podstawowy porządek
wolnościowo – demokratyczny,
Deutsch durch Anspruchseinbürgerung
Deutscher Staatsbürger können Sie in der
Regel erst werden, wenn Sie seit acht Jahren
in Deutschland leben. Erfüllen Sie bestimmte Voraussetzungen, haben Sie ein Recht auf
Einbürgerung. Sie darf dann nicht verweigert
werden. Folgende Voraussetzungen sind im
Normalfall zu erfüllen:
· Sie müssen im Besitz einer Niederlassungserlaubnis oder einer besonderen
Aufenthaltserlaubnis sein (als Faustregel
gilt: die Aufenthaltserlaubnis muss zu
einem Aufenthaltszweck erteilt worden
sein, der im Regelfall die Grundlage für
einen Daueraufenthalt bildet. Daher genügt z.B. eine Aufenthaltserlaubnis zu
Studienzwecken oder zum vorübergehenden Aufenthalt aus humanitären Gründen
nicht).
· Sie müssen seit acht Jahren Ihren gewöhnlichen oder rechtmäßigen Aufenthalt in Deutschland haben; bei einer erfolgreichen Teilnahme an einem Integrationskurs verkürzt sich die Frist auf sieben Jahre.
· Sie müssen Ihren Lebensunterhalt für
sich und Ihre unterhaltsberechtigten Familienangehörigen ohne die Inanspruchnahme von staatlichen Leistungen zur
Existenzsicherung (sogenanntes Arbeitslosengeld II oder Sozialhilfe) bestreiten
können (Ausnahmen gelten für Jugendliche unter 23 Jahren oder für Einbürgerungsbewerber, die die Inanspruchnahme von staatlichen Leistungen zur Existenzsicherung nicht selber zu vertreten
haben).
· Sie müssen über ausreichende Kenntnisse der deutschen Sprache verfügen.
· Sie müssen sich zur freiheitlich-demokratischen Grundordnung des Grundgeset-
101
102
Obywatelstwo niemieckie
Bliższe informacje na temat warunków
niezbędnych do nadania obywatelstwa
zawiera np. broszura »Jak zostać Niemcem/
Niemką« (»Wie werde ich Deutsche/r«)
(wydana przez pełnomocnika Rządu
Federalnego ds. migracji, uchodźców
i integracji, dostępna pod adresem
www.einbuergerung.de)
Dodatkowych informacji możecie Państwo
zasięgnąć również w administracji miasta
lub powiatu.
Nähere Informationen zu den Voraussetzungen für eine Einbürgerung finden Sie
z.B. in der Broschüre „Wie werde ich
Deutsche/r“ (herausgegeben von der
Beauftragten der Bundesregierung für
Migration, Flüchtlinge und Integration,
www.einbuergerung.de)
Sie können auch bei der Stadt- oder
Kreisverwaltung nach Informationen
fragen.
Die Deutsche Staatsangehörigkeit
wynikający z Ustawy Zasadniczej
Republiki Federalnej Niemiec.
. Z reguły należy zrzec się swojego
dotychczasowego obywatelstwa
(istnieją wyjątki).
. Nie wolno być winnym popełnienia
ciężkiego czynu karalnego.
zes der Bundesrepublik Deutschland bekennen.
· Sie müssen in der Regel Ihre bisherige
Staatsbürgerschaft aufgeben (es gibt
Ausnahmen).
· Sie dürfen sich keiner schweren Straftat
schuldig gemacht haben.
Proszę możliwie jak najwcześniej zasięgnąć
informacji na temat tego, czego potrzebujecie Państwo do wniosku o nadanie
obywatelstwa oraz jakie stawiane są
Państwu wymagania. Proszę zasięgnąć
informacji również wówczas, jeśli sądzicie
Państwo, iż właściwie chcecie spędzić
w Niemczech tylko kilka lat.
Proszę pamiętać: nie wszyscy imigranci
muszą czekać osiem lat na nadanie obywatelstwa, tak więc obywatelstwo może zostać
nadane małżonkowi i dzieciom, mimo że nie
przebywają oni jeszcze osiem lat w
Niemczech.
Nadanie obywatelstwa kosztuje zazwyczaj
255 euro.
Informieren Sie sich möglichst frühzeitig,
was Sie für einen Antrag auf Einbürgerung
benötigen und welche Voraussetzungen für
Sie gelten. Informieren Sie sich auch, wenn
Sie meinen, eigentlich nur für einige Jahre in
Deutschland leben zu wollen.
Beachten Sie: nicht alle Einwanderer müssen acht Jahre auf eine Einbürgerung warten, so können z. B. Ehegatten und Kinder
miteingebürgert werden, obwohl sie noch
nicht acht Jahre in Deutschland leben.
Grundsätzlich kostet eine Einbürgerung 255
Euro.
Obywatelstwo niemieckie
103
Die Deutsche Staatsangehörigkeit
Sonderregelung:
„Ermessens-Einbürgerungen“
Urząd ds. nadawania obywatelstwa może
w niektórych wypadkach nadać obywatelstwo na podstawie uznania, nawet jeśli
nie przebywacie Państwo w Niemczech od
ośmiu lat i nie przysługuje Państwu
roszczenie o nadanie obywatelstwa.
Wówczas jednak obowiązują po części
bardziej surowe wymagania: np. nie są
możliwe wyjątki w przypadku prawa do
korzystania z państwowych świadczeń
zabezpieczających egzystencję.
Skrócone okresy do nadania obywatelstwa
obowiązują np. w przypadku osób uprawnionych do azylu (osoby uznane za
uchodźców na podstawie artykułu 16a
Ustawy Zasadniczej) oraz osoby uznane za
uchodźców na podstawie Konwencji
Genewskiej dotyczącej uchodźców lub
bezpaństwowcy: w przypadku tych osób do
nadania obywatelstwa może wystarczyć już
sześć lat pobytu.
W przypadku osoby będącej małżonkiem
obywatela niemieckiego obowiązuje
następująca zasada: w momencie nadania
obywatelstwa małżeństwo musi istnieć już
od dwóch lat, a Państwo musicie żyć już od
trzech lat w Niemczech.
Auch wenn Sie noch keine acht Jahre in
Deutschland leben und noch keinen Rechtsanspruch auf Einbürgerung haben, kann die
Einbürgerungsbehörde in einigen Fällen
nach Ermessen einbürgern. Allerdings gelten
dann zum Teil strengere Voraussetzungen:
Ausnahmen etwa bei einem Anspruch auf
den Bezug von staatlichen Leistungen zur
Existenzsicherung sind dann nicht möglich.
Verkürzte Fristen für eine Einbürgerung gelten z.B. für Asylberechtigte (nach Artikel 16a
des Grundgesetzes anerkannte Flüchtlinge)
und Flüchtlinge, die auf der Grundlage der
Genfer Flüchtlingskonvention (GFK) anerkannt sind oder für Staatenlose: Bei ihnen
können bereits sechs Jahre Aufenthalt für
eine Einbürgerung ausreichen.
Wenn Sie Ehegatte eines deutschen Staatsangehörigen sind, dann gilt für Sie: Zum
Zeitpunkt der Einbürgerung muss Ihre Ehe
schon seit zwei Jahren bestehen, und Sie
müssen bereits drei Jahre in Deutschland
leben.
Beauftragte der Bundesregierung für
Migration, Flüchtlinge und Integration:
www.einbuergerung.de
Obywatelstwo niemieckie
Die Deutsche Staatsangehörigkeit
Dzieci: obywatelstwo niemieckie na
podstawie urodzenia
Kinder: Deutsche Staatsangehörigkeit durch
Geburt
W przypadku dzieci obowiązuje następująca
zasada: jeśli jedno z rodziców jest obywatelem Niemiec – nieważne, czy ojciec czy
matka -, wówczas dzieci automatycznie od
urodzenia są obywatelami Niemiec. Jeśli
oboje rodzice są cudzoziemcami, dzieci
automatycznie otrzymują obywatelstwo
niemieckie wraz z narodzinami tylko
wówczas, jeśli jedno z rodziców żyje w
Niemczech legalnie i na stałe od
przynajmniej ośmiu lat i posiada pozwolenie na osiedlenie lub jest obywatelem UE
uprawnionym do swobody przemieszczania
się.
Für Kinder gilt: Ist ein Elternteil deutscher
Staatsangehöriger – egal, ob Vater oder
Mutter -, dann sind die Kinder automatisch
von Geburt an Deutsche. Sind beide Eltern
ausländische Staatsangehörige, bekommen
deren Kinder nur dann automatisch bei der
Geburt die deutsche Staatsangehörigkeit,
wenn ein Elternteil seit mindestens acht Jahren rechtmäßig und dauerhaft in Deutschland lebt und eine Niederlassungserlaubnis
besitzt oder freizügigkeitsberechtigter Bürger der EU ist.
Dyskryminacja i równouprawnienie
105
Diskriminierung und Gleichstellung
Dyskryminacja etniczna
Ethnische Diskriminierung
Dyskryminacja z powodu pochodzenia
etnicznego jest w Niemczech zakazana już
poprzez nakaz równości zawarty w Ustawie
Zasadniczej. Ośrodki państwowe, takie jak
policja i urzędy są bezpośrednio zobowiązane do równorzędnego traktowania. Jeśli
chodzi o dyskryminację w sferze prywatnej,
np. przy poszukiwaniu mieszkania lub na
rynku pracy, to obecnie brak jeszcze
specjalnej podstawy prawnej w celu ochrony
przed dyskryminacją. W przypadku napotkania na dyskryminację, poradnictwem oraz
wsparciem służą organizacje charytatywne,
związki zawodowe i pełnomocnicy ds.
cudzoziemców i integracji. W niektórych
miastach istnieją ponadto specjalne biura
antydyskryminacyjne.
W przyszłości będzie istniała poprawiona
ustawowa ochrona przed dyskryminacją z
powodu pochodzenia etnicznego. Ochrona
ta odnosi się przede wszystkim do prawa
pracy i prawa cywilnego, a więc obejmuje
również np. umowy ubezpieczeniowe
i umowy najmu. Wówczas istniała będzie
możliwość dochodzenia roszczeń odszkodowawczych.
Diskriminierungen aufgrund ethnischer Herkunft sind in Deutschland schon nach dem
Gleichheitsgebot des Grundgesetzes verboten. Staatliche Stellen wie Polizei und Behörden sind unmittelbar zur Gleichbehandlung verpflichtet. Bei Diskriminierungen im
privaten Bereich, z.B. bei der Wohnungssuche oder auf dem Arbeitsmarkt, fehlt zur Zeit
noch eine spezielle gesetzliche Grundlage
zum Schutz vor Diskriminierung. Wohlfahrtsverbände, Gewerkschaften und die Ausländer- bzw. Integrationsbeauftragten beraten
und unterstützen Sie bei Diskriminierungsfällen. In einigen Städten gibt es zudem
spezielle Antidiskriminierungsbüros.
Zukünftig wird es einen verbesserten gesetzlichen Schutz gegen Diskriminierungen
aufgrund der ethnischen Herkunft geben.
Dieser bezieht sich vor allem auf das Arbeitsrecht und das Zivilrecht, umfasst also z.
B. auch Versicherungs- und Mietverträge.
Dann besteht etwa die Möglichkeit, Schadensersatz geltend zu machen.
Informacje można znaleźć pod adresem
www.stop-discrimination.info
Informationen unter
www.stop-discrimination.info
106
Dyskryminacja i równouprawnienie
Diskriminierung und Gleichstellung
Kobiety
Frauen
»Mężczyźni i kobiety są równouprawnieni.
Państwo popiera rzeczywistą realizację
równouprawnienia kobiet i mężczyzn oraz
dąży do usunięcia istniejących
uszczerbków«.
(Ustawa Zasadnicza, art. 3 ust. 2)
„Männer und Frauen sind gleichberechtigt.
Der Staat fördert die tatsächliche Durchsetzung der Gleichberechtigung von Frauen
und Männern und wirkt auf die Beseitigung
bestehender Nachteile hin“.
(GG, Art. 3 Abs. 2)
W celu wspierania równego traktowania
kobiet w życiu zawodowym, istnieją »ustawy
o równouprawnieniu«, odnoszące się
przede wszystkim do służby publicznej.
W wielu miastach znajdują się specjalne
biura poradnictwa i informacji w celu szczególnego wspierania kobiet. Te biura
poradnictwa często nazywane są »Regionalstelle Frau und Beruf«, »Frauenbüro« lub
»Gleichstellungsstelle«. W większości miast
i w wielu (dużych) przedsiębiorstwach
znajdują się również tzw. »pełnomocnicy
ds. równouprawnienia« (»Gleichstellungsbeauftragte«), mający za zadanie, reprezentowanie szczególnych interesów kobiet.
W celu wspierania kobiet w polityce
i ułatwiania im dostępu do decydujących
pozycji, w niektórych partiach politycznych
istnieje np. procentowy udział kobiet.
W tych wypadkach określona liczba funkcji
i urzędów jest zarezerwowana wyłącznie dla
kobiet.
Um die Gleichbehandlung von Frauen im
Beruf und in der Gesellschaft zu fördern,
gibt es „Gleichstellungsgesetze“, die sich
vorrangig auf den öffentlichen Dienst beziehen. In vielen Städten gibt es spezielle Beratungs- und Informationsbüros zur besonderen Unterstützung und Förderung von Frauen. Diese Beratungsbüros heißen oft „Regionalstelle Frau und Beruf“, „Frauenbüro“
oder „Gleichstellungsstelle“. In den meisten
Städten und in vielen (großen) Unternehmen gibt es auch sogenannte „Gleichstellungsbeauftragte“, die den Auftrag haben,
die besonderen Interessen von Frauen zu
vertreten.
Um Frauen in der Politik zu fördern und
ihnen den Zugang zu entscheidenden Positionen zu erleichtern, gibt es z.B. in einigen
politischen Parteien eine Frauenquote. In
diesen Fällen ist eine bestimmte Anzahl von
Funktionen und Ämtern für Frauen reserviert.
Dyskryminacja i równouprawnienie
107
Diskriminierung und Gleichstellung
Molestowanie seksualne
Sexuelle Belästigung
Molestowanie seksualne kobiet i mężczyzn
jest w Republice Federalnej Niemiec zabronione. Na przykład »ustawa o ochronie
zatrudnionych« (»Beschäftigungsschutzgesetz«) chroni wszystkie kobiety, oraz
wszystkich mężczyzn przed molestowaniem
seksualnym w miejscu pracy. Seksualnym
molestowaniem w miejscu pracy jest każde
zachowanie o charakterze seksualnym nie
pożądane przez osobę, której dotyczy. Na
przykład kontakt fizyczny i użycie siły,
uwagi o treści seksualnej, prezentowanie
materiałów pornograficznych i nakłanianie
do czynności seksualnych. Pracodawcy są
zobowiązani do sprawdzenia każdej skargi.
Molestowanie seksualne może doprowadzić
do natychmiastowego zwolnienia winnej
osoby.
Sexuelle Belästigung von Frauen und Männern ist in der Bundesrepublik verboten.
Zum Beispiel schützt am Arbeitsplatz das
„Beschäftigtenschutzgesetz“ alle Frauen
und Männer vor sexueller Belästigung am
Arbeitsplatz.
Sexuelle Belästigung am Arbeitsplatz ist
jedes sexuell bestimmte Verhalten, das von
den Betroffenen nicht gewünscht ist. Zum
Beispiel körperliche Berührungen und Übergriffe, Bemerkungen mit sexuellem Inhalt,
Vorzeigen pornografischer Darstellungen
und Aufforderungen zu sexuellen Handlungen. Arbeitgeber sind verpflichtet, eine Beschwerde zu überprüfen. Sexuelle Belästigung kann zur fristlosen Kündigung für den
Verursacher führen.
Informacje na temat molestowania
seksualnego lub przemocy w rodzinie
można znaleźć w Federalnym
Ministerstwie ds. Rodziny, Seniorów,
Kobiet i Młodzieży pod adresem
www.bmfsfj.de.
Informationen zum Thema Sexuelle
Belästigung oder Gewalt in der Familie
sind beim Bundesministerium für Familie,
Senioren, Frauen und Jugend unter
www.bmfsfj.de erhältlich.
108
Dyskryminacja i równouprawnienie
Diskriminierung und Gleichstellung
Przemoc w rodzinie
Misshandlung in der Familie
W Niemczech również w rodzinie zabroniony
jest każdy rodzaj przemocy fizycznej.
Rodzice nie mogą karać swoich dzieci
biciem: »lanie« jest ustawowo zakazane.
Jeśli ktoś spotyka się z przemocą ze strony
małżonka, nie musi bać się ewentualnego
wydalenia: ponieważ również w przypadku
rozstania z małżonkiem po takim zastosowaniu przemocy ofierze przysługuje samodzielne prawo pobytu w Niemczech (zob.
rozdział »Prawo o cudzoziemcach«).
W przypadku przemocy domowej policja
może usunąć z mieszkania partnera
stosującego przemoc. Jeśli policja zakłada,
że może nastąpić niebezpieczny atak, lub że
atak taki już nastąpił, to jeszcze w mieszkaniu osoby stosującej przemoc policja
może zabrać jej klucze i usunąć z mieszkania. W takim wypadku należy w sądzie
rodzinnym złożyć wniosek o przyznanie
prawa do mieszkania i zarządzenie
ochronne, poprzez które zakazuje się
kontaktu z ofiarą. W większości dużych
miast znajdują się domy dla kobiet. Tu
kobiety mogą mieszkać przez pewien czas.
Numer telefonu takiego ośrodka znajduje
się w książce telefonicznej. Można też
zapytać o niego na policji. Anonimowość
ofiary jest gwarantowana. Pomoc i wsparcie
można również znaleźć w Związku Ochrony
Dzieci, w organizacjach charytatywnych
(zob. rozdział »Organizacje i kontakt«),
w miejskim urzędzie ds. młodzieży
(Jugendamt) lub w specjalnych ośrodkach
poradnictwa i u adwokatów.
In Deutschland ist auch in der Familie jede
Art von körperlicher Misshandlung verboten.
Eltern dürfen ihr Kind nicht mit Schlägen bestrafen: die „Prügelstrafe“ ist gesetzlich verboten. Wer vom Ehepartner misshandelt
wird, braucht keine Angst vor einer eventuellen Abschiebung zu haben: Denn auch im
Fall einer Trennung vom Ehepartner nach
einer solchen Misshandlung steht dem
Opfer ein eigenständiges Aufenthaltsrecht
(siehe Kapitel „Ausländerrecht“) in Deutschland zu.
Bei häuslicher Gewalt gibt es die Möglichkeit, den gewalttätigen Partner durch die Polizei aus der Wohnung verweisen zu lassen.
Geht die Polizei davon aus, dass ein gefährlicher Angriff bevorsteht oder stattgefunden
hat, so kann die Polizei noch in der Wohnung der gewalttätigen Person den Schlüssel abnehmen und sie aus der Wohnung
entfernen. Beim Familiengericht sollte in
einem solchen Fall umgehend die Zuweisung der Wohnung und eine Schutzanordnung, mit der der Kontakt zum Opfer untersagt wird, beantragt werden.
Ein Frauenhaus gibt es in den meisten größeren Städten. Hier können Frauen auch für
einige Zeit wohnen. Die Nummer steht im
Telefonbuch oder kann bei der Polizei erfragt werden. Die Anonymität des Opfers ist
sichergestellt.
Hilfe und Unterstützung gibt es auch beim
Kinderschutzbund, bei den Wohlfahrtsverbänden (siehe Kapitel „Organisationen und
Ansprechpartner“), beim Jugendamt der
Stadt oder bei speziellen Beratungsstellen
und Rechtsanwälten.
Dyskryminacja i równouprawnienie
Diskriminierung und Gleichstellung
Partnerstwa homoseksualne
Gleichgeschlechtliche Partnerschaften
Dyskryminacja homoseksualistów jest
w Niemczech zabroniona. Lecz społeczeństwo nie do końca jeszcze oswoiło się z tym
tematem. Szereg znanych osobistości to
homoseksualiści, którzy nie robią z tego
tajemnicy. »Jestem gejem i nie ma w tym nic
złego«, powiedział na przykład przed
wyborami rządzący burmistrz Berlina, Klaus
Wowereit. Partnerstwa homoseksualne,
względnie »partnerstwa osób tej samej
płci« są pod względem prawnym w dużym
stopniu postawione na równi z partnerstwami małżeńskimi. Określa to »Ustawa
o równym traktowaniu partnerstw homoseksualnych« (»Gesetz zur Gleichbehandlung homosexueller Partnerschaten«).
Równe traktowanie oznacza np. również to,
że zagraniczny partner życiowy homoseksualisty może otrzymać zezwolenie na pobyt
w celu stworzenia i zachowania partnerskiej
wspólnoty życiowej.
Informacje można uzyskać w urzędzie stanu
cywilnego (»Standesamt«) w ratuszu
miejskim lub w ośrodkach poradnictwa i
reprezentacjach interesów gejów lub
lesbijek, znajdujących się w większości
dużych miast.
Diskriminierung von Homosexuellen ist in
Deutschland verboten. Aber ganz selbstverständlich ist der Umgang mit diesem Thema
noch nicht. Eine Reihe bekannter Persönlichkeiten sind homosexuell und machen
daraus kein Geheimnis. „Ich bin schwul und
das ist gut so“, sagte zum Beispiel der Regierende Bürgermeister der Hauptstadt Berlin, Klaus Wowereit, vor seiner Wahl. Homosexuelle bzw. „gleichgeschlechtliche Partnerschaften“ sind rechtlich weitgehend mit
ehelichen Partnerschaften gleichgestellt.
Das ist im „Gesetz zur Gleichbehandlung
homosexueller Partnerschaften“ festgelegt.
Gleichbehandlung bedeutet z.B. auch, dass
dem ausländischen Lebenspartner eines
Homosexuellen zur Herstellung und Wahrung einer lebenspartnerlichen Gemeinschaft eine Aufenthaltserlaubnis erteilt werden kann.
Informationen erhält man im „Standesamt“
im Rathaus der Stadt oder bei den Beratungsstellen und Interessenvertretungen von
Schwulen oder Lesben, die es in den meisten größeren Städten gibt.
109
110
Dyskryminacja i równouprawnienie
Beauftragter der Bundesregierung für die
Belange behinderter Menschen
Telefon 0 18 88 - 441 -2944
www.behindertenbeauftragter.de
Diskriminierung und Gleichstellung
Inwalidztwo
Behinderungen
Osoby niepełnosprawne i krewni osób
niepełnosprawnych fizycznie lub umysłowo
mogą zwracać się do specjalnych ośrodków
poradnictwa. Ośrodki te udzielają informacji
na pytania dotyczące opieki lub rehabilitacji
i informują o możliwościach pomocy
finansowej i przywilejach. Adresy ośrodków
informacyjnych są dostępne u lekarzy
i w ratuszach.
Behinderte und Angehörige von körperlich
oder geistig Behinderten können sich an
spezielle Beratungsstellen wenden. Diese
Beratungsstellen geben bei Fragen zur Betreuung oder Rehabilitation Auskunft und informieren über die Möglichkeiten finanzieller Hilfe und Vergünstigungen.
Adressen von Informations-Stellen haben
Ärzte und Rathäuser.
112
Praca i zabezpieczenie socjalne
Dalsze wskazówki odnośnie wszystkich
pytań dotyczących uznawania dyplomów
Agencja Pracy oferuje online pod
adresem: www.arbeitsagentur.de
Na ten temat zob. również
www.europa.eu.int/citizensrights
Arbeit und soziale Sicherung
Poszukiwanie i podjęcie pracy
Arbeitsuche und -aufnahme
Wobec niektórych cudzoziemców spoza
państw UE obowiązują prawne ograniczenia
dotyczące podjęcia pracy. Informacje na ten
temat znajdziecie Państwo w rozdziale
»Prawo o cudzoziemcach«. Dalsze informacje można uzyskać w urzędzie ds.
cudzoziemców.
Für manche Ausländer aus Nicht-EU-Staaten
gelten rechtliche Einschränkungen bei der
Arbeitsaufnahme. Informationen dazu finden Sie im Kapitel „Ausländerrecht“. Weitere Informationen erhalten Sie bei der Ausländerbehörde.
Uznawanie zagranicznych dyplomów
Die Arbeitsagentur bietet online zu allen
Fragen der Anerkennung von
Bildungsnachweisen weiterführende
Hinweise: www.arbeitsagentur.de
Siehe dazu auch
www.europa.eu.int/citizensrights
W Republice Federalnej Niemiec uznawanie
dyplomów leży w gestii poszczególnych
krajów związkowych. Dlatego w tej sprawie
musicie Państwo zwrócić się do
odpowiednich instytucji w Państwa kraju
związkowym. Właściwe instytucje to:
. w odniesieniu do dyplomów ukończenia
szkół wyższych: Ministerstwo Kultury lub,
dla pojedynczych kierunków, krajowe
urzędy egzaminacyjne www.bildungsserver.de
. w odniesieniu do nieakademickich
dyplomów zawodowych: Izba przemysłowo-handlowa www.ihk.de, Izba
rzemiosła www.handwerk-info.de,
Prezydia rządów
. w odniesieniu do dyplomów ukończenia
wszystkich szkół zawodowych: Urzędy
szkolnictwa średniego miast i gmin
Anerkennung ausländischer
Bildungsnachweise
Die Anerkennung von Bildungsnachweisen
in der Bundesrepublik Deutschland ist
Sache der einzelnen Bundesländer. Sie
müssen sich daher an die Institutionen in
Ihrem Bundesland wenden. Zuständig sind
für:
· Hochschulabschlüsse: Kultusministerien
oder in einzelnen Fachrichtungen Landesprüfungsämter: www.bildungsserver.de
· Nicht-akademische berufliche Abschlüsse: Industrie und Handelskammer:
www.ihk.de, Handwerkskammer:
www.handwerk-info.de,
Regierungspräsidien
· Abschlüsse aller beruflichen Schulen:
Oberschulämter der Kommunen
Praca i zabezpieczenie socjalne
113
Arbeit und soziale Sicherung
Agencja Pracy
Agentur für Arbeit
Agencja Pracy zwraca się w stronę pracobiorców i pracodawców. Lokalne centra
pracy (JobCenter)
. prowadzą pośrednictwo pracy i miejsc
nauki zawodu
. oferują poradnictwo dla pracodawców
i osób szukających pracy
. pomagają w poprawie szans zatrudnienia
. prowadzą pośrednictwo w zakresie
kształcenia zawodowego i podnoszenia
kwalifikacji
Die Agentur für Arbeit wendet sich an Arbeitnehmer und Arbeitgeber. Die örtlichen JobCenter
· vermitteln Arbeits- und Ausbildungsplätze
· beraten Arbeitgeber und Arbeitsuchende
· bieten Hilfe zur Verbesserung der Beschäftigungschancen
· vermitteln berufliche Aus- und Weiterbildung
Z poradnictwa zawodowego i pośrednictwa
pracy mogą korzystać wszyscy pracobiorcy,
niezależnie od tego, czy płacili wcześniej
składki na ubezpieczenie od bezrobocia.
Oferty pracy i ogłoszenia o poszukiwaniu
pracy w gazetach i w Internecie
Oferty pracy można znaleźć w części ogłoszeniowej oraz na stronach internetowych w
gazetach codziennych (w środę i wydaniach
weekendowych), tygodnikach, miesięcznikach (magazyny miejskie) i czasopismach
specjalistycznych. Można też samemu za
opłatą nadać ogłoszenie drobne o poszukiwaniu miejsca pracy. W Internecie znajdują
się różne adresy zawierające aktualne oferty
pracy. Można też samemu umieścić swoje
dane i kwalifikacje w bazie danych.
Berufsberatung und Arbeitsvermittlung können von allen Arbeitnehmerinnen und Arbeitnehmern in Anspruch genommen werden, unabhängig davon, ob vorher Beiträge
zur Arbeitslosenversicherung gezahlt worden sind.
Stellenangebote und Stellengesuche in
Zeitungen und Internet
Im Anzeigenteil und online bei Tageszeitungen (mittwochs und Wochenendausgabe),
Wochenzeitungen, Monatsmagazinen
(Stadtmagazine) und Fachzeitschriften werden Stellen angeboten. Als Kleinanzeigen
gegen eine Gebühr kann man auch selbst
ein „Stellengesuch“ aufgeben. Im Internet
gibt es verschiedene Adressen mit aktuellen
Arbeitsangeboten. Hier kann man sich auch
selbst mit seiner Qualifikation in einer Datenbank aufnehmen lassen.
Informacje o poszukiwanych
stanowiskach i ofertach pracy są ujęte
w sieci, co umożliwia wgląd w rynek
pracy w całych Niemczech w Internecie
pod adresem (www.arbeitsagentur.de).
Die Vernetzung von Stellenangeboten und
Stellengesuchen ermöglicht im Internet
(www.arbeitsagentur.de) einen Überblick
über den bundesweiten Arbeitsmarkt.
114
Praca i zabezpieczenie socjalne
Arbeit und soziale Sicherung
Aplikacja
Bewerbung
Warunkiem skutecznej aplikacji jest
kompletna teczka dokumentów przemawiających w szczególny sposób do pracodawcy.
Powinna ona zawierać:
. list motywacyjny
. »koszulkę« na pozostałe dokumenty
. życiorys ze zdjęciem
. świadectwa, certyfikaty, zaświadczenia
o odbytych praktykach
Voraussetzung für eine erfolgreiche Bewerbung ist eine vollständige, in ansprechender
Weise gestaltete Mappe. Sie sollte folgendes beinhalten:
· Anschreiben
· Deckblatt für weitere Unterlagen
· Lebenslauf mit Fotografie
· Zeugnisse, Zertifikate, Praktikanachweise
Initiativ-Bewerbung
Aplikacja z własnej inicjatywy
Jeśli interesujemy się określonymi
zakładami lub przedsiębiorstwami, możemy
wysłać do nich »na ślepo« swoją aplikację,
a więc wysłać ją, mimo, że dany zakład nie
publikuje oferty pracy. Wiele działów personalnych zbiera te aplikacje i wraca do nich
w razie zapotrzebowania. Często zanim
opublikują ofertę lub zwrócą się do biura
pracy, sięgają najpierw do tych aplikacji
wysłanych z własnej inicjatywy.
Wenn man sich für bestimmte Betriebe oder
Unternehmen interessiert, kann man auch
„blind“, das heißt, ohne dass eine Stelle
ausgeschrieben ist, seine Bewerbung dorthin senden. Viele Personalstellen sammeln
diese Bewerbungen und greifen auf sie zurück, wenn Bedarf besteht. Sie wählen oft
zuerst aus diesen Initiativ-Bewerbungen
aus, bevor sie die Stelle inserieren oder sich
an das Arbeitsamt wenden.
Formalitäten zur Arbeitsaufnahme
Formalności związane z podjęciem pracy
Obywatele państw trzecich spoza krajów UE
w celu podjęcia pracy potrzebują zezwolenia
na pobyt uprawniającego do podjęcia pracy
lub pozwolenia na osiedlenie (dla obywateli
państw trzecich zobacz rozdział »Cudzoziemcy spoza państw UE«). Obywatele UE
nie potrzebują osobnego pozwolenia na
pracę (zobacz rozdział »Obywatele UE
i członkowie ich rodzin«).
Ponadto każdy pracobiorca potrzebuje kartę
podatkową i legitymację ubezpieczenia
społecznego. Karta podatkowa wystawiana
jest przez miasto lub gminę, właściwą ze
Um eine Arbeit aufzunehmen, brauchen
Drittstaatsangehörige aus Nicht-EU-Staaten
eine Aufenthaltserlaubnis, die zur Aufnahme einer Arbeit berechtigt, oder eine Niederlassungserlaubnis (für Drittstaatsangehörige
siehe Kapitel „Ausländer aus Nicht-EU-Staaten“). Unionsbürger benötigen keine gesonderte Arbeitsgenehmigung (siehe Kapitel
„Unionsbürger und ihre Familienangehörigen“).
Jeder Arbeitnehmer braucht ferner eine
Steuerkarte und einen Sozialversicherungsausweis. Eine Lohnsteuerkarte wird von der
Stadt oder Gemeinde ausgestellt, in der
Praca i zabezpieczenie socjalne
Arbeit und soziale Sicherung
względu na miejsce stałego zameldowania.
Legitymację ubezpieczenia społecznego
można uzyskać w podmiotach odpowiedzialnych za ubezpieczenie emerytalne.
W przypadku podjęcia pierwszej pracy
z reguły pracodawca zgłasza osobę zatrudnioną, która następnie otrzymuje numer
i legitymację ubezpieczenia społecznego.
W przypadku pytań możecie zwrócić się
Państwo do swojego pracodawcy, kasy
chorych lub właściwego krajowego zakładu
ubezpieczeń.
Sozialversicherungsausweis
man mit seinem Hauptwohnsitz angemeldet
ist.
Den Sozialversicherungsausweis erhält man
bei den Rentenversicherungsträgern. Bei
erstmaliger Aufnahme einer Erwerbstätigkeit
meldet in der Regel der Arbeitgeber den Beschäftigten an, der dann eine Sozialversicherungsnummer und einen Sozialversicherungsausweis erhält. Wenn Sie Fragen
haben, wenden Sie sich an Ihren Arbeitgeber, an Ihre Krankenkasse oder die zuständige Landesversicherungsanstalt.
115
116
W miejscu pracy
Am Arbeitsplatz
Indywidualne i zbiorowe prawo pracy
Individuelles und kollektives Arbeitsrecht
Wszyscy pracobiorcy, czy to pracownicy
umysłowi czy też robotnicy, mają w Niemczech pewne prawa, określone przez
ustawy, zbiorowe układy pracy i/lub
pojedyncze umowy o pracę. Prawo pracy
służy przede wszystkim do tego, by chronić
pracobiorcę. Wszystkim pracobiorcom,
niezależnie od pisemnej umowy o pracę,
przysługują określone indywidualne prawa
minimalne, np.:
. prawo do płatnego urlopu
. prawo do dalszej wypłaty wynagrodzenia
w przypadku choroby oraz w święta
. prawo do ochrony przed zwolnieniem
(łącznie z okresami wypowiedzenia)
. prawo do pisemnej informacji o istotnych
warunkach umowy o pracę
. prawo do ochrony macierzyństwa
Alle Arbeitnehmer, Angestellte oder Arbeiter,
haben in Deutschland bestimmte Rechte,
die durch Gesetze, Tarifverträge und/oder
Einzelarbeitsverträge festgelegt sind. Das
Arbeitsrecht dient vor allem dazu, die Arbeitnehmer zu schützen. Alle Arbeitnehmer
haben mit und ohne schriftlichen Arbeitsvertrag bestimmte individuelle Mindestrechte,
zum Beispiel:
· das Recht auf bezahlten Urlaub
· das Recht auf Entgeltfortzahlung bei
Krankheit und an Feiertagen
· das Recht auf Kündigungsschutz (einschl.
Kündigungsfristen)
· das Recht auf schriftliche Information
über die wesentlichen Bedingungen des
Arbeitsvertrages
· das Recht auf Mutterschutz
W odróżnieniu od ustawy w zbiorowych
układach pracy mogą zostać wynegocjowane lepsze warunki a w umowie o pracę
warunki lepsze niż w zbiorowym układzie
pracy. Nazywa się to zasadą korzyści
(»Günstigkeitsprinzip«). Warunki pracy
poniżej ustawowego minimalnego
standardu są niedopuszczalne i nieważne.
Dochodzi do tego jeszcze zbiorowe prawo
pracy, składające się z prawa dot. układów
zbiorowych, prawa ustroju przedsiębiorstw
i współdecydowania w zarządzaniu przedsiębiorstwem.
Abweichend vom Gesetz können im Tarifvertrag bessere Bedingungen vereinbart
werden und im Arbeitsvertrag bessere Bedingungen als im Tarifvertrag. Dieses nennt
man das Günstigkeitsprinzip. Arbeitsbedingungen unter dem gesetzlichen Mindeststandard sind nicht zulässig und nicht gültig.
Hinzu kommt das kollektive Arbeitsrecht,
das aus dem Tarifvertragsrecht, dem
Betriebsverfassungsrecht und der Unternehmensmitbestimmung besteht.
W miejscu pracy
117
Am Arbeitsplatz
Prawo ustroju przedsiębiorstw
Betriebsverfassungsrecht
We wszystkich zakładach przedsiębiorstw
prawa prywatnego (np. spółka z o.o., spółka
akcyjna), w których jest zatrudnione na
stałe przynajmniej pięć osób, można
zgodnie z ustawą o ustroju przedsiębiorstw
wybrać radę zakładową. Rada zakładowa
reprezentuje interesy pracobiorców tego
zakładu wobec pracodawcy. Rada zakładowa i pracodawca dla dobra pracobiorców
i zakładu współpracują w oparciu o zaufanie
i współdziałanie ze związkami zawodowymi
i związkami pracodawców istniejącymi
w zakładzie.
Radę zakładową wybierają wszyscy pracownicy pracujący w zakładzie – niezależnie od
posiadanego obywatelstwa. Rada zakładowa czuwa nad tym, aby były przestrzegane
ustawy obowiązujące na korzyść pracowników, przepisy dot. zapobiegania
wypadkom, zbiorowe układy pracy i porozumienia zakładowe oraz aby nie dochodziło
do różnego traktowania pracowników w
zależności od pochodzenia etnicznego,
religii, narodowości, pochodzenia, aktywności politycznej lub związkowej wzgl.
poglądów oraz płci i orientacji seksualnej.
Kolejnym ważnym, ustawowym zadaniem
rady zakładowej jest wspieranie integracji
zatrudnionych cudzoziemców i zrozumienia
pomiędzy nimi i niemieckimi pracownikami,
jak i wnioskowanie o podjęcie działań
mających na celu zwalczanie rasizmu
i wrogości wobec cudzoziemców w
zakładzie. W przypadku działalności
rasistowskiej lub wrogiej wobec cudzoziemców w zakładzie, rada ma również
prawo zażądać usunięcia z zakładu
pracownika oraz odmówić z takich powodów
zgody na zatrudnienie.
Rada zakładowa ma prawo do udziału
In allen Betrieben privatrechtlich organisierter Unternehmen (z.B. GmbH, Aktiengesellschaft), in denen ständig mindestens fünf
Arbeitnehmer beschäftigt sind, kann ein Betriebsrat nach dem Betriebsverfassungsgesetz gewählt werden. Der Betriebsrat nimmt
die Interessen der Arbeitnehmer des Betriebs gegenüber dem Arbeitgeber wahr.
Dabei arbeiten Betriebsrat und Arbeitgeber
vertrauensvoll und im Zusammenwirken mit
den in im Betrieb vertretenen Gewerkschaften und Arbeitgebervereinigungen zum Wohl
der Arbeitnehmer und des Betriebs zusammen.
Der Betriebsrat wird von allen im Betrieb tätigen Arbeitnehmern – unabhängig etwa von
ihrer Staatsangehörigkeit – gewählt. Der Betriebsrat wacht z.B. darüber, dass die zugunsten der Arbeitnehmer geltenden Gesetze,
Unfallverhütungsvorschriften, Tarifverträge
und Betriebsvereinbarungen eingehalten
werden und eine unterschiedliche Behandlung der Beschäftigten wegen Abstammung,
Religion, Nationalität, Herkunft, politischer
oder gewerkschaftlicher Betätigung bzw.
Einstellung sowie wegen des Geschlechts
oder ihrer sexuellen Identität unterbleibt.
Eine weitere wichtige gesetzliche Aufgabe
des Betriebsrats ist es, die Integration ausländischer Arbeitnehmer und das Verständnis zwischen ihnen und den deutschen Arbeitnehmern zu fördern, sowie Maßnahmen
zur Bekämpfung von Rassismus und Fremdenfeindlichkeit im Betrieb zu beantragen.
