berria - datu

Transcription

berria - datu

Igandea
Maiatzaren 20a
2012. X. urtea
2.764. zenbakia
1,60 €
www.berria.info
Mendiko zaldia
Euskal Herriko mendiko
zaldia suspertze
bidean da q 38-39
Euskal Hiria
EAEko hiru hiriburuen
arteko egitasmoa,
kolokan q GEHIGARRIA
RAUL BOGAJO / ARGAZKI PRESS
Plaza, presoen
eskubideen alde
Herrira mugimenduak deituta, milaka lagunek
euskal presoen eskubideak errespetatzeko eskatu
dute berrehundik gora herritan q 2-4
«Euskal Herriko gehiengoaren
posizioak mugiarazi egingo du
gobernua; ez dugu zalantzarik»
Elkarrizketa
Joseba Permach
GARI GARAIALDE / ARGAZKI PRESS
Ezker abertzaleko kidea
p GAUR 40 ORRIALDE
Joseba Permachek uste du Espainiako Gobernuak aldatu egin beharko duela
prozesuaren inguruan erakutsitako jarrera, eta horretarako garrantzitsua dela
Euskal Herriko eragileek Madril «ahots berarekin interpelatzea» q 8-9
Konstituzionala
etzi hasiko da
aztertzen
Sorturen babes
helegitea
16 urteko neska
bat hil dute
Italian, eskola
baten kontrako
atentatuan
Amadorrek
irabazi du
Alpeetako
lehen etapa
Italiako Giroan
Iñigo Iruin abokatuak duela
urtebete aurkeztu zuen
errekurtsoa, argudiatuta
urratu egin zirela elkartzeko
eta alderdi politiko bat
sortzeko eskubideak q 11
Zazpi pertsona zauritu
dituzte, eta hedabideek
esan dute mafiaren ekintza
bat izan daitekeela, baina
Poliziak ez du baztertzen
bestelako hipotesirik q 18
Helmugara iristeko
hiru kilometro falta zirela,
eraso egin du
Ryder Hesjedalek eta
lasterketako lider jarri da
txirrindulari kanadarra q 22
q HARIAN 2
IRITZIA 5
EUSKAL HERRIA 8
Andrei Amador. LUIGI BENATI / EFE
MUNDUA 16
q KIROLA 20
q AGENDA 25
q PLAZA 30
2 berria 2012ko maiatzaren 20a, igandea
Harian›
Euskal presoak D Goazen Plazara ekinaldia
Argentinan,Bruselan,
Lisboan eta Londresen
Andaluziarako bidaia egiten
duen autobusa ere bai
Euskal Herritik kanpora iritsi da Herriraren deia, eta espero gabeko erantzunak
jaso ditu. Esate baterako, Argentinan
elkarretaratzea egin dute euskal presoen eskubideen alde. Baita Bruselan,
Londresen, Lisboan eta Tarrassan ere,
Herrira mugimenduak berak jakinarazi
duenaren arabera.
Presoei bisitak egin ahal izateko astebururo-astebururo Andaluziako kartzeletara bira egiten duen autobusak ere bat
egin du Herrira-ren ekitaldiekin. Ostiralean presoen senide eta lagunez beteta
abiatu eta igande goizaldean itzultzen
den autobusak bidaian geldialdia egin
du, argazkia egiteko.
Buenos Airesko ekitaldia. BERRIA
Beasain q
Donibane Garazi q
Andaluziara joan direnak. BERRIA
Lesaka q
BERRIA
BERRIA
Lekeitio q
Donibane Lohizune q
CONNY BEYREUTHER / ARGAZKI PRESS
Altsasu q
GAIZKA IROZ
Errenteria q
CONNY BEYREUTHER / ARGAZKI PRESS
BERRIA
BERRIA
Hamaika plaza bete
Herrira mugimenduaren deiari erantzunez,
milaka herritarrek bete dituzte berrehundik
gora plaza euskal presoen eskubideen alde
Herri bakoitzak bere ukitua eman dio
ekinaldiari; egun osokoak ere egin dituzte
Aitziber Laskibar Lizarribar
Plazaren ertz bateko balkoian trikiti alaia. Doinuari jarraituz, «Zer
gara gu, nor gara gu, euskotarrak
gara gu!», apal-apal abesten hasi
dira zenbait, lotsati oraindik.
Txalapartaren ttakunak egin du
jarraian deia plazatik bertatik,
dagoeneko jendez betea dagoen
plazatik. Joseba Sarrionandiaren
Hitzik gabeko gutuna olerkia irakurri dute. «Zuen askatasuna behar dugu libre gaudenok libre izateko». Bertsolari batek kantatu
du zergatik dauden 25 aulki huts
plaza erdian. «Falta direnak» direla azaldu du. Geroago askatu dituzten puxika handi bana jarri
diote aulki bakoitzari. Ertzainak
taldearen 564 taupadaren ohe hutsek areagotu dute aulkiek presoen gertukoenengan sortutako gabezia. «Ehunka ditugu gure herrian, 25 hutsune auzoan»,
adierazi dute.
Aulki hutsak
Bilboko Zazpikaleetako kasua da,
Plaza Berrian salatutakoa. Banan-banan esan dituzte 25 presoen izenak eta etxerako bidea egiteko dituzten ehunka kilometroak, eta txalo zaparrada batekin
agurtu dituzte herritarrek. Gaixo
dauden arren etxeratzerik ez dutenen egoera salatu dute; Parot
doktrinaezarrita, espetxealdia luzatu dietenena; 25 urtetik gora
kartzelan daramatenena. Dantzariaren aurreskua jaso dute
guztiek, 25 aulki hutsek.
«Argazki jendetsua» egin dute
ondoren. Hutsunea eragiten dieten horietako bakoitzari bidaltzeko argazki jendetsua. Eta gehiago
izango direla agindu dute. Presoen eskubideen inguruan indarrak biltzen ari direla, eta gehiago
bilduko dituztela. Mugituko direla. Herriz herri eta auzoz auzo «dinamika kolosalak» antolatuko di-
tuztela eta lortuko dutela euskal
presoen eskubideak errespetatzea. Gaixo daudenak eta zigorra
beteta daukatenak askatzea.
Guztiak Euskal Herrira ekartzea.
Eta, gerora, etxeratzea.
Jai giroan jarraitu dute aldarria ondoren. Zazpikaleetatik triki-poteoan. Barrikotea izan dute
ondoren gaztetxean; jana eta edana. Kantua eta musika.
Antzeko ekitaldi asko izan ziren atzo Euskal Herriko berrehundik gora herri eta auzoetan. Antzekoak, baina bereziak
guztiak. Hamaika ideia gauzatu,
eta plazak bete dituzte milaka herritarrek. Herrira mugimendua-
2012ko maiatzaren 20a, igandea berria 3
14››
16››
Gipuzkoako Migrazio eta Aniztasun
zuzendariak leporatu dieten guztia ukatu du
Greziak eurogunean jarrai dezan
nahi dute G8ko agintariek
231
pHerritan. Euskal Herriko 231 herri eta
auzotan antolatu dira Goazen Plazara
ekitaldiak, eta, goizeko datuak soilik kontutan hartuta, 12.534 herritar mobilizatu
dira Gipuzkoan, 6.000 Bizkaian, 1.500
Araban, 5.500 Nafarroan eta 550 Iparraldean. 26.000 lagunetik gora.
Gaixo dagoen Berriozabal
presoa askatzeko plataforma
«Elkartasunaren unibertso»
bihurtuko da Txori Barrote
@ sarean
Bilboko Santutxu auzoko preso bat larri
dagoela eta, gaixoa askatzearen aldeko
plataforma aurkeztu zuten atzo, Goazen
Plazara ekitaldiaren ondoren. Inma
Berriozabal 18/98 auziagatik dute preso
Galiziako A Lama espetxean. Hepatitisa,
asma, psoriasia, hipertentsioa eta diabetesa ditu, eta protesia belaunean.
Txori Barrote konpartsak «dimentsioa
biderkatzea» erabaki du. Konpartsa bat
baino zerbait gehiago izango dela iragarri du, Bilboko Udalaren debekua delaeta bi urtez Aste Nagusian txosna izateko debekua iraungi ondoren egindako
aurkezpenean. «Errepresaliatuekiko
elkartasunaren unibertso» izan nahi du.
Goazen Plazara ekinaldiaren nondik
norako zehatzagoak, honako helbide
hauetan:
pwww.herrira.org. Herrietako ekitaldi
eta datuak jasotzeko helbidea.
pwww.flickr.com/photos/77854109
@N04/show/. Dozenaka argazki ikusteko aukera ematen du.
Larrabetzu q
Donostia q
Azpeitia q
Anoeta q
BERRIA
Iruñea q
BERRIA
Arbizu q
BERRIA
Abadiño q
BERRIA
Hernani q
BERRIA
JAGOBA MANTEROLA / ARGAZKI PRESS
tabeak, esaterako, Ondarroan.
Seitan banatuta iritsi dira, Iruñean, Gaztelu plazako ekitaldira.
Uretara ere iritsi da Goazen
Plazara ekinaldia. Donibane Garazin errekaren bi aldeetan bildu
dira herritarrak, zubian ere bai,
baita errekan bertan ere, txalupa
eta guzti. Urriaren 13an Baionan
egingo den nazio manifestaziorako deia egiteko baliatu dute mobilizazioa. Donibane Lohizunen,
hondartzan egin dute ekitaldia,
arraunlariek itsasotik babestuta.
Lehorrean, presoen aldeko sokatira herritarra egin dute Santurtzin arratsaldean, eta erromeria
gau partean.
Askatu berri dituzten presoak
Jendetza bildu da Zarautzen presoen eskubideen alde, eta askatu
berri dituzten Aritz Gartxotenea,
Aritz Labiano eta Jose Mari Perez
Txuri preso ohiei omentzeko baliatu dute aukera herritarrek.
Presoak Euskal Herrira ekar-
tzeko aldarrikatzen duen irudia
pertsonekin egin dute Lekeition,
Bermeon, Larrabetzun, Barakaldon eta Erandion, besteak beste.
Gernikan, Herrira mugimenduarena osatu dute. Donostiko Antigua auzoan, Etxera idatzi dute
gorputzak behar bezala multzokatuta. Herrira, Arrigorriagan.
Preso eta iheslariak herrira, osatu
dute Lesakan herritar bakoitzak
hizki bati eutsita. Igorren, Euskal
presoak Euskal Herrira. Gainontzeko lekuetan, pankartetan idatzita erakutsi dituzte aldarriak.
Eta, plazetatik kanpo ere, herriak
presoen eskubideen aldeko txartel eta pankartaz josiak egon dira.
Jendez ez ezik, euriz ere busti
ziren plaza gehienak atzo. Hala
ere, ekitaldiak ez ziren bertan behera utzi. Aterkipean batzuk eta
bustiaz beste batzuk, egin egin zituzten ekitaldiak plazetan. Beste
zenbait tokitan ekitaldiak lekuz
aldatu, eta frontoi, kiroldegi zein
aterpetan egin zituzten.
Bilbo q
JON HERNAEZ / ARGAZKI PRESS
ren deiarekin bat eginda, «plazak
bete, espetxeak husteko».
Elkarretaratzeak egin dituzte
dozenaka eta dozenaka herritan;
eguerdi partean gehienak, eta
iluntzean beste asko. Ekitaldiak
asko izan dira. Jana eta edana,
leku gehienetan. Etxetik eramandako mokaduak banatuta, leku
batzuetan; plazetan txorizoa egin
eta upeletik hartutako sagardoa
lagungarri izanda, bestetan; erreki edo paella txapelketak antolatuta, zenbaitetan; eta herri bazkaria eginda, hainbatetan.
Aldarri eguna luzatu, eta bertso zein musika emanaldiak ere
ugari izan dira. Dantzaldiak ere
bai. «Aurresku herrikoia». Kantaldiak. Umeentzat jokoak prestatu dituzte herri batzuetan. Bizikleta martxak, mendi martxak,
krosak eta herri kirolak.
Herri edo hiri batzuetako ekitaldi nagusietara auzoetatik antolatutako zutabeetan joan dira.
Bost lekutatik abiatu dituzte zu-
GORKA RUBIO / ARGAZKI PRESS
Zarautz q
Harian › Euskal Herria
Gobernuei giza
eskubideekin
«engaiatzeko»
eskatu diete
Euskal gizarteari entzutea eta presoen
eskubideak errespetatzea galdegin diete
Espainiako eta Frantziako gobernuei
Bakean aurrera egiteko «salbuespen»
neurriak amaitzea ezinbestekoa dela diote
Edurne Begiristain Gasteiz
Espainiako eta Frantziako gobernuei dei zuzena egin dio Herrira
mugimenduak: euskal presoen
giza eskubideak errespetatzeko
eskatu die. Euskal gizartearen
gehiengoak ere eskaera berbera
egiten diela gogoratu dute Amaia
Esnal eta Manu Ugartemendia
Herrira mugimenduko kideek,
Gasteizen. «Euskal gizartearen
begiradak gobernuengan jarrita
daude, eta egungo egoerari erantzun positiboa emateko eta euskal presoen giza eskubideak
errespetatzen hasteko eskatzen
diete», azaldu du Esnalek.
Konpromisoa hartzeko. Horixe
da Herrira-k Espainiari eta Frantziari egin dien eskakizun nagusia. «Giza eskubideekin engaiatu
behar dute bake prozesuak aurrera egin dezan eta konponbidea lor
dadin». Haren ustez, gobernuek
ez dute urratsik egin egoera aldatzeko, eta presoen giza eskubideak urratzen jarraitzen dute.
Adierazi duenez, une politiko honetan agintariak eta gobernuak
ez daude bake prozesuak eta gizartearen gehiengoak egiten duten «eskakizunen mailan».
Hala, «salbuespen» legeak indarrean mantentzea ulertezina
dela salatu du: «Inork ez du sakabanaketa mantentzea ulertzen,
ezta gaixo dauden presoak espetxean jarraitzea ere». Bizi osorako kartzela zigorrak ere indarrean jarri ziren bide beretik «indargabetu» daitezkeela gaineratu du
Esnalek. Gisa horretako neurriek
ez dute laguntzen normalizazio
politikoan eta bake bidean, bere
irudiko. Hori horrela, Espainiako
Gobernuari eskatu dio «presoen
oinarrizko eskubideak eztabaida
politikoekin eta baldintzekin» nahasteari uzteko.
Herrira mugimenduko ordezkariak gogoratu du astebururo
ehunka senide eta lagun Espai-
niako eta Frantziako espetxeetan
sakabanatuta dauden 600 preso
baino gehiago bisitatzeko errepidera ateratzen direla. Asteburu
honetan ere hala gertatu da, eta
Esnalek gogoan izan zuen presoen senide eta lagunek pairatzen
duten «sufrimendua». Hori dela
eta, sakabanaketa politikak eragiten duen oinazea amaitzea ezinbestekotzat jo du: «Sakabanaketa
amaitzea nahikoa da milaka pertsonaren sufrimenduari amaiera
emateko». Sufrimendua bukatzeko giltza, beraz, gobernuen esku
dagoela nabarmendu du Herrirako kideak.
Elkarlana eta parte hartzea
Espainiak eta Frantziak Euskal
Herriari begira diezaiotela eta gizartearen gehiengoaren nahia
aintzat har dezatela eskatu nahi
izan dute, herriz herriz, Goazen
Plazara ekinaldiaren bitartez, Esnalek azaldu duenez. Euskal Herriko 200 plaza baino gehiagotan
aldarri hori sendo entzun da, baina baita Euskal Herritik kanpo
ere, Argentinan, Portugalen eta
Katalunian hainbat ekitaldi egin
baitituzte. Azpimarratu duenez,
euskal presoen eskubideen alde
plazak betetzeko ekinaldia aurrera ateratzeko, herritar eta eragile
askoren «elkarlana eta parte hartzea» beharrezkoa izan da. Haientzat guztientzat esker oneko hitzak izan ditu, eta aurrera begira
ere presoen oinarrizko eskubideen defentsan indarrak batzen jarraitu beharko dela esan die.
Gasteizko manifestazioa amaitu denean, Foru Plazan bildutako
ehunka laguni helarazitako mezuan ere «indarrak batzeko» deia
egin dute. Gizartearen aldarria
gobernuetara iritsi eta mugitzen
has daitezen, «elkarlanari eta
konpromisoari» eustea funtsezkoa dela nabarmendu dute. «Kaleak betetzen jarraitu beharko dugu haiek urratsen bat egin arte».
Plaza bete jende euskal presoak Euskal Herriratzeko eskatzen duten pankartatxoak eskuetan. RAUL BOGAJO / ARP
Irudimena eta aldarrikapena uztartuta ekin diote Goazen Plazara ekinaldiari
Gasteizen; Foru plaza bete dute, eta ehunka lagun dantzan jarri dituzte.
Plazatik mundura, ozen
E.B. Gasteiz
M
ugimendua eskatu
dute Gasteizen: plazatik mundura eta espetxeetatik etxera. Mugimendua
eskatu diete herritarrei, «atzerapausorik eman gabe», euskal presoak Euskal Herrira ekarriko
duen noranzkoa ezartzeko. Mugimendua praktikara ere eraman
dute, Foru Plazan bildutako lagunak dantzan jarri baititu Goazen
Plazara ekinaldiak. Irudimentsua izan da oso Herrira mugimenduak Gasteizen egin duen
ekitaldia: euskal presoen oinarrizko eskubideen aldarria lau
haizeetara zabaldu dute antzerki
eta musikaren bitartez. Eguerdiko manifestazioa koloretsua izan
da, baita amaierako ekitaldia ere.
Dagozkien eskubideen jabe leloa duen pankartak zabaldu du
manifestazioaren bidea, eguerdi
partean. Herrira mugimenduak
Bilbo plazan egin duen hitzorduak erantzun zabala izan du,
mila lagun inguru batuta. Deialdiarekin bat egin duten eragileen
ordezkariek eutsi diote pankartari, eta atzetik joan direnen artean
egon dira, besteak beste, EAko
idazkari nagusi Pello Urizar,
Amaiurreko diputatu Iker Urbina, ezker abertzaleko kide Iñaki
Olalde eta ELAko idazkari nagusi
Txiki Muñoz.
Euskal presoak etxera ekartzeko eskatzen duen banderatxoa es-
Bereziki, gogoan izan zituzten gaixorik diren presoak . RAUL BOGAJO / ARGAZKI PRES
kegita daraman kamioi bat joan
da manifestazioaren aurrealdean, oinezkoen harridurarako. Bidean hainbat eta hainbat lagun
batuz joan zaizkio mobilizazioari.
Artium museoaren parean txirrindulari talde bat gehitu da,
Euskal presoak Euskal Herrira
zioen pankartarekin. Aurrerago,
Santiago ospitalaren ondoan, gaixo dauden Arabako presoak gogoan izan ditu lagun talde batek,
eta anbulantzia eta guzti batu
zaie manifestariei. Martxa amaitu baino lehen motor-gidari talde
batek egin du bat protestarekin,
Bizi osorako espetxe zigorrik ez lelodun pankarta batek lagunduta.
Elkarrekin egin dute denek
Foru plaza arteko bidea, euskal
presoen aldeko oihuek eta motor
eta txirrin hotsek girotuta.
Goazen Plazara ekinaldiaren filosofiari errotik heldu diote Gasteizko ekitaldian: Foru plaza presoen aldeko banderaz bete baitute, musika eta dantzaz lagunduta.
Izan ere, antzerki talde batek animatuta, kantatzen eta saltoka bukatu dute ekitaldia, presoen aldeko aldarriak ahaztu gabe. Bertan
bildutakoei dei egin diete hilaren
31n, gauerdian, presoen aldeko
banderak etxeko leiho eta balkoietan eskegitzeko.
Ekitaldian gogoan izan dituzte,
halaber, bereziki larri gaixo dauden Gotzone Lopez de Luzuriaga,
Jose Angel Biguri eta Jose Ramon Lopez de Abetxuko preso
arabarrak. Ez daudela bakarrik
gogoratu diete, eta «guztien konpromisoarekin» etxeratuko dituztela agindu diete.
Iritzia ‹ Harian
Beste asko
Azkenean, geratzen dena, ez ote da
zaborra besterik?
Bertolt Brechtek izerdi usain sarkorra
izaten zuela irakurri nuen lekuren batean, eta zozokeria huraxe da hari buruz
ldi baterako memoria daukat nik
sekula ahaztu ez dudan gauza bakarra.
ona,zaborra gordetzen dut,ezertarako behar ez ditudan helbideak,autoen Gezurra; badakit non eta zeini irakurri
nion, eta badakit idazleak inoiz Brechmatrikulak,jatetxeetako telefono zenten ondoan egondako baten batek arin
bakiak,baita,behin horretara jarrita,libotatako txepelkeria bat biografian
buruen signaturak ere.Horrexekin betegordetzeak literaturari zer mesede
tzen zait burua,eta erabat alde egiten
egiten dion egiten zuela galdera,
duten arte,hor ibiltzen da zaborra
baina berdin da, niri geratu zitzaibueltaka,euren lana bete eta esdana zaborra izan zen, Bertolt
pazioan esekita geratzen diren saBrechtek izerdi usain sarkorra
teliteak bezala.Eskerrak,beti itsaizaten zuela.
soan erortzen dira.Baina batek
Eta zaborra bota nahi ez
alde egin orduko dator besduen jendea ulertzen dut
tea haren lekua hartzera.
ondo, hondar horiei helEta halaxe betetzen zait
Jira
duta baino bizi ezin dueburua.Zabor hori guzti hori
Xabier
Gantzarain
na.
ere banaiz,noski.
A
Zuzendaria:
Martxelo Otamendi
Zuzendariordea:
Iñaki Petxarroman
Edizio arduraduna:
Andoni Alvarez
Argitaratzailea:
Euskal Editorea SM
Publizitatea: Bidera
publizitatea
Lege gordailua:
SS-0662/03
Batzorde parekidea:
0712I84059
Egoitza nagusia:
Martin Ugalde kultur parkea.
Gudarien Etorbidea, z/g.
20140 Andoain.
Telefonoa:
(0034) 943-30 40 30
Faxa: (0034) 943-30 09 43
Webgunea:
www.berria.info
Posta elektronikoa:
berria@berria.info
Publizitatea:
publi@bidera.eu
Harpidetza saila:
(0034) 943 - 30 43 45
Date: 19/05/2012
Exemplaire: 2.763
Editeur: Euskal Editorea s.l.
Directeur de publication:
Martxelo Otamendi
Comission paritaire:
0712I84059
Delegation Labourd:
Lisses 3, 64100-Baiona.
Tel.: (0033) 559256220.
Fax: (0033) 559254303.
E-mail: lapurdi@berria.info
ORDEZKARITZAK
Araba: Bizenta Mogel, 6.
Posta kodea: 01008
Gasteiz. Telefonoa:
945-15 04 52. Erredakzioko
faxa: 945-14 83 07.
Posta elektronikoa:
araba @berria.info.
Bizkaia: Uribitarte kalea, 18,
3. C. Posta kodea: 48001
Bilbo. Telefonoa:
94-435 26 00. Erredakzioko
faxa: 94-423 49 75.
Posta elektronikoa:
bizkaia@berria.info.
Lapurdi: Lisses, 3. Posta
kodea: 64100 Baiona.
Telefonoa: 559-25 62 20.
Faxa: 559-25 43 03.
Posta elektronikoa:
lapurdi @berria.info.
Nafarroa: Iratxeko Monasterioa, 45, 13. Posta kodea:
31011 Iruñea. Telefonoa:
948-36 66 22.
Publizitatea: 948-36 66 23.
Posta elektronikoa:
nafarroa@berria.info.
berria
Txinatarrak
Jatetxe txinatarren gaineko mitoak ere
asko dira: katuak eta arratoiak prestatzen dituztela eta abar.Beti jan dut gustura jatetxe txinatarretan,eta ez dakit
zer pentsatu: edo arratoiaren okela gusgia da asko direla euren herrian eta
tatu egiten zait,edo jendeak edozer esaasko mundu guztian.Eta normala
ten du.Baina orain inoiz baino gehiago
izango da asko izatea Bilboko alkateak
estutu naiz gai honekin.Azkunak dio bedioena egia bada.Txinatarrek dendetan
rak ez omen dakiela txinatarrak non hiljaten omen dute,bertan lo egin eta bartzen diren.Horrela esanda,minik egitetan larrutan ere.Gaztelania garbian,
ko intentzio barik esandako esalprocrear hitza erabili du Azkunak.Dodia da,baina esandako guztiak
meketan dendak zabaltzeko aitzakontuan hartuta,larria da
kia ezin hobea eman diote txinataagian esan nahi zuena.Azken
rrek: gure dendariek espabilatu egin
batean,jan,lo eta beste guztia
behar dute,txinatarrek igandeetan
dendetan egiten badute,baina
ireki egiten dute-eta.Ireki behar,
non hiltzen diren ez badaaizue: jan,lan,larrutan…
kigu,zer esan nahi du Bildena leku berean egiten
boko alkateak? Jatetxe
badute,lantzean-lantzeBira
txinatarretan txinatarren
an haizeari sartzen utzi
Onintza
Enbeita
okela jaten dugula?
beharko diote lonjetara.
E
Arkitektura
horizontala
Jone M. Hernandez
EHUko Gizarte
Antropologia irakaslea
N
ew York bisitatu
nuen 2001. urtean.
Gogoan dut iritsi
bezain pronto Estatu Batuetan bertan
bizi den ezagun bati deitu niola eta
hauek izan zirela nire lehenengo
hitzak: «Hunkituta nago, hain da
bertikala hiria txiki-txiki sentitzen
naizela, inurri baten moduan ikusten dut neure burua… Ez dakit nola azaldu», esan nion. Haren erantzuna: «Lasai, oso ondo ulertzen
zaitut».
Hiru bat aste igaro nituen bertan, baina ez nintzen ohitu sentsazio horretara, bertikaltasunarena,
denbora guztian izan nuen lagun.
Hiria utzi baino lehenago dorre biki famatuak bisitatu nituen. Turista gehienek hori egiten zuten. Azken solairuraino igo nintzen. Goitik, hiriari begira, sentsazio deskribaezinak izan nituen. Bertigo izugarria. Mundu osoa oin azpian
edukitzeak deseroso sentiarazi
ninduen. Handik jaitsi… eta oraindik gogoan dut dorre biki baten ondoan jarrita gora begira geratu nintzela. Egonezina, izugarria. Erraldoi baten moduan dorreak bere
hanka altxatu eta zapalduko ninduela irudikatzearekin batera, hotzikara sentitu nuen. Handik 15
egunera, Estatu Batuetako herri
txiki batetik, telebista aurrean, zuzenean urteetan munduan izandako etxe orratz altuen erorketa ikusi
ahal izan nuen, beste milioika pertsonak bezala, aho zabal-zabalik.
Hamar urte baino gehiago igaro
dira, eta hara non, dorre bikien inguruan sentitutako bertigoak zein
egonezinak aldiro-aldiro bisitatu
egiten nauela uste dut. Egun batean bai eta hurrengoan ere bai, iruditzen zait egunkarietako tituluek
arkitektura bertikalaz baino ez dutela hitz egiten. Langabeak, zorrak, galerak eta murrizketak milioika gertatzen dira. Zenbakiak
hain dira altuak eta egoera hain
konplexua… zaila dela gainditua
ez sentitzea. New Yorken bezala,
dorre bikien itzalpean bezala, txikitxikiak sentitzen gara.
Argi dago testuinguru batzuetan, lurra eskasa denean esate baterako, etxe altuak eraikitzea praktika jasangarriagotzat har daitekeela. Baina, orokorrean, horizontaltasunak atseginagoak gertatzen
zaizkie pertsonei. Are gehiago,
praktikan, esan daiteke gure egunerokotasuna arkitektura horizontalaz betea dagoela, jende
arruntaren bizitzan plazak, merkatuak, eskolak, parkeak, kafetegiak… ezinbesteko garrantzia dutelako. Gehienetan, gertuko arkitekturak izan dira horiek, pertsonaren eskalan egindakoak. Aurrez
aurreko topaketak bultzatzen dituzten neurrian, pertsonen arteko
harremanak eta sareak sortu, elikatu eta sendotzeko balio izan dute
tradizionalki. Horra hor, adibide
moduan, ikuztegiak. Arkitektura
sinpleen artean sinpleenetarikoa,
lurretik oso gertu, zabala, jarduera
askotarikoak biltzen zituena, bertan lana egiteaz gain —arroparen
garbiketa neketsua—, berriketarako, harremanetarako eta aisialdirako —bertsoetarako zein kanturako— tartea zegoen. Emakumeen
arteko sareak bultzatzen ziren na-
gusiki toki horietan, besteak beste,
sozialki, arroparen garbiketa
haien arduratzat hartzen zelako.
Ikuztegien zein bestelako jarduera tradizionalen —sareen josketa kostaldean, jostunen tailerrak, merkatuak…— gainbeherarekin, emakumeek euren arteko
harremanak, kezkak, nahiak elkartrukatzeko modu berriak
(berr)asmatu behar izan dituzten.
Mugimendu feministaren bultzadaz zein bestelako asmoen eraginez, emakumeak taldeetan biltzen
eta, hainbatetan, elkarteak eratzen hasi ziren. Euskal Herrian
zein mundu mailan gertatutako joera izan da hori, bakoitza bere erritmoan, bakoitza bere helburu, asmo
zein estrategiekin. Urteetako lana
izan da hori. Pertsona askok eta askok hartu dute parte. Ez naiz emaitzen analisian sartuko, baina ideia
bat azpimarratu nahiko nuke: ibilbide hori bere eredu arkitektonikoak ere eratuz joan da.
Alde batetik, emakumeen nahiz
talde feministen egoitzak daude,
herrietan eta hirietan zehar sakabanatuta, emakumeen aldarrikapenak ikusgarri egiten dituztenak.
Etxe horiek
—emakumeenak—
emakumeen
potentzialtasuna
irudikatzeko balio
dute, emakumeak
beraiek ikusarazteko
eta berdintasunaren
egoera edota beharrak
agerian uzteko
Elkarte horien bitartez, garai batean ikuztegietan egiten zen moduan, indibidualki bizitako arazoak edo kezkak agertu eta konpartitu egiten dira eta, modu horretan,
arazo edo kezka sozial zein politiko
bilakatzen dira. Horrela, pribatua
eta publikoen arteko ohiko mugak
eztabaidagarri bihurtzen dira.
Frankismoa bukatutakoan, elkarte horien presentzia areagotu egin
zen, eta hamarkada hauetan sare
zabal eta askotarikoa joan da garatuz.
Egun, emakumeen nahiak, eskaerak edota mezuak modu birtualean plazaratzen badira ere, hainbat tokitan arkitekturaren garrantziari eustea erabaki dute. Hau
idazten ari naizela, ordu gutxi falta
dira Basauriko emakumeen etxea
inauguratzeko. Maiatzaren 17tik
aurrera, Basauriko emakumeek
gune berria erabili ahal izango dute elkartzeko, hausnartzeko, eztabaidatzeko edota jarduerak antolatzeko. Marienea Etxea irekitzeak
aurretik martxan jarritako beste
emakumeen etxeei segida ematea
dakar: Ermuako Emakumeen
Etxea, Arrasateko Emakume Txokoa, Durangoko Andragunea, Donostiako Emakumeen Etxea, Azpeitiko Emakumeen Txokoa…
edota beste izenen batekin hainbat
herritan sortutako azpiegiturei,
hain zuzen ere. Bakoitzak bere
proiektua du, bere ibilbidea eta dinamika, baina orokorrean, denetan sendo errotutako egitasmo pluralak eta zabalak antzematen dira.
Etxe horiek emakumeen potentzialtasuna irudikatzeko balio dute, emakumeak beraiek ikusarazteko eta berdintasunaren egoera
edota beharrak agerian uzteko.
Antzeko logikarekin, gaztetxeek,
definizioz, gazteriak eta gazte mugimendua ikustarazteko balio dute. Egun hauetan, estatuko banku
ospetsu baten dorrea protagonista
bihurtu da. Teleberrietan nahiz
egunkarietako azaletan agertzen
da behin eta berriro, altu, arro, zerua urratu nahian… Irudi horrek
zer pentsatu ematen du, arkitekturaz, eta arkitektura mota horrek
irudikatzen duenaz.
Harian › Iritzia
b
Ttirriki-ttarraka
Hizpideak
Konponbide gakoetan
Mikel Lizarralde
mlizarralde@berria.info
spainiako gobernuek —PSOErenek
nahiz PPrenek— hartutako erabaki
politikoei Auzitegi Konstituzionalak
babes juridikoa emanda eta Parot doktrina «konstituzionala» eta «legezkoa» izanik,ageriago gelditu da lehen
ere bistakoa zena: euskal preso politikoak merkantzia dira estatuarentzat,
subjektu baino gehiago objektuak,oinarrizko giza eskubideak ere ukatu ahal
zaizkienak.Bestela,nekez uler daiteke
gaixotasun larriak dituzten pertsona
E
r
batzuek espetxeratuta segitzea edo de
facto bizitza osorako zigorra dena ezartzea dozenaka presori.Non,eta azken
35 urteotan lortu duen estatus demokratikoaz harro dagoen estatu batean.
Espainiako Gobernuak gatazka konpontzeko pausoak emateko imintziorik egin ez badu ere, Euskal Herrian
gero eta ozenagoa da espetxe politika
aldatzeko eta politika hori konponbide
gakoetan kokatzeko exijentzia. Eskaera hori, gainera, gero eta eremu politiko
gehiagotatik ari zaizkio egiten Madrili.
Herrira mugimenduak deituta atzo
220tik gora herritan eginiko agerraldiak dira horren isla.
endea gehiegi bizitzen ari da, nori bururatzen zaio laurogei, laurogeita hamar, ehun urte harrapatzea! Eta
zer esan gaixotzen diren zaharren kontsiderazio falta
itsusiaz? Etxeak botikez lepo dauzkate, Diogenesena
bezalako sindromea baleukate bezala, baina farmazeutikoa. Zahar etxe duinak, zahar etxe duinak! Zer hasi
behar dugu, miserikordiak hiriko izkina bakoitzean jartzen? Eta gainera, Donostiako Mirakontxan nahiko dituzte, yakuzzia eta guzti! Zer, ttirriki-ttarraka gastatzen
dituzten zapatilak ere sistemaren kontura, ala? Bizitza
luzatu nahi izatea, hor nonbait, baina kategoria pixka
batekin.
Hori guztia ez da nik esana, FMIk baizik, Nazioarteko
Fondo Monetarioak. Ez dituzte, noski, hitz horiek erabili,
badakite sibilinoak izaten, baina esan, garbi esan dute:
jendearen adina sekulako arriskua da ekonomiarentzat.
Hainbeste debate eutanasiaren kontra, eta, azkenean,
debalde jarriko digute.
J
Hitz beste
Anjel Lertxundi
Zaldieroa
Kintoak
K
intoak izango ziren Donna
eta Jean-Marie. Hirurogeita
hiru.
Donnaren heriotzak aspaldian
hildako doinuak berpiztu ditu gure
oroimenean. Bi egunotan kontatu
digute behin eta berriz auzoko
abesbatzan kantari hasi eta dantzalekuetako erregina bihurtu
zenekoa, haren kanturik entzun
gabe nolaz biziraun ahal izan
dugun pentsarazteraino. Igual
dio. Hil da, eta orain badakigu.
Badakigu bizi izan zituela milioika
disko saldutako urteak, dibortzio
bat eta argitzen lanik inork hartu
ez duen zurrumurrua: homosexualei hiesa merezia zutela esan
zienekoa. Batzuek barkatu diote,
gogoratuz hark ukatu egin zuela
hori esan izana, eta beste batzuek
hortxe utzi dute, «omen» bat
erantsita. Edozein eratara, segurua dirudi hil dela eta haren doinutara dantza egindako belaunaldi
bat akordatu dela izan zela garai
bat haren doinutara dantza egin
zuena.
Jean-Mariez dakigu alabaren
apartamentura sartzen ari zela-
u
Larrepetit
Arantxa Iturbe
Amets egiten
dugun bezala
bizi garela
idatzi duen
Joseph Conradek:
bakarrik
koan harenean sartutako batek
aurkitu zuela gorpu. Eta Bordeleko jendeak ezin duela ulertu nolaz
ez den inor konturatu JeanMariek hiru urte zeramatzala
gorpu. Hiru urte. Denak galdezka:
baina nolaz ez dira konturatu bizilagunak? Nolaz ez da konturatu
postaria? Eta praktikoago jarriz:
nolaz ez da jabetu etxe-jabea?
Eta alokairuaren erdia ordaintzen
zioten zerbitzu sozialitetakoak?
Nola iritsi liteke pertsona hil eta
munduan inorengan hutsunerik
ez uztera?
Hotz-hotzean, ez dira hain
amaiera desberdinak. Aspaldi
idatzi zuen Joseph Conradek
amets egiten dugun bezala hiltzen garela: bakarrik. Edo ez. Ez
zen horrela. Amets egiten dugun
bezala bizi garela idatzi zuen Conradek: bakarrik. Sekula ez dugu
jakingo Jean-Marie eta Donna kintoetatik benetan nor bizi izan zen
amets egiten den bezala. Aldea
da Donnak dantzan jarri zigula
gorputza bizi zenean. Jean-Mariek
eragin diguna ez da dantzara iritsi:
dardarizoan geratu da.
Zuzendariari
BERRIAk irakurleen eskutitzak plazaratzen ditu. Ez dituzte 1.400
karaktere baino gehiago izan behar, tarteak barne, eta BERRIAk mozteko
eskubidea du. Helbide honetara bidali behar dira, izen-abizenak eta herria
adierazita: Berria, Martin Ugalde kultur parkea, 20140 Andoain. Eskutitzak
Internet bidez bidaltzeko: iritzia@berria.info.
ka daiteke (Ejercicio del derecho
de cancelación inprimakia:
www.agpd.es).Hamar egunen
buruan erantzun behar dute haPello Mugarzaren artikuluaren
la egin dutela.Ez badute hala
(2012-5-15) harira,esan behar
dut ni ere horrela nabilela 85 ur- egiten,Datuak Babesteko Agentziara jo dezakezu.
teko osabarekin,tartean AMA3.-Bankutik kobraketak hasLUR / LUR saltzaile bera.Duela
lau bat urte saldu zizkioten libu- ten badira,Ertzaintzan salaketa
ru batzuk.Bi urte kostatu zitzai- jar dezakezu.
4.-Sinatzailea bere buruaren
dan afera horri bukaera ematea.
Hilero joan behar izan nuen ban- jabe bada,ezin da denuntzia bat
kura hileroko zatia kentzen ziote- jarri argitaletxearen kontra,bai
ordea,epearen barnean kontranean itzultzeko agintzera.Aurten gauza bera egin diote.Hona tuaren errebokazioaren kontra
ezer gertatuko balitz.
zer egin behar den:
5.-Kontsumitzaile-elkartera
1.-Horrelako kontratuek legez
jotzea ere ona da,informazio zezazpi eguneko epea dute deuseztatzeko.Argitaletxera berta- hatza jaso ahal izateko.
Lapurreta komertzial horren
ra joanez edo postaz jakinarazi
behar zaie erabakia.Aurreratu- aurka joateko bideak badaude,
eta ez zaie arnasarik eman
tako dirua ere itzuli behar dute.
behar zikin jokatzen dutenean
Beti gorde behar da komunikaeta adineko pertsona bati holazioaren agiriren bat.
ko kontratu bat sinarazten
2.-Legez,hala eskatuz gero,
diona lapurretan ari da.
bezeroaren datu guztiak haien
artxibategitik deuseztatzea es- Arantza Aizpurua. Zarautz.