Er hat auch das Recht, die Entfernung eines
Arbeitnehmers bei rassistischer oder fremdenfeindlicher Betätigung im Betrieb zu verlangen und seine Zustimmung zu der Einstellung eines Arbeitnehmers aus solchen
Gründen zu verweigern.
118
W miejscu pracy
Am Arbeitsplatz
w sprawach socjalnych, personalnych i
gospodarczych. Może na przykład współdecydować o nadgodzinach lub pracy
w niepełnym wymiarze godzin i uczestniczy
w planowanych zatrudnieniach lub zwolnieniach pracowników i w tworzeniu planów
socjalnych w przypadku planowanego
zamknięcia lub innych zmian w zakładzie.
W niektórych zakładach, w celu wspierania
równego traktowania i ochrony przed
dyskryminacją, pracodawcy zawierają z radą
zakładową porozumienia zakładowe.
Der Betriebsrat hat Beteiligungsrechte in sozialen, personellen und wirtschaftlichen Angelegenheiten. Beispielsweise hat er bei der
Anordnung von Überstunden oder Kurzarbeit mitzubestimmen und ist vor beabsichtigten Einstellungen oder Kündigungen von
Arbeitnehmern und bei der Aufstellung von
Sozialplänen im Falle geplanter Betriebsstilllegungen oder anderer Betriebsänderungen
zu beteiligen. In einigen Betrieben haben
Arbeitgeber und Betriebsrat Betriebsvereinbarungen zur Förderung der Gleichbehandlung und zum Schutz vor Diskriminierungen
abgeschlossen.
W miejscu pracy
119
Am Arbeitsplatz
Problemy w miejscu pracy
Probleme am Arbeitsplatz
Czy moja płaca odpowiada postanowieniom
układu zbiorowego? Czy jako pracownik
mam prawo do dodatkowego wynagrodzenia z okazji Świąt Bożego Narodzenia?
Czy pracodawca może żądać, abym
pracował w ramach nadgodzin? Jaki urlop
wypoczynkowy mi przysługuje? Co się
stanie w razie choroby lub wypadków przy
pracy? W razie problemów w miejscu pracy,
informacji i pomocy udziela również rada
zakładowa w zakładzie względnie rada
personalna w placówkach administracji
publicznej.
Również w przypadku dyskryminacji lub
mobbingu ze strony kolegów lub przełożonych w miejscu pracy można się m.in.
kontaktować z radą zakładową. Obowiązkiem pracodawcy jest ochrona prawa
osobistego i zdrowia pracowników.
Pracobiorcy mają wiele prawnych możliwości obrony. Możecie Państwo zasięgnąć
informacji we właściwych placówkach
zakładowych lub poprosić o poradę związki
zawodowe lub adwokata i ewentualnie
zlecić reprezentowanie w sądzie. W sądach
pracy pierwszej instancji nie istnieje
przymus adwokacki. Wprawdzie punkty
składania wniosków prawnych w sądach
pracy nie mogą prowadzić poradnictwa
w konkretnych sprawach, jednakże zawsze
służą pomocą w kwestiach formalnych
sporządzenia pozwów. W celu prowadzenia
procesu można też ewentualnie skorzystać
ze zwolnienia od kosztów procesowych.
Entspricht mein Lohn den tariflichen Bestimmungen? Habe ich als Arbeitnehmer Anspruch auf Weihnachtsgeld? Kann mein Arbeitgeber Überstunden verlangen? Welchen
Anspruch auf Erholungsurlaub habe ich?
Was passiert bei Krankheit oder Arbeitsunfällen? Informationen und Hilfe bei Problemen am Arbeitsplatz bieten auch der Betriebsrat in den Betrieben bzw. der Personalrat in Dienststellen der öffentlichen Verwaltung.
Auch bei Diskriminierungen oder Mobbing
am Arbeitsplatz durch Kollegen oder Vorgesetzte kann unter anderem der Betriebsrat
der richtige Ansprechpartner sein. Der Arbeitgeber hat die Pflicht, das Persönlichkeitsrecht und die Gesundheit seiner Arbeitnehmer zu schützen.
Arbeitnehmer haben vielfältige rechtliche
Möglichkeiten, sich zur Wehr zu setzen. Sie
können sich bei den zuständigen betrieblichen Stellen informieren oder sich durch
ihre Gewerkschaft oder einen Anwalt beraten und ggfs. gerichtlich vertreten lassen.
Vor den Arbeitsgerichten erster Instanz besteht kein Anwaltszwang. Die Rechtsantragsstellen der Arbeitsgerichte dürfen zwar
keine Rechtsberatung im Einzelfall vornehmen, sind allerdings bei der formgerechten
Erstellung von Klageschriften behilflich. Gegebenenfalls kann für die Prozessführung
auch Prozesskostenhilfe in Anspruch genommen werden.
Dalsze informacje znajdziecie Państwo
w serwisie Federalnego Ministerstwa
Gospodarki i Pracy pod adresem
www.bmwa.bund.de względnie pod
numerem infolinii ministerstwa na temat
prawa pracy dzwoniąc pod numer telefonu 0180 5 615 003 (0,12 €/min.) oraz
w Niemieckim Zrzeszeniu Związków
Zawodowych pod adresem www.dgb.de
względnie www.migration-online.de.
Weitere Informationen finden Sie im
Serviceangebot des Bundesministeriums
für Wirtschaft und Arbeit unter
www.bmwa.bund.de bzw. über das
Infotelefon des Ministeriums zum
Arbeitsrecht unter der Rufnummer
0180 5 615 003 (0,12 €/Min.)
sowie beim Deutschen
Gewerkschaftsbund unter
www.dgb.de bzw.
www.migration-online.de.
120
W miejscu pracy
Am Arbeitsplatz
Wypowiedzenie i ochrona przed
wypowiedzeniem
Wypowiedzenia nie można złożyć w dowolnej
formie. Musi ono zostać złożone na piśmie.
Pracobiorca objęty jest ogólną ochroną przed
wypowiedzeniem wynikającą z ustawy o
ochronie przed wypowiedzeniem, jeśli
pozostawał w stosunku pracy przez okres
dłuższy niż 6 miesięcy i w zakładzie zatrudnionych jest ponad 10 pracowników (osoby
uczące się zawodu nie są wliczane, osoby
zatrudnione w częściowym wymiarze są
uwzględniane odpowiednio do ich udziału).
Ustawa o ochronie przed wypowiedzeniem
wymaga socjalnego usprawiedliwienia
wypowiedzenia, tzn. wypowiedzenie musi być
uwarunkowane przyczynami tkwiącymi w
osobie lub w zachowaniu pracobiorcy lub
pilnymi wymaganiami zakładowymi.
Jeśli w zakładzie istnieje rada zakładowa, to
należy jej wysłuchać przed każdym wypowiedzeniem. Wypowiedzenie złożone bez wysłuchania opinii rady zakładowej jest nieskuteczne. W pewnych przypadkach rada zakładowa może sprzeciwić się wypowiedzeniu.
Jeśli pracobiorca chce uzyskać bezskuteczność wypowiedzenia, musi w ciągu trzech
tygodni od doręczenia pisemnego wypowiedzenia wytoczyć powództwo przed właściwym
sądem pracy.
Szczególną ochroną przed wypowiedzeniem
objęte są np. kobiety w czasie ciąży oraz
w okresie do czterech miesięcy po porodzie,
osoby uczące się zawodu i ludzie o wysokim
stopniu inwalidztwa. W odniesieniu do tych
pracobiorców istnieje zakaz wypowiedzenia
lub też pracodawca może wręczyć wypowiedzenie tylko w wyjątkowych przypadkach po
uprzednim zasięgnięciu zgody urzędu państwowego. Bliższych informacji może udzielić
m.in. rada zakładowa lub związki zawodowe.
Kündigung und Kündigungsschutz
Eine Kündigung darf nicht willkürlich ausgesprochen werden; sie muss schriftlich erfolgen. Ein Arbeitnehmer hat allgemeinen Kündigungsschutz nach dem Kündigungsschutzgesetz, wenn das Arbeitsverhältnis länger
als 6 Monate bestanden hat und im Betrieb
mehr als zehn Arbeitnehmer beschäftigt
werden (Auszubildende zählen nicht mit,
Teilzeitbeschäftigte werden anteilig berücksichtigt). Das Kündigungsschutzgesetz verlangt eine soziale Rechtfertigung einer Kündigung, d.h. sie muss durch Gründe in der
Person oder im Verhalten des Arbeitnehmers oder durch dringende betriebliche Erfordernisse bedingt sein.
Ist in dem Betrieb ein Betriebsrat gebildet,
ist er vor jeder Kündigung zu hören. Eine
ohne Anhörung des Betriebsrats ausgesprochene Kündigung ist unwirksam. Unter bestimmten Voraussetzungen kann der Betriebsrat einer Kündigung widersprechen.
Will der Arbeitnehmer die Unwirksamkeit
der Kündigung erreichen, muss er innerhalb
von drei Wochen nach Zugang der schriftlichen Kündigung Klage beim zuständigen
Arbeitsgericht erheben.
Einen besonderen Kündigungsschutz genießen beispielsweise Frauen während einer
Schwangerschaft und bis vier Monate nach
der Entbindung, Auszubildende und schwerbehinderte Menschen. Gegenüber diesen
Arbeitnehmern besteht Kündigungsverbot
oder der Arbeitgeber darf nur ausnahmsweise nach Einholung der vorherigen Zustimmung einer staatlichen Behörde kündigen. Nähere Informationen können u.a. der
Betriebsrat oder die Gewerkschaften geben.
W miejscu pracy
121
Am Arbeitsplatz
Czas pracy
Arbeitszeit
Warunki ramowe dotyczące organizacji czasu
pracy w Niemczech są uregulowane w ustawie o czasie pracy. Ustawa o czasie pracy
zasadniczo obowiązuje w odniesieniu do
wszystkich robotników i pracowników umysłowych i osób zatrudnionych w celu ich
kształcenia zawodowego. Ustawa rezygnuje
z określania ustawowych zaleceń dotyczących
organizacji czasu pracy w stopniu większym,
niż jest to wymagane w celu zagwarantowania ochrony zdrowia pracowników. Ustawa
reguluje w szczególności maksymalny
codzienny czas pracy, przerwy i minimalny
czas odpoczynku następujący po pracy oraz
zawiera zasadniczy zakaz zatrudniania
w niedziele i święta. W ramach tej ustawy
określany jest konkretny czas pracy w odniesieniu do zbiorowego układu pracy, porozumienia zakładowego wzgl. umowy o pracę.
Nadzór nad przestrzeganiem ustawy
o czasie pracy jest zadaniem urzędów ds.
ochrony pracy poszczególnych krajów związkowych (Urząd nadzoru nad działalnością
gospodarczą, urząd ds. ochrony pracy).
Die Rahmenbedingungen für die Gestaltung
der Arbeitszeit in Deutschland sind im Arbeitszeitgesetz geregelt. Das Arbeitszeitgesetz gilt grundsätzlich für alle Arbeiter und
Angestellten und die zu ihrer Berufsbildung
Beschäftigten. Das Gesetz verzichtet darauf,
weitergehende gesetzliche Vorgaben für die
Arbeitszeitgestaltung zu machen, als dies
für die Gewährleistung des Gesundheitsschutzes der Arbeitnehmer erforderlich ist.
Insbesondere regelt es die tägliche Höchstarbeitszeit, die Pausen und die Mindestruhezeit im Anschluss an die Arbeitszeit sowie
das grundsätzliche Verbot der Beschäftigung
an Sonn- und Feiertagen. Im Rahmen des
Gesetzes wird die konkret zu leistende Arbeitszeit per Tarifvertrag, Betriebsvereinbarung bzw. durch Arbeitsvertrag festgelegt.
Die Überwachung des Arbeitszeitgesetzes
ist Aufgabe der Arbeitsschutzbehörden der
Bundesländer (Gewerbeaufsichtsamt, Amt
für Arbeitsschutz).
Arbeitsschutz
Ochrona pracy
Ochrona pracy obejmuje wszystkie działania
gwarantujące wykluczenie odniesienia
obrażeń fizycznych i psychicznych w czasie
pracy przez osoby zatrudnione. Zaliczają się
do tego wszelkie konieczne prawne, organizacyjne, techniczne i medyczne działania
prewencyjne. Celem jest przede wszystkim
odparcie zagrożeń, szkód, uciążliwości
i obciążeń możliwych do uniknięcia. Do
ochrony pracy należy również organizacja
odpowiednich dla człowieka miejsc pracy,
przebiegów roboczych i środowiska pracy.
Der Arbeitsschutz umfasst alle Maßnahmen,
mit denen die körperliche und geistige Unversehrtheit der Beschäftigten bei der Arbeit
gewährleistet werden. Dazu zählen alle nötigen rechtlichen, organisatorischen, technischen und medizinischen Präventivmaßnahmen. Ziel ist in erster Linie die Abwehr von
Gefahren, Schäden, Belästigungen und vermeidbaren Belastungen. Die Gestaltung humaner Arbeitsplätze, Arbeitsabläufe und Arbeitsumgebungen gehört ebenfalls zum Arbeitsschutz.
Grundlegende Arbeitsschutzvorschriften enthält das Arbeitsschutzgesetz. Spezielle Ar-
122
W miejscu pracy
Am Arbeitsplatz
Podstawowe przepisy w zakresie ochrony
pracy zawarte są w ustawie o ochronie pracy.
W następujących ważnych ustawach i rozporządzeniach regulowane są specjalne dziedziny
ochrony pracy:
. Ustawa o lekarzach zakładowych,
inżynierach bezpieczeństwa i innych
specjalistach ds. bezpieczeństwa pracy
(ustawa o bezpieczeństwie pracy)
. Ustawa o bezpieczeństwie urządzeń
i produktów
. Rozporządzenie o bezpieczeństwie zakładu
. Rozporządzenie o substancjach niebezpiecznych
. Rozporządzenie o miejscach pracy.
Za dotrzymanie przepisów ochrony pracy
odpowiedzialny jest przede wszystkim pracodawca. Nadzór nad dotrzymaniem przepisów
ochrony pracy sprawują właściwe urzędy
krajów związkowych (w szczególności nadzór
nad działalnością gospodarczą). Branżowe
organizacje przedsiębiorstw działające jako
zakład ubezpieczeń w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków przy pracy posiadają
kompetencje do wydawania przepisów
w sprawie zapobiegania wypadkom, których
należy przestrzegać oprócz państwowych
przepisów ochrony pracy. Nadzór nad dotrzymaniem przepisów w sprawie zapobiegania
wypadków sprawują służby nadzoru tych
branżowych organizacji przedsiębiorstw.
Ochrona pracy dzieci i młodzieży
Ochrona pracy dla dzieci i młodzieży jest
jeszcze ważniejsza niż ochrona pracy dla
dorosłych. Dlatego też ustawa o ochronie
pracy młodzieży i rozporządzenie w sprawie
ochrony pracy dzieci chroni młodych ludzi
poniżej 18-go roku życia przed pracą, która
beitsschutzbereiche werden z.B. in folgenden wichtigen Gesetzen und Rechtsverordnungen geregelt:
· Gesetz über Betriebsärzte, Sicherheitsingenieure und andere Fachkräfte für Arbeitssicherheit (Arbeitssicherheitsgesetz)
· Geräte- und Produktsicherheitsgesetz
· Betriebssicherheitsverordnung
· Gefahrstoffverordnung
· Arbeitsstättenverordnung.
Für die Einhaltung der Arbeitsschutzvorschriften ist in erster Linie der Arbeitgeber
verantwortlich. Die zuständigen Länderbehörden (insbesondere die Gewerbeaufsicht)
überwachen die Einhaltung der Arbeitsschutzvorschriften. Die Berufsgenossenschaften sind als Träger der gesetzlichen
Unfallversicherung für den Erlass von Unfallverhütungsvorschriften, die neben den
staatlichen Arbeitsschutzvorschriften zu beachten sind, zuständig. Die Einhaltung der
Unfallverhütungsvorschriften wird von den
Aufsichtsdiensten der Berufsgenossenschaften überwacht.
Kinder- und Jugendarbeitsschutz
Arbeitsschutz für Kinder und Jugendliche ist
noch wichtiger als Arbeitsschutz für Erwachsene. Das Jugendarbeitsschutzgesetz und
die Kinderarbeitsschutzverordnung schützen
deshalb junge Menschen unter 18 Jahren vor
Arbeit, die zu früh beginnt, die zu lange
dauert, die zu schwer ist, die sie gefährdet
oder die für sie ungeeignet ist.
Bezrobocie i zabezpieczenie egzystencji
123
Arbeitslosigkeit und Existenzsicherung
rozpoczyna się zbyt wcześnie, która trwa zbyt Arbeitslosigkeit und Existenzsicherung
długo, która jest zbyt ciężka, która stanowi dla
nich zagrożenie lub jest dla nich niewłaściwa. Sollten Sie arbeitslos werden, erhalten Sie
Hilfe und Informationen bei der örtlichen
Agentur für Arbeit bzw. dem JobCenter. Das
JobCenter berät und unterstützt Sie bei der
Bezrobocie i zabezpieczenie egzystencji
Suche nach einer neuen Beschäftigung
W przypadku, gdyby dotknęło Państwa bezro- (siehe Kapitel „Arbeitsuche und –aufnahme“). Sie müssen sich persönlich bei der
bocie, pomoc i informacje uzyskacie Państwo
w lokalnej agencji pracy względnie w centrum örtlichen Agentur für Arbeit/JobCenter arbeitslos melden, sobald Sie von Ihrer Kündipracy. Centrum pracy (JobCenter) służy radą
gung erfahren. Andernfalls drohen Kürzuni wsparciem przy poszukiwaniach nowego
gen von Leistungen.
zatrudnienia (zob. rozdział »Poszukiwanie
i podjęcie pracy«). Musicie Państwo osobiście Möglicherweise besteht ein Anspruch auf
Arbeitslosengeld aus der Arbeitslosenversizarejestrować siebie jako osoby bezrobotne
cherung (siehe Kapitel „Arbeitslosenversiw lokalnej agencji pracy/centrum pracy jak
tylko dowiecie się Państwo o wypowiedzeniu. cherung“). Um Arbeitslosengeld beziehen zu
können, müssen Sie in den letzten drei JahW innym wypadku grożą Państwu ograniczeren vor der Arbeitslosmeldung mindestens
nia świadczeń.
zwölf Monate in einem versicherungspflichByć może przysługuje Państwu prawo do
tigen Arbeitsverhältnis beschäftigt gewesen
zasiłku dla bezrobotnych wynikające z ubezsein. Höhe und Dauer des Arbeitslosengelpieczenia od bezrobocia (zob. rozdział
des richten sich nach der Höhe Ihres vorhe»Ubezpieczenie na wypadek bezrobocia«).
rigen Einkommens und der Dauer Ihrer vorAby móc pobierać zasiłek dla bezrobotnych
herigen Beschäftigung. Wenn Sie keinen Ankonieczne jest, aby w ciągu ostatnich trzech
spruch auf Arbeitslosengeld haben oder der
lat przed zarejestrowaniem się jako bezAnspruch ausläuft, erhalten Arbeitssuchenrobotni przez przynajmniej dwanaście
de und Erwerbsfähige eine staatliche Exismiesięcy pozostawali Państwo w stosunku
tenzsicherung, das so genannte Arbeitslopracy objętym ubezpieczeniem. Wysokość
oraz okres otrzymywania zasiłku dla bezrobot- sengeld II (ALGII). Die pauschale Höhe dieser Grundsicherung ist zumeist deutlich nienych jest uzależniony od Państwa poprzeddriger als das Arbeitslosengeld. Auch das
niego dochodu i okresu Państwa poprzedArbeitslosengeld II wird beim örtlichen Jobniego zatrudnienia. W przypadku braku
Center beantragt. Wer aufgrund seines Aluprawnień do zasiłku dla bezrobotnych lub
wygaśnięcia uprawnienia, osoby poszukujące ters oder einer Behinderung erwerbsunfähig
pracy i zdolne do podjęcia działalności zarob- ist, erhält die so genannte Sozialhilfe. Diese
entspricht in etwa der Höhe des Arbeitslokowej otrzymują państwowe zabezpieczenie
sengeldes II.
egzystencji, tzw. zasiłek dla bezrobotnych II
(Arbeitslosengeld II (ALGII)). Zryczałtowana
wysokość tego podstawowego zabezpieczenia
egzystencji jest najczęściej znacznie niższa
niż zasiłek dla bezrobotnych. Wnioski o
Uwaga!
Pobieranie zasiłku dla bezrobotnych II
i pomocy społecznej może prowadzić
do problemów związanych z prawem
pobytu. Proszę odpowiednio wcześnie
zasięgnąć informacji!
Achtung!
Der Bezug von Arbeitslosengeld II und
Sozialhilfe kann zu aufenthaltsrechtlichen
Problemen führen. Informieren Sie sich
frühzeitig!
124
Ubezpieczenie społeczne
Dalsze informacje znajdują
się na stronach
www.bmgs.bund.de
Weitere Informationen finden sich unter:
www.bmgs.bund.de
www.gkv.info
Sozialversicherung
zasiłek dla bezrobotnych II składa się również
w lokalnym centrum pracy. Jeśli ktoś jest
niezdolny do podjęcia działalności zarobkowej
ze względu na wiek lub inwalidztwo, otrzymuje tzw. pomoc społeczną (Sozialhilfe). Jej
wysokość mniej więcej odpowiada wysokości
zasiłku dla bezrobotnych II.
Ubezpieczenie społeczne
Wszyscy pracobiorcy chronieni są dzięki
obowiązkowym ubezpieczeniom przed określonymi ryzykami, jak np. choroba czy
wypadek, bezrobocie, konieczność opieki,
inwalidztwo a także starość. Ubezpieczenie
społeczne gwarantuje zabezpieczenie
społeczne w naszym społeczeństwie. Ogólne
informacje na temat niemieckiego ubezpieczenia społecznego zawiera broszura »Zabezpieczenie społeczne w przeglądzie« (»Soziale
Sicherung im Überblick«) dostępna w wielu
językach. Broszura ta, oraz wiele innych informacji, jest dostępna na stronach internetowych Federalnego Ministerstwa Zdrowia
i Zabezpieczenia Społecznego pod adresem
www.bmgs.bund.de. Wszyscy pracobiorcy
objęci są ustawowym ubezpieczeniem obowiązkowym. Ubezpieczenie społeczne składa się
z pięciu filarów:
Sozialversicherung
Alle Arbeitnehmer sind durch Pflichtversicherungen gegen bestimmte Risiken, wie
Krankheit oder Unfall, Arbeitslosigkeit, Pflegebedürftigkeit, Invalidität und auch Alter
geschützt. Die Sozialversicherung garantiert
die soziale Sicherung in unserer Gesellschaft. Einen Überblick über die deutsche
Sozialversicherung bietet die Broschüre „Soziale Sicherung im Überblick“ in mehreren
Sprachen. Diese Broschüre und viele weitere
Informationen sind beim Bundesministerium für Gesundheit und Soziale Sicherung
und unter www.bmgs.bund.de erhältlich.
Alle Arbeitnehmer sind gesetzlich pflichtversichert. Die Sozialversicherung besteht aus
fünf Säulen:
Krankenversicherung
Krankenversicherung bietet finanziellen
Schutz bei Krankheit und Mutterschaft. Die
Leistungen gelten auch für Ehepartner und
Kinder des Versicherten, wenn diese keine
oder nur geringfügige eigene Einkünfte
haben. Die Versicherten können zwischen
verschiedenen Krankenkassen wählen: Allgemeine Ortskrankenkassen, Ersatzkassen,
Betriebskrankenkassen oder InnungskranUbezpieczenie zdrowotne
kenkassen. Die Krankenkassen unterscheiden sich geringfügig nach der Höhe der BeiUbezpieczenie zdrowotne zapewnia ochronę
finansową w przypadku choroby i macierzyńst- träge und der Leistungen. Der Grundumfang
wa. Świadczenia obejmują również małżonka i der Leistungen ist gesetzlich festgelegt.
Pflichtversichert sind alle Arbeitnehmer bis
dzieci osoby ubezpieczonej, jeśli nie posiadają żadnych dochodów lub uzyskują niewiel- zu einem bestimmten Einkommen. Ab
einem bestimmten höheren Einkommen ist
kie dochody. Osoby ubezpieczone mogą
die Mitgliedschaft der gesetzlichen Krankenwybierać pomiędzy różnymi kasami chorych:
kassen freiwillig, alternativ kann man sich
Allgemeine Ortskrankenkassen (Ogólne
privat versichern.
Lokalne Kasy Chorych), Ersatzkassen (Kasy
Chorych Prawa Publicznego), Betriebskranken-
Ubezpieczenie społeczne
Sozialversicherung
125
126
Ubezpieczenie społeczne
www.renteninfo-online.de
www.bfa.de
www.lva.de
Sozialversicherung
kassen (Zakładowe Kasy Chorych) czy
Innungskrankenkassen (Cechowe Kasy
Chorych). Kasy chorych w niewielkim stopniu
różnią się od siebie pod względem wysokości
składek i świadczeń. Podstawowy zakres
świadczeń jest określony ustawowo. Obowiązkowym ubezpieczeniem objęci są wszyscy
pracobiorcy uzyskujący dochód nie przekraczający pewnej określonej granicy. Od
określonego wyższego dochodu członkostwo
w ustawowej kasie chorych jest dobrowolne.
Alternatywę może stanowić ubezpieczenie
prywatne .
Rentenversicherung
Die Rentenversicherung ist die wichtigste
Säule für die Alterssicherung. Außer den Arbeitnehmern sind unter anderem auch Auszubildende und bestimmte Gruppen von
Selbstständigen versichert. Hauptaufgaben
der Rentenversicherung sind:
· die Zahlung von Renten an Versicherte
und Hinterbliebene (Witwen und Waisen)
· die Durchführung medizinischer und berufsfördernder Rehabilitationsmaßnahmen.
Für einen Anspruch auf Rente müssen bestimmte Voraussetzungen erfüllt sein. Die
versicherten Männer und Frauen müssen ein
Ubezpieczenie emerytalne jest najważbestimmtes Lebensalter erreicht (Altersgrenniejszym filarem zabezpieczenia starości.
ze), eine Mindestversicherungszeit (WartePoza pracobiorcami ubezpieczenie to
zeit) erfüllt und einen Rentenantrag gestellt
obejmuje również osoby uczące się zawodu
i określone grupy osób prowadzących własną haben. In der Regel wird die Rente ab dem
65. Lebensjahr bezogen, ein vorgezogener
działalność. Główne zadania ubezpieczenia
oder hinausgeschobener Rentenbeginn ist
emerytalnego to:
möglich. Über die Regelungen für Teilrenten,
. wypłata emerytur osobom ubezpieczonym
Renten wegen verminderter Erwerbsfähigi najbliższym krewnym osób zmarłych
keit und Renten wegen Todes (Witwen- und
(wdowy i sieroty)
Waisenrente) informiert das Bundesministe. realizacja działań medycznych oraz działań
rehabilitacyjnych wspierających przydatność rium für Gesundheit und Soziale Sicherung.
zawodową.
Aby uzyskać prawo do emerytury muszą być
Zusatzrente
spełnione określone warunki. Osoby ubezDie staatliche Rente, die auf dem Solidaripieczone muszą osiągnąć określony wiek
tätsprinzip beruht, sollte um eine freiwillige
(granica wiekowa), być ubezpieczone przez
zusätzliche Altersvorsorge ergänzt werden,
pewien minimalny okres (czas oczekiwania)
um den Lebensstandard im Alter zu sichern.
i złożyć wniosek emerytalny. Z reguły
Über staatliche Förderungen bei zusätzemeryturę pobiera się od 65-go roku życia,
lichen privaten oder betrieblichen Rentenmożliwe jest wcześniejsze lub późniejsze
versicherungen informieren zum Beispiel die
rozpoczęcie pobierania emerytury. Informacji
Verbraucherberatungen.
na temat regulacji dotyczących rent
częściowych, rent z powodu zmniejszonej
zdolności do pracy i rent z tytułu śmierci
(renty wdowie i sieroce) udziela Federalne
Ubezpieczenie emerytalne
Ubezpieczenie społeczne
127
Sozialversicherung
Ministerstwo Zdrowia i Zabezpieczenia
Społecznego.
Emerytura dodatkowa
Aby zabezpieczyć standard życia na starość,
państwowa emerytura bazująca na zasadzie
solidarności, powinna zostać uzupełniona
dobrowolnym dodatkowym zabezpieczeniem
starości. Informacji na temat wsparcia
państwowego przy dodatkowych prywatnych
lub zakładowych ubezpieczeniach emerytalnych udzielają na przykład ośrodki poradnictwa dla konsumentów.
Ubezpieczenie pielęgnacyjne
Ubezpieczenie pielęgnacyjne troszczy się
o zabezpieczenie społeczne na wypadek
konieczności opieki. Wpłacając składki osoba
ubezpieczona uzyskuje prawo do pomocy
finansowej w przypadku opieki ambulatoryjnej lub stacjonarnej.
Ubezpieczenie na wypadek bezrobocia
Ubezpieczenie na wypadek bezrobocia
oferuje pomoc materialną w przypadku utraty
pracy i prowadzi aktywną politykę rynku
pracy. Prawo do zasiłku dla bezrobotnych
posiada każdy, kto jest bezrobotny, zarejestrował się osobiście jako osoba bezrobotna i przez określony czas wpłacał
składki na ubezpieczenie na wypadek bezrobocia. Federalna Agencja Pracy kieruje
różnego rodzaju wsparcie i pośrednictwo
zarówno w stronę pracobiorców jak i pracodawców i usiłuje umieścić na rynku pracy
możliwie jak najwięcej osób poszukujących
pracy.
Pflegeversicherung
Die Pflegeversicherung sorgt für eine soziale
Absicherung im Fall der Pflegebedürftigkeit.
Durch die Beitragszahlungen hat der Versicherte einen Rechtsanspruch auf finanzielle
Hilfen bei ambulanter und stationärer
Pflege.
Arbeitslosenversicherung
Die Arbeitslosenversicherung bietet materielle Hilfe bei Arbeitslosigkeit und betreibt
eine aktive Arbeitsmarktpolitik. Anspruch
auf Arbeitslosengeld hat, wer arbeitslos ist,
sich persönlich arbeitslos gemeldet hat und
über einen bestimmten Zeitraum Beiträge in
die Arbeitslosenversicherung eingezahlt hat.
Die Bundesagentur für Arbeit wendet sich
mit verschiedenen Förderungs- und Vermittlungsleistungen sowohl an Arbeitnehmer als
auch an Arbeitgeber und versucht, möglichst viele Arbeitsuchende im Arbeitsmarkt
unterzubringen.
Unfallversicherung
Die Unfallversicherung mindert die finanziellen Folgen von Arbeitsunfällen oder Berufskrankheiten und bietet Vorsorgeleistungen
(Verhütung von Unfällen) und Rehabilitationsleistungen.
www.arbeitsagentur.de
128
Ubezpieczenie społeczne
Sozialversicherung
Ubezpieczenie wypadkowe
Ubezpieczenie wypadkowe łagodzi finansowe
skutki wypadków przy pracy lub chorób
zawodowych i oferuje świadczenia profilaktyczne (zapobieganie wypadkom) i rehabilitacyjne.
Internationale Sozialversicherung
Die deutschen Gesetze über die Sozialversicherung sehen vor, dass ihre Leistungen nur
innerhalb Deutschlands erbracht werden.
Möglicherweise gelten bestimmte Ansprüche auf Sozialversicherungsleistungen aber
auch im Ausland. Dies regeln internationale
und bilaterale SozialversicherungsabkomMiędzynarodowe ubezpieczenie społeczne
men. So gibt es innerhalb der Europäischen
Union eine Rechtsgrundlage, dass die soziaNiemieckie ustawy o ubezpieczeniu
len Leistungen auch in den Mitgliedstaaten
społecznym przewidują realizację swoich
gelten und zum Beispiel die nötige Krankenświadczeń wyłącznie na terenie Niemiec. Być
może pewne prawa do świadczeń ubezpiecze- versorgung für Versicherte und Familienangehörige sichergestellt ist. Sozialversichenia społecznego obowiązują również za
granicą. Jest to uregulowane międzynarodowy- rungsabkommen bestehen darüber hinaus
mit einer Reihe von europäischen Nicht-EUmi i bilateralnymi porozumieniami w sprawie
Staaten und mit Ländern außerhalb Euroubezpieczenia społecznego. W Unii Europas. Die Regelungen innerhalb der EU und
pejskiej istnieje podstawa prawna, dzięki
zum Teil auch mit weiteren Ländern sind
której świadczenia społeczne obowiązują
sehr umfassend. Am wichtigsten sind die
także w państwach członkowskich i np.
Leistungen bei Krankheit, bei Invalidität und
zapewniona jest konieczna opieka zdrowotna
im Alter sowie Leistungen an Hinterbliedla osób ubezpieczonych i członków ich
bene, Leistungen bei Arbeitsunfällen und
rodzin. Ponadto istnieją porozumienia
bei Berufskrankheit. Die internationalen
w sprawie ubezpieczenia społecznego
Regelungen gehen von zwei Voraussetzunz szeregiem europejskich państw spoza UE i
gen aus:
z krajami spoza Europy. Regulacje wewnątrz
· Die von ihnen erfassten Personen sind in
UE i po części także z innymi krajami są
ihren sozialen Rechten grundsätzlich
bardzo obszerne. Najważniejsze są świagleich gestellt.
dczenia na wypadek choroby, inwalidztwa
· Der Aufenthalt in dem einen Mitgliedsi starości oraz świadczenia dla pozostałych
oder Vertragsland ist dem Aufenthalt in
przy życiu krewnych osób zmarłych a także
dem anderen Mitglieds- oder Vertragsświadczenia przy wypadkach przy pracy i na
land grundsätzlich gleich gestellt.
wypadek choroby zawodowej. Międzynarodowe regulacje opierają się na dwóch założeniach:
. Osoby objęte tymi regulacjami zasadniczo
posiadają równe prawa społeczne.
. Pobyt w jednym państwie członkowskim lub
kraju objętym umową jest zasadniczo
równoważny z pobytem w innym państwie
członkowskim lub kraju objętym umową.
Zapłata, wynagrodzenie i dochód
Lohn, Gehalt und Einkommen
Zapłata, wynagrodzenie i dochód
Lohn, Gehalt und Einkommen
Istnieją różne określenia na pieniądze, które
pracobiorca otrzymuje za swoją pracę:
zarobek, dochód, pensja, wynagrodzenie
zapłata. W tym podręczniku posługujemy się
pojęciami »dochód« i »wynagrodzenie«.
W umowie o pracę z reguły uzgadnia się
dochód brutto, przy czym nie zawsze musi
być podana konkretna kwota, lecz może też
być zawarte odniesienie do odpowiedniej
grupy wynagrodzenia w zbiorowym układzie
pracy. Od dochodu brutto potrąca się podatki
i składki na ubezpieczenie społeczne, które
są odprowadzane bezpośrednio przez pracodawcę. Wypłacany jest więc dochód netto.
Dochód netto i brutto podany jest w »rozliczeniu wynagrodzenia«.
Für das Geld, das ein Arbeitnehmer für seine
Arbeit bezieht, gibt es verschiedene Bezeichnungen: Entgelt, Verdienst, Einkommen, Gehalt, Lohn. In diesem Handbuch
benutzen wir die Begriffe „Einkommen“ und
„Gehalt“. Im Arbeitsvertrag wird in der Regel
ein Brutto-Einkommen vereinbart, wobei
nicht immer ein konkreter Betrag genannt
werden muss, sondern es kann auch ein
Verweis auf eine entsprechende Gehaltsgruppe in einem Tarifvertrag erfolgen. Vom
Brutto-Einkommen werden Steuern und
Sozialabgaben abgezogen, die der Arbeitgeber direkt abführt. Ausgezahlt wird somit
das Netto-Einkommen. Brutto- und Nettoeinkommen sind in einer „Gehalts“-Abrechnung“ aufgeführt.
Składki na ubezpieczenie społeczne
Sozialabgaben
Prawo do ochrony ubezpieczeniowej na
wypadek choroby lub wypadku, bezrobocia,
starości, konieczności opieki i inwalidztwa
opiera się w ubezpieczeniu społecznym na
składkach ubezpieczeniowych opłacanych
przez pracobiorców i pracodawców i po części
na dotacjach federalnych. Składki, które
muszą być co miesiąc opłacane na ubezpieczenie na wypadek choroby, ubezpieczenie
na wypadek bezrobocia, ubezpieczenie
emerytalne i pielęgnacyjne, nazywa się
składkami na ubezpieczenie społeczne
(Sozialabgaben). Wysokość składek na
ubezpieczenie społeczne jest uzależniona od
dochodu. Składki te w połowie są opłacane
przez pracodawcę i w połowie przez
pracownika. Udział pracownika jest automatycznie potrącany z wynagrodzenia a
pracodawca musi przekazać te składki
ubezpieczycielom.
Der Anspruch auf Versicherungsschutz durch
Krankheit oder Unfall, Arbeitslosigkeit, Alter,
Pflegebedürftigkeit und Invalidität gründet
sich bei der Sozialversicherung aus der Zahlung von Arbeitnehmer- und ArbeitgeberVersicherungsbeiträgen und zum Teil aus
Bundeszuschüssen. Die Beiträge, die monatlich für die Krankenversicherung, die Arbeitslosenversicherung, die Rentenversicherung und die Pflegeversicherung bezahlt
werden müssen, nennt man Sozialabgaben.
Die Höhe der Sozialabgaben ist vom Einkommen abhängig, sie werden jeweils zur
Hälfte vom Arbeitgeber und Arbeitnehmer
bezahlt. Der Anteil des Arbeitnehmers wird
automatisch vom Gehalt abgezogen, der Arbeitgeber muss die Beiträge an die Versicherungen überweisen.
129
130
Podatki
Bliższe informacje na ten temat uzyskacie
Państwo w miejscowym urzędzie
skarbowym lub u doradcy podatkowego
oraz w Internecie pod adresem
www.finanzamt.de.
Na stronie
www.bundesfinanzministerium.de
Federalne Ministerstwo Finansów
udostępnia broszurę »Podatki od A do Z«
(»Steuern von A bis Z«).
Nähere Informationen erhalten Sie beim
örtlichen Finanzamt oder bei einem
Steuerberater sowie im Internet unter
www.finanzamt.de.
Das Bundesministerium für Finanzen
stellt unter
www.bundesfinanzministerium.de
die Broschüre „Steuern von A bis Z“
bereit.
Steuern
Podatek dochodowy
Einkommens- und Lohnsteuer
Opodatkowaniu podlega wynagrodzenie
brutto. Stawka podatku zależy od wysokości
wynagrodzenia (podatek progresywny). Poza
tym w zależności od stanu cywilnego
podatnik jest klasyfikowany do jednej
z sześciu tzw. »klas podatkowych« (»Steuerklassen«) (I-VI). Klasa podatkowa zależy m.in.
od tego, czy podatnik jest stanu wolnego, czy
zawarł małżeństwo, czy ma dzieci czy jest
»drugą osobą zarabiającą« (»ZweitVerdiener«). Pewne połączenia klas podatkowych mogą być sensowne w szczególności
wówczas, gdy w jednym gospodarstwie
domowym oboje małżonkowie posiadają
dochód podlegający opodatkowaniu. Dane
dotyczące klasy podatkowej i dzieci są naniesione na karcie podatkowej, którą
otrzymuje się od administracji miejskiej.