Liburu-saltzaile
lapurrak
Iritzia ‹ Harian
Txinatarra alkate
Handik eta
hemendik
Imanol Murua Uria
avier Clementek ere grazia handia zuen txinatarrei buruz... barkatu, korearrei buruz mintzatzen
zenean. Espainiako selekzionatzaile zela, mundu txapelketan
kanporaketa Hego Korearen
aurka jokatu behar, eta ateraldi
burutsua izan zuen: korearrek
abantaila zutela alegia, atsedenaldian hamaika jokalariak aldatuz gero ere clementetarrak
ez zirelako jabetu ere egingo, denak berdin-berdinak direnez.
Orain Iñaki Azkunari piztu zaio
argia korearrei buruz... barkatu, txinatarrei buruz aritu denean: txinatarrek dendak ez dituztela ixten adierazi du, bertan
bazkaldu eta afaltzen dutela,
baita ugaltzeko egin beharrekoak egin ere, eta ez dakiela non
hiltzen diren. «Edo esnatzen
gara, edo gero eta txinatar
gehiago etorriko dira Bilbora»,
ohartarazi die igandetan zabaldu nahi ez duten merkatariei.
Aspaldi esnatu ziren estatu-
J
batuarrak, ordutegi luzeetan ez
baitute parekorik, baina alferrik: txinatarrez eta bestelakoez
josi zaizkie bazterrak. Pentsa,
lehen aldiz historian, urtebetean beltz-hispano-asiar gehiago
jaio dira Estatu Batuetan, zuriak baino. Oraindik zuri ez-hispanoak gehiengo dira, populazioaren bi heren ia, baina ez da
betiko: proiekzioen arabera,
2042an erdiak baino gutxiago
izango dira zuriak. Badaezpada
ere abisua Azkunari, inoiz San
Frantzisko hiri kaliforniarrarekin senidetzeko tentazioa badu
ere: alkatea Ed Mah Lee da, gurasoak Toishanen jaioak,
Guangdong probintzian, Txinan. Seguru dendaren bat irekitzera etorri zirela, eta, zuriak
konturatu orduko, semea alkate.
Baina ez dago txintaarra izan
beharrik, dendako ateak ez ixteko. Hemen, Renon, supermerkatu handiek ez dute sekula ixten.
Asteartean, goizaldeko ordubie-
Badaezpada ere
abisua Azkunari,
inoiz San Frantzisko
hiri kaliforniarrarekin
senidetzeko
tentazioa badu ere:
alkatea Ed Mah Lee
da, gurasoak
Toishanen jaioak,
Txinan. Seguru
dendaren bat
irekitzera etorri
zirela, eta, zuriak
konturatu orduko,
semea alkate
tan dozena bat ganba erosi nahi
duzula? Hartu autoa, erre gasolina pixka bat, eta erosi nahi adina ganba, gainerako guztiak lo
dauden bitartean. Oinez alferrik joango zara inora, ezta
egun-argiz ere, oinez joateko
moduko janari denda txikirik ez
baita existitzen paraje hauetan
aspaldian. Kasinoak ere hogeitalau ordu egunean, zazpi egun
astean. Urteak daramatzate minutu bakar batez ere itxi gabe.
Azkenengo aldiz 1963an itxi
omen zuten, lau ordutarako,
John Fitzerald Kennedy presidentearen hiletak zirela eta.
Maiatzaren Lehenak AEBetan du jatorria: 1886an Chicagon zortzi orduko lanaldiaren
aldeko greba bateko mobilizazioetan Poliziak hildakoen oroigarri bihurtu zen May Day,
Maiatzeko Eguna. Estatu Batuetan, ordea, ez da gaur egun
ezer ospatzen. Sindikatuak existitu, existitzen dira, baina ez
dute burua askorik agertzen.
Salbuespena Wisconsin izaten
ari da. Akordatzen iaz? Scott
Walker gobernadore eskuindarrak, Tea Partyren sokakoak,
administrazio publikoko langi-
Hezkidetza
homofobiaren aurka
Afrika Jimenez
Kepa Yécora
EILAS
A
ste honetan,
maiatzaren 17an,
homofobia eta
transfobiaren
aurkako nazioarteko eguna izan da, eta, jende
gehienak horren berri ez izanik
ere, momentu egokia da zer
egin ahal den, zer egin ahal dugun, egunero adin guztietako
emakume eta gizon askok —
gehiengoaren joera sexuala ez
izateagatik— pairatzen duen
diskriminazioa gainditzeko.
Badira joerak, ohiturak eta
bizitza ulertzeko moduak —baita sexualitatea ere— haurtzaroan ikasten direnak, eta kontuan
hartzen badugu familiaren ondoren eskola dela sozializatzeko
gune garrantzitsuena, eskolak
hainbat eta hainbat kasutan bizitzaren oinarrizko baloreak
transmititzeko ardura hartzen
du, eta eskolan bermatu behar
ditugu gizon eta emakumeen
arteko berdintasuna, eta sexuagatiko diskriminaziorik gabeko
gizartea lortzeko beharra. Hezkidetza da bidea, eta horrelaxe
eraikitzen ahal dugu bisibilita-
te, transbersalitate eta inklusioan oinarritutako hezkuntza.
Santos Guerrak (1984) hezkidetza honelaxe definitzen du:
eskola komunitatean nahita
egiten den parte-hartze inplizitua ikasleen garapen osoa erraztearren, norberaren sexuaren
onarpenari eta elkarren ezagutzari arreta berezia jarriz, eta
bien arteko bizikidetza aberasgarria azpimarratuz.
Kidetza atzizkiak laguntasuna, hurbiltasuna adierazten du,
eta horixe da irakasleok ikasleekin egin beharreko lana: laguntzea —baita gidatzea ere — bere
sentimenduak aurkitzen ari diren momentuan, garapen fisikoan, afektibo-sexualean, bai eta
gizartean dagoen aniztasunaren ezagutzan ere.
Gure helburua ez da tolerantzia lantzea, horren esanahia
baita «zilegi ez den zerbait onartzea, espresuki onartu gabe»,
gure helburua gizakion berariazko aniztasuna errespetatu
eta gure egitea da. Tolerantzia
errespetuaren hastapenarekin
erlazionatu izan da, eta abiapuntu egokia izan daiteke hainbatetan, baina irakasleon helburuak — gure ustez— bestelakoa
behar du izan, anbizio handiagokoa: ikasleak hezkidetzaren hi-
ru oinarriak (bisibilitatea,
transbersalitatea eta inklusioa)
ongi ezagutu eta baloratu behar
ditu , eta horiek talde guztientzat balio dutela jakin: homosexual, lesbiana, heterosexual, bisexual eta transexualentzat.
Talde horiek guztiek inguru
hurbilean zein publikoan agertzeko beharra dute; bisibilazioa
ezinbestekoa da. Ezin gune askerik aipatu talde horietakoren
bat bere joera sexuala ezkutatu
beharren badago, ahoz, psikologikoki edo fisikoki erasoa izateren beldur bada . Eta aldarrikapen honek —egin beharreko lan
honek— ikasleentzat zein irakasleentzat du balioa.
Berdintasunean oinarritutako gizartean bidean aurrera
egin ahal izateko, ezinbestekoa
izan da euren sentimenduak
jendaurrean agertu duten pertsonen jarrera tinkoa. Bazterkeriaren kontrako legeek ez dute
zentzurik diskriminaturik diren pertsonak beldur badira. Inklusio sozialean lagundu behar
diegu ikasleei.
Bizitzaren garai honetan taldea beren mundua da, erreferentea, segurtasun iturria. Lan
egin dezagun beldur gunea izan
ez dadin.
Hezkuntzako STEE-EILAS
sindikatuak urteak daramatza
hezkidetza lantzen, eta aurten
pauso bat haratago ematea pentsatu dugu eskoletan lantzeko
materialen lanetan, helburu
tinkoa duen berariazko materiala sortuz, hau da, irakasleen
laguntzaz ikasleek sexuagatiko
diskriminazioaz hausnartzea,
eta, ahal duen neurrian, aurreikusi, bisibilizatu eta homofobia
kasuen kontra egitea, jazarpena
edo diskriminazioa pairatzen
duten pertsonekiko enpatia landuz. Ekainean lantzeko moduko material hori aurki ikastetxeetara igorriko dugu, hilabete
horretan gay, lesbiana eta transexualen taldeen aldarrikape-
Homosexual,
lesbiana,
heterosexual,
bisexual eta
transexualek, talde
horiek guztiek
inguru hurbilean
zein publikoan
agertzeko beharra
dute, bisibilazioa
ezinbestekoa da
leei negoziazio kolektiborako
eskubidea kendu zielako astetan mobilizazio handiak egin zituzten gobernadorearen aurka.
Gobernadoreak irabazi zuen bataila hura, baina gerra ez da bukatu.
Ekainaren 5ean zentsura mozio moduko bat bozkatuko dute
Wisconsinen, baina sufragio
unibertsalez. Hau da: sindikatuek legeak eskatzen duen sinadura kopurua bildu zuten, gobernadorea kargutik kentzerako galdeketara deitu ahal
izateko. Gobernadorea aukeratzeko azken hauteskundeetako
boto-emaile kopuruaren laurdenak behar dira: milioi erdi sinadura behar zituzten Wisconsinen, eta milioia bildu zuten.
Kanpainan daude orain, eta bi
aste eta erdi barru dute bozketa.
Galdeketaren bultzatzaileek
irabazten badute, gobernadorea
etxera. Halako bozketa egiten
den hirugarren aldia da AEBetako historian: beste bietan
(1921 Ipar Dakotan eta 2003 Kalifornian), gobernadoreak etxera
joan behar izan zuen.
Baditu bere abantailak AEBetako sistema honek.
nak inoiz baino ageriago baitaude gure gizartean, ekainaren
28aren inguruan.
Gure gizartean gertatzen ari
den aurrerapen soziala ikusita,
gure poza adierazi nahi dugu,
baina ezin dugu ahaztu Osasunaren Mundu Erakundeak homosexualitatea eritasun mentalen zerrendatik kendu zuenetik,
1990eko maiatzaren 17an, 25
urte baino ez direla pasatu. Erabaki horrek mende luze batean
lesbiana, gay, eta transexual eta
bisexualen kontra (LGTB) sistematikoki izandako homofobia
mediku eta soziala bukatzea
zuen helburu. Baina, hala ere,
LGTBren errealitatea ez da
gehiegi aldatu nazioartean. Gogoratu behar dugu munduko 7
herrialdetan homosexualek, bisexualek eta transexualek heriotza zigorra jasaten dutela, eta
LGTB komunitatearen kontrako diskriminazioak ez dituela
errespetatzen nazioarteko itunak, edota Giza Eskubideak nabarmen urratzen dituztela herrialde gehiegitan (%50 baino
gehiagotan).
Hori dela eta, maiatzaren
17an Homofobia, Transfobia eta
Bifobiaren Aurkako Nazioarteko Eguna da, International Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and
Intersex Association (ILGA)ren sostengua duena, bai eta 40
herrialdetan diren hainbat eta
hainbat talderena ere. Aurten
STEE-EILAS sindikatuak
modu aktiboan hartu nahi izan
du parte egun honetan, inklusiboa den eskolan sinisten baitugu, diskriminaziorik gabeko eskolan.
Joseba Permach q Ezker abertzaleko kidea
Espainiako Gobernuak prozesuaren inguruan duen jarrera itxia
onartezina dela uste du Joseba Permachek, baina seguru dago
lehenago edo geroago mugituko dela edo mugiaraziko dutela.
«Garrantzitsua da
denok ahots
berarekin gobernua
interpelatzea»
Oihana Elduaien Andoain
Segurako polizia operazioan atxilotu eta preso sartu zutenean jendaurrean politikan aritzeari utzi
behar izan zion. Orain itzuli egin
da berriro, prozesua bururaino
eramateko eta Euskal Herriarentzat beste eredu sozioekonomiko
bat bultzatzeko. Joseba Permach
(Donostia, 1969) seguru dago elkarrizketa politikoak abiatuko direla, eta garbi dauka abiatu ez badira beldurragatik dela: «Ezkerreko
independentistak burujabetzaren alde sortzen ari garen mugimenduaren indarrak beldurra
ematen die».
Oraintxe, zein puntutan dago prozesua?
Aieteko Adierazpenak eta Gernikako Akordioak markatu dute
konponbide prozesua muturreraino eramateko bidea. Bideorri
horretan urrats garrantzitsuenak zehazten dira. Batetik, gatazkaren ondorioei dagokienez, ETA
erakundeak eta Gobernuak egin
beharko lituzketen elkarrizketak, eta, gero, gainontzeko urratsak biktimen gaiari dagozkionak, edo alderdi politikoen artean
ireki beharreko eztabaidaren ingurukoak. Bideorria markatuta
dago. Baina, hori bururaino eramateko bi estatuen jarrera aldatzea ezinbestekoa da. Oraintxe
izugarrizko aldea dago Euskal
Herriko eragileen eta estatuen jarreraren artean. Euskal Herriko
eragile gehientsuenon artean badago borondatea urratsak egiteko. Bagenekien erraza ez zela
izango, eta denoi dagokigu ibilbide orri hori poliki-poliki martxan
jar dadin bultzatzea.
Blokeoa gainditzeko indarra guztien
artean egin behar dela diozu. Baina
nola?
Garbi dagoena da PPren gobernuak or ain duen jarrera erabat
ezkorra dela. Desarme bati buruz
eta abarri buruz hitz egiteko elka-
rrizketak izan dira beste prozesuetan, eta beharrezkoak izango
dira hemen ere. Su-eten bat izaten denean, edo bestelako urratsak egiten direnean bermeak
behar dira, eta munduko beste
prozesu batzuetan nazioarteko
eragileek bete dute egiaztatzeko
lana. Alde horretatik, erabat
onartezina da PPren jarrera.
Nola alda daiteke? Azkenean,
Euskal Herriko gehiengoaren
posizioak mugiarazi egingo du
gobernua. Ez daukagu zalantzarik. Guretzat garrantzitsuena da,
behingoan, Euskal Herrian
denok ahots berdinarekin gobernuak interpelatzea.
Ahots berdinarekin interpelatze horretara bidean, ondo doaz gauzak?
Alderdien elkarlanik badago?
Harreman politikoak badaude.
Baina egia da, orain hauteskunde
atarian gaude, eta horrek baldintzatzen du. Hurrengo hauteskundeek garrantzi handia izango
dute, prozesuari bultzada emateko ere aukera izan daitezkeelako.
Baina, alderdien artean harrema-
«Alderdien artean
harremanak badaude,
bai Iparraldean eta bai
Hegoaldean ere»
«Etsipena baino
gehiago, lana areagotu
behar dugu, eta itxi
nahi diren ateak ireki»
nak badaude, Euskal Herri osoan,
bai Iparraldean eta bai Hegoaldean ere. Noski, ez dago nahi genukeen harremana PPrekin, baina
uste dut, poliki-poliki, hori ere lortuko dela. Oraindik hilabete batzuk baino ez dira pasatu. Denok
nahiko genuke azkarrago joatea,
baina ez da horrela. Azken finean,
urteetan iraun duten politikaren
eta hitzen gatibu ere badira. Bai-
na, konbentzituta gaude, lehenago edo geroago mugituko direla
edo mugiaraziko ditugula.
Zein da arazoa engranajeek ongi ez
egiteko?
Historikoki, herri honen gehiengoak jakin bazekien gatazka armatuaren sustraietan bazegoela
gatazka politiko bat, eta gatazka
politiko horri irtenbide politiko
bat eman behar zitzaiola. Behin
borroka armatua amaituta, borroka armatuaren presentzia aitzakiatzat jartzen zuten horiek jadanik ez daukate arrazoirik. Baina, orain, beldur diote eztabaida
politiko horri, gero eta nabarmenagoa delako herri honen gehiengo zabal batek erabakitze eskubidearen edo autodeterminazioaren aldeko apustua egiten duela.
Eta gehiago esango dizut, uste dut
ezkerreko independentistek burujabetzaren alde sortzen ari garen mugimenduaren indarrak ere
beldurra ematen dietela, herri
hau norantz doan markatzen ari
delako. Horrek kezkak sortzen ditu egungo esparru politiko eta juridikoarekin eroso dauden alderdi politikoen artean. Baina, polikipoliki, eztabaida hori ere irekitzen ari da, eta ziur gaude gai izango garela, bai Iparraldean eta bai
Hegoaldean ere eztabaida politikoari ekiteko. Benetan aukerak
egon badaude, harreman politikoak badaudelako. Ziurrenik, harreman horiek urratsak egiten ikusten hasteak hilabete batzuk eskatzen ditu.
Blokeora bueltatuz,gobernuak urratsik ez egiteak ez al dakar arriskua
ETAn haustura sortzeko?
Gure ustez, ez dago inongo arriskurik. Ezker abertzaleak azken
urteetan egin duen eztabaida era
oso partekatuan egin da, baina
ezin da ukatu zailtasunak izan
direla duen garrantziagatik. Irekitako bidea bere fruituak ematen ari da. Hasieratik, Zutik Euskal Herria adierazpenean,
jendartean eta nazioarteko
komunitatean kokatzen genuen
prozesu hau aurrera ateratzeko
berme nagusia. Nazioarteko
komunitatea urrats garrantzitsuak egiten ari da, eta laguntza
eskaintzen ari da. Eta bereziki
garbi dagoena da indar mobilizatzaile bat egon dela herri honetan
azkenengo bi urteetan. Euskal
Herrian etengabe ari diren aldarrikapenak oso ozen doaz, eta gu
konbentzituta gaude, horrelako
urratsek azkenean fruituak
emango dituzte, eta gobernuek,
azkenean, elkarrizketaren bitartez behin betiko konponbideari
ekin beharko diote.
Gizartearen indarra ezinbestekotzat
jotzen duzu. Baina aurrerapenik ikusi ezean, hura etsitzeko arriskurik ez
duzu ikusten?
Bai. Ez dugu ukatzen etsipen irudipena ekar dezakeela Euskal Herrian edo Euskal Herriko eragileen artean etengabe urratsak dauden honetan PPri jarrera hori
ikusteak. Hala ere, jendeari esango genioke galdetu diezaiola bere
buruari zergatik duen PPk horrelako jarrera ezkorra. Erantzun
bakarra dago: badakite Euskal
Herrian egiten ari diren urratsak
oso garrantzitsuak direla, estra-
tegikoki ezkerreko subiranisten
eta independentziara eramango
gaituen bidea indartzen ari dela,
eta bide hori, nazio askapen prozesuaren bide hori da baldintzatu
edo geldiarazi nahi dutena. Etsipena baino gehiago, lana areagotu beharko genuke, lehenbailehen, bide horri itxi nahi zaizkion
ateak irekitzeko.
Normalizazio politikoa urrun dagoela erakusten du Otegi ezin izatea
hautagai Eusko Legebiltzarrerako
hauteskundeetan. Asko dago egiteko bide horretan?
Ezinbestekoa da prozesuak aurrera egin dezan, eta bestelako
gaietan sartzeko, estatu espainolak eta frantsesak beraien espetxe politika aldatzea, presoak
Euskal Herriratuz eta gaixo daudenak edo hiru laurdenak beteta
dituztenak kaleratuz. Eta horrekin batera, jarduera politikoa
behin betiko normalizatzea ere
beharrezkoa da. Ikusten den bezala, oraindik ere epaiketekin aurrera jarraitzen dute. Argigarria
da: komunikabide gehientsuenek
lotzen zuten sententzia lehendakarigai izateko ezintasunarekin.
Jakitun dira Arnaldoren moduko pertsona bat oso garrantzitsua
izan daitekeela, ezkerreko indar
Euskal Herria ‹ Harian
«EAJk enpresa jartzen du
oinarri; pertsona da gure
abiapuntu eta helburu»
O.Elduaien Andoain
subiranistak sortu duen mugimenduaren bultzadarako. Bide
horrek fruituak emango ditu, eta
jartzen ari zaizkigun oztopoak
gainditzeko gai izango gara. Hala
ere, jarduera politikoari dagokionez ere, posizioak irabaziz joango
gara. Hurrengo aste eta hilabeteetan Sorturen legeztatzearekin
hainbat urrats egin beharko lirateke beste norabide batean.
Bozetan Sortu ezkerreko koalizio subiranistan legez egongo den itxaropena baduzu?
Oraintxe, apustua garbia da. Herri honetan badira lau korronte
edo indar politiko, norabide oso
garbi batean elkarlanean. Alternatiba, EA, Aralar eta ezker abertzalea dira horiek. Logikotzat har
daiteke Sorturen legeztatzea norabide horretan joatea. Edozein
kasutan, lehenik, Sortu legezko
egin behar da, eta, gero, eztabaida
egin beharko da.
Otegi ezingo da hautagai izan,baina
ezker abertzaleko beste norbait izaterik baztertzen al duzue?
Ez ez. Oraintxe, lau indarren artean hausnartzen ari gara hauteskunde erronkari nola aurre egiten diogun. Garrantzitsua izango
da zerrendako aurrena zein izango den. Baina, edonola ere, gure
kultura politikoan garrantzi handia dauka pertsona batek baino
gehiagok horrelako erronkari aurre egingo dion lantaldea osatzeak. Inkestek ere esaten dute orain
bi aukera daudela: EAJk irabaztea edo orain Amaiur osatzen dugunok irabaztea. Horrek izugarrizko ardura esan nahiko luke,
eta prestatu egin behar da lantalde indartsu bat, herri honek dituen arazo politikoei, sozialei eta
ekonomikoei aurre egiteko.
Aurreneko indarra izatea da zuen
erronka?
Indar politiko guztien erronka
izaten da hori, eta, kasu honetan,
aukerak daudenean, are gehiago.
Edonola ere, garrantzitsuena ez
da lehenengo indarra izatea bakarrik, baizik eta zertarako izan
nahi duzun jakitea. Argi dago
Gasteizko gobernutik, soilik hiru
herrialdetako instituzioa izan
arren, gatazkari irtenbide politiko oso bat emateko urratsak egin
daitezkeela. Nabaria da ze jarrera
negatiboa izan duen Lopezek. Haren ekarpena hutsaren hurrengoa izan da. Daukagun krisi ekonomikoari aurre egiteko ere, bestelako norabide batean egin beharko litzateke, bestelako eredu
baten alde.
Buru-belarri aritu da Aralarrekin, EArekin eta Alternatibarekin akordio sozioekonomikoa lortzen. Kostatu zaie, baina adostu
dute eredu aldaketa proposatzen
duen akordioa. Elkarlanerako
ezinbesteko oinarria izango da.
Ezker abertzaleak, Aralarrek, EAk
eta Alternatibak nahiko mamituta
daukazue eskaintza sozioekonomikoa.Asko kostatu al da adostea?
Egia esan, onartu behar dugu aste
mordoxka behar izan ditugula eztabaida egiteko, zorionez, lau indar politikoak kultura ezberdinetatik gatozelako. Hainbat arrazoirengatik, oso azkar osatu dugu koalizio hau. Ez bakarrik lauren artean, berriki ABrekin batera ere
konpromiso bat sinatu baitugu.
Oso denbora gutxian pauso handiak eman ditugu, eta, tartean,
bere denbora eskatu du horrelako
gai nagusi bat behar bezala eztabaidatzeak, hausnarketa bat egiteak eta proposamenez beteriko
norabide bat zehazteak. Baina,
oro har, esan dezakegu denok oso
pozik gelditu garela, gai izan garelako norabide orokor bat markatzeko eta proposamen jakin batzuk irudikatzen hasteko.
EAJri esan zenioten bere proposamenarekin alderatu nahiko zenuketela jendaurrean.Zein da bien arteko
desberdintasun nagusia?
EAJren proposamenak iragana
besterik ez du planteatzen. Urteetan EAJk eta, harekin batera,
PSE-EEk eta PPk aplikatu dituzten politikak berdinak dira. Enpresa jartzen dute oinarri eta giltza nagusi. Eta ekonomia enpresen eta merkatu pribatuen eskuetan utzi denean, eta sektore publikoak soilik horren mesedetan lan
egin duenean, horrek, besteak
beste, orain dugun krisialdi ekonomikoa ekartzen du. Eta EAJk
hori egiten du gobernuan dagoen
tokietan. Guretzat sektore publikoak garrantzi berezia du. Batetik, zerbitzu publiko eta sozialak
eskaintzeko, baina baita zer motatako sektore produktiboak garatu
nahi ditugun jakiteko ere. Alde
horretatik, haiena enpresa den
neurrian, guk pertsonak eta langileak jarri nahi ditugu abiapuntu eta helburu. Hor kokatuko nuke desberdintasun nagusia. Baina, diferentzia askoz ere gehiago
daude.
Proposamen sozioekonomikoa al da
krisitik ateratzeko egiten duzuen eskaintza?
Ez dugu planteatu krisitik atera-
tzeko bakarrik. Bizitzen ari garen
krisia ez da ekonomikoa bakarrik,
askoz ere sakonagoa da. Sistemaren krisia da. Horregatik iruditzen zaigu sistema bera defenditzen duten politikek, EAJren proposamenak esaterako, ez dakartela inongo irtenbiderik. Bestelako
norabide batean egin behar da
lan, eta herri honetan badaude
aukerak bestelako eredu bat bultzatzeko. Horretarako, burujabetza ekonomikoa ere behar da. Krisitik lehenbailehen atera behar
da, baina krisia ez dugu gainditu
behar aurreko egoerara bueltatzeko, horrek bermatuko lukeelako berriz ere krisi bat egotea hemendik 10 edo 15 urtera. Herri honek bestelako politika ekonomiko
eta sozial bat behar du.
Eredu aldaketa hori aurrera eramateko lau alderdi horiek nahikoak
izango al zarete?
Aurkeztu eta berehala erabaki
duguna da eragile sozial, sindikal
eta ekonomikoetara joko dugula
ekarpenak jasotzeko. Horrelako
eredu aldaketa bat ezin dute ez alderdi politikoek ez instituzioek
bakarrik egin, eta eragile sozial,
sindikal eta ekonomikoek beren
funtzioa daukate. Esaten dugune-
«Enplegua sortzeko,
berriz ere industria
eraberritzeko apustua
egin behar da»
«Herri honek erabaki
ekonomiko, fiskal eta
sozialak hartzeko
eskubide osoa du»
an, adibidez, sektore publikotik
bultzatu beharko litzatekeela sektore guztien arteko dibertsifikazio handiago bat, nekazaritzari
edo industriari garrantzi handiago emateko, horretarako sektore
publikoak bestelako funtzio fiskal
bat behar du. Oraintxe badakigu
zenbait eragilek zein arazo planteatzen dituzten beste zerga politika bat martxan jartzeko. Lan harremanetarako esparru propio
bat garatzeko ere, bertako eragile
sindikalekin kontatu beharra dago. Horrelako eredu batek jendartearen parte hartzea eskatzen du,
eta, bereziki, eragile sozial eta sindikalena.
Esan duzu ez dela krisia gainditzeko
bakarrik egindako proposamen bat;
baina zeintzuk dira krisia gainditzeko erakundeetatik ukitu behar diren
teklak?
Austeritatearen eta murrizketen
tekla etengabe ukitzen ari dira,
eta hori alde batera utzi behar da.
Bestelako buelta bat eman behar
da, eta erabaki behar da gaur
egun hainbat azpiegitura erraldoiren inguruan egiten diren gastuak beharrezkoak diren edo ez.
Austeritatearen izenean etengabe atzera egiten badugu, amaigabea izan daitekeen zurrunbilo batean aurkitu gaitezke. Politikak
ateratzeko baliabideak behar dira, eta horretarako beste zerga politika bat behar da, non benetan
diru gehien dutenek gaur egun
baino askoz ere gehiago ordaindu
beharko duten. Behin diru hori
eta neurri horiek lortuta, bi norabidetan bultzatu behar da. Batetik, krisia pairatzen ari diren pertsonei zerbitzu publikoak eta laguntza sozialak bermatu behar
zaizkie, eta, bestetik, enplegua
sortu behar da. Enplegua sortzeko, berriro ere industria eraberrituaren aldeko apustua egin behar
da, ingurumena errespetatuta,
teknologia berrietan oinarrituta,
eta abar. Gure ustez, badago enplegua sortzea. Azken urteetan,
alde batera utzi dira nekazaritza,
arrantza eta, bereziki, industria.
Herritarrek eta, bereziki, langabeek lana behar dute, eta norabide horretan inbertitu behar da.
Zergatik diozue burujabetza ekonomikoa ezinbestekoa dela?
Herri honek erabaki ekonomiko,
fiskal eta sozialak hartzeko eskubide guztia du, bereziki bestelako
norabide batean aplikatu nahi
baditu. Neoliberalismoak azken
30 urteetan aplikatu dituen politikak dira krisi sakon hau sorrarazi dutenak. Raxoiren gobernua
aplikatzen ari den, eta Zapaterok
martxan jarri zituen proposamenak norabide berean doaz, eta,
beraz, etorkizunerako beste krisi
bat prestatzen ari dira. Bestelako
neurriak eta politikak aplikatzeko, ezinbestekoa da burujabetza.
Gainera, Espainiako Estatuaren
parte izatea herri honentzat erabat kaltegarria da, batetik ekonomikoki, kupoaren bitartez
ordaintzen dugunagatik: armada, monarkia, Guardia Zibila,
Polizia Nazionala eta bestelako
gauza batzuk ordaintzen ari
gara. Baliabide ekonomikoak
nahi ditugun bezala kudeatzeko
eskubidea daukagu. Horri etengabe egiten zaion kritika elkartasun eza da. Baina, herriek burujabetza ekonomikoa behar dute,
nolako elkartasuna izan nahi
duten erabakitzeko.
EH Baik berretsi du Euskal Herriaren
hitza Parisera eramateko borondatea
Hauek izan dira ardatz
nagusiak: berezko
instituzioa, ezkerreko
balioen defentsa eta
gatazkaren konponbidea
Ortuzarrek dio Jaurlaritza
«prekarietate» egoeran
dagoela PSE-EEren eta
PPren arteko akordioak
porrot egin ostean
Aitor Renteria Ezpeleta
Euskal Herriaren geroa bermatu
ahal izateko abertzaleen borroka
funtsezkoa dela azpimarratu du
EH Baik, eta, horretarako, euskal
herritarren hitza Parisera eramateko borondate irmoa berretsi du.
Ehunka pertsona bildu ziren atzo
Ezpeletan (Lapurdi) EH Baik
Frantziako Legebiltzarrerako
hauteskundeetara begira egin
ekitaldi politikoan.
Hainbat abertzale belaunaldik
parte hartu zuten Ezpeletako ekitaldian. Horien adibide, Christiane Etxaluz eta Aurore Martin.
Etxaluzek abertzale mugimenduaren lehen urratsak aipatu zituen. Garai haietan, alderdirik ez
zegoenez, abertzaletasuna antzerkiaren eta kantaldien bidez
zabaltzen zen. Alta, mugimendu
abertzaleak zatiketa sakonak
izan ditu historian. Etxaluzek nabarmendu zuen abertzaleek bat
egin behar dutela herri gisa ihardetsi ahal izateko. Euskal Herriaren eskubideak aldarri, belaunaldien elkarlanaren garrantzia azpimarratu zuen Martinek, arloz
arlo. Borroka horretan eroritako
militanteak eta presoak ekarri zituen gogora. Egiten ahal zaien
omenaldirik onena garaipena
dela aldarrikatu zuen. Gose greban dauden preso politikoen egoera salatu, eta elkartasun mezu
bat bidali zien.
Protagonismoa herriarena dela
nabarmendu zuten, eta han bildutakoei eskatu zien herriaren inte-
«Herriari
entzun» eta
bozetara
deitzeko eskatu
dio EAJk Lopezi
Erredakzioa Bilbo
EH Bai koalizioak atzo Ezpeletan egin zuen hauteskunde kanpainako ekitaldia. GAIZKA IROZ
resak lehenesteko, alderdien arteko zatiketak gaindituta.
Ipar Euskal Herrian mugimendu abertzaleak egin duen ibilbide
historikoa gogora ekarri zuten,
bideo baten bidez. Hor, hauteskunde kanpainetan zabaldu mezuak bildu zituzten. Gero, omenaldi xume bat eskaini zioten zendu berri den Eñaut Larralde
abertzale eta kantari historikoari. «Betiko hor egonen haiz»,
erran zion, agur gisa, Anje Duhalde kantariak.
gure zorra, banketxeek eta aberatsek eragindakoa baizik». PSren
aurkako hitzak izan zituen, eta liberalismoak agindutako bidearekin bat egin duela erran. Gogoan
izan zituen azken urteotan izan-
‘‘
Abertzaleen lana ez da
hauteskundeetarako
bakarrik; egunero ari
gara geroa bermatzen»
PEIO ETXEBERRI-AINTZART
Hitza, Parisera
Krisialdi ekonomikoak mundua
oro har eta bereziki Euskal Herria
kalitzen duen garaian Euskal Herriaren hitza eta ezkertiarren mezua Pariseraino eraman behar
dela erran zuen Laurence Hardouin EH Bairen bosgarren hautesbarrutiko hautagaiak. «Ez
dugu onartzen ordaintzea inposatu nahi diguten zorra, ez delako
Seigarren hautesbarrutiko hautagaia
dako eskubide zangopilatzeak eta
gizarte lorpenen arloan izandako
galerak. Diputatu bat lortuz gero,
lan denbora 32 orenera jaistea eskatuko du EH Baik, eta erretreta
adina 60 urtera ekartzea.
Anita Lopepe laugarren hautesbarrutiko hautagaiak berezko
instituzio autonomo bat aldarri-
katu zuen: «Parisen nork defendituko du abertzaleek baino hobe
herri honi zor dioten tresna instituzionala?». Euskal Herrian dagoen garai politikoa gogora ekarri zuen, eta, Aieteko bake konferentzia aipatuta, nabarmendu
zuen Frantziak ez duela erantzun, eta eskatu zion urratsak egiteko, bertzeak bertze presoak askatuz. Jon Anzaren kasuan ikerketa egiteko eskatu zuen.
«Abertzaleen xedea ez dira
hauteskundeak bakarrik; egunero ari gara herri honen geroa bermatzeko lanean», esan zuen Peio
Etxeberri-Aintzartek, seigarren
hautesbarrutiko hautagaiak.
Gogorarazi zuen mugimendu
abertzalea bi zangorekin dabilela: abertzaletasunarekin eta
ezkerreko nortasunarekin.
Erran zuen EH Baik engaiamendua hartzen duela sistemak baztertzen dituen pertsonen boza
izateko.
PSE-EEren eta PPren arteko itunak porrot egin du, eta Patxi Lopezen jaurlaritzak ez du gizartearen
konfiantzarik. Andoni Ortuzar
EAJren Bizkai Buru Batzarreko
presidentearen esanetan, «prekarietate» egoeran dago. Horregatik, Eusko Jaurlaritzako lehendakariari eskatu dio «herriari entzun» eta bozetara deitzeko.
Urtebete pasa da udal eta foru
hauteskundeak egin zirenetik,
eta Ortuzarrek agerraldi bat egin
du haien balorazioa egiteko. Hizpide nagusi, ordea, Jaurlaritzaren
egoera izan du. Legegintzaldia
«amaituta» dagoela dio. «Lopezek
gobernuan segitzen badu, interesa duelako izango da. Gobernua
kanpaina egiteko erabiltzen du,
gobernatzeko erabili partez».
Bizkaiko Diputazioaren eta Bilboko Udalaren —biak EAJren esku daude— egoera eta Jaurlaritzarena erkatu ditu. «Bizkaiko
erakundeek aurrekontu diziplina
bat ezarri dute. Jaurlaritzak, berriz, zortzi aldiz handitu du zorra,
defizita bikoiztu du eta murrizketak egiten ari da etengabe».
Barakaldon egindako ekitaldi
an, Lopezek esan du Bizkaiko egoera «Euskadiko okerrena» dela.
EAJri egotzi dio nahi izatea gobernuak porrot egitea, «hori herrialdearentzat txarra izan arren; ziur
asko, gutxi axola dio herrialdeak,
eta asko botereak».
Auzitegi Konstituzionala
etzi hasiko da aztertzen
Sorturen babes helegitea
Alderdiak argudiatu du
elkartzeko eskubidea
urratu zela eta, zehazki,
alderdi politiko bat
sortzeko eskubidea
Koldo Aldabe
Espainiako Auzitegi Konstituzionala asteartean hasiko da aztertzen Sortu alderdiak ezarritako
babes helegitea, Konstituzionaleko iturriek BERRIAri baieztatu diotenez. Elisa Perez Vera epaileari
egokitu zitzaion ezker abertzaleak iazko otsailean aurkeztutako
alderdi berriaren gaineko epaiaren txostena egitea, eta, El País
Espainiako egunkariak atzo iragarri zuenez, txostenak Sortu legeztatzearen alde egingo du.
Iñigo Iruin abokatuak Konstituzionalean babes helegitea aurkeztu eta urtebetera ekingo dio
erakunde horrek ebazteari ea Auzitegi Gorenaren epaiak —Sortu
alderdien erregistroan sartzea
eragotzi zuenak— Espainiako
Konstituzioa urratu zuen eta ea,
beraz, legezkoa behar duen izan
edo Gorenaren epaia Konstituzioaren araberakoa izan zen.
Iñigo Iruinek 176 orritan argudiatu zuen zergatik urratu den
Sorturen kasuan elkartzeko eskubidea (Konstituzioaren 22. artikulua) eta, zehazki, alderdi politiko bat sortzeko eskubidea (6. artikulua). Babes helegiteak dio, Auzitegi Gorenak «behar ez bezala
murriztu» zuela «oinarrizko eskubide bat» eta epaileek egindako
frogaren balorazioak eta araudiaren eta jurisprudentziaren erabilerak ez zutela behar bezala babestu alderdi politikoak sortzeko
eskubide konstituzionala.
Era berean, kontuan hartuta
Sortu alderdiak ez duela jardun,
babes helegitearen arabera, Auzitegi Gorenak alderdien erregistroan izena ematea eragotzi izanak «berekin ekarri du estatu
konstituzionala bera arriskuan
jartzen duen 'badaezpadako legez
kanporatze bat'».
Ezker abertzalearen alderdi berriak argudiatu zuen hutsegite
garrantzitsuak egin zirela Sortu
Batasunaren jarraipentzat jota:
batetik, balizko iruzurra baloratzeko orduan Auzitegi Gorenak ez
zuelako kontuan izan Alderdien
Legeak ezartzen dituen zantzuak;
bestetik, ez zituztelako aztertu alderdiaren estatutuak, ezta sustatzaileen ekintzak eta jarrerak edota ezker abertzaleko kideen hainbat jarrera ere; azkenik, indarkeriaren arbuioaren kontrazantzua
eta haren izaera sendoa ere ez zituelako kontuan hartu.
Gogoan hartu behar da Auzitegi Gorenean zatiketa handia egon
zela Sorturen epaian: bederatzi
magistratuk bozkatu zuten epaia-
ren alde, eta zazpik kontra. Zazpi
horiek boto partikular bateratua
aurkeztu zuten, Juan Antonio
Xiol epaileak idatzia, eta horrek
pisu handia izan dezake Konstituzionalaren erabakian.
Sorturen sustatzaileak Espainiako Barne Ministerioraren atarian, iazko
otsailean, estatutuak eramatera joan zirenean. ANDONI CANELLADA / ARGAZKI PRESS
Sexu jazarpena zigortzen zuen legea indargabetu egin du Frantziako Konstituzio Kontseiluak,
presidentetzarako hauteskundeak egin baino bi egun lehenago. Erabakiak haserrea piztu du.
Sexu jazarpenak, zigorrik ez
Aitor Renteria Baiona
Agurainen atzeman du
gaztea Ertzaintzak, iaz
eta 2010ean ustez egin
zituen erasoengatik;
adingabea zen orduan
L
ege hutsune larria eragin
du Frantziako Konstituzio Kontseiluak: gaur
egun, sexu jazarpena ez
da zigortzen Frantzian eta Ipar
Euskal Herrian. Legea indargabetu egin du, eta ez du babesik jarri beste arau bat egin bitartean.
Dozenaka urtez emazteen eskubideen aldeko borroka egin duten
taldeak haserre gorrian daude.
Joan den asteazkenean elkarretaratze bat egin zuten Baionan egoera hori salatzeko, eta borondate
irmoa adierazi dute sexu jazarpena zigortuko duen lege bat lortu
arte mobilizazioari eta presioari
ekiteko.
Frantziako Konstituzio Kontseiluaren erabakiak gaitzespen
zabala jaso du. Nabarmena da hori protestetan parte hartu duten
elkarte, alderdi eta eragileei begiratuta. Planning Familial, Euskal
Herriko Emazteen Kolektiboa,
Bortizkeria Sexisten Aurkako Kolektiboa, Emazteek Diote, PAF,
SOS Homofobia, Bizi, CGT, LAB,
Ezkerreko Frontea, NPA eta EHBai; horiek deitu zuten Baionako
elkarretaratzera. PSko eta Berdeetako kideak ere han izan ziren.
«Indarrean zegoen legea laburra, eskasa eta zehaztasunik gabekoa zen, eta hogei urtez iraun
du horrela; ez dute pentsatu aldatzea Valerie Giscard d’Estaing
presidente ohiaren ministro bat
jazarpenagatik auzipetu duten
arte», erran du Anuntxi Arana
Bortizkeria Sexisten Aurkako Kolektiboko kideak. Uste du adierazgarria dela lege hori presidentetzarako hauteskundeak baino bi
egun lehenago baliogabetzea.
Erabakiaren ondotik, sexu jazar-
Adingabeei sexu
gehiegikeriak
egitea egotzita,
mutil bat atxilo
hartu du Poliziak
Erredakzioa Gasteiz
Talde feministek Baionako herriko etxearen aitzinean salatu dute lege falta. BOB EDME
pena ez da delitua, lege berri bat
onartu arte. Biktimekiko mespretxua erakusten du horrek, Michele Berthier Planning Familial taldeko presidentearen iritzian.
Beste lege bat egin arte behinbehineko neurriak hartzeko eskatu dute feministek. Erasotzaileak zigorrik gabe ez gelditzea
galdegin dute, eta gobernu berriari eskatu diote larrialdiko lege bat
onar dezala, feministen aldarriak
barneratuta.
Emakumeak, arriskuan
Orain arte indarrean zegoen lege
«urria» deuseztatuta sexu jazarpenak ez duela zigorrik deitoratu
du Martine Bissauta Baionako
Emazteen Behatokiko arduradunak: «Legerik ezean, ez dago sexu
jazarpenik juridikoki, eta delitu
horiek zigorrik gabe gelditzen
dira», dio Bissautak. François Hollande Frantziako presidente berriak jakinarazi du aurki lege bat
osatuko duela. Alta, bitartean ez
dago deus. Bissautak gaineratu
du lege falta ezin dela onartu. Salaketak jartzen jarraitzeko eska-
‘‘
Legerik ezean, juridikoki
ez dago sexu jazarpenik,
eta delitu horiek zigorrik
gabe gelditzen dira»
MARTINE BISSAUTA
Baionako Emazteen Behatokiko arduraduna
«Hogei urte iraun du
legeak; ez dute pentsatu
aldatzea ministro ohi bat
auzipetu duten arte»
ANUNTXI ARANA
Bortizkeria Sexisten Aurkako Kolektiboko kidea
tu die erasoak pairatzen dituzten
emazteei.
Ahal bezain laster ihardukitzeko eskatu dio Colette Capdevielle
PSko diputatugai eta abokatuak
Hollande presidenteari. Konstituzio Kontseiluak biktimen axolarik gabe ebatzi duela nabarmendu du. Gogoan hartuta Hollanden gobernuan Emazteen
Eskubideen Ministerioa sortu
dela, Capdeviellek eskatu du lege
proposamen bat egiteko ahalik
eta lasterrena.
Eskubideen zangopilatzea salatu du Laurence Hardouin EHBaiko hautagai eta abokatuak: jazarpena salatu duten emazteak
«murruaren kontra» daudela
ohartarazi du. «Larrialdi egoera
bat da, eta legegileek arduraz jokatu behar dute, arazo horri berehala ihardukiz».
Bi urtean adingabe hainbati sexu
gehiegikeriak egin dizkielakoan,
mutil gazte bat preso hartu du Ertzaintzak Agurainen, Araban.
Eusko Jaurlaritzako Herrizaingo
Sailak jakinarazi du 2010ean eta
2011n egin zituela ustezko erasoak; 19 urte ditu atzemandako gazteak, eta, horrenbestez, erasoak
egin zituenean adingabea zen. Leporatu dizkioten azken erasoak
iazkoak dira, baina Ertzaintzak
herenegun atxilotu zuen mutila.
Poliziak beste atxiloketa batzuen ondoren egotzi ahal izan
dizkio sexu eraso horiek gazteari,
Herrizaingo Sailaren arabera.
Agurainen bertan egindako lapurreta baten harira, bi gazte atzeman zituzten asteartean ertzainek; haien testigantzen bidez jakin ahal izan zuen Poliziak adingabe batzuei eraso zietela herrian, baita erasoak nork egin
zituen ere. Herenegun goizean
atxilotu zuten ertzainek, Agurainen. Ustezko erasoen eta atxiloketaren berri atzo eman zuen Ertzaintzak.
Herrizaingo Sailaren arabera,
hainbat adingaberi sexu ukituak
egin zizkien atxilotuak Agurainen. Hemeretzi urte dituela esan
du Ertzaintzak; beraz, gazteari leporatu dizkioten delituak 2010eko
udan eta 2011n egindakoak direnez, ustezko erasotzailea adingabea zen garai hartan.
Zure ziztada behar dugu D Ziztada Eguna Zarautzen
Zarautzen egin
dute erlauntza
BERRIA Taldeak abiatu
duen diru bilketarekin
bat egin dute ehunka
zarauztarrek, herrian
eginiko Ziztada Egunean
Erredakzioa Donostia
Jaia eta herritarren parte hartzea
BERRIA Taldearen aldeko ekintza bihurtu zituzten atzo Zarautzen, Gipuzkoan, Ziztada Egunean: Zure ziztada behar dugu kanpainaren berri zabaltzeko eguna
izan zuten. Ziztada emateko prest
dauden herritarren bila jarraitzen dute herriz herri, egoeraren
larriaz ohartarazteko, eta hori zuten helburu atzo ere: erlauntza
sortzea, BERRIA Taldearen alde
ziztada egiteko prest daudenekin.
Eguraldi makurra egin bazuen
ere, dozenaka eta dozenaka lagun
batu ziren ekitaldietara goizetik.
Herri lasterketa batekin hasi
zuten eguna. Guztiek egiteko moduko ibilbidea prestatua zuten;
ehundik gora lagun atera ziren.
Lasterketan izena emateagatik
batutako dirua kanpainarako jarri dute, horren beharrean baitago BERRIA Taldea. Inoiz baino
irakurle gehiago dauzka —harpidetzei eutsi die, eta Interneteko
hazkundea etengabea da—, baina, diru iturrien beherakada dela
eta, hankamotz ari da geratzen
aurrera jarraitzeko. Publizitatea
jaitsi egin da nabarmen —hirutik
bat desagertu da—, eta erakunde
publikoek ere eskastu egin diote
diru laguntzen bidezko ekarpena.
Herritarrengana jo du taldeak,
diru ekarpenen bila. Herritarren
babesa ezinbestekoa dela nabarmendu zuten atzo, Zarautzen ere.
Lasterketaren ostean, bertsotan
aritu ziren Felix Zubia eta Ainhoa
Agirreazaldegi; euskarazko eguneroko bakarrak aurrera egiteak
duen garrantziaz jardun ziren.
Irudien bidez ere azaldu zuten behar hori: mural bat egin zuten Jurgi Olaizolak eta Jon Arangurenek, erleak aitzakia hartuta. Erleekin postu bat ere jarri zuten. Larrain dantza egin zuten gero, eta
mokadu bat ere hartu zuten.
Lanean herriz herri
Zarautzen ez eze, beste herri askotan ere ari dira BERRIA Taldeari
lagundu beharra zabaltzen. Datorren astean, bilerak dituzte herri
hauetan: asteazkenean, Ugaon
eta Lizarran; eta, ostegunean, Ondarroan. Ekainaren 3an, igandearekin, kontzertu bat izango da Donostian, Antzoki Zaharrean.
BERRIA Taldearen Zure
ziztada behar dugu
kanpainaren berri jakin edo
ekarpen bat egin nahi izatera,
jo webgune honetara:
www.berria.info/berrialaguna
@
Erleak aitzakia gisara hartuta, mural bat egin zuten atzo, Zarautzen, Ziztada Egunean. GORKA RUBIO / ARGAZKI PRESS
Marcos Nanclares q
Gipuzkoako Migrazio eta Aniztasun zuzendaria
Erakundeen erantzukizuna nabarmendu du Marcos Nanclaresek
migrazioaren gaineko jarreretan. Mesfidantza eta beldurra sustatu
beharrean, pedagogia lana egiteko eskatu die alderdi politikoei.
«Mugen militarizazioa
sustatzen dutenek arrazistak
izatea leporatzen digute»
Jon Olano Donostia
Maiatz gogorra izaten ari da Marcos Nanclares Gipuzkoako Migrazio eta Aniztasun zuzendariarentzat (Madril, 1970). Gipuzkoarrak
sailkatu nahi izatea egotzi dio
Jaurlaritzak; haren aurka egingo
duela iragarri du Espainiako Gobernuak; eta «integratzaile integrista» deitu diote Espainiako kazeta batean. «Umore onez» irakurri zuen artikulua, halere.
Berria da Migrazio eta Aniztasun Zuzendaritza.Zein helburu ditu?
Bildu aldundira iritsi zenean argi
genuen bestelako politikak bultzatu behar zirela eta Gipuzkoa
berri bat eraiki nahi genuela.
Uste dugu Gipuzkoa nahiz Euskal Herria oso aberatsak direla
biztanleen jatorriari dagokionez,
eta gure erantzukizun politikoa
dela errealitate horri erantzutea.
Edozein gobernuren eginkizuna
da jendartea kohesionatuta mantentzea. Aniztasuna bera kohesio
elementu bihurtu nahi dugu; horregatik sortu zen zuzendaritza.
Espainiako Gobernuak iragarri du
Migrazio Zuzendaritzaren aurka
egingo duela.Zer deritzozu?
Gure eredua da herri hau denon
artean eraikitzea, elkarren onarpen eta errespetuan oinarritzea,
aukera berdintasuna eta diferen-
tzia eskubidea bermatzea... Horren aurrean estatuarena dugu;
PPk eta PSOEk babestutakoa
atzerritartasun eta naziotasun legeetan oinarritzen da. Gure herritarren eskubideak jatorriaren
arabera bereizten dituzte. Mugen
militarizazioa eta atxikitze zentroak dira haien eredua; milaka
milioi gastatzen dituzte horretan.
«Ez du zentzurik
atzerritartzat jotzeak
Hendaiatik Gipuzkoara
joandako bat»
«Soilik hemengoak
artatuko balitu
Osakidetzak, armada
bidaliko lukete»
Hori sustatzen dutenek egozten
digute arrazistak eta xenofoboak
garela, gezurretan oinarrituta.
Eskumenik ba al du Gipuzkoak Migrazio Zuzendaritza bat sortzeko?
Hori ukatu dizue Madrilek.
Atzerritartasun eta naziotasun
legeak txanpon bereko bi aldeak
dira. Estatuen eskumen esklusiboak dira; subiranotasunaren zutabe bat. Horien bidez erabakitzen dute hemengo herritarrak
nortzuk garen eta zein baldintza-
rekin. Guk, ordea, diogu bertan
bizi garenok erabaki horiek hartzeko eskubidea dugula. Eskumenena balitz benetako argudioa,
zergatik ez dute egin Eusko Jaurlaritzako Immigrazio Zuzendaritzaren edo Gasteizko Udaleko Immigrazio Sailaren aurka? Kolokan jartzen dugulako haien
erabakitzeko ahalmena.
Gipuzkoarrak jatorriaren arabera
sailkatu nahi izatea egotzi dizue
Jaurlaritzak eta PSE-EEk.
PSE hasi zen mamu hori hedatzen, eta estatua segituan joan
zen atzetik, eredu bera defendatzen dutelako. Guri hori egoztea
larria da, gezurretan ari direlako.
Hori esan zuen Rafaela Romerok
froga bat bera ere eman gabe. Ordutik ez du hitzik esan. Bestalde,
«aurrena, etxekoak» diskurtsoa
atera du PPk; PSEk ez du hori
esan, baina egin egiten du. Diru
sarrerak bermatzeko errenta jasotzeko baldintza gogortu du
Jaurlaritzak, hiru urtean hemen
egoteko eskatuz.
Iparraldekoak atzerritartzat jotzea
zuzendu nahi duzue?
Estatuek egiten duten gure herritarren kategorizazioa gure logika
politikotik kanpo dago. Hendaiatik Gipuzkoara joandako bat atzerritartzat jotzeak ez du zentzurik.
Nahiago dugu hitz egin jatorri ez-
Innobasqueren astearteak
Los martes de Innobasque
“Osasunaren kudeaketa, lehiarako
abantaila erakundeentzat
Parte-hartzaileak: Olga Rivera (Eusko Jaurlaritza), Borje Svensson
(Karolinska Institutet), Annette Clefberg (Svensson & Svensson),
Anne Murphy (5F), Edurne Jiménez (Athlon), Pilar Collantes
(Osalan) eta Caja Laboral-Euskadiko Kutxa eta Guardian kasuak
“Osasuna sustatzen inbertituriko euro
bakoitzak 2-5 €ko itzulkina izan
dezake enpresarentzat”
(Laneko Segurtasun eta Osasunerako Europar Agentzia)
Ordua: 11.30-14.30
Bizkaiko foru liburutegia
Diputación, 7 – 48008 Bilbao
MAIATZA
izena ematea: mpinedo@innobasque.com
laguntzailea
ANDONI CANELLADA / ARGAZKI PRESS
berdinetako euskal herritarrez.
Gainera, oso kontuan izan behar
dugu gure herriaren errealitatea.
Euskal Herria politikoki eta kulturalki gutxitua den herri bat da.
Hori ez badugu kontuan, egoera
hori areagotuko dugu, nahiz eta
oso borondate onarekin lan egin.
Aldundiarentzat euskara da nazio hizkuntza, baina horrek ez du
esan nahi Euskal Herrian beste
hizkuntza batzuk ez daudenik;
140tik gora daude, eta guztiak
Euskal Herriko hizkuntzak dira,
gure herritarrenak diren heinean. Ez dugu nahi inork bere nortasunari uko egiterik eskubide osoko herritarra izateko.
Batzorde bat osatu zenuten martxoan 50 eragilerekin.Zertarako?
Talde horretan pertsona ugari
daude, arlo anitzetakoak: hezkuntzakoak, sindikatuetakoak, komunitate ugariko ordezkariak...
Demokrazia parte hartzailea aldundi honen ardatzetako bat da,
eta migrazioan gune bat abiatzen
ari gara eragileekin eztabaidatzeko. Aniztasun horrek zer-nolako
aukerak eta erronkak ekartzen
dizkigun, adibidez. Horri denon
artean erantzuteko eta proposamenak egiteko asmoa du batzordeak. Aldundiaren konpromisoa
da proposamen horiek jasotzea
eta, ahal den neurrian, gauzatzea.
Ez dugu soilik eztabaida gune bat
nahi, erabaki gune bat baizik.
Batzorde horretan hemen jaiotako
herritarrak egoteari garrantzia
eman diozue.
Bai. Ez dugu integrazioaz hitz egiten, integrazioa asimilazioarekin
nahasteko joera dugulako. Asimi-
lazioaren aurrean, proposatzen
dugu elkarren onarpena. Horrek
denoi eskatzen digu ahalegin bat.
Frantzian ikusi da asimilazio estrategiek huts egin dutela.
Jarrera xenofoboak dituzten alderdiak hazten ari dira Europan. Nola
ikusten duzu migrazioaren egoera
kontinentean?
Egoera ekonomikoa bezalaxe:
kezkaz. Krisi testuinguruetan,
benetako errudunei ardurak eskatu edo erantzuleak ongi identifikatu beharrean, beste errudun
batzuk bilatzen dira. Politikari
batzuen arduragabekeriak eragiten du hori. Eskuin muturreko
bozak eskuratzeko diskurtsoak
egiten dituzte, eta ondorioak larriak izan daitezke. Erakundeen
lana da mesfidantza eta beldurra
sustatu ordez pedagogia egitea.
Gipuzkoan nabaritu al duzu jarrera
xenofoboen gorakadarik?
Uste dut urrun gaudela. Badaude
adierazle batzuk eta tentuz ibili
beharra dago, baina urrun gaude.
Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako
herritarren %1ek baino ez du uste
migrazioa arazo bat denik, baina
%58k uste dute etorkinak gizarte
babesaz aprobetxatzen direla.
Topikoak datuekin desegin behar
dira; horiek diote ez dela egia baliatzen direnik. %1arena oso datu
ona da, zaindu egin behar dugu.
Osasun arloko murrizketek etorkinei
eragingo diete bereziki.
Onartezina da. Pentsa hori hemen egingo bagenu; Osakidetzak
esango balu soilik hemen jaiotakoak artatuko dituela. Ez lukete
Migrazio Zuzendaritzaren aurka
egingo; armada bidaliko lukete.
40
Eskola publikoaren aldeko
jaia dute gaur Iruñean
pGipuzkoan atzemandako bi pertsonari egotzitako lapurretak.Ertzaintzak bi pertsona atxilotu ditu,Gipuzkoan,40 etxebizitzatan baino gehiagotan lapurretak egin dituztelakoan.Hegoaldean eta Espainian ostu zuten,ustez.Epailearen aurrera atzo eraman
zituzten,eta kartzelatu egin dituzte.
IRUÑEA › Euskal eskola publikoaren aldeko
festa izango dute gaur Iruñean, Sortzen-Ikasbatuaz taldeak antolatuta. Taconera lorategian
izango dira ekitaldiak, goizean hasi eta arratsera
arte. Zazpi gune prestatu dituzte antolatzaileek.
Haziak hezten goiburuarekin ospatuko dute jaia.
EAJko hautetsiek bilera bat egin
dute zaborren auzia aztertzeko
%54
DONOSTIA › Gipuzkoako hondakinen arazoa az-
pEtxeko lanen alde dauden DBHko
ikasleak Nafarroan.Etxeko lanei buruzko ikerketa bat egin du Nafarroako
Eskola Kontseiluak.Ikasleei galdetu
die.Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako ikasleen %54 lanen alde daude; Lehen Hezkuntzan,%85.
tertzeko bilera egin zuten atzo EAJko hautetsiek.
«Kezka» agertu zuten, diputazioaren jarrerak
ezinegona eragin duelakoan herritarren artean.
Haien ustez, Bilduri «erantzuten» ari dira herritarrak, atez atekoaren aurka sinadurak batuta.
Ermuko saihesbidea egitea
galdegin diote diputazioari
Nafarroako hezkuntzan,
dei egin dute bihartik
aurrera mobilizatzera
Erredakzioa Iruñea
Bihartik aurrera, protesta eta mobilizazio ugari izango dira
Nafarroako ikastetxeetan, gobernuaren murrizketa asmoak
salatzeko. Sindikatu gehienek antolatutako hiru greba egunetatik lehena asteartean izango da, eta jakinarazi dute zein
protesta izango diren egun horren harira: dozena bat ikastetxe baino gehiagotan itxialdiak egingo dituzte bihar arratsaldean hasita, eta, hilaren 22an, zutabeak, manifestazioak eta
bilerak izango dira. Irakasle batzuek bihar bertan hasiko dute
greba; Bigarren Hezkuntzako Irakasleen elkarteak lanuzte
mugagabera dei egin du. Aurrez ere hasita daude mobilizazioak: atzo, ehun bat irakasle eta gurasok protesta egin zuten
Nafarroako Eskola Kontseiluaren jardunaldi batzuetan.
Irudia qMungia
ERMUA › Azpiegitura proiektu batzuk atzeratzea
BILBO › OEE Osasungoa Euskalduntzeko Era-
kundeak batzar bat egin du asteburuan, Bilbon.
Osasun langileen erronkak aztertu dituzte, bi
alderditan: batetik, bizitzaren medikalizazioa;
bestetik, osasun langileen gaixotzea.
Euriteek arazoak sortu
dituzte Iruñea inguruan
IRUÑEA › Euria erruz bota zuen atzo eguerdi partean Iruñea inguruan, eta suhiltzaileek dozena
bat lekutara joan behar izan zuten ura ateratzera. Etxebizitza batzuetako beheko solairuetara
eta enpresa batzuetara sartu zen ura. Gaurko
ere euria iragarri dute. Alerta emana dute.
2
j
Osasun langileen erronkak
aztertu ditu OEEren biltzarrak
Laburrean
erabaki du Bizkaiko Diputazioak, eta, oraingoz,
ez du saihesbiderik egingo Ermuan. Protesta
egin zuten atzo herritarrek, aldundiaren egoitzaren atarian. Herrigunean zirkulazio handia jasaten ari direla salatu zuten ehunka lagunek.
ARMADAREN GASTUAREN KONTRA
Murrizketak etengabeko albiste direlarik Espainiako Gobernuak defentsarako aurrekontuetan
mozketarik apenas egin duela salatu zuten atzo
dozenaka lagunek Mungian (Bizkaia),Espainiako
Armadaren egoitzan.Hainbat talde antimilitaris-
Hilberriak
ESKELAK
(0034)943 30 40 30
eskelak@bidera.eu
tak antolatu zuten martxa; urtero egiten dute,eta
23.a zuten atzo.Salatu zuten PPk «militarizazioaren aldeko apustua» egin duela; larritzat jo zuten
murrizketek armadan «arrastorik» ez uztea pobrezia areagotzen den bitartean. LUIS JAUREGIALTZO / ARP
Harian › Mundua
G8koen taldea osatzen duten herrialdeetako buruzagiak, atzo, Camp Daviden. MICHAEL REYNOLDS / EFE
Greziak eurogunean segitzearen
alde agertu dira G8ko estatuak
Zortzi herrialde boteretsuenetakoek
krisi ekonomikoa izan dute mintzagai
nagusia Camp Davideko bilkuran
NATOk goi bilera eginen du gaur eta bihar
Chicagon, Afganistango egoera aztertzeko
Mikel Rodriguez
Bart arratsean bukatzekoa zen
Camp Daviden (AEB) munduko
zortzi herrialde boteretsuenetakoek osatutako G8koen goi bilera.
Vladimir Putin Errusiako presidentearen hutsune nabaria izan
duen bilkuran munduko egoera
ekonomikoa izan dute mintzagai
nagusia, bereziki EB Europako
Batasuneko herrialdeen krisia.
Greziak eurogunea uzteko aukerak toki berezia zuen G8koen
agendan, baina herrialde horrek
EBko dibisarekin jarraitzearen
alde agertu da taldea. «Eurogune
bateratu eta azkar batek egonkortze eta suspertze globalerako
duen garrantziarekin ados gaude, eta Greziak eurogunean jarraitzeko dugun interesa berresten dugu», idatzi dute agiri batean. Hala ere, zehaztu dute
Atenasek troikarekin hartutako
«konpromisoak errespetatu» behar dituela. Gaur eta bihar NATOk Chicagon egitekoa duen goibileraren atarikoa izan da AEBek, Alemaniak, Erresuma
Batuak, Errusiak, Frantziak, Japoniak, Italiak eta Kanadak osatutako taldearen bilkura.
Krisia gainditzeko, «produktibitatea, hazkundea eta eskaria
hazteko erreformak» egiteko beharra aldarrikatu dute G8koek,
«iraunkorra, sinesgarria eta inflaziozkoa izanen ez den esparru
makroekonomiko baten barruan». Hazkundea eta enplegua
sustatzea «betebehar bat» dela
diote argitaratutako agirian.
Adierazpen horren ondorioz, begirada anitz Angela Merkel Alemaniako kantzilerrarengan finkatu dira, neurritasun politiken
defendatzaile nagusia baita. Merkelek defendatu du ez duela inoiz
adierazi hazkundea sustatzearen
aurka dagoela, baina horretarako
«abaguneko programarik» ez
dela bultzatuko zehaztu du.
Mezu bateratuaren beharra
Merkelek aitortu du Errusiarentzat, Kanadarentzat, Japoniarentzat eta AEBentzat garrantzitsua
zela mezu bateratua helaraztea
munduari, G8koak suspertze ekonomikoarekin konprometituta
daudela agertzeko. Adierazpenean zehaztu dute, ordea, hartu beharreko neurriak herrialde guztientzat ez direla berdinak.
Bertzelako gaietan, Iranek izan
du protagonismoa, heldu den asteazkenean Teheranek bilera izanen baitu 5+1 Taldearekin
—AEBek, Alemaniak, Erresuma
Batuak, Errusiak, Frantziak eta
Txinak osatua—. G8koek Irani eskatu diote bere programa nuklearraren «helburu baketsuak bermatzeko», eta 5+1 Taldearen esku
informazio gehiago uzteko. Vienako zita baino lehen, ordea, nazioarteko arreta nagusia NATOk
Chicagon eginen duen goi bilerak
bereganatuko du.
NATOren aldaketa agendan
Aliantzak Afganistanen izanen
duen etorkizuna zehaztu nahi
dute Chicagon, tropak noiz eta
nola aterako dituzten, eta, erretiratu ondoren, luzera begira nola
kokatuko diren. Gerrarekin lotuta, baina, erakundearen beraren
aldaketa ere aztertuko dute: NATOren berregituraketa, batetik,
nazioartearen egoera politiko berrira egokitzeko oinarriak ezartzeko —batez ere egoera ekonomiko berrira moldatzeko—, eta,
bertzetik, Obamak erantzukizun
gehiago eskatuko die kideei, krisiak hainbat herriren aurrekontu
militarrean eragina izan duelako.
Afganistanen ISAF Segurtasuna Laguntzeko Nazioarteko Indarrak aurreikusitako helburuak
bakar batera laburbilduz joan dira: herrialdearen segurtasunaren
ardura lehenbailehen bertako polizien eta militarren esku uztera.
Lisboako goi bileran onartutako
egutegian aurreikusita dago
2014rako tropen zeregina amaitu-
ko dela, eta, ondoren, heziketa, dirua eta laguntza teknikoa eskaini
behar zaiela, Kabulek har dezan
segurtasunaren kontrol osoa. Aurreikusitakoa beteko dela dirudi,
baina Chicagon zehaztu beharko
dute Afganistango indarrei «behar denean» laguntzeko hartu duten konpromisoa. 2013tik 2014ra,
nazioarteko tropek lehen lerroan
egoteari utziko diote, eta buruzagiek erabaki beharko dute noiz
borrokatuko diren afganiarrekin
edota noiz etxeratuko diren.
NATOko buruzagiek defendatzen dute trantsizioa behar bezala
doala ekintzaileen erasoak gutxitu direlako (2010etik 2011ra %8),
eta Afganistango Segurtasun Indar Nazionalak, berriz, ekintza
Hazkundea eta
enplegua sustatzea
«betebehar bat» da,
G8koen ustez
Barack Obamak
konpromiso eta diru
gehiago eskatuko die
NATOko kideei
gehiago egin dituela haien kontra. Baina ISAFek menperatzen
ez dituen baldintza askok osatzen
dute Afganistanen egunerokoa,
ez denak nazioarteko indarren aldekoak. Erasoak selektiboagoak
eta ikusgarriagoak dira orain, Afganistango indarren erantzuteko
eraginkortasunak NATOren
menpekoa da oraindik ere, eta na-
zioarteko ekintza maiz gizagabeek herritarren mespretxua eragin dute. Gaizki aurreikusitako
trantsizio batek 2014an ateratzeko plana pikutara bidal dezake,
eta urte horretatik aitzinera lortzen duten babesa erakundeak
horretarako bere kideen artean
biltzen duen diruaren baitakoa
izanen da. Hori dela eta, Barack
Obamak konpromiso eta diru
gehiago eskatuko die kideei,
erantzukizun guztia AEBen esku
gera ez dadin. Libiako gerran
AEBen gidaritzak agerian utzitako europarren ahultasuna
saihestu nahi du aurrerantzean
Obamak. AEBek ere aurrekontu
militarrean murrizketak egin
ditu, eta behar diren baliabideak
baino gehiago ez ditu bertze herrialdeen esku jarri nahi.
NATOk bertze itxura bat asmatu beharra dauka, baliabide militar gutxiagorekin indartsu izateko aurrerantzean ere. AEBek Europako
herriak
laguntza
gutxitzen nabaritzen ditu —Europako herritarrek ez dute, oro
har, begi onez ikusten jarduera
militarretan xahutzen den dirua,
are gutxiago garaiotan—, eta hori
saihestu nahi du; Europak, berriz, AEBak Ozeano Bareko aliatuetan gero eta interes handiagoa
jartzen ikusten ditu.
Protestak Chicagon
Horri aurre egiteko dago Anders
Fogh Rasmussen NATOko idazkari nagusiaren formula: Smart
defence edo defentsa inteligentea,
zeinak herri bakoitza bere espezialitateetara bideratzen duen,
denek dena egin beharrean. Baina Rasmussenen planak interes
bertsuak partekatzen dituzten
herrien arteko elkarlana eskatzen du, konfiantza, eta ez da beti
horrela izaten. NATOk hogei
proiektu inguru aurkeztuko ditu
Chicagon, zaintza, inteligentzia
edo kontrolaren inguruan, baina
ez da espero horretarako behar dituzten baliabide zehatzak finkatzerik. 60 herrialdek eta erakundek hartuko dute parte bileran,
NATOko 28 kideak eta kolaboratzaileak, tartean Afganistango
gerran zerikusia dutenak: Pakistan ere han izango da.
Bileraren harira, hainbat kolektibok protesta egin zuten herenegun Chicagoko erdigunean,
«politika kapitalisten aurka». Occupy Chicago taldearen sostengua ere izan zuen martxak. Poliziaren arabera, 2.500 lagun bildu
ziren. Goi bilera dela eta, zaintza
neurri bereziak ezarri ditu AEBetako Gobernuak.
Goi bileran NATOk bertze gai
bat izanen du mahai gainean: Mazedoniak kide izateko egindako
eskaera. Grezia aurka agertzea
espero da, Atenasek ez baitu
onartzen iparraldeko bizilagunak Mazedoniako Errepublika
izena hartzea, Atenasek baitio
horrekin Skopjek Greziaren parte den Mazedoniako zatia eskuratzeko asmoa agertzen duela.
Mundua ‹ Harian
Serbia Europari begira jarri
da etxeko krisia estaltzeko
Presidentetzarako
bozetan, lehia gogorra
izango da Boris Tadic
eta Tomislav Nikolic
hautagaien artean
Ane Urrutikoetxea
Azken unera arte, estu lehiatuko
dira Serbiako presidentetzarako
bi hautagaiak. Gaur egingo dute
hauteskundeen bigarren itzulia,
eta Boris Tadic presidente ohia
eta DS Alderdi Demokratikoaren
hautagaiak du irabazteko aukera
gehien. Serbia EB Europako Batasunean sartzeko aukera izan da
hauteskunde kanpainako gai nagusia, eta horren inguruan eztabaida egin dute bi hautagaiek.
Krisi egoera larrian dago Serbia,
eta, egoera ekonomikoa arintzeko, Tadicek EBn sartzearen alde
egin du hauteskunde kanpainan.
Tadicek estu irabazi zuen duela bi
asteko bozen lehen itzulian, eta ia
berdinduta gelditu zen Tomislav
Nikolic SNS Serbiako Alderdi Aurrerakoiko hautagai nazionalistarekin. Azken unera arte, inkestek
garaipena ematen zioten SNSko
hautagaiari. Bozen % 25,33 bereganatu zituen Tadicek, eta
%25,05, berriz, Nikolicek. Bien arteko ezberdintasun nagusia
EBren inguruko jarrera da: Tadic
mintzatu da argien EBren alde;
Nikolicek aldarrikapen nazionalistak eta EBren aurkakoak egin
izan ditu, baina azken asteetan jarrera apaldu du, Europan sartzearen aldeko keinua eginez. Dena
den, ez da parte hartze handia espero. Bozen lehen itzulian, herritarren parte hartzea %58,7 izan
zen (2008an, berriz, %61,3).
Analista anitzen arabera, EBn
sartzeak garrantzia galdu du azken asteetan herritarrentzat, langabeziak (%27,3) eta ondasunen
gabeziak krisi gogorrean murgildu baititu herritarrak. Paola Petric Einrich fundazioko politika
analistaren arabera, herritarren
ustetan alderdi nagusiek ez dute
indar eta borondaterik Serbia aurrera ateratzeko: «EBren alde
mintzatu arren, alderdi guztiak
dira nazionalistak; ez dira aldendu Slobodan Milosevicen politikatik». Petricen esanetan, politikariek ito egin dituztela uste dute
herritarrek: «Orain arteko gobernuarekin behera egin dugu, baina oposizioa oraindik ere okerragoa da».
Tadicek dirua aurrezteko eta
ekonomia suspertzeko keinuak
egin ditu. Bozak aurreratu eta legebiltzarreko hauteskundeekin
batera egiteko, dimisioa aurkeztu
zuen hilaren hasieran, kanpainan aurrezteko argudioarekin.
Bozak egin bitartean, Slavica
Djukic-Dejanovic jarduneko presidente izendatu du Tadicek. Horrekin batera, EBren aldeko jarrera indartu du, nazioarteko enpresak erakartzeko asmoz.
Baina presidente ohiaren sostenguak ez du gora egin herritarren artean. Presidentetzarako
bozen lehen itzulian garaile izan
arren, legebiltzarreko bozetan
SNS alderdiak irabazi zuen, eta
Tadicen alderdiaren nagusitasuna zalantzan jarri. Sozialistekin
koalizioa egitea da DSren aukera
bakarra parlamentua bereganatzeko, SNSk ez duelako lortu
gehiengo absolutua. SPS Serbiako Alderdi Sozialista —Ivica Dacicek zuzentzen du— izan da parlamenturako eta presidentetzarako bozetan igo den alderdi
bakarra, aurrekoan baino bi aldiz
boto gehiago jasota.
Hain zuzen ere, SPSk dauka azken hitza erabakitzeko nork agin-
duko duen parlamentuan. Dacic
EBn sartzearen alde mintzatu da,
horrek herritarren bizi-maila hobetuko duela adierazita, baina ez
du ukatu Nikolicen alderdi nazionalista babesteko aukera: «Politikan, dena da posible». Dena den,
analisten arabera, Dacicek Tadicen alde egingo du, hark lehen ministro postua eskainiko diolako.
Nikolicek, berriz, ziurtatua du
Vojislav Kostunica Serbiako lehen ministro ohiaren DSS Serbiako Alderdi Demokratikoak sostengua emango diola. Kostunicak EBren aurkako jarrera du
erabat, eta, horregatik, Tadicen
alderdiak aliantza hori kritikatu
du.
Boterera iristeko borroka
Tadicen eta Nikolicen arteko borroka gogorra izan da. SNSko
hautagaiak inoiz baino gertuago
ikusi du garaipena, eta EBn sartzearen aldeko keinuak botoak
Boris Tadic, Serbiako presidentetzarako DSren hautagaia. ANDREJ CUKIC / EFE
eman dizkio. Parlamenturako bozak irabazi ondoren, salatu zuen
presidentetzarako hauteskundeen lehen itzulian iruzurra izan dela, eta bozei boikota egiteko mehatxua egin zuen, baina baztertu
egin du hori: «DSk egindako iruzurrak salatzeko, boikota egiteko
asmoa nuen, baina konturatu
naiz ez dudala eskubiderik halakorik egiteko, serbiarrek eskatzen dituzten aldaketak nik
emango dizkiedalako». Nikolicen
iruzur salaketa bertan behera
utzi du Hauteskunde Batzordeak.
Salaketei entzungor eginez, Tadicek EBn sartzeko planari eutsi
dio. Presidente ohiaren ustez, Europan sartzeko prozesua aurten
hasiko da: «Espero dut urtea
amaitu baino lehen hastea EBn
sartzeko negoziazioak. Serbia Europa izango da bost urtean». Hain
zuzen ere, EBn sartzeko hautagai
estatusa jaso zuen Serbiak joan
den martxoan. Serbiaren historian, lehen aldia da alderdi guztiek Europaren alde mintzatu direna, gehienak gazteen botoak
erakartzeko.
Harian › Mundua
DLaburrak
Leku-lekutan
Urtzi Urrutikoetxea
Sirian, bederatzi lagun hil
dituzte, atentatu batean
Euro Galeusca
uela hamalau urte argitaratu nuen Euskaldunon Egunkaria-n
lehen artikulua —baina orduko ondare gehiena legez, desagertuta dago saretik 2003tik—. Stephen Frears zinema zuzendariaren trilogiako bigarren filma aipatzen nuen, The Van (Furgoneta). Lehendabiziko The Snapper-en —hegoaldean, Café Irlandés— arrakastarik lortu ez arren, Dublingo langile auzo bateko uda kontatzen duen
film horrek badauka eszena gogoangarririk: Belfast balitz legez, kaleak
laranjaz, zuriz eta berdez margotuta daude, oldar abertzale batek harrapatuta auzunea. Motiboa, Irlandako futbol selekzioa, ezustean, Italiako
Munduko Txapelketara sailkatu izana. Lehen faseko taldean irlandarrei
nor egokituko, eta Ingalaterra. Partida pubetik ikusten dugu, irlandarren gola, anglosaxoniarren berdinketa. Azkenean, parra, baina ospakizun izugarria daukate tabernan. Eta hooligankeria abertzale betean entzuten diogu gizon serio xuhurrari: «Winston Churchill, Arabiako Lawrence, Elton John, izorrai zuek guztiok!». Komedia sozial batean politika
bete-betean sartu zen, edozein herri txikiren gozagarri. Une irrigarria da
zinez, zentzumenik oinarrizkoenak piztuta futbolaren eta selekzioen zurrunbiloan guztiz murgilduta. Inoiz baino argiago ageri du eszena horrek
berezko selekzioa izatearen garrantzia. Fribolitate puntua onartuta ere,
soziologo gehienak bat etorriko direlakoan nago, masa fenomeno sozialak dituen aukerak ukatuak zaizkigula dagokigun estatuarekin nazionalki bat egiten ez dugunoi. Fribolitate horren ondorioz, selekzioen aldeko indar xahutzean uzkur ere izan naiz sarri. «Selekzioa eduki daiteke estaturik gabe ere; hara Gales» argudioa bestela bainekusan: estaturik
ezean, edo hartara bideratutako egoerarik gutxienean, zertarako selekzioa? Baina, berriz ere, gaur egun kirolak —futbolak batez ere, tamalez—
daukan botere sinboliko eta bateratzailea aintzat hartu behar da ezinbestean. Bilboaldean alarma bat baino gehiago zeuden piztuta, azken urteotako etorkinen seme-alabek —umeak ez dira etorkin, asko hemen jaio
dira eta besteak gurasoek ekarri dituzte; eta noiz arte zaren etorkin galdetzera ere bagaramatza horrek, baina beste baterako utz dezagun orain
hori—, Real Madril eta Bartzelonako kamisetak, garaileenak, zelan janzten zituzten; munduko talderik berezienaren habian bertan. Athleticen
aurtengo denboraldiak Euskal Herriarekiko lehen lotura sentimentala
eskaini die milaka euskal herritar berriri Bizkaian.