Karta podatkowa jest przechowywana u
pracodawcy, który wpisuje do niej Państwa
wynagrodzenie oraz inne dane. Podatki są co
miesiąc automatycznie potrącane od
wynagrodzenia brutto. Wraz z zeznaniem
podatkowym (»Lohnsteuerjahresausgleich«)
(»roczne wyrównanie podatku dochodowego«) co roku trzeba przedłożyć w urzędzie
skarbowym kartę podatkową za poprzedni
rok. Przy rocznym wyrównaniu podatku
dochodowego rozlicza się wszystkie dochody
uzyskane w poprzednim roku (np. również
odsetki i wpływy z najmu) oraz zapłacone
podatki. Poza tym istnieją kwoty wolne tzw.
»Freibeträge« oraz wiele możliwości odliczania wydatków od podatku. Dlatego też
w niektórych przypadkach przy rocznym rozliczeniu podatku otrzymuje się zwrot pieniędzy
z urzędu skarbowego.
Niemiecki system podatkowy jest skomplikowany, lecz w niektórych sytuacjach warto
zasięgnąć informacji w stowarzyszeniu
Versteuert wird das Brutto-Gehalt. Der Steuersatz hängt von der Höhe des Gehaltes ab
(Progressivsteuer). Außerdem erfolgt je nach
Familienstand eine Einstufung in eine von
sechs so genannten „Steuerklassen“ (I–VI).
Die Steuerklasse richtet sich unter anderem
danach, ob man ledig oder verheiratet ist,
Kinder hat oder „Zweit-Verdiener“ ist. Insbesondere wenn in einem Haushalt beide Ehepartner über steuerpflichtiges Einkommen
verfügen, können bestimmte Kombinationen
von Steuerklassen sinnvoll sein. Angaben
zur Steuerklasse und zu Kindern sind auf
der Lohnsteuerkarte eingetragen, die man
von der Stadtverwaltung erhält.
Die Lohnsteuerkarte wird beim Arbeitgeber
hinterlegt, der Ihr Gehalt und weitere Angaben dort einträgt. Die Steuern werden automatisch jeden Monat vom Brutto-Gehalt abgezogen. Mit der Einkommenssteuererklärung („Lohnsteuerjahresausgleich“) muss
jedes Jahr die Steuerkarte des Vorjahres
beim Finanzamt vorgelegt werden. Beim
Lohnsteuerjahresausgleich werden sämtliche Einkommen, die man im Vorjahr hatte
(z.B. auch Zinsen und Mieteinahmen) mit
den gezahlten Steuern verrechnet. Außerdem gibt es so genannte „Freibeträge“ und
viele Möglichkeiten, Ausgaben von der Steuer „abzusetzen“. In manchen Fällen bekommt man deswegen beim Lohnsteuerjahresausgleich vom Finanzamt Geld zurück.
Das deutsche Steuersystem ist kompliziert,
aber es kann sich lohnen, sich bei einem
Lohnsteuerverein oder einem Steuerberater
zu informieren. Auch die Finanzämter sind
zu Auskünften verpflichtet.
Podatki
131
Steuern
wykonującym roczne rozliczenie podatku
dochodowego lub u doradcy podatkowego.
Również urzędy skarbowe są zobowiązane do
udzielania informacji.
Podatek kościelny
Jeśli ktoś należy do Kościoła katolickiego lub
ewangelickiego, płaci w Niemczech podatek
kościelny. Członkowie gmin żydowskich płacą
żydowski podatek wyznaniowy, będący
odpowiednikiem podatku kościelnego. Nie
pobiera się podatków na rzecz innych
wspólnot religijnych.
Kirchensteuer
Wer Mitglied der Katholischen oder Evangelischen Kirche ist, zahlt in Deutschland Kirchensteuer. Jüdische Gemeindemitglieder
zahlen die jüdische Kultussteuer, die der
Kirchensteuer entspricht. Für andere Religionsgemeinschaften wird keine Steuer erhoben.
132
Nauka niemieckiego
Deutsch lernen
Nauka niemieckiego
Deutsch lernen
Znajomość niemieckiego jest pomocna na co
dzień oraz w życiu zawodowym. W Niemczech
znane jest powiedzenie »Deutsche Sprache,
schwere Sprache«, co oznacza, że niemiecki
jest trudnym językiem. Dlatego: Nie wolno się
poddawać! Osobom, które nie mówią jeszcze
po niemiecku, na początku pomocny będzie
na co dzień mały słownik zawierający ważne
słówka i zwroty. W prawie wszystkich księgarniach dostępne są obszerne słowniki i
podręczniki, po części z kasetami i płytami
CD. A kto nie chce się uczyć samodzielnie
tylko pod fachową opieką lektora, powinien
zapisać się na kurs językowy.
Deutschkenntnisse helfen in Beruf und Alltag. Doch der Volksmund sagt: „Deutsche
Sprache, schwere Sprache.“ Daher: Nur
nicht aufgeben! Für die, die noch kein
Deutsch sprechen, hilft anfangs ein kleines
Wörterbuch mit wichtigen Wörtern und
Sätzen für den Alltag. Ausführliche Wörterbücher und Lehrbücher, zum Teil mit Kassetten und CDs, gibt es in fast allen Buchhandlungen. Wer unter fachlicher Anleitung und
nicht alleine lernen will, sollte einen Sprachkurs besuchen.
134
Nauka niemieckiego
Deutsch lernen
Kursy integracyjne
Integrationskurse
Od 1 stycznia 2005 roku pewne grupy nowych
imigrantów mają prawo do kursu integracyjnego finansowanego ze środków
publicznych. Kurs integracyjny obejmuje 600
godzin kursu niemieckiego i kurs orientacyjny, w czasie którego poznaje się
podstawowe informacje na temat niemiekkiego porządku prawnego, kultury i historii.
Prawo do takiego kursu integracyjnego
przysługuje cudzoziemcom spoza państw UE,
którzy przebywają w Niemczech na stałe, jeśli
po raz pierwszy otrzymują zezwolenie na
pobyt w celach zarobkowych (podjęcie pracy,
samodzielna działalność), w celu dołączenia
do rodziny (małżonkowie, członkowie rodzin),
ze względów humanitarnych (osoby uprawnione do azylu wg artykułu 16a Ustawy
Zasadniczej, osoby uznane za uchodźców wg
Genewskiej Konwencji dotyczącej uchodźców)
lub jeśli otrzymują pozwolenie na osiedlenie.
Prawo to przysługuje na 2 lata po wjeździe do
Niemiec, względnie 2 lata po uzyskaniu tytułu
pobytu. Prawo takie przysługuje również
wysiedleńcom oraz ich małżonkom.
Ab dem 1. Januar 2005 haben bestimmte
Gruppen neu einwandernder Ausländer
einen Rechtsanspruch auf einen öffentlich
geförderten Integrationskurs. Der Integrationskurs umfasst einen 600stündigen
Deutschkurs und einen Orientierungskurs,
in dem Grundkenntnisse über die deutsche
Rechtsordnung, die Kultur und die Geschichte vermittelt werden.
Einen Anspruch auf einen solchen Integrationskurs haben Ausländer aus Nicht-EUStaaten, die sich dauerhaft im Bundesgebiet
aufhalten, wenn sie erstmals eine Aufenthaltserlaubnis zu Erwerbszwecken (Arbeitsaufnahme, Selbstständige), zum Zwecke
des Familiennachzuges (Ehegatten, Familienangehörige), aus humanitären Gründen
(nach Artikel 16a des Grundgesetzes anerkannte Asylberechtigte, nach der Genfer
Flüchtlingskonvention anerkannte Flüchtlinge) oder eine Niederlassungserlaubnis erhalten. Der Anspruch gilt für zwei Jahre nach
der Einreise bzw. zwei Jahre nach der Erteilung des Aufenthaltstitels. Auch Spätaussiedler sowie deren Ehegatten sind anspruchsberechtigt.
Prawo to nie przysługuje, jeśli Państwa pobyt
jest tylko tymczasowy lub jeśli znacie już
Państwo niemiecki w stopniu zaawansowanym. Prawo to nie przysługuje również
dzieciom i młodzieży uczęszczającej do
szkoły. To samo dotyczy obywateli UE. Mogą
oni jednak uczestniczyć w tych kursach, jeśli
są jeszcze wolne miejsca. Ponieważ jednak
obywatele UE nie mogą być traktowani gorzej
niż obywatele państw trzecich, prawdopodobnie żaden obywatel UE nie zostanie
odrzucony. Gdyby się jednak tak zdarzyło,
możecie Państwo zasięgnąć porady prawnej.
Kein Anspruch besteht, wenn Ihr Aufenthalt
nur vorübergehend ist oder Sie bereits über
fortgeschrittene Kenntnisse der deutschen
Sprache verfügen. Auch Kinder und Jugendliche, die zur Schule gehen, haben keinen
festen Anspruch. Gleiches gilt für EU-Bürger.
Diese können jedoch dann teilnehmen,
wenn noch Plätze frei sind. Da Unionsbürger
jedoch nicht schlechter als Drittstaater behandelt werden dürfen, wird voraussichtlich
kein Unionsbürger abgewiesen werden. Falls
dies doch geschieht, können Sie sich rechtlich beraten lassen.
Nauka niemieckiego
135
Deutsch lernen
W kursie muszą uczestniczyć osoby, które nie
potrafią w prosty sposób porozumiewać się w
języku niemieckim oraz osoby zobowiązane
do tego przez urząd ds. cudzoziemców.
Tego, czy możecie lub nawet powinniście
Państwo uczęszczać na kurs integracyjny,
dowiecie się Państwo w urzędzie ds. cudzoziemców. Tam otrzymacie Państwo również
dokument uprawniający do uczestnictwa
w kursie i listę ośrodków prowadzących kursy
posiadających w swoim programie
odpowiednie kursy. Po zakończeniu kursu
trzeba przystąpić do egzaminu. Jeśli zdacie
Państwo ten test, to możecie Państwo liczyć
np. na szybsze nadanie obywatelstwa.
Uwaga! Jeśli nie uczęszczacie Państwo na
kursy integracyjne, mimo że zostaliście
Państwo do tego zobowiązani przez urząd ds.
cudzoziemców, to może to zostać uwzględnione przy przedłużaniu zezwolenia na pobyt!
W przypadku pobierania pomocy społecznej
lub zasiłku dla bezrobotnych II, możliwe jest
nawet zmniejszenie świadczeń.
Koszty kursu integracyjnego pokrywa
państwo. Jednakże w zależności od sytuacji
materialnej, uczestnik kursu może partycypować w kosztach kursu. Dla wysiedleńców oraz
ich małżonków uczestnictwo w kursie integracyjnym jest bezpłatne.
Wer sich nicht auf einfache Art und Weise in
deutscher Sprache verständigen kann oder
von der Ausländerbehörde dazu aufgefordert wird, muss an dem Integrationskurs
teilnehmen.
Ob Sie einen Integrationskurs besuchen
können oder sogar müssen, erfahren Sie bei
Ihrer Ausländerbehörde. Dort erhalten Sie
auch einen Berechtigungsschein zur Kursteilnahme und eine Liste mit den Sprachkursanbietern, die geeignete Kurse im Programm haben. Am Ende des Kurses muss
eine Prüfung abgelegt werden. Wenn Sie
diesen Test erfolgreich bestehen, können
Sie z.B. schneller eingebürgert werden.
Achtung! Wenn Sie nicht an den Integrationskursen teilnehmen, obwohl die Ausländerbehörde Sie dazu verpflichtet hat, kann
dies bei der Verlängerung Ihrer Aufenthaltserlaubnis berücksichtigt werden! Falls Sie
Sozialhilfe oder Arbeitslosengeld II beziehen, drohen möglicherweise Leistungskürzungen.
Die Kosten für den Integrationskurs werden
von der öffentlichen Hand übernommen.
Allerdings kann ein Teilnehmer je nach seinen wirtschaftlichen Verhältnissen an den
Kosten beteiligt werden. Für Spätaussiedler
sowie deren Ehegatten ist die Teilnahme an
einem Integrationskurs kostenlos.
Blizsze informacje pod adresem
www.bamf.de
lub numerem telefonu 0911 – 943 63 90.
136
Nauka niemieckiego
Kursy niemieckiego online znajdziecie
Państwo np. pod adresem
www.redaktion-d.de
lub
www.vhs-kampus.de.
Online Deutschkurse finden Sie etwa
unter
www.redaktion-d.de oder
www.vhs-kampus.de.
Deutsch lernen
Kursy językowe
Sprachkurse
Nawet jeśli nie uczęszczacie Państwo na kurs
integracyjny, możecie Państwo oczywiście
poprawiać swoją znajomość niemieckiego
wybierając odpowiedni kurs z wielu ofert.
Tego, gdzie odbywają się kursy, można
dowiedzieć się m.in. w ośrodkach poradnictwa organizacji charytatywnych, w ratuszu
lub na uniwersytetach. W wielu miastach
kursy językowe prowadzone są także w
ośrodkach kształcenia dla dorosłych tzw.
»Volkshochschule«. Być może w pobliżu
znajduje się również międzynarodowe
centrum kultury oferujące lekcje niemieckiego. Komercyjne szkoły językowe oferujące
kursy języków obcych można znaleźć na
»Żółtych Stronach« (Gelbe Seiten) książki
telefonicznej pod hasłem »Sprachschulen«
lub w Internecie.
Inna możliwość to tzw. »kursy tandemowe«
(Tandem-Kurse). Tandem to właściwie rower
dla dwóch osób. W czasie kursu tandemowego nie uczymy się jednak jeździć na
rowerze, lecz spotykamy się z niemieckim
native speaker’em, który naucza języka
niemieckiego. Ten partner z kursu tandemowego wprowadza nas w zagadnienia
własnego języka ojczystego. W większych
miastach istnieją agencje pośredniczące
w wyszukiwaniu partnerów do kursów tandemowych. Partnera do kursu tandemowego
można znaleźć również samemu nadając
ogłoszenie drobne w gazecie lokalnej.
Koszty za lekcje różnią się w zależności od
ośrodków oferujących kursy, lecz nie zawsze
świadczą one o jakości danej oferty. Przy
wyborze kursu powinno się zatem zwracać
uwagę na to, ile godzin lekcyjnych zawiera
oferta i ile osób uczestniczy w kursie.
W przypadku mniejszej liczby kursantów
nauka może być bardziej intensywna
Auch wenn Sie keinen Integrationskurs besuchen, können Sie ihre Deutschkenntnisse
natürlich verbessern und unter verschiedenen Sprachkursangeboten wählen. Wo
Sprachkurse angeboten werden, kann man
z.B. bei Beratungsstellen der Wohlfahrtsverbände, im Rathaus oder in Universitäten erfragen. In vielen Städten gibt es Sprachkurse an der „Volkshochschule“. Vielleicht ist
auch ein Internationales Kulturzentrum in
der Nähe, welches Deutsch-Unterricht anbietet. Kommerzielle Sprachschulen, die
Sprachkurse anbieten, findet man in den
„Gelben Seiten“ unter „Sprachschulen“ oder
im Internet.
Eine weitere Möglichkeit sind so genannte
„Tandem-Kurse“. Ein Tandem ist eigentlich
ein Fahrrad für zwei Personen. Beim Tandem-Sprachkurs lernt man aber nicht Radfahren, sondern trifft sich mit einem deutschen Muttersprachler, der die deutsche
Sprache unterrichtet. Der Tandem-Partner
führt dafür in die eigene Muttersprache ein.
In größeren Städten gibt es Agenturen, die
Tandem-Partner vermitteln. Mit einer Kleinanzeige in der Lokalzeitung kann man seinen Tandem-Partner auch selber suchen.
Die von Anbieter zu Anbieter unterschiedlich
hohen Kosten für den Unterricht sind nicht
unbedingt ein Nachweis für die Qualität des
Angebotes. Bei der Auswahl sollte man darauf achten, wie viele Unterrichtsstunden angeboten werden und wie viele Teilnehmer an
einem Kurs teilnehmen. Der Unterricht kann
eventuell intensiver und erfolgreicher sein,
wenn die Teilnehmerzahl klein ist. Auch
kommerzielle Sprachschulen bieten
Deutschkurse an. Günstiger sind zumeist
die Kurse der Volkshochschulen und anderer gemeinnütziger Träger.
Kształcenie i podnoszenie kwalifikacji
137
Aus- und Weiterbildung
i skuteczniejsza. Również komercyjne szkoły
językowe oferują kursy niemieckiego.
Bardziej korzystne są najczęściej kursy
organizowane przez ośrodki kształcenia dla
dorosłych oraz kursy innych instytucji
użyteczności publicznej.
Aus- und Weiterbildung
In Deutschland gibt es eine große Zahl von
Ausbildungs- und Weiterbildungsmöglichkeiten für Erwachsene. Ausbildungen können in Betrieben, an Fachschulen, Fachhochschulen oder Universitäten absolviert
werden.
Kształcenie i podnoszenie kwalifikacji
W Niemczech istnieje wiele możliwości
kształcenia oraz podnoszenia kwalifikacji dla
dorosłych. Wykształcenie można zdobywać w
zakładach, szkołach zawodowych, wyższych
szkołach zawodowych lub na uniwersytetach.
Uniwersytety
Osoby chcące studiować w Niemczech muszą
spełniać zarówno warunki przyjęcia na
uniwersytety jak i na poszczególne kierunki
studiów. Informacje na temat warunków
przyjęć, uznawania dyplomów i stopnia
znajomości języka wymaganego do przyjęcia
uzyskacie Państwo za pośrednictwem
Niemieckiej Akademickiej Służby Wymiany
(Deutscher Akademischer Austauschdienst)
(www.daad.de), ośrodka rekrutacji ds. kandydatur międzynarodowych (Assist e.V)
(www.uni-assist.de) i Instytutu Goethego
(Goethe Institut) (www.goethe.de).
Universitäten
Wer in Deutschland studieren möchte, muss
sowohl die Zulassungsbedingungen für die
Universitäten wie auch für die einzelnen
Studienfächer erfüllen. Informationen über
die Zulassungsbedingungen, die Anerkennung von Abschlüssen und über zulassungsrelevante Sprachkenntnisse etc. erhalten Sie
über den Deutschen Akademischen Austauschdienst (www.daad.de), die Arbeitsund Zulassungsstelle für internationale Studienbewerbungen (Assist) e.V. (www.uni-assist.de) und das Goethe Institut (www.goethe.de).
German Academic Exchange Service
Deutscher Akademischer Auslandsdienst
www.daad.de
Application Services for International Students
Arbeits- und Zulassungsstelle für internationale Studienbewerbungen (Assist) e.V.
www.uni-assist.de
Goethe Institut
www.goethe.de
138
Kształcenie i podnoszenie kwalifikacji
Aus- und Weiterbildung
Kształcenie dorosłych
Adult education centres
Volkshochschulen
www.vhs.de
Ośrodki kształcenia dla dorosłych (Volkshochschulen) (www.vhs.de) posiadają szeroką
ofertę w zakresie kształcenia ogólnego,
kulturalnego i podnoszenia kwalifikacji
zawodowych. Są to gminne centra doskonalenia zawodowego i są otwarte dla wszystkich.
Jeśli chcielibyście Państwo uzupełnić
wykształcenie, zdobyć kwalifikacje zawodowe
lub przekwalifikować się, możecie Państwo
skorzystać z prywatnych instytutów lub
komercyjnych ośrodków doskonalenia
zawodowego. W kształceniu dorosłych bardzo
aktywnie działają również ośrodki zakładowe
lub kościelne. Ponadto istnieje możliwość
uczestnictwa w tzw. towarzyszących zawodowych kursach wieczorowych lub zaocznych.
Kursy zaoczne są niezależne od czasu i
miejsca. Do samodzielnej nauki włączają one
również klasyczne skrypty korespondencyjne
oraz w coraz większym stopniu nowe formy
»e-learning«.
Erwachsenenbildung
Volkshochschulen (www.vhs.de) bieten ein
umfangreiches Angebot allgemeiner, kultureller und berufsbezogener Weiterbildung
an. Sie sind Weiterbildungszentren der Gemeinden und stehen jedem offen.
Wenn Sie einen Schulabschluss nachholen
möchten, eine berufliche Qualifikation anstreben oder eine berufliche Umschulung für
Sie sinnvoll ist, bieten sich private Institute
oder kommerzielle Weiterbildungseinrichtungen an. Aber auch betriebliche oder
kirchliche Einrichtungen sind in der Erwachsenenbildung sehr aktiv. Des Weiteren besteht die Möglichkeit, so genannte berufsbegleitende Abend- oder Fernstudiengänge
zu belegen. Fernlehrgänge sind zeit- und
ortsunabhängig, sie beziehen dabei die
klassischen „Lehrbriefe“ und zunehmend
neue Formen des „e-learning“ zum angeleiteten Selbststudium mit ein.
Bildungsurlaub
Urlop szkoleniowy
W prawie wszystkich krajach związkowych
pracownikom przysługuje prawo do urlopu
szkoleniowego, tzn. zwolnienia z pracy w celu
podnoszenia kwalifikacji. Tylko w BadeniiWirtembergii, Bawarii, Saksonii i Turyngii nie
ma ustaw w sprawie zwolnienia z pracy w celu
podnoszenia kwalifikacji. Kwestia tego uprawnienia, jak i czas trwania urlopu szkoleniowego w celu dalszego kształcenia
politycznego, zawodowego lub kulturalnego
jest różnie uregulowana w poszczególnych
krajach związkowych. Dokładniejsze informacje można uzyskać w radzie zakładowej,
względnie radzie personalnej, w związkach
zawodowych lub też pod adresem
www.bildungsurlaub.de.
In fast allen Bundesländern haben Arbeitnehmer und Arbeitnehmerinnen einen Anspruch auf Bildungsurlaub, d. h. eine Freistellung von der Arbeit zur Weiterbildung.
Nur in den Ländern Baden-Württemberg,
Bayern, Sachsen und Thüringen gibt es
keine Bildungsfreistellungsgesetze. Die Anspruchsberechtigung, aber auch die Dauer
des Bildungsurlaubs für politische, berufliche oder kulturelle Weiterbildung ist in den
Ländern unterschiedlich geregelt. Genauere
Informationen erhalten Sie bei Ihrem Betriebs- bzw. Personalrat, bei den Gewerkschaften oder aber unter www.bildungsurlaub.de.
Zasady dobrego tonu
139
Umgangsformen
Powitanie i pożegnanie
Begrüßung und Verabschiedung
»Guten Morgen« – to powszechna forma
powitania stosowana najpóźniej do godz. 12
w południe.
„Guten Morgen“ – ist die übliche Grußformel bis spätestens zwölf Uhr am Mittag.
»Guten Tag« – to powitanie używane od ok.
godz. 12 w południe do wieczora.
»Guten Abend« – mówimy od ok. godz. 18.
Wiele osób wita się również mówiąc »Hallo«.
»Auf Wiedersehen« – mówimy przy
pożegnaniu. Forma skrócona to »Wiedersehęn«.
Można też żegnać się używając włoskiego
»Ciao«, »Tschüs«, »Tschö« lub »Tschüssi.
„Guten Tag“ – von ungefähr zwölf Uhr mittags bis zum Abend.
„Guten Abend“ – ab ungefähr 18 Uhr.
Viele begrüßen sich auch mit „Hallo“.
„Auf Wiedersehen“ – bei der Verabschiedung. Die Kurzform ist „Wiederseh´n“
Man kann sich auch mit dem italienischen
„Ciao“, mit „Tschüs“, „Tschö“ oder „Tschüssi“ verabschieden.
»Hallo«, »Tschau«, »Tschüs«, »Tschö« oraz
»Tschüssi« to formy nieoficjalne. W Bawarii,
Badenii-Wirtembergii i w częściach
Palatynatu o każdej porze dnia na powitanie
mówi się »Grüß Gott« i »Servus«, na
pożegnaie zaś »Pfiat di Gott« lub »Ade«.
W pólnocnych Niemczech na wybrzeżu Fryzji
Wschodniej i Północnej na powitanie używa
się »Moin« lub »Moin, Moin«.
„Hallo“, „Tschau“, „Tschüs“, „Tschö“ und
„Tschüssi“ sind weniger förmliche Grußformeln. Zur Begrüßung sagt man in Bayern,
Baden-Württemberg und Teilen der Pfalz zu
jeder Tageszeit „Grüß Gott“ und „Servus“,
zur Verabschiedung „Pfiat di Gott“ oder
„Ade“. In Norddeutschland, in den Küstenregionen Ost- und Nordfrieslands grüßt man
sich zum Beispiel „Moin“ oder „Moin,
Moin“.
»Gute Nacht«: tak brzmi pożegnanie przed
pójściem spać.
„Gute Nacht“: So lautet die Verabschiedung
vor dem Schlafen gehen.
»Mahlzeit« mówią do siebie koledzy w pracy,
kiedy spotykają się w porze obiadowej. Za
pomocą tego wyrażenia witają się i życzą
drugiej osobie smacznego obiadu.
„Mahlzeit“ sagen sich Arbeitskollegen,
wenn sie sich um die Mittagszeit begegnen.
Mit diesem Ausdruck verbinden sie das
Grüßen mit dem Wunsch, dass der andere
eine gute Mahlzeit genießen möge.
140
Zasady dobrego tonu
Umgangsformen
Per »ty« i per »pan, pani«
Powszechny sposób zwracania się do innych
osób używany publicznie oraz w miejscu
pracy to formalne »pan, pani«. Nawet jeśli
sąsiedzi i koledzy z pracy znają się już długo,
często pozostają ze sobą na »pan, pani«. Per
»ty« mówi się tylko w kręgu przyjaciół lub
wśród bliższych znajomych i kolegów. Per
»ty« mówi się także do dzieci do ok. 16-go
roku życia. Również uczniowie i studenci
zwracają się do siebie per »ty«. Obowiązuje
ogólna zasada, że zawsze starsza osoba
proponuje osobie młodszej przejście »na ty«.
Jednak w życiu zawodowym przejście »na ty«
proponuje pracownikom przełożony.
»Proszę« i »dziękuję«
Przy wyrażaniu życzenia lub pytania
przeważnie używa się słowa »proszę« –
»bitte«: »Können Sie mir bitte sagen, wie
spät es ist?«, »Kann ich bitte die Zeitung
haben?«. Słowo to sygnalizuje życzliwość
i uprzejmość. Także podając coś, mówi się
ogólnie: »Bitte sehr« lub »Bitte schön«.
W odpowiedzi można zazwyczaj usłyszeć
»Danke schön«, »Danke sehr« lub »Vielen
Dank«. Kiedy proponuje się nam coś do picia,
to zwykłe »dziękuję« »Danke« oznacza tyle co
»nie, dziękuję« »Nein, danke«. Kiedy mamy
ochotę na jeszcze, mówimy »tak, proszę« »Ja,
bitte« lub »tak, chętnie« »Ja, gern«.
„Du“ und „Sie“
Die übliche persönliche Anrede ist das förmliche „Sie“, das allgemein in der Öffentlichkeit und am Arbeitsplatz benutzt wird. Auch
wenn sich Nachbarn und Arbeitskollegen
schon lange kennen, bleiben sie oft beim
„Sie“.
„Du“ wird nur im Freundeskreis oder unter
näheren Bekannten und Kollegen benutzt.
Auch Kinder bis ungefähr 16 Jahre werden
mit „Du“ angeredet.
Ebenso „duzen“ sich Schüler und Studenten
untereinander. Im Allgemeinen gilt die
Regel, dass der jeweils Ältere dem Jüngeren
das „Du“ anbietet. Im Arbeitsleben bietet jedoch der Vorgesetzte seinen Mitarbeitern
das „Du“ an.
„Bitte“ und „Danke“
Bei einem Wunsch oder einer Frage wird
meistens das Wort „bitte“ verwendet: „Können Sie mir bitte sagen, wie spät es ist?“,
„Kann ich bitte die Zeitung haben?“. Das
Wort signalisiert Freundlichkeit und Höflichkeit. Auch wenn man etwas überreicht, sagt
man im Allgemeinen: „Bitte sehr“ oder
„Bitte schön“.
„Danke schön“ oder „Danke sehr“ oder
„Vielen Dank“ ist dann die übliche Antwort.
Wenn einem zum Beispiel noch etwas zu
trinken angeboten wird, heißt ein einfaches
„Danke“ soviel wie „Nein, Danke“. Man sagt
„Ja, bitte“ oder „Ja, gern“, wenn man noch
etwas möchte.
Zasady dobrego tonu
141
Umgangsformen
Punktualność
Pünktlichkeit
Podobno Niemcy dużą wagę przykładają do
punktualności. Oczywiście audycje w radiu
lub w telewizji zaczynają się dokładnie o tej
godzinie, na którą są zapowiedziane.
W większości przypadków tak samo wygląda
sprawa odjazdu pociągów i autobusów. Lecz
również w Niemczech nie zawsze udaje się
być punktualnym.
Die Deutschen legen auf Pünktlichkeit angeblich großen Wert. Natürlich beginnen die
Sendungen im Radio oder im Fernsehen
exakt um die Uhrzeit, zu der sie angekündigt sind. Genauso ist das in den meisten
Fällen mit den Abfahrtszeiten von Bahnen
und Bussen. Aber auch in Deutschland
klappt es nicht immer mit der Pünktlichkeit.
Umawianie się
Verabredungen
»Pójdziemy dziś wieczorem na piwo?« (Gehen
wir heute Abend ein Bier trinken?) lub
»Pójdziemy na kawę?« (Gehen wir einen Kaffe
trinken?): Często umawiamy się za pomocą
tych form. Uprzejmość wymaga, aby na
spotkania w czasie wolnym przychodzić
punktualnie.
„Gehen wir heute Abend ein Bier trinken?“
oder „Gehen wir einen Kaffee trinken?“:
Verabredungen werden oft mit dieser Umschreibung gemacht. Verabredungen in der
Freizeit sollten aus Höflichkeit pünktlich
wahrgenommen werden.
Zakupy
Einkaufen
Zakupy
Einkaufen
W Niemczech istnieją ustawowe czasy
otwarcia sklepów. Większość sklepów jest
otwierana od poniedziałku do soboty rano
pomiędzy godz. 7.00 i 10.00. Niektóre
piekarnie i kioski z gazetami są otwierane już
o godz. 6.00. W centrach miast większość
sklepów otwarta jest w ciągu dnia bez
przerwy tzn. że nie robią przerwy obiadowej.
Od poniedziałku do piątku sklepy z reguły są
otwarte do godz. 18.00 lub 20.00. W sobotę
sklepy mogą być otwarte do godz. 20.00.
W niedzielę większość sklepów jest
zamknięta. Wyjątkiem są piekarnie, które
często otwarte są rano również w te dni. Po
południu otwarte są także kawiarnie
i cukiernie. Wiele stacji benzynowych jest
otwartych bardzo długo, niektóre nawet przez
całą dobę. Ponieważ oprócz paliw stacje
benzynowe często sprzedają żywność, gazety
i inne artykuły codziennego użytku, istnieje
możliwość zrobienia zakupów jeszcze po
oficjalnym zamknięciu sklepów.
Die Geschäfte in Deutschland sind an gesetzliche „Öffnungszeiten“ gebunden. Die
meisten Geschäfte öffnen von Montags bis
Samstags morgens zwischen sieben Uhr
und zehn Uhr. Manche Bäckereien und Zeitungsläden öffnen bereits um sechs Uhr. In
den Innenstädten hat die Mehrzahl der Geschäfte „durchgehend“ geöffnet, das heißt
ohne Mittagspause. Montags bis Freitags
sind die Geschäfte in der Regel bis 18 Uhr
oder 20 Uhr offen. Am Samstag bzw. Sonnabend dürfen die Geschäfte bis 20 Uhr geöffnet sein. Sonntags sind die meisten Geschäfte geschlossen. Eine Ausnahme bilden
Bäckereien. Sie haben häufig auch an diesen Tagen morgens geöffnet. Auch Cafés
und Konditoreien sind nachmittags geöffnet.
Viele Tankstellen haben sehr lange Öffnungszeiten, manche rund um die Uhr. Da
Tankstellen neben Treibstoffen oft Lebensmittel, Zeitungen und andere Dinge des täglichen Bedarfs verkaufen, bieten sie die
Möglichkeit, nach offiziellem Ladenschluss
noch Einkäufe zu erledigen.
Płatności
Oprócz gotówki większość sklepów akceptuje
płatności kartą płatniczą lub kartami kredytowymi.
Bezahlung
Neben Bargeld kann man in den meisten
Geschäften mit einer „EC-Karte“ oder mit
Kreditkarten bezahlen.
Zakupy
143
Einkaufen
Zakupy na raty, leasing, kredyty
Ratenkauf, Leasing, Kredite
Przy większych wydatkach, np. na meble,
samochód itd. często istnieje możliwość
kupna na raty. Przez określony czas, co
miesiąc trzeba wpłacać częściową kwotę.
»Leasing« działa podobnie jak zakupy na
raty. Na początku kupujący wpłaca większą
sumę, a potem płaci miesięczne raty
leasingowe. Jeśli chce się na końcu zatrzymać
produkt to wymagana jest wpłata większej
raty końcowej. Zakupy na raty i leasing są
droższe od normalnych zakupów.
Istnieje możliwość zaciągnięcia w banku lub
kasie oszczędności kredytu na zakup
towarów. Na podstawie różnych ofert można
porównać ceny, oprocentowanie itd. Informacji udzielają różne centrale informacji
konsumenckiej (zob. rozdział »Poradnictwo
konsumenckie«).
Bei größeren Ausgaben für Möbel, ein Auto
usw. ist oft die sogenannte „Ratenzahlung“
möglich. Über einen bestimmten Zeitraum
muss jeden Monat eine Teilsumme gezahlt
werden. Das „Leasing“ funktioniert ähnlich
wie ein Ratenkauf. Zu Beginn zahlt der Käufer eine größere Summe, dann monatliche
Leasing-Raten. Will man das Produkt am
Ende behalten, wird eine größere Schlussrate fällig. Ratenkäufe und Leasing sind teurer
als ein normaler Kauf.
Banken oder Sparkassen geben unter Umständen für eine Anschaffung einen „Kredit“. Verschiedene Angebote ermöglichen
einen Vergleich der Preise, Zinsleistungen
usw. Informationen halten die verschiedenen Verbraucherzentralen bereit (siehe
Kapitel „Verbraucherberatungen“).
Wymiana
Umtauschen
Jeśli po zakupie jakiegoś artykułu stwierdzimy, że nie chcemy go zatrzymać (na przykład
koszula jest za mała lub za duża, czy też ma
nieodpowiedni kolor), to z reguły możemy go
wymienić. Warunkiem jest okazanie paragonu
»Quittung« lub »Kassenbon«. Wymiany
należy dokonać w ciągu kilku dni. Wymianie
nie podlegają przeważnie kostiumy
kąpielowe, bielizna i towar zakupiony po
obniżonej cenie.
Stellt man nach dem Kauf eines Artikels
fest, dass man ihn nicht behalten möchte
(zum Beispiel ist ein Hemd zu klein oder zu
groß oder es hat die falsche Farbe), kann
man es im Regelfall umtauschen. Voraussetzung: die „Quittung“ oder der „Kassenbon“
muss vorgelegt werden. Der Umtausch sollte
innerhalb weniger Tage stattfinden. Vom
Umtausch ausgeschlossen sind meistens
Badebekleidung, Unterwäsche und preisreduzierte Ware.
144
Zakupy
Einkaufen
Tańsze zakupy
Preisgünstige Einkäufe
Istnieje dużo możliwości zrobienia niedrogich
(»preiswert«) zakupów: »Oferta specjalna«
(»Sonderangebot«) oznacza krótkoterminowe
obniżenie ceny na określone produkty. Sklepy
często wykorzystują w reklamie oferty
specjalne na poszczególne artykuły. Przy
zakupie określonych produktów powszechne
jest negocjowanie ceny. Najczęściej wówczas,
jeśli chodzi o większe sumy. Np. przy zakupie
samochodu, mebli lub urządzeń elektrotechnicznych. Obniżenie ceny możliwe jest
również wówczas, jeśli produkty posiadają
niewielkie wady. Przy zakupie artykułów
spożywczych nie negocjuje się cen.
»Ausverkauf« i »Räumungsverkauf« oznacza
wyprzedaż z powodu likwidacji sklepu.
Oznacza to, że sklepy kończą swoją działalność i pozostały towar sprzedają taniej.
Es gibt verschiedene Möglichkeiten, zu günstigen Preisen („preiswert“) einzukaufen:
Als „Sonderangebot“ wird ein kurzfristiger
Preisnachlass auf bestimmte Produkte bezeichnet. Oft werben Geschäfte mit Sonderangeboten für einzelne Artikel.
Bei bestimmten Produkten ist es üblich über
den Preis zu verhandeln. Meist dann, wenn
es um größere Summen geht. Zum Beispiel
beim Autokauf, Möbelkauf oder beim Kauf
von Elektrogeräten. Wenn Produkte leichte
Fehler aufweisen, ist auch dies ein möglicher Grund der Preisreduktion. Beim
Lebensmitteleinkauf sind Preisverhandlungen nicht üblich.
Als Ausverkauf und Räumungsverkauf werden Geschäftsauflösungen angekündigt.
Das heißt, die Geschäfte stellen ihren Betrieb ein und geben restliche Waren oft billiger ab.
Zakupy
145
Einkaufen
Sklepy fabryczne (Factory Outlet Center)
Fabrikverkauf (Factory Outlet Center)
... to sklepy, które drogie zazwyczaj artykuły
markowe oferują po niższych cenach.
… sind Geschäfte, die sonst teure MarkenArtikel preiswert anbieten.
Sklepy »second hand«
Second Hand Läden
... oferują odzież używaną, która najczęściej
jest jeszcze w dobrym stanie.
… bieten gebrauchte Kleidung an, die meistens noch gut erhalten ist.
Sklepy z towarami używanymi
(Gebrauchtwaren-Geschäfte)
Gebrauchtwaren-Geschäfte
... oferują używane towary wszelkiego
rodzaju: urządzenia AGD, meble, odzież.
… bieten gebrauchte Waren aller Art an:
Haushaltsgeräte, Möbel, Kleidung.
Flohmarkt und Trödelmarkt
»Flohmarkt« i »Trödelmarkt« – pchli targ i
targ staroci
Na pchlich targach lub targach staroci można
kupić wszystko od towarów używanych po
eksponaty kolekcjonerskie. Ceny z reguły
można negocjować.
Sprzedaż obnośna
Zdarza się, że sprzedawcy oferują Państwu
produkty bezpośrednio w domu (»sprzedaż
obnośna«) (»Haustürgeschäft«). W przypadku
zawierania umów zaleca się jednak ostrożność.
Auf Flohmärkten oder Trödelmärkten gibt es
von Gebrauchtwaren bis zu Sammlerstücken
alles. Die Preise sind in der Regel verhandelbar.
Haustürgeschäfte
Es kommt vor, dass Produkte durch Verkäufer an der Haustür angeboten werden
(„Haustürgeschäft“). Hier ist jedoch Vorsicht
geboten, falls Verträge unterschrieben werden sollen.
146
Zakupy
Einkaufen
Żywność
Lebensmittel
Żywność można znaleźć w różnej cenie
w supermarketach, sklepach specjalistycznych lub na rynku. Mały lub średni sklep
spożywczy znajduje się prawie w każdej
okolicy.
Lebensmittel findet man zu unterschiedlichen Preisen in Supermärkten, Fachgeschäften oder auf dem Markt. Einen kleinen
oder mittelgroßen Lebensmittelladen gibt es
fast in jeder Nachbarschaft.