Eta egunotan irakurri dugu 2020ko Europako Futbol Txapelketa antolatzeko asmoa ere baduela Irlandak... Eskozia eta Galesekin batera. Entsalada zeltiko ederra. Baten batek esango du, berriz ere, kirola eta politika ez
direla nahastu behar, baina Hegoaldeko telebistetan, Eurokopa aitzakia
sumatzen den hispanokeriaren baitan, ez da kalterako begiratzea zer gertatzen den ez hain urrun: Londresek —Ingalaterrak, Erresuma Batuak,
Westminsterrek, britainiar estatuak, deitu nahi bezala—, ez du berba erdirik esan proposamen zeltikoaren aurka. Esaterako, zer demontretan ari
diren bere lurraldeko bi erregio atzerriko estatu batekin txapelketa bat antolatzen. Hain gutxi Irlandak, noski, zertan ari den mendeetan zapaldu dituen estatu bateko erregioekin elkarlanean kasu. Gales eta Eskozia nazioak dira, nor bere autonomia maila, bere hizkuntza egoera eta nortasun berezituarekin. Gales, Irlanda eta Eskozia dira, ez Bretainia ordea. An
Oriant, Brest edo Roazhon berdin-antzera leudeke Glasgow, Cardiff eta
Corken ondoan, kulturaz eta nortasunez. Baina Paris ez da Londres. Eta
Madrilek Paris amets, ez Gibraltar kendu eta burla egiten dieten anglosaxoniar liberalak. Baina pertsonak botoa duela eta botoa dela erabakitzeko
tresna lar barneratu dugu, eta gutxiegi nazio bakarraren kontua.
D
Erasoa izan den institutua, atzo, Brindisin. DARIO CARICATO / EFE
Italian ikasle bat
hil dute, institutu
bati erasota
Hamasei urteko neska
bat hil da; lehergailu
bidez egin dute erasoa,
eta hedabideek diote
mafia izan litekeela
Erredakzioa
Eskola batean egindako eraso
batek Italia astindu du. Hegoekialdean, Brindisi hirian, lehergailu bat zartarazi zuten
Francesca Morvillo Falcone
neskentzako institutuan. Hamasei urteko neska bat hil zuten, eta adin bereko bertze bat larri dago. Guztira, zazpi pertsona
zauritu dira. Atentatuaren egileen inguruan, Poliziak erran du
ez duela baztertzen hipotesirik,
baina Italiako hedabide gehienek adierazi dute mafia izan litekeela, bereziki Sacra Corona
Unita delako erakundea. Apulia
eskualdean jarduten du, Brindisi hiria dagoen eremuan.
Mafiari begira jartzeko atentatuaren helburuak, egun sinbolikoak eta azken asteetako
gertaerak nabarmendu dituzte
Italiako hedabideek. Erasotako
institutuak Giovanni Falcone
zenaren emaztearen izena du.
Mafiaren aurkako prozesuak
hasi zituen epailea izan zen Falcone, eta 1992ko maiatzaren
23an hil zuten, Palermon (Sizilia) lehergailu bidez egindako
atentatu batean, Francesca
Morvillo emaztearekin eta hiru
bizkartzainekin batera. Gainera, mafiaren aurkako karabana,
apirilaren 11n Erromatik abiatu
zena, atzo zen ailegatzekoa Brindisira —urriaren 11n bukatzekoa da, Sizilian—. Hedabideek
nabarmendutako bertze zantzu
bat, berriz, Mesagne hirian hilaren 9an egindako polizia operazioa izan da. Hamasei lagun atxilotu zituzten, Sacra Corona Unitarekin zerikusia zutelakoan.
Atentatua jaso duten ikasleak,
hain zuzen, Mesagnekoak dira.
Hiru gas bonbona
Dena den, Poliziak erran du ez
duela aukera bakar bat baztertzen, ezta egilea «bere onean ez
dagoen norbait» denik ere. Italiako hedabideek ikerketako iturriak aipatuta esan dutenez, lehergailua hiru gas bonbonarekin egina zegoen, institutuko
pareta batean jarrita. Uste dute
urrutitik aktibatu zutela, ikasleak autobusetik jaisten ari zirela.
Ikaslea anbulantzian hil zen.
DAMASKO › Gutxienez bederatzi lagun hil zituzten atzo Siriako
Deir ez-Zor hirian,bonba autoz
eginiko atentatu batean.Sana
agentzia ofizialaren arabera,
eraso suizida bat izan zen.Eraikin militar batetik hurbil izan zen
leherketa,baina hildakoak zortzi zibil eta zaindari pribatu bat
dira.NBEko behatzaileak han
izan ziren erasoaren ondoren.
Polizia postu bati eraso
diote Afganistanen
KABUL › Afganistanen, Poliziaren kontrol postu bati eraso
diote tiroka eta lehergailuekin,
eta gutxienez hamahiru lagun
hil dituzte. Ekialdean izan da
atentatua, Khost probintzian.
Gobernuak dio hamar zibil eta
hiru polizia hil direla. Talibanek
beren gain hartu dute ekintza,
baina hamabi polizia eta zibil
bat hil dituztela diote.
Marokon, gose greban ari
zen preso bat hil da
RABAT › Gose greban 70 egun
eman ondotik, Ahmed Benmilud presoa iragan ortzegunean
hil zen Rabateko ospitale batean, Atxilotu Islamisten Defentsarako Koordinadorak atzo
jakinarazi zuenez. Iraganean ere
hainbat gose greba egindakoa
zen Benmilud, espetxeko «baldintza eta tratu txarrak» salatzeko.
Larrialdi legea ezarri dute
Quebecen, protestengatik
MONTREAL › Azken bi asteetan
ikasleek hezkuntza arloko
murrizketen aurka egin dituzten
protestak direla eta, Quebeceko Gobernuak larrialdi legea
ezarri du, parlamentuko
gehiengoaren babesarekin.
Protestei «muga zorrotzak»
ezarriko dizkie Poliziak, eta
eskumena du «isun gogorrak»
jartzeko. Parti Quebecois alderdi independentistak erran du
neurria «gehiegizkoa» dela.
“Irakasleentzat Bolognako prozesuaren titulazioetara
egokitzeko eskaintza da gurea”
Maite Garcia.
HUHEZIko Graduko
Egokitze kurtsoen
koordinatzailea.
www.mondragon.edu/huhezi
Beraz, eskaintza honen helburu nagusia Irakasle
diplomatuak gradu ikasketara egokitzea da. Nolako
kurtsoak antolatu dituzue horretarako?
Hiru aukera eskaintzen dira, norberak dituen helburuen arabera:
Norberaren diplomatura Gradu bihurtzea; LHko diplomatura
Gradu bihurtzea baina beste Ibilbide edo espezialitate batean eta,
hirugarrena, Edozein diplomatura (HH edo LH) Gradu ezberdin
batera egokitzea. Aukeratzen den kurtso edo eskaintza bakoitzak
bere baldintza propioak ditu kreditu kopuruan zein iraupenean.
Blended modalitatean ikasketa presentziala onlineko
ikasketarekin uztartzen duzue. Zein abantaila eskaintzen
dio horrek ikasleari?
Modalitate honen abantaila nagusia da ikasketak norberaren
bizimoduarekin uztartzeko erraztasuna ematen duela (tartean
laneko edo familiako kontuak direla). Gure kasuan presentzialitatea,
dinamika orokor gisa, bi astetik behin aurreikusten da, arratsaldez,
18:00-21:00 bitartean. Horri gehitu beharko zaizkio materien
ebaluazio-saio puntualak. Eta, jakina, praktikak.
2012ko maitzaren 20a, igandea
berria 19
‹ Publizitatea
Kirola›
Didier Drogba Chelseako aurrelaria, 88. minutuan sartu zuen gola ospatzen; ondoren berak sartu zuen finaleko golik garrantzitsuena, azken penaltian. THOMAS EISENHUTH / EFE
Ez hasi futbolari logika bila
Bayern Munichek soilik egin du erasoko
proposamena, baina penaltietan erabaki da
Txapeldunen Ligako finala, Chelsearen alde
Mullerren golaren ondoren, Drogbak
sartu ditu ingelesen bi gol erabakigarriak
Unai Zubeldia Donostia
Ez hasi batek merezi zuela eta besteak ezetz esaten. Ahaztu Bayern
Munichena izan zela baloi jabetza. Ahaztu alemaniarrek 27 jaurtiketa egin zituztela eta Chelseak
zazpi besterik ez. Hamazazpi korner Bayernen alde eta bakarra
Chelsearen alde. Ahaztu hori ere.
Bayern Munichek 1, Chelseak 1.
Horrela amaitu zen Txapeldunen
Ligako finala. Lehen 90 minutuetan. Nola, eta Chelseak ateratako
korner bakarrean Drogbak, buruz, baloia sareetara bidalita. Ez
hasi futbolari logika bila. Merezimenduek ez dute golik sartzen.
Penaltietaraino iritsita, merezi
izan ez zuenak eskuratu zuen titulua, Drogbaren golari esker. Lehenengoa. Bosgarrena lortzeko desioarekin geratu zen Bayern, erasoko futbolaren proposamena
egin zuen taldea. Baina hain erakargarria ez bada ere, defendatzea ere bada futbola, eta proposamen horrekin eskuratu zuten ingelesek titulurik preziatuena.
1
1
B.MUNICH
CHELSEA
1 Neuer
111
21 Lahm
11
17 Boateng
111
44 Tymoshchuk
11
26 Contento
11
31 Schweinsteiger 111
39 Kroos
111
10 Rooben
1111
25 Muller
1111
5 DVan Buyten (87.m.) 1
7 Ribery
111
11 DOlic (97.min.)
11
33 M.Gomez
111
E. J.Heynckes
111
1 Cech
1111
17 Bosingwa
111
4 David Luiz
11
24 Cahill
111
3 Cole
111
12 Obi Mikel
11
8 Lampard
111
21 Kalou
11
9 DTorres (84.min.) 11
10 Mata
11
34 Bertrand
111
15 DMalouda (73.min.) 1
11 Drogba
1111
E.R.Di Matteo
11
Golak: 1-0: Mullerrek (83. min.). 1-1:
Drogbak (88. min.). Epailea: Pedro Proença (Portugal). Txartel horia Bayern
Municheko Schweinsteigerri, eta Chelseako Cole, David Luiz, Drogba eta Torresi. Bestelakoak: 70.000 ikusle Municheko Allianz Arena futbol zelaian.
Lotsarik gabe egiten du Chelseak atzera. Finalerdietan lan horretan igaro zituzten Bartzelonaren aurkako kanporaketako 180
minutuak. Eta horixe egin zuten
atzo ere. Arrisku bakar bat ere
hartu gabe. Oparia onartuta, Bayern Munichek ere eroso ekin
zion partidari, baloia ukitu eta
ukitu, hegaletatik arrisku dezente sortuz. Zuzen jokatu zaleak dira Ribery eta Rooben, eta biek sortu zuten arrisku handia.
Kroosek 5. minutuan egin zuen
lehen jaurtiketa arriskutsua, baina 9.ean iritsi zen alemaniarren
lehen jokaldi landua. Kontraeraso ona eginda, Roobenek oso jaurtiketa txarra egin zuen arean sartu berritan. 21. minutuan are
arrisku handiagoa sortu zuen,
Chelseako hiru jokalari atzean
utzi eta ahoko zuloan jaurtiketa
ona eginda. Gerora ederki erakutsi zuen moduan, munduko atezainik onenetakoa dauka, ordea,
Chelseak atepean. Roobenen falta jaurtiketa iritsi zen gero; Mullerren jaurtiketa zail eta arriskutsua ere bai...
Baina baloi gutxirekin arrisku
handia sortzen du Chelseak, eta
minutu bakarrean beldurtu zuen
Bayern Munich. Matak gutxigatik kanpora bidali zuen falta jaurtiketa bat, area ertzetik, 34. minutuan; Drogba motelegi ibili zen
kontraeraso on batean, hurrengo
minutuan; eta ingelesen jokaldirik onenean, aurrealdeko lau jokalariek parte hartu zuten jokaldian, 0-1ekoa lortzeko zorian egon
zen Kalou. Ireki egin zen partida
Chelsearen hiru aukera horiekin.
Hori bai, alemaniarrena izan zen
lehen zatiko aukerarik onena.
Kontraeraso landuan, pase ona jaso zuen Gomezek, mugimendu
ona egin zuen gorputzarekin
Cahill Chelseako atzelaria parean
zuela, baina lurrera erortzen ari
zela, oso gora joan zitzaion ezkerrez egindako jaurtiketa.
Partida amaiera ero-eroa
Merezimenduez asko hitz egiten
da futbolean, eta argiak ziren oso
lehen zatiaren amaierako datuak. Bayern Munich baloiaren
jabe (%60); 13 jaurtiketa alemaniarrek —horietatik bi atera—,
eta bi besterik ez ingelesek —bat
atera—; zortzi korner Bayernen
alde, eta bakar bat ere ez Chelsearen alde; 25 erasoko jokaldi etxekoek, 13 bisitariek... Baina golekin jasotzen dira kopak, eta husnakoarekin joan ziren bi taldeak
atsedenaldira.
Riberyk ezker hegaletik egindako jokaldi onarekin hasi zen bigarren zatia. Hiru minutu geroago Roobenek egin zuen jokaldia
eskuinetik. Riberyk sareetara bidali zuen baloia 54.ean, Mullerrek
hasitako kontraerasoan. Baina jokoz kanpo zegoen frantziarra. Bayern Munichek segitzen zuen erasoan, jokoa lantzen, arriskua sortzen. Baina Chelseak baimenduta
ari ziren alemaniarrak jokaldi
arriskutsu guztiak sortzen. Gola
falta zitzaien, ordea.
Roobenek eta Mullerrek eskura izan zuten 1-0ekoa lau jokaldi
onetan —Mullerren biak argienak, 78. minutuan eta 82.ean—,
baina armiarma sare handia zeukan josita Chelseak atzean. Horren erakusgarri, Drogba aurrelaria bihurtu zen lehen atzelari. Hori bai, nekez aurki daiteke Chelsearena bezain kontraeraso zitalik.
75. minutuan Drogbak berak bakarrik hautsi zuen Bayernen atzealdea. Erasorik gabe ere arrisku
handia daukate ingelesek.
Futbolaren mesedetan, 83. minutuan jaso zuen saria erasoko jokoaren alde egin zuen talde bakarrak. Minutu bakar bat lehenago
aukera ona eduki zuen Mullerrek
berak, eta bigarren zutoinean dotore agertuta, baloia sareetara bidali zuen, buruz. Futbola magikoa da, ordea, eta ezer proposatu
ez zuen taldeak 88. minutuan sartu zuen 1-1ekoa, korner batean;
Drogbak bidali zuen baloia sareetara, burukada on batekin. Erreakziorako denborarik gabe, luzapenean erabaki zen azkenean
Txapeldunen Ligako finala.
Eta luzapenari ere ez hasi logika bila. Roobenek nekez huts egiten du penalti bat, baina horixe
egin zuen 94. minutuan. Van Buytenek ere baloiari bultza egitea
nahikoa zuen 108. minutuan. Penaltiek eman zuten azken epaia,
eta Drogbak sartu zuen finaleko
golik garrantzitsuena.
22››
Andrei Amadorrek irabazi du Italiako Giroko
14. etapa, eta Ryder Hesjedal jarri da lider
24››
Idoatek 22-18 irabazi dio Olaizola I.ari,
eta buruz buruko finalerdietarako sailkatu da
Txapela buruan itzuli dira etxera
Europako Challengea Toulonen aurka
irabazi izana Londresen ospatu ondoren,
Miarritzera iritsi dira jokalariak eta zaleak
Jokalarien artean poza da nagusi, Heineken
Kopa jokatzeko aukera lortu dutelako
Eneritz Zabaleta Londres
q Berriemaile berezia
Epaileak azken txistu kolpea jotzean, eromena nagusitu zen Londresko Twickenhameko Stoop estadioan, herenegun. Euskal Herritik hurbildutako 600 zaleak
zelaira sartu ziren berehala, ospakizunak jokalariekin batera egiteko. Segundo batzuen tartean
The Stoopeko berdegunea Miarritzeko zalez bete zen, eta kolore
zuri-gorriz jantzi zen.
Nahikoa, protokolo guztia hankaz gora ezartzeko. Challengeko
finalaren antolatzaileek kopa podium berezi batean emateko asmoa zeukaten. Estadioko esataria behin eta berriz saiatu zen
Miarritzeko zaleakberdegunetik
ateratzen. Frantsesez, ingelesez,
edukazioz eta haserre. Alferrik
zen. Azkenean, Miarritzeko jokalariek zalez inguraturik jaso zuten kopa. Saria aurrez pentsatu
bezala jaso ez bazuten ere, irudi
polita ikusi ahal izan zen.
Gau eder baten hasiera izan
zen hori. Kazetariengana etortzen lehena Patrice Lagisquet
izan zen. Oso hunkituta zegoen
Miarritzeko errugbi arduraduna:
«Sekulakoa da une hau jokalariekin partekatzea. Eurek anitz
ematen dute eguneroko lanean,
eta izugarria da sari hau jasotzea». Usaian pausatuagoa da Lagisquet, baina atzo emozioak gaina hartu zion. Hori zuen Miarritzeko buru izandako azken
partida. Datorren ekainetik aitzina, Frantziako selekzioko gibelekoen kargu eginen da Lagisquet.
Serge Blanco presidentea ere
bai, gustura zegoen irabazitako tituluarekin: «Inoiz ez dugu etsi.
Gauzak zail ezarri arren, beti ja-
rraitu dugu. Ez da erraza izan, lan
egin behar izan dugu, eta Toulonek gauzak zail ezarri dizkigu.
Oso pozik nago titulua irabazita».
Miarritzerekin eta errugbilari
profesional gisa azken partida
zuen Sylvain Marconnet ere oso
hunkituta zegoen: «Hau itzela da.
Inoiz ez nuen pentsatuko errugbiari Europako titulu batekin
erraten ahalko nionik agur. Sasoia zaila izan da, une batez erabat jokoz kanpo geunden. Une
zailak pasatu ditugu, eta anitzetan giro txar batean lan egin behar izan dugu, presioarekin. Baina bukaeran txapela jantzi dugu.
Errugbiaren magia da hori».
Ospakizunak Agileran
Miarriztarren Londresko gaua
oren txikiak arte luzatu zen, Ingalaterrako hiriburuko diskoteka
ezagun batean. Jokalariek denboraldiko azken partida zuten, eta
ongi merezitako ospakizunak
izan zituzten.
Londresko ospakizunak luze jo
arren, atsedenerako tartea ez zen
oraino iritsi miarriztarrentzat.
Oren batzuetako lo kuluxka egiteko denbora, eta guztiak hegazkinera igo ziren, titulua Euskal
Herrian ospatzeko asmoz.
Miarritzeko zaleek arratsaldeko lauretan zuten ordua, Agilera
estadioan, jokalariekin batera tituluaren ospakizunak egiteko.
Jokalariek Challengearen kopa
eskuz esku pasa zuten, eta zaleei
aurkeztu zieten. Jende kopuru polita bildu zen, Londresera joandako miarriztar anitz Ingalaterrako
hiriburuan gelditu arren. Euskal
zaleak Irlandako zaleekin nahastu ziren, Ulster eta Leinsterren arteko Heineken Kopako finala bertatik bertara gozatzeko.
Miarritzeko jokalariak Heineken Kopako titulua ospatzen, herenegun, partidaren ondoren. MIARRITZE
Leinster Ulsterri gailendu zaio,eta
bigarrenez irabazi du Heineken Kopa
Dublingo probintzia
Belfastekoari erraz
nagusitu zaio (42-14)
bere gibeleko joko
milimetratuari esker
E.Zabaleta Londres
q Berriemaile berezia
Atzoko Heineken Kopako finalak
ez zuen kolorerik izan. Edo hobeki erranik, kolore bakarra izan
zuen. Dublingo probintziaren urdina, hain zuzen ere. Irlandarrek
errugbi erakustaldia eman zuten,
eta, pronostikoak betez, marka
ederra ezarri zuten txapelketako
historian. Egiari zor, ikaragarrizko partida jokatu zuten, gutxitan
ikusten ahal dena.
Heineken Kopa bi aldiz jarraian irabazi zuten, 2001 eta
2002an Ingalaterrako Leicesterrek ezarritako marka berdinduz.
Haien hirugarren Heineken Kopa
izan zen, eta aitzinetik Okzitaniako Tolosa bakarrik daukate, lau
titulurekin.
Ulsterreko probintziari 28 punturen aldea atera zion Leinsterrek, Heineken Kopako final batean izandako alderik handiena.
Brian O´Driscoll, Sean O´Brian
eta Rob Kearneyren taldea errugbiaren historian sartu zen, atzoko
garaipenari esker.
Leinsterrek, beste behin, bere
hirugarren lerroaren sekulako dinamismo, eta gibeleko lerroaren
joko milimetratua erakutsi zituen. Eraginkortasun handiz aritu zen, arrisku jokaldi oro puntu
bilakatuz. Alta, Ulsterrek egin
zuen jokoa lehen zati osoan eta
partidaren une gehienetan. Baina, Belfasteko probintziari era-
ginkortasuna falta izan zitzaion
bere agintea gauzatzeko. Ez zen
fin aritu.
O’Brian eta Kearneyren lana
Horren ordez, Leinsterrek bere
aukerak baliatu zituen. Sean O’Brianek Leinsterren kontra eraso
bikain bat bururatu zuen, entsegua sartuz. Oren erdia zelarik,
Kearneyk sekulako jokaldia egin
zuen, Healyri pase akrobatikoa
emanez: 14-3.
Ulster entseatu zen bigarren
zatian erantzuten, baina, horren
ordez, zigorrezko entsegu bat jaso
zuen. Belfastekoen lana Tuohyren entseguak saritu zuen, merezita. Sextonek, ordea, garaipena
segurtatu zuen zangoz: 30-14. Azken minutuetan, Leinsterrek bi
entsegu sartu zituen, markagailua apur bat baino gehiago desitxuratuz: 42-14.
Kirola ›
Txirrindularitza D Italiako Giroa
Beldurra
jarri da lider
Eusten
saiatuko naiz
Andrei Amador portugaldarrak irabazi du
Alpeetako lehen etapa gogorra, eta Ryder
Hesjedal jarri da lider, eraso indartsua jota
Guadalupetik
Juanma Garate
Rabobankeko txirrindularia
Mikel Nievek erasoa jo du hiru kilometro falta
zirela, baina lehertuta geratu da azkenean
Unai Zubeldia Donostia
Taldeburu bakar batek ere ez du
seguru esango bera dela aurtengo
Italiako Giroko txirrindularirik
indartsuena. Eta esaten badu,
egia osoa aitortzen ari ez den seinale. Cherasco eta Cervinia arteko Giroko 14. etapa da horren erakusgarri. Helmugara iristeko hiru kilometro falta zirela eraso indartsua jo zuen Ryder Hesjedalek
(Garmin), eta kanadarra bera jarri da lider, Joaquim Rodriguezekiko (Katuxa) bederatzi segundoren aldearekin. Zale gehienen buruetan, ordea, faboritoen zerrendan bosgarren-seigarren postuan
egongo da oraindik Garminekoa.
Atzo arteko liderrak ere, Rodriguezek, jo zuen erasoa azken igoeran, baina bide erdian geratu zen
haren ahalegina. Itzuli handietan
beti lehertzen da mendate luzeren batean, eta lehen sintomak ez
ote dira atzokoak?
Liquigas ari da Giroko ardura
hartzen, baina erasorik jo gabe jarraitzen du Ivan Basso taldeburuak. Atzo ere itzalean geratu
zen. Benetan ondo al dago? Liderraren erasoari erantzunez, Michele Scarponi (Lampre) ibili zen
indartsuen Cervinian gora; baina
sailkapeneko galera berreskuratzeko gai izango ote da aurrerantzean? Roman Kreuziger da Astanako taldeburua edo Paolo Tiralongorengan daukate konfiantza
handiagoa? Skykoek, bi izanda,
ez ote zuten estrategia erasokorragoaren alde egin behar Sergio
Luis Henao eta Rigoberto Uranekin? Giroa argitzen hasi behar
zuen etapak are gehiago nahasi
zuen sailkapena, eta beldurra jarri da lider. Ikuslea atera da berriz
ere irabazle, orekak ikusgarritasuna emango diolako Giroari.
Taldeburu guztien gainetik, ordea, Andrey Amadorrek (Movistar) merezi du aparteko azalpena.
Saiatu zen Giroa hastearekin batera; saiatu zen orain hiru egun;
eta saiatu zen atzo ere. Taldeburu
argirik gabe ekin zion Movistarrek Giroari, eta bi etapa garaipen
lapurtu dizkiote dagoeneko; sailkapen nagusian goi-goian jarrai-
tzen du, gainera, Beñat Intxaustik. Faboritoen ondoan iritsi zen
helmugara.
Mendiko lehen etapa gogorra
zela jakitun, kosta egin zen ihesaldia sortzea. 51 kilometro egin zituzten lehen ordubetean —ordurako etxera joanda zeuden esprinterretako hiru: Matthew Goss
(Greenedge), Mark Renshaw (Rabobank) eta Juan Jose Haedo (Saxo Bank)—. Zortzi lagun joan ziren azkenean ihesean, Amador
bera, Jan Barta (NetApp) eta Alessandro De Marchi (Androni) tartean. Col de Joux Giroko lehen
mendate gogorrean sakabanatu
zen zortzikoa, tropela hamahiru
minutu atzerago zela. Barta joan
zen aurrera, dena emanda, eta
txekiarra igaro zen lehen postuan
pankartapetik. Behartu samar
zihoan, ordea. Goraka egin ezin
izan zuena egin zuen Amadorrek
aldapa behera, txekiarra harrapatu eta bakar lanean joan zelako
aurrera, garaipena buruan zuela.
Hesjedalen eraso sendoa
Atzean egurrean hasita zeuden
ordurako Jose Rujano (Androni)
eta Damiano Cunego (Lampre).
Urrutitik jo zuten erasoa biek, baina errepidearen gogortasunak
eta Liquigasen erritmoak jarri zituen biak bere lekuan. Amadorrek aurrean ekin zion Cerviniako igoerari, baina De Marchi gerturatu zitzaion lehenengo, eta
Barta gero. Tropelarekiko aldea
kontrolatuz joan ziren hirurak, lehertuta, eta, hotz jokatuta, ondo
menderatu zituen biak amaieran.
Aurretik tropelean erasoka hasita zeuden Amets Txurruka
(Euskaltel-Euskadi) eta Marzio
Brushegin (Movistar). Hori bai,
azken lau kilometroetan sartuta
iritsi ziren erasorik sendoenak.
Rujanok jo zuen bigarrenez, Gianluca Brambillak (Colnago) atzetik, eta hari segika joan zen Mikel
Nieve (Euskaltel-Euskadi), ausart... Hesjedal iritsi zen arte. Indartsu dago kanadarra, eta kontuz harekin, liderra ere ez zelako
gai izan harengana iristeko. Lecco
Piani dei Resinelli gogorrean
amaituko da gaurko etapa.
I
Andrey Amador, atzoko garailea, helmugara iristen. LUIGI BENATI / EFE
G Gaurko etapa
Busto Arsizio-Lecco Piani dei Resinelli 169 Km
15. etapa
Valico di Valcava 1.036 m
1 (11,6 km / %8,1)
Lecco Piani dei Resinelli 1.280 m
2 (7,7 km / %7,9)
Culmmie di San Pietro 1.254 m
2 (9,8 km / %5,2)
Forcella di
Bura 884 m
3 (10,9 km / %4,3)
G Sailkapenak
HAMALAUGARREN ETAPA
NAGUSIA
1.Andrey Amador (Movistar) 5.33.36
2.Jan Barta (NetApp)
d.b.
3.Alessandro de Marchi (Androni) 2ra
4.Ryder Hesjedal (Garmin)
20ra
5.Paolo Tiralongo (Astana)
46ra
6.Rigoberto Uran (Sky)
d.b.
7.Joaquim Rodriguez (Katuxa)
d.b.
8.Thomas de Gendt (Vacansoleil) d.b.
9.Michele Scarponi (Lampre)
d.b.
10.John Gadret (Ag2r)
d.b.
11.Frank Schleck (Radioshack)
d.b.
12.Domenico Pozzovivo (Colnago) d.b.
13.Ivan Basso (Liquigas)
d.b.
14.Sergio Luis Henao (Sky)
49ra
15.Beñat Intxausti (Movistar) 52ra
16.Roman Kreuziger (Astana)
d.b.
19.Mikel Nieve (Euskaltel)
55era
44.Juanjo Oroz (Euskaltel) 4.08ra
46.Amets Txurruka (Eusk.) 4.26ra
1.Ryder Hesjedal (Garmin) 59.55.28
2.Joaquim Rodriguez (Kat.)
9ra
3.Paolo Tiralongo (Astana)
41era
4.Sandy Casar (Francaise)
1.05era
5.Ivan Basso (Liquigas)
1.06ra
6.Roman Kreuziger (Astana)
1.07ra
7.Beñat Intxausti (Movistar)
d.b.
8.Rigoberto Uran (Sky)
1.19ra
9.Michele Scarponi (Lampre) 1.20ra
10.Domenico Pozzovivo (Coln.) 1.21era
11.Sergio Luis Henao (Sky)
1.39ra
12.Dario Cataldo (Quickstep)
1.42ra
13.Sergio Pardilla (Movistar) 2.06ra
14.Thomas de Gendt (Vacans.) 2.14ra
15.Frank Schleck (RadioShack) 2.20ra
27.Mikel Nieve (Euskaltel)
3.53ra
54.Juanjo Oroz (Euskaltel) 22.22ra
60.Juanma Garate (Rabob.) 34.35
66.Amets Txurruka (Eusk.) 44.59ra
a ezin dut hitz egin, eta hortik kontuak atera nola ibili
naizen etapan zehar! Oso
gaizki nago. Faringitisak jota nago, eta amorru handia ematen
dit, denbora askoan zain egon
naizen astea iritsi delako. Mendate luze hauek egokiagoak dira niretzat, baina igotzen hasterako
konturatzen naiz azken taldetxoaren erritmoari eusteko ere lanak
ditudala. Zorte txarra izan dut,
atzeko gurpila aldatu behar izan
dudalako lehen mendatea igotzen hasi baino bi kilometro lehenago. Lehen aldapan egin dut bat
tropelarekin. 80 bat txirrindulari
utzi ditut atzean, baina mugatuta
nengoen. Ezin nuen ia arnasik
hartu, eta berehala lehertu naiz.
Eztarriko min handia daukat,
eta horrela oso zaila da aurrean
ibiltzea. Sei hilabetean Giroa
prestatzen aritu naiz, ondo ibiliko nintzela hitz eman nion taldeari, baina beti ez da lortzen nahi
duzun hori. Oso sasoi onean joan
nintzen iaz ere Tourrera, eta laugarren etapan erori eta etxera
joan behar izan nuen. Eta orain
hau... Baina, tira, nahikoa esperientzia badaukat, eta honi ere
aurre egingo diogu. Lasterketan
jarraitzen saiatuko naiz. Biharko
[gaurko] etapan ahal dudana
egingo dut, eta ea atseden egunean sendatzen hasten naizen. Azken hiru egunetakoren batean
etapa irabazteko borrokan sartzeko aukera izango banu...
Giroaren gogortasuna uler dezazuen, 20:00ak dira, eta autobusean goaz oraindik, hotelera bidean. Masajea hartu, afaldu, eta
ohartzerako iritsiko da goiza. Ea
nola esnatzen naizen! Ez dut etsiko, oraindik gauza dezente egin
ditzakedala uste dudalako. Badirudi datorren asterako eguraldiak ere hobera egingo duela, eta
ea hala den. Faboritoei buruz, berriz, ezin dizuet gauza askorik
kontatu. Liquigasek erakutsi du
gainerako taldeak baino nabarmen hobea dela, eta gehiegizko
nagusitasuna ere badaukala esatera ausartuko nintzateke. Aise
dabil Basso babesean. Baina,
kontuz, oso indartsu dagoelako
Scarponi; haren hitzetan, «beroketa lanak egiten» ari da oraindik. Eta adi Hesjedalekin ere.
‹ Kirola
Saskibaloia D ACB ligako final-laurdenak
Illunbeko marea
urdinak ez du oporrik
hartu nahi oraindik
«1-0 galdu dugu, ez 22
puntugatik», esan du
Sito Alonsok; irabazi
edo etxera, Lagun Arok
ez du beste aukerarik
A.U. Donostia
Mavroeidis, Gescrapeko pibota, ostegunean, Heurtel eta Teletovic Caja Laboralekoekin lehian. DAVID AGUILAR / EFE
Presiopean iaioa da
Bizkaiak sarri erakutsi
du ondo moldatzen dela
larri denean; Fischer
jokatzeko moduan da,
Raul Lopezek zail du
A.Urbistondo
Tontakeria da zalantzan jartzea.
1-0ekoa baino nahiago luke Bizkaiak 0-1ekoa, eguerdian Miribillan 2-0ekoa lortu eta finalerdietan sartzeko aukera poltsikoratzeko. Ostegunean, ordea,
galtzaile bueltatu ziren Gasteiztik, eta geratzen diren bi norgehiagokak irabazi beste erremediorik ez zaio geratzen Katsikarisen taldeari. Astearteraino joan
gabe, pausoz pauso, lehen erronka banakoa lortzea da. Zaleen
epelean, eta presioak kalte ez,
onura ekartzen diola jakitun. Bizkaiak sarri erakutsi du sasoi honetan iaioa dela presioaren zama
kudeatzen. Askotan irabazi du,
irabazi behar zuenean, eta zergatik ez gaur ere?
Are gehiago, Gasteizen egin zuten partida onaren ondoren. Bilbokoak 26 minutuz egon ziren aurretik markagailuan, eta, atzetik
izan zirenean ere, asko jota sei edo
zazpi puntura eduki zuten Baskonia. Txarrean, erregaia 40. minutua baino lehen bukatu zela, partida bukatu baino bi minutu lehenago, hain zuzen ere, eta
Baskoniak ezin hobe baliatu zuen
azkeneko txakalaldi txiki hori.
Bistan da kanporaketa oso pare-
katua dagoela, eta hutsik txikienak ere ondorio larriak dakartzala. Horiek saihestea da gakoa, baina erraesatea da erraza, eta zaila
egitea. Parez pare hain jokalari
onek jokatzen dutenean normala
delako kale egitea.
Ondo aritu ziren Aaron Jackson, Vasileiadis eta Mumbru Gasteizen. Puntuak sartzen, erantzukizuna hartzen. Lan ilunean D’Or
Fischer, Hervelle eta Mavroeidis,
eta mugatu samar Banic, belauneko mina dela-eta. Une erabakigarrian ez ziren fin ibili Jackson
bera eta Blums, eta Baskonian, aldiz, Teletovic bai. Xehetasunek
desorekatu zuten balantza, eta litekeena da gaur ere antzekoa gertatzea. Nola eten bosniarraren indarra? Zaila. Banic lehertu arte
saiatu zen, baina bidean geratu
zen. Hervelle ere bai, bere ohiko
gogortasunarekin, baina une erabakigarrian aulkian zegoen belgikarra, faltengatik. Azken minutuetan kantxan egoten saiatu behar du hegalekoak, bai edo bai.
Raul Lopez larri ibiliko da
Zortzi hilabetera doa dagoeneko
denboraldia, eta nekea oso nabaria da jokalariengan. Bizkaiak zer
irabazi gutxi du egoera horretan,
Euroligan urrun iritsi delako. Nekea gainetik kendu ezinik ari da
azken hilabetean. Jokalarien lesioetan eragin zuzena dauka
neke horrek, Raul Lopezen kasuan zorte txarrak ere dezente lagundu duela badirudi ere. Ezker
orkatila bihurritu zuen ostegunean Vic-ekoak, eta zail du kantxa-
ratzea. Bai bete-betean, behintzat. Bizkaiako medikuek euren
eskuetan dagoen guztia egingo
dute jokatzeko aukera izan dezan, infiltrazioa barne, baina partida hasi arte ez da jakingo kantxaratuko den edo ez. D’Or Fischerrek ere belauna bihurritu
zuen. Estatubatuarrak partida
bukatu zuen, eta, gauzak ondo, jokatzeko moduan egongo da.
Baskoniak, berriz, badaki pauso handia eman duela. Kale egiteko eskubidea irabazi du, lehenengoa irabazita, eta lehen aukera
baliatu nahi du. Indarra aurrezteko, eta etorriko diren aurkariak
urduritzeko. Miribillan garaile
izatea talde gutxiren esku baitago egun. Lampe eta Nocioni, Nocioni eta Lampe, nabarmentzekoa da hiru egun atzera bi jokalariek egin zuten lan ona: Nemanja
Bjelica eta Thomas Heurtel. Bi
osagai gehiago, dagoeneko ondo
hornitua dagoen taldearentzat.
GESCRAP-CAJA LABORAL
pTxapelketa. ACB ligako finallaurdenetako bigarren partida.
1-0 da aurretik Baskonia.
pGescrap Bizkaia. Jackson,
Raul Lopez, Fisher, Blums, Vasileiadis, Mumbru, Banic, Hervelle, Mavroeidis, Samb eta D’Or
Fischer.
pCaja Laboral Baskonia. Prigioni, Heurtel, Ribas, Oleson,
San Emeterio, Nocioni, Nemanja Bjelica, Teletovic, Milko Bjelica, Calbarro eta Lampe.
pLekua. Miribilla pabiloia
(9.650 ikusle).
Aurpegi tristeak ziren nagusi herenegun arratsaldean Illunben.
Valentzian gutxik espero zuten
astindua jaso zuen taldeak, eta
taldearen inguruan zegoen baikortasuna ezkortasun handi bilakatu zen aitaren batean. Valentziak hankapean ibili zuelako Lagun Aro, eta hori gertatzen den
lehen aldia delako. Beste inork ez
dio eman 20 puntuko jipoirik Donostiako taldeari, eta hortik atsekabe keinu nabariak. Sito Alonso
azkar hasi zen egoerari buelta
ematen, eta atarikoan oso mezu
garbiak helarazi nahi izan zituen.
Lehena, ez duela ezer aldatuko:
«Zortzi hilabete daramatzagu jokatzeko modu bat egiten. Orain
alferrikakoa da aldaketak egiten
hastea». Jokalariengan fede itsua
daukala ere gogoratu zuen entrenatzaileak. «Gertatzen dena gertatzen dela ere, berdin pentsatuko dut. Jokalari talde honi diodan
errespetua hain da handia, ezerk
ez baitit iritzi hori aldaraziko.
Ezta igandean beste astindu bat
jasota ere».
Konfiantza mezu zuzena, zalantzarik gabe. Jokalariei esateko
modu bat aukera dagoen bitartean ezin dela etsi. Eraginkorra
izango ote den edo ez, eguerdian
ikusiko da. Lehen norgehiagokaren analisian ere, urak bere erroetara eramaten saiatu zen Alonso:
«Lehen zati txukuna egin genuen. Eurek asko asmatu zuten
hirukoetan, baina kasu batean
edo bitan izan ezik, gure defentsa
ona izan zen. Ondoren, kantxan
Raul Neto zegoela, gure minutu
onenak jokatu genituen, baina hirugarren laurdenean hondoratu
egin ginen. Guk hiruzpalau jokaldi erraz huts egin genituen, libratutako jaurtiketak, eta, beraiek
errebotea irabazi, eta trantsizio
joko azkarrean 12 puntu sartu zizkiguten hiru minutuan. Hor bukatu zen partida».
Luze joaten diren erreboteetan
eta trantsizio jokoan jarri zuen
arreta Alonsok: «Alor horietan
hobetu behar dugu, min handia
egiten ditugulako». De Colo eta
Caner-Medleyren jardunaz, hitz
gutxi: «Gure talde egitura ikusita,
bikote hori zaintzeko zailtasunak
ditugu. Ia bi metro ditu De Colok,
eta blokeo zuzenean oso ona da.
Bai jaurtiketak egiteko, bai barneraketak egiteko. Gure aurka
partida bikainak jokatzen ditu
beti, eta garbi dago zerbait egin
behar dugula. Caner-Medleyren
inguruan, Panko baino apur bat
indartsuagoa da, azkarra, eta sasoi bikainean dago».
Zaleen demari dagokionez, garaipena poltsikoan dauka Lagun
Arok. 9.000 lagun pasa espero dira
Illunben, gehienak urdinez jantzita, marea urdina irudikatzeko.
Ez dute oporrik hartu nahi, oraindik.
LAGUN ARO-VALENTZIA
pTxapelketa. ACB ligako finallaurdenetako bigarren partida.
pLagun Aro GBC. Salgado,
Neto, Lasa, Papamakarios, Baron, Vidal, Panko, Lorant, Korolev, Ogide, Doblas eta Betts.
pValentzia. Markovic, San Miguel, De Colo, Martinez, Abia,
Kuksiks, Dean, Newley, Claver,
Ogilvy eta Faverani.
pLekua. Donostia 2016 Arena
(11.000 ikusle).
pOrdua.12:30 (Orange Arena).
Kirola ›
Funtzionatzen
jarraitzen du
Olaizola I.a
Idoate
18
22
Iraupena. 53 minutu.
Pilotakadak. 210.
Sakez. Olaizola I.ak lau, eta Idoatek
sei.
Markagailua. 4-0, 4-9, 5-9, 5-14, 814, 8-16, 15-16, 15-18, 16-18, 16-20,
18-20 eta 18-22.
Bestelakoak. Jende ugari bildu zen
Iruñeko Labrit pilotalekuan. Partida
hasieran dirua Idoateren alde atera
zen, nahiko garbi. Aimar Olaizola
aritu zen botilero lanetan anaia
Asierrekin, eta Ignacio Martiarena
Idoaterekin.
Idoatek sendotasun
handiagoa erakutsi du,
eta merezita sartu da
banakako finalerdietan,
bigarren urtez jarraian
Jon Eskudero
Gazteei lekua utziz joatea da bizilegea. Baita pilotan ere. Eta halaxe izan zen atzo, Iruñeko Labrit
pilotalekuan. Asier Olaizola beteranoa, batetik, eta Mikel Idoate
gaztea, bestetik, aritu ziren nor
baino nor gehiago. Partida gogorra eta txukuna jokatu zuten, eta
azkenean Iruñekoa nagusitu zen,
22-18. Goizuetarrak ez zuen garaipena merke saldu, Idoatek lana
gogotik egin behar izan baitzuen
hogeita bira heltzeko. Hain gustuko duen sufrimendua eta sendotasuna baliatuta, ordea, aurkaria
baino gehiago izan zen azken
txanpan, eta merezita sailkatu da
buruz buruko finalerdietarako.
Hala, bigarren urtez jarraian sartu da lau onenen artean, eta garbi
dago banakakoaren etorkizuna
bermaturik dagoela.
Iazko ezustekoa izan zen Aspeko pilotaria. Eta ez ezusteko txikia. Pronostiko guztiak hautsita,
finalean sartzeko pauso bakar batera geratu zen. Aurten batek baino gehiagok egingo zuen zalantza
zer-nolako maila emango ote
zuen. Bada, kontuan hartuta lehenengo norgehiagoka ez dela jokatzeko erraza izaten eta aurkari
jotzaile bat zeukala aurrean, nota
onarekin gainditu zuen azterketa. Erakutsi zuen iazkoa ez zela
kasualitatea izan, kausalitatea
baizik. Dudarik gabe, Idoatek funtzionatzen jarraitzen du.
Partida hasiera ez zuen batere
samurra eduki. Olaizola I.ak hartu zuen aginte makila, eta, eskuin
kolpe freskoa baliatuta, 4-0 aurreratu zen. Idoatek nahia eta ezina
zeukan. Hori bai, nahikoa izan
zuen goizuetarraren opari bat
saskitik haren pilota atera eta
ohiko jokoa egiten hasteko. Ezkerrarekin pilota ongi gozatu zuen,
urrun jarri zuen, eta bederatziraino joan zen zuzenean. Ezin zaio
inolako meriturik kendu gaztearen lanari, baina Asegarcekoak
erraztasun ugari eman zuen. Ez
zirudien Aritz Lasaren aurka irabazi zuen pilotari bera.
Tantoak aurrera joan heinean,
Idoatek ongi jakin izan zuen abantailari eusten, eta ez zirudien
aparteko arazorik izango zuenik
garaipena lortzeko. Ordea, buruz
burukoa beti da arriskutsua, eta,
sakea ezin hobeto baliatuta, tanto
bakar batera ere hurbildu zen
Olaizola I.a (15-16). Urduritasuna
alde batera utzita, bikain jokatzeari ekin zion. Garai horretan hasi
zen lehia gogortzen. Jokoan zegoen saria handia zen, eta inork ez
zuen amore eman nahi. Bada, pilotari sendoa eta lehiakorra da
Idoate, eta hobeto heldu zen azken
txanpara fisikoki.
16-20 jarri zen aurretik, soilik finalerdietatik bi tantora. Momenturik erabakigarrienean, baina,
huts handia egin zuen, eta Olaizola I.a hemezortziraino hurbildu
zitzaion. Zortea eta kasta aterata,
azkenean, Iruñeko aurrelaria nagusitu zen (18-22). Partidak denetik izan zuen, baita polemika ere.
Epaileek tanto bat errepikarazi
zuten, dudakoa. Baina horrek
kexa gehiago sortu zuen Idoateren defentsako lanak. Ezker bole-
DLaburrak
Efren Vazquez bigarren
aterako da gaur Le Mansen
MOTOZIKLISMOA › Efren Vazquez (Laglisse Honda) ederki
aritu zen atzo Le Mansen, Frantziako Sari Nagusiko Moto 3ko
entrenamendu ofizialetan, eta
bigarren postutik abiatuko da
gaur (11:30). Maverick Viñales
(FTR Honda) izan zen azkarrena. Moto 2n Marc Marquezek
(Suter) eskuratu zuen polea,
eta MotoGPn, Dani Pedrosak
(Honda).
Athletic 4-1 gailendu da,eta
behin-behineko liderra da
SUPERLIGA › Athleticek 4-1 ira-
Idoate, pilota astintzeko prest, atzo, Iruñeko Labriten. JAGOBA MANTEROLA / A. PRESS
az behin eta berriz atxiki izanaz
kexatu ziren hainbat, eta arrazoi
guztiz.
Atxikiaren legearen berri inor
gutxik daki oraindik, eta zehaztu
beharra dago. Atzokoa, behintzat, ez zen onartzekoa izan. Finalerdietan bolea beste era batera
erabili beharko du. Hain zuzen
ere, Irujoren eta Xalaren arteko
partidako irabazlea izango du
aurkari hurrengo partidan.
Bengoetxea VI.a, aurrera
Oinatz Bengoetxea ere lau onenen artean izango da. Leitzarrak
22-7 irabazi zion herenegun Sebastien Gonzalezi, Hendaian.
Asegarcekoa jaun eta jabe izan
zen. 13-0 aurreratu zen, eta ondoren ongi kudeatu zuen abantaila.
Gonzalez, berriz, presaka aritu
zen, eta ez zuen bere ohiko maila
eman. Buruz burukorako itxaropen handia zuen, baina datorren
urtean beharko du. Bengoetxea
VI.ak Olaizola II.a edo Retegi Bi
izango du aurkari hurrena.
G Jaialdiak
bazi zion atzo Transportes
Alcaineri, Espainiako Lehen
Mailako azken-aurreko jardunaldian, eta lider jarri da behinbehinean. Gaur Bartzelonak irabazten badu, bigarren postuan
segiko dute zuri-gorriek. Bestalde, Lagunakek Collerenseri
egingo dio bisita gaur (10:30),
eta orduerdi geroago Realak
Llanos Olivenza hartuko du.
Grupo Iruñak 68-75 galdu
du Menorkaren kontra
SASKIBALOIA › Grupo Iruñak
OSTIRALEKO EMAITZAK
pHendaia. Apezetxea-Laskurain 22; Gorka-Zubieta 11. Gonzalez 7; Bengoetxea VI.a 22.
ATZOKO EMAITZAK
pIruñea. Berasaluze VIII.a-Albisu 22; Saralegi-Begino 20. Olaizola I.a 18; Idoate 22.
pGalarreta. Urrutia II.a 30; Saldias 28. Zeberio II.a-Barrenetxea IV.a 40; Urriza-Zubizarreta
39. Juaristi-Olazar 40; EndikaIon 38. Juanmartiñena-Urko 30;
Zulaika-Zubiri 25.
GAURKO PARTIDAK
pEibar (17:00, ETB1). Aritz
Lasa-Cecilio / Mendizabal III.aPeñagarikano. Titin III.a-Pascual / Irujo-Merino I.a. Olazabal-Galarza / Gorka-Arruti.
huts egin zuen herenegun, ACB
ligara igotzeko sailkatze fasean.
Nafarrek 68-75 galdu zuten
etxean Menorkaren aurka;
beraz, kantxa faktorea galdu
dute. Bost partidako onenak
egingo du aurrera, eta Menorkak hartu du aldea. Bigarren
neurketa gaur jokatuko dute,
berriz ere Iruñean, eta nafarrek
irabazi beharra dute (19:00).
Kopako finala jokatuko du
gaur Realak, Madrilen
BELAR HOCKEYA › Realak
Kopako finala jokatuko du gaur
Madrilen, Club de Camporen
aurka (13:00). Txuri-urdinek
atzo lortu zuten finalerako txartela, Bartzelona mendean
hartu ondoren. Partida bana
amaitu zen, eta penaltietan
nagusitu ziren gipuzkoarrak.
Aurkari gogorra izango dute
gaur, Club de Campo tituluaren
jabe egin baita azken urteetan.
San Antoniok porrotarekin
esan dio agur sasoiari
ESKUBALOIA › Amaya San
Antoniok galdu egin zuen atzo
sasoiko azken partida, Atletico
Madrilen aurka (28-37). Nafarrek ez zuten deus jokoan, baina
garaipenarekin agurtu nahi izan
zuten. Ordea, madrildarrak
gehiago izan ziren. Gaur Anaitasuna agurtuko da zaleen aurrean, Academia Octavioren aurkako partidan (12:30).
D
‹Agenda
Ekitaldiak
Zure ekitaldia BERRIAn agertzea nahi baduzu: www.berria.info/zerbitzuak/agenda/bidali/
Musika
pAltsasu. Zizur eta Altsasuko
klarinete entzunaldia. Bihar,
19:15ean, Iortia Kultur Gunean.
pBarañain. Teresa Zabalza
Quintet, Pueblo Viejo, Euskal
Kantak, Canciones de siempre,
Barañaingo abesbatza eta Verso a Verso. Gaur, 19:30ean, Auditoriumean.
pBilbo. Igudeman & Joo. Gaur,
20:00etan, BBk aretoan.
pBilbo. Ismael Serrano. Bihar,
20:00etan, Arriaga antzokian.
pDonostia. Judas Priest, Blind
Guardian eta U.D.O. Gaur, Anoetako belodromoan.
pDonostia. Etxekoekin kantari,
Itziar Zamora. Bihar, 20:00etan,
Larrotxene kultur etxean.
pElgoibar. Xabier Erkizia. Gaur,
19:00etan, kultur etxean.
pGernika-Lumo. Euskal Kantu
Txapelketa(kanporaketa).
Gaur, 12:00etan, Lizeo Antzokian.
pHondarribia. Herri Kanta
XXIII. Jaialdia. Gaur, 12:00etan,
Gipuzkoa Plazan.
pIruñea. Leihotikan. Gaur,
12:00etan, Takonera parkean.
pLeioa. Poesiaren bidea emankizunaren barruan, Mikel Urdangarin. Bihar, 12:00etan, Unibertsitatean.
pLeitza. Organo kontzertua:
Iosu Larunbe eta Raul Del Tororekin. Gaur, 12:00etan, elizan.
pMarkina-Xemein. MarkinaXemeingo Musika Bandaren
kontzertu didaktikoa. Gaur,
18:00etan, Uhagonen.
pOrtuella. Erdizka Lauetan.
Gaur, 17:00etan, Otxartaga plazan.
pTolosa. Euskadiko Ikasleen
Orkestra. Gaur, 12:00etan, Leidorren.
pUgao. Luhartz. Gaur,
17:00etan, Ugao.
pZarautz. Francisco Escudero
Musika Kontserbatorio Profesionaleko ikasleak. Gaur,
19:00etan, Santa Maria parrokian.
Antzerkia
pAiara. Txolo hegalari tontolo.
Gaur, 17:00etan, Maroñon.
pBilbo. Mistic antzerki taldearen Waking Up ikuskizuna. Gaur,
20:30ean, Campos antzokian.
pDonostia. Papo Pupa, haurrentzako antzerkia, Hipo eta
Tomaxekin. Gaur, 17:30ean, Antzoki Zaharrean.
pDonostia. Poltsiko Antzerkia:
Mi cuento chino. Gaur,
20:00etan, Bukowski tabernan.
pDonostia. 24. Gazteen Antzerki Topaketa: Volpone. Bihar,
20:00etan, Antzoki Zaharrean.
pIrun. Patata tropikala: Pirata
garrapataren abenturak, haurrentzako antzerkia. Gaur,
18:00etan, Lakaxita gaztetxean.
pLeitza. Hil arte bizi. Gaur,
19:00etan, plazan.
pOiartzun. Gari, Montxo eta Joselontxo pailazoek Konfetti
ikuskizuna aurkeztuko dute.
Gaur, 18:00etan, Arraguako
frontoian.
pZeberio. Bapatean: Rodomundo. Bihar, 18:30ean, Eskolan.
pZumaia. Ahatetxo Itsusia.
Gaur, 12:00etan, Aita Marin.
Dantza
pUgao. Bizkaiko Dantzari Eguna 2012. Gaur, 19:00etan.
pIrun. Eraiki Dantza Taldea.
Gaur, 19:00etan, Amaia kultur
zentroan.
pLegazpi. Euskadiko haurren
Neskatxena Txapelketa. Gaur,
11:00etan, Euskal Herria plazan.
Hitzaldiak
pBilbo. El judaísmo: una religión de la ley. Bihar, 19:30ean,
Bidebarrietako Liburutegian.
pDonostia. Boterea, gizartea
eta gizabanakoa. Bihar,
19:00etan, Urrats Euskaltegian.
pErmua. Finantzak Iparraldean
eta Hegoaldean. Hizlaria, Arcadi Oliveres. Asteartean,
19:30etan, Ermua antzokian.
pIruñea. Repsol: quien roba a
quien,Tom Kucharzekin. Bihar,
19:30ean, Zabaldin.
pTolosa. Frankismo eta trantsizio garaiko borroka politiko
eta sozialak. Hizlaria: Ion Mintegiaga. Bihar, 19:30ean, Engels
Ateneoan.
Ikus-entzun
pDonostia. Bideo-Foruma: Cosas que diría con sólo mirarla.
Bihar, 18:30ean, Tomasene kultur etxean.
pDonostia. Juno. Bihar,
19:15ean, Ernest Lluch kultur
etxean.
Iaz bezala, aurten ere artisau azoka egingo dute herriko plazan hilaren 27an. BERRIA
Astebete kulturaz gozatzeko
Leitzako Kultur Aroa
martxan da; astebetez
hitzaldiak, ikuskizunak,
kontzertuak eta artisau
azoka izanen dira
Erredakzioa
Astebetez Leitzako (Nafarroa)
kale eta txokoak kulturaz beteko
ditu 35. Kultur Aroak. Urtero legez, Altzadi Leitzako kultur taldeak eta herriko eragileek, ekitaldiz
jositako egitaraua antolatu dute
datorren igandea bitartean. Gaur
bertan bi ekitaldi dituzte herrita-
rrek. Eguerdiko hamabietan organo kontzertua emango dute,
elizan, Iosu Larunbe eta Raul del
Tororen ikasleek. Ondoren,
19:00etan, Hil arte bizi antzezlana
izango da ikusgai herriko plazan.
Bihar, giroa berotzen saiatuko
dira Sonia Mendez eta Irantzu Eskudero Gustatzen zait... ausartuko naiz: erotika aurkituz tailerrarekin. Datozen egunetarako Marta Maitea Jose Mari Sestorainen
liburuaren aurkezpena, Sorginen
ehiza, 1512ko konkista euskaldunon historian eta Nora goaz?
Biharko gizarteaz, etorkizuneko
bizimoduaz hitzaldiak, dantza eta
antzerki emanaldiak, La Jodede-
ra taldearen kontzertua, mendi
irteerak eta gehiago antolatu dituzte. Hilak 27 igandean, artisau
azoka egingo dute herriko plazan,
11.00etatik aurrera. Ohi bezala,
herri askotako artisauak bertaratuko dira euren lanak erakutsi
eta saltzera. Eta Kultur Aroari
agurra emateko IV. Sagardo Eguna antolatu dute ekainaren 9an.
Gipuzkoako eta Nafarroako
ekoizle ugari hurbildu dira aurtengo sagardoa ezagutarazteko
asmoz.
‘KULTUR AROA’
pNoiz. Ekainaren 9ra bitartean.
pNon. Leitzan, Nafarroan.
Hipo eta Tomaxen azkena
Mikel Sarriegi eta
Joserra Fachado
pailazoek ‘Papo Pupa’
ikuskizuna aurkeztuko
dute gaur, Donostian
Bestelakoak
pOlatzagutia. Olaztiko Lore eta
Landareen V. azoka. Gaur,
10:30ean, San Migel plazan.
pBastida. Bastidako 6. liburu
azoka. Gaur, plazan.
pDonostia. Irrien Lagunekin
kantuan eta dantzan. Gaur,
17:30ean, Bidebietako frontoian.
pDonostia. Azukre xehea, gatz
larria, Mikel Hernandez Abaituarekin solasaldia. Bihar,
17:00etan, Lugaritz kultur etxean.
pLezo. Urtzi Urkizuren errezitaldia, Kezka bat gutxiago liburua
aurkezteko. Lorea Intxaurrandietaren laguntzarekin. Gaur,
18:00etan, Euskara eta kultura
aretoan.
pUsurbil. Sagardo Eguna. Gaur,
Kaxkoan.
Erredakzioa
Mikel Sarriegi eta Joserra Fachado aktoreak beste pailazo ikuskizun batekin itzuli dira: Papo
Pupa. Hipotolomeok istripu bat
izango du bizikletaz doala. Tomaxek semaforoaren funtzionamenduaz ohartaraziko du Hipo, eta,
gero, medikuarenera eramango
du senda dezaten; baina Patxi Xiringa sendagilea ez da agertuko.
Horrela Tomaxek egin beharko
ditu mediku lanak, Hipo sendatzen saiatzeko. Hori da Sarriegik
eta Fachadok gaur estreinatuko
duten ikuskizunaren mamia; Donostiako Antzoki Zaharrean aurkeztuko dute, 17:30ean. Umorea,
jolasa, magia eta kantarekin osatutako emanaldia izango da.
Aktore, antzerki irakasle,
Joserra FachadoTomax eta Mikel Sarriegi Hipo pailazoen lan berria.
klown eta beste hainbat saltsatan
aritu ondoren, esperientzia berri
bati heldu zioten Mikel Sarriegik
eta Joserra Fachadok, eta hala
sortu zuten Hipo eta Tomax pailazo bikotea. Umore, joko, magia,
kanta eta jolas bitartez sortutako
ikuskizun dibertigarria da Papo
Pupa. Hainbat gertaera xelebre,
bitxikeria barregarri eta pasadizo
umoretsu etorriko dira bata bestearen atzetik ordubete irauten
duen emanaldian. Lau urtetik go-
rako haurrentzat dago pentsatuta ikuskizuna. Aurretik Herri kirolak, Sukaldean, Beldurraren
etxean eta Dinbi Danba izeneko
ikuskizunak plazaratu ditu bikoteak, umorez betetako pasarte
ugari oinarritzat hartuta.
HIPO ETA TOMAX
PAILAZOAK
pNoiz. 17:30ean.
pNon. Donostiako Antzoki
Zaharrean.
Agenda ›
b
Eguraldia
JON ALBISU
Joera
Bihar
t°
Itsasoa
t°
pItsasoko egoera. Lehen hogei
milietan, ipar haizea 4ko indarrarekin, eta itsaskia. Aldika eta,
bereziki, ipar partean, 5eko ufadak eta itsaski handia. Gaizki
ikusiko da.
pOlatuak. Metro batekoak.
t°
t°
Asteartea, 22 Asteazkena, 23 Osteguna, 24
p
Baiona 11/15
p
Bakio 10/14
p
Donostia 10/14
p
p
Bilbo 9/14
p
p
p
Balmaseda 9/13
p
p
p
Leitza 6/10
Arrasate 7/12
Amurrio 6/12
Maule 9/15
Donibane Garazi 11/17
Eibar 8/13
Arratsaldean,
ateriago eta sareago
pZeru. Beste egun batez, iparmendebaldeko haizea izango
dugu. Zeru oso hodeitsua, estalia eta euria, ipar partean zein
mendialdean. Barnealdean, berriz, euri gutxiago eta ostarte
gehiago. Lizarraldetik Erribera
bitarte, ostarteak. Arratsalderako, egonkortuz joango da.
pHaizea. Ipar-mendebaldekoa.
pTenperatura. Gora. Beroenak,
ipar partean eta mendialdean,
13 eta 17 gradu artekoak izango
dira; barnealdean, 11 eta 19 gradu artean ibiliko dira eguneko
beroenak.
p
Abaurregaina 3/6
p
Gaur
Iruñea 6/10
Agurain 4/10
t°
Giro nahasia
pZerua. Berdintsu jarraituko
du, baina freskoago. Iparmendebaldeko haizeak hodei trinko mardulak ekarriko
dizkigu. Hortaz, euria izango
dugu ipar isurialdean eta
mendi inguruetan; barnealdean, berriz, zeru hodeitsua
eta zaparradak. Ilunabar alderako, Pirinioetan, ekaitzak
joko du.
b
p
p
Gasteiz 4/11
p
p
Tafalla 5/13
Guardia 3/12
pHaizea. Ipar-mendebala.
pTenperatura. Behera. Beroenak, ipar partean eta
mendi inguruetan, 11 eta 15
gradu artekoak izango dira;
barnealdean, 10 eta 17 gradu
artean ibiliko dira beroenak.
p
Tutera 7/14
O
E
I
N
E
Z
U
D
A
A
N
D
K
E
T
U
U
A
A.
I
K
K
O
A
N
T
E
I
E
I
N
I
O
B
E
N
A
1
Z
N
D
A
E
G
A
I
4
1,11
Itsasgora
17:16
3,97
23:23
1,06
Itsasbehera
Isobara mapa
Eguzkia
S0RTU
06:54
Ilargia
O
S
Maiatzaren 20a, igandea
Ilgora
Maiatzaren 28a, astelehena
Ilbete
Ekainaren 4a, astelehena
Ilbehera
Maiatzaren 11, astelehena
1
3
2
5
4
1
O
A
E
Z
M U
E
N
T
U
1
9
9
9
6
2
G Goitibehera
G Atzoko erantzunak
1
2
3
L
E
N
7
9x9-ko laukian hutsik
dauden gelaxkak bete
behar dituzu, 1etik 9ra
bitarteko zenbakiak
idatziz, eta kontuan izanik
zenbaki bakar bat ere ez
dela bi aldiz azaltzen
errenkada eta zutabe
berean, ezta dagokion
3x3-ko laukian ere.
5
N
K
4
3
6
E
O
21:29
Ilberri
4
H
R
9
3
S
I
A
2
4
H
H
GORDE
EGUNA
6
5
6
L
B
1
O
K
11:03
6
8
T
I
K
N
E
3,89
Itsasbehera
G Sudokua
Peter Ustinov (Londres, 1921 - Genolier, 2004)
E
METROAK
05:00
BAGABIGA
Joko honetan beheko taulara eraman behar dituzu puzzlea
osatzen duten pieza guztiak, zein bere tokira. Piezak egokitu eta
gero, Peter Alexander Ustinov aktore estatubatuarraren gogoeta
bat irakurriko duzu.
Lana erraztearren, hainbat letra jarri ditugu zure lagungarri.
T
ORDUA
Itsasgora
Hitz jokoak
G Puzzlea
N
Itsasaldiak
H
O
E
.
E
N
E
N
E
Z
A
I
O
D
D
N
T
A
H
B
A
Z
D
K
I
7
8
9
Goiti eta beheiti letra bat gutxiago edo
gehiago du asmatu beharreko hitzak.
1. Kanpandorreetan eta gisakoetan
egokitzen den hegaztia. 2. Arrain mota.
3. Noizbait. 4. Zuen, hari. 5. Bizkaiko mendia,
hegazkin istripu batek famatutakoa.
6. Patu. 7. Mundaka pareko uhartea.
8. Zerua. 9. Hegazti harraparia.
4
7
3
6
1
2
9
8
5
9
6
8
3
4
5
2
1
7
1
2
5
8
7
9
6
3
4
5
9
4
2
3
1
7
6
8
6
1
7
5
9
8
3
4
2
3
8
2
4
6
7
1
5
9
2
4
6
7
5
3
8
9
1
8
3
9
1
2
4
5
7
6
7
5
1
9
8
6
4
2
3
Goitibehera: 1. Kostatu. 2. Ostatu.
3. Osatu. 4. Usoa. 5. Soa. 6. Soka.
7. Kasko. 8. Oskiak. 9. Kioskoa.
2012ko maiatzaren 20a, igandea
berria 27
‹ Agenda
1
Profesor Lazhar
Sombras tenebrosas
Las nieves del Kilimanjaro
Los vengadores
La pesca del salmon en Yemen
Intocable
Aretoak
17:30 20:10
17:15 20:00
17:30 20:10
17:00
20:10
17:15 20:00
22:30
22:30
22:30
22:30
22:30
D GOLEM LA MOREA
Araba
Infiltrados en clase
Sombras tenebrosas
American Pie: El reencuentro
15:30
15:30
21:20
15:30
16:30
15:30
GASTEIZ
D YELMO BOULEVARD
Boulevard merkataritza gunea (902-221622).Ikuslearen eguna: osteguna.
Las sombras de la traición
Un feliz acontecimiento
Sombras tenebrosas
Los vengadores
Los vengadores 3D
Los juegos del hambre
Intocable
The Pelayos
Safe
El exótico hotel Marigold
La pesca de salmón en Yemen
Lorax
16:25 18:25 20:25 22:25
15:35 17:50 20:05 22:20
15:30 17:45 20:00 22:15
18:00 20:15 22:30
15:30 18:30
21:30
17:30 20:30
20:25 22:35
15:30 18:05
20:35 22:40
16:05 18:15
20:35 22:35
16:00
18:20
16:00
Los vengadores 2D
Los vengadores 3D
Blancanieves (Mirror,Mirror)
Intocable
Lorax
Safe
Soul surfer
15:30 17:30
17:40
21:40
19:45 21:45
16:10 18:20
BASAURI
D IBAIGANE
Lorax
17:30
D DERIO. Gurea Aretoa. Lorax 16:15
18:00
Los cachorros y el código de Marco Polo marrazki bizidunetako filma. BERRIA
D DURANGO. Zugaza. Los cachorros y el código ... 17:00
Los juegos del hambre 19:30
22:30
22:30
22:30
22:30
D GURIDI
Madrid 1987 22:00
D GALDAKAO. Torrezabal. The wish fish
17:00
American Pie: El reencuentro 19:30 22:30
D GETXO ZINEMAK
Arriluze z/g (94-4310310).Ikuslearen eguna: asteazkena.
18:10 20:10 22:10
18:20 20:20 22:20
17:45
18:00 20:20 22:40
19:45 22:00
17:50 20:10 22:30
20:30 22:30
17:30 20:30
23:30
18:30
21:30
21:30 23:45
18:30
19:40 21:50
18:20
17:30
Bizkaia
BILBO
D COLISEO CINESA ZUBIARTE
La sombra de la traición
Lorax
Safe
Intocable
Sombras tenebrosas
Los cachorros y el código de ...
Los vengadores 3D
Los vengadores
American Pie: El reencuento
16:00 18:00 20:00 22:45
17:00
19:00 22:00
16:00 18:10 20:20 22:30
16:00
22:45
18:15 20:30
16:00 18:15 20:30 22:45
16:00 18:00
20:00
16:20
19:10 22:00
16:00 18:15 20:30 22:45
D GOLEM ALHONDIGA
Profesor Lazhar
Sombras tenebrosas
Miss bala
Un lugar donde quedarse
Los vengadores
Intocable
17:15 20:00
16:30 18:30 20:30
17:15 20:00
17:15 20:10
17:15 20:00
17:15 20:00
17:00 19:45
17:15 20:10
18:30 20:30
18.00
20:10 22:30
19:30
18:30 20:30
17:00
19:20
18:20 20:20
D IGORRE. Lasarte Aretoa. Luke eta Lucy
22:15
22:30
D MULTICINES
Eskutza kalea,13 (94-4310310).Ikuslearen eguna: astelehena.
Intocable
La pesca del salmón en Yemen
Xora
Adiós a la reina
Intocable
Seis puntos sobre Emma
Un amour de jeunesse (JBA)
Los cachorros y el código de Marco Polo
Les Lyonnais
19:45
20:00
17:30 20:00
19:45
17:30
17:30
17:30 20:00
17:30 20:00
17:30
17:30 19:45
22:15
22:15
22:15
22:15
22:15
22:15
22:15
17:00
D CINESA ARTEA
Los infieles 19:30
Artea merkataritza gunea (902-333 231).Ikuslearen eguna: asteazkena.
Safe
Sombras tenebrosas
Los vengadores
Los vengadores 3D
Soul Surfer
Lorax
La invención de Hugo
Intocable
22:45
22:30
22:45
22:30
D ELGOIBAR. Herriko Antzokia. Lotte 2
16:30
Grupo 7 19:00
ERRENTERIA
D LEKEITIO. Ikusgarri. Lorax
18:00 Grupo 7 20:00
D MUNGIA. Torrebillela. The wish fish
17:00
Los idus de marzo 19:30
17:00
Intocable 19:45
D ONDARROA. Bine Onera. Blancanieves 2D
16:30
Sombras tenebrosas 19:00
D NIESSEN ZINEMAK
Los cachorros y el código de Marco Polo
Sombras tenebrosas
Los vengadores 3D
Los vengadores
D HERNANI. Biteri Aretoa.
17:15 20:00 22:45
17:30 19:45
17:00 19:45 22:30
17:00 19:45 22:30
17:10 19:50 22:40
17:00 20:00
22:45
22:45
Gartxot 19:30
PORTUGALETE
D BALLONTI
16:15
Los cachorros y el código de Marco ...16:20
Sombras tenebrosas
16:00
Los vengadores
16:45
Los vengadores 3D
16:30
15:50
IRUN
SANTURTZI
D CINEBOX MENDIBIL
Lorax
Sombras tenebrosas
Safe
Los vengadores
D SERANTES
D OCINE TXINGUDI
18:15 20:15 22:10
18:10
18:10 20:20 22:30
19:30 22:15
19:15 22:00
18:00 20:15 22:30
20:10 22:15
Los diarios del ron
17:15 19:45 22:15
17:30 20:00 22:30
17:15 19:45 22:15
Los vengadores 3D 17:00
17:00
D ZORNOTZA. Zornotza Aretoa.
La pesca del salmón en Yemen 20:00
Gipuzkoa
15:45 18:00 20:15 22:30
17:00
19:00 22:00
16:00 18:00 20:15 22:30
15:45 18:00 20:15 22:30
16:00 18:00
20:15 22:30
15:45 18:00 20:15 22:30
D LAZKAO. Areria Aretoa.
18:15 20:15 22:15
17:00
19:15 22:00
18:30
20:30 22:45
22:45
18:15 20:30
18:00 20:00 22:15
Grupo 7 19:30
D OÑATI. Zinema. Las nieves del Kilimanjaro
D ANTIGUO BERRI
D ORDIZIA. Herri Antzokia.
Sombras tenebrosas
Intocable
Los vengadores 2D
El profesor Lazhar
Adios a la reina
Soul Surfer
El exótico hotel Marigold 19:30 22:15
22:15
22:30
22:45
22:15
22:15
17:00 19:00 21:00 23:00
17:15
20:00 22:30
16:45
18:45 20:45 22:45
D LA BRETXA
16:30
19:15
22:00
16:10
18:00
20:15 22:30
16:00 18:00 20:00 22:15
16:00 18:15 20:30 22:45
20:30
14:15 16:30 18:45
21:00
18:30
20:30
16:45
14:45
D TOLOSA.Leidor. Sombras tenebrosas
Las nieves del Killimanjaro 19:30 22:00
19:30 22:30
17:00
D LE SELECT
De rouille et d’os
Moonrise Kingdom
Moonrise Kingdom (JBA)
Dark Shadows (JBA)
Le prénom
Maman
American pie 4
Chercher le garcon
Tyrannosaur (JBA)
15:00 17:30 20:30
15:00
17:30
15:00
20:30
17:30
15:00
17:30 20:30
20:30
D HAZPARNE. Haritz Barne.
Les vacances de Ducobu 17:00
Le juif qui négocia avec le nazis (JBA) 21:00
D KANBO. L’Aiglon. American Pie 4
22:30
22:30
22:30
22:30
22:30
D SAIDE OLITE
(948-225595).Ikuslearen eguna: astelehena.
17:30 20:00 22:30
17:30 20:30
19:45 22:00
17:30
19:45 22:00
17:30
D GOLEM LOS LLANOS
Intocable
De tu ventana a la mía
Los vengadores
18:00 20:30
18:00 20:30
17:50 20:30
TUTERA
D OCINE
The Pelayos
16:00
18:10 20:20 22:30
16:15 18:15 20:15 22:15
Sombras tenebrosas
16:00 18:10 20:20 22:30
16:00 18:10 20:20 22:30
Intocable
16:30
19:30 22:15
Les Lyonnais
16:00 18:00 20:00 22:00
Los cachorros y el código de Marco ...16:00 18:00 20:00
Los vengadores 3D
22:00
Los vengadores
16:00
19:00 22:00
Lorax
16:15
Safe
18:15 20:15 22:15
(902-463269).Ikuslearen eguna: osteguna.
Soul Surfer
Los cachorros y el código de...
La fuente de las mujeres
Sombras tenebrosas
Un gato en Paris
Martha Marcy May Marlene
Safe
Los vengadores 2D
Battleship
Lorax 2D
Intocable
12:15 16:15 18:15 20:15 22:15
12:15 16:30 18:30 20:30 22:30
12:10 16:10 18:10
12:10
20:00 22:20
16:00 18:10 20:30 22:30
12:15 16:00 18:10 20:15 22:20
12:10 16:00 17:15 18:30
20:10 22:10
16:00 18:10 20:20 22:30
12:00 16:20 18:20 20:20 22:20
12:00 16:00
19:00 22:00
12:00 16:45
19:30 22:10
20:00 22:20
12:10 16:00 18:00
12:10 16:00 18:10 20:20 22:30
VIANA
D LAS CAÑAS
16:15
Los cachorros y el código de Marco ... 16:15
Sombras tenebrosas
16:00
Safe
16:45
Los vengadores 3D
16:30
Los vengadores
16:45
Battleship
American pie: El reencuentro
16:00
Intocable
16:00
18:15 20:30
18:15
18:10 20:30
20:30
19:45
19:30
19:45
17:00
18:05 20:25
18:05 20:30
20:15
22:45
22:45
22:45
22:30
22:15
22:30
22:45
22:45
22:30
15:00
Les adieux à la reine 17:30
Nafarroa Beherea
MIARRITZE
D DONIBANE GARAZI. Vauban.
D ROYAL
16:05
14:00
17:40 19:35 21:40
14:00 16:05
19:45 21:50
17:45
18:10
14:00 15:50
19:45 21:30
Les nouvelles aventures de Capelito 15:30
Les adieux à la reine 21:00
D DONAPALEU. St.Louis.
Avengers 3D 18:00
Terraferma (JBA) 21:00
Nafarroa
Zuberoa
IRUÑEA
D MAULE. Baitha.
D GOLEM BAIONA
20:00
17:30 20:00
17:30
17:30 20:00
20:00
17:30 20:00
17:00
D ITAROA
14:00 16:30
19:30 22:00
16:00 18:00 20:00
14:00 16:30
19:30 22:00
22:00
11:00 14:00 16:00 18:00 20:00 22:00
11:00 14:00
11:00 14:00
22:00
16:30
19:30
11:00
11:00 14:00 16:30
19:30 22:00
11:00 14:00 16:00 18:00 20:00 22:00
DONIBANE LOHIZUNE
Avé (JBA)
Dark shadows (JBA)
L’enfant d’en haut
La cerise sur le Gâteu
Moonrise Kingdom (JBA)
El ángel entre la niebla
Los cachorros y el código de Marco ...
Sombras tenebrosas
Los vengadores
UHARTE
D MONCINE
L’oncle Charles 17:00
18:00 20:15 22:30
17:00 19:45
22:30
DONOSTIA
17:15 19:45
17:00 20:00
16:45 18:45 20:45
17:15 19:45
16:45
19:30
14:45 16:45 18:45
D HENDAIA. Les Varietes. Radiostars 15:00
Lorax
16:10
Sombras tenebrosas
Los vengadores
16:00
Safe
The Pelayos
Los cachorros y el código de Marco... 16:30
Intocable
16:00
16:00
17:15 20:00
LIZARRA
11:15 14:00 16:30
19:45 22:15
11:15 14:00 16:00 18:00 20:00 22:15
11:15 13:45 15:50 17:55 20:00 22:15
18:00
11:15 14:00 16:00 18:00 20:00 22:30
13:45 15:50 17:55 20:00 22:15
11:00 13:45 16:30
19:45 22:15
15:50
20:00 22:15
11:15
11:15 13:45
ANGELU
Dark shadows
Maman
American Pie 4
Dépression et des Potes
Le prénom
Les vacances de Ducobu
Avengers 2D
Avengers 3D
Sur la piste de Marsupilami
De rouille et d’os - numerique
Moonrise Kingdom
22:30
22:30
22:30
22:30
22:30
D ALTSASU. Iortia. El exótico hotel Marigold 20:10
BAIONA
11 fleurs
Babycall
Pour lui
Week-end
Tex avery follies
18:30 20:30
17:15 20:00
17:15 20:00
18:30 20:30
Intocable
Gartxot
Lorax
Lapurdi
17:00 20:00
17:00 20:00
17:00
20:00
19:30
Los juegos del hambre 19:30 22:15
D L’AUTRE CINEMA
Mi hijo y yo
Safe
Otra película de huevos y un pollo
Sombras tenebrosas
15:45
16:00
15:45
16:00
15:45
16:00
19:00 22:00
19:00 22:00
19:00 22:00
18:15 20:30 22:45
18:00 20:20 22:45
18:15 20:30 22:45
18:00 20:20 22:45
19:30 22:30
D ZUMARRAGA. Zelai Arizti Aretoa.