Supermarkety
Supermärkte
Oferta dużych sieci supermarketów jest
bardziej obszerna. Wiele supermarketów ma
w swojej ofercie również zagraniczne specjały
z krajów śródziemnomorskich, Azji lub
Ameryki Łacińskiej. W większości supermarketów znajdują się kasy wyposażone w taśmy
do przesuwania towarów. Klienci wykładają
kolejno towary na taśmę i oddzielają je
specjalną przegródką. Aby móc w supermarketach skorzystać z wózka potrzebna jest
moneta »1 euro«. Moneta jest zwracana,
kiedy odstawia się wózek na właściwe
miejsce. Inną specyficzną rzeczą jest zakup
owoców i warzyw w supermarketach. Ze
względu na oszczędność personelu, owoce
i warzywa oferowane luzem trzeba czasami
ważyć samemu. A robi się to tak: owoce lub
warzywa jednego rodzaju pakuje się w małą
torebkę foliową, zapamiętuje się numer
towaru, towar kładzie się na wagę i wciska
się odpowiedni numer. Waga drukuje małą
nalepkę z ceną, którą nakleja się na torebkę
i płaci się przy kasie. Wydaje się to bardziej
skomplikowane niż jest to w rzeczywistości.
Jednak uwaga: nie wszystkie owoce i warzywa
trzeba ważyć. Czasami płaci się za sztukę.
Wówczas na wywieszce z ceną znajduje się
napis »Stück« (sztuka). Jeśli na wywieszce
znajduje się napis »Kilo« lub »Gramm« to
towar trzeba zważyć.
Das Angebot großer Supermarkt-Ketten ist
umfangreicher. Viele Supermärkte haben
mittlerweile auch ausländische Spezialitäten aus dem Mittelmeerraum, Asien oder
Lateinamerika im Angebot. In den meisten
Supermärkten gibt es Kassen mit Förderbändern. Die Kunden legen ihre Waren nacheinander auf das Band und trennen ihre Einkäufe durch einen sogenannten Warentrenner. Um in Supermärkten den Einkaufswagen benutzen zu können, benötigt man eine
ein Euro-Münze. Stellt man den Wagen wieder in die Reihe, bekommt man die Münze
zurück. Eine weitere Besonderheit gibt es
beim Obst- und Gemüsekauf in Supermärkten. Um Bedienungspersonal einzusparen,
muss loses Obst und Gemüse manchmal
selbst abgewogen werden. Und so geht’s:
Eine Obst- oder Gemüsesorte in eine kleine
Plastiktüte packen, Nummer der Ware merken, Ware auf die Waage legen und die entsprechende Nummer drücken. Die Waage
druckt dann einen kleinen Klebezettel mit
dem Preis aus, den man an die Tüte klebt
und an der Kasse bezahlt. Klingt komplizierter als es ist. Doch Vorsicht: Nicht jedes
Obst oder Gemüse muss abgewogen werden. Manchmal wird pro Stück bezahlt.
Dann steht auch auf dem Preisschild
„Stück“. Sind auf dem Preisschild Kilo oder
Gramm angegeben, muss gewogen werden.
148
Zakupy
Einkaufen
Delikatesy
Spezialitäten
Zasadniczo istnieją dwa rodzaje delikatesów.
»Feinkostläden« oprócz specjałów z Niemiec
oferują również produkty z wielu innych
krajów – przeważnie zachodnioeuropejskich
– takich jak Francja, Włochy lub Hiszpania.
»Spezialitäten-Geschäfte« to delikatesy,
które oferują żywność z określonych krajów,
np. delikatesy tureckie, koreańskie, włoskie
lub indyjskie. Sklepy te najczęściej są
prowadzone przez imigrantów z danych
krajów.
Es gibt im Wesentlichen zwei Arten von
„Spezialitätengeschäften“ bzw. „FeinkostGeschäften“. Feinkostläden haben neben
Spezialitäten aus Deutschland auch Produkte aus vielen anderen – meist west-europäischen – Ländern wie Frankreich, Italien oder
Spanien im Sortiment. Spezialitäten-Geschäfte bieten Lebensmittel aus bestimmten
Ländern an, z.B. „Türkische“, „Koreanische“,
„Italienische“ oder „Indische Spezialitäten“.
Diese Geschäfte werden meistens von Einwanderern aus den betreffenden Ländern
betrieben.
Cotygodniowy targ (Wochenmarkt)
Ulubionym miejscem zakupów świeżych
produktów, takich jak owoce, warzywa, ryby,
mięso i drób jest w Niemczech targ, który
zazwyczaj odbywa się przynajmniej raz w
tygodniu, przeważnie na dużych placach pod
gołym niebem, często w piątek lub sobotę.
Informacje na temat miejsca i czasu
przeważnie podawane są w lokalnej gazecie.
Czasami krótko przed zakończeniem owoce
i warzywa są sprzedawane taniej lub można
dostać rabat ilościowy, ponieważ sprzedawcy
chcą pozbyć się swojego towaru.
Wochenmärkte
Für den Einkauf von frischen Produkten wie
Obst, Gemüse, Fisch, Fleisch und Geflügel
ist in Deutschland der Wochenmarkt sehr
beliebt. Er findet mindestens ein Mal pro
Woche und meistens unter freiem Himmel
auf großen Plätzen statt, oft am Freitag oder
Sonnabend. Ort und Zeit werden meist in
der örtlichen Tageszeitung angekündigt.
Kurz vor Schluss werden Obst und Gemüse
manchmal günstiger verkauft oder man
erhält Mengenrabatt, weil die Händler ihre
Ware loswerden wollen.
Zakupy
151
Einkaufen
Sklepy mięsne
Fleischereien
Sklepy mięsne (»Fleischerei«) to specjalistyczne sklepy oferujące produkty mięsne.
W niektórych regionach sklepy mięsne
nazywane są również »Metzgerei«.
Fleischereien sind Fachgeschäfte für FleischProdukte. Die Fleischerei wird in manchen
Regionen auch „Metzgerei“ genannt.
Bäckereien
Piekarnie
Piekarnie to specjalistyczne sklepy, w których
sprzedaje się chleb, bułki i słodkie wypieki.
W żadnym innym kraju świata nie oferuje się
tak wielu rodzajów bułek i chleba jak w
Niemczech. Uwzględniając regiony łącznie
jest ponad 300 różnych odmian. W wielu
rejonach jeszcze dzisiaj wypieka się na różne
okazje specjalne chleby: np. chleb wielkanocny czy chleby weselne, mające przynieść
szczęście młodej parze.
Bäckereien sind Fachgeschäfte für Brot,
Brötchen und süßes Gebäck.
Kein anderes Land der Welt hat eine so
große Vielfalt an Brot- und Brötchensorten
zu bieten wie Deutschland. In den Regionen
gibt es insgesamt über 300 verschiedene
Variationen. In vielen Gegenden werden
heute noch zu verschiedenen Gelegenheiten
spezielle Brote zu besonderen Anlässen gebacken: Zum Beispiel das „Osterbrot“ oder
„Hochzeitsbrote“, die dem Brautpaar Glück
bringen sollen.
Cukiernie
Torty, ciasta, praliny i słodkie wypieki
sprzedawane są w specjalistycznych sklepach
nazywanych cukierniami.
Konditoreien
Konditoreien sind Fachgeschäfte für aufwendig hergestellte Torten, Kuchen, Pralinen
und süßes Gebäck.
Kioski
Kioski otwarte są najczęściej do późnego
wieczora we wszystkie dni tygodnia. Oprócz
gazet, napojów, słodyczy i papierosów można
tam często kupić także podstawowe artykuły
spożywcze (mleko, kawa, chleb).
W niektórych regionach kioski nazywane są
też »Trinkhalle« lub »Büdchen«.
Kiosk
Kioske sind meist bis in den späten Abend
an allen Wochentagen geöffnet. Hier finden
sich neben Zeitungen, Getränken, Süßigkeiten und Zigaretten oft auch Lebensmittel für
den Grundbedarf (Milch, Kaffee, Brot). In
manchen Regionen heißt der Kiosk auch
„Trinkhalle“ oder „Büdchen“.
152
Zakupy
Einkaufen
Drogerie
Drogerien
W drogerii można kupić wszystko to, co jest
związane z higieną, jak np. żele pod prysznic,
środki do prania i szczoteczki do zębów, lecz
także artykuły gospodarstwa domowego
potrzebne do czyszczenia, jak np. gąbki,
płyny do mycia naczyń i klamerki do bielizny.
Ponadto można tam nabyć kosmetyki,
żywność dla diabetyków i niektóre słabe
lekarstwa, jak np. baldrian.
In einer Drogerie wird alles für die Hygiene
wie z.B. Duschgel, Waschmittel und Zahnbürsten aber auch Haushaltsartikel, die man
für die Reinigung benötigt wie z.B. Schwämme, Spülmittel und Wäscheklammern, angeboten. Zudem können dort Kosmetika, Lebensmittel für Diabetiker und einige schwache Arzneimittel wie z.B. Baldriantabletten
gekauft werden.
Sklepy z żywnością ekologiczną
Bio- oder Öko-Läden
Osoby preferujące żywność z »uprawy ekologicznej« mogą ją znaleźć w specjalnych
sklepach. Często nazywają się one »Naturkostladen«, a potocznie mówi się na nie »BioLaden« lub »Öko-Laden«. Można tam kupić
produkty wytworzone bez syntetycznych
pestycydów i nawozów. Mięso pochodzi z
»hodowli odpowiedniej dla danego gatunku«.
Żywność ekologiczną można także znaleźć
w wielu zwykłych sklepach i supermarketach.
Najważniejsze znaki jakości to »Naturland«
lub »Bioland«. Emblemat »Bio-Siegel« jest
gwarancją pochodzenia i jakości, gdyż nie
wszystkie produkty żywnościowe zawierające
w nazwie »Bio« pochodzą z uprawy prowadzonej ściśle według zasad ekologicznych.
Wer Lebensmittel aus „ökologischem Anbau“ bevorzugt, findet diese in speziellen
Geschäften. Häufig heißen sie „Naturkostladen“, im Volksmund werden sie oft „BioLaden“ oder „Öko-Laden“ genannt. Dort
bekommt man Lebensmittel und Produkte
die frei von synthetischen Pestiziden und
Düngemitteln hergestellt und schonend verarbeitet werden. Das Fleisch stammt aus
„artgerechter Tierhaltung“.
Allerdings sind „Bio-Lebensmittel“ inzwischen auch in vielen „normalen“ Geschäften
und Supermärkten erhältlich. Die wichtigsten Kennzeichnungen sind „Naturland“
oder „Bioland“. Das „Bio-Siegel“ garantiert
die Herkunft und Qualität. Denn nicht alle
Lebensmittel, die „Bio“ in ihrer Bezeichnung
tragen, sind aus streng ökologischem Anbau.
Zakupy
153
Einkaufen
Żywność koszerna i produkty »helal«
Koschere Lebensmittel und Helal-Produkte
Żywność, która odpowiada wymaganiom
stawianym przez nakazy religii żydowskiej
lub Islamu, z reguły jest sprzedawana tylko
w specjalnych sklepach.
Lebensmittel, die den Anforderungen der jüdischen oder islamischen Religionsgebote
entsprechen, werden in der Regel nur von
speziellen Geschäften angeboten.
Kaucja
Pfand
W przypadku szkła oraz innych opakowań
rozróżniamy tzw. pojemniki jednorazowe
(Einweg) lub wielokrotnego użytku
(Mehrweg). Za te pojemniki przy zakupie
płaci się kaucję (Pfand), która jest zwracana
przy zwrocie tych pojemników. Tego rodzaju
butelki zwrotne nazywają się »Pfandflaschen«, »Mehrwegflaschen« lub
»Mehrweg-Glas«. Kaucję płaci się również za
puszki od napojów i butelki plastikowe.
Bei Glas und anderen Verpackungen gibt es
sogenannte „Pfand“- oder „Mehrweg“- Behälter. Für diese Behälter bezahlt man beim
Einkauf „Pfand“, das bei Abgabe der Behälter wieder ausgezahlt wird. Man spricht hier
von „Pfandflaschen“, „Mehrwegflaschen“
oder „Mehrweg-Glas“. Auch Getränkedosen
und Plastikflaschen sind Pfandbehälter.
Restauracje
Oprócz restauracji oferujących rodzimą
kuchnię, w Niemczech jest mnóstwo restauracji różnej klasy serwujących potrawy
z całego świata (zob. rozdział »Czas wolny«).
Essen gehen
Neben Gasthäusern mit einheimischer
Küche findet sich in Deutschland eine Vielzahl von Restaurants mit Speisen aus aller
Welt und auf allen Niveaus (siehe Kapitel
„Freizeit“).
154
Zakupy
Einkaufen
Imbiss
Imbiss
Pieczone kiełbaski z frytkami, ketchupem
i majonezem przez dziesiątki lat były potrawą
numer jeden niemieckich fast food’ów.
Pozycję lidera zajął Döner Kebap. Nie ma
chyba w Niemczech miasta, w którym nie
podaje się mięsa ze specjalnego obrotowego
grilla z surówką w chlebie pita. To, że
zwyciężył Döner Kebap, jest zasługą
imigrantów z Turcji. Poza Döner Kebapem,
frytkami i pieczoną kiełbaską, niemiecką
narodową potrawą stała się również włoska
pizza. Przez telefon można w pizzerii
zamówić pizzę, która jest dostarczana bezpośrednio do domu. W większości dużych
miast przez telefon można zamówić również
dania typu fast food z różnych międzynarodowych kuchni (np. kuchni azjatyckiej czy
południowo – lub północnoamerykańskiej
itd.).
Bratwurst mit Pommes-Frites, Ketchup und
Mayonnaise waren Jahrzehnte lang das
deutsche Fast-Food-Gericht Nummer Eins.
Abgelöst wurden sie vom „Döner“. Es gibt
kaum eine Stadt in Deutschland, in der das
Fleisch vom Drehspieß mit Salat im Fladenbrot nicht angeboten wird. Einwanderer aus
der Türkei haben den Siegeszug des
„Döner“ möglich gemacht. Außer Döner,
„Pommes“ und Bratwurst wurde auch die
italienische „Pizza“ ein deutsches Nationalgericht. Der „Pizza-Service“ bringt Speisen
nach einer Bestellung per Telefon direkt
nach Hause. In den meisten größeren Städten gibt es auch Fast-Food-Bestellservices
mit weiteren internationalen Angeboten
(asiatische, süd- und nordamerikanische
Küche usw.).
Deutsche Spezialitäten
Niemieckie specjały
Frankfurter Würstchen – kiełbaski frankfurterki
Grünkohl – jarmuż
Weißwurst – biała kiełbasa
Schweinshaxen – golonka wieprzowa
Spätzle – bawarskie kluski domowej roboty
Buletten – kotlety mielone
Salz-Hering – solony śledź
Kieler Sprotten – szprotki kilońskie
Frankfurter Würstchen
Grünkohl
Weißwurst
Schweinshaxen
Spätzle
Buletten
Salz-Hering
Kieler Sprotten
156
Poradnictwo konsumenckie
Verbraucherberatungen
Poradnictwo konsumenckie
Verbraucherberatungen
Niezależne ośrodki informacyjne dla konsumentów oferują poradnictwo dla wszystkich
konsumentów. Ośrodki te istnieją głównie
w większych miastach. Można tu znaleźć
odpowiedź na wiele pytań dotyczących
codziennej konsumpcji, a także usług
finansowych. Organizacje konsumenckie
stale testują produkty, usługi oraz oferty
rynku finansowego pod kątem jakości, tzw.
relacji ceny do jakości i solidności umów.
Najważniejsze organizacje to:
Die Verbraucherberatungen sind unabhängige Informationsstellen für alle Konsumenten. Es gibt sie hauptsächlich in größeren
Städten. Hier finden sich Antworten auf
viele Fragen zum alltäglichen Konsum und
auch zu Finanzdienstleistungen. Die Verbraucher-Organisationen testen ständig Produkte, Dienstleistungen und auch Angebote
aus dem Finanzwesen auf ihre Qualität, auf
das sogenannte „Preis-Leistungs-Verhältnis“
und zum Beispiel auf die Seriosität von Verträgen.
Zu den bekanntesten Organisationen gehören:
Bundesverband der Verbraucherzentralen
und Verbraucherverbände
www.vzbv.de
Stiftung Warentest
www.stiftung-warentest.de
Bundesverband der Verbraucherzentralen
und Verbraucherverbände
www.vzbv.de
Öko-Test
www.oeko-test.de
Stiftung Warentest
www.stiftung-warentest.de
Adresy i numery telefonu ośrodków
poradnictwa konsumenckiego znajdziecie
Państwo w rozdziale »Organizacje i kontakt«.
Öko-Test
www.oeko-test.de
Adressen und Telefonnummern der Verbraucherberatungen finden Sie im Kapitel „Organisationen und Ansprechpartner“.
Poradnictwo prawne
157
Rechtsberatung
Poradnictwo prawne
Rechtsberatung
Większość prawników specjalizuje się
w określonej dziedzinie: prawo pracy, prawo
rodzinne, prawo komunikacyjne, prawo
czynszowe, prawo o cudzoziemcach itd.
Adresy odpowiednich prawników można
znaleźć w książce telefonicznej, w Internecie
lub za pośrednictwem zrzeszenia prawników
(Anwaltsverein) (www.anwaltverein.de).
Członkowie związków zawodowych mogą
uzyskać poradę prawną z zakresu prawa
pracy a członkowie zrzeszeń najemców
poradę z zakresu prawa czynszowego.
Die meisten Rechtsanwälte haben sich auf
bestimmte Gebiete spezialisiert: Arbeitsrecht, Familienrecht, Verkehrsrecht, Mietrecht, Ausländerrecht usw.. Geeignete Anwaltsadressen findet man im Telefonbuch,
im Internet oder über den Anwaltsverein
(www.anwaltverein.de).
Für Mitglieder gibt es z.B. Rechtsberatung
bei Gewerkschaften (Arbeitsrecht) und Mietervereinen (Mietrecht).
www.anwaltauskunft.de
158
Poczta i telekomunikacja
Post und Telekommunikation
Listy, paczki i porto
Briefe, Pakete und Porto
Koszty za transport listów i paczek obliczane
są w zależności od wielkości i wagi. Koszty te
fachowo określa się mianem »Porto«. Znaczki
pocztowe można nabyć w każdym urzędzie
pocztowym, w automatach przy poczcie
i w niektórych sklepach z czasopismami,
względnie artykułami tytoniowymi. Do
każdego adresu w Niemczech przypisany jest
pięciocyfrowy kod pocztowy (Postleitzahl)
miejscowości, miasta lub gminy. Zestawienie
kodów pocztowych znajduje się w książce
kodowej »Postleitzahlenbuch« dostępnej
w oddziałach pocztowych. Raz do roku urzędy
pocztowe rozdają także miejscowe książki
telefoniczne i Żółte Strony »Gelbe Seiten«
(książki branżowe).
Z nielicznymi wyjątkami wszystkie przesyłki
pocztowe, od karty pocztowej po paczkę,
należy ofrankować. Napis »Porto zahlt
Empfänger« oznacza, że nie trzeba naklejać
znaczka. Lista opłat jest dostępna na poczcie.
Poczta Niemiecka jest przedsiębiorstwem,
z którego najczęściej korzystają klienci
prywatni. Oprócz Poczty Niemieckiej są także
inne przedsiębiorstwa, które transportują
listy i paczki.
Tego, jakie to są firmy, możecie się Państwo
dowiedzieć zaglądając na Żółte Strony do
książki branżowej do rubryki »Kurierdienst«
lub »Paketdienst«.
Jednak na przeważającej części rynku przesyłania listów obowiązuje ustawowa wyłączna
licencja przedsiębiorstwa Deutsche Post AG
(do 31.12.2007).
Szczególnie ważne listy i dokumenty wysyła
się pocztą za potwierdzeniem odbioru
(Einschreiben). Adresat musi potwierdzić
odbiór swoim podpisem. Listy za potwierdzeniem odbioru nadaje się w urzędzie
pocztowym.
Die Kosten für den Transport von Briefen
und Paketen werden nach Größe und Gewicht berechnet. Der Fachbegriff für die Kosten ist „Porto“. Briefmarken bekommt man
in jedem Postamt, an Automaten am Postamt und in einigen Zeitschriften- bzw.
Tabakläden. Jede Adresse in Deutschland
hat eine fünfstellige „Postleitzahl“ für den
Ort, die Stadt oder die Gemeinde. Die Postleitzahlen sind im „Postleitzahlenbuch“ zusammengefasst, das bei den Filialen der
Deutschen Post erhältlich ist. Einmal im Jahr
verteilt das Postamt auch die örtlichen Telefonbücher und die Gelben Seiten (das Branchen-Adressbuch).
Mit wenigen Ausnahmen sind alle Postsendungen, von der Postkarte bis zum Paket, zu
frankieren. Der Aufdruck „Porto zahlt Empfänger“ bedeutet, dass keine Briefmarke
aufgeklebt werden muss. Die Gebührenliste
ist bei der Post erhältlich.
Die Deutsche Post ist von Privatkunden das
am meisten genutzte Unternehmen. Es gibt
neben der Deutschen Post auch andere Unternehmen, die Briefe und Pakete transportieren.
Welche das sind, steht im Telefonbuch
„Gelbe Seiten“ unter „Kurierdienst“ oder
„Paketdienst“.
Aber nach wie vor gilt für den Großteil des
Briefmarktes die gesetzliche Exklusivlizenz
der Deutschen Post AG (bis 31. 12. 07).
Das Einschreiben ist ein Weg, besonders
wichtige Briefe und Dokumente mit der Post
zu verschicken. Der Empfänger muss den Erhalt mit seiner Unterschrift bestätigen. Einschreiben werden beim Postamt aufgegeben.
Poczta i telekomunikacja
Post und Telekommunikation
Telefon, faks, Internet
Telefon, Fax, Internet
Są dwie możliwości telefonowania: w tak
zwanej »sieci stacjonarnej« i »sieci komórkowej«. Sieć stacjonarna to po prostu telefon
znajdujący się w mieszkaniu, który można
wykorzystać do telefonowania, przesyłania
faksów lub połączenia z Internetem.
W większości mieszkań łącze telefoniczne już
się znajduje. Aby móc korzystać z tego łącza,
konieczna jest rejestracja w firmie telekomunikacyjnej. Aparat telefoniczny można kupić
lub wydzierżawić.
Es gibt zwei Möglichkeiten zu telefonieren:
Im sogenannten „Festnetz“ und „mobil“.
Das Festnetz ist der Telefon-Anschluss in der
Wohnung, den man zum Telefonieren, für
ein Telefax-Gerät und für das Internet nutzen
kann.
In den meisten Wohnungen ist bereits ein
Telefonanschluss vorhanden. Um den Anschluss zu nutzen, ist eine Anmeldung bei
einer Telefongesellschaft notwendig. Einen
Telefonapparat kann man mieten oder kaufen.
Analogowo i cyfrowo
Poprzez cyfrowe łącze ISDN lub T-DSL klient
uzyskuje większą liczbę linii, z których można
korzystać równolegle. Na przykład do
telefonowania, korzystania z faksu i
Internetu; można też podłączyć większą
liczbę telefonów lub komputerów. Łącze ISDN
lub T-DSL jest wprawdzie droższe niż łącze
analogowe, lecz łącza cyfrowe charakteryzują
się szczególnie szybką transmisją danych i
okazują się szczególnie korzystne, jeśli
korzysta się intensywnie z Internetu.
Analog und digital
Mit einem digitalen ISDN-Anschluss oder
T-DSL-Anschluss bekommt der Kunde mehrere Leitungen, die parallel nutzbar sind.
Zum Beispiel für Telefon, Fax und Internet;
man kann auch mehrere Telefone oder Computer anschließen. Ein ISDN-/ T-DSL- Anschluss ist zwar teurer als ein Analoganschluss. ISDN und T-DSL übertragen Daten
jedoch besonders schnell und sind von Vorteil, wenn das Internet intensiv genutzt wird.
Poczta i telekomunikacja
161
Post und Telekommunikation
Koszty abonenckie
Anschlusskosten
W zależności od osobistych potrzeb można
wybierać wśród wielu różnych ofert: jeśli
wykonuje się wiele rozmów zamiejscowych
lub telefonuje głównie wieczorem lub w
weekendy? Jeśli w dużym stopniu korzysta
się z Internetu sensowna może okazać się
umowa na bazie stałej opłaty zryczałtowanej,
tzw. »Flatrate«. Zaś tego, która oferta jest
odpowiednia, można dowiedzieć się w
poradni dla konsumentów lub porównując
ceny i usługi w Internecie (www.billigersurfen.de). Ze względu na to, że jest wiele
taryf telefonicznych, mówi się o »dżungli
taryfowej«. Pod adresem www.billiger-telefonieren.de można znaleźć przegląd taryf i
warunków. Jeśli na początku wybierze się
podłączenie do sieci przez »Deutsche
Telekom«, największego operatora niemieckiego, można później w każdym
momencie po krótkim okresie wypowiedzenia
zdecydować się na innego operatora.
»Deutsche Telekom« ma swoje punkty we
wszystkich miastach. Nazywają się one
»T-Punkt«.
Es gibt verschiedene Angebote, unter denen
man nach dem persönlichen Bedarf auswählen kann: Führt man viele Ferngespräche
oder telefoniert man hauptsächlich abends
oder am Wochenende? Bei hoher Nutzung
des Internets kann ein Pauschalvertrag sinnvoll sein, eine sogenannte „Flatrate“.
Welches Angebot das richtige ist, erfährt
man bei einer Verbraucherberatung oder
einem Preis- und Leistungsvergleich im
Internet (www.billiger-surfen.de).
Weil es so viele Angebote (sogenannte „Telefontarife“) gibt, wird vom „Tarifdschungel“
gesprochen. Unter www.billiger-telefonieren.de erhält man jedoch eine Übersicht zu
Tarifen und Konditionen. Wenn man zunächst einen Anschluss bei der „Deutschen
Telekom“ bestellt, dem größten deutschen
Anbieter, kann man sich später nach einer
kurzen Kündigungsfrist jederzeit für einen
anderen Anbieter entscheiden. Die Geschäftsstellen der Telekom sind in allen
Städten ansässig. Sie heißen „T-Punkt“.
Telefonieren im Inland
Telefonowanie w kraju
Numery telefonów miejskiej sieci telefonicznej można znaleźć w książce telefonicznej lub uzyskać dzwoniąc na informację
telefoniczną (zob. rozdział »Informacja telefoniczna«). Pod numerem informacji można
dowiedzieć się także o numery kierunkowe
innych niemieckich miast. Numery
niemieckich telefonów komórkowych
rozpoczynają się od 017 lub 016.
Rufnummern für Gespräche in Ihrem Wohnort findet man im Telefonbuch oder bei der
Telefonauskunft (siehe Kapitel „Telefonauskunft“). Dort erfahren Sie auch die Vorwahlen für Ferngespräche in andere Städte
Deutschlands. Rufnummern von deutschen
Mobiltelefonen beginnen mit 017 oder 016.
www.billiger-surfen.de
www.billiger-telefonieren.de
162
Poczta i telekomunikacja
www.teltarif.de
www.billiger-telefonieren.de
Post und Telekommunikation
»Call-by-Call«
„Call-by-Call“
Telefonowanie w tzw. systemie Call-by-Call
może okazać się tańsze: jeśli chce się
korzystać z systemu Call-by-Call, trzeba przed
numerem wybrać specjalny numer dostępowy, aby rozmowa była rozliczana przez
specjalnego operatora. Cena rozmowy jest
wówczas uzależniona od warunków umownych danego operatora telefonicznego. Taryfy
można sprawdzić w Internecie pod adresami:
Telefonieren im sogenannten Call-by-CallVerfahren kann billiger sein: Will man Callby-Call nutzen, muss man eine gesonderte
Nummer als Vorwahl eingeben. Damit wird
das geführte Gespräch mit dem speziellen
Anbieter abgerechnet. Der Preis des Gesprächs richtet sich dann nach den Vertragsbedingungen des jeweiligen Telefonanbieters. Die Tarife können im Internet recherchiert werden.
Międzynarodowe rozmowy telefoniczne
Większość międzynarodowych połączeń
telefonicznych można wykonać samodzielnie
korzystając z domowego telefonu. W celu
połączenia z zagranicą należy wybrać 00,
następnie numer kierunkowy kraju, numer
kierunkowy miejscowości (bez poprzedzającego 0) i numer telefonu abonenta. Numer
kierunkowy kraju uzyskacie Państwo w informacji telefonicznej. Rozmowy międzynarodowe można również prowadzić niedrogo ze
swoistych kawiarenek telefonicznych, tzw.
Telefon-Shops. Ponadto są karty do telefonowania za granicę, które można wykorzystać
z każdego telefonu. Niezależnie od tego, czy
telefonuje się z Telefon-Shop’u, za pomocą
karty telefonicznej, czy w systemie Call-byCall: zawsze powinno się dokładnie porównać
ceny i oprócz opłaty minutowej zwrócić
uwagę również na jednorazową opłatę za
inicjację połączenia.
Telefonieren ins Ausland
Die meisten Telefongespräche ins Ausland
können Sie von einem privaten Anschluss
selbst herstellen. Sie wählen 00 für das Ausland, die Landeskennzahl, die Vorwahlnummer des Ortes (ohne vorangestellte 0) und
die Rufnummer. Die Landeskennzahl erfahren sie bei der Telefonauskunft.
Auch in Telefon-Shops kann man zu günstigen Preisen weltweit telefonieren. Ferner
gibt es besondere Telefonkarten für das
Ausland, die von jedem Anschluss aus benutzbar sind. Egal ob man im Telefon-Shop,
mit einer Telefonkarte oder per Call-by-Call
telefoniert: Man sollte auf jeden Fall die
Preise genau vergleichen und dabei neben
der Gebühr pro Minute auch auf einmalige
Verbindungsgebühren achten.
Poczta i telekomunikacja
Post und Telekommunikation
Telefony komórkowe
Mobiltelefone
W Niemczech telefony komórkowe nazywane
są przeważnie »Handy«. Jest wielu operatorów, którzy w swej ofercie mają róże ceny,
aparaty i warunki. Umów zawieranych
z operatorami telefonii komórkowej
najczęściej nie można wypowiedzieć krótkoterminowo. Przeważnie są one zawierane
na 12 miesięcy lub na 24 miesiące. Istnieje
również możliwość nabycia karty telefonicznej z wykupionymi wcześniej minutami.
Tego rodzaju karty nazywane są »kartami
Prepaid«. Karty te można doładowywać. Nie
płaci się tutaj abonamentu, jednak taryfy są
wyższe. Kartę wkłada się do telefonu komórkowego.
Mobiltelefone werden in Deutschland meist
„Handy“ genannt. Es gibt eine Vielzahl an
Anbietern, die verschiedene Preise, Geräte
und Bedingungen im Angebot haben. Verträge für die Handy-Nutzung können nicht kurzfristig gekündigt werden. Sie werden meistens für zwölf oder 24 Monate abgeschlossen.
Es besteht auch die Möglichkeit, eine Telefonkarte mit vorbezahlten Gesprächsminuten zu kaufen. Diese Telefonkarten nennen
sich „Prepaid-Karten“. Sie sind wiederaufladbar. Man zahlt hier bei höheren Tarifen
keine Grundgebühr. Die Karte wird in ein
Handy eingesetzt.
Budki telefoniczne
Telefonzellen
Oprócz prywatnych telefonów stacjonarnych
i »komórek« są również telefony publiczne.
Aby z nich skorzystać potrzebna jest albo
karta telefoniczna, karta kredytowa lub
monety. Karty telefoniczne można nabyć
w oddziałach poczty, sklepach z prasą,
kioskach itd.
Neben den privaten Festanschlüssen und
Handys gibt es auch öffentliche Telefone.
Dazu braucht man entweder eine „Telefonkarte“, eine Kreditkarte oder Münzen. Telefonkarten gibt es in Postfilialen, Zeitungsläden, Kiosken usw.
163
164
Poczta i telekomunikacja
www.telefonbuch.de
www.tariftip.de
Post und Telekommunikation
Informacja telefoniczna
Telefonauskunft
Pewne numery telefonów lub faksów można
znaleźć w książce telefonicznej lub uzyskać
w informacji telefonicznej. Numer informacji
telefonicznej dla numerów w Niemczech to
11833, zaś dla numerów za granicą 11834.
Pod numerem 11836 można uzyskać in
formację w języku tureckim a pod 11837
w języku angielskim. Informacja innego
operatora dostępna jest pod numerem:
11881. Również z »komórki« można
dowiedzieć się o numer telefonu (również
w tym przypadku numer 11881). Informacje są
odpłatne. Produkowane są również płyty
CD-Rom zawierające większość niemieckich
numerów telefonów. Również w tym
przypadku są różni operatorzy. Numery
telefonów można wyszukać w Internecie, np.
pod adresem www.telefonbuch.de. Na stronie
www.tariftip.de znajduje się wykaz aktualnie
najtańszych numerów informacji telefonicznej.
Bestimmte Telefon- oder Faxnummern findet
man im Telefonbuch oder bei der TelefonAuskunft. Die Nummer der Telekom-Auskunft ist bundesweit 11833, die der Auslandsauskunft 11834. Unter 11836 ist eine
türkischsprachige, unter 11837 eine englischsprachige Auskunft zu erreichen. Ein
anderer Anbieter hat die Nummer: 11881.
Auch über Handy kann man eine TelefonNummer erfragen (auch hier 11881). Die Informationen sind kostenpflichtig. Für Computer werden auch CD-Rom mit den meisten
Telefon-Nummern in Deutschland produziert. Auch hier existieren verschiedene Anbieter. Im Internet kann man, zum Beispiel
unter www.telefonbuch.de, Rufnummern
herausfinden. Unter www.tariftip.de sind die
aktuell billigsten Nummern der Telefonauskunft aufgelistet.
Książka telefoniczna i »Żółte Strony«
Drukowany spis – książka telefoniczna –
zawiera większość numerów telefonów w
Państwa mieście. Adresy i numery telefonów
firm i instytucji podane są na »Żółtych
Stronach«. Obie te książki są dostępne w
urzędach pocztowych.
Telefonbuch und „Gelbe Seiten“
Ein gedrucktes Verzeichnis – das Telefonbuch – enthält die meisten Telefonanschlüsse in Ihrer Stadt. Gewerbliche Telefonnummern und Adressen sind in den „Gelben
Seiten“ aufgeführt. Beide Bücher sind bei
den Postämtern erhältlich.
Poczta i telekomunikacja
165
Post und Telekommunikation
Internet
Internet
Aby korzystać z Internetu potrzebny jest
dostawca usług internetowych (provider).
Czasopisma komputerowe regularnie
informują o różnych ofertach i porównują
ceny dużych providerów działających w
całych Niemczech (lub providerów międzynarodowych). Oprogramowanie internetowe
tych dużych operatorów najczęściej jest
bezpłatne. Lecz jest też wielu regionalnych
operatorów. Pomocne informacje można
przeważnie znaleźć w sklepach komputerowych.
Für die Internetnutzung wird ein Provider
benötigt. Computer-Zeitschriften informieren
regelmäßig über die verschiedenen Angebote und vergleichen die Preise der großen
bundesweiten (oder internationalen) Provider. Die Internet-Software dieser großen
Anbieter ist meistens kostenlos. Es gibt
aber auch viele regionale Anbieter. Computer-Shops haben hier meist hilfreiche Informationen.
Service-Nummern
Numery obsługi
Wiele przedsiębiorstw oferuje numery do
telefonicznej obsługi. Nazywają się one
»Hotline«, »Info-Line«, »Info-Nummer« lub
»Service-Nummer«. Często takie połączenia
telefoniczne są droższe niż »normalna«
rozmowa telefoniczna.
Viele Unternehmern bieten sogenannte
„Hotlines“, „Info-Lines“, „Info-Nummern“
oder „Service-Nummern“ für die telefonische Beratung an. Oft sind solche Telefonverbindungen teurer als ein „normales“
Telefongespräch.
Koszty numerów obsługi są dostępne
na stronie
www.regtp.de
166
Mieszkanie
Wohnen
Poszukiwanie mieszkania
Wohnungssuche
W codziennych gazetach stale publikowane
są ogłoszenia o wolnych mieszkaniach.
Większość ofert znajduje się w wydaniach
weekendowych (wydanie sobotnie). Oferty te
można znaleźć wśród tak zwanych ogłoszeń
drobnych (Kleinanzeigen) lub w części poświęconej nieruchomościom (Immobilienteil).
Oferty wolnych mieszkań można tu znaleźć
pod hasłem »Wohnangebote« lub »Vermietungen«. Przy ofertach podany jest numer
telefonu, pod który można się zgłosić, lub
anonimowe hasło, tzw. »Chiffre«. W tym
wypadku pisemne zgłoszenie należy przesłać
do gazety codziennej. Następnie redakcja
przekaże te listy dalej. Jeśli chce się szukać
mieszkania za pośrednictwem ogłoszenia
drobnego, najlepiej zadzwonić do biura
gazety codziennej i poprosić o poradę.
Ogłoszenia drobne przeważnie są odpłatne.
Większość gazet ma swoją stronę internetową. Można tam niezależnie od
specjalnych wydań szukać mieszkań lub
nadać ogłoszenie mieszkaniowe. Obecnie
oferowane są już specjalne serwisy specjalizujące się w pośrednictwie mieszkaniowym.
Ponadto w niektórych większych miastach
istnieją publikacje zawierające wyłącznie
oferty nieruchomości oraz ogłoszenia
dotyczące poszukiwania nieruchomości.
Internet daje również możliwość rozeznania
się w rynku mieszkaniowym danego miasta
i obejrzenia ofert.
In den Tageszeitungen werden ständig Wohnungen angeboten. Die meisten Angebote
stehen in den Wochenendausgaben (Samstags-Ausgabe). Diese Angebote finden sich
bei den sogenannten „Kleinanzeigen“ oder
im „Immobilienteil“. Hier gibt es die „Wohnangebote“ oder „Vermietungen“. Bei den
Angeboten ist entweder eine Telefonnummer angegeben, bei der man sich melden
kann, oder ein anonymes „Kennwort“, eine
sogenannte „Chiffre“. In diesem Fall muss
eine schriftliche Bewerbung um die Wohnung an die Tageszeitung geschickt werden.
Die Tageszeitung vermittelt die Briefe dann
weiter.
Will man mit einer Kleinanzeige in der Tageszeitung eine Wohnung suchen, ruft man
am besten die Geschäftsstelle der Tageszeitung an und lässt sich beraten. Kleinanzeigen sind meist kostenpflichtig.
Die meisten Zeitungen haben auch eine
Internetseite. Dort kann unabhängig von
speziellen Ausgaben nach Wohnungen recherchiert oder eine Wohnungsanzeige aufgegeben werden. Mittlerweile werden schon
spezielle Services angeboten, die sich auf
die Vermittlung von Wohnungen spezialisiert
haben. In manchen größeren Städten gibt es
zudem Publikationen, die ausschließlich Immobilienangebote und -gesuche enthalten.
Ferner besteht die Möglichkeit sich über das
Internet ein Bild des Wohnungsmarktes der
jeweiligen Stadt zu machen und Angebote
einzusehen.
Mieszkanie
Wohnen
W ogłoszeniach prasowych znajdziecie
Państwo wiele skrótów informujących o
szczegółach dotyczących mieszkania.
Niektóre z nich to:
In den Zeitungsanzeigen werden Sie viele
Abkürzungen finden, die über Details der
Wohnung informieren. Einige Abkürzungen:
· „2 ZKB“ heißt: 2 Zimmer, Küche, Bad
. »2 ZKB« oznacza: »2 Zimmer, Küche, Bad«
(2 pokoje, kuchnia, łazienka)
. »2 ZKBB« oznacza: »2 Zimmer, Küche, Bad,
Balkon« (2 pokoje, kuchnia, łazienka,
balkon)
· „2 ZKBB“ heißt: 2 Zimmer, Küche, Bad,
Balkon
· „EG“ heißt: Erdgeschoss
· „2. OG“ heißt: zweiter Stock
. »EG« oznacza: »Erdgeschoss« (parter)
· „DG“ heißt: Dachgeschoss
. »2. OG« oznacza: »zweiter Stock«
(drugie piętro)
· „VH“ heißt: Vorderhaus
. »DG« oznacza: »Dachgeschoss« (poddasze)
· „HH“ heißt: Hinterhaus
. »VH« oznacza: »Vorderhaus«
(budynek frontowy)
· „qm“ heißt: Quadratmeter und beschreibt die Größe der Wohnung
. »HH« oznacza: »Hinterhaus«
(budynek tylny)
· „KM“ heißt: Kaltmiete
· „NK“ heißt: Nebenkosten
. »qm« oznacza: »metrów kwadratowych« i
opisuje wielkość mieszkania
. »KM« oznacza: »Kaltmiete«
(czynsz bez opłat za media)
. »NK« oznacza: »Nebenkosten«
(opłaty za media)
. »WM« oznacza: »Warmmiete«
(czynsz łącznie z opłatami za media)
. »WBS« oznacza: »Wohnberechtigungsschein« (zaświadczenie uprawniające do
korzystania z mieszkania socjalnego,
przeważnie tańszego)
· „WM“ heißt: Warmmiete (die Kaltmiete
inklusive Nebenkosten)
· „WBS“ heißt: Wohnberechtigungsschein
168
Mieszkanie
Wohnen
Agencje nieruchomości
Makler
Agencje nieruchomości to prywatne firmy
zajmujące się pośrednictwem mieszkaniowym. Adresy można znaleźć na »Żółtych
Stronach« książki telefonicznej (pod hasłem
»Makler« lub »Immobilienmakler«).
Najczęściej za swoją pracę firmy te pobierają
prowizję tzw. »Courtage«.
Makler bzw. Immobilienmakler sind private
Firmen, die Wohnungen vermitteln. Die
Adressen finden Sie im Telefonbuch „Gelbe
Seiten“ (Stichwort Makler oder Immobilienmakler). Meist verlangen diese Firmen für
ihre Arbeit eine Provision, die sogenannte
„Courtage“.
Urząd mieszkaniowy
Wohnungsamt
Poszukując mieszkania można też zasięgnąć
informacji w miejskim urzędzie mieszkaniowym. Można tu uzyskać informacje na
temat znajdujących się w mieście spółek
mieszkaniowych oferujących mieszkania na
wynajem.
Bei der Wohnungssuche kann man sich
auch im Wohnungsamt der Stadt erkundigen. Hier gibt es Informationen über die
Wohnungsgesellschaften in der Stadt. Sie
bieten Wohnungen zur Vermietung an.
Wohnberechtigungsschein und Wohngeld
Zaświadczenie uprawniające do korzystania
z mieszkania socjalnego i zasiłek
mieszkaniowy
Zaświadczenie uprawniające do korzystania z
mieszkania socjalnego – Wohnberechtigungsschein – (w skrócie: WBS) jest
konieczne w przypadku mieszkań, które
zostały wybudowane przy finansowej pomocy
państwa, i których czynsze z tego względu są
tańsze. Zaświadczenie to można uzyskać
tylko w przypadku niskich dochodów. Osoby
uzyskujące niskie dochody mogą złożyć w
ratuszu wniosek o przyznanie dopłaty do
czynszu, tzw. zasiłku mieszkaniowego
(Wohngeld).
Ein Wohnberechtigungsschein (kurz: WBS)
ist für Wohnungen notwendig, die mit staatlicher Unterstützung gebaut wurden und
deren Mieten deswegen günstiger sind. Der
Wohnberechtigungsschein ist nur dann erhältlich, wenn man über ein geringes Einkommen verfügt. Bezieher niedriger Einkommen können unter Umständen im Rathaus
einen Zuschuss für die Miete beantragen,
das sogenannte Wohngeld.
Mieszkanie
Wohnen
Czynsz
Wohnungsmiete
Czynsz – »Miete« (także Monatsmiete) – to
kwota, jaką najemca (Mieter) co miesiąc musi
płacić wynajmującemu (Vermieter). Do tego
czynszu – zwanego również »Kaltmiete« –
dochodzą jeszcze dodatkowe opłaty (Nebenkosten): np. opłaty za wywóz śmieci, za
sprzątanie domu i ulicy, za ogrzewanie i
zaopatrzenie w wodę. Wszystkie te koszty
razem wzięte dają tzw. »Warmmiete«. Pewne
koszty dodatkowe, jak np. koszty za ogrzewanie są uzależnione od indywidualnego
zużycia, inne zaś są przeliczane na najemców
w zależności od wielkości mieszkania. Opłaty
za prąd, telefon i z reguły również za gaz nie
są pobierane za pośrednictwem wynajmującego, lecz bezpośrednio przez operatorów
sieci. W tym celu zawiera się umowy z
odpowiednimi operatorami sieci. Z tytułu
opłat dodatkowych oraz kosztów za prąd,
wzgl. gaz co miesiąc wpłaca się zryczałtowana kwotę. Raz w roku najemca otrzymuje
dokładne rozliczenie roczne. Wówczas
rozlicza się wszelkie różnice.
„Die Miete“ ist der Betrag, den der „Mieter“
jeden Monat für die Wohnung an den „Vermieter“ bezahlen muss (auch „die Monatsmiete“). Zu dieser „Kaltmiete“ kommen die
„Nebenkosten“ hinzu: z.B. Gebühren für
Müllabfuhr, für Straßen- und Hausreinigung,
die Heizung und für die Wasserversorgung.
Alle zusammen ergeben die sogenannte
„Warmmiete“. Einige Nebenkosten wie die
Heizkosten sind vom persönlichen Verbrauch abhängig, andere werden je nach
Wohnungsgröße auf die Mieter eines Hauses umgerechnet. Strom, Telefon und in der
Regel auch Gas werden nicht über den Vermieter, sondern direkt von den Anbietern
bezogen. Dafür schließt man Verträge mit
den entsprechenden Anbietern ab.
Die Miet-Nebenkosten und die Kosten für
Strom bzw. Gasversorgung werden jeden
Monat mit einer Pauschalsumme berechnet.
Einmal im Jahr bekommt der Mieter eine genaue Jahresabrechnung. Damit werden angefallene Differenzen abgerechnet.
Mietspiegel
Mietspiegel
Der Mietspiegel to specjalne wydanie informujące o wysokości czynszów w danym
mieście. Można tu kontrolować, czy wysokość
czynszu jest stosowna i dopuszczalna.
Wydanie Mietspiegel jest dostępne w ratuszu
lub w zrzeszeniu najemców (zob. poniżej).
Jeśli czynsz okazałby się niedopuszczalnie
wysoki, można zwrócić się po poradę do
prawnika lub stowarzyszenia ochrony
najemców i podjąć kroki prawne w sprawie
wysokości czynszu.
Der Mietspiegel informiert über die Höhe
der Mietkosten für Wohnungen in einer
Stadt. Hier kann kontrolliert werden, ob die
Höhe der Miete angemessen und zulässig
ist. Den Mietspiegel bekommt man im Rathaus oder aber auch bei einem Mieterverein
(s.u.). Sollte die Miete unzulässig hoch sein,
kann man sich bei einem Rechtsanwalt oder
vom Mieterschutz-Verein beraten lassen und
gegen die Miethöhe rechtlich vorgehen.
170
Mieszkanie
Wohnen
Umowa najmu
Mietvertrag
Przy wynajmowaniu mieszkania otrzymuje się
umowę najmu (Mietvertrag). Umowa ta
zawiera większość danych dotyczących
mieszkania (np. wysokość czynszu, wielkość
mieszkania, liczbę pokoi). Ponadto określa
ona prawa i obowiązki wynajmującego i
najemcy (okresy wypowiedzenia, kwestia
posiadania zwierząt domowych itd.). Poprzez
złożenie podpisu obie strony oświadczają, iż
zgadzają się z warunkami umowy. Są jednak
określone regulacje prawne ograniczające
ważność klauzul w umowach najmu.
Większość osób wynajmujących nalega, by
najemca posiadał konto bankowe.
Mietet man eine Wohnung, bekommt man
einen Mietvertrag. Der Mietvertrag beinhaltet die meisten Angaben zur Wohnung (zum
Beispiel die Höhe der Miete, die Größe der
Wohnung, Zahl der Zimmer). Zudem legt der
Mietvertrag die Pflichten und Rechte von
Vermieter und Mieter fest (Kündigungsfristen, Haustiere etc.). Mit der Unterschrift erklären sich beide mit den Bedingungen des
Vertrages einverstanden. Allerdings gibt es
bestimmte rechtliche Regelungen, die die
Klauseln von Mietverträgen in ihrer Gültigkeit einschränken. Die meisten Vermieter
bestehen darauf, dass man ein Konto hat.
Kaucja
Kaution
Jako zabezpieczenie mieszkania najczęściej
należy wynajmującemu zapłacić kaucję.
Najczęściej wysokość kaucji wynosi jednokrotność lub dwukrotność miesięcznego
czynszu (czynszu bez opłat za media). Maksymalna wysokość kaucji to trzykrotność
czynszu netto bez opłat za media. Kaucja
podlega oprocentowaniu i dlatego
przeważnie jest lokowana na koncie
bankowym. Jeśli najemca wypowie mieszkanie i opuści je zachowując uzgodnione
okresy wypowiedzenia, to odzyskuje kaucję
wraz z naliczonymi odsetkami. W pewnych
okolicznościach wynajmujący może potrącić z
kaucji koszty napraw.
Für eine Wohnung muss als Sicherheit für
den Vermieter meistens eine Kaution bezahlt werden. Die Höhe der Kaution beträgt
meistens ein oder zwei zusätzliche Monatsmieten (Kaltmiete). Sie darf jedoch maximal
das dreifache einer Nettokaltmiete betragen. Die Kaution muss verzinst werden und
wird deshalb meist auf einem Kautionskonto bei einer Bank angelegt. Der Mieter bekommt sie zuzüglich der angefallenen Zinsen zurück, wenn die Wohnung innerhalb
der vereinbarten Fristen gekündigt und verlassen wird. Der Vermieter kann aber unter
Umständen anfallende Reparaturkosten von
der Kaution abziehen.
Mieszkanie
Wohnen
Ochrona najemców
Mieterschutz
Stowarzyszenia ochrony najemców (Mieterschutzvereine) reprezentują interesy
najemców. W wielu sytuacjach sprawy najmu
mieszkania przebiegają bezproblematycznie.
Jeśli jednak dojdzie do konfliktów z wynajmującym, to stowarzyszenia najemców służą
wsparciem dla swoich członków. Biura
stowarzyszeń ochrony najemców znajdują się
w większości większych miast. Strona internetowa Niemieckiego Związku Najemców
(Deutscher Mieterbund) znajduje się pod
adresem www.mieterbund.de.
Mieterschutz-Vereine vertreten die Interessen von Mietern. Viele Mietverhältnisse sind
unproblematisch. Wenn es jedoch zu Konflikten mit dem Vermieter kommt, unterstützen Mietervereine ihre Mitglieder. Büros von
Mieterschutzvereinen gibt es in den meisten
größeren Städten. Im Internet findet man
den Deutschen Mieterbund unter
www.mieterbund.de.
Zwierzęta domowe
Kwestię tego, czy wolno w mieszkaniu
trzymać zwierzęta domowe, należy wyjaśnić
z wynajmującym. Jeśli najemca chce sprawić
sobie zwierzę domowe do już zajmowanego
mieszkania, to z umowy najmu lub od administracji domu może dowiedzieć się o
przepisach regulujących tą kwestię. Za
zwierzęta domowe uznawane są psy, koty,
ptaki, chomiki, świnki morskie itd. Chów
zwierząt użytkowych, jak np. owce, świnie itd.
generalnie nie jest dozwolony w prywatnych
mieszkaniach. Właściciele psów muszą płacić
podatek od psów i przestrzegać terminów
określonych szczepień obowiązkowych. Informacje na ten temat można uzyskać w ratuszu.
W odniesieniu do chowu tzw. psów bojowych
i innych ras psów zakwalifikowanych jako
niebezpieczne obowiązują odrębne przepisy.
Właściciele psów są zobowiązani – nawet
jeśli jest to często lekceważone – do
usuwania »pozostałości« po swoich psach.
Haustiere
Ob Haustiere in der Wohnung erlaubt sind,
ist mit dem Vermieter zu klären. Will sich ein
Mieter in einer bereits bezogenen Wohnung
ein Haustier anschaffen, erfährt er die Regelungen entweder aus seinem Mietvertrag
oder bei der Hausverwaltung. Als Haustiere
gelten Hunde, Katzen, Vögel, Hamster, Meerschweinchen etc. Die Haltung von Nutztieren
wie Schafen, Schweinen usw. ist in Privatwohnungen generell nicht erlaubt.
Hundebesitzer müssen eine Hundesteuer
bezahlen und bestimmte Pflichtimpfungen
beachten. Informationen dazu gibt es im
Rathaus. Für sogenannte Kampfhunde und
andere als gefährlich eingestufte Hunderassen gelten besondere Vorschriften zur Haltung. Hundebesitzer sind dazu verpflichtet –
auch wenn dies häufig missachtet wird- die
„Hinterlassenschaften“ ihres Hundes zu beseitigen.
172
Mieszkanie
Wohnen
Dozorca, administracja domu
Hausmeister, Hausverwaltung
Domy zamieszkiwane przez wielu najemców
przeważnie mają dozorcę lub administrację
domu. Dozorca lub administracja domu
zajmuje się sprawami organizacyjnymi
i naprawami w domu lub w mieszkaniu.
In Häusern mit vielen Mietparteien gibt es
meistens einen „Hausmeister“ oder eine
„Hausverwaltung“. Ein Hausmeister oder
die Hausverwaltung ist für organisatorische
Fragen und Reparaturen im Haus oder in der
Wohnung zuständig.
Regulamin domu
Hausordnung
W większych domach, zamieszkiwanych przez
wielu najemców, najczęściej istnieje regulamin domu. W regulaminie tym wynajmujący
uregulował kwestie dotyczące wspólnego
zamieszkiwania w domu, np. czyszczenie
korytarza (mówi się również »klatki
schodowej« –«Treppenhaus«) i okresy ciszy.
Für größere Häuser mit vielen Mietern gibt
es meistens eine Hausordnung. In der Hausordnung sind durch den Vermieter die Fragen geregelt, die das Zusammenleben im
Haus betreffen. Zum Beispiel die Reinigung
des Hausflures (man sagt auch: „Treppenhaus“) und Ruhezeiten.
Odśnieżanie i zamiatanie ulicy
Winterdienst und Kehrwoche
Jeśli w domu nie ma dozorcy, to najemcy są
zobowiązani, by w zimie odśnieżać teren
przed domem. Jest to najczęściej zapisane
w umowie najmu. Jeśli istnieje takie zobowiązanie, to dany najemca ponosi odpowiedzialność za wszystkie wypadki, które powstały
wskutek jego zaniedbania. Ponadto
w niektórych regionach powszechne jest
cotygodniowe zamiatanie ulicy.
Gibt es keinen Hausmeister, sind die Mieter
dazu verpflichtet, im Winter den Schnee und
das Eis vor dem Haus zu beseitigen. Das ist
meistens im Mietvertrag beschrieben. Besteht diese Verpflichtung, ist der jeweilige
Mieter für solche Verletzungen haftbar, die
durch seine Nachlässigkeit entstanden sind.
Darüber hinaus ist es in manchen Regionen
üblich, wöchentlich die Straße zu kehren.
174
Mieszkanie
Wohnen
Sąsiedzi
Nachbarn
Sąsiedzi to inni najemcy w danym domu
mieszkalnym i w domach sąsiednich.
W Niemczech nowi najemcy przeważnie
przedstawiają się swoim bezpośrednim
sąsiadom – (np. mieszkającym na tym samym
piętrze). Zwyczaj ten jest oczywiście dobrowolny. Niektórzy cieszą się na widok nowych
twarzy, innym zaś jest obojętne, kto mieszka
w ich domu.
Nachbarn sind die anderen Mieter in einem
Wohnhaus und in angrenzenden Häusern. In
Deutschland stellen sich meist die neuen
Mieter ihren direkten Nachbarn vor (z.B. auf
der selben Etage). Dieser Brauch ist natürlich freiwillig. Manche freuen sich über neue
Gesichter. Anderen ist es gleichgültig, wer in
ihrem Haus wohnt.
Kündigung und Kündigungsschutz
Wypowiedzenie i ochrona przed
wypowiedzeniem
www.mieterbund.de
Przy wypowiedzeniu mieszkania najemca
objęty jest określonymi okresami wypowiedzenia. Są one uregulowane w umowie
najmu, wzgl. w prawie najmu. W przypadku
umów zawieranych na czas nieokreślony
okres wypowiedzenia z reguły wynosi trzy
miesiące. Wynajmujący nie może
wypowiedzieć umowy najmu bez powodu
(»ochrona najemcy« –«Mieterschutz«).
W przypadku konfliktów należy zasięgnąć
porady prawnej.
Przeprowadzka
Przy wprowadzaniu się do nowego mieszkania w tym samym bądź innym mieście,
następuje zmiana miejsca zamieszkania,
którą trzeba zgłosić w urzędach. Formularze
zgłoszeniowe są dostępne w ratuszu i
w sklepach papierniczych (tzw. »formularze
meldunkowe« -«Meldebögen«). Urząd
meldunkowy przeważnie znajduje się
w ratuszu. Tu rejestruje się mieszkańców
danego miasta. Często w tym zakresie obowiązują określone terminy, których należy
Für den Mieter gelten bei der Wohnungskündigung bestimmte Kündigungsfristen. Sie
sind im Mietvertrag bzw. im Mietrecht geregelt. Bei unbefristeten Mietverträgen beträgt
die Kündigungsfrist in der Regel drei Monate. Der Vermieter kann das Mietverhältnis
nicht ohne Weiteres kündigen („Mieterschutz“). Bei Konflikten sollte man sich
rechtlich beraten lassen.
Umzug
Bezieht man eine neue Wohnung in der selben oder einer anderen Stadt und ändert
damit seinen Wohnsitz, muss man sich bei
den Behörden anmelden. Anmeldeformulare
sind im Rathaus und in Papiergeschäften erhältlich (sogenannte „Meldebögen“). Das
Einwohnermeldeamt befindet sich meist im
Rathaus. Hier werden die Einwohner der
Stadt registriert. Oft gelten bestimmte Fristen, die einzuhalten sind. Man sollte mit der
Anmeldung nicht zögern, sondern sie direkt
nach dem Umzug vornehmen.
Wenn man in eine andere Wohnung zieht
und sich damit die Adresse bzw. Anschrift
ändert, besteht die Möglichkeit, bei der Post
Mieszkanie
175
Wohnen
dotrzymać. Nie powinno zwlekać się z zameldowaniem i załatwić to bezpośrednio po
przeprowadzce. W przypadku zmiany mieszkania, a tym samym zmiany adresu, istnieje
możliwość złożenia na poczcie wniosku
o odsyłanie korespondencji pod nowy adres
(»Nachsendeantrag«). Po złożeniu takiego
wniosku poczta automatycznie przez sześć
miesięcy lub przez rok będzie przesyłana na
nowy adres. Usługa ta jest jednak odpłatna.
Generalnie zaleca się jednak, by o swoim
nowym adresie niezwłocznie poinformować
swoich korespondentów, np. urzędy, kasy
chorych, itd.
Wspólne mieszkanie
Jeśli nie chcecie Państwo wynajmować
własnego mieszkania, tylko wolicie na
początku zamieszkać w umeblowanym
pokoju, to możecie Państwo zwrócić się do
organizacji zajmującej się okresowym wynajmowaniem umeblowanych pokojów tzw.
»Mitwohnzentrale«. Inne oferty można
znaleźć w gazecie. »WG« to skrót na »Wohngemeinschaft« – wspólne mieszkanie
dzielone z innymi osobami. »WG-Zimmer«pokoje w takich wspólnych mieszkaniach –
często wynajmowane są bez mebli, lecz
czasami są one też umeblowane. Inna możliwością są ogłoszenia wywieszane na uniwersytetach. Wielu studentów, którzy przez
pewien czas studiują w innym miejscu, szuka
podnajemców na swoje pokoje. Oznacza to,
że mieszkania lub pokoje te są oferowane
bez samodzielnej umowy najmu z administracją domu. Zawiera się jedynie umowę
podnajmu.
einen „Nachsendeantrag“ zu stellen. Mit
ihm wird die Post automatisch für sechs Monate oder ein Jahr an die neue Adresse geschickt. Dieser Service ist allerdings kostenpflichtig. Generell empfiehlt es sich jedoch,
die neue Anschrift zügig ihren Korrespondenten z.B. Behörden, Krankenkassen etc.
mitzuteilen.
Wohngemeinschaften
Will man keine eigene Wohnung anmieten,
sondern zunächst nur in einem möblierten
Zimmer wohnen, kann man sich an eine
Mitwohnzentrale wenden, die Zimmer vermittelt. Weitere Angebote stehen in der Zeitung. „WG“, ist die Abkürzung für Wohngemeinschaft. „WG-Zimmer“ werden häufig
ohne Möbel, manchmal aber auch möbliert
vermietet. Eine weitere Möglichkeit sind
Aushänge an den Universitäten. Viele Studenten, die für eine begrenzte Zeit an einem
anderen Ort studieren, vermieten ihre Zimmer unter. Das heißt, dass die Wohnungen
oder Zimmer ohne eigenen Mietvertrag mit
der Hausverwaltung angeboten werden.
Man schließt lediglich einen Untermietvertrag ab.
176
Gospodarstwo domowe
Haushalt
Woda
Wasser
Opłata za zaopatrzenie w wodę wliczana jest
do opłat za media i jest rozliczana w zależności od zużycia.
Die Wasserversorgung wird nach Verbrauch
mit den Mietnebenkosten abgerechnet.
Elektrizität / Strom und Gas
Energia elektryczna i gaz
Informacje na temat zaopatrzenia
w energię elektryczną można uzyskać
w poradniach dla konsumentów oraz
w Internecie, m.in. na stronach:
www.billig-strom.de
www.stromtarife.de
www.stromtip.de
Informationen zum Thema Stromversorgung und Preisvergleiche bietet die Verbraucher-Beratung. Im Internet z.B.:
www.billig-strom.de
www.stromtarife.de
www.stromtip.de
W celu podłączenia do sieci elektrycznej i
gazowej najemca musi zarejestrować się jako
klient właściwego zakładu energetycznego
lub zakładu gazownictwa. Wynajmujący lub
administracja domu udziela informacji na
temat właściwych zakładów zaopatrzenia
w prąd lub gaz. Najprostszy sposób to pobieranie energii elektrycznej od miejskiego
zakładu energetycznego. W odniesieniu do
zaopatrzenia w energię elektryczną jest
jednak szczególna regulacja: prąd można
pobierać w zasadzie od każdego zakładu
energetycznego mającego siedzibę
w Niemczech (lub w państwie członkowskim
Unii Europejskiej). Często występują tu
znaczne różnice cenowe. Można też wybrać
rodzaj zaopatrzenia w energię elektryczną:
prąd wytwarzany sposobem ekologicznym,
prąd z energii atomowej itd.
Ogrzewanie olejowe i węglowe
Koszty za centralne ogrzewanie rozliczane są
w ramach opłat za media. Nie dotyczy to
ogrzewania etażowego, węglowego,
gazowego i olejowego. Te rodzaje ogrzewania
najemca musi zorganizować sobie sam.
Für die Strom- oder Gasversorgung muss
sich der Mieter als Kunde bei den zuständigen Unternehmen an seinem Wohnort anmelden. Der Vermieter, die Hausverwaltung
oder der Hausmeister informieren darüber,
wer für die Versorgung zuständig ist.
Das einfachste ist, den Strom beim in der
Stadt ansässigen Versorgungsunternehmen
zu bestellen. Für die Stromversorgung gibt
es aber eine besondere Regelung: man kann
Strom im Prinzip bei jedem in Deutschland
(oder in einem Mitgliedsland der Europäischen Union) ansässigen Elektrizitätsunternehmen beziehen. Hier gibt es oft erhebliche Preisunterschiede. Auch die Art der
Strom-Erzeugung lässt sich wählen: Ökostrom, Atomstrom etc.
Öl- und Kohleheizung
Die Kosten der Zentralheizung werden mit
den Mietnebenkosten berechnet. Etagen-,
Kohle-, Gas- und Ölheizungen laufen extra
und die Versorgung muss vom Mieter über
einen Anbieter organisiert werden.
177
Haushalt
Ze względów ekologicznych w Niemczech nie
wyrzuca się śmieci do jednego pojemnika,
lecz sortuje się je w zależności od składu.
Dlatego w wielu domach znajdują się różne
kontenery na śmieci. Osobno zbiera się
często papier, szkło, opakowania (»grüner
Punkt«), odpady żywnościowe (tzw.
bioodpady, które są przetwarzane na
kompost) i pozostałe odpady. Są to śmieci,
które nie należą do wymienionych wcześniej
kategorii. Odpady są regularnie wywożone
przez przedsiębiorstwo zajmujące się
wywozem śmieci. Dotyczy to również
pozostałości opakowań w tzw. »żółtym
worku«, papieru, papy i szkła. Są też wyjątki
i wówczas tzw. »surowce wtórne« należy
dostarczać do specjalnych punktów
zbiorczych. Odpady specjalne obejmują
towary i większe przedmioty zawierające
substancje trujące, np. lodówki i lakiery. Nie
zalicza się ich do odpadów wielkogabarytowych i do normalnych odpadów domowych.
Usuwaniem takich odpadów zajmują się
specjalne punkty, prowadzone przez lokalne
przedsiębiorstwa usuwania odpadów. Do
odpadów specjalnych zalicza się również
baterie. Często można oddać je w supermarketach lub sklepach elektronicznych.
In Deutschland ist es aus ökologischen
Gründen üblich, den Müll nicht in eine einzige Tonne zu werfen, sondern ihn nach seinen Bestandteilen zu trennen. In vielen
Mietshäusern stehen daher verschiedene
Mülltonnen für den Hausmüll zur Verfügung.
Getrennt gesammelt werden häufig Papier,
Glas, Verpackungen („grüner Punkt“), Lebensmittelabfälle (sogenannter Biomüll, der
zu Kompost verarbeitet wird) und „Restmüll“. Das ist der Müll, der nicht in die anderen Tonnen kommt.
Der Restmüll wird regelmäßig von einem
Unternehmen abgeholt. Ebenso Verpackungs-Reste im sogenannten „Gelben
Sack“, Papier, Pappe und Glas. Allerdings
gibt es Ausnahmen, dann müssen die
sogenannten „Wertstoffe“ an besonderen
Sammelstellen abgegeben werden. Sondermüll umfasst Waren und größere Gegenstände, die Gifte enthalten wie z.B. Kühlschränke und Lacke. Sie gehören nicht in den
Sperrmüll oder in den normalen Haushaltsmüll. Zu ihrer Entsorgung gibt es Abgabestellen, die von den örtlichen Müllunternehmen betrieben werden. Auch Batterien sind
Sondermüll. Sie können häufig in Supermärkten oder Elektronikgeschäften abgegeben werden.
RG
R Ü N E PU
T
Müll
NK
Śmieci
DE
Gospodarstwo domowe
178
Gospodarstwo domowe
Informacje na temat zasad wywozu
śmieci można uzyskać w ratuszu.
Informationen zu den jeweiligen Regeln
der Müllentsorgung gibt es im Rathaus.
Haushalt
Odpady wielkogabarytowe
Sperrmüll
Stare meble i urządzenia elektrotechniczne
są odbierane przez przedsiębiorstwa
zajmujące się wywozem śmieci jako tzw.
odpady wielkogabarytowe. O terminach
wywozu takich odpadów można dowiedzieć
się w ratuszu lub urzędach okręgowych.
W niektórych miastach i gminach nie ma
stałych terminów, lecz terminy wywozu
odpadów wielkogabarytowych można
uzgadniać. Starą odzież i buty można często
wrzucać do specjalnych pojemników
ustawionych w tym celu w mieście.
Wielokrotnie w ciągu roku przeprowadzane są
akcje zbiórki starej odzieży przez Niemiecki
Czerwony Krzyż lub inne organizacje. Adresy
punktów przyjmujących starą odzież można
znaleźć m.in. na »Żółtych Stronach«.
Alte Möbel und große Elektrogeräte werden
als Sperrgut von Müllunternehmen abgeholt. Die Abholtermine werden vom Rathaus
oder Bezirksamt herausgegeben. In einigen
Städten und Kommunen gibt es keine feststehenden Termine, es können aber Termine
für die Sperrmüllabholung vereinbart werden.
Alte Kleidungsstücke und Schuhe kann man
oft in dafür bereit stehende Behälter in der
Stadt einwerfen. Mehrmals im Jahr finden
aber auch Aufrufe vom Deutschen Roten
Kreuz oder anderer Organisationen zur Altkleidersammlung statt.
Pranie
Jeśli nie posiada się pralki, to w wielu
miastach można skorzystać z usług salonów
pralniczych (»Waschsalons«). Jest tam
również proszek do prania »Waschpulver«.
Ceny za korzystanie z pralki są różne w zależności od salonu pralniczego. Odzież i bieliznę
można również oddać do pralni chemicznej.
Waschen
Hat oder will man keine eigene Waschmaschine, bieten in vielen Städten „Waschsalons“ ihre Dienste an. Auch das nötige
Waschmittel („Waschpulver“) gibt es dort.
Die Preise für die Benutzung einer Maschine
sind von Waschsalon zu Waschsalon verschieden. Daneben gibt es „Textilreinigungen“, die Kleidungsstücke und Wäsche
reinigen.
Pieniądze i finanse
181
Geld und Finanzen
Pieniądze i finanse
Geld und Finanzen
Do Niemiec można wwozić każdą walutę
w dowolnej ilości. Powinniście jednak
Państwo zasięgnąć informacji na temat zasad
wywozu waluty obowiązujących w Państwa
kraju.
Nach Deutschland kann jede Währung in beliebiger Höhe eingeführt werden. Allerdings
sollte man sich im jeweiligen Herkunftsland
über spezielle Regelungen erkundigen.
Die Europäischen Währungsunion
Europejska Unia Walutowa
Od 1 stycznia 2002 r. oficjalnym środkiem
płatniczym w Niemczech i w większości
krajów Unii Europejskiej jest euro, które
składa się ze 100 centów.
Seit dem 1. Januar 2002 ist der Euro offizielles Zahlungsmittel in Deutschland und den
meisten Ländern der Europäischen Union.
Ein Euro entspricht 100 Cent.
Banken
Banki
W Niemczech jest wiele różnych banków i kas
oszczędności. Banki to prywatne przedsiębiorstwa; zaś kasy oszczędności pod
względem organizacyjnym należą do miast
i gmin. Dlatego nazywają się »Stadtsparkasse Köln«, »Hamburger Sparkasse«;
»Sparkasse Dresden« itd. Banki i kasy
oszczędności różnią się np. świadczeniami
i warunkami, a więc wysokością opłat
pobieranych za usługi takie, jak np.
prowadzenie konta lub przelew. W razie
potrzeby przy wyborze banku lub kasy
oszczędności można skorzystać z pomocy
poradni dla konsumentów (zob. rozdział
»Organizacje i kontakt«).
Es gibt viele verschiedene Banken und Sparkassen in Deutschland. Banken sind Unternehmen der Privatwirtschaft; Sparkassen
gehören organisatorisch zu den Kommunen,
d.h. Städten und Gemeinden. Deshalb heißen sie „Stadtsparkasse Köln“, „Hamburger
Sparkasse“; „Sparkasse Dresden“ usw.
Banken und Sparkassen unterscheiden sich
zum Beispiel durch Leistungen und Konditionen, also die Höhe der Gebühren, die für
die Dienstleistungen wie Kontoführung oder
Überweisung verlangt werden.
Bei der Auswahl der Bank oder Sparkasse
hilft bei Bedarf eine Verbraucherberatung
(siehe Kapitel „Organisationen und Ansprechpartner“).
182
Pieniądze i finanse
Geld und Finanzen
Rachunek oszczędnościowo – rozliczeniowy
Giro-Konto
Powszechne jest otwieranie rachunku
oszczędnościowo rozliczeniowego (»Girokonto«) w banku lub kasie oszczędności.
W celu otwarcia konta banki najczęściej
wymagają zezwolenia na pobyt. Większość
transakcji pieniężnych wykonywana jest za
pośrednictwem rachunku oszczędnościowo –
rozliczeniowego: np. na to konto pracodawca
przekazuje wynagrodzenie. Równocześnie
z tego konta wykonywane są przelewy dla
osób trzecich.
Es ist üblich, bei einer Bank oder Sparkasse
ein „Giro-Konto“ zu eröffnen. Für die Eröffnung eines Kontos verlangen die Banken
meistens eine Aufenthaltsgenehmigung.
Über das Giro-Konto werden die meisten
Geldgeschäfte abgewickelt: Hierauf überweist zum Beispiel der Arbeitgeber den entsprechenden Arbeitslohn oder das Gehalt.
Gleichzeitig werden von dort die Überweisungen an Dritte getätigt.
Überweisungen
Przelewy
Za pomocą przelewu bankowego (»Überweisung«) dokonuje się transferu pieniędzy na
inne konto. W tym celu wypełnia się druk
przelewu. Opłaty za przelewy są przeważnie
najniższe w banku lub kasie oszczędności,
w którym jest założony rachunek oszczędnościowo – rozliczeniowy, lub też przelewy są
tam bezpłatne.
„Überweisung“ heißt der Vorgang, wenn
man Geld auf ein anderes Konto transferiert
(„überweist“). Dazu wird ein Überweisungsformular ausgefüllt. Die Gebühren für Überweisungen sind meistens bei der Bank oder
Sparkasse am geringsten oder sogar kostenlos, bei der das Giro-Konto angelegt ist.
183
184
Pieniądze i finanse
Geld und Finanzen
Zlecenia stałe
Daueraufträge
Jeśli chce się wykonywać regularne płatności
na stałą kwotę (np. czynsz, rachunek za
energię elektryczną), to można zlecić bankowi lub kasie oszczędności przelewanie
określonej kwoty w ustalonym terminie na
odpowiednie konto. Przelew taki będzie
wykonywany automatycznie do momentu,
kiedy zostanie zmieniona kwota zlecenia lub
zlecenie stałe (»Dauerauftrag«) zostanie
zatrzymane.
Will man regelmäßige Zahlungen mit einem
festen Betrag (z.B. die Wohnungsmiete, Kosten für die Elektrizität) tätigen, beauftragt
man die Bank oder die Sparkasse, einen
bestimmten Betrag zu einem festgelegten
Termin auf das gewünschte Konto zu überweisen. Das erfolgt so lange automatisch,
bis der Betrag geändert oder der Dauerauftrag gestoppt wird.
Einzugsermächtigungen
Polecenia zapłaty
Polecenie zapłaty określane jest w Niemczech
mianem »Einzugsermächtigung« lub »Lastschrift«, a sam proces nazywa się »Lastschriftverfahren«. Opłacanie rachunków
w ten sposób jest praktyczne, jeśli określonym usługodawcom trzeba płacić regularne
kwoty w zmiennej wysokości (jak np.
rachunki telefoniczne). W banku składa się
pisemne polecenie zapłaty. Następnie
rachunki (np. Państwa rachunek telefoniczny)
są automatycznie opłacane bezpośrednio
z konta. Z reguły nie należy obawiać się
nadużyć ze strony nieuczciwych przedsiębiorstw, gdyż błędne płatności można w
ciągu kilku tygodni wycofać i w każdym
czasie można zatrzymać polecenie zapłaty.
Zaleca się jednak kontrolowanie rachunków
i wyciągów z konta.
Die „Einzugsermächtigung“ wird auch „Lastschrift“ genannt (der Vorgang heißt „Lastschriftverfahren“). Rechnungen auf diese
Weise zu bezahlen ist praktisch, wenn regelmäßige Beträge in variabler Höhe an bestimmte Dienstleister zu bezahlen sind (wie
zum Beispiel die Telefongebühren). Dem
Empfänger wird schriftlich eine „Einzugsermächtigung“ erteilt. Dann werden die Rechnungen (zum Beispiel Ihre Telefonrechnung)
automatisch vom Konto abgebucht. Missbrauch muss bei seriösen Unternehmen in
der Regel nicht befürchtet werden: denn falsche Buchungen können innerhalb von einigen Wochen rückgängig gemacht und die
Einzugsermächtigung jederzeit gestoppt
werden. Allerdings empfiehlt es sich, die
Kontoauszüge und die Rechnungen zu kontrollieren.
Pieniądze i finanse
185
Geld und Finanzen
Karty płatnicze i bankomaty
EC-Karten und Geldautomaten
Po otwarciu rachunku oszczędnościowo –
rozliczeniowego banki i kasy oszczędności
wydają kartę płatniczą (»EC-Karte«) z odpowiednim numerem PIN (»Geheimnummer«). Posługując się tą kartą i numerem PIN
można wszędzie w Niemczech i w krajach Unii
Europejskiej podejmować gotówkę w bankomatach. Jeśli pieniądze zostały podjęte z
bankomatu nie należącego do danego banku
lub kasy oszczędności, to przeważnie
naliczana jest prowizja. Posługując się kartą
płatniczą i numerem PIN lub podpisem
można bezgotówkowo (»bargeldlos«) płacić
w wielu sklepach, na większości stacji
benzynowych itd. (Szczegóły na ten temat
w rozdziale »Zakupy«). Poza tym za pomocą
karty płatniczej można w specjalnym
automacie w banku lub kasie oszczędności
można uzyskać wydruk wyciągu z konta
(»Kontoauszug«). Na tych wyciągach udokumentowane są wszystkie transakcje. Wpływy
pieniędzy oznaczone są literą »H« co oznacza
»Haben«, zaś obciążenia literą »S« oznaczającą »Soll«.
Nach der Eröffnung eines Giro-Kontos bieten
Banken und Sparkassen eine „EC-Karte“ und
eine entsprechende „Geheimnummer“ an.
Mit dieser Karte und der Geheimnummer
kann an „Geldautomaten“ überall in
Deutschland und in den Ländern der Europäischen Union Bargeld abgehoben werden.
Wenn Geld von einem Automaten abgehoben wird, der nicht zur jeweiligen Bank oder
Sparkasse gehört, wird meistens eine Gebühr berechnet.
Mit der EC-Karte und Geheimnummer oder
Unterschrift kann in vielen Geschäften, den
meisten Tankstellen usw. ohne Bargeld
(„bargeldlos“) bezahlt werden. (Details dazu
im Kapitel „Einkaufen“). Außerdem lassen
sich mit dieser EC-Karte an einem Automaten in der Sparkasse oder Bank die „Kontoauszüge“ ausdrucken. Auf diesen Kontoauszügen sind alle Transaktionen dokumentiert. Geldeingänge sind mit einem „H“ für
„Haben“ gekennzeichnet, Abbuchungen mit
einem „S“ für „Soll“.
186
Pieniądze i finanse
Geld und Finanzen
Karty kredytowe
Kreditkarten
W Niemczech jest wiele różnych typów kart
kredytowych. Korzystając z porady w banku,
kasie oszczędności lub w poradni dla konsumentów możecie się Państwo dowiedzieć,
jaka karta kredytowa jest najbardziej
odpowiednia dla Państwa potrzeb. Zazwyczaj
pobierana jest roczna opłata za korzystanie
z karty kredytowej.
Es gibt verschiedene Anbieter von Kreditkarten in Deutschland. Welche Kreditkarte für
den jeweiligen Bedarf die richtige ist, erfährt
man durch eine Beratung bei der Bank,
Sparkasse oder bei einer Verbraucherzentrale. Für eine Kreditkarte ist normalerweise
jedes Jahr eine Benutzungsgebühr zu bezahlen.