D AZPEITIA. Soreasu Antzokia.
D COLISEO
16:00
D ZUMAIA. Aita Mari . La pesca del salmón en...
D CGR CENTRE
Moonrise kingdom
Dark shadows
Sea no sex and sun
Street dance 2 3D
American Pie 4
Avengers 3D
Le prénom
Les vacances de Ducobu
Sur la piste du Marsupilami
Hijos de las nubes: la última colonia 16:30
Un lugar para quedarse
Miss Bala
Adios a la reina
16:30
D CINEBOX URBIL
Los vengadores
Safe
Sombras tenebrosas
Los vengadores 3D
D L’ATALANTE
Moonrise kingdom
Barbara
EIBAR
D KULTUR LEIOA
Ez dago emanaldirik.
Los vengadores
Los vengadores 3D
Lorax
Intocable
22:30
22:30
22:30
22:45
22:30
D SAIDE CARLOS III
USURBIL
Los juegos del hambre 17:00 19:30 22:00
D AZKOITIA. Baztartxo.
16:00 18:00 20:00 22:15
16:00 18:00
16:00 18:15 20:30 22:45
20:00 22:45
16:00 18:15 20:30 22:45
16:20
19:10 22:00
20:00
22:15
19:00 22:00
17:00
17:00
18:10 20:20 22:30
16:00
16:30
19:00 22:00
16:00 18:15 20:30 22:45
El exótico hotel Marigold 19:30
Los cachorros y el código de Marco ... 15:30 17:30
15:30 17:40 19:50 22:00
15:30 17:55 20:15 22:35
19:30
D ARRASATE. Amaia. Blancanieves (Mirror,Mirror) 17:00
D ZALLA. Zalla zinema. Lorax
Erribera etorbidea z/g (94-4181672).Ikuslearen eguna: astelehena.
19:30
17:15 19:45 22:00
LEIOA
D COLISEO CINESA MAX OCIO
D YELMO MEGAPARK
22:00
17:00
D ANDOAIN. Bastero. La pesca del salmón en...
Kareaga kalea z/g (94-4310310).Ikuslearen eguna: astelehena.
16:00 18:00 20:00 22:30
16:00 18:15 20:30 22:45
16:00
19:00 22:00
16:15 18:15
20:15
22:30
16:45
19:00
22:00
18:15 20:30 22:45
16:00
16:00 18:15
20:30 22:45
16:45
18:45
21:15
16:00 18:15
20:30 22:45
17:00 20:00
22:45
16:00 18:00 20:15 22:45
16:45
19:15 22:15
16:00
19:00 22:00
16:15 18:15 20:15 22:15
16:00 18:15 20:30 22:45
Con la muerte en los talones
Psicosis
Los pajaros
Un lugar donde quedarse(JBA)
Intocable 19:30
D SONDIKA. Kultur Etxea.
BARAKALDO
20:30
18:30
22:15
17:15 20:00
22:30
17:15 20:00 22:15
17:15 19:30 22:00
19:30 22:15
17:30
19:45 22:00
17:00 19:00 21:00 23:00
17:00 19:00 21:00 23:00
17:30
19:45 22:30
19:45 22:15
D TRUEBA
22:15
22:20
D MUSKIZ. Meatzari Aretoa. La invención de Hugo
22:30
22:30
22:30
22:30
22:30
22:30
22:30
22:30
16:00 18:15 20:30 22:45
16:30 18:30 20:20 22:15
16:00 18:00 20:00
22:00
17:15
19:30 22:15
16:00 18:15
20:20 22:45
Hijos de las nubes,la última colonia 16:45
Xora
Intocable
16:45
Gazta zati bat (JBA)
Un amour de jeunesse (JBA)
El profesor Lazhar
Gartxot
Sombras tenebrosass
Miss Bala
16:45
16:30
GETXO
Los cachorros y el código de Marco ...16:30
15:50
Los diarios de ron
Los vengadores
16:45
16:30
Intocable
Sombras tenebrosas
Profesor Lazhar
16:20
Sombras tenebrosas
El canguro
Safe
The Pelayos
Soul Surfer
Los diarios del ron
D PRINCIPE
Las nieves del Kilimanjaro 19:00 22:00
Gorbeia merkataritza gunea (945-460623).Ikuslearen eguna: asteazkena.
Los vengadores
Todos los días de mi vida
Diarios del ron
Battleship
Grupo 7
Lorax
The Pelayos
Lorax 3D
Titanic 3D
Soul Surfer
La maldición de Rookford
Los vengadores 3D
Todos los días de mi vida
Safe
Intocable
El canguro
Sombras tenebrosas
17:00
D ERMUA. Ermua Antzokia. Kerity,la case de... 17:00
D GERNIKA. Lizeo Antzokia. Lorax
17:30 20:00
18:00
18:45
17:00 18:40
20:30
17:30 20:00
17:30 20:15
17:30 20:15
18:00 20:15
D YELMO GORBEIA 3D
16:10
El canguro
16:20
Los cachorros y el código de Marco ... 15:45
Sombras tenebrosas
15:40
15:30
Safe
Los vengadores
Los vengadores 3D
15:30
Intocable
Soul Surfer
16:10
Lorax
15:30
16:15
D ELORRIO. Arriola Antzokia. Torax
San Prudentzio,6 (945-231940).Ikuslearen eguna: asteazkena.
Sombras tenebrosas
Los cahorros y el código de Marco Polo
Los idus de marzo
El exotico hotel Marigold
Los vengadores
Los diarios del ron 22:30
Extraterrestre 20:00
22:30
22:30
22:45
22:45
(948-222333).Ikuslearen eguna: asteazkena.
Gartxot
Lorax
La pesca del salmón de Yemen
El profesor Lazhar
Wilaya
Xora
Intocable
Un lugar para quedarse
22:30
12:00 16:30 18:30 20:30
12:00 16:30 18:30 20:30
12:00 16:30 18:30
12:00
17:15 20:00
20:30
12:00 17:15
20:00
12:00 16:30 18:30 20:30
12:00
17:00 19:45
20:30
20:30
12:00 16:30 18:30
12:00
17:00 19:45
12:00 16:30 18:30 20:30
12:00 16:30 18:30
12:00
17:15 20:00
D GOLEM YAMAGUCHI
20:00
D SOCIAL ANTZOKIA
Ez dago emanaldirik.
San Prudentzio,22 (945-231940).Ikuslearen eguna: asteazkena.
18:00 20:15
18:00
20:15
18:00
20:15
17:30 20:00
17:00 20:35
18:40
17:30 20:00
17:30 20:00
El canguro
Los cachorros y el código de...
Sombras tenebrosas
Safe
Los vengadores
Los vengadores 3D
The Pelayos
La maldición de Rookford
Souf Surfer
Lorax
Intocable
19:30
Todos los días de mi vida 19:45
D FLORIDA
20:20 22:40
17:50 20:10 22:30
16:40 17:50 19:00 20:10
22:30
18:30
21:30
19:30 20:30 22:30
17:15 20:00 22:30
Le jardinier qui voulait être Roi 15:00 18:00
Lock out 15:00
Xora 18:00
Agenda ›
Komunikazioa D
Memoria eta elkarbizitza
Uhinetatik tiraka
Xabier Lasa
Alde bakarrekoa. Partzialkeria zabarraren kronika bilakatu dira Memoria eta elkarbizitza
izeneko jardunaldiak, gaur bukatuko direnak. Luis Haranburu Altuna, Luisa Etxenike, Jesus Garcia Cos, Txema Urkixo, Marixabel
Lasa, Pello Salaburu, Elias Kerexeta, Luis Aizpeolea, Teo Uriarte,
Lurdes Perez, Juan Mari Gastaka, Imanol Zubero, Jon Sistiaga,
Alberto Surio… Zerrendak jarraitzen du, Gasteizko agintariekin
bat datozenek osatutakoa dena
kasik, lau bat salbuespen kenduta: Iñaki Azkuna, Bingen Zubiria
(Deia), Joxan Izarra (El Mundo)
eta Jonan Fernandez (Baketik).
Pluraltasunean oinarrituriko elkarbizitzaren aldeko profeta mediatikoak barra-barra agertu
zaizkigu —irrati publikoko iritzi
sortzaile, horietako asko—. Pluraltasunaren aldeko diskurtsoa
kasik euren ofizioaren funtsa
bihurtu duten asko, plurala ez
beste edozer izan diren jardunaldietan. Ea nor den kapaz sakoneko kontraesan hori azaltzeko.
Bat eginez tesiekin. Kongresua Jaurlaritzaren eskutik
heldu da, baina egundoko babesa
eskaini dio EITBk, haren aktiborik handiena bihurtzeraino.
EITBren kontsumitzaileon ikuspegitik, jakiteko dago bertako
langileak zenbateraino sentitu
diren eroso profesionalki eta intelektualki, baldin eta publikotasunean eta aniztasunean sinesten
badute. Irratiei dagokienez, REk
erakutsitako inplikazioa nabarmendu behar da, eta ez bakarrik
Juan Carlos de Rojo esatariak
mahai inguru bat moderatu duelako eta Dani Alvarezek beste
bat. Egunez egun, arreta zehatza
jarri zaio irrati horretan, albistegi eta elkarrizketa saioen bitartez. Babes hori kongresuko edukietara ere heldu dela, alegia
—Haranburu Altunari egindako
elkarrizketan haren tesien inguruan Alvarezek agertu zuen konplizitateak horrela pentsatzera
darama edonor—. Panorama politikoa aldatzen denean aurki, zer
Zortzi denboralditan ikusleen eta kritikaren oniritzia jasota, bihar emango du Fox kateak ‘House’
telesailaren azken atala. Aurten, munduko telesailik ezagunena izendatu dute Guinness liburuan.
Bihar itxiko du kontsulta
Urtzi Urkizu Donostia
tan Britainia Handiko Hugh Lauriek antzeztutako pertsonaia.
Gaixoak tratatzeko modua ez da
askotan politikoki oso zuzena
izan, baina, neurri batean, hor
egon da argumentuen grazia, lankideekin zituen elkarrizketa zirikatzaileekin batera.
Shorek sortu zuen, baina pertsonaia protagonistaren hitzak ez
dira gidoilari bakarrarenak izan.
Lantalde zabala izan du telesailak, bai gidoilari, bai zuzendari aldetik. Eta ekoizpenean ere ez da
enpresa bakarra aritu: Heel and
Toe Films, Shore Z Productions,
Bad Hat Harry Productions eta
NBC Universal.
I
a hiltzeak ez du ezer aldatzen. Hiltzeak dena aldatzen
du». Laugarren denboraldian House doktoreak esandakoa da. Hilurreneko erian dagoen gaixoen inguruan honako hau
ateratzen zaio ahotik, Wilsonen
aurrean, bigarren denboraldian:
«Ez naiz hilurreneko gaixoa; patetikoa naiz, eta ez dakizu nolako
gehiegikeriak onartzen dizkidaten». Bada, amaitu zaizkio House
doktore pipertuari esaldi zirikatzaileak, umore beltzez betetakoak . Bihar emango dute AEBetan
telesailaren azken atala. Fox katean, prime time-an. Handik aste batzuetara iritsiko da medikuaren
azken hatsa Euskal Herrira (Cuatro-TF1). Azken atalerako, Remy
Hadley doktorea (Olivia Wilde)
itzuliko da, baita Lawrence ere
(Kal Penn). Zortzigarren denboraldiari errematea emateko modu berezia izango da. Lisa Edelstein aktoreak (Cuddy doktorea)
aurreko denboraldian utzi zuen
telesaila, eta, saiatu diren arren,
ez da agertuko azken atalean.
Otsailetik jakina zen denboraldi honekin amaituko zela telesaila. David Shore eta Katie Holmes
ekoizle eragileek, Hugh Laurie
aktore protagonistarekin batera,
ofizialki eman zuten amaieraren
berri, eta, ordurako, Foxeko arduradunek esana zuten telesailaren
bukaera gertu zegoela. Gastatze
sintomak antzematen zitzaizkion
azkenaldian, ikusle datuen jaitsierarekin batera. «Telesaila
amaitzeko erabakia mingarria
da, zortzi urte hauetan egin ditugun lagunen artean banatzeko
Hugh Lauriek sekulako arrakasta lortu du House telesailari esker. BERRIA
arriskua dugulako. Baina, batez
ere, saioak oso harro egoteko aukera eman digulako lantaldeko
guztioi». Hala sinatu zuten ekoizleek eta Lauriek otsaileko agirian.
Bakoitzak bere bidearekin jarraituko du hemendik aurrera.
Sherlock eta ‘Pigmalion’
David Shorek sortu zuen House,
2004. urtean, eta pertsonaia protagonista eraikitzeko Sherlock Holmes detektibean oinarritu zen.
Paradoxikoki, Arthur Conan
Doyle mediku batean oinarritu
zen detektibearen pertsonaia sortzeko. Housek Wilsonekin duen
adiskidetasun harremana, berriz,
Sherlock Holmesek John Watsonekin zuenarekin parekatu zuen
Shorek. Pigmalion antzezlaneko
Henry Higgins pertsonaiarekin
ere konparatu izan dute House.
Erretxina, sarkastikoa, antipatikoa, baina era berean sinpatikoa
bihutu zaio ikus-entzuleari urteo-
80 milioi ikusletik gora
Munduan azkeneko urteetan
ikus-entzule gehien izan dituen
telesailen artean dago House. Eurodata TV Worlwide erakundearen arabera, 2008. urtean 81,8 milioi ikusle izan zituen 66 herrialdetan. Aurten, berriz, Guinness
errekorren liburuan munduko telesailik ezagunena izendatu dute.
Kritikaren oniritzia izateaz
gain, sari ugari jaso ditu ekoizpenak urteotan. 2005ean, gidoi onenaren Emmya jaso zuen, eta,
2008an, beste Emmy bat Greg Yaitanes zuzendariak. Telesailik
onenaren saileko izendapenak
ere, makina bat. Hugh Laurie aktoreak, halaber, Urrezko Globoa
eraman zuen 2006an eta 2007an.
Satellite Awards saria ere jaso
zuen 2008an.
Kontsulta ixteko ordua heldu
da orain. Eta, telebistako pertsonaia akabatuta, Hugh Laurie bira
bat ematen dabil bere blues taldearekin.
esan behar ote dute, gogoz kontra
jardun zutela kontakizun bakarraren alde, goikoek behartuta?
Irakatsia. Kontraste izugarria
Gasteizko Hala Bedik aste berean
eskaini diguna, alde bietako biktimen samina mahai inguru berean bilduz eta kontakizunak
bertsio anitz dituela erakutsiz.
Irrati txikia, lizentziarik gabea,
bitarteko tekniko eta ekonomiko
urrikoa… izan arren, euskal errealitate pluralaren eta elkarbizitzaren aldeko irakasgaia eman
dio EITB ahalguztidun eta publikoari.
EAJ-Amaiur
harremana
aztergai
‘Kontra’ saioan,
Interneten
Karmelo Landa,
Alberto Unamunzaga,
Luke Uribe-Etxebarria
eta Iñaki Gonzalez
izan dira solaskideak
Gai izango al dira EAJ eta
Amaiur beren ezberdintasunak
alde batera utzi eta euskal gizarteari proiektu abertzale bateratu
bat eskaintzeko? Galdera horri
erantzuten saiatzeko eta EAJren
eta Amaiurren arteko harremanen inguruan eztabaidatzeko,
mahai inguru bat egin du Kontra
saioak. Interneten dago eztabaida, www.kontraprograma.com
webgunean. Lau solaskide gonbidatu zituzten mahai ingururako:
Amaiurren izenean, Karmelo
Landa ezker abertzaleko kide eta
EHUko irakaslea eta Alberto
Unamunzaga Amaiurreko senataria eta EAko afiliatua. EAJren
ikuspuntua ordezkatzeko, berriz,
Luke Uribe-Etxebarria EAJko legebiltzarkidea eta Iñaki Gonzalez
kazetaria. Aurkezlea, aurreko eztabaidetan bezala, Nerea Alias
izan da.
Datozen asteetako gaiak
Kontra saioko kideak hainbat gai
ari dira lantzen, eta datozen asteetan honako eztabaida hauek grabatzeko asmoa dute: Espainiaren
batasuna, 1.200. urteko gertaerak
eta Ipar Euskal Herriko egoera.
www.kontraprograma.com
webgunean eztabaiden inguruko
iruzkinak egin eta gai berriak
proposa daitezke.
‹ Agenda
E
Gaurko filmak
Timeline
1
Akt.: Paul Walker, Frances O’Connor,
Gerard Butler. AEB. 2003.
diard. Akt.: Tahar Rahim, Niels Arestrup, Adel Bencherif. Frantzia. 2009.
1
p ETB3, 16:35. Zuz.: Tom Shadyac.
Espainia, Greziaren
atzetik putzura?
ACB ligako kanporaketako bi
saskibaloi partida emango
dituzte. Gescrap Bizkaia-Caja
Laboral ETB1en ikusi ahalko da.
Lagun Aro Gipuzkoa Basketen
eta Valentziaren artekoa ETBk
Sat kanalean emango du.
Puri-purian dagoen gai bati helduko dio Harian saioak: zaborrak atez ate biltzeko sistema.
Atez atekoa zertan den argituko
dute. Mota guztietako iritziak
jasoko dituztela agindu dute
saioko arduradunek.
Espainia erreskatatu beharko
ote duten aurreikusten saiatuko
da Jordi Evole. Besteak beste,
Federico Mayor Zaragoza
Unescoko presidente ohiarekin
hitz egingo du, eta herrien burujabetza defendatuko du horrek.
Saskibaloia. ETB1-ETBk Sat, 12:15.
‘Harian’. ETB1, 21:00.
‘Salvados’. LaSexta, 21:30.
Superdetective en Hollyood
Seven
1111
p LaSexta3, 22:00. Zuz.: David Fin-
Akt.: Eddie Murphy, Jada Pinkett. 1996.
Atez ateko zabor
bilketa sistema
1111
p France2, 20:45. Zuz.: Jacques Au-
Irakasle txoriburua
Gescrap-Caja Laboral,
Lagun Aro-Valentzia
Un prophète
p Cuatro, 15:45. Zuz.: Richard Donner.
cher. Akt.: Brad Pitt, Gwyneth Paltrow,
Morgan Freeman. AEB. 1995.
11
p LaSexta, 18:55. Zuz.: Martin Brest.
Terminator 3
Akt.: Eddie Murphy, John Ashton, Judge Reinhold. AEB. 1984.
p La1, 22:15. Zuz.: Jonathan Mostow.
Los falsificadores
Crash
11
11
Akt.: Arnold Schwarzenegger. 2003.
111
p LaSexta3, 20:15. Zuz.: Stefan Ruzo-
p LaSexta3, 00:05. Zuz.: David Cro-
witzky. Akt.: Karl Markovics, August
Diehl, Devid Striwsow. Austria. 2007.
nenberg. Akt.: Elias Koteas, Holly Hunter, James Spader. Kanada. 1996.
Indochine
La gran estafa
111
11
p Arte, 20:40. Zuz.: Regis Wargnier.
p Antena3, 00:30. Zuz.: Lasse Halls-
Akt.: Linh Dan Pham, Catherine Deneuve, Vincent Perez. Frantzia. 1991.
trom. Akt.: Richard Gere, Alfred Molina, Marcia Gay Harden. AEB. 2006.
D
D
Telebista
ETB 1
ETB 2
Hamaika
Antena 3
Cuatro
TF1
06:10: Marrazki bizidunak.
10:00 arte, Nafarroarako
deskonexioan. 07:00: EITB
kultura. 07:20: Zaindu. 08:05:
Bizi berria. 08:15: Ibil2d. 08:55:
Mare Vasconum. 09:20: (H)
Eltzean. 09:50: Egi bidean.
10:00: Meza. 10:55: Iparraldearen orena igandea. 11:25: Hitzetik hortzera. 12:15: Saskibaloia. Gescrap Bizkaia - Caja
Laboral. 14:30: Gaur egun.
17:25: ETB kantxa. Apezetxea
- Cecilio / Mendizabal III.a Peñagarikano. Titin III.a - Pascual / Martinez de Irujo - Merino. 20:28: Gaur Egun. 20:50:
Eguraldia. 21:00: Harian. ‘Zaborrak bilatzea’. 21:30: Finlandia. 22:25: Arregitarrak. 22:55:
Kultura gaua. 23:40: Teknopolis. 00:30: Iparraldearen
orena igandea. 00:55: Hitzetik
hortzera. 01:50: Lisboa.kam.
02:25: Euskal Herritik.
07:10: Del país de los vascos.
07:40: Chiloé. 08:10: Miniatures. 08:35: El latido del bosque. 09:30: Nueva vida. 09:45:
Publishow. 10:20: EITB Kultura. 10:40: Hora GMT. 11:20: Palabra de ley. 11:50: Teknopolis.
12:25: El payaso. 13:20: Rex. Telesaila. 14:58: Teleberri. 16:00:
Eguraldia. 16:10: Zinema.
‘Muerte en la isla’. Zuz.: Philippe Setbon. Akt.: Lea Bosco,
Jean-Michel Tinivell, Brigitte
Fossey. 2008. 17:55: Zinema.
‘Ecos del pasado’. Zuz.: Edwin
Baily. Akt.: Julien Baumgartner, Dimitri Storoge. 2010.
20:58: Teleberri. 22:05: Eguraldia. 22:15: El conquistador del
fin del mundo. 00:10: El rey de
copas. 00:50: Nip Tuck: A golpe de bisturí. 01:40: Zinema.
‘El arte de la guerra III’. Zuz.:
Gerry Lively. 2009. 03:00: Chiloe. 03:30: Musika gauak jazz.
09:00: Txirrita. Marrazki bizidunak. 10:00: Berbetan. Elkarrizketa saioa. ‘Buy Urdaibai’.
10:30: Ur eta lur. 11:10: Gipuzkoa kultura. 11:45: Bat eta bat.
Nagore Uriartek aurkeztutako magazina. 13:00: Ikusten.
Palestina. 13:55: Onein. Zapoa
barazkiekin. 14:20: Bat eta
bat. Nagore Uriartek aurkeztuta. 15:35: Gernika sutan.
17:15: Azpeitia rallysprint.
17:45: Erritmoz bizi. 19:20: Ikusmira. 19:50: Kontseilua. 20:30:
Berbaz. 21:30: Gipuzkoa kultura. 22:00: Bat eta bat. 23:00:
Emisioaren amaiera.
06:45: Megatrix. Mamemo.
Pelopicopata. La cara divertida. Los más. El numero uno.
14:00: Los Simpson. 15:00:
Antena3 noticias. 15:30: Deportes. 15:45: El tiempo. 16:00:
Zinema. ‘El desprecio’. 2011.
17:30: Zinema. ‘La llamada de
Africa’. 2011. 19:30: Zinema.
‘Trazos del pasado’. Zuz.: Rob
Fresco. 1996. 21:00: Antena 3
Noticias. 21:30: Deportes.
21:45: Eguraldia. 22:00: Buenas noches y Buenafuente.
23:30: Usted perdone. 00:30:
Zinema. ‘La gran estafa’.
2006. 02:15: Adivina quien...
06:45: Bob Esponja. 07:30: El
zapping de los surferos.
08:00: Top Gear. 10:00: El último superviviente. 11:45: Callejeros viajeros. 14:00: Noticias
Cuatro. 14:50: Deportes Cuatro. 15:45: Zinema. ‘Timeline’.
Zuz.: Richard Donner. 2003.
18:00: Zinema. ‘Las últimas
horas de la tierra’. Zuz.: David
Hogan. 2011. 20:00: Noticias
Cuatro. 20:45: Deportes Cuatro. 21:30: Frank de la jungla.
22:30: Uno para ganar: especial parejas enamoradas.
Lehiaketa. 00:30: Cuarto milenio. 04:15: Cuatro astros.
06:30: TFou. 10:20: Automoto.
11:00: Téléfoot. 12:00: Les 12
coups de midi!. 13:00: Journal.
13:35: Walker, Texas ranger.
14:25: Monk. 16:10: Les Experts. 18:05: Sept à huit.
20:00: Journal. 20:50: Zinema.
‘Trésor’. Zuz.: Claude Berri,
Francois Dupeyron. 2009.
22:30: Les Experts: Manhattan. Telesaila. ‘Obsession’.
‘Fausse donne’. ‘Le Dernier
Métro’. 01:45: L’actualité du cinéma. 01:50: Le club de l’économie. 02:25: Les mots politiques. 03:20: Zinema. ‘Le premier cercle’. 2008.
La 1
Tele 5
Arte
France 2
‘Finlandia’. 21:30
‘El conquistador del fin’... 22:15
06:00: Noticias 24H. 10:20:
Destino España. 11:20: Comando actualidad. 12:20: Lo
que hay que ver. 12:50: Zinema. ‘La familia Addams’.
1991. 14:30: Corazón. 15:00: Telediario 1. 16:00: Zinema.
‘Shanghai Kid. Del este al
oeste’. Zuz.: Tom Dey. 2000.
17:40: Arriba ese animo. Miguel Gilari omenaldia. 19:20: +
Gente. 21:00: Telediario 2.
22:15: Zinema. ‘Terminator 3:
la rebelión de las máquinas’.
Zuz.: Jonathan Mostow.
2003. 00:00: Zinema. ‘Al cruzar el límite’. 1996.
06:45: I love TV. 09:00: UEFA
Euro 2012. 09:30: Motoziklismoa. Aurreko saioa. 11:00:
Motoziklismoa. Frantziako
sari nagusia. 15:00: Informativos Telecinco. 16:00: Revenge. Telesaila. 16:45: Ringer. Telesaila. 17:45: ¡Qué tiempo tan
feliz!. Maria Teresa Camposen eskutik. 20:55: Informativos Telecinco. 22:00: Aida. Telesaila. ‘65 minutos’. ‘El camino que lleva a Belen’.
‘Enamorado de la boda juvenil’. 02:00: I Love TV noche.
02:30: Locos por ganar. 04:00:
Nosolomusica.
11:00: Restons en bons thermes!. 11:45: Square. 12:30: Philosophie. 13:05: 360º, Géo.
14:00: Les Maîtres de l’acier.
14:50: La Rocket du rail. 15:45:
Ema dans l’escalier. 16:15: Découvrir une oeuvre. 17:05: Jeunes chefs de demain. 17:35:
Personne ne bouge!. 18:20:
Cuisines des terroirs. 18:50:
Chopin. 19:35: Arte Cannes.
19:45: Arte journal. 20:00: Karambolage. 20:10: Le blogueur. 20:35: Cannes 2012.
20:40: Zinema. ‘Indochine’.
1991. 23:15: Catherine Deneuve, belle et bien la.
08:05: Rencontres à XV.
08:30: Les chemins de la foi.
12:05: Tout le monde veut
prendre sa place. 13:00: Journal. 13:20: 13h15, le dimanche... 14:15: Vivement dimanche. 16:25: Grandeurs nature.
17:30: Stade 2. 18:50: Vivement dimanche prochain.
20:00: Journal. 20:45: Zinema.
‘Un prophète’. Zuz.: Jacques
Audiard. 2009. 23:15: Faites
entre l’accusé. 00:50: Journal.
01:00: Histoires courtes. 01:55:
Vivement dimanche prochain. 02:50: 13h15, le samedi... 03:30: Thé ou café.
ETB 3
ETBK Sat
La 2
La Sexta
Teledeporte
France 3
09:30: Hartz Txiki. 10:15: Doraemon. 10:55: Hirukiak. 11:45:
Abeltxoroak. 12:15: Doraemon. 12:40: George oihanekoa. 13:20: Doraemon. 13:40:
Martin Mistery. 14:40: Trikitraka Trikitron. 16:35: Zinema.
‘Irakasle txoriburua’. Zuz.:
Tom Shadyac. 1996. 18:05:
Doraemon. 18:25: Clang inbasioa. 18:50: Doraemon. 19:35:
Shaggy eta Scoby Doo. 20:15:
Doraemon. 21:00: Behi eta oilasko. 21:45: Doraemon. 22:30:
Brinkola. 23:05: Heineken Jazzaldia Donostia 2011. 00:35:
Hitzetik Hortzera.
09:00: ETB Kantxa. 10:00: Robin Food. 11:50: Esto no es serio. 12:00: Zona zapping. 12:15:
Saskibaloia. Lagun aro - Valentzia. 14:05: Zona zapping.
14:30: Txirrindularitza. Italiako
Giroa. 15:10: Saskibaloia. Gescrap Bizkaia - Caja Laboral.
17:00: Zona zapping. 17:25: Zu
kirolari. 17:55: Futbola. Lugo Eibar. 20:00: Txirrindularitza.
Italiako Giroa. 21:30: Teleberri.
22:30: ETB Kantxa. Apezetxea - Cecilio / Mendizabala
III.a - Peñagarikano. Titin III.a Pascual / Martinez de Irujo Merino. 00:30: Robin food.
12:00: Babel en TVE. 12:30: Los
oficios de la cultura. 13:00: Espacios naturales. 13:30: El escarabajo verde. 14:05: Cenas
despues de media noche con
Daniel. 14:30: La dieta mediterranea. 15:05: Saca la lengua. 15:35: Saber y ganar.
16:15: Grandes documentales. 17:10: Docufilia. 18:50: Miradas 2. 19:05: Destinos. 19:35:
Más que perros y gatos.
20:00: ¡Convive!. 20:30: Tres
14. 21:00: Pagina 2. 21:30: Redes 2.0. 22:00: Documentos
TV. ‘El poder del dinero’.
23:00: Imprescindibles.
08:35: Real NBA. 09:00: Bestial. 10:00: Piso compartido.
10:55: Mundo oficina. 11:50: Vidas anónimas. 12:55: Salvados. 13:55: LaSexta Noticias.
14:55: LaSexta Deportes.
15:30: Zinema. ‘El super chef’.
1997. 18:55: Zinema. ‘Superdetective en Hollywood’.
1984. 20:00: La Sexta / Noticias. 20:55: La Sexta / Deportes. 21:30: Salvados. 22:25: Bones. ‘El bache en el camino’.
‘El asesino en el punto de
mira’. ‘El extraterrestre en el
desierto’. ‘La prueba del pudding. 02:00: Astro TV.
06:00: Waterpolo. Bartzelona
- Bartzeloneta. 07:30: Road to
London. 08:00: Tenisa. Masters 1000 Erroma. 10:00: Igeriketa. Europako txapelketa:
jauziak. 12:55: Zaldi lasterketak. Zuzenean. 13:50: Automobilismoa. Brandshatchetik (Ingalaterra) zuzenean.
15:30: Atletismoa. 15:45: Tenisa. Masters 1000 Erromatik
(Italia) zuzenean. 18:40: Saskibaloia. Zuzenean: Banca Civica - Real Madril. 21:00: Eskubaloia. Leon - Bartzelona, zuzenean. 23:00: Bela. 00:30:
Golfa. 02:30: Igeriketa.
08:40: Bunny Tonic. 10:50:
C’est pas sorcier. 11:30: Dimanche avec vous. 12:00: Le
12/13. 12:10: 12/13 dimanche.
12:50: 30 millions d’amis.
13:20: Louis la brocante. 14:55:
Keno. 15:00: L’ombre d’un
doute. 15:20: Le tuteur. 16:15:
En course sur France3. 17:00:
Chabada. 17:55: Questions
pour un super champion.
19:00: Le 19/20. 20:10: Zorro.
20:35: Inspecteur Lewis. 22:15:
Soir 3. 22:50: Inspecteur Lewis. 00:25: Zinema. ‘The Nickel Ride’. Zuz.: Robert Mulligan. 1973. JBA. 02:00: Soir 3.
Plaza›Kultura
Bohemioa,
azalera
Pablo Urangaren 70 margolan bildu ditu
Arabako Arte Ederretako museoak; haren
azken erakusketa duela 20 urte egin zen
Bi urteko ikerketen emaitza da erakusketa;
Urangaren horma irudiak ere ikertu dituzte
Jon Rejado Gasteiz
Elgetako bohemioa. Pablo Urangak 1907. urtean bere buruari
egindako erretratuaren izena eta
irudia baliatu ditu Gasteizko
Arte Ederretako Museoak pintore horren omenezko erakusketa
egiteko. Margotzen ari dela, txapela buruan, harrera egiten die
bere lanaren sorta adierazgarria
biltzen duen erakusketako bisitariei. Joan den ostiralean inauguratu zuten erakusketa, eta irailaren 16ra arte egongo da ikusgai.
«Gasteizko pintore honen lana
bere handitasunean berreskuratu dugu, duela hogei urte ez zelako erakusten», arrazoitu du Sara
Gonzalez de Aspuruk, Arabako
Arte Ederretako Museoko teknikari arduradunak. 1861. urtean
jaio zen Gasteizen, eta Donostian
zendu 1934an. Margolaria «ahaztuta» egon dela uste du, eta «bidegabea» dela iruditzen zaio haren
lana gehiago ikusi ez izana. «Genero guztiak ukitzen asmatu
duen pintorea da, formatu eta teknika guztiak, eta artista guztiek
ez dute gaitasun hori».
Ana Arregik, erakusketako bi
komisarioetako batek, «pintore
grinatsutzat» jo du Uranga.
«Kolorearen erabileraz arduratuago egon zen marrazketagatik
baino, nahiz eta zenbaitetan arlo
hori menderatzen zuela erakutsi». Parisen emandako denboran
inpresionismoarekin eta bestelako abangoardiekin harremana
izan arren, Arregik azaldu du
Urangaren lanetan pisu handia
duela Espainiako ohiko tradizioak. «XIX. mendeko beste artisten
lanak ere eragina izan zuen Urangaren lanean, Goya, Eugenio
Lucas edo Alenza esaterako».
Koloreari dagokionez ere
Urangaren ibilbidea ikus daiteke
erakusketan. 1889. urtean Parisera joan zen, eta Valentziako
(Herrialde Katalanak) pintore
batzuekin harremana izan zuen.
Arregik azaldu du harreman hori
hasierako artelanetan antzeman
daitekeela, «argi gehiago» zuten
lanak egin baitzituen. «Denbora-
ren poderioz argitasuna galdu,
eta gustukoago zuen paleta
zehaztu zuen: kolore okreak,
lurraren koloreak...».
Erakusketan Urangaren 70
margolan inguru bildu dituzte,
eta horietako asko Gasteizko
Arte Ederretako Museoko bilduman zeuden. Gonzalez de Aspuruk gogorarazi du bilduman dauden artisten historia ikertzeko,
eta horietan sakontzeko grina
duela museoak. Pablo Urangaren
kasuan grina horri artistaren
garrantzia gehitzen zaio, eta
duela urte batzuk buruan zegoen
egitasmoa zela gaineratu du.
Hain zuzen ere, erakusketa iaz
egiteko asmoarekin hasi zuten
ikerketa, margolaria omentzeko
haren jaiotzaren 150. urteurrenean.
Miguel Gomez Arriagaren erretratua. RAUL BOGAJO / ARGAZKI PRESS
Gaien araberako banaketa
Museoko lanez gain beste erakunde eta bildumagile batzuek
museoari utzi dizkioten lanak ere
Arte Ederren museoan daude
ostiralaz geroztik. Margolan
horietako batzuk ezezagunak
zirela gogorarazi du Gonzalez de
Aspuruk, eta lan batzuen ibilbide
historikoa erakusketari esker
Ezezagunak ziren
zenbait margolanen
bidea zehaztu dute
ikerketa lanari esker
Ana Arregi komisarioa, azalpenak ematen. RAUL BOGAJO / ARGAZKI PRESS
Uranga balio anitzeko
margolaria izan zen,
arlo guztietan trebezia
erakutsi baitzuen
argitu dela gaineratu. Hondarra
Nimesen margolana da horietako
bat. Izen hori zuen margolan bat
Urangaren lehen bakarkako erakusketan egon zela jakina zen, Le
Barc Bouteville galerian (Paris,
Frantzia) 1987an. Ordea, inork ez
zekien nolakoa zen margolan
hori. Erakusketa egiteko ikerketari esker zalantza hori argitu
ahal izan dute.
Erakusketa gaien arabera
Euskal Herriko ohiturak islatu zituen Urangak. RAUL BOGAJO / ARGAZKI PRESS
banatu dute. Erretratuak, paisaiak, zezenketekin lotutako irudiak, Euskal Herriko zein beste
leku batzuetako irudi kostunbristak, margolan erlijiosoak eta pintura historikoa. Alor bakoitzean
Urangak bere kabuz marraztu
zituen lanak eta agintzen zizkiotenak elkartu dituzte, pintura
historikoan esaterako. Horrez
gain, museoaren sarreran bertan
areto txiki batean margotutako
oholak kokatu dituzte. «Paisaien
zirriborroak dira batez ere, naturarekiko zuen maitasunaren
adierazgarri».
Erakusketan 70 margolan
inguru bildu badituzte ere, erakusketarako egin duten ikerketan kontuan hartu dituzte Urangak egindako horma irudiak ere.
Hain zuzen ere, horma dekorazioan lan adierazgarriak egin
zituen, hainbat eliza eta komentutan. Horien artean Eskoriatza
(Gipuzkoa) eta Bilbokoak daude,
besteak beste. «Freskoak zein
zuzenean horman margotutako
irudiak egin zituen; lan hori ezin
izan dugu erakusketara ekarri,
baina lan sakona egin dute
horren harira».
Ikerketa horren barruan orain
arte ezezagunak ziren datuak
bildu dituzte. Uranga Azpiri familiarekin izandako harremanari
esker, besteak beste, artistaren
gutun liburu bat ikertzeko aukera izan dute komisarioek. Bi urteko ikerketa lana izan da, Urangaren jaiotzaren 150. urteurrena
buruan. Ordea, urte bat gehiago
itxaron behar izan arren, ostiralaz geroztik ikus daiteke Elgetako bohemioaren lana
«Bakarleku espirituala»
«Erakusketaren izena nahasgarria izan daiteke», ohartarazi du
Gonzalez de Aspuruk. Elgetako
bohemioa izenburua bitxia izan
daiteke Gasteizen jaiotako pertsona bati buruko erakusketa
batean. Bitxikeria hori Pablo
Urangaren bizitzaren ezaugarria
da, ordea. Ana Arregik gogorarazi nahi izan du Gipuzkoako herri
horrek margolariarentzat izan
zuen garrantzia. «Elgeta Urangaren bakarleku espirituala izan
zen».
1898 eta 1906 artean bertan bizi
izan zen, eta Arregik azaldu du
herriko bizimodura «bikain» egin
zela. Parisen arrakasta lortzen
ari zen unean erabaki zuen Urangak Elgetara itzultzea, eta ordura
arte beste leku batzuetako ohiturak islatzen zituen, baina Euskal
Herriko ohiturak islatzen hasi
zen, herri kiroletatik elizkizunetara arte.
Gasteizen jaio, eta Elgetarekin
harreman berezia izan zuen
arren, Urangak hamaika lekutan
landu zuen bere ibilbidea. Jerez
de la Fronteran eta Madrilen
(Espainia) ikasi zuen Parisera
joan aurretik. Donostian zendu
zen.