Kredyt w rachunku bieżącym (overdraft)
Überziehungskredite
Przy korzystaniu z rachunku oszczędnościowo rozliczeniowego istnieje możliwość
automatycznego kredytu (kredytu przy
przekroczeniu konta). Kredyt w rachunku
bieżącym nazywany jest również »Dispositionskredit« (w skrócie: »Dispo«). Wysokość
takiego kredytu jest uzależniona od regularnych dochodów klienta, a więc zarobków,
wynagrodzenia lub od majątku, jak np.
oszczędności, nieruchomości itd. Za korzystanie z kredytu w rachunku bieżącym
naliczane są odsetki.
Bei einem Giro-Konto ist ein automatischer
Kredit (der „Überziehungskredit“) möglich.
Der Überziehungskredit wird auch „Dispositionskredit“ genannt (Kurzform: „Dispo“).
Die Höhe dieses Überziehungskredits hängt
vom regelmäßigen „Einkommen“ des Kunden ab, also vom „Lohn“, „Gehalt“ oder
dem „Vermögen“ wie Sparguthaben, Immobilien usw. Für die Nutzung von Dispositionskrediten (man sagt: „das Konto überziehen“) werden Zinsen berechnet.
Pieniądze i finanse
187
Geld und Finanzen
Homebanking
Homebanking
Wiele banków oferuje swoim klientom
możliwość załatwiania osobistych transakcji
pieniężnych za pośrednictwem komputera.
Bliższe informacje są dostępne u doradców
danego banku, względnie kasy oszczędności.
Viele Geldinstitute bieten ihren Kunden die
Möglichkeit, die persönlichen Geldgeschäfte
vom PC aus zu erledigen. Näheres erfährt
man durch die Berater der jeweiligen Bank
bzw. Sparkasse.
Otwarcie konta
Kontoeröffnung
Przed otwarciem konta powinno wyjaśnić się
następujące kwestie:
. Jak wysokie są opłaty za prowadzenie
konta?
. Czy istnieje możliwość uzyskania kredytu
w rachunku bieżącym i jakie jest oprocentowanie tego kredytu?
. W których bankomatach można bez prowizji
podejmować gotówkę (ile takich
bankomatów jest w mieście)?
. Czy od razu otrzymuje się kartę płatniczą?
. Czy po otwarciu konta można od razu
podjąć gotówkę w bankomacie?
. Od którego momentu można składać
zlecenia stałe i polecenia zapłaty?
. Kiedy jest możliwe złożenie wniosku o
wydanie karty kredytowej i jak długo trwa
rozpatrzenie takiego wniosku?
Bevor ein Konto eröffnet wird, sollten folgende Fragen geklärt werden:
· Wie hoch sind die Kontoführungsgebühren?
· Bekommt man einen Überziehungskredit
und wie hoch sind derzeit die Zinsen
dafür?
· An welchen Automaten kann man kostenlos Geld abheben (wie viele dieser Automaten gibt es in der Stadt)?
· Bekommt man sofort eine EC-Karte?
· Kann man nach der Eröffnung des Kontos
sofort Bargeld am Geld-Automaten abheben?
· Ab welchem Zeitpunkt kann man „Daueraufträge“ einrichten und „Einzugsermächtigungen“ („Lastschriftverfahren“)
erteilen?
· Wann ist der Antrag auf eine Kreditkarte
möglich und wie lange dauert die Bearbeitung?
188
Ubezpieczenia
Versicherungen
Ubezpieczenia
Oprócz obowiązkowych ubezpieczeń
społecznych (zob. rozdział »Ubezpieczenie
społeczne«) istnieje szereg dobrowolnych
ubezpieczeń od różnych ryzyk. Informacje na
temat tego, które ubezpieczenie może być
przydatne, można uzyskać np. w poradni dla
konsumentów (zob. rozdział »Poradnictwo
konsumenckie«) lub w prywatnej agencji
ubezpieczeń. Poniżej wymienione są tylko
najważniejsze ubezpieczenia.
Versicherungen
Neben den sozialen Pflichtversicherungen
(siehe Kapitel „Sozialversicherung“) gibt es
eine Reihe von freiwilligen Versicherungen
für verschiedene Lebensbereiche. Informationen darüber, welche Versicherung nützlich sein kann, bekommt man zum Beispiel
in einer Verbraucherberatung (siehe Kapitel
„Verbraucherberatungen“) oder in einem
privaten Versicherungsbüro.
An dieser Stelle werden nur die wichtigsten
Versicherungen genannt.
Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej
(OC)
Haftpflichtversicherung
Ubezpieczenie OC (»Haftpflichtversicherung«)
obejmuje szkody, które ubezpieczony
niechcący wyrządził na cudzej własności.
Może ono np. obejmować szkody powstałe
w innym gospodarstwie domowym wskutek
wypadku lub niezdarności. Ubezpieczenia OC
zapobiegają konieczności zadłużenia z powodu wysokich roszczeń odszkodowawczych.
Die „Haftpflichtversicherung“ ersetzt Schäden, die der Versicherte versehentlich am
Eigentum anderer anrichtet. So kann sie z.B.
Schäden ersetzen, die durch einen Unfall
oder durch eine Ungeschicklichkeit in einem
anderen Haushalt entstehen. Haftpflichtversicherungen verhindern, dass man sich aufgrund von hohen Schadensersatzforderungen verschulden muss.
Ubezpieczenie mienia domowego
Ubezpieczenie mienia domowego (»Hausratversicherung«) obejmuje szkody powstałe we
własnym gospodarstwie domowym np. na
skutek włamania i kradzieży. Wysokość
ubezpieczenia powinna odpowiadać rzeczywistej wartości przedmiotów znajdujących się
w gospodarstwie domowym.
Hausratversicherung
Mit der „Hausratversicherung“ werden Schäden im eigenen Haushalt versichert, z.B.
Einbruch und Diebstahl. Die Versicherungshöhe sollte dem tatsächlichen Wert der
Gegenstände im Haushalt entsprechen.
Ubezpieczenia
189
Versicherungen
Ubezpieczenie od niezdolności do pracy
Berufsunfähigkeitsversicherung
Zawierając ubezpieczenie od niezdolności do
pracy (»Berufsunfähigkeitsversicherung«)
uzyskujemy ochronę przed finansowymi
skutkami niezdolności do pracy, np. na
skutek wypadku lub choroby. W wypadku
przewidzianym w umowie ubezpieczeniowej
w zależności od uzgodnień ubezpieczonemu
wypłacana jest renta.
Mit dem Abschluss einer Berufsunfähigkeitsversicherung schützt man sich gegen
die finanziellen Folgen einer Berufsunfähigkeit, etwa in Folge eines Unfalls oder einer
Krankheit. Im Versicherungsfall wird je nach
Vereinbarung eine Rente an den Versicherten gezahlt.
Rechtsschutzversicherung
Ubezpieczenie od kosztów związanych
z ochroną interesów prawnych
(»Rechtsschutzversicherung«)
W przypadku tego rodzaju ubezpieczenia,
koszty sporu prawnego ponoszone są przez
towarzystwo ubezpieczeniowe. Ta ochrona
prawna obowiązuje jednak tylko w określonych przypadkach. Tak jak w przypadku
każdego ubezpieczenia zaleca się skorzystanie z obszernego poradnictwa świadczonego przez poradnie dla konsumentów itd.
Ubezpieczenie na życie
Zawierając ubezpieczenie na życie (»Lebensversicherung«) można zabezpieczyć
finansowo własną rodzinę na wypadek
śmierci osoby ubezpieczonej. Kapitałowe
ubezpieczenie na życie (»Kapital-Lebensversicherung«) daje możliwość zaoszczędzenia
pieniędzy na przyszłość.
Bei einer „Rechtsschutzversicherung“ trägt
die Versicherung die Kosten eines Rechtsstreits. Allerdings gilt dieser Rechtsschutz
nur in bestimmten Fällen. Wie bei jeder Versicherung empfiehlt sich eine umfassende
Beratung durch Verbraucherzentralen etc…
Lebensversicherung
Mit der „Risiko-Lebensversicherung“ kann
die eigene Familie finanziell abgesichert
werden, falls der Versicherungsnehmer zu
Tode kommen sollte. Die „Kapital-Lebensversicherung“ ist eine Möglichkeit, Geld für
die Zukunft anzusparen.
190
Środki komunikacji
Verkehrsmittel
Środki komunikacji publicznej
Öffentliche Verkehrsmittel
Pociągiem, tramwajem i autobusami można
dojechać do wielu miejsc w Niemczech. Do
środków komunikacji publicznej zalicza się
pociąg, metro, kolej miejską, tramwaje
i autobusy. Miejska sieć transportu publicznego nazywa się »ÖPNV« (Öffentlicher Personennahverkehr).
Mit dem Zug, der Straßenbahn und Autobussen sind viele Ziele in Deutschland erreichbar. Zug, U- und S-Bahn, Straßenbahn
und Busse sind der „Öffentliche PersonenNah- und Fernverkehr“. Die Verbindungen in
der Stadt und in der Region haben die Abkürzung „ÖPNV“ (Öffentlicher Personennahverkehr).
Bilety
Bilety na tramwaj, autobus i pociąg (na
krótsze trasy) kupuje się w automacie. Ceny
za przejazd są uzależnione od odległości
i oblicza je się na podstawie stref taryfowych,
tzw. »Tarifzonen«. Obsługa automatów
biletowych często jest trochę skomplikowana.
Jeśli nie wiadomo, co dalej zrobić, najlepiej
zapytać innych klientów, którzy kupują bilet.
Kara za »jazdę na gapę« (jazdę bez biletu) we
wszystkich środkach komunikacji publicznej
wynosi przynajmniej 30 euro.
Tickets
Für Straßenbahn, Bus und kürzere Strecken
mit dem Zug müssen Tickets an einem Automaten gekauft werden. Die Fahrpreise werden oft nach Entfernungen berechnet, sogenannten „Tarifzonen“. Oft sind die Ticketautomaten etwas kompliziert in der Nutzung.
Weiß man nicht mehr weiter, fragt man am
besten andere Kunden, die ein Ticket kaufen. Das „Schwarzfahren“ (das Fahren ohne
Ticket) kostet in allen Bahnen und Bussen
mindestens 30 Euro.
Jak jeździć taniej
W przypadku intensywnego korzystania ze
środków transportu publicznego korzystne
może okazać się wykupienie specjalnych
biletów: np. »kompletu 10 biletów«, »biletów
miesięcznych« lub »biletów rocznych«. Informacje na ten temat można uzyskać w
punktach sprzedaży biletów.
Billiger fahren
Bei intensiver Nutzung der Öffentlichen Verkehrsmittel kann man bei den jeweiligen
Verkehrsbetrieben preiswerte Tickets kaufen: zum Beispiel sogenannte „Zehnerkarten“, „Monatskarten“ oder „Jahreskarten“.
Informationen erhält man bei den Verkaufsstellen.
192
Środki komunikacji
Informacje można uzyskać w centrach
obsługi podróżnych DB
lub w Internecie pod adresem
www.bahn.de.
Informationen erhält man in den Reisezentren der Deutschen Bahn oder im
Internet unter www.bahn.de
Verkehrsmittel
Kolej: połączenia regionalne i dalekobieżne
Bahn: Regional- und Fernverbindung
W dalsze trasy jeździ się koleją – Deutsche
Bahn (DB). System rabatów stosowany na
kolei jest wprawdzie nieco skomplikowany.
Jeśli się go jednak odpowiednio zastosuje,
klienci mogą zaoszczędzić sporo pieniędzy.
Jeśli bilety kupi się na długo przed planowaną
podróżą, to cena za przejazd często jest
niższa, jednakże nie ma możliwości zmiany
pociągu, tzn. na podróż docelową i powrotną
macie Państwo zarezerwowany określony
pociąg. Odpowiednio wczesną rezerwację
zaleca się również ze względu na ograniczony
kontyngent biletów. Jeśli zabiera się ze sobą
osoby towarzyszące, to płacą one tylko
połowę podstawowej ceny. Dzieci w wieku
do 14 lat włącznie podróżują bezpłatnie
w towarzystwie swoich rodziców lub
dziadków. Jeśli korzysta się częściej z kolei,
zaleca się wykupienie specjalnej karty
rabatowej – BahnCard. W zależności od
rodzaju karty rabatowej otrzymuje się albo 25
procent zniżki dodatkowo do pozostałych
rabatów albo 50 procent zniżki od ceny
podstawowej. Karta BahnCard100 zalecana
jest wówczas, jeśli codziennie pokonuje się
koją dalekie trasy. Najlepiej, jeśli
odpowiednio wcześniej zna się cel podróży.
Jeśli wówczas połączy się poszczególne
możliwości oszczędności, to kolej okaże się
względnie niedrogim środkiem komunikacji.
Oprócz tego kolej oferuje inne specjalne
rozwiązania cenowe: np. bilet weekendowy
»Schönes-Wochenende-Ticket«, bilet na
przejazdy w ramach jednego kraju związkowego »Länderticket« lub bilety miesięczne
(»Monatskarten«) i roczne (»Jahreskarten«).
Posiadając bilet »Interrail-Ticket«, który
kosztuje prawie 300 euro, młodzi ludzie (do
25 roku życia włącznie) mogą przez miesiąc
podróżować po Europie.
Für längere Strecken benutzt man die Deutsche Bahn (DB), kurz: Die Bahn. Die Rabattregelungen der Bahn sind zwar etwas kompliziert. Richtig angewandt können Kunden
jedoch einiges Geld sparen. Kaufen sie die
Tickets bereits mehrere Tage vor Reiseantritt, ist der Fahrpreis oft billiger, beinhaltet
allerdings eine Zugbindung, d.h. Sie sind
mit Hin- und Rückfahrt für einen bestimmten
Zug vorgebucht. Rechtzeitiges Buchen empfiehlt sich auch wegen des begrenzten Fahrkartenkontingents.
Nimmt man Begleiter mit, müssen diese jeweils nur die Hälfte des eigentlichen Preises
zahlen. Kinder bis zum Alter von einschließlich 14 Jahren fahren in der Begleitung ihrer
Eltern oder Großeltern kostenlos.
Nutzt man die Deutsche Bahn häufiger,
empfiehlt sich auch der Kauf einer BahnCard. Je nach BahnCard erhält man entweder 25 Prozent Ermäßigung zusätzlich zu
den sonstigen Rabatten oder 50 Prozent Ermäßigung auf den Originalpreis. Die BahnCard100 bietet sich an, wenn man täglich
weite Strecken mit der Bahn zurücklegt.
Am besten ist es also, wenn man frühzeitig
weiß, wohin die Reise geht. Kombiniert man
dann die einzelnen Sparmöglichkeiten, ist
die Bahn ein relativ kostengünstiges Verkehrsmittel.
Daneben bietet die Bahn noch weitere, spezielle Vergünstigungen: Zum Beispiel das
„Schönes-Wochenende-Ticket“, das „Länderticket“ oder „Monats-“ und „Jahreskarten“. Mit dem „Interrail-Ticket“ für gut 300
EUR können junge Leute (bis einschließlich
25 Jahre) einen Monat lang durch Europa
reisen.
Środki komunikacji
193
Verkehrsmittel
Taxi
Taxi
W większych miastach jest wiele postojów
taksówek oraz możliwość zatrzymania wolnej
taksówki na ulicy. Szczególnie w mniejszych
miastach i rejonach o słabszym natężeniu
ruchu zaleca się jednak, by zamówić
wcześniej taksówkę. W tym celu istnieją tzw.
centrale radio-taxi. Numery telefonów można
znaleźć w książce telefonicznej. Osobliwością
są tzw. przejazdy na krótkich trasach
(Kurzstrecke). Jeśli gestem ręki zatrzyma się
wolną taksówkę i chce się skorzystać z niej
tylko na krótkim odcinku, to można uzgodnić
z kierowcą niską cenę za ten przejazd
(np. 3 euro). W innych przypadkach taksówki
podlegają pod obwiązujące taryfy.
In größeren Städten gibt es viele Taxistände
und die Möglichkeit, ein freies Taxi an der
Straße anzuhalten. Insbesondere in kleinen
Städten und in verkehrsarmen Gegenden
empfiehlt es sich jedoch, ein Taxi zu bestellen. Dazu sind sogenannte Taxi-Zentralen
eingerichtet. Die Telefonnummern findet
man im Telefonbuch. Eine Besonderheit ist
die sogenannte „Kurzstrecke“. Hält man per
Handzeichen ein frei fahrendes Taxi an und
will es nur über eine kurze Distanz nutzen,
kann man mit dem Fahrer eine sogenannte,
kostengünstige „Kurzstrecke“ vereinbaren
(z.B. drei Euro). Ansonsten sind Taxis an die
geltende Tarifordnung gebunden.
Podróżowanie z innymi osobami
Mitfahrgelegenheiten
Jedną z możliwości niedrogiego podróżowania jest tzw. »Mitfahrgelegenheit«, czyli
usługa oferowana przez ludzi podróżujących
samochodem na długich trasach. Kierowcy,
którzy chcą zabrać inną osobę, zgłaszają się
do działających w dużych miastach tzw.
»Mitfahrzentralen« (w skrócie: MFZ), które
pośredniczą profesjonalnie w takich okazjach
wspólnego podróżowania.
Eine Möglichkeit, preiswert zu reisen, kann
die „Mitfahrgelegenheit“ sein. Hier bieten
Autofahrer an, andere Personen über längere Strecken mit zu nehmen. In größeren
Städten gibt es dafür sogenannte „Mitfahrzentralen“ (kurz: MFZ), die solche Gelegenheiten professionell vermitteln.
Centrale te można znaleźć w książce telefonicznej lub w Internecie pod adresem
www.mfz.de
lub
www.mitfahrgelegenheit.de.
Die Zentralen sind im Telefonbuch oder
im Internet unter www.mfz.de oder
www.mitfahrgelegenheit.de zu finden
194
Środki komunikacji
Verkehrsmittel
Samochód
Auto
Zanim samochód będzie mógł jeździć po
niemieckich drogach, musi zostać ubezpieczony I zarejestrowany. Poza ty tym
samochód musi przejść przez przegląd
techniczny (TÜV) oraz badanie emisji spalin
(ASU).
Bevor ein Auto auf deutschen Straßen fahren darf, muss es versichert und angemeldet
sein. Außerdem muss das Fahrzeug die
Hauptuntersuchung (TÜV) sowie die AbgasSonderuntersuchung (ASU) ohne größere
Mängel bestanden haben.
Prawo jazdy
Führerschein
Prawa jazdy z innych krajów członkowskich
Unii Europejskiej są ważne na terenie
Niemiec; wszystkie inne prawa jazdy (również
tak zwane »międzynarodowe prawo jazdy«)
są z reguły ważne tylko przez pół roku. Po
upływie tego okresu należy w urzędzie ds.
porządku i bezpieczeństwa publicznego –
»Ordnungsamt« – złożyć wniosek o wydanie
niemieckiego prawa jazdy. Proszę odpowiednio wcześnie zasięgnąć w administracji miejskiej informacji na temat ważności
Państwa prawa jazdy.
Führerscheine der Mitgliedsländer der Europäischen Union sind in Deutschland gültig;
alle anderen Führerscheine (auch der sogenannte „Internationale Führerschein“) jedoch in der Regel nur für ein halbes Jahr.
Nach Ablauf muss der deutsche Führerschein bei einem „Ordnungsamt“ beantragt
werden. Erkundigen Sie sich frühzeitig bei
der Stadtverwaltung über die Gültigkeit
Ihres Führerscheins.
Środki komunikacji
195
Verkehrsmittel
Rejestracja
Anmeldung
Na każdy samochód, motocykl lub inny
pojazd (w skrócie: KFZ) trzeba posiadać
ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej
(»Haftpflichtversicherung«) (OC). Oferty
ubezpieczycieli różnią się pod względem
świadczeń i cen. Po podjęciu decyzji i
ubezpieczeniu samochodu otrzymuje się
dokument poświadczający ubezpieczenie,
tzw. »Doppelkarte«. Dokument ten,
dokument poświadczający własność pojazdu
(Fahrzeugbrief) oraz zaświadczenia z badań
technicznych TÜV i ASU należy przynieść ze
sobą w celu rejestracji pojazdu w urzędzie
komunikacji (»Straßenverkehrsamt«)
właściwym dla miejsca zamieszkania.
Dopiero wówczas samochód otrzyma tablice
rejestracyjne, bezwzględnie konieczne do
użytkowania pojazdu.
Jedes Auto, Motorrad oder andere Kraftfahrzeug (kurz: KFZ) muss mit einer „Haftpflichtversicherung“ versichert sein. Die Versicherungsanbieter unterscheiden sich nach Leistung und Preisen. Hat man sich entschieden
und sein Auto versichert, bekommt man
eine sogenannte „Doppelkarte“. Diese
Karte, den Fahrzeugbrief (Besitzurkunde)
sowie die TÜV- und ASU-Bescheinigungen
muss man dann zur Anmeldung beim
„Straßenverkehrsamt“ des Wohnortes
mitbringen. Erst dann bekommt das Auto
ein für die Nutzung zwingend vorgeschriebenes Nummernschild.
Przegląd techniczny (TÜV) i badanie emisji
spalin (ASU)
Co dwa lata należy sprawdzać bezpieczeństwo techniczne samochodu – (w skrócie
PKW co oznacza samochód osobowy (Personenkraftwagen) przeprowadzając przegląd
główny. Przegląd ten wykonywany jest np.
przez TÜV (skrót od »Technischer Überwachungs-Verein« – stowarzyszenie kontroli
technicznej). Poza tym regularnie przeprowadza się test spalin samochodu: odbywa się
to w trakcie tak zwanego »Abgas-SonderUntersuchung«, w skrócie: ASU. ASU przeprowadza się w warsztatach samochodowych.
TÜV und ASU
Die technische Sicherheit eines Autos –
„PKW“ für „Personenkraftwagen“ – muss
alle zwei Jahre in einer Hauptuntersuchung
überprüft werden. Diese Prüfung macht zum
Beispiel der TÜV, der „Technische Überwachungs-Verein“. Außerdem werden die Abgase eines Autos regelmäßig getestet: Dies
geschieht bei der „Abgas-Sonder-Untersuchung“, kurz: ASU. Die ASU wird in AutoWerkstätten vorgenommen.
196
Środki komunikacji
Verkehrsmittel
Ubezpieczenie pojazdu
Kraftfahrzeugversicherung
Oprócz obowiązkowego ubezpieczenia OC
istnieje możliwość wykupienia pełnego lub
częściowego ubezpieczenia Auto-Casco. Jeśli
osoba ubezpieczona spowoduje wypadek
i jego ubezpieczyciel musi wypłacić
świadczenie ubezpieczeniowe, to przeważnie
wzrasta składka ubezpieczeniowa, która jest
opłacana co miesiąc. Dlatego do pewnej
kwoty granicznej korzystniejsze jest nieskorzystanie z ubezpieczenia i samodzielna
opłacenie szkód. Ta kwota graniczna jest
uzależniona od wysokości składek i tzw.
udziału własnego (»Eigenbeteiligung«)
w przypadku szkody. Zaleca się wyjaśnienie
tych kwestii z towarzystwem ubezpieczeniowym. Składka ubezpieczeniowa ulega
zmniejszeniu tylko wówczas, jeśli osoba
ubezpieczona nie spowodowała wypadku
z własnej winy.
Neben der zwingend vorgeschriebenen KFZHaftpflichtversicherung gibt es die Möglichkeit, sein Auto mit einer Teil- oder Vollkaskoversicherung auszustatten. Wenn der Versicherte einen Unfall verursacht und seine
Versicherung bezahlen muss, steigt meist
die Versicherungsprämie, die man monatlich
zu zahlen hat. Bis zu einem bestimmten
Grenzbetrag kann es daher günstiger sein,
wenn die Versicherung nicht in Anspruch genommen und der Schaden selbst bezahlt
wird. Der Grenzbetrag hängt von der Höhe
der Beiträge und der sogenannten „Eigenbeteiligung“ an Schäden ab. Eine Absprache
mit der Versicherung ist ratsam. Nur wenn
der Versicherte keinen selbstverschuldeten
Unfall hat, sinkt die Versicherungsprämie.
Środki komunikacji
197
Verkehrsmittel
Zasady ruchu drogowego
Verkehrsregeln
W Niemczech obowiązują ogólnie przyjęte
zasady ruchu drogowego. Jak prawie
wszędzie na świecie, na czerwonym świetle
trzeba się zatrzymać a na zielonym można
jechać. Poniżej zostanie wymienionych tylko
kilka osobliwości: zasadniczo wszyscy
pasażerowie muszą zapinać pasy. Dzieci do
12-go roku życia muszą siedzieć w tzw.
fotelikach dla dzieci (»Kindersitz«), przepis
ten nie obowiązuje jeżeli dzieci mają już
ponad 1,50 m wzrostu. W mieście obowiązuje
ograniczenie prędkości do 50 km/h. W wielu
strefach zamieszkania oraz przed szkołami
i przedszkolami maksymalna dozwolona
prędkość to 30 km/h. Na ulicach, na których
bawią się dzieci, samochody nie mogą
poruszać się szybciej niż piesi. Poza miastami
na szosach maksymalna dozwolona prędkość
wynosi przeważnie 80 km/h. Jeśli nie obowiązują inne ograniczenia, na autostradzie
obowiązuje zalecana prędkość 130 km/h.
Najlepszy sposób na zapoznanie się z
zasadami ruchu drogowego i znakami to
zasięgnięcie odpowiednich informacji w
towarzystwach ubezpieczeniowych, automobilklubach lub w szkole nauki jazdy.
Jeśli ktoś nie przestrzega zasad ruchu
drogowego, musi liczyć się z mandatami lub
nawet z odebraniem prawa jazdy. Za cięższe
naruszenia przyznawane są punkty karne,
które są centralnie rejestrowane w urzędzie
we Flensburgu, mieście na północy Niemiec
(mówi się o Flensburgskiej bazie danych
grzeszników ruchu drogowego – »Flensburger
Verkehrssünder-Datei«). Jeśli przekroczy się
określoną liczbę punktów, otrzymuje się
zakaz prowadzenia samochodu i trzeba na
pewien czas zdać prawo jazdy.
In Deutschland gelten die allgemein üblichen Verkehrsregeln. Wie fast überall in der
Welt muss man bei Rot halten und bei Grün
fahren. Hier werden nur einige Besonderheiten genannt: Alle Insassen müssen sich
grundsätzlich anschnallen. Kinder unter
zwölf Jahren müssen auf einem sogenannten „Kindersitz“ Platz nehmen, es sei denn,
sie sind bereits größer als 1,50 m. In der
Stadt gilt eine Höchstgeschwindigkeit von
50 km/h. In vielen Wohnquartieren und vor
Schulen und Kindergärten ist die Höchstgeschwindigkeit 30 km/h („verkehrsberuhigte
Zonen“). In „Spielstraßen“ darf nur Schrittgeschwindigkeit gefahren werden. Außerhalb von Städten auf den „Landstraßen“ beträgt die Höchstgeschwindigkeit meist 80
km/h. Wenn keine geringere Geschwindigkeit vorgeschrieben ist, gilt auf der Autobahn die empfohlene „Richtgeschwindigkeit“ von 130 km/h. Am besten macht man
sich mit den Verkehrsregeln und -schildern
vertraut, indem man sich bei Versicherungen, einem Verkehrsclub oder einer Fahrschule entsprechende Informationen besorgt.
Wer Verkehrsregeln nicht beachtet, muss mit
Geldstrafen oder gar mit Führerscheinentzug
rechnen. Schwerere Verstöße werden mit
einem Punktesystem bewertet und zentral in
einer Behörde in der norddeutschen Stadt
Flensburg gespeichert (man spricht von der
„Flensburger Verkehrssünder-Datei“). Wenn
man eine bestimmte Punktzahl überschreitet, bekommt man ein Fahrverbot und muss
den Führerschein für eine bestimmte Zeit
abgeben.
W Internecie wskazówki są dostępne
pod adresem www.fahrtipps.de.
Im Internet gibt es Hinweise unter
www.fahrtipps.de
Środki komunikacji
Verkehrsmittel
Kontrole radarowe
Radarkontrollen
Policja przeprowadza radarowe kontrole
prędkości. Poza tym w wielu miejscach
znajdują się zainstalowane na stałe automatyczne fotoradary. Uwaga: »pędzenie«
(»Rasen«) (szybka jazda) w każdym wypadku
dużo kosztuje i w pewnych okolicznościach
może pociągnąć za sobą zakaz prowadzenia
samochodu.
Um die Geschwindigkeiten zu kontrollieren,
ist die Polizei mit „Radarkontrollen“ unterwegs. Außerdem gibt es an vielen Stellen
sogenannte „Starenkästen“: das sind dauerhaft installierte Radarkontrollen. Achtung:
„Rasen“ (schnelles Fahren) ist in jedem Fall
teuer und kann unter Umständen ein Fahrverbot nach sich ziehen.
Jazda po wypiciu alkoholu
Alkohol und Auto
W Niemczech obowiązuje dopuszczalna
granica alkoholu w wysokości 0,5 promila.
Wystarczy wypić piwo lub odrobinę wina, by
osiągnąć tą granicę. Jeśli kontrola wykaże
większą ilość alkoholu (np. kontrola
alkomatem lub badanie krwi), trzeba liczyć
się z wysokimi karami i odebraniem prawa
jazdy. Jeśli kierowca po spożyciu alkoholu
uczestniczy w wypadku, to niezależnie od
tego, czy jest sprawcą tego wypadku, czy też
nie, poziom alkoholu również poniżej tej
granicy jest karalny.
Es gilt die 0,5-Promille-Grenze. Ein Bier, ein
wenig Wein reichen, um diese Grenze zu erreichen. Wem mehr Alkohol nachgewiesen
wird (durch eine Atemkontrolle und Blutprobe), muss mit hohen Strafen und Führerscheinentzug rechnen. Ist ein alkoholisierter
Fahrer an einem Unfall beteiligt, egal ob Verursacher oder nicht, ist der Alkoholkonsum
auch unterhalb dieser Grenze strafbar.
Środki komunikacji
199
Verkehrsmittel
Pierwsza pomoc
Erste Hilfe
Jeśli jakaś osoba jest uwikłana w wypadek
lub jako pierwsza zobaczy wypadek, musi
udzielić pierwszej pomocy (»Erste Hilfe«).
Ponadto jest zobowiązana do wezwania
policji, wzgl. karetki. Jeśli opuści się miejsce
wypadku bez udzielenia pierwszej pomocy,
można zostać oskarżonym o nieudzielenie
pomocy (»unterlassene Hilfeleistung«).
Niemiecki Czerwony Krzyż (w skrócie: DRK)
regularnie prowadzi kursy pierwszej pomocy,
na których można się nauczyć, jak udzielać
natychmiastowej pomocy.
Wenn eine Person in einen Unfall verwickelt
ist oder als einer der ersten einen Unfall
sieht, muss sie „Erste Hilfe“ leisten. Zudem
ist sie verpflichtet die Polizei bzw. den
Krankenwagen zu rufen. Verlässt man den
Unfallort ohne diese Hilfe, kann man wegen
„unterlassener Hilfeleistung“ angezeigt werden. Das „Deutsche Rote Kreuz“ (kurz: DRK)
bietet regelmäßig Erste-Hilfe-Kurse an, bei
denen man Soforthilfemaßnahmen lernen
kann.
Verkehrsclubs
Automobilkluby
Są różne automobilkluby posiadające różne
oferty. Niektóre oferują pomoc, jeśli ich
członkom przydarzy się awaria na drodze,
specjalne ubezpieczenia przydatne w
podróży itd. Największe automobilkluby to
ADAC (Allgemeiner Deutscher Automobil Club)
oraz ACE (Auto Club Europa). VCD (VerkehrsClub Deutschland) reprezentuje szczególnie
interesy pasażerów pociągów i rowerzystów
i ma oferty dla osób korzystających z tego
rodzaju transportu. Wszystkie te kluby
pobierają roczną składkę.
Es gibt verschiedene Verkehrsverbände mit
unterschiedlichen Angeboten. Manche bieten Hilfe, wenn ihre Mitglieder unterwegs
eine Auto-Panne haben, besondere Reiseversicherungen usw.. Der ADAC (Allgemeiner
Deutscher Automobil Club) und der ACE
(Auto Club Europa) sind die größten Verkehrsverbände.
Der VCD (Verkehrs-Club Deutschland) vertritt
besonders auch die Interessen von Bahnfahrern und Radfahrern und hält Angebote
für diese Zielgruppe bereit.
Sie alle kosten einen Jahresbeitrag.
Poniżej znajdziecie Państwo adresy
internetowe poszczególnych automobilklubów:
www.adac.de
www.ace-online.de
www.vcd.org
Die Internetadressen der einzelnen
Verkehrsclubs sind:
www.adac.de
www.ace-online.de
www.vcd.org
200
Środki komunikacji
Verkehrsmittel
Road works
Baustelle
Steep hill
Steigung
Crossroads
Kreuzung, Einmündung
Pedestrians
Fußgänger
Cattle
Viehtrieb, Tiere
Danger
Gefahrenstelle
Slippery road
Schleudergefahr
Traffic signals
Lichtzeichenanlage
Level crossing with barrier
or gate ahead
Bahnübergang mit Schranke
Loose chippings
Rollsplitt
Side winds
Seitenwind
Right of way
Vorfahrt
Falling or fallen rocks
Steinschlag
Two-way traffic straight
ahead
Gegenverkehr
Low-flying aircraft or sudden aircraft noise
Flugbetrieb
Uneven road
Fahrbahnunebenheiten
Risk of ice
Schnee- oder Eisglätte
Traffic queues likely ahead
Staugefahr
Caution, children!
Vorsicht, Kinder!
Level crossing without barrier
or gate ahead
Unbeschrankter Bahnübergang
Naturschutzgebiet
Quayside or river bank
Ufer
Road narrows on both
sides
Verengte Fahrbahn
Wild animals
Wildwechsel
Give way
Vorfahrt gewähren
Nature protection area
Naturschutzgebiet
Środki komunikacji
201
Verkehrsmittel
Right of way
Priority road
Priority ends
Ende der Vorfahrtstraße
No entry
Verbot der Einfahrt
No vehicles
Verbot für Fahrzeuge
aller Art
No overtaking
Überholverbot
No motor vehicles
Verbot für Krafträder und
Kraftwagen
No goods vehicles
Verbot für LKW
Oncoming traffic has
right of way
Vorrang dem Gegenverkehr
No U-turns
Wendeverbot
Maximum speed limit
Zulässige Höchstgeschwindigkeit
No vehicles over height
shown
Höhe
No vehicles over width
shown
Breite
Stop
Stopp
No cycling
Verbot für Radfahrer
No pedestrians
Verbot für Fußgänger
Use snow chains
Schneeketten
vorgeschrieben
Segregated pedal cycle and
pedestrian route
Getrennter Fuß-/Radweg
Bus lane
Linienomnibusse
Cycle lane
Radfahrer
Traffic-calmed area
Verkehrsberuhigter
Bereich
Motorway
Autobahn
Motor vehicle road
Kraftfahrstraße
Entry to 30 km/h zone
Beginn der 30er Zone
No stopping
Halteverbot
Pedestrian crossing
Fußgängerüberweg
Środki komunikacji
Verkehrsmittel
Wypadki i awarie
Unfälle und Pannen
Na autostradach znajdują się tzw. »Notrufsäulen« (pomarańczowe telefony do
wzywania pomocy). Telefony te są zainstalowane, by móc zgłaszać wypadki lub awarie
i wezwać odpowiednią pomoc. Małe strzałki
na czarno-białych bocznych słupkach
wskazują, gdzie znajduje się następny telefon
do wzywania pomocy. Naturalnie pomoc
można wezwać również z telefonu komórkowego wybierając numer 110.
Auf den Autobahnen stehen regelmäßig sogenannte „Notrufsäulen“. Farbe: Orange.
Die Notrufsäulen sind installiert, um Unfälle
oder Pannen zu melden und entsprechende
Hilfe anzufordern. Wo die nächste Notrufsäule steht, zeigen kleine Richtungspfeile
auf den schwarz-weißen Seitenpfosten an.
Hilfe gibt es natürlich auch über das Mobiltelefon: Bei einem Notfall wählt man 110.
Parken
Parkowanie
W centrach wielu miast znajdują się strefy
płatnego parkowania z wyznaczonymi
miejscami do parkowania. Z reguły należy
poszukać parkomatu, wykupić bilet postojowy na określony czas i umieścić go
w widocznym miejscu za szybą wewnątrz
samochodu. Za brak ważnego biletu
postojowego lub w przypadku, gdy czas na
wykupiony bilet minie, w większości miast
otrzymuje się mandat. Jeśli ktoś w silnym
stopniu utrudnia ruch przez złe parkowanie,
może liczyć się z tym że jego samochód
zostanie odholowany. W miastach brakuje
parkingów i przeważnie są one drogie,
dlatego zaleca się, by korzystać ze środków
komunikacji publicznej.
In vielen Innenstädten sind kostenpflichtige
Parkzonen und Parkplätze ausgewiesen. In
der Regel muss man nach einem Parkautomaten suchen, ein Ticket für eine bestimmte
Parkzeit kaufen und es sichtbar innen an
der Autoscheibe anbringen. Ohne oder mit
einem abgelaufenen Ticket ist in den meisten Städten ein Bußgeld fällig. Wer den Verkehr durch falsches Parken stark behindert,
kann auch abgeschleppt werden. Parkplätze
in den Städten sind knapp und meistens
teuer; es empfiehlt sich, den öffentlichen
Nahverkehr zu benutzen.
Środki komunikacji
Verkehrsmittel
Mycie samochodu
Auto waschen
Samochody wolno myć wyłącznie w myjniach
lub w innych specjalnych miejscach przeznaczonych do mycia. Naruszenie tych przepisów
ochrony środowiska jest karalne.
Autokarosserien dürfen ausschließlich in
„Autowaschanlagen“ „Autowaschstraßen“
oder an anderen, speziellen „Waschplätzen“
gesäubert werden. Verstöße gegen diese
Umweltschutzregelungen sind strafbar.
Rower
Fahrrad
Rower jest ulubionym środkiem komunikacji.
W miastach oraz na wsiach w wielu miejscach
znajduje się rozbudowana sieć dróg
rowerowych. Plany dróg rowerowych są
dostępne np. w ADFC (Allgemeiner Deutscher
Fahrrad-Club – Powszechny Niemiecki Klub
Rowerowy), klubie który reprezentuje interesy
rowerzystów i oferuje pewne usługi informacyjne dla rowerzystów. Również jeżdżąc
rowerem należy przestrzegać wszystkich
zasad ruchu drogowego. Podobnie jak
samochód, również rower musi znajdować się
w nienagannym stanie technicznym (oświetlenie, hamulce itd.). Dzieci mogą nauczyć się
zasad jazdy rowerem w szkole lub na kursach
organizowanych przez policję.
Das Fahrrad ist ein beliebtes Verkehrsmittel.
In der Stadt und auf dem Land gibt es vielerorts ein ausgebautes Radwegenetz. Fahrradwegpläne sind z.B. beim ADFC erhältlich.
Der ADFC (Allgemeiner Deutscher FahrradClub) ist ein Club, der speziell die Interessen von Fahrradfahrern vertritt und für Fahrradfahrer bestimmte Service-Informationen
anbietet. Auch mit dem Fahrrad sind alle
Verkehrsregeln zu beachten. Ebenso wie ein
Auto muss es technisch einwandfrei sein
(Beleuchtung, Bremsen usw.).
Kinder können die Fahrradregeln in der
Schule oder bei der Polizei lernen.