2012ko maitzaren 20a, igandea berria 31
‹ Publizitatea
Audi
Teknikaren aitzin-aitzinean
Plaza › Kultura
‘Lawless’-i harrera
Gandhik euskaldunengan
ona egin diote
izan dezakeen esanahia
aztertu du ‘Jakin’ aldizkariak Cannesko jaialdian
Agosti Xaho
eta Juan Goianarte
idazleen bizitza ere
ikertu dute aurtengo
bigarren zenbakian
John Hillcoatek
zuzendu du filma,
eta AEBetako
Lege Lehorrari buruzko
istorio bortitza da
Agentziak Cannes
Mahatma Gandhik euskaldunengan izan dezakeen esanahia eta
garrantziari buruzko irakurketa
baten hastapena egin du Pruden
Gartziak. Hori da, esaterako, Jakin aldizkariaren aurtengo bigarren zenbakiaren gaietako bat—
189.a da guztira—. Aldizkariak
kasu honetan ez du gai nagusirik
jorratu. Hartara, lau artikulurekin osatu dute Gaiaksaila. Agosti
Xaho eta Juan Goianarte idazleen bizitza aztertu dute beste bietan, eta laugarrengoan, berriz,
postmodernitateak euskal literaturaren esparruan izan duen isla
ikertu dute .
Gartziak Gandhiren ibilbidearen bi alderdi jorratu ditu bere lanean. Batetik, identitatearen auzia. Horretan, protagonistaren
britainiar eta indiar identitatearen arteko gatazka aztertu du.
Bestetik, hizkuntz arazoan ere
arakatu du; izan ere, gujaratera
bere ama hizkuntzaren alde egiten zuen Gandhik.
Bigarren artikulua da Gandhiri buruzkoa. Aurrenekoan Xaho
(Atharratze, 1811-Baiona,1858)
idazle eta politikariaren bizitzari
eta ibilbide intelektualari gainbegiratua egin dio Xabier Zabaltzak. Hiru alderdik gorpuztu dute
artikulua: historiari buruzko
ikuspegiak, euskal kulturaren jatorriari eta izaerari buruzko ikus-
Alkohola debekatu zuten AEBetan 1920 eta 1933 artean. Lege
Lehorraren garaia zen. Sasoi hartan girotu du John Hillcoat
zuzendari australiarrak Lawless
filma. Cannesko zinema jaialdian
aurkeztu zuen atzo, sail ofizialaren barruan, eta irudiak oso bortitzak izanagatik, oso harrera
ona egin zioten. Benetako gertaeretan oinarrituta dago gidoia, eta
Nick Cave musikaria da haren
egilea. Urrezko Palma irabazteko
lehiatu den beste filmeetako bat
Cristian Mungiu errumaniarraren Beyond the hills da. Emakumezkoen komunitate erlijioso
bateko kide baten istorioa kontatzen du, eta egun Errumaniak
duen egoerak pisu handia dauka
filmean.
2007ko Urrezko Palmaren garaileari — 4 Luni, 3 Saptamini si 2
Zile film lehorrarekin irabazi
zuen—, baina, ez zioten Hillcoati
bezain harrera ona egin atzo. Australiarrak adierazi zuen prentsaurrekoan bere filmaren eta
gaur egungo egoeraren artean
«paralelismoak» egin daitezkeela. «Segurtasunik eta egonkortasunik ezaren garaian bizi gara».
Filmak irudikatzen duen sasoian
bezala, alegia. «Eta horri gehitu
krisi ekonomikoa eta politikoa».
Iruditzen zaio, gainera, zinemagileek «nolabaiteko lilura» senti-
Mahatma Gandhi ekintzailea. BERRIA
moldeak, eta ideologia politikoak. Iraitz Urkulok osatu du hirugarren artikulua, postmodernitateak euskal literaturan izan duen
islari buruzkoa. Hori egiteko, euskal narratibaren bi lan xehetu
ditu: Gonzalo Etxagueren Ahots
bilduma (2003), eta Jon Martinen
Ero (2008).
Laugarren eta azken artikuluan Juan Ramon Zabala Juan
Goianarte (Arrasate, 1900-Goyena, Argentina, 1967) idazle eta argitaratzaile arrasatearraz mintzo
da; XX. mendeko euskal diasporaren protagonistetako baten bizitzaz eta obraz, hain zuzen ere.
Goianartek Argentinan garatu
zuen bere lana, eta haren biografia osatzen saiatu da Zabala.
Egunen gurpilean sailean, berriz, azken hilabeteetako berrien
iruzkinak egin dituzte Haize Barcenillak (artea), Inaki Irazabalbeitiak (teknozientzia), Goizalde
Landabasok (literatura), Lionel
Jolyk (soziolinguistika) eta Josu
Larrinagak (glokalia).
tzen dutela halako garaiekin. Filmari ukitu bortitza emateko ahaleginean, westernaren eta mafiaren estetikak nahastu ditu australiarrak.
Matt Bondurant estatubatuarrak bere aitona eta osabei buruz
idatzitako The Wettest County in
the World liburuak eman zien gidoirako beharrezko bazka. Cavek
esan zuen filmerako material
guztia liburu horretan zegoela,
«harrigarria» zela, eta «amets baten modukoa» izan zela gidoia
osatzea. «Liburu horrek sentimentaltasuna eta biolentzia gordina lotzen ditu».
Krudeltasuna da filmaren bereizgarri nabarmenenetako bat,
eta ugariak dira odolez beteriko
eszenak. Hiru anaia dira protagonistak. Alkoholarekin trafikatzen dute, eta kontu horrek auzi
horretaz arduratzen den agentearekin jarriko ditu aurrez aurre.
Guy Pearce aktorea da agente
hori. Bestela, Tom Hardy eta Shia
LaBeouf dira protagonista nagusiak.
Egoera zail batean
Mungiuren filmako protagonistak ere egoera zail bati aurre egin
beharko dio. Haurtzaroko lagun
bat (Alina) atzerritik bueltatuko
da, baina Voichita komunitate erlijioso itxi bateko kidea da. «Amodioari buruzko film bat da; amodioagatik jendeak egin dezakeenari eta bazterrean uzten dugunari buruzkoa ere bai», adierazi zuen
Mungiuk prentsaurrekoan.
Jaialdiaren laugarren egunean, gaur, Michael Hanekeren
Amour emango dute. Ramon Agirre donostiarrak protagonistaren
lagunaren rola jokatzen du.
‹ Publizitatea
Plaza › Kultura
Literatura D
Georges Perec idazle frantziarra, tren batean, aldizkari bat irakurtzen. BERRIA
Georges Perec da, hainbaten ustez, XX. mendeko idazlerik interesgarri eta irudimentsuenetako bat. 30 urte joan
dira hil zenetik, baita gehien laudaturiko lana —‘La vie mode d’emploi’— antzerkirako egokitu ziotenetik ere.
Bizitza bizitzeko eskuliburua
Ion Olano Carlos
J
akina denez, Raymond Queneau eta François Le Lionnais kideekin batera, OULIPO taldea osatu zuen Georges Perecek (Paris, 1936- Ivry-surSeine, 1982 ). Estilo eta gramatika
arauak konbinatzearen poderioz,
literaturaren potentzialtasuna
ikertzea zuten helburu, narraziorako aukerak zabaltzeko betiere.
Joko oulipoarren emaitza dira La
disparition(78.000 hitzeko lanean,
ez zuen «e» bakarra idatzi, frantsesez gehien erabiltzen den hizkia izanagatik), Les revenentes
(kontrako lana egin zuen eleberri
horretan, «e» bokala soilik erabiliz) eta bere lanik ezagunena: La
Vie mode d'emploi.
Hogei urte zituelarik bururatu
zitzaion ideia hori. Lehenengo
pasarteak 1967an idatzi zituen,
eta bi urte geroago asmatu zituen
kontakizuna gidatuko zuten legeak. 1972an amaitu zuen lehendabiziko zirriborroa, eta idazlanaren azken bertsioa, berriz, hogei
hilabetean idatzi zuen: 1976ko
urritik 1978ko apirilera. Urte hartan bertan argitaratu, eta Medicis saria jaso zuen Perecek. Horri
esker, idaztetik bizi ahal izan zen
bizi artean; handik lau urtera hil
zen, biriketako minbizi baten
ondorioz.
Simon-Crubellier kale imajinarioko 11. zenbakian kokatua, eraikin baten bizitza deskribatu nahi
zuen Perecek, momentu batean
izoztuta: 1975ko ekainaren 23an,
iluntzeko zortzietan. Preseski,
une hartan hiltzen da liburuko
pertsonaia nagusietako bat: Percival Bartlebooth. Puzzle bat
bukatzeko zorian da, hutsune
bakarra falta zaio, X itxuraduna.
Hiltzen den unean eskuan eusten
duen piezak, alabaina, W itxura
du.
Fatxada erauzita marraztu
zuen eraikina Perecek, Francisco
Ibañez komikilari espainiarrak
13 rue del percebe lanetan irudikatzen zuen moduan. «Amorragarria zatekeen eraikina deskribatzea, gelaz gela eta pisuz pisu.
Baina atalen segida ezin nuen
utzi zori hutsaren esku. Orduan
bururatu zitzaidan printzipio bat
erabiltzea, xake jokalariek ederki
ezagutzen duten problema batetik eratorria: zaldikoaren poligrafia». Hala, eraikina100 laukitan
banatu zuen—10 x 10—, eta, abiapuntua ausaz hautatu ondoren,
lauki batetik bestera eraman
zuen kontakizuna, xake-zaldiaren mugimendua eginez, lauki
beretik birritan igaro gabe. Bitxikeria gisa, Perecen liburuak ez
ditu 100 atal, 99 baizik. Idazleak
berak zioenez, «295. eta 394. orrietan azaltzen den neskatxak du
horren errua».
Xehetasunik hutsaleneraino
Atal bakoitzak leku edo gela bana
hartzen du. Era metodiko, ia klinikoan deskribatzen ditu Perecek leku bakoitzeko objektuak,
beren artean hierarkiarik eraiki
Era metodiko, ia kliniko
batean deskribatzen
ditu leku bakoitzeko
objektuak
Askoren ustez, XX.
mendeko erditik
aurrera idatzitako
maisulanetako bat da
gabe. Estiloa lehorra suertatzen
da maiz, notario edo polizia akta
baten antzekoa. Izan ere, deskribatzen duenaren aurrean neutral
jokatu nahi zuen idazleak. Leku,
objektu eta pertsonen artean
bereizkeriarik ez egitearren,
denak deskribatzen ditu xehetasun maila berberaz.
Askoren iritziz—Enrique VilaMatas eta Roberto Bolaño, esaterako—, Perecen eleberririk
onena da La Vie mode d'emploi,
XX. mendeko erditik aurrera idatziriko literatur maisulan handienetako bat. Liburua Raymond
Queneauren oroimenari eskainia
dago, eta Jules Verneren aipu
batekin hasten da, Michel Strogoff nobelatik hartua: «Zabal itzazu begiak. Begira ezazu». Zenbait
adituk Jan Potocki poloniarraren
Manuscrit trouvé à Saragosse
lanaren eragina antzeman diote.
Potockiren lana, era berean,
Geoffrey Chaucer-en The Canterbury Tales eta Mila gau eta bat
gehiago lanekin alderatu izan
dute.
Milaka aipu biltzen ditu Perecen idazlanak. Batzuk bere horretan, eta beste batzuk, moldatuak.
Post scriptum atalean dioenez,
honako idazleen hitzak hartu
ditu, beste askoren artean: Italo
Calvino, Agatha Christie, Alfred
Jarry, Malcolm Lowry, Vladimir
Nabokov, Laurence Sterne, Unica
Zürn eta Georges Perec bera.
Ehunka leku eta objektu deskribatzearekin batera, askotariko
istorioak kontatzen ditu, besteak
beste: trapeziotik jaitsi nahi ez
duen trapezistarena; sekula
borrokarik irabazi ez zuen boxeolariarena; antzerkiarekin maiteminduta zegoen sukaldariarena;
jokorik maiteena kendu zioten
hamsterrarena; inoiz pozten ez
zen jazzman-arena; hiru aldiz hil
zuten bitxigilearena; biolin
jotzaile jeloskorrarena eta, nola
ez, puzzlegilearena.
Kontuak kontu, atalez atal,
makina bat objektu, jende eta
istorio korapilatzen ditu kontakizunak, eta emaitza ez da inondik
ere pilatze hutsa. Mosaiko baten
pare, nobelen nobela josi zuen
Perecek: ezin aberatsagoa, eta
parekorik ez duena.
Eraikina antzeztoki
Joan den hilean, Jean Guerrin
zuzendari, aktore eta irakaslea
hil zen, 77 urteren jabe, ia bizitza
osoa antzerki lanetan eman ostean. 1982an La vie mode d'emploi
eleberria antzerkirako egokitu
zuen, eta Perecek berak proiektuan parte hartu zuen. Bota
behar zuten eraikin batean
antzeztu zuten lana, eta Guerrinek berak zera zioen esperientzia
hari buruz: «Gela bakoitzean,
pisu bakoitzean, aktoreek Perecen testua antzezten zuten, eta
ikus-entzuleak batetik bestera
mugitzen ziren».
Kultura ‹ Plaza
Literatura D
Hirudia
Lander Garro
Idazlea
Idazle borreroak
ste honetan berriz hitz
egin dute idazle zenbaitzuk beste idazleon
isiltasunari buruz. Horretaz jardun dute urteetan eta
urteetan ETAren kontra jarduteagatik ohoreak, sariak eta sosak
zakuka jaso dituzten idazle eta
kultur eragile kaskar guztiek. Literaturaz jarduteko foro batean,
etika berriz aztergai. Eta ez inor
laudatzeko, ez bada gu guztiok,
euskal idazleok alegia, zaldien oinetara enegarrenez bultzatzeko.
Zaldien oinetan, denok geure
izuen gordelekuan ongi txertatuta daukagunez, ez daude zaldien
ferrak bakarrik, badira beste mehatxu asko ere, esaterako kateak
eta galerak, esaterako tormentua
eta deserria. Mendeetan ikasi dugu, salaketaren hatza geureganatz zuzenduta ikusten dugunean, haren atzean zer dagoen. Eta
idazleak dira errudunak zeintzuk
garen esaten dihardutenak,
gauez eta ezustean poliziak ager-
A
,
tzen direnean ez daitezen atez
tronpatu.
Robert Brasillach idazle frantziarra oroitarazten didate Luisa
Etxenikek eta Luis Haranburu
Altunak. Naziek okupatu Frantzian, indar okupatzaileak kaleetan eta bazterretan juduen bila
zebiltzan bitartean, idazleak jazarpen hura zuritzen eta laudatzen zuen. Naziek askatasuna eta
justizia ekarriko zioten Frantziari eta munduari. Indartsuenarekiko lilurak itsututa bizi zen Brasillach, nazien parafernalia armatuak liluratuta. Naziak ez
ezik, Franco ere laudatu zuen, eta
faxista ttattarraren gorazarre
egin zuen askotan. Pentsatzekoa
da, beraz, Francoren polizia zen
Guardia Zibilari buruz ere hitz
goxoak idatzi zituela. Sinetsita zegoen garaipen totalean, baina
aritmetikak huts egin zion, eta
naziak ostikoka Frantziatik kanporatu zituztenean, idazlea atxilotu, eta, bere zerbitzuak behar
undu osoa bere baserria
dela uste ohi du baserritar harroak eta, bera alkate
suertatzea, andregaia kendu
zion etsaia zirikatzea, edo itsulapikoan sosak ugaltzea nahikoa zaio ordenamendu unibertsala aintzakotzat hartzeko, ez
botetan zazpi lekoa gordetzen
dituzten eta bota bere gainean
jar dezaketen erraldoien, ez eta
lotan munduak irentsiz airea
zeharkatzen duten Zeruko
kometen burrukaren berri izan
gabe. Esnatu egin behar da
Amerikan gelditzen den baserri
muina. Ez dira hauek painelua
buruan oheratzek sasoiak,
armak burkoan bildurik baizik,
Juan de Castellanosen gizonak
bezala: (...).
Asmoetako hodeia urratuko
duen brankarik ez dago. Munduaren aurrean garaiz zabaldutako asmo kementsu batek korazatu eskoadrila gerarazten du,
azken judizioaren bandera mistikoaren antzera. Elkar ezagutzen leihatu behar dira elkar
Gerokoa erraza da,
boteretsuaren
arrazoiak ikastea
baino ez zaie
geratzen, eta
arrazoiak, arma
biltegiak handiak
dituztenez,
ez dira ugari
nortzuk dira gaiztoak, nor edo
nortzuk jarri beharko genituzkeen zerrenda beltzetan, galeretan,
hilkutxetan. Esan dezatela guztien aurrean. Kito. Are gehiago
eskatuko die: botereak berak egiten dituen zerrenda beltzak zuritu ditzatela. Gaizkileak benetan
gaizkile direla ozen eta denen aurrean esan dezatela. Idazlea borrero bilakatuta. Hortik aurrera
berdin zaie idazleak idazten segitu nahi duen edo oporrak Saloun
pasa nahi baditu. Poetak esan
zuen bezala, «Intxaurrondoko kalabozoetan nork ezagutzen du
Hermann Broch?».
Gauzak nola jarri diren ikusita,
proposamen bat egin nahi nieke
geure agintariei. Bilbon Arestiren estatua kendu zutenean geratu zen hutsunean jar dezatela Robert Brasillachen irudia, eta eska
diezaiotela poema bat beren kamerako poetaren bati. Gustura
egingo du. Biharko eskoletako
testu liburuetan bere argazki zuri-beltzekoa agertuko da, ikasi beharreko idazle handien zerrendan.
ANTZERKIA
Euskeraz
Tom Sharpe
Pasarte hautatua
WILT
Jose Marti
‘Gure Amerika’
M
bezala pagatzeko, fusilatu egin
zuten, De Gaulle generalaren
agindua betez. Akabo gaueko ezpata soinuaren aldeko ahots desafinatu hura. Goian egon bedi.
Badu botere totalitaristak zerbait erakargarria berez eta merituz nabarmentzen ez diren idazleentzat. Hilezkortasun ukatuaren
promesa. Idazlea izaki ahula eta
galdua da, badaki gorputzaren bizitza laburraz, izu da, nahi luke
bera ez bada bere testuak gera
daitezen, bere izenak besteen memorian iraun dezan, baina distira
eta artea falta du horretarako. Ai,
zein zaila den idazle handien,
ahanzturaren bazka ez diren ho-
rien luma zorrotza imitatzea! Eta
hilezkortasuna temaz eta gupidagabeki ukatzen zaienean, arrakasta hitzaren bidez lortuko ez
dutela ikusten dutenean, horra
non jotzen dute kas-kas munduaren gidaritza daukatenen atea.
Gerokoa erraza da, boteretsuaren
arrazoiak ikastea besterik ez zaie
geratzen, eta arrazoiak, arma biltegiak handiak dituztenez, ez dira ugari. Ez ditu arrazoiak behar
armak dituenak.
Botereak, bestalde, ez du haiengandik edertasunik espero, ez die
ezinezkorik eskatuko. Gauza bakarra eskatuko die: salaketaren
hatza erabil dezatela. Nor edo
Zuzendaria
Garbi Losada
Moldaketa
José Antonio Vitoria
eta Garbi Losada
ezagutzen ez duten herriak, elkarrekin burrukatuko dutenen
gisara (...).
Adorea bakarrik faltako dute
zazpikiek. Zazpikiak bait dira
beren herrialdean federik ez duten gizonak. Beraiek adorerik ez
dutelako ukatu egiten diote urkoari (...).
SAIAKERA (ZATIA)
pEgilea: Jose Marti.
pItzultzailea: Begoña Montorio.
pJatorrizko hizkuntza: Gaztelera.
pUrtea: 1891ko urtarrila.
pItzulpenaren urtea: 1991ko
maiatza.
pArgitaletxea: Susa-ren aldizkaria.
pAurkezpena: Jose Marti kazetari, poeta eta filosofo kubatarraren heriotzaren 117. urteurrena bete zen atzo. Kubako Alderdi Iraultzailearen sortzailea izan
zen, besteak beste. 1891n Nuestra América saiakera politiko
eta filosofikoa idatzi zuen.
maiatza 23, 24
BILBOKO
KORAL
ELKARTEAREN
125. urteurrena
Zuzendaria
Julio Gergely
Bilboko Koral Elkartearen
Kontserbatorioko Abesbatza
Bilboko Orkestra Sinfonikoa
Zuzendaria
Günter Neuhold
maiatza 26
Jarrai gaitzazu:
www.teatroarriaga.com
Plaza › Kultura
Literatura D
Bertsioen garaia
Iratxe Esnaola
G
utxi izango dira Euskal
Herrian Oscar Wilden
lana Aitor Aranak adinako arretaz landu dutenak. Idazle
irlandarraren hainbat lan euskaratzeaz gain, 2009ko Irun Hiria saria eskuratu zuen Wilden biografia nobelatuz, Oscar eta Sebastian
lanarekin, hain zuzen. Dorian
Grayren Erretratua-ren bertsio libre batekin datorkigu orain. Betiko gaztetasuna lortzearen truke
arima saltzen duen gaztearen narrazioa irakasgai moral moduan
interpretatu izan da. Juzgu moraletik ihes egindakoek beldurrezko kontakizuntzat ere hartu izan
dute. Eta, hirugarrenik, gay eleberri aldetik ere aztertu izan da.
Aranaren iritzian, armairuan idatzitako gay eleberria da. Legazpiar idazleak modalitate librean
birmoldatu du istorioa, galdera
honi erantzunez: nolako eleberria
idatziko zuen Wildek bere garaia
gurearen modukoa balitz gay askapenari dagokionez? Bazterreko
identitate disidenteok erreferente
bilaketa egin izan dugu literaturan, kultura hegemonikotik ihes
egiten zuten obren bila. Baina
erreferente bilaketaz gain, lerro
artean irakurtzen ikasi behar
izan da garai bakoitzak idaztea
debekatzen zituenak eta modu
disimuluzkoan txertatzen zituztenak atzeman nahian. Ariketa
hori bera gainditu eta osatzen
duen jolasa da obra hau, nire iritzian. Estatuan argitaratutako
Las razones de Jo eleberria gogorarazi dit, Louisa May Alcott
idazlearen Litlle Women eleberri
ezagunarekin Isabel Franc idazle
kataluniarrak egin zuen esperimentua. Liburuko lau alabetatik
Josephine hautatu eta haren bertsioa egiten du, gizonekiko autonomo eta lesbiana bihurtuz.
20 kapitulu dituen bertsioaren
egiturari eutsi dio Aranak, eta,
ahal zuen neurrian, kapitulu bakoitzaren hasiera eta amaiera ere
bai, esaldiak bere horretan utziz.
Wilden lana berrirakurri ondoren ekin diot bertsioari, eta uste
dut asko laguntzen diola haren
egiturari eutsi izanak, agertokiak eta zenbait elkarrizketa
emanak baitaude, baita elkarrizketa gaiak ere. Izatez, hitzez hitz
kopiatutako pasarteak badira
(epigrama ezagunak, tartean).
Trama talentuz eta graziaz eraldatu du, alabaina, eta eleberri entretenigarria osatu. Dorianen inguruko bi protagonista nagusiekin sexualitatearen gaineko bi
ikuspuntu azaleratu ditu. Lord
Henry Wotton gay ezkondu
bihurtu du, eta Basil Hallward
artista armairuan gorde. Biak
maritxu, aurrenekoa ondo pasatzea beste erantzukizunik ez
duen sexuketa askearen alde badago, bigarrena maitasun erromantikoaren harian korapilatzen du. Esan gabe doa Dorian
gazteak eta eleberriak ze norabi-
‘DORIAN GRAYREN
EGIAZKO ERRETRATUA’
pEgilea: Aitor Arana.
pArgitaletxea: Txalaparta.
de hartzen duten. Nobela pornografiko bihurtuan originaleko
pasarte tragikoak kendu eta Sadeko Markesaren kontakizuna
balitz bezala, eszenan sartzen
den pertsonaia orok (emakumeak ez badira) sexuketan amaitzen
du. Familiako kideen arteko harremanak normal gertatzen dira
eta, sexu molde ugariren artean,
fistingak eta prostata bidezko orgasmoak ez dira falta.
Umorearen atzetik jardun da
egilea, eta amaiera arte hari eutsi. Erretratua, Wilden lan originalean gertatu bezala, eraldatu
egiten da, eta Dorianek gazte
iraun nahi duela erreklamatuko
du, baina zera pikanteago bat
gehituz, horretarako arima saltzeko prest. Erretratuaren aldaketak, gainera, perturbazioa eta
isolamendua ekarri beharrean
distrakzioa eta poza dakarzkio.
Auto adorazioaren eta narzisismoaren joera hartzen du tarteka,
gaztetasuna eta edertasuna laudorioz betez. Egungo jendartearen ispilu izan nahi? Lord Henry
Wottonen presentzia originalean
baino urriagoa da, protagonismoa galtzen du, beraz, baina
esan bezala, haren epigramek liburua zipriztintzen dute eta umorezko tonu orokorrari eta irakurketa atseginari lagun egiten.
Poeta? Kantaria? Bertsolaria?
U
rretxindorra tapa gogorrekin eta luxuzko edizioan kaleratu den 40
orrialdeko album ilustratu bat
da. XX. mendeko Frantzian kokatua dagoena eta, nahitaez, Jaques Tatiren Hulot jaunaren oporraldiak (Les vacances de monsieur Hulot, 1953) gogora
ekartzen duena. Esan behar da
edizioaren itxura retroak asko laguntzen duela horretan, bai eta
kontakizuneko pertsonaia heldu
bakarrak, kapela, traje eta pipadun gizaseme guztiz tatiar horrek.
Istorioa udako haur barnetegi
batean gertatzen da. Kontakizun
xumea da, eta tentsioa zein korapiloa mezu anonimo batzuek eta
euren idazleak sortzen dute. Hitz
neurtuan idatzitako anonimo horiek, banan-banan, haur bakoitzarengana iritsiko dira, barnetegiko giro erlaxatua guztiz aztoratzea lortu arte. Bakoitzaren
ezaugarriak azpimarratzen dituztelarik idatzita daudenez,
neurriaren zein errimaren zan-
tzuei erreparatuta, poesiarako
zaletasuna duen norbait izan behar duela baino ez dakite. Irakasleak ere —pipa, kapela eta trajea
dituen gizon tatiarra— bere mezua jasoko du («Jatorra da eta
maleziarik gabea, / baina zaldi
gainean ez hain trebea. / Beti
umore onean, ez da haserretzen, /
nahiz umeak ez diren hain txintxo portatzen. / Zuhurra eta apala, ez zurruna / hori da Jakob jauna, gure arduraduna.»). Mezuek
ez dute inor iraintzen, baina, bistan da, jakin-mina izugarria da.
Hala, pertsonaia ezkutua agertzean burutzen da istorioa, lotsatia bezain kantari ona den mutikoa, Urretxindorra ezizenez ezagutzen dutena, ezagutzen
dutenek. Eta «ezagutzen dutenek» diot ezen, antza denez, barnetegiko haren kideetako inork
ez baitzuen harengan erreparatu
ordura arte.
Beraz, Urretxindorra-k bere
burua kanta bidez aurkezten die,
eta hala amaitzen da istorioa.
Liburua iradokitzailea gertatzen da, iragana berrasmatuaz
sortutako unibertso paralelo ba-
Geoge Milton eta Lennie Small
arrantxo bateko langile alderraien istorioa kontatzen du. Beheraldi Handiaren garaian girotutakoa, bi pertsonaiek Kaliforniako lurrak zeharkatuko dituzte
lan bila, eta inguruan miseria
baino ez dute aurkituko. Elkarrizketa azkar eta ugarirekin
osatutako klasiko bat da.
‘MARTA ISPILUAREN
AURREAN’
pEgilea: Teresa Calo.
pArgitaletxea: Elkar.
pItzultzailea: Mitxel Murua.
G Haur eta gazte literatura
Imanol Mercero
‘SAGUAK ETA GIZONAK’
pEgilea: John Steinbeck.
pItzultzailea: Iñigo Errasti.
pArgitaletxea: Alberdania.
tean kokatzen gaituena eta irudimena haizatzeko parada ezin hobea eskaintzen diguna. Ilustrazioa ederra da, hitzaren esanahi
artistikoan, horiaren, gorriaren
eta berdearen konbinazio oso natural eta iradokitzaileetan sortutako figura goxoekin, narrazioarekin guztiz bat egiten duena eta
kontakizunaren pisua hartzen
duena. Perspektiba aldaketa
‘URRETXINDORRA’
pEgilea: Sebastien Perez
pItzultzailea: Jose Antonio Sarasola.
pIlustratzailea: Benjamin Lacombe.
pArgitaletxea: Ibaizabal.
asko egiten dira, azken urteotan
ilustratzaileen artean nagusitzen
ari den begirada motarekin bat
eginez.
Kontakizunaren haria ulertzeko frantsesez idatzi dela kontuan
hartu behar dugu. Hizkuntza
hartan urretxindorra hitza kantari zein poeta ona den pertsona
izendatzeko erabiltzen baita, istorio honetako protagonistaren antzera. Euskararako itzulpenean
poesia gehiena gaztelaniazko pareadoen antzera eman zaigu, salbu azken bertsoa, zortziko handian dagoena.
Gidoia ez zait oso sinesgarria
iruditu, baina, tira, ume lotsati
batek bere burua aurkezteko barnetegi-kideak antzoki batean bildu eta oholtzara kantatzera igoko
dela sinisteko gai bazara, ba, ez
dugu berdin pentsatuko. Dena
den, onena amaieran ez baizik bidean dagoela dioen ideiarekin bat
egiten du liburu honek, zeren liburu honekin korapiloa askatu
aurreko guztian gozatzen delako.
Zortzi bat urtetik aurrerako
irakurleontzat gomendatua dator.
Anorexiaren gaia umorez landu
duen antzezlana da. Marta 17
urteko nerabe anorexiadun bat
da. Hilda dagoena. Bakarrizketa
batean, baina, bere bizitzaren
azkeneko hilabeteen berri
emango du. «Mundu horretan»
sartzeko ideia kendu nahi die
obraren egileak nerabeei.
‘ELURRA GALTZA
MOTZETAN’
pEgilea: Gabriel Korta
pArgitaletxea: Autoedizioa.
Batez ere, bakardadeari buruz
hausnartu nahi izan du Kortak
poema liburu honetan. «Askatasunaren prezioa» bakardadea dela esaten du. Guztira, 100
bat poesia bildu ditu, eta horietako batzuei, gainera, berak
egindako irudiak gehitu dizkie.
Bere ibilbideko bosgarren liburua du.
Bizia ‹ Plaza
Jean Clottes q
Historiaurrean aditua
Paleolitoko gizakia ulertzeko, Jean Clottesen
ustez, tradizioak gaurdaino gorde dituzten
herrien ikuspegira gerturatu behar da.
«Haitzuloetako
margolanek
naturaz gaineko
botereak zituzten»
Adrian Garcia Irun
Historiaurrea da Jean Clottesen
(Esperaza, Frantzia, 1933) bizitzako zaletasuna. Paleolitoko Homo
sapiens gizakiak haitzuloetan
eginiko margolanak ikertu ditu
urte luzez, eta gai horretan aditua
da. Frantziako Kultura ministerioarentzat aholkulari lanak egin
ditu, baita Eusko Jaurlaritzarentzat ere. Ekain, Altxerri eta Santimamiñeko haitzuloak Unescoren
Gizateriaren Ondare gisa sailkatzeko berebiziko garrantzia izan
zuten haren txostenek. Egunotan
Euskal Herrian ibili da, Biltzar
Atlantiarraren harira. Txamanismoa Paleolitoko haitzuloetan
hitzaldia eman du Irungo Ficoba
erakustazokan.
Zergatik margotzen zuten Paleolitooko gizakiek haitzuloetan?
Ezinezkoa da ziur-ziur jakitea.
Nire hipotesia honako hau da:
haitzuloetako margolanak naturaz gaineko boterez gainezka zeuden. Botere hori taldearen eguneroko arazoak konpontzeko erabiltzen zuten: gaixotasunak
artatzeko zeremoniak egiteko,
mito eta historia sakratuak ondorengoei transmititzeko, ehiza ona
magiaren bidez opatzeko, abiatze
zeremoniak egiteko... Txamanismoa normalean herri ehiztariei
loturiko erlijioa da. Tradizioak
egundaino gorde dituzten herri
ehiztari askok ere txamanismoa
praktikatzen dute.
Kobazuloak, beraz, erriturako tenpluak ziren?
Lur azpiko munduari, esaterako,
beste mundua edo izpirituen
mundua deitu izan diote. Bi jarrera har daitezke horren inguruan:
barrura sartu, ala ez sartu. Xede
praktiko batekin sartzen zen barrura Paleolitoko gizakia; botere
hori era praktikoan erabiltzeko.
Zeremoniak haitzulo barruan
egiten zituzten. Animalia itxurako harkaitzetan margotzen zuten, eta, boterea zuelakoan, arroka ukitzen zuten, izpirituekin harremanetan jartzeko. Normalean
kanpoaldean edo haitzuloen sarreretan bizi ziren, baina inoiz ez
barrualdean.
Zertan oinarritzen duzu hipotesi
hori?
Historiaurreko margolanak mendebaldeko XXI. mendeko ikuspuntutik aztertzen baditugu, historiaurreko gizakiak pentsatzen
zuenetik oso urruti egongo gara.
Inoiz ez dugu haien pentsatzeko
era ezagutuko, baina, ahalik eta
gehien ulertzearren, orain oso gutxi arte ehiztariak izan diren eta
euren tradizioak orain arte gorde
dituzten herrietara hurbildu behar dugu. Afrikan, Australian,
Ameriketan eta Asian badaude
horrelako herriak. Herri tradizional horiek mundua nola ikusten
duten ulertu behar dugu, haitzuloetako gizakiak nola pentsatzen
zuen jakiteko.
Margolanak egiteaz arduratzen zen
pertsona bat al zegoen?
Nire ustez, margolanak egiten
zituen pertsona espezializatu bat
zegoen. Ekain haitzuloan, esaterako, ezin hobeki marrazturik eta
margoturik dauden zaldiak
daude. Europa osoko haitzulo
guztietan aurki daitezke kalitate
handiko margolanak. Horrelako
margolan bikainak egiteak trebetasun handia eskatzen du. Mar-
golanak egiteko aukeratzen
zuten jendea oso trebea zen, eta
pentsatzen dut teknika baten
ikasketa zegoela aurretik.
Horrela azal daiteke toki askotan
kalitate handiko margolanak
egotea.
Zer material eta teknikak erabiltzen
zituzten?
Horretaz ziur hitz egin dezakegu,
laborategietako frogak baitaude.
Gorriz marrazteko hematite izeneko burdin oxidoa erabiltzen
zuten. Beltzarentzat, berriz, ikatza edo manganeso oxidoa
erabiltzen zuten. Kolore zuriarentzat, grabatze teknika. Beste
harri bat arrokan igurtziz gero,
marka zuria uzten du. Oso ohikoak ez baziren ere, eskulturak ere
egiten zituzten. Artista hutsak
ziren.
Praileaitzeko haitzuloari buruzko
txostena egiteko eskatu zizuten. Ze
egoeratan dago kobazuloa?
Orain urte batzuk nire iritzia
emateko eskatu zidaten. Haitzuloa ikusi nuen, eta, aditu gisa,
nire iritzia eman nuen. Haitzuloa
garrantzi handikoa da, nahiz eta
margolanak txikiak izan. Inguruko harrobitik babestu beharra zegoela azaldu nuen nire txostenean. Haitzuloak ez daude inoiz bakarturik, multzo baten parte
dira, eta, horregatik, ingurua ere
babestu beharra dago.
Euskal Herriko haitzuloek ba al dute
Europako beste haitzuloekiko desberdintasunik?
Ez, kultur testuinguru berean
aurkitzen dira. Ez da edonolako
gauza haitzulo baten barreneraino sartzea ilunpetan margolan
batzuk egitera. Garai hartan, bai
Altxerrin, bai Nerjan (Andaluzia,
Espainia), eta bai Errumanian
ere egiten ziren halako margolanak. Sinesmen mota berdina zen,
erlijio mota berdina.
Plaza › Bizia
Ezarian D Euskal Herriko animalia arrazak
Pottokaren eta zaldi handiagoen arteko nahasketa bat da Euskal Herriko mendiko zaldia. Haren egoera leheneratzen eta kontrolatzen ari da pixkanaka. BIZKAIKO FORU ALDUNDIA
Euskal Herriko mendiko zaldia suspertzeko bidean dagoen arraza bat da. 1999an arraza gisa onartu zutenetik,
asko hobetu da haren egoera. Hainbat erakunde eta elkarte ari dira animalia horren alde borrokan.
Zaldia, mendia berriz hartzen
Lander Muñagorri Garmendia
B
ere garaian lanean hasi
izan ez bagina, agian
gaur egun Euskal
Herriko mendiko zaldia
desagertuta egongo litzateke»,
azaldu du Iñaki Uriartek, Bizel
Bizkaiko zaldien elkarteko presidenteak. Egoskorkeriaz hasi
ziren Uriarte eta beste hainbat
bazkide Euskal Herriko zaldiaren ustiapena kontrolatu eta sustatu nahian. Egun, hazteko bidean dagoen zaldi arraza hori
bultzatzen ari dira. «Gure mendietako bioaniztasuna hobetzen
laguntzen du zaldi arraza hori
sustatzeak eta kontrolatzeak; ez
dago inongo zalantzarik».
Gaur egun, bere onera etortzen
ari da mendietako zaldia, eta Bizkaiko mendietan kontrol zehatzak egiten dizkiete. 2009an, Biz-
kaiko mendietan, 274 abelburu
zeuden. Egun, berriz, 480 zaldi
daude. «Ez dago desagertzeko
arriskuan; garbi dago hobetzeko
bidean dagoela», Ikerne Zuluaga
Bizkaiko Foru Aldundiko Nekazaritza saileko zuzendariaren
hitzetan. Aldundia Bizelekin
batera ari da lanean, bertako
zaldi arrazaren aldeko borrokan.
Euskal Herrian bertako lau
zaldi arraza daude: pottoka, Nafarroako zaldikoa, Aurizko zaldia
eta Euskal Herriko mendiko zaldia. Mendiko zaldia, ordea, nola
bereizten da gainerakoengandik?
Pottoketatik eratorritako arraza
bat da. Pottokak edo euskal
poniak handitu eta gorpuzkeraz
sendotzeko erabilitako kanpoko
zaldi arraza handi batekin nahastu zituzten. Beraz, bien arteko
nahasketa bat da: «Arraza hobetzeko eta sendotzeko elkartu
ziren bi zaldi mota horiek bere
garaian», Uriartek azaldu duenez. Mendian topa daiteke zaldi
mota hori, eta haragitarako erabiltzen da, batez ere. Gaur egun,
Arabako mendietan dago hedatuena zaldi arraza hori, «han
lehenago hasi baitziren zaldia
babesteko lanetan», azaldu du
Uriartek.
Zehazki, 1999an lortu zuten
Arabako abeltzainek Euskal
Herriko mendiko zaldia arraza
gisa onartzea. «Ordura arte, mendian zegoen beste zaldi bat gehiago zen». Euskal Herrian, ustiatzeko eta lanerako erabiltzen ziren,
baina ez zegoen arraza gisa onartuta. «Hainbat ikerketa egin
behar izan ziren, eta, azkenerako,
onartu egin zuten», Zuluagaren
arabera. Arabako ganaduzaleak
hasi ziren zaldiaren alde lan egiten, eta, hori dela eta, hasiera
batean Arabako mendiko zaldia
izena izan zuen arrazak. Gaur
egun, ordea, Bizkai eta Gipuzkoan ere ari dira arraza leheneratzeko eta kontrolatzeko lanetan,
beraz, «izena orokortu egin
zitzaion», azaldu du Uriartek.