Informationen unter www.adfc.de
Informacje są dostępne pod adresem
www.adfc.de
Zdrowie
205
Gesundheit
Ostry dyżur
Notdienste
Jeśli ktoś w nocy lub w czasie weekendu
pilnie potrzebuje pomocy medycznej, może
udać się do ambulatorium lub na »ostry
dyżur« do szpitala lub wezwać lekarza
dyżurnego. Adresy i numery telefonów
lekarzy znajdują się w lokalnej prasie
w rubryce »Notdienst« (ostry dyżur) lub
»Ärztlicher Notdienst« (ostry dyżur lekarski)
lub w książce telefonicznej.
Wer nachts oder am Wochenende dringend
ärztliche Behandlung braucht, kann die
„Ambulanz“ bzw. „Notaufnahme“ eines
Krankenhauses aufsuchen oder einen Notarzt anrufen. Die Adressen und Telefonnummern der Ärzte stehen in den Lokalzeitungen unter der Rubrik „Notdienst“ oder
„Ärztlicher Notdienst“ oder im Telefonbuch.
Ärzte
Lekarze
Oprócz lekarzy medycyny ogólnej są też tzw.
lekarze specjaliści (okuliści, dermatolodzy,
itd.). Z reguł każdy ma swojego lekarza
medycyny ogólnej jako lekarza domowego
(»Hausarzt«). Lekarz ten kieruje swoich
pacjentów do odpowiednich lekarzy specjalistów (»Fachärzte«). W przypadku określonych dolegliwości można też udać się
bezpośrednio do specjalisty. Lekarze mają
określone godziny przyjęć, w czasie których
przyjmują pacjentów. Zaleca się uzgodnić
termin wizyty, gdyż czas oczekiwania jest
z reguły dość długi. W przypadku nagłych
bólów, pomoc udzielana jest także bez
uzgodnionego terminu. Nazwiska i adresy
lekarzy znajdują się w książce branżowej, na
»Żółtych Stronach« i są podane wg specjalizacji. Oprócz pomocy lekarskiej w nagłych
przypadkach ważne są też regularne badania
profilaktyczne. Dotyczy to przede wszystkim
regularnych badań u małych dzieci, opieki
dentystycznej i profilaktyki u mężczyzn
i kobiet powyżej 35 roku życia. Szczegółowych informacji udzielają lekarze, kasy
chorych i urzędy ds. zdrowia.
Od 1.1.2004r. – w zależności od kasy chorych
– przy pierwszej wizycie u lekarza płacicie
Neben den „Allgemeinmedizinern“ gibt es
sogenannte „Fachärzte“ (Augenärzte, Hautärzte, etc.). In der Regel hat man einen „Allgemeinmediziner“ als „Hausarzt“. Dieser
überweist seine Patienten zu den jeweiligen
„Fachärzten“. Man kann bei ganz bestimmten Beschwerden aber auch direkt zu einem
Facharzt gehen. Ärzte haben Sprechstunden
festgelegt, in denen sie ihre Patienten behandeln. Es empfiehlt sich, Termine zu vereinbaren, da die Wartezeiten in der Regel relativ lang sind. Bei akuten Schmerzen wird
aber auch ohne Terminabsprache behandelt. Namen und Adressen der Ärzte sind im
Branchen-Telefonbuch, den „Gelben Seiten“, nach den Fachgebieten geordnet.
Neben der ärztlichen Behandlung bei akuten Krankheiten sind regelmäßige Vorsorgeuntersuchungen sinnvoll. Dies gilt insbesondere für regelmäßige Untersuchungen
bei Kleinkindern, für die Zahnpflege und für
die Vorsorge bei Männern und Frauen ab
35 Jahren. Über Details informieren Ärzte,
Krankenkassen und Gesundheitsämter.
Seit dem 1. 1. 2004 zahlen Sie – sofern Sie in
einer gesetzlichen Krankenkasse sind - einmal im Quartal eine Praxisgebühr von zehn
Euro beim ersten Arztbesuch. Egal ob Sie
Numer ogólnego telefonu ratunkowego
w całych Niemczech to 110 (policja) lub
112 (straż pożarna).
Allgemeine Notruf-Telefonnummern für
ganz Deutschland sind 110 (Polizei) oder
112 (Feuerwehr).
Zdrowie
Gesundheit
Państwo raz na kwartał opłatę w wysokości
10 euro, niezależnie od tego, czy udajecie się
Państwo do lekarza domowego, do specjalisty, czy do psychoterapeuty. W przypadku
wizyty u lekarza wynikającej z przekazania od
lekarza nie musicie Państwo płacić tej opłaty.
Dzieci i młodzież do 18-go roku życia są
zasadniczo zwolnione z wszystkich dopłat
i opłaty kwartalnej. Opłaty kwartalnej nie
pobiera się za dwa stomatologiczne badania
kontrolne w ciągu roku. Również profilaktyka,
badania umożliwiające wczesną diagnozę
oraz szczepienia ochronne nie podlegają
opłacie kwartalnej.
Szpitale
Z wyjątkiem niewielu prywatnych klinik
wszystkie szpitale są do dyspozycji osób
objętych ubezpieczeniem zdrowotnym.
Zazwyczaj pacjenci są kierowani do szpitala
przez lekarza. Kasa chorych pokrywa koszty.
Pacjenci muszą jednak partycypować
w kosztach.
zum Hausarzt, zum Facharzt oder zum Psychotherapeuten gehen. Bei einem Arztbesuch mit Überweisung müssen Sie keine Gebühr bezahlen. Kinder und Jugendliche bis
18 Jahre sind grundsätzlich von allen Zuzahlungen und der Praxisgebühr befreit. Für
zwei zahnärztliche Kontrolluntersuchungen
im Jahr wird keine Praxisgebühr erhoben.
Vorsorge, Früherkennungsuntersuchungen
und Schutzimpfungen kosten ebenfalls
keine Praxisgebühr.
Krankenhäuser
Mit Ausnahme von einigen Privatkliniken
stehen allen Krankenversicherten alle Krankenhäuser zur Verfügung. Üblicherweise
werden Patienten von einem Arzt in ein
Krankenhaus eingewiesen. Die Krankenkasse übernimmt die Kosten. Allerdings müssen sich die Patienten an den Kosten beteiligen.
Impfungen
Szczepienia
O koniecznych szczepieniach, szczególnie dla
noworodków i małych dzieci, informują
lekarze oraz miejskie urzędy ds. zdrowia.
Über nötige Impfungen, insbesondere bei
Neugeborenen und Kleinkindern, informieren Ärzte, Krankenkassen und die städtischen Gesundheitsämter.
Zdrowie
207
Gesundheit
Apteki i lekarstwa
Apotheken und Medikamente
W Republice Federalnej Niemiec lekarstwa są
dostępne tylko w aptekach. Większość
lekarstw jest dostępna tylko na receptę. Są to
tzw. leki wydawane z przepisu lekarza. Na te
leki lekarz musi wypisać receptę. Receptę
realizuje się w aptece. Po przedłożeniu
recepty pacjent za określoną opłatą
otrzymuje lekarstwa. Rodziny o niskich
dochodach mogą złożyć w kasie chorych
wniosek o zwolnienie z tego obowiązku
dopłaty (»Zuzahlungspflicht«). Lekkie środki
przeciwbólowe, jak np. tabletki od bólu głowy
są dostępne w aptekach bez recepty. Pacjenci
prywatni (zob. rozdział »Ubezpieczenie
zdrowotne«) muszą najpierw sami zapłacić za
lekarstwa. Pokwitowanie muszą przedłożyć w
prywatnej kasie chorych, która dokonuje
zwrotu kosztów. O każdej porze dnia i nocy
przynajmniej jedna apteka w okolicy pełni
dyżur. W obszarach wiejskich trzeba być
może udać się do najbliższej miejscowości.
Adresy znajdują się w lokalnej prasie w
rubryce »Apotheken-Notdienst« (dyżurne
apteki). Poza tym w każdej aptece znajduje
się informacja o najbliższej otwartej aptece.
Medikamente gibt es in der Bundesrepublik
nur in „Apotheken“. Die meisten Medikamente bekommt man nur durch eine Anweisung eines Arztes. Es sind die sogenannten
„verschreibungspflichtigen“ Medikamente.
Für diese Medikamente muss der Arzt ein
„Rezept“ schreiben. In der Apotheke wird
das Rezept dann abgegeben und der Patient
bekommt die Medikamente gegen einen
festgelegten Beteiligungsbeitrag. Einkommensschwache Haushalte können bei ihrer
Krankenkasse eine Befreiung von dieser
„Zuzahlungspflicht“ beantragen.
Leichte Schmerzmittel wie Kopfschmerztabletten sind in Apotheken ohne Rezept
erhältlich.
Privatpatienten (siehe Kapitel „Krankenversicherung“) müssen ihre Medikamente zunächst einmal selbst bezahlen. Die Quittung
muss bei der privaten Krankenkasse abgeben werden. Sie erstattet die Kosten dann
zurück.
Zu allen Tages- und Nachtzeiten hat mindestens eine Apotheke in der näheren Umgebung Notdienst. In ländlichen Regionen
muss man vielleicht bis in den nächsten Ort
fahren. Die Adressen stehen in den lokalen
Tageszeitungen unter der Rubrik „Apotheken-Notdienst“. Außerdem gibt es an jeder
Apotheke ein Hinweisschild, welche Apotheke in Ihrer Nähe geöffnet hat.
208
Zdrowie
Gesundheit
Aids
Aids
W sprawie pytań dotyczących HIV lub AIDS
można zwracać się zarówno do lekarzy, jak
i do miejskiego urzędu ds. zdrowia lub
specjalnych poradni ds. AIDS. Prezerwatywy
są dostępne w supermarketach, drogeriach,
aptekach, na wielu stacjach benzynowych
oraz w automatach w niektórych toaletach.
030/76900870 to numer telefonu centralnego, niemieckiego punktu poradnictwa.
Anonimowość dzwoniących osób jest gwarantowana. (Odnośnie adresu zob rozdział
»Organizacje i kontakt«).
Bei Fragen zu HIV oder AIDS kann man sich
sowohl an Ärzte als auch an das städtische
Gesundheitsamt oder spezielle Aids-Beratungsstellen wenden. Kondome (auch „Präservative“ oder „Pariser“) sind in Supermärkten, Drogerien, Apotheken, an vielen
Tankstellen und in Automaten in einigen Toiletten erhältlich. 030/76 90 08 70 ist die Telefon-Nummer der zentralen, bundesweiten
Beratungsstelle. Die Anonymität der Anrufer
bleibt gewahrt (Adresse siehe Kapitel „Organisationen und Ansprechpartner“).
Antykoncepcja i planowanie rodziny
Verhütung und Familienplanung
Na praktyczne pytania dotyczące metod
antykoncepcji i planowania rodziny odpowiadają lekarze oraz różne punkty poradnictwa, na przykład »Pro Familia« lub
specjalne ośrodki organizacji charytatywnych, np. »Arbeiterwohlfahrt«, »Caritas«
(Kościół katolicki) lub Diakonisches Werk
(Kościół ewangelicki). Adresy i numery
telefonów można znaleźć np. w książce
telefonicznej lub w prasie lokalnej w rubryce
»Beratungsstellen«(punkty poradnictwa).
Testy ciążowe, tzw. »Schwangerschaftstests«
są dostępne w aptekach.
Praktische Fragen zu Verhütungsmethoden
oder Familienplanung beantworten Ärzte
sowie verschiedene Beratungsstellen, zum
Beispiel „Pro Familia“ oder spezielle Stellen
der „Arbeiterwohlfahrt“, der „Caritas“
(Katholische Kirche) oder des Diakonischen
Werkes (Evangelische Kirche). Die Adressen
und Telefonnummern lassen sich zum Beispiel im Telefonbuch oder in der Lokalzeitung in der Rubrik „Beratungsstellen“ finden.
Sogenannte „Schwangerschaftstests“ sind
in Apotheken erhältlich.
210
Zdrowie
Informacje dostępne są u lekarzy oraz
w specjalnych punktach poradnictwa ds.
ciąży prowadzonych przez takie organizacje, jak: Arbeiterwohlfahrt (AWO),
Caritas, Diakonisches Werk, Niemiecki
Czerwony Krzyż, Parytetyczny Związek
Opieki Społecznej (DPWV), pro familia
oraz urzędy ds. zdrowia.
Informationen sind bei Ärzten und besonderen Beratungsstellen, den sogenannten
"Schwangerschaftsberatungsstellen" erhältlich: Arbeiterwohlfahrt (AWO), Caritas,
Diakonisches Werk, Deutsches Rotes
Kreuz, Deutscher Paritätischer Wohlfahrtsverband (DPWV), pro familia und
die Gesundheitsämter.
Gesundheit
Ciąża
Schwangerschaft
Kobietom w ciąży posiadającym ubezpieczenie zdrowotne przysługuje prawo do
szczególnej opieki zdrowotnej i wsparcia
socjalnego: m.in. prawo do badań profilaktycznych, opieki lekarskiej i pomocy
położnej, zaopatrzenia w leki, porodu
w szpitalu, zasiłku macierzyńskiego lub
porodowego.
Schwangere mit Krankenversicherung haben
Anspruch auf besondere Gesundheitsversorgung und soziale Unterstützung: Unter anderem auf Vorsorgeuntersuchungen, ärztliche Betreuung und Hebammenhilfe, Versorgung mit Medikamenten, Geburt im Krankenhaus und Mutterschaftsgeld.
Schwangerschaftsabbruch
Przerywanie ciąży
Przerywanie ciąży (określane również jako
»aborcja«) (»Abtreibung«) jest w Niemczech
dozwolone pod pewnymi warunkami: 1) ze
względów medycznych bez ograniczeń
czasowych, 2) ze względów kryminologicznych (np. w przypadku ciąży będącej
następstwem gwałtu) do 12-go tygodnia
ciąży, 3) ze względów osobistych / społecznych w ciągu pierwszych 12-tu tygodni ciąży,
jeśli aborcji zażąda kobieta, która przedłoży
lekarzowi zaświadczenie ze specjalnego
punktu poradnictwa (wymagana konsultacja
nazywa się »Schwangerschafts-KonfliktBeratung«). Nikt nie może zmusić nas do
aborcji lub wywierać presji przy podejmowaniu decyzji: takie zachowanie jest karalne.
Informacje można uzyskać w wielu punktach
poradnictwa: u lekarza, w organizacji »Pro
Familia«, »Arbeiterwohlfahrt«, »Donum
Vitae« lub »Diakonisches Werk«. Adresy
i numery telefonów można znaleźć np.
w książce telefonicznej lub prasie lokalnej
w rubryce »Beratungsstellen« (punkty
poradnictwa).
Schwangerschaftsabbruch (man sagt auch
„Abtreibung“) ist in Deutschland nur unter
bestimmten Voraussetzungen erlaubt: 1.)
aus medizinischen Gründen ohne zeitliche
Begrenzung, 2.) aus kriminologischen Gründen (zum Beispiel bei Schwangerschaft
nach einer Vergewaltigung) bis zur 12.
Woche der Schwangerschaft, 3.) aus persönlichen/ sozialen Gründen innerhalb der ersten zwölf Wochen der Schwangerschaft,
wenn der Schwangerschaftsabbruch von der
Frau verlangt wird und sie die Bescheinigung einer speziellen Beratungsstelle beim
Arzt vorlegt (die notwendige Beratung heißt
„Schwangerschafts-Konflikt-Beratung“). Niemand darf Sie zu einer Abtreibung zwingen
oder bei Ihrer Entscheidung unter Druck setzen: Das ist strafbar. Informationen bekommen Sie bei vielen Beratungsstellen: bei
Ihrem Arzt, bei „Pro Familia“, bei der „Arbeiterwohlfahrt“, bei „Donum Vitae“ oder dem
„Diakonischen Werk“. Die Adressen und Telefon-Nummern finden Sie zum Beispiel im
Telefonbuch oder in der Tageszeitung Ihres
Wohnortes unter der Rubrik „Beratungsstellen“.
Dzieci i młodzież
211
Kinder und Jugendliche
Dzieci i młodzież
Kinder und Jugendliche
Zainteresowanie rodziców tym, co ich dzieci
robią w przedszkolu lub w szkole, jest nad
wyraz pożądane. W wielu przedszkolach
istnieją np. »rady rodziców«, w szkołach
w celach informacyjnych regularnie odbywają
się zebrania rodziców. Klasowe i szkolne
komitety rodzicielskie dają możliwość
aktywnego udziału w życiu szkoły, do której
uczęszczają ich dzieci. Również uczniowie
powinni wykazać się zaangażowaniem:
wybierają oni przewodniczącego klasy,
samorząd uczniowski i przewodniczącego
szkoły«.
Das Interesse der Eltern am Alltag ihrer
Kinder im Kindergarten und in der Schule ist
meist ausdrücklich erwünscht. In vielen Kindergärten gibt es zum Beispiel „Elternbeiräte“, in den Schulen zur Information regelmäßig den allgemeinen „Elternsprechtag“.
Eltern haben die Möglichkeit, in der „Klassenpflegschaft“ oder „Elternpflegschaft“
aktiv zu sein oder in der „Schulpflegschaft“
und in der „Schulkonferenz“. Auch die
Schüler sollen sich engagieren: Sie wählen
einen „Klassensprecher“, eine „Schülervertretung“ und einen „Schülersprecher“.
Zasiłek rodzinny
Kindergeld
Rodzice posiadający dzieci otrzymują na nie
specjalny zasiłek. Wysokość zasiłku jest
uzależniona od ilości dzieci. Zasiłek rodzinny
jest wypłacany również osobom nie pracującym. Wniosek o zasiłek rodzinny należy
złożyć w kasie rodzinnej urzędu pracy lub
u pracodawcy.
Eltern, die ein Kind oder mehrere Kinder
haben, bekommen Kindergeld. Das Kindergeld ist nach der Zahl der Kinder gestaffelt.
Das Kindergeld bekommt man auch, wenn
man nicht arbeitet. Das Kindergeld muss bei
der Familienkasse des Arbeitsamtes oder
beim Arbeitgeber beantragt werden.
Uwaga: Informacje na temat państwowego
zasiłku na dzieci lub zasiłku wychowawczego
można znaleźć w broszurze »Staatliche Hilfen
für Familien« (Pomoc państwowa dla rodzin),
wydanej przez Federalne Ministerstwo ds.
Rodziny, Seniorów, Kobiet i Młodzieży oraz
punktach poradnictwa znajdujących się
w Państwa mieście.
Hinweis: Über das staatliche Kindergeld
oder Erziehungsgeld usw. informiert die Informationsbroschüre „Staatliche Hilfen für
Familien“. Diese Information gibt es beim
Bundesministerium für Familie, Senioren,
Frauen und Jugend und in den Beratungsstellen ihrer Stadt.
www.bmfsfj.de
212
Dzieci i młodzież
Kinder und Jugendliche
Przedszkole
Kindergarten
Każde dziecko powyżej 3 roku życia ma
zagwarantowane miejsce w przedszkolu.
Powinno się to wykorzystać, ponieważ w
przedszkolu (»Kita«) dzieci znajdują
przyjaciół i kolegów i mają szansę, nauczyć
się niemieckiego podczas zabawy. Rodzice
muszą partycypować w kosztach opieki
przedszkolnej: wysokość opłaty za
przedszkole jest uzależniona od dochodu.
Większość miejsc obejmuje tzw. opiekę
przedpołudniową (od rana do południa).
Około 30 procent miejsc przypada na opiekę
całodniową. Przedszkola prowadzone są
przez miasta i gminy, kościoły i organizacje
charytatywne. Poza tym są przedszkola
organizowane przez rodziców oraz
przedszkola zakładowe w większych przedsiębiorstwach. Aby znaleźć dla dzieci miejsce w
przedszkolu w pobliżu miejsca zamieszkania
powinno się zasięgnąć informacji możliwie
jak najwcześniej. Informacje można uzyskać
w ratuszu, wzgl. w administracji miasta.
Dzieciom do 3 roku życia nie gwarantuje się
opieki. Miejsc w żłobkach (»Krippen-Plätze«)
jest bardzo mało. Im wcześniej zaczniemy
dowiadywać się o możliwości opieki w
żłobku, tym większe są szanse, że otrzymamy
takie miejsce. Ponadto w wielu krajach związkowych istnieją grupy przygotowujące do
nauki w szkole. Szkoły podstawowe oferują
możliwość przygotowania się do nauki
szkolnej podczas rocznych zajęć w
»zerówce«: poprzez naukę połączoną z
zabawą dzieci mogą również tutaj pogłębiać
swoją znajomość języka niemieckiego.
Zajęcia te trwają tylko do południa i są
bezpłatne.
Für jedes Kind ab drei Jahren besteht ein gesetzlicher Anspruch auf einen Platz im Kindergarten. Diesen Anspruch sollte man auch
nutzen, denn in der Kindertagesstätte (Kita)
finden Kinder Freunde und Spielkameraden
und haben die Chance, spielerisch Deutsch
zu lernen. An den Kosten für die Betreuung
im Kindergarten müssen sich Eltern beteiligen: Die Beitragshöhe hängt vom Einkommen ab. Die meisten Plätze sind Halbtagsbetreuungen (morgens bis mittags). Rund
30 Prozent bieten Ganztagsbetreuung.
Kindergärten werden von den „Kommunen“,
also den Städten und Gemeinden, von den
Kirchen und den „Wohlfahrtsverbänden“
betrieben. Außerdem gibt es von Elterninitiativen selbstorganisierte „Kitas“ und
„Betriebskindergärten“ in größeren Unternehmen. Um für Kinder einen Platz in der
Nähe der Wohnung zu finden, sollte man
sich möglichst frühzeitig informieren. Informationen gibt es im Rathaus bzw. bei der
Stadtverwaltung.
Für Kleinkinder bis drei Jahren gibt es keine
Betreuungsgarantie. Diese sogenannten
„Krippen-Plätze“ sind sehr knapp. Je früher
man sich nach einer Betreuung erkundigt,
desto größer ist die Chance, einen Platz zu
bekommen.
Darüber hinaus gibt es in vielen Bundesländern vorschulische Angebote. Das heißt,
Grundschulen bieten Kindern ein Jahr vor
der Einschulung eine Vorbereitung auf die
Grundschule an: durch spielerisches Lernen
können auch hier die Kinder ihre deutschen
Sprachkenntnisse ausbauen. Dieses feste
Halbtagsangebot ist kostenfrei.
Dzieci i młodzież
Kinder und Jugendliche
Szkoła
Schule
Wszystkie dzieci w Niemczech objęte są
obowiązkiem szkolnym. W 16 krajach związkowych obwiązują różne przepisy dotyczące
szkolnictwa, jednak z reguły dzieci rozpoczynają naukę w szkole w wieku 6 lat. Po
spełnieniu określonych warunków można
składać wnioski o wcześniejsze, bądź
późniejsze rozpoczęcie nauki szkolnej.
Dokładnych informacji o tych przepisach
udzielają lokalne urzędy szkolne. Nowy rok
szkolny rozpoczyna się w Niemczech zawsze
po wakacjach. W większości szkół nauka trwa
do południa, a w ciągu pierwszych dwóch lat
nauki szkolnej dzieci uczą się tylko przez
kilka godzin przed południem. Jednak są też
szkoły, które oferują zajęcia popołudniowe.
Jeśli dzieci potrzebują szczególnej pomocy,
gdyż np. niedawno przybyły do Niemiec, to
szkoły służą pomocą. Te dodatkowe zajęcia
często są nazywane »Förderunterricht«,
»Nachhilfe« lub »Hausaufgaben-Hilfe«. Informacji o takich dodatkowych zajęciach
udzielają również organizacje charytatywne.
Dzieci uczęszczają do szkoły przynajmniej
przez 9 lub 10 lat. Mogą też dalej chodzić do
szkoły, by zdać maturę. Jeśli ma się
ukończone 16 lat, można też rozpocząć naukę
zawodu.
In der Bundesrepublik gilt für alle Kinder die
Schulpflicht. In den 16 Bundesländern sind
die Schulbestimmungen unterschiedlich,
Kinder werden jedoch in der Regel mit 6 Jahren eingeschult. Unter bestimmten Bedingungen können Anträge auf eine frühere
oder spätere Einschulung gestellt werden.
Über die genauen Bestimmungen informieren die örtlichen Schulämter. Das neue
Schuljahr beginnt in Deutschland jeweils
nach den Sommerferien.
Die meisten Schulen sind Halbtagsschulen:
Das heißt, der Unterricht dauert in der Regel
von morgens bis mittags, in den ersten beiden Schuljahren sind es oft nur wenige
Stunden am Vormittag. Es gibt aber auch
Schulen mit einer Nachmittagsbetreuung.
Wenn Kinder eine besondere Förderung
brauchen, weil sie noch neu in Deutschland
sind, bieten die Schulen Informationen an.
Diese zusätzliche Förderung wird oft „Förderunterricht“, „Nachhilfe“ oder „Hausaufgaben-Hilfe“ genannt. Über die jeweiligen
Angebote informieren auch die Wohlfahrtsverbände.
Der Schulbesuch der Kinder dauert mindestens neun oder zehn Jahre. Sie können weiter zur Schule gehen, um Abitur zu machen.
Oder, ab dem 16. Lebensjahr, eine Berufsausbildung beginnen.
Szkoła podstawowa (»Grundschule«):
w wieku od 6 do 10 , wzgl. 12 lat dzieci
chodzą do szkoły podstawowej. Nauka
w szkole podstawowej trwa 4 lata (Klasy 1 do
4); w niektórych krajach związkowych jest to
6 lat. Po szkole podstawowej są różne
możliwości dalszej nauki: szkoła główna
(»Hauptschule«), szkoła realna
(»Realschule«), gimnazjum (»Gymnasium«)
i szkoła łączna (»Gesamtschule«). W szkole
łącznej uczą się uczniowie osiągający różne
Die Grundschule: Im Alter von etwa sechs
bis zehn Jahren, bzw. zwölf Jahren, besuchen Kinder die „Grundschule“. Die Zeit auf
der Grundschule dauert vier Jahre („Klasse
eins bis vier“); in manchen Bundesländern
sind es sechs Jahre. Nach der Grundschule
gibt es unterschiedliche weiterführende
Schulen: Haupt- und Realschulen, Gymnasien und Gesamtschulen. An einer Gesamt-
Dzieci i młodzież
215
Kinder und Jugendliche
wyniki. Właściwy rodzaj szkoły uzgadnia się
wraz z nauczycielami. Możliwa jest zmiana
jednego rodzaju szkoły na inny. Szkoła
główna i szkoła realna: szkoła główna z
reguły obejmuje naukę od 5 do 9 klasy.
schule werden Schülerinnen und Schüler
aller Leistungsgruppen unterrichtet. Die geeignete Schule wird zusammen mit den Lehrern abgestimmt. Ein Wechsel von einer
Schulform auf eine andere ist möglich.
Do szkoły realnej uczniowie z reguły
uczęszczają od 5 do 10 klasy. Po szkole
głównej lub szkole realnej następuje
przeważnie nauka zawodu, nauka w szkole
zawodowej przygotowującej do specjalnych
zawodów (np. szkoła handlowa) lub zmiana
szkoły na gimnazjum.
Die Hauptschule und die Realschule: Hauptschulen werden in der Regel vom 5. bis zum
9. Schuljahr besucht. In der Realschule verbringen die Schüler im Allgemeinen das 5.
bis 10. Schuljahr. Auf die Haupt- oder Realschule folgt meistens eine Berufsausbildung, der Besuch einer Fachschule, die auf
spezielle Berufe vorbereitet (zum Beispiel
die „Handelsschule“) oder der Wechsel in
ein Gymnasium.
Młodzież i nauka zawodu
W 9-tej lub w 10-tej klasie wyjaśnia się
w szkole, jak młodzież może nauczyć się
zawodu. Informacje na temat kształcenia
zawodowego są również dostępne
w punktach poradnictwa urzędów pracy,
w centrach informacji zawodowej »Berufsinformationszentren« (BIZ) lub w organizacjach charytatywnych i punktach poradnictwa edukacyjnego. Uczniowie, którzy
większą część nauki szkolnej ukończyli poza
terenem Niemiec, mogą w czasie nauki
zawodu uzyskać szczególną pomoc
(tzw. »ausbildungsbegleitende Hilfen«) lub
uczęszczać na kursy przygotowawcze
w specjalnych ośrodkach kształcenia.
Jugendliche und Berufsausbildung
Wie Jugendliche eine Berufsausbildung machen können, wird im 9. oder 10. Schuljahr
in der Schule erklärt. Informationen zur Berufsausbildung sind zudem bei der Berufsberatung der Arbeitsämter, in den Berufsinformationszentren (BIZ) oder bei Wohlfahrtsverbänden und Bildungsberatungsstellen erhältlich. Kinder, die einen Großteil der
Schulausbildung nicht in Deutschland gemacht haben, können während einer Berufsausbildung besondere Unterstützung (sogenannte ausbildungsbegleitende Hilfen) bekommen oder Vorbereitungskurse in speziellen Ausbildungseinrichtungen besuchen.
216
Dzieci i młodzież
Information about sports clubs is
available at the »Sportbund«
(sports association)
Beim „Sportbund“ bekommt man Informationen über die Sportvereine.
Kinder und Jugendliche
Muzyka i sport
Musik und Sport
Jeśli dzieci i młodzież interesują się szczególnymi formami spędzania czasu wolnego –
jak np. sport, muzyka itd. – mogą zasięgnąć
w ratuszu informacji na temat dostępnych
ofert. Często informacje takie znajdują się
również w prasie lokalnej. W wielu miastach
istnieją młodzieżowe szkoły muzyczne
(»Jugendmusikschulen«) oferujące naukę dla
dzieci i młodzieży. W związku sportowym
(»Sportbund«) można uzyskać informacje na
temat klubów sportowych. Również ośrodki
kształcenia wieczorowego posiadają oferty
spędzania czasu wolnego dla dzieci, np.
kursy malarstwa lub majsterkowania.
Wenn sich Kinder und Jugendliche für besondere Freizeitaktivitäten interessieren –
wie Sport, Musik usw. – können sie sich im
Rathaus der Stadt über Angebote informieren. Oft finden sich Hinweise auf Angebote
auch in den lokalen Tageszeitungen. In vielen Städten gibt es „Jugendmusikschulen“,
Musikschulen mit speziellen Angeboten für
Kinder und Jugendliche. Beim „Sportbund“
bekommt man Informationen über die
Sportvereine. Auch Volkshochschulen
bieten für Kinder Freizeitaktivitäten an,
so z.B. Mal- oder Handwerkskurse.
Fernsehen
Telewizja
Prawie wszystkie stacje telewizyjne nadają
programy dla dzieci. Jeden z najbardziej
znanych programów – »Die Sendung mit der
Maus« – jest nadawany od 30 lat. Ponadto
bardzo popularna jest również audycja
»Löwenzahn«. Pierwszy z tych programów
można znaleźć w Internecie pod adresem
www.wdrmaus.de. »Kinderkanal« (w skrócie
»KiKa«) jest szczególną stacją telewizyjną dla
dzieci. KiKa jest stacją niekomercyjną
prezentującą wiele pedagogicznych
programów dla dzieci.
Kinderprogramme gibt es bei fast allen Sendern. Eine der bekanntesten Produktionen
ist seit 30 Jahren „Die Sendung mit der
Maus“. Neben der Maus ist auch die
Sendung „Löwenzahn“ sehr beliebt.
Im Internet finden man die Maus unter
www.wdrmaus.de. Ein besonderer Fernsehsender für Kinder ist der „Kinderkanal“,
auch „KiKa“ genannt. KiKa ist ein nicht-kommerzieller Sender mit vielen pädagogisch
aufgearbeiteten Sendungen für Kinder.
Dzieci i młodzież
Kinder und Jugendliche
Książki i bajki
Bücher und Märchen
Odpowiedź na pytanie, kto to jest Janosch,
Tiger-Ente lub Kasten-Frosch, można bardzo
szybko znaleźć w księgarni: jeden
z najbardziej znanych pisarzy dla dzieci,
Janosch, napisał wiele książek dla dzieci
i sam wykonał do nich ilustracje. Tradycyjne
historie i bajki dla dzieci to na przykład
dzieła zabrane braci Grimm (»Jaś i Małgosia«,
»Czterej muzykanci z Bremy«, »Czerwony
kapturek«, »Gwiezdne talary«, »Roszpunka«,
»Król Drozdobrody«, »Królewna Śnieżka i
siedmiu krasnoludków«, »Śpiąca królewna«).
Znane są także historyjki obrazkowe
Wilhelma Busch’a. Jedno z jego najbardziej
znanych dzieł to »Max und Moritz«.
Wer Janosch, die Tiger-Ente oder der KastenFrosch sind, auf diese Frage wird man in
einer Buchhandlung sehr schnell eine Antwort finden: Der Kinderbuchautor Janosch
ist seit langem einer der erfolgreichsten
Erzähler und Zeichner für Kinder.
Traditionelle Kindergeschichten und Märchen sind zum Beispiel die gesammelten
Werke der „Brüder Grimm“ („Hänsel und
Gretel“, „Die Bremer Stadtmusikanten“,
„Rotkäppchen“, „Sterntaler“, „Rapunzel“,
„König Drosselbart“, „Schneewittchen und
die sieben Zwerge“, „Dornröschen“).
Berühmt sind auch die (Bilder-) Geschichten
von Wilhelm Busch. Eines seiner bekanntesten Werke heißt „Max und Moritz“.
Ochrona młodzieży
Jugendschutz
Osobna ustawa o ochronie dzieci i młodzieży
w życiu publicznym określa m.in. co wolno,
a czego nie wolno robić dzieciom i młodzieży
bez nadzoru rodziców. I tak na przykład zakaz
palenia papierosów dotyczy dzieci poniżej
16-go roku życia. Młodzieży poniżej 16-go
wzgl. 18-go roku życia nie wolno sprzedawać
alkoholu (jest to uzależnione od zawartości
alkoholu w danym napoju). Zgodnie z tą
ustawą dzieci i młodzież poniżej 16-go, wzgl.
18-go roku życia mogą wieczorem po godz.
22.00 przebywać w miejscach publicznych
tylko po spełnieniu określonych warunków
(np. w dyskotekach). Dokładne informacje
można uzyskać w urzędach ds. młodzieży.
In einem besonderen Gesetz zum Schutz
von Kindern und Jugendlichen in der Öffentlichkeit ist unter anderem festgelegt, was
Kinder und Jugendliche allein – ohne Aufsicht der Eltern – tun dürfen und was nicht.
Zum Beispiel gilt für Kinder unter 16 Jahren
das Verbot für den Konsum von Zigaretten.
An Jugendliche unter 16 bzw. 18 Jahren darf
kein Alkohol verkauft werden (dies richtet
sich nach dem Alkoholgehalt der Getränke).
Abends nach 22 Uhr dürfen Kinder und Jugendliche unter 16 bzw. 18 Jahren sich laut
Gesetz nur unter bestimmten Bedingungen
in der Öffentlichkeit aufhalten (z.B. in Diskotheken). Genaue Informationen sind in den
Jugendämtern erhältlich.
Media
219
Medien
Prasa
Presse
Największy wybór niemieckiej i międzynarodowej prasy znajduje się w sklepach
z prasą na dworcach kolejowych. Najważniejsze publikacje i wydania regionalne są
dostępne w prawie wszystkich kioskach i
supermarketach. Najważniejsze niemieckie
dzienniki o zasięgu ogólnoniemieckim to:
»Süddeutsche Zeitung«, »Frankfurter Allgemeine Zeitung«, »Frankfurter Rundschau«
,«Die Welt« i »Die tageszeitung«. Ponadto jest
wiele tytułów prasy bulwarowej, spośród
których w największym nakładzie ukazuje się
»BILD«. Do najważniejszych politycznych
tygodników, czasopism i magazynów
zaliczają się »Der Spiegel«, »Focus«, »Die
Zeit«, i »Stern«.
Ze względu na znaczenie w kształtowaniu
opinii politycznej, publikacje te uznawane są
za tzw. wiodące media w kształtowaniu opinii
publicznej. Oprócz tego istnieje wiele
niemieckojęzycznych dzienników i tygodników lokalnych i regionalnych.
Większe miasta mają przeważnie kilka gazet
codziennych. Można w nich znaleźć informacje o wydarzeniach politycznych i kulturalnych, np. repertuar teatrów i kin, często
zamieszczanych w specjalnej rubryce, jak np.
»Tageskalender« czy »Veranstaltungen
heute«. Prasa lokalna podaje również informacje na temat ośrodków poradnictwa
łącznie z ich godzinami otwarcia itd.
Przeważnie służy do tego specjalna rubryka,
jak np. »Rat und Hilfe« lub »Beratungsstellen«. Jeśli poszukuje się mieszkania lub
używanego samochodu albo chce się
sprzedać używany rower, to można nadać
ogłoszenie drobne w gazecie lokalnej. Osoby
prywatne zamieszczają tu oferty skierowane
również do osób prywatnych. Większość
ogłoszeń kupna – sprzedaży zamieszczana
Das umfangreichste Angebot an deutscher
und internationaler Presse halten die Zeitschriftenläden in Bahnhöfen bereit. Doch
gibt es die wichtigsten Publikationen und
Regionalausgaben in fast allen Kiosken und
Supermärkten.
Die wichtigsten deutschen Tageszeitungen
mit bundesweiter Verbreitung sind: die
„Süddeutsche Zeitung“, die „Frankfurter Allgemeine Zeitung“, die „Frankfurter Rundschau“ ,“Die Welt“ und „die tageszeitung“.
Zudem gibt es eine Vielzahl an Boulevardzeitungen, die auflagenstärkste ist die
„BILD“. Zu den wichtigsten politischen Wochenzeitungen, Zeitschriften und Magazinen
gehören „Der Spiegel“, „Focus“, „Die Zeit“,
und der „Stern“.
Diese Publikationen gelten aufgrund ihrer
Bedeutung für die politische Meinungsbildung als sogenannte Leitmedien oder meinungsführende Medien.
Daneben gibt es eine Vielzahl deutschsprachiger lokaler und regionaler Tages- und
Wochenzeitungen. Größere Städte haben
meist mehrere Tageszeitungen. Hier sind
auch Hinweise auf politische und kulturelle
Veranstaltungen, wie das Theater- und Kinoprogramm, angeführt, häufig in einer speziellen Rubrik wie zum Beispiel „Tageskalender“ oder „Veranstaltungen heute“. Die
Lokalzeitungen bieten auch Hinweise auf
Beratungsstellen mit Öffnungszeiten usw..
Meistens gibt es dafür eine spezielle Rubrik
wie „Rat und Hilfe“ oder „Beratungsstellen“.
Sucht man eine Wohnung, ein gebrauchtes
Auto oder will sein gebrauchtes Fahrrad verkaufen, bieten sich die Kleinanzeigen der
Lokalzeitungen an. Hier werden Verkäufe
„von privat an privat“ angeboten. Meistens
220
Media
Pod adresem www.dw-world.de Deutsche
Welle oferuje aktualne informacje
w ponad 30-tu językach.
Unter www.dw-world.de bietet die
Deutsche Welle aktuelle Informationen
in über 30 Sprachen.
Medien
jest najczęściej w wydaniach weekendowych.
Łącznie istnieje w Niemczech około 20 000
różnych tytułów prasowych, w tym także
magazyny i czasopisma specjalistyczne.
erscheinen die umfassenden Kleinanzeigenteile in den Samstags-Ausgaben.
Insgesamt gibt es in Deutschland rund
20 000 verschiedene Presseprodukte, darunter auch sehr spezielle Fachmagazine
und Zeitschriften.
Radio i telewizja
W Niemczech są dwie publiczne stacje telewizyjne: ARD (Arbeitsgemeinschaft der
Rundfunkanstalten Deutschlands) i ZDF
(Zweites Deutsches Fernsehen). ARD
nazywany jest także »Das Erste« (pierwszy
program), ponieważ ARD był pierwszą stacją
telewizyjną. Do ARD należy »Das Erste«
(pierwszy program) jako program o zasięgu
ogólnoniemieckim oraz wszystkie »trzecie
programy« i 3Sat. Trzecie programy to regionalne stacje telewizyjne skupiające się
tematycznie na danym regionie lub kraju
związkowym (na przykład »Westdeutscher
Rundfunk« – WDR – w kraju związkowym
Północna Nadrenia – Westfalia). Programy te
można jednak oglądać w całych Niemczech za
pośrednictwem telewizji kablowej i satelitarnej. Do tego do ARD dochodzą jeszcze
publiczne stacje radiowe krajów związkowych. Do stacji publicznych zalicza się
m.in. również stacja radiowa Deutschlandfunk (DLF), stacja telewizyjna »Phoenix«
i kanał dla dzieci »Kinderkanal« (»Kika«).
Niemiecko-francuska stacja telewizyjna
»arte« również należy do programów
publicznych. Tzw. prywatne stacje, jak np.
RTL, Pro Sieben lub Sat 1, finansują swoją
działalność poprzez wpływy z reklam.
Ponadto są też prywatne kanały tematyczne
informujące wyłącznie o polityce, sporcie lub
gospodarce. Jeśli posiadacie Państwo
radioodbiornik lub telewizor, to trzeba za nie
płacić opłaty abonamentowe, które przyjmuje
»Gebühren-Einzugs-Zentrale« (w skrócie:
TV und Radio
In der Bundesrepublik gibt es zwei öffentlich-rechtliche Rundfunkanstalten: Die ARD
(Arbeitsgemeinschaft der Rundfunkanstalten
Deutschlands) und das ZDF (Zweites Deutsches Fernsehen). Die ARD wird auch „Das
Erste“ genannt, weil die ARD der erste Fernsehsender war. Zur ARD gehört „Das Erste“
als bundesweites Fernsehprogramm sowie
alle „Dritten Programme“ und 3Sat. Die Dritten Programme sind regionale Sender mit
Themenschwerpunkten der jeweiligen Bundesländer und Regionen (der „Westdeutsche Rundfunk“ – WDR – zum Beispiel im
Bundesland Nordrhein-Westfalen). Über
Kabel und Satellit sind sie jedoch deutschlandweit zu empfangen. Zudem gehören die
öffentlich-rechtlichen Radiosender der
Bundesländer zur ARD. Zu den öffentlichrechtlichen Sendern gehören u.a. auch das
Radioprogramm Deutschlandfunk (DLF), und
die TV-Sender „Phoenix“ und das Kinderprogramm „Kinderkanal“ („Kika“). Das deutschfranzösische Programm „arte“ ist ebenfalls
öffentlich-rechtlich.
Sogenannte „Privatsender“, wie z.B. RTL,
Pro Sieben oder Sat 1, finanzieren sich
durch Werbeeinnahmen. Zudem werden
private Spartensender angeboten, die
ausschließlich über Politik, Sport oder Wirtschaft informieren.
Media
221
Medien
GEZ). Formularze rejestracyjne GEZ otrzymacie Państwo w wielu kasach oszczędności
lub bankach. Są trzy możliwości odbierania
stacji radiowych i telewizyjnych: odbiór
naziemny, kablowy lub satelitarny. »Odbiór
naziemny«: Urządzenie odbiera sygnały za
pomocą zintegrowanej anteny. Odbiór
telewizji jest tu ograniczony do kilku stacji.
Po przejściu na tak zwaną nową telewizję
cyfrową za pomocą specjalnego dekodera
można jednak odbierać większość
programów. »Odbiór kablowy lub satelitarny«: Do wielu mieszkań jest już
podłączona telewizja kablowa. Jeśli nie, to
można złożyć wniosek o podłączenie
(np. w specjalistycznym sklepie telewizyjnym). Za telewizję kablową oprócz GEZ
pobierana jest dodatkowa miesięczna opłata
abonamentowa. Przez kabel można odbierać
ponad 30 różnych stacji telewizyjnych i wiele
stacji radiowych. Przy odbiorze kablowym
uzyskujemy najlepszą jakość odbioru.
Większość programów radiowych i telewizyjnych, w tym także wiele stacji zagranicznych, można odbierać drogą satelitarną.
Zestawy do odbioru telewizji satelitarnej
można nabyć w specjalistycznych sklepach.
Najemcy powinni uzgodnić z wynajmującym,
czy wolno im na budynku zamocować
»talerz« satelitarny.
Besitzt man ein Radio und Fernsehgerät,
sind sogenannte Rundfunkgebühren an die
„Gebühren-Einzugs-Zentrale“ zu zahlen
(kurz: GEZ). Die Anmelde-Formulare für die
GEZ bekommen Sie in vielen Sparkassen
oder Banken.
Es gibt drei Möglichkeiten, Radio- und TV zu
empfangen: Terrestrisch, über Kabel und
über Satellit.
„Terrestrisch“: Das Gerät empfängt die Sender über die integrierte Antenne. Der TVEmpfang ist hier auf wenige Sender begrenzt. Durch die Umstellung auf das sogenannte neue Digitalfernsehen sind mit
einem speziellen Decoder jedoch die meisten Programme zu empfangen.
Über „Kabel“ und über „Satellit“: In vielen
Wohnungen gibt es bereits Kabelanschluss.
Ist er nicht vorhanden, besteht die Möglichkeit einen Anschluss zu beantragen (z.B. bei
einem TV-Fachgeschäft). Ein Kabelanschluss
kostet zusätzlich zur GEZ jeden Monat eine
Gebühr. Per Kabel können über 30 verschiedene TV-Sender und viele Radiosender empfangen werden. Ein Kabelanschluss bietet
die beste Empfangsqualität.
Die meisten TV- und Radioprogramme, darunter auch viele von ausländischen Sendern, bietet der Empfang per Satellit. Satelliten-Anlagen sind in Fachgeschäften erhältlich. Ob Mieter eine Satelliten-Schüssel am
Haus anbringen dürfen, ist mit dem Vermieter abzustimmen.
222
Czas wolny
Freizeit
Sport
Sport
W miastach i gminach znajdują się ochotnicze
oraz komercyjne kluby sportowe, w których
można uprawiać większość dyscyplin sportowych. Informacji na ten temat udziela na
przykład związek sportowy (»Sportbund«)
w Państwa miejscu zamieszkania. W związku
sportowym można też niedrogo po pracy
uprawiać fitness. Możecie też Państwo
zapisać się do prywatnych fitness klubów.
Członkostwo takie uprawnia do korzystania
z przyrządów znajdujących się w studiu,
kursów oraz np. sauny.
Für die meisten Sportarten gibt es in Gemeinden und Städten ehrenamtliche Sportvereine und kommerzielle Anbieter. Informationen dazu bietet zum Beispiel der „Sportbund“ in Ihrem Wohnort. Der Sportbund bietet oft auch preiswerte Fitness-Möglichkeiten für Arbeitnehmer nach der Arbeitszeit
an.
Sie können auch in privaten „Sportstudios“
oder „Fitness-Studios“ Mitglied werden. Das
berechtigt zur Nutzung der vorhandenen Geräte, Kurse und Einrichtungen wie z.B. der
Sauna.
Piłka nożna
Piłka nożna jest narodowym niemieckim
sportem i – jak się wyraził jeden z komentatorów sportowych – »jedyną prawdziwą
i żywą kultura narodową«. Pierwsze
niemieckie zwycięstwo w mistrzostwach
świata w Szwajcarii w 1954 roku świętowano
w całych Niemczech jako »cud z Berna«.
W 1963 powstała bundesliga, jako najwyższa
klasa rozgrywek. Miliony Niemców przez
dziewięć miesięcy w ciągu roku śledzi
rozgrywki 18 klubów należących do
bundesligi. Punkty kulminacyjne sezonu to
otoczone łzami radości zdobycia tytułu
mistrza Niemiec oraz mocno opłakiwane
wyjście z 1 bundesligi. W ciągu 40 lat
istnienia bundesligi do 2003 roku klub FC
Bayern München 16 razy zdobywał tytuł
mistrza kraju. W roku 2004 Mistrzem Niemiec
została drużyna SV Werder Bremen.
Fußball
Fußball ist der Nationalsport der Deutschen
und die „einzige echte und lebendige Volkskultur“, so ein Bundesliga-Kommentator.
Der erste deutsche Sieg bei der Fußballweltmeisterschaft in der Schweiz 1954 wurde
landesweit als „Wunder von Bern“ gefeiert.
Als höchste Spielklasse wurde 1963 die
„Bundesliga“ gegründet. Millionen von
Deutschen verfolgen neun Monate im Jahr
die Spiele von 18 Bundesligavereinen.
Höhepunkt der Saison sind die feuchtfröhliche Meisterschaft und die tränenreichen Abstiege aus der 1. Bundesliga. In 40 Jahren
Bundesliga bis 2003 wurde der FC Bayern
München 16 mal Landesmeister. Deutscher
Meister 2004 ist der SV Werder Bremen.
224
Czas wolny
Freizeit
Życie kulturalne
Kulturelle Angebote
Publiczne i komercyjne ośrodki oferują wiele
możliwości uczestnictwa w życiu kulturalnym.
Prawie wszystkie teatry i opery, muzea i
biblioteki są dofinansowywane ze środków
publicznych, a więc z podatków, co oznacza,
że ceny biletów wstępu często są niskie.
Gazety codzienne regularnie informują
o programie wydarzeń kulturalnych.
W większych miastach dostępne są specjalne
magazyny zawierające ofertę wydarzeń kulturalnych.
In Deutschland existiert ein umfangreiches
Kulturangebot von kommerziellen oder
öffentlichen Einrichtungen. Fast alle Theater
und Opernhäuser, Museen und Bibliotheken
werden in der Bundesrepublik mit öffentlichen Mitteln, also aus Steuergeldern, subventioniert, so dass die Eintrittspreise in der
Regel erschwinglich sind. Das Programm der
Kulturveranstaltungen wird regelmäßig in
den Tageszeitungen angekündigt. Für größere Städte sind spezielle Veranstaltungsmagazine erhältlich.
Biblioteki
Bibliotheken
Biblioteki często są określane mianem
»Stadtbibliothek«, »Städtische Leihbücherei«
lub »Staatsbibliothek«. W ich zbiorach oprócz
literatury niemieckojęzycznej, książek specjalistycznych, gazet i czasopism często
znajdują się również pozycje w innych
językach. Wiele bibliotek oferuje również
filmy wideo, muzykę i edukacyjne programy
komputerowe. Książki, filmy wideo i płyty CD
można wypożyczać bezpłatnie, jeśli posiada
się roczną kartę biblioteczną. Aby otrzymać
taką kartę trzeba uiścić opłatę i okazać
paszport lub dowód osobisty. Książki
wypożycza się na określony czas. Za
przekroczenie terminu wypożyczenia książki
płaci się karę.
Die Bibliotheken heißen oft „Stadtbibliothek“, „Städtische Leihbücherei“ oder
„Staatsbibliothek“. Ihr Bestand umfasst
neben deutschsprachiger Literatur, Fachbüchern, Zeitungen und Zeitschriften häufig
auch ein Angebot in anderen Sprachen.
Viele Bibliotheken bieten auch Videofilme,
Musik und Lernprogramme für Computer an.
Bücher, Videos und CDs sind kostenlos leihbar, wenn man einen Jahresausweis hat. Für
diesen Bibliotheksausweis muss eine Gebühr gezahlt und der Personalausweis oder
Pass vorgelegt werden. Die „Ausleihfrist“ für
geliehene Bücher sollte nicht überschritten
werden, da sonst eine Mahngebühr fällig
wird.
Czas wolny
225
Freizeit
Kino
Kino
W większości kin program zmieniany jest
w czwartek. Tego, jakie filmy są prezentowane, można dowiedzieć się z zapowiedzi
publikowanych w codziennych gazetach
lokalnych. Wiele kin wyznaczyło jeden dzień
w tygodniu, w którym ceny biletów są
znacznie niższe niż w pozostałe dni.
W niektórych miastach istnieją kina
określane jako »Kommunales Kino« lub
»Programm-Kino«, w których grane są
przeważnie mniejsze produkcje – czasami
z oryginalnym dźwiękiem i niemieckimi
napisami.
Das Programm in den Kinos wechselt meist
donnerstags. Welche Filme gezeigt werden,
ist in den täglichen Terminankündigungen in
den Lokalzeitungen aufgeführt. In vielen
Kinos gibt es einen Wochentag, an dem der
Eintrittspreis deutlich niedriger als an den
anderen Tagen ist. In manchen Städten gibt
es auch ein sogenanntes „Kommunales
Kino“ oder ein „Programm-Kino“. Hier
werden meistens kleinere Produktionen
gezeigt – manchmal im Originalton mit
deutschen Untertiteln.
Videotheken
Wideoteki
Większość wideotek to firmy komercyjne. Za
opłatą można tu wypożyczyć filmy wszelkiego
rodzaju. Podobnie jak w niemieckiej telewizji,
większość filmów jest dubbingowana. Po
okazaniu ważnego dowodu osobistego klient
otrzymuje kartę członkowską uprawniającą
do wypożyczania filmów.
Die meisten Videotheken sind kommerzielle
Einrichtungen. Hier können für eine Leihgebühr Spielfilme aller Art ausgeliehen werden. Wie im deutschen Fernsehen auch,
sind die Filme meistens deutsch synchronisiert. Gegen Vorlage eines gültigen Personalausweises bekommt der Kunde eine
Mitgliedskarte, die ihn zum Ausleihen
berechtigt.
226
Czas wolny
Freizeit
Kawiarnie
Cafés
W tradycyjnych kawiarniach, które często są
częścią cukierni, podaje się przeważnie
klasyczną niemiecką kawę oraz ciasto. Kawę
parzy się w ekspresie do kawy i podaje się w
filiżankach lub dzbanuszkach. W większości
kawiarni i restauracji podaje się również
cappuccino, espresso lub kawę z mlekiem itd.
W większych miastach jest też wiele kawiarni
tureckich i arabskich.
In traditionellen Cafés, die oft Teil von Konditoreien sind, wird meist klassischer deutscher Kaffee und Kuchen angeboten. D.h.:
Kaffeepulver wird in Filtertüten aufgebrüht
und meist in Tassen oder Kännchen bestellt.
Die meisten Cafés und Restaurants bieten
auch Cappuccino, Espresso oder Milchkaffee etc. an. In größeren Städten gibt es auch
eine Vielzahl türkischer und arabischer
Cafés.
Puby
Kneipen
Puby oferują duży wybór napojów, a w swojej
ofercie mają też przeważnie przekąski. Ludzie
spotykają się tu wieczorami, by porozmawiać
z przyjaciółmi przy piwie.
Kneipen bieten eine große Auswahl an Getränken und haben meist kleinere Speisen
im Angebot. Hier verabredet man sich für
den Abend, um sich gemeinsam mit Freunden bei einem Bier zu unterhalten.
227
228
Czas wolny
Freizeit
Restauracje
Restaurants
»Gaststätte« to starsza niemiecka nazwa,
określająca restaurację. Informacja »gut
bürgerlich« lub »Hausmannskost«, oznacza,
że w tej restauracji podaje się tradycyjne
niemieckie jedzenie. Prawie wszędzie
w Niemczech znajdują się też restauracje
tureckie, greckie, włoskie, indyjskie
i tajlandzkie.
Die „Gaststätte“ ist eine ältere deutsche Bezeichnung für Restaurant. Der Hinweis „gut
bürgerlich“ oder „Hausmannskost“ bedeutet, dass die Gaststätte oder das Restaurant
traditionelles deutsches Essen anbietet.
Fast überall kann man inzwischen türkisch,
griechisch, italienisch, indisch und thailändisch Essen gehen.
Napiwek
Trinkgeld
W Niemczech obsługa jest wliczona w cenę.
Jednak powszechnie przyjęte jest dawanie
tzw. napiwku (»Trinkgeld«). Wysokość
napiwku jest uzależniona od uprzejmości,
jakości i obsługi i wynosi najczęściej około 10
procent kwoty rachunku. Jeśli chce się
otrzymać rachunek, trzeba poprosić kelnera o
»Rechnung«.
Service und Bedienung sind im Preis enthalten. Dennoch ist es üblich, ein sogenanntes
Trinkgeld zu geben. Die Höhe des Trinkgeldes orientiert sich an Freundlichkeit, Qualität und Service; etwa 10 Prozent des Rechnungsbetrages gelten als angemessen.
Wenn man eine Quittung haben möchte,
fragt man den Kellner nach der „Rechnung“.
Czas wolny
229
Freizeit
Przyjaciele i koledzy
Freunde und Kollegen
Szeroko rozpowszechnionym zwyczajem
w Niemczech jest umawianie się z przyjaciółmi i krewnymi w weekend (np. na kawę
i ciasto) lub wieczorem w pubie lub w restauracji. Jeśli zaczyna się pracę w nowym
miejscu, można zaprosić kolegów na tzw.
»Einstand«. Spotkanie to najczęściej odbywa
się w firmie po zakończeniu pracy (»po
fajrancie«). Najlepiej zapytać kolegów, jaki
zwyczaj panuje w firmie. Również z okazji
urodzin można zaprosić kolegów na drinka.
In Deutschland ist es weit verbreitet, sich
am Wochenende mit Freunden und Verwandten zu treffen (z.B. zu Kaffee und Kuchen) oder am Abend in einer Kneipe oder
einem Restaurant zu verabreden.
Wenn man an einem neuen Arbeitsplatz
anfängt, kann man seine Kollegen zu einem
sogenannten „Einstand“ einladen. Er findet
meist in der Firma und am Ende eines Arbeitstages („nach Feierabend“) statt. Am
besten fragt man die Kollegen, was in der
Firma üblich ist. Auch am Geburtstag kann
man seine Kollegen zu einem kleinen Umtrunk einladen.
Stammtisch
»Stammtisch« oznacza regularne spotkania
przyjaciół lub znajomych w restauracji lub
w pubie. Publiczne zaproszenia organizacji
(np. partii lub związków zawodowych), które
w określonym terminie chcą podyskutować
na tematy polityczne nazywane są »politischer Stammtisch«.
Stammtisch
Als „Stammtisch“ werden regelmäßig wieder
kehrende Verabredungen von Freunden oder
Bekannten in einem Restaurant oder in
einer Kneipe bezeichnet. Öffentliche Einladungen von Organisationen (wie zum Beispiel Parteien oder Gewerkschaften), die an
einem bestimmten Termin über politische
Themen diskutieren wollen und dazu öffentlich einladen, werden als „Politischer
Stammtisch“ bezeichnet.
230
Organizacje i kontakt
Organisationen und Ansprechpartner
W niemieckich miastach jest wiele
specjalnych punktów poradnictwa dla
imigrantów. W większości ratuszów znajduje
się biuro odpowiedzialne specjalnie za tego
rodzaju informacje. Ta lista ma umożliwić
pierwszy, generalny przegląd ważnych
organizacji.
• Unia Europejska
Informacje na temat prawa obowiązującego
w Unii Europejskiej są dostępne w Internecie
pod adresem (www.europa.eu.int/citizensrights) lub pod numerem infolinii:
00 800 - 67 89 10 11.
In den meisten Städten gibt es viele spezielle Beratungsstellen für Immigranten.
In den meisten Rathäusern gibt es ein Büro,
dass speziell für solche Informationen zuständig ist.
Diese Liste soll einen ersten, generellen
Überblick über wichtige Organisationen
geben.
• Europäische Union
Informationen über das Recht innerhalb
der Europäischen Union sind über das
Internet (www.europa.eu.int/citizens) oder
über direkt-Info (Telefon: 00 800 - 67 89 10 11)
erhältlich.
• Ministerstwa Federalne
• Bundesministerien
· Auswärtiges Amt
Werderscher Markt 1
10117 Berlin
Tel: 0 18 88 - 17 - 0
Fax: 0 18 88 - 17 - 34 02
www.auswaertiges-amt.de
· Auswärtiges Amt
Werderscher Markt 1
10117 Berlin
Telefon: 0 18 88 - 17 - 0
Fax: 0 18 88 - 17 - 34 02
www.auswaertiges-amt.de
· Bundesministerium des Innern
Alt-Moabit 101 D
10559 Berlin
Tel: 0 18 88 - 681 - 0
Fax: 0 18 88 - 681 - 29 26
www.bmi.bund.de
· Bundesministerium des Innern
Alt-Moabit 101 D
10559 Berlin
Telefon: 0 18 88 - 681 - 0
Fax: 0 18 88 - 681 - 29 26
www.bmi.bund.de
· Bundesministerium der Justiz (BMJ)
Mohrenstraße 37
10117 Berlin
Tel: 0 18 88 - 58 - 0
Fax: 0 18 88 - 58 - 95 25
www.bmj.bund.de
· Bundesministerium der Justiz (BMJ)
Mohrenstraße 37
10117 Berlin
Telefon: 0 18 88 - 58 - 0
Fax: 0 18 88 - 58 - 95 25
www.bmj.bund.de
Organizacje i kontakt
Organisationen und Ansprechpartner
· Bundesministerium der Finanzen
Wilhelmstr. 97, 10117 Berlin
Tel: 0 18 88 - 682 - 0
Fax: 0 18 88 - 682 - 32 60
www.bundesfinanzministerium.de
· Bundesministerium der Finanzen
Wilhelmstr. 97, 10117 Berlin
Telefon: 0 18 88 - 682 - 0
Fax: 0 18 88 - 682 - 32 60
www.bundesfinanzministerium.de
· Bundesministerium für Wirtschaft
und Technologie
Scharnhorststraße 34-37, 10115 Berlin
Tel: 0 18 88 - 615 - 0
Fax: 0 18 88 - 615 - 70 10
www.bmwi.bund.de
· Bundesministerium für Wirtschaft
und Technologie
Scharnhorststraße 34-37, 10115 Berlin
Telefon: 0 18 88 - 615 - 0
Fax: 0 18 88 - 615 - 70 10
www.bmwi.bund.de
· Bundesministerium für Ernährung,
Landwirtschaft und Verbraucherschutz
Wilhelmstraße 54, 10117 Berlin
Tel: 0 18 88 - 529 - 0
Fax: 0 18 88 - 529 - 42 62
www.verbraucherministerium.de
· Bundesministerium für Ernährung,
Landwirtschaft und Verbraucherschutz
Wilhelmstraße 54, 10117 Berlin
Telefon: 0 18 88 - 529 - 0
Fax: 0 18 88 - 529 - 42 62
www.verbraucherministerium.de
· Bundesministerium für Familie, Senioren,
Frauen und Jugend
Alexanderplatz 6, 10178 Berlin
Tel: 0 18 88 - 555 - 0
Fax: 0 18 88 - 555 - 11 45
www.bmfsfj.de
· Bundesministerium für Familie, Senioren,
Frauen und Jugend
Alexanderplatz 6, 10178 Berlin
Telefon: 0 18 88 - 555 - 0
Fax: 0 18 88 - 555 - 11 45
www.bmfsfj.de
· Bundesministerium für Gesundheit
Wilhelmstraße 49, 10117 Berlin
Tel: 0 18 88 - 441 - 0
Fax: 0 18 88 - 441 - 49 00
www.bmg.bund.de
· Bundesministerium für Gesundheit
Wilhelmstraße 49, 10117 Berlin
Telefon: 0 18 88 - 441 - 0
Fax: 0 18 88 - 441 - 49 00
www.bmg.bund.de
· Bundesministerium für Arbeit und Soziales
Mohrenstraße 62, 10117 Berlin
Tel: 0 18 88 - 527 - 0
Fax: 0 18 88 - 527 - 49 - 00
www.bmas.bund.de
· Bundesministerium für Arbeit und Soziales
Mohrenstraße 62, 10117 Berlin
Tel: 0 18 88 - 527 - 0
Fax: 0 18 88 - 527 - 49 - 00
www.bmas.bund.de
231
232
Organizacje i kontakt
Organisationen und Ansprechpartner
· Bundesministerium für Bildung und
Forschung
Hannoversche Straße 28-30
10115 Berlin
Tel: 0 18 88 - 57 - 0
Fax: 0 18 88 - 57 - 52 70
www.bmbf.de
· Bundesministerium für Bildung und
Forschung
Hannoversche Straße 28-30
10115 Berlin
Telefon: 0 18 88 - 57 - 0
Fax: 0 18 88 - 57 - 52 70
www.bmbf.de
· Die Beauftragte der Bundesregierung für
Migration, Flüchtlinge und Integration
Alexanderplatz 6
10178 Berlin
Tel: 0 18 88 - 555 - 18 35
Fax: 0 18 88 - 555 - 45 12
www.integrationsbeauftragte.de
· Die Beauftragte der Bundesregierung für
Migration, Flüchtlinge und Integration
Alexanderplatz 6
10178 Berlin
Telefon: 0 18 88 - 555 - 18 35
Fax: 0 18 88 - 555 - 45 12
www.integrationsbeauftragte.de
· Der Beauftragte der Bundesregierung
für Aussiedlerfragen und nationale
Minderheiten in Deutschland
Alt-Moabit 101 D
10559 Berlin
Tel: 0 18 88 - 681 - 11 20
Fax: 0 18 88 - 681 - 11 38
· Der Beauftragte der Bundesregierung
für Aussiedlerfragen und nationale
Minderheiten in Deutschland
Alt-Moabit 101 D
10559 Berlin
Telefon: 0 18 88 - 681 - 11 20
Fax: 0 18 88 - 681 - 11 38
• Centrale konsumenckie /
poradnie dla konsumentów
• Verbraucherzentralen/Verbraucherberatungen
· Bundesverband der Verbraucherzentralen
und Verbraucherverbände,
Verbraucherzentrale
Markgrafenstr. 66
10969 Berlin
Tel: 030 - 2 58 00 - 0
Fax: 030 - 2 58 00 - 218
www.vzbv.de
· Bundesverband der Verbraucherzentralen
und Verbraucherverbände,
Verbraucherzentrale
Markgrafenstr. 66
10969 Berlin
Telefon: 030 - 2 58 00 - 0
Fax: 030 - 2 58 00 - 218
www.vzbv.de
Organizacje i kontakt
Organisationen und Ansprechpartner
· »Stiftung Warentest«
Lützowplatz 11–13
10785 Berlin
Tel: 030 - 26 31 - 0
Fax: 030 - 26 31 - 27 27
www.stiftung-warentest.de
· „Stiftung Warentest“
Lützowplatz 11–13
10785 Berlin
Telefon: 030 - 26 31 - 0
Fax: 030 - 26 31 - 27 27
www.stiftung-warentest.de
· Verbraucher-Initiative
Elsenstraße 106
12435 Berlin
Tel: 030 - 53 60 73 - 3
Fax: 030 - 53 60 73 - 45
www.verbraucher.org
· Verbraucher-Initiative
Elsenstraße 106
12435 Berlin
Telefon: 030 - 53 60 73 - 3
Fax: 030 - 53 60 73 - 45
www.verbraucher.org
· Na tematyce ekologicznej skupia się
miesięcznik Öko-Test:
· Einen Schwerpunkt auf ökologische Fragen
legt die Monats-Zeitschrift Öko-Test:
Öko-Test Verlag GmbH
Postfach 90 07 66
60447 Frankfurt/Main
Tel: 069 - 9 77 77 - 0
Fax: 069 - 9 77 77 - 139
www.oekotest.de
Öko-Test Verlag GmbH
Postfach 90 07 66
60447 Frankfurt/Main
Telefon: 069 - 9 77 77 - 0
Fax: 069 - 9 77 77 - 139
www.oekotest.de
Ochrona konsumentów należy do zadań
Federalnego Ministerstwa Ochrony
Konsumentów, Żywienia i Rolnictwa.
Für den Verbraucherschutz ist auch das
Bundesministerium für Verbraucherschutz,
Ernährung und Landwirtschaft zuständig.
· Bundesministerium für Ernährung,
Landwirtschaft und Verbraucherschutz
Wilhelmstraße 54
10117 Berlin
Tel: 0 18 88 - 529 - 0
Fax: 0 18 88 - 529 - 42 62
www.verbraucherministerium.de
· Bundesministerium für Ernährung,
Landwirtschaft und Verbraucherschutz
Wilhelmstraße 54
10117 Berlin
Telefon: 0 18 88 - 529 - 0
Fax: 0 18 88 - 529 - 42 62
www.verbraucherministerium.de
233
234
Organizacje i kontakt
Organisationen und Ansprechpartner
• Poradnictwo socjalne
(organizacje charytatywne)
Organizacje charytatywne posiadają swoje
biura w wielu miastach i gminach.
Adresy i numery telefonów można znaleźć
w lokalnej książce telefonicznej, względnie
w Internecie.
• Soziale Beratung (Wohlfahrtsverbände)
Geschäftsstellen der Wohlfahrtsverbände
gibt es in vielen Kommunen. Die Adressen
und Telefonnummern erfährt man im örtlichen Telefonbuch bzw. unter den Internetadressen.
· Arbeiterwohlfahrt (AW or AWO)
www.awo.org
· Arbeiterwohlfahrt (AW oder AWO)
www.awo.org
· Deutscher Paritätischer Wohlfahrtsverband
www.paritaet.org
· Deutscher Paritätischer Wohlfahrtsverband
www.paritaet.org
· Deutsches Rotes Kreuz (DRK)
www.drk.de
· Deutsches Rotes Kreuz (DRK)
www.drk.de
· Diakonie or das Diakonische Werk
www.diakonie.de
· Diakonie bzw. das Diakonische Werk
www.diakonie.de
· Caritas
www.caritas.de
· Caritas
www.caritas.de
· Zentralwohlfahrtstelle der Juden in
Deutschland
www.zwst.org
· Zentralwohlfahrtsstelle der Juden in
Deutschland
www.zwst.org
· Pro Familia (ds. planowania rodziny,
uświadamiania seksualnego i problemów
partnerskich)
· Pro Familia (für Familienplanung, Sexualaufklärung und bei partnerschaftlichen
Problemen)
www.profamilia.de
· Verband binationaler Familien und
Partnerschaften (IAF)
www.verband-binationaler.de
· Verband binationaler Familien und
Partnerschaften (IAF)
www.verband-binationaler.de
· Bundeskonferenz für Erziehungsberatung
www.bke.de
· Bundeskonferenz für Erziehungsberatung
www.bke.de
Organizacje i kontakt
Organisationen und Ansprechpartner
• Praca
• Arbeit
· DGB (Deutscher Gewerkschaftsbund)
(Niemieckie Zrzeszenie Związków
Zawodowych) DGB jest organizacją
parasolową związków zawodowych
w Niemczech. Biura DGB znajdują się
we wszystkich większych miastach,
· DGB (Deutscher Gewerkschaftsbund)
Deutscher Gewerkschaftsbund
Bundesvorstand
Henriette-Herz-Platz 2
10178 Berlin
Tel: 030 - 2 40 60 - 0
Fax: 030 - 2 40 60 - 324
www.dgb.de
· Związki pracodawców Federalne
Stowarzyszenie Niemieckich Związków
Pracodawców (Bundesvereinigung der
Deutschen Arbeitgeberverbände (BDA))
jest organizacją parasolową pracodawców.
Biura tej organizacji znajdują się
w większości dużych miast.
Bundesvereinigung der Deutschen
Arbeitgeberverbände
Haus der Deutschen Wirtschaft
Breite Straße 29
10178 Berlin
Tel: 030 - 20 33 - 0
Fax: 030 - 20 33 - 10 55
www.arbeitgeber.de
Der DGB ist der Dachverband der Gewerkschaften in der Bundesrepublik. Büros gibt
es in allen größeren Städten bzw. Regionen.
Deutscher Gewerkschaftsbund
Bundesvorstand
Henriette-Herz-Platz 2
10178 Berlin
Telefon: 030 - 2 40 60 - 0
Fax.: 030 - 2 40 60 - 324
www.dgb.de
· Arbeitgeberverbände
Die Bundesvereinigung der Deutschen
Arbeitgeberverbände ist die Dachorganisation der Arbeitgeber. Büros gibt es in den
meisten größeren Städten.
Bundesvereinigung der Deutschen
Arbeitgeberverbände
Haus der Deutschen Wirtschaft
Breite Straße 29
10178 Berlin
Telefon: 030 - 20 33 - 0
Fax: 030 - 20 33 - 10 55
www.arbeitgeber.de
235
236
Organizacje i kontakt
Organisationen und Ansprechpartner
· Izby przemysłowo-handlowe
· Industrie- und Handelskammern
DIHK jest organizacją parasolową izb
przemysłowo-handlowych. Jej biura
znajdują się w większości dużych miast.
Die DIHK ist die Dachorganisation der Industrie- und Handelskammern. Büros gibt
es in den meisten größeren Städten.
Deutscher Industrie- und
Handelskammertag (DIHK)
Breite Strasse 29
10178 Berlin
Tel: 030 - 2 03 08 - 0
Fax: 030 - 2 03 08 - 10 00
www.dihk.de
Deutscher Industrie- und
Handelskammertag (DIHK)
Breite Strasse 29
10178 Berlin
Telefon: 030 - 2 03 08 - 0
Fax: 030 - 2 03 08 - 10 00
www.dihk.de
· Agencja Pracy
W Agencji Pracy można uzyskać wiele
pomocnych wskazówek dotyczących
poszukiwania pracy, kwalifikacji
i podnoszenia kwalifikacji oraz informacji
o wolnych miejscach pracy. Agencja Pracy,
ewentualnie tzw. JobCenter znajduje się
w każdym większym mieście lub w każdym
regionie.
www.arbeitsagentur.de
• Rada cudzoziemców
W wielu większych miastach istnieją rady
cudzoziemców. Reprezentują one interesy
imigrantów. Informacje na ten temat można
uzyskać w ratuszu lub pod adresem
www.bundesauslaenderbeirat.de.
· Agentur für Arbeit
Bei der Agentur für Arbeit können Sie viele
hilfreiche Tipps für die Jobsuche, für Qualifizierung und Weiterbildung, und Informationen über freie Jobs bekommen. Eine Arbeitsagentur bzw. ein JobCenter gibt es in
jeder größeren Stadt oder in jeder Region.
www.arbeitsagentur.de
• Ausländerbeirat
Einen Ausländerbeirat gibt es in vielen größeren Städten. Er vertritt die Interessen von
Einwanderern. Informationen dazu bekommen Sie in Ihrem Rathaus oder unter
www.bundesauslaenderbeirat.de.
Organizacje i kontakt
Organisationen und Ansprechpartner
• Uchodźcy
• Flüchtlinge
· Pro Asyl
· Pro Asyl
Reprezentuje interesy osób poszukujących
azylu oraz uchodźców. Biuro znajduje się
we Frankfurcie nad Menem. Adres internetowy tej organizacji to:
www.proasyl.de
Jeśli jesteście Państwo uchodźcami
i potrzebujecie porady i pomocy, możecie
zasięgnąć informacji w organizacji charytatywnej działającej w Państwa mieście.
Vertritt die Interessen von Asylsuchenden
und Flüchtlingen (Büro in Frankfurt am
Main). Im Internet unter: www.proasyl.de
Wenn Sie als Asylsuchende/r Rat und Hilfe
suchen, können Sie sich auch bei einem
Wohlfahrtsverband in ihrer Stadt informieren.
• Mieterbund oder Mieterverein
• Związek najemców
(Mieterbund lub Mieterverein)
Związki najemców reprezentują interesy osób Die Mietervereine vertreten die Interessen
wynajmujących mieszkania. Biura tej
von Mietern einer Wohnung. Büros gibt es in
organizacji znajdują się w większości
den meisten größeren Städten.
dużych miast. www.mieterbund.de
www.mieterbund.de
• Botschaft/ Konsulat
• Ambasada / konsulat
O adresy przedstawicielstw dyplomatycznych
Państwa kraju możecie dowiedzieć się
Die Adressen der diplomatischen Vertretung
Państwo w ratuszu w swoim mieście lub
Ihres Heimatlandes erfahren Sie im Rathaus
w Niemieckim Ministerstwie Spraw
Ihrer Stadt oder beim Außenministerium der
Zagranicznych:
Bundesrepublik:
· Auswärtiges Amt
Werderscher Markt 1
10117 Berlin, PA.: 11013 Berlin
Tel: 0 18 88 - 17 - 0
Fax: 0 18 88 - 17 - 34 02
www.auswaertiges-amt.de
· Auswärtiges Amt
Werderscher Markt 1
10117 Berlin, PA.: 11013 Berlin
Telefon: 0 18 88 - 17 - 0
Fax: 0 18 88 - 17 - 34 02
www.auswaertiges-amt.de
237
238
Organizacje i kontakt
Organisationen und Ansprechpartner
• Punkt poradnictwa ds. AIDS
Informacje na temat AIDS oraz adresy
punktów poradnictwa w całych Niemczech
znajdziecie Państwo w Internecie pod
adresem www.aidshilfe.de. Również lekarz
może powiedzieć Państwu, gdzie w Państwa
okolicy znajduje się punkt poradnictwa ds.
AIDS. Możecie też Państwo zapytać o to
w urzędzie ds. zdrowia. W każdym przypadku
macie Państwo zapewnioną anonimowość!
• AIDS-Beratungsstelle
Aufklärung über AIDS und deutschlandweite
Adressen von Beratungsstellen finden Sie
im Internet unter www.aidshilfe.de. Wo
in Ihrer Nähe eine AIDS-Beratungsstelle ist,
kann Ihnen Ihr Arzt sagen oder Sie fragen im
Gesundheitsamt nach. Ihre Anonymität wird
auf jeden Fall gewahrt!
· Deutsche AIDS-Hilfe e.V.
Dieffenbachstr. 33
10967 Berlin
Tel: 030 - 69 00 87 - 0
Fax: 030 - 69 00 87 - 42
· Deutsche AIDS-Hilfe e.V.
Dieffenbachstr. 33
10967 Berlin
Telefon: 030 - 69 00 87 - 0
Fax: 030 - 69 00 87 - 42
• Telefon zaufania
• Telefonische Seelsorge
Jeśli pilnie potrzebujecie Państwo pomocy
lub rady w trudnych sytuacjach życiowych
lub popadliście w trudności, to przez całą
dobę możecie zadzwonić pod numer
telefonu zaufania. Poradnictwo to jest
bezpłatne, anonimowe i poufne.
· Telefonseelsorge
0800 - 111 0 111 oder 0800 - 111 0 222
Możecie też Państwo poprosić o poradę
przez Internet:
www.telefonseelsorge.de
Wenn Sie dringend Hilfe oder Rat in schwierigen Lebenssituationen brauchen oder
in Not geraten sind, können Sie rund um
die Uhr bei der Telefonseelsorge anrufen.
Die Beratung ist gebührenfrei, anonym und
vertraulich.
· Telefonseelsorge
0800 - 111 0 111 oder 0800 - 111 0 222
Sie können sich aber auch über Internet
beraten lassen:
www.telefonseelsorge.de
Organizacje i kontakt
Organisationen und Ansprechpartner
• Domy pomocy dla kobiet
O numer telefonu najbliższego domu pomocy
dla kobiet można dowiedzieć się na policji
lub dzwoniąc pod numer informacji telefonicznej. Adresy domów pomocy dla kobiet
trzymane są w tajemnicy, aby kobiety
szukające tam schronienia nie mogły zostać
odszukane przez swoich mężów lub ojców.
• Frauenhäuser
Die Telefonnummer des nächsten
Frauenhauses erfahren Sie bei der Polizei
oder bei der Telefonauskunft. Die Adressen
von Frauenhäusern werden geheim gehalten, damit die dort Schutz suchenden
Frauen nicht von ihren Männern oder Vätern
aufgesucht werden können.
239
240
Site Internet
www.handbuch-deutschland.de