Arraza gisa onartu zen urtean,
Europatik diru laguntzak jasotzen hasi ziren arabarrak. Horregatik hasi zen han zaldiaren leheneratzea beste tokietan baino
lehenago. Gipuzkoan, 2008an
hasi ziren arraza babesteko egitasmoetan, eta Bizkaian, urtebete geroago. «Denbora tarte horretan, egoera asko hobetu da».
Elkarkidetza aldundiarekin
Badira lau urte Euskal Herriko
mendiko zaldien arraza leheneratzeko elkartea sortu zela Bizkaian. Ugartek hala azaldu du:
«Behin eta berriro eskatzen
genion aldundiari lan horretan
laguntzeko, baina ez ziguten
aukerarik ematen, baldin eta ez
bagenuen elkarte bat sortzen».
Horrela sortu zuten Bizel elkartea. Orduz geroztik, bien arteko
harremana ona izan da, eta, hiru
urtean, elkarkidetza ona izan
dute.
Gaur egun Gorbeia inguruan,
Urkiolan, Oizen eta beste hainbat
mendi ingurutan jaiotzen diren
zaldien zerrenda zehatza daukate. «Ezinbestekoa izan da hori
Bizkaiko zaldiaren ekoizpena
orekatzeko», Zuluagak adierazi
duenez. «Elkartea sortu aurreko
urteetan, sektorea desorekatuta
zegoen, erabat». Abelburu bakoitzaren truke ordaintzen den prezioan sumatu dute hobekuntza
ekoizleek: «Azken urteetan igo
egin da; positiboki sumatu dugula esan daiteke».
Bizia ‹ Plaza
Ezarian D Euskal Herriko animalia arrazak
Aurrerantzean, gainera, lanean jarraituko dute bi erakundeek. «Aurten, aldundia bereziki
saiatu da arrazaren alde», Zuluagaren esanetan. Izan ere, Nekazaritza sailak aurten jarri du estreinakoz tokiko animalien laguntza
lerroan Euskal Herriko mendiko
zaldien arraza hori. Denetara,
1.660.000 euro jarriko ditu nekazaritza eta ingurumeneko laguntzetan. Hortik zerbait lortu ahal
izango du, beraz.
Horrez gain, Ferrari dekretuaren barruan onuradun gisa ere
badago; hau da, tokiko animalien
lanketa estentsiboarentzat erabilitako diru laguntzaren barruan
‘‘
Gure mendietako
bioaniztasuna
hobetzen laguntzen du
zaldi hori sustatzeak»
IÑAKI URIARTE
Bizel elkarteko presidentea
«Bizkaiko zaldiaren
ekoizpena orekatzeko,
ezinbestekoa izan da
mendiko arraza hori»
IKERNE ZULUAGA
Bizkaiko Aldundiko Nekazaritza saileko burua
dago zaldi arraza hori Bizkaian.
«Etengabe handituz doa modu
estentsiboan eta ingurumena
errespetatzen duten ekoizpen
modu iraunkorren bidez kudeatzen diren abelburu zein hektarea kopurua», Zuluagaren esanetan.
Bi elkarteen arteko elkarkidetzari esker, Euskal Herriko mendiko zaldiaren egoera hobetzen
ari da Bizkaian. Uriartek zehaztu
duenez, «garrantzitsua da bertako animalia arraza sustatzea,
aberasgarria izan baitaiteke».
Hiru urteren ostean, ia bi aldiz
handiagoa da abelburu kopurua,
eta espero dute bide horretan
jarraitzea.
Miguel Angel Garcia-Diegok Laudioko oiloa berreskuratu du, eta inguruko baserritarren artean
zabaltzen ari da. Orain dela gutxi ia desagertuta zegoen arren, ia bost urtean egoera bideratu dute.
Euskal oilotik, Laudiokora
L.Muñagorri Garmendia
B
ost urteko lanaren
ondoren, Laudioko
oiloa leheneratzeko prozesuan dagoela uste du
Miguel Angel Garcia-Diego Eoalak euskal oilo eta antzarren hezitzaileen elkarteko presidenteak.
«Euskal oiloa arrazaren barruan
dagoen oilo mota bat da, arraza
bat bainoago», dio. Sodupen
(Gueñes, Bizkaia) du baserria
Garcia-Diegok, eta urte luzez
aritu da euskal oiloaren inguruan lanean. Besteak beste, euskal oiloaren barruan dauden
hainbat mota hezten ditu, desagertzeko arriskuan daudenak:
oilo gorria, beltza, leposoila, eta
euskal antzara. Urteetan aritu da
oilo horiek hezten. «Esperientziari esker, ohartu nintzen lantzean
behin lumadi horail iluneko txitak jaiotzen zirela arraza horietatik». 2007an, txita horiek gainontzekoengandik bereizten hasi
zen. Horrela hasi zen Laudioko
oiloa indarberritzen.
Hegazti mota horren izenak berak argi uzten duen bezala, Laudioko oiloak Araban du jatorria.
«Euskal oiloen artean dokumentatu zen lehenengoa da», azaldu
du Garcia-Diegok. Juan Manuel
Urkixo Loriana eta Urkixoko
markesari esker da hori. XX.
mendean, hegaztizaintzak indar
handia zuen, eta Urkixo markesak arlo horretan sekulako interesa zuen. Haren familiak Laudion zuen jauregi batean, hegaztientzako instalazioak jarri
zituen, eta inguruko baserrietatik ibili zen, oilo ugaltzaile one-
Laudioko oiloaren bereizgarrietako bat lumadiaren kolorea da: horail iluna du. EOALAK
nen bila. Denbora luzez bilketa lanean aritu ondoren, Laudioko oiloa lortu zuen azkenean. «Bereizgarrien artean, oiloaren lumadiaren kolorea azpimarratu beharko
litzateke», adierazi du Garcia-Diegok.
Oiloa, erakusgai
Hautaketa prozesu horren ondoren, Laudio inguruko hainbat
baserritarren artean banatu
zuen oilo mota hori, eta 1925ean
amaitu zuen betebeharra. Urte
hori baino lehen, ordea, 1923an,
lehen aldiz erakutsi zuten Laudioko oiloa hegazti erakusketa
batean, Madrilen. Nazioarteko
beste hainbat erakusketatara ere
eraman zuen Urkixoko markesak
oilo mota hori. Horien artean,
1933an Erroman egin zen nazio-
arteko erakusketara. «Onarpen
handia jaso zuen, gainera».
Laudio inguruan, hedatuta
egon zen oiloa, baina 1940ko
hamarkadan beheraldi bat izan
zuen. «Baserritarrak industriara
joaten hasi zirenean, arraza
industrialagoak ekarri zituzten,
eta ia desagertzera iritsi zen»,
azaldu du Garcia-Diegok.
Orain, Laudioko oiloa hedatze
prozesuan da. Oilo mota horretako hainbat ale bildu zituen, eta
inguruko beste hainbat pertsona-
ri eman zizkien, haiek ere hez
zitzaten. «2010ean, zenbait sorta
banatu nituen Eolak elkarteko
kideen artean. Horrela, leheneratze prozesua bermatu egiten
da».
XX. mendean, Laudion hainbat erakusketa eta lehiaketa
antolatu ziren oilo mota hori sustatzeko. 2011. urteaz geroztik,
berriz hasi dira antolatzen Laudioko eta euskal oiloen erakusketak. «Leheneratzea apurkakoa
baina segurua ari da izaten».
r
Zakilixut
Antropologian eta etnologian aditua da Jose Dueso; asko ikertu du sorginen eta
mitologiaren inguruan, eta horren adibide dira idatzi dituen dozenaka liburuak.
guztiak hil edo epaitu. Hemen ez ezik,
ondorio hori beste leku batzuetan ere
atera zuten.
Beste leku batzuetan? Askok uste dute
sorginen kontua batez ere Euskal Herrikoa
zela...
Ez, ez! Askotan, Euskal Herria irla kulturaltzat hartzen da, baina hori ez da
egia. Ustez gure-gureak ditugun kondairak Europa osoan agertzen dira, eta
sorginekin, berdin. Begira, adibide modura esango dut XV. mendean bi domingotarrek idatzitako Malleus Malefic Arum eskuliburua Europako inkisidore gehienek hartu zutela oinarritzat,
eta, beraz, istorio guztiak errepikatu
egiten dira: sorginak katu beltz bihurtzen zirela, pixa egin eta lainoak sortzen zituztela... Deituretan zegoen aldaketa bakarra: hemen sorgina Etxeberria zen, eta Alemanian, Schrader.
Orduan gezurra da euskal kultura bakartua egon dela...
Erabatekoa. Esaterako, hain euskalduna den trikitia italiarrek ekarri zuten trenbidea eraikitakoan. Baina antzina ere komunikazioa bazegoen he-
Jose Dueso
«Izan nahiko genukeena
eta ezin garena izan
irudikatzen dute sorginek»
emakumea sorginarekin lotu eta izaki
beldurgarria zela zabaldu zuten. Izan
ere, sorginek ikara ematen zuten, ustez naturaz gaineko gauzak egiten zituztelako, nahiz eta berez jende arrunta izan. Badakizu, gizartea nahi bezala
mantentzeko etsaiak asmatu behar
dira. Gaur egun ere gauza bera gertatzen da, krisia da gaurko sorgina.
Testuinguru hartan kokatu behar da, beraz,inkisizioa?
Tira, hor ere uste okerrak zabaldu dira.
Sorginen heriotzen %99 botere zibilak
bultzatu zituen. Inkisizioak sorginak
hil zituen, bai, baina oso gutxi proportzioan. Inkisizioak berak, gainera, sorginen gaia alde batera uzteko esan zion
Elizari, luzera erakundearen izen ona
zikintzeko arriskua baitzegoen. Azken
batean, jende askok zuen naturarekin
harremana, eta asko har zitezkeen sorgintzat, baina ezin ziren ia herritar
«Mitologia hilda dagoen
erlijio bat da, eta gaurko
erlijioak biharko
mitologiak izango dira»
D
Euskal kulturarekiko zaletasuna txikitatik datorkio Jose Duesori (Granada, 1956). Lagunekin mendira joaten
zenean, tontorrera igo ordez, bidean
geratzen zen, baserritarrekin Euskal
Herriko sinesmenez hitz egiteko; eta
hala hasi zen «debekatua» zegoena aztertzen.
Zer aurkitu zenuen?
Eskoletan irakasten ez zuten mundu
ikaragarria! Herria ez zen esaten ziguten bezalakoa. Erdi galduta zeuden
gauza asko zeuden, eta tartean mitologia, sorginak... Niri folkloreak eta inguru horrek txoratu izan nau beti.
Handia al da guk hemen daukagun altxor
historiko eta mitologikoa?
Oso handia. Sorginak, izaki mitologikoak, kondairak... Gauza asko daude
eta historiari buruzko informazio han-
dia dago. Kontua da jendeak nahastu
egiten dituela datuak, mendeak... Ezjakintasun handia dago.
Sorginen gaia ondo menderatzen duzu
zuk. Azaldu pixka bat, nondik datoz sorginak,zer dira?
Fantasia asko dago horren inguruan,
egia esan. Uste baino sinpleagoak dira
gauzak, baina bere testuinguruan
ulertu behar dira. Sorginak Elizak asmatu zituen, interes politiko eta erlijioso handiak zituelako eta emakumea
arrisku modura ikusten zuelako. Kontua da emakumea zela Erdi Aroko andre eta jabe, garai hartako gizartea
emakumeak kontrolatzen baitzuen:
umeak izaten zituen, sendatu egiten
zuen, natura ezagutzen zuen...
Zergatik beldur hori?
Elizak bere mendekoak kontrolatu
nahi izan zituen eta, bai, emakumea
etsai modura ikusten zuen. Orduan,
Igandea
2012ko maiatzaren 20a
Beñat Egues
SINADURA
rrien artean. Lauburuak edo ekiloreak
Europa osoan aurki ditzakegu... Begira, hori hain da horrela, ezen batzuek
dioten Greziako Polifemo jainkoa euskal Tartaloren kopia dela... Ez dago
garbi, baina anekdota hor dago, nork
daki!
Elkarri kopiatzen diogu?
Zalantzarik gabe. Erlijio berriak ondokoaren edo aurrekoaren ezaugarriak
hartzen ditu bere barruan. Kontuan
izan behar da mitologia hilda dagoen
erlijio bat dela eta, hala, gaurko erlijioak biharko mitologiak izango direla.
Hemen sanjoanak ospatzen ditugunean, berez solstizioa ospatzen ari gara.
Tira,sorginen gaira itzuliz...Zergatik iruditzen zaizkigu sorginak hain erakargarriak?
Izan nahiko genukeena eta ezin garena
izan irudikatzen dutelako. Amets bat
bezalakoa da. Ez da hegan egitea bakarrik, dena egin dezake sorgin batek:
eguraldia aldatu, urrutitik hil... Baina
hori dena teorikoki, noski. Badakigu
hori ez dela egia.
Eta, zure ustez, ba al dago oraindik honetan guztian sinesten duen norbait?
Bai, neurri batean. Nafarroan eta...
Oraindik ukenduak, konjuruak, kutunak eta horrelako gauzak egiten dituen jendea badago. Bai, bai...
Igandea
berria
2012ko maiatzaren 20a
08 Nafarroako konkista Garai hartako gizartea
10 Elkarrizketa Julio Anguita
21 Langabezia Aspalditik lanik gabe daudenak
Euskal Herriko hiriak
Herritarren zerbitzura?
Euskal Hiria egitasmoaren etorkizuna zalantzan jarri dute hainbat ikerlarik. Argazkian, Bilboko Iberdrola dorrea.
ANDEKA LARREA
Igandea • 2012ko maiatzaren 20a
02 Hirigintza
Hiriburuetan egindako kultur azpiegitura erraldoiek kontraste handiak sortu dituzte hiri paisaian. Irudian, Guggenheim museoa. ANDEKA LARREA
Euskal Hirian
galduta
Araba,Gipuzkoa eta Bizkaiko instituzioek urteak daramatzate hiru
hiriburuen artean Euskal Hiria deitu duten hirigunea sustatzeko
eginahaletan; egitasmoa aztertu duten ikerlarien aburuz,proiektuak
baditu zenbait ahulgune,eta horren etorkizuna ez da batere ziurra.
Gotzon Hermosilla
ernardo Atxaga idazleak plazaratu zuen
Euskal Hiria kontzeptua, euskal nazio
modernoaren metafora gisa: «Nire ustez, nahitaezkoa zaigu eredu erromantikoari
B
uko egitea anakronismoan edo
bazterketan ez erortzearren, hots
lehen mailako balio kulturalak
gureganatzeko, eta helburu horrek, praktikan (...) leku berri bat
eskatzen du. Leku berri horri nik
Euskal Hiria deitzen diot», idatzi
zuen Atxagak Lekuak izeneko liburuan (Pamiela, 2005).
Euskal Hiria gogoeta, alegoria,
utopia gisa proposatu zuen Atxagak. Hiriaz berba egiten bazuen
ere, ez zen hirigintzarako proposamena. Hala ere, 90eko hamarkadaren amaieratik, lehenengo
aldiz aipatu zuenetik, kontzeptuak arrakasta izan zuen hirigintza arloan ere, eta hitzetik hortze-
ra erabili dute EAE Euskal Autonomia Erkidegoko hiri planifikazioaren ardura izan dutenek. Horren ifrentzuan, Euskal Hiria borrokatu beharreko kontzeptu bat
da hirigintza eta lurraldearen antolamenduaren eredu horrekin
bat ez datozen sektoreentzat.
Duela gutxi, Euskal Hiria ize-
neko liburua plazaratu du Ex argitaletxeak. Andeka Larrea filosofia irakasleak koordinatuta,
Garikoitz Gamarra, Diego Diaz,
Igor Ahedo, Nekane Jurado, Zuriñe Sainz, Nerea Perez eta Larrearen artikuluak biltzen dira gai horren inguruan, Jose Maria Ripaldaren hitzaurre batekin. Liburua
2012ko maiatzaren 20a • Igandea
Hirigintza03
Loturek eta garraiobideek berebiziko garrantzia dute Euskal Hiriaren egitasmoan. ANDEKA LARREA
riaren hezurdura», Larrearen hitzetan. «Hiru hiriburuen arteko
lotura azkarrak eginda, Euskal
Hiriaren ereduarekin lortu nahi
dena da, adibide bat jartzearren,
Bilbon bizi den herritar batek
Gasteizen lan egin dezala eta asteburuan Donostiara joan dadila,
hango aisialdi eta kultur eskaintzak erakarrita» .
Gabeziak eta ahuleziak
Euskal Herriko hiriburuek azken
hamarkadetan izan duten eraldatze prozesuaren eta Euskal Hiria
proiektuaren inguruko gogoeta
multzo bat da.
Euskal Hirirantz
Larrearen hitzetan, 1997tik aurrera diseinatutako Hirigintza
Garapeneko Egitasmoetan agertzen da Euskal Hiriaren ideia:
«Asmoa da ahalegin bat egitea
EAEko hirien arteko sare bat osatzeko, hiru hiriburuek duten pisutik abiatuta, eta hiru milioi biztanle inguruko nodo bat egitea,
osagaien arteko lotura askorekin,
lehiakortasuna handitu, garapen
ekonomikoa sustatu eta inbertsioak erakartzeko asmoz» .
Proposamen honen egileek badakite inbertitzaileek metropoli
handiak hautatu ohi dituztela
edo, horrelakorik ezean, neurri
ertaineko gune urbanoak, hiru
milioi biztanle ingurukoak, beharrezkoak diren azpiegiturak dituztenak: itsasorako irteera,
hainbat aireportu, garraiobideak
eta, batez ere, horri guztiari «balio erantsia» emango dion zerbait.
Egitasmoan, berebiziko garrantzia du mugikortasunak eta
hiru hiriburuak azkar lotzeko bideak eraikitzeak. Horregatik,
abiadura handiko trena guztiz estrategikoa litzateke; «Euskal Hi-
Larreak nabarmentzen du egitasmo guztia «ikuspegi merkantilistatik» eginda dagoela: «Azken finean, lurraldea salgai jartzea da
gakoa, eta txosten ofizialetan erabiltzen duten hizkera ere enpresa
mundukoa da argi eta garbi».
Alde horretatik, ereduak, Larrearen ustez, baditu zenbait gabezia:
«Planaren ardatza etxe multzo
gehiago eraikitzea, Bizkaiko
Hego Saihesbide Metropolitarraren moduko errepide gehiago egitea, AHTa bera eta antzeko egitasmoak dira. Ez du kontuan hartzen,
esaterako,
energia
baliabideen mugetara iristen ari
garela eta etengabeko hazteko
ereduen ordez bestelako ereduen
alde egin beharko dugula segur
asko» .
Beste aldetik, Euskal Hiria luzera begirako apustua da, eta, Larreak dioen moduan, «ongi atera
daiteke, baina gaizki ere bai».
Eusko Jaurlaritzak berak eta
Deustu fundazioak egindako azterketek nabarmentzen dute hiru
hiriburuen arteko harreman eta
fluxuak ez direla oso garrantzitsuak, eta askoz gehiago direla hiriburu bakoitzaren barnean eta
hiriburuaren eta herrialdearen
artean gauzatzen direnak.
Alde horretatik, plangintzak
«kutsu utopikoa» duela iruditzen
zaio Larreari: «Egitasmoaren arabera badirudi herritarrok erraz
asko hiriburu batean bizi, beste
batean lan egin eta beste batera joango garela aisialdian. Eta hori
asko esatea da, hemengo gizartearen ezaugarriak kontuan hartu-
ta». Badago beste arlo bat, Larreari oso kezkagarria iruditzen zaiona: horrelako egitasmoak diseinatzen dituzten politikari eta teknikarien «harrokeria», hirigintzaren ildo nagusiak ez ezik, herritarren mugikortasuna, lana,
aisialdia eta, azken finean, bizimodu osoa arautzera eramaten
dituena.
Edozein modutan, Larreak uste du Euskal Hiriaren egitasmoaren etorkizuna ez dela batere ziurra. Hasieratik zeuden zalantzei
egoera ekonomiko zaila gehitu
zaie: «Gerta liteke Euskal Hiria,
azkenean, lelo edo eslogan hutsean gelditzea. Abagune ekonomikoa ikusita, nahiko zalantzazkoa
da egitasmoa bere horretan gauzatu ahal izatea».
Maisuak eta ikasleak
'Euskal Hiria' liburuaren
aurkezpenean, zenbait pentsalari
ezagun gaiaren inguruko iritzia
ematera gonbidatu zituzten egileek.
G.H.
Gazteak dira Euskal Hiria liburuaren egile gehienak. Berrogei
urte baino gutxiago dituzte
Andeka Larreak, Garikoitz
Gamarrak eta Igor Ahedok. 30
urteren bueltan dabiltza Diego
Diaz, Zuriñe Sainz eta Nerea
Perez. Euskal Herriko hirigintzaren errealitatera beste begirada
bat ekarri nahi izan dute, berritzailea, eztabaida abiarazteko
gogoeta bat, errealitate horren
ertz guztiak gogoeta horretan
bukatzen ez direla jakitun.
Eta, liburua plazan agerrarazteko ere, ez zuten ohiko aurkezpena egin nahi izan. Molde desberdin bat aukeratu zuten: Bilbora,
mahai inguru batera, beste
belaunaldi bateko hiru ikerlari
ezagun gonbidatu zituzten,
horietako bi liburua egiteko prozesuan inolako parte hartzerik
izan ez zutenak, eta irakurri ostean liburuaz zer pentsatzen zuten
jendaurrean zintzoki eta beldurrik gabe azaltzeko eskatu zieten.
Emaitzarekin pozik dago
Andeka Larrea liburuaren editore eta koordinatzailea: hirurek
oso ekarpen interesgarriak egin
zituztela pentsatzen du, eta egileentzat bereziki pozgarria izan zen
liburua lehenagotik ezagutzen ez
zutenek lana goraipatu izana.
Jose Maria Ripalda filosofo eta
irakasleak liburuaren hitzaurrea
idatzi du, eta aurkezpenean ere hitza hartu zuen, ikerlari gazteek
egindako lana goraipatzeko —
ikerlari horietako batzuk Ripaldaren ikasleak izan ziren—. Herriaren eta hiriaren arteko ustezko aurkakotasuna errefusatu
zuen, bi kontzeptuak bateragarriak izan daitezkeela argudiatuz,
eta Euskal Hiriaren «ezinbesteko
baldintzatzat» aurkezten den
abiadura handiko trenaren kontra mintzatu zen: «Euskal geografia zatitu egiten du, eta zeharkatzen dituen herriak bakartu» .
Francisco Letamendia EHUko
irakasle eta idazleak ere oso interesgarritzat jo zuen Euskal Hiria
liburuak egindako ekarpena, eta
adierazi zuen herriaren eta hiriaren arteko dikotomia hori Euskal
Herrian ez dela baliagarria:
«Batzuk saiatzen dira Euskal
Herria kontzeptua etnizitatearekin, irrazionaltasunarekin, base-
rritarkeriarekin lotzen. Hiria,
berriz, ilustrazioaren eta arrazionaltasunaren esparrua izango
litzateke. Baina horrek ez du funtzionatzen» .
Haren hitzetan, azterketa
horrek ez du kontuan hartzen
hiria gatazkarako gunea ere
badela, klase desberdintasunek
zeharkatzen dutela eta askotan
bazterketa eta pobrezia errealitateak ezkutatzen dituela. Euskal
Herriaren eraikuntzan «tokian
tokiko errealitateetatik, eskualdeetatik, gune aktiboetatik, lanean ari diren gizarte taldeetatik»
abiatzea proposatu zuen.
«Atxagaren Euskal Hiria esamolde burutsua da, ez eredu bat
edo hirigintza teoria bat», adierazi zuen Ramon Zallo EHUko irakasleak. «Hortaz, esan daiteke
botereak kontzeptua bere egin
eta beste eduki bat ematen dionean manipulazioa gertatzen dela».
Zalloren aburuz, «dikotomia faltsuak» egitea da Euskal Hiria
kontzeptua Euskal Herriari kontrajarri nahi izatea, herria hiritarrez ordezkatzea, herri identitatea eta Ilustrazioaren balio
unibertsalak elkarren arerio balira bezala aurkeztea edo baserri
giroa eta hiria kontrakarrean
ipini nahi izatea, eta «kontzeptu
baliagarrien arteko oreka» bilatzea da egokiena: «Gizakiak ez
gara herritar huts. Identitatea
badugu, generoa ere bai, ekonomiaz arduratzen gara, eta abar».
04 Hirigintza
Gotzon Hermosilla
Carlos Askunze (Iruñea, 1968) Bilboko San Frantzisko, Bilbo Zahar
eta Zabalako Elkarteen Koordinakundeko kidea da, eta urte
asko daramatza auzo horiek sustatzearen aldeko lanean.
G Denek nabarmentzen dute Bilbo
asko aldatu dela azken urteotan.
Hiriaren eraldaketak, Bilboren
kasuan, hainbat kontu utzi ditu
bazterrean. Besteak beste, herritarrengan eta horien beharretan
oinarritutako eraldaketa izateko
aukera. Eraldaketa hori, azken finean, Bartzelonak eta Europako
beste hiri batzuek izan duten
itxuraldaketaren kopia da.
Eta hiri planifikazio mota hori
ekonomian eta merkataritzan oinarritzen da gizartean baino
gehiago. Estetika lehenesten du,
etikaren kaltetan, eta edukitzaileak eraikitzeari ematen dio lehentasuna, edukiei eman beharrean. Guggenheim Museoa edo
Alondegia gehiago dira edukitzaileak, herritarrentzat interesgarriak diren edukien sortzaileak
baino.
G Beraz, zure ustez, herritarrak ez
dira aldaketa horien ardatz nagusia?
Begien bistakoa da gaur egungo
hiriak oro har ez daudela herritarrek eta herritarrentzat eraikiak.
Nik uste dut bertan bizi diren herritarrak direla hiria, eta horiek
izan behar dutela lehentasuna,
ekonomia eta merkataritza irizpideen gainetik.
G Eta zein ondorio dakar horrek?
Gauzak herritarren beharrizanetan oinarritu beharrean goi mailako turismoaren beharrizanetan
oinarrituta antolatzen diren neurrian, morrontzak sortzen dira,
eta, esaterako, orain esaten dute
beharrezkoa dela saltokiak jaiegunetan zabaltzea. Jakina, marka handietako saltokiak, ez herritar gehienok auzoetan erabiltzen
ditugun dendak. Eta, era berean,
gune publikoa arautzeko ordenantzak egiten dira, Bilbon berriki egin duten moduan, hiria bisitarien begietara «garbi» ager dadin, eta pobrezia, langabezia eta
gizarte bazterketa, goraka datozen gertaerak eta gure kaleetan
ikusi egiten direnak, estaltzen
saiatzen dira. Erdigune arranditsu eta ikusgarria egin nahi dute,
azpiegitura bikain horiekin guztiekin, baina hiriaren benetako
errealitatetik alboratuta gelditzen dena.
G Edozein modutan, zerbitzu hiriaren eredua nonahi nagusitzen ari
dela dirudi.
Nik uste dut turismoaren arloan
huts handia egiten ari direla, ez
baita zentzuzkoa hiri guzti-guztiek eredu berdina ezarri nahi izatea. Benetan, hain handia al da eskaria oso berdintsua den eta kilometro gutxiren buruan metatzen
den eskaintza horretarako? Badirudi hiri guztiek, elkarren ondo-
zarte bazterketa eta abarrekin.
Eta hori ez da konpontzen zenbait arte galeria edo kultur azpiegitura ekarriz. Lagungarri suerta
daiteke, batez ere ingurua aldatzeko, baina ez ditu konpontzen
«Gaur egungo
hiriak ez daude
herritarrek eta
herritarrentzat
eraikiak»
«Instituzioek
eskaintzen duten
parte hartzerako
tarteak badu
zer hobetu»
MARISOL RAMIREZ / ARGAZKI PRESS
Carlos Askunze · Bilboko auzo mugimenduko kidea
«Hirien planifikazioak
estetika lehenesten du,
etikaren kaltetan»
Hirietan izandako eraldatzeak auzoak askotan bazter uzten
dituela pentsatzen du Bilboko San Frantzisko, Bilbo Zahar
eta Zabalako Elkarteen Koordinakundeko kideak.
an daudenek ere, gaur egungo
arte museoa, batzarrak egiteko
eraikina, merkataritza azpiegitura handiak eta abar eduki behar
dituztela. Horren adibiderik argiena da pentsatzea herrialde berean beste Guggenheim museo
bat eraikitzea interesgarria izan
daitekeela. Badirudi halako
lasterketa zoro batean sartu garela.
G Hiriaren eraldatze hori leku guztietara iritsi da?
Hiria eraldatzeko egitasmoek
ahaztu egiten dituzte hainbat
auzo, eta gure kasuan, argi dago
San Frantzisko, Zabala eta Bilbo
Zaharra beti izan dela alderdi
ahaztua eta eraldatze horretan
bazter laga dutela. Hainbat arrazoi direla medio. Hiri guztiek
gune batzuk izan behar dituzte
arazoak eman ditzaketen zenbait
jarduera hor kokatzeko: droga
trafikoa, arazoak sor ditzaketen
herritarrak, eta abar. Hobe da
errealitate horiek gune batean
zokoratuta edukitzea, hiri osoan
zehar barreiatuta baino, eta hori
hiri handi guztietan gertatzen da.
Gure auzoari egokitu zaio betidatik eginkizun hori, baina ikusten
ari gara gero eta gehiago direla
Bilbon udalaren politikak bazterrean uzten dituzten auzoak,
azpiegitura urriak dituztenak,
hiriaren beste gune bat lehenetsi
dutelako.
G Nola sortu zen Bilbo Zahar, San
Frantzisko eta Zabalako Elkarteen
Koordinakundea?
90eko hamarkadan sortu zen,
ikusi genuelako, alde batetik, arazoen larritasuna eta udalaren
utzikeria nabarmenak zirela eta,
beste aldetik, beharrezkoa zela
auzoan bizi eta lan egiten zuten
ahalik eta elkarte, talde eta pertsona gehien biltzea; auzoan
aldaketak eragin ahal izateko,
gune ahalik eta zabalena osatu
behar zela. Urte asko pasatu dira
eta aldaketak egon dira, baina bi
ideia horiek mantentzen dira.
Gurea gune heterogeneoa da,
aniztasun handikoa da, baina
auzoa osotasunean berreskuratzeko nahiak batzen gaitu.
G Zer irizten diezue azken urteotan
auzoa suspertzeko erakundeek egin
dituzten saioei?
Uste dugu Bilboko Udalak Birgaitzeko Plan Berezien bidez ezarritako ildoa nahiko mugatua eta
okerra izan dela. Ez da oso zuzena
den-dena Bilboko Soho moduko
bat sortzearen aldeko apustuan
jokatzea eta pentsatzea horren bidez auzo horiek dituzten arazo
guztiak konponduko direla. Gu
auzoak osoki biziberritzearen
alde gaude, eta bertan dauden
arazorik larrienetan eragitea
esan nahi du horrek. Arazo horiek zerikusia dute langabezia, gi-
auzotarrek dituzten arazoak.
Urte batzuk igaro dira horrelako
politikak abian jartzen hasi zirenetik, eta emaitza da auzo horietan egoera ez dela askorik aldatu.
G Auzo mugimenduari ahalegin
horietan parte hartzeko aukera
ematen zaio?
Gure esperientzia da instituzioek
eskaintzen duten parte hartzerako tarteak baduela zer hobetu.
Lehenengo plana 1999. eta 2000.
urteetan hasi zen garatzen.
Orain hirugarren planean ari
dira lan egiten, eta tarte horretan
guztian beti esan izan dugu benetako parte hartzeari bideak ireki
behar zaizkiola: auzotarren parte
hartze zuzenari zein auzoan
modu antolatuan lan egiten
duten elkarteei. Plan horien
ingurumarian hainbat gune
sortu dira parte hartzea bideratzeko, Birgaitzerako Mahaia esaterako, eta, urte askoan jasotako
eskarmentuan oinarrituta, gure
iritzia da erakundeek, kasu honetan udalak, ez dutela onartzen
benetako parte hartzea, eta
horrelako guneak auzotarren
protestak amatatzeko koltxoi
gisa sortzen dituztela.
G Badirudi azken urteotan auzo
mugimenduaren pizkunde moduko
bat dagoela.
Nik baietz esango nuke. Mugimendua desberdina da duela
hainbat urte ezagutu genuenarekin alderatuta, baina egia da gora
datorrela. Nik uste dut horrek
zerikusia duela hirietan agertzen
ari diren arazo berriekin eta
horien inguruan instituzioen
aldetik herritar askok sumatzen
duten utzikeriarekin. Auzo elkarte berriak sortu dira; desagertuta
zeuden beste batzuk berreskuratu dira; auzoaren problematikan
murgiltzen diren lagunen kopurua emendatu da; Bilbon Auzo
Elkarteen Federazioa berreskuratu da, urte askoan desagertuta
egon dena, eta Bizkaian ere koordinazio moduko bat sortzeko
pausoak ematen ari dira.
Hirigintza05
Emakumeentzat arriskutsuak diren guneak biltzen ditu Hiri Debekatuaren Mapak.
Denentzako kaleak
Hiria kolektiboko arkitektoek
pentsatzen dute beste hirigintza
eredu bat gara daitekeela, baina
horretarako hirigintzako paradigmak
berriro pentsatu behar direla diote.
G.H.
a al dago abian jartzerik beste hirigintza
eredu bat, merkatuaren eta etekinen logikaren gainetik herritarren beharrak aintzat hartuko
dituena? Hiria kolektiboko arkitektoek baietz uste dute. Herriak
eta hiriak negoziorako tresna bilakatu diren honetan, herritarrak —gizonezkoak zein emakumezkoak, haurrak, helduak eta
adinekoak— kontuan hartuko dituen bestelako eredu bat gara daitekeelakoan daude. Baina uste
dute horretarako hirigintza klasikoan eztabaidaezinak diruditen
zenbait paradigma zalantzan jarri behar direla.
Hiria kolektiboa duela hamar
bat urte sortu zen, Basaurin Hiri
Debekatuaren Mapa diseinatzeko lanaren inguruan. «Lehenagotik, hainbat hutsune sumatzen
genituen», esan du kolektiboko
kide Oihane Ruizek; «emakume
arkitekto gutxi agertzen zirelako,
hiriaren oso irudi hotz eta formalista bultzatzen zela ikusten genuen, baina egitasmo horrek au-
B
kera eman zigun horren inguruan lan praktiko bat egiteko.
Praktikatik abiatu ginen, eta uste
dut hori oso ona izan zela».
Hiri Debekatuaren Mapak,
emakumeentzako leku arriskutsuek, leku publikoak beldurrik
gabe erabiltzeko aukera berdintasunak eta antzeko kontzeptuek
indar handia hartu dute azken urteotan. Baina okerra litzateke sistema patriarkalak hirigintzan uzten dituen lorratzak horretara
mugatzea: «Proiektu horiek oso
baliagarriak izan ziren bere garaian, baina galdetu beharko genuke zergatik, genero ikuspegitik hirigintzari egiten zaizkion
kritika guztietatik, horixe den
instituzioek lantzea nahiago dutenak. Emakume eta indarkeria
binomio hori benetan apurtu
nahi badugu, beste arlo batzuk
ere jorratu behar ditugu».
Paradigmak apurtu
Ukaezina da hiriek, oraindik ere,
emakumeen kontrako erasoak
gertatzeko aproposak diren leku
ugari izaten dituztela. Baina
emakumeen kontrako bazterketak alderdi asko ditu, ezin da soil-
behar duela aniztasun hori. Eta
horretarako bidea parte hartzea
da».
Mugikortasuna da zalantzan
jarri beharreko beste paradigma
bat, Ruizen ustez: «Garai batean,
mugikortasuna eskuratzea lorpen bat balitz bezala ikusten zen.
Edonora mugitu ahal izateko
askatasuna eskubide garrantzitsua zen, eta, esaterako, emakume askok gidatzeko baimena ateratzea norberaren askatasuna
bermatzeko lorpen gisa hartzen
zuten. Baina, mugikortasunari
dagokionez, eskubidea zena
beharra da orain. Lanera joateko,
erosketak egiteko eta abar, autoa
hartu behar da. Bilbon zinema
areto guztiak desagertzen ari
dira, eta laster, zinemara joateko,
ezinbestekoa izango da autoa
hartu eta saltoki handi batera
joatea».
Egungo hirien diseinuari erreparatuta, argi dago autoei ematen zaiela erabateko lehentasuna. «Plazak, parkeak eta
antzekoak albo batera utzita,
gure kaleetan autoak ibiltzeko
eta aparkatzeko guneek hartzen
dute lekurik handiena, nahiz eta
ikerketa guztiek frogatzen duten
oraindik ere lekualdatze gehienak oinez egiten direla. Guk logika hori aldatzea proposatzen
dugu, eta lehentasuna oinezkoei
eta garraio publikoei ematea».
Euskal Hiria
Euskal Herriko hirietan edonon aurki daitezke leku arazotsuak.
ki horretara mugatu, eta herritar
guztien ongizatea bermatuko
duten hiriak lortze aldera, beharrezkoa da ikuspegi zabalagoa
izatea eta, batez ere, hirigintza
klasikotik heldu diren zenbait
paradigma apurtzea.
«Jaso dugun hirigintza eredua
kapitalismoaren beharren arabera moldatu da», adierazi du Ruizek, «eta gauza jakina da kapitalismoa eta patriarkatua txanpon
bereko bi aldeak direla. Ugalketara bideratutako lan guztiak,
jatea, zaintzea, garbitzea, harreman sozialetarako sare eta guneak elikatzea, horretarako baliabide eta denborak ez dira kontuan
hartzen gaur egungo hirigintzan,
lehentasun osoa alderdi produk-
tibo edo ekoizpenera bideratutakoari ematen zaiolako. Interesgarria da aztertzea nola eraiki ditzakegun zubiak horiek guztiak
hirigintzan txertatzeko gai nagusi bezala».
Hirigintza moderno edo funtzionalistak herritar eredu bakarra hartzen du aintzat. Horren
arabera eta horren neurrira eraikitzen dira hiriak. «Guk pentsatzen dugu eredu bakar batek ezin
dituela herritarrak ordezkatu.
Herritarrak askotarikoak dira,
eta gutako bakoitzak, gure bizitzan, hainbat fase eta egoera izaten ditugu: haurrak gara, gazteak edo adinekoak, familia izango
dugu edo ez, lana, eta abar. Guk
pentsatzen dugu hiriak jaso
Ruizen arabera, Euskal Hiria egitasmoak bere egiten ditu botere
harremanetan oinarritutako hirigintzaren ideia hori: «Botere harremanak dira patriarkatuaren
oinarria; alegia, emakumeek gizonezkoen beharretara edo zerbitzura egon behar dutela. Gizonezkoak dira erdigunea. Merkatuaren eta gizartearen artean botere
harreman berdina garatzen da:
gizarteak merkatuaren beharretara egon behar du, eta hori ez
zaio ordaintzen. Eta logika berdina erabiltzen da Euskal Hiriaren
egitasmoan: hiriak dira erdigunea, lurraldea horren zerbitzura
dago, eta, gainera, lurraldeak ez
du ezer jasotzen hiriei eskaini behar dizkien zerbitzuen truke».
Edozein modutan, Hiria kolektiboa osatzen dutenek pentsatzen
dute egin daitekeela beste hiri eredu bat, herritarren zerbitzura eta
horien beharrei egokitua egongo
dena, alderantziz gertatu beharrean: «Jakina, horretarako, sistemaren logikatik atera behar da,
baina nik uste dut horretarako garai onak direla. Beharbada, ongizatearen estatua unerik gorenean zegoenean, zorotzat hartuko
gintuzketen horrelakoak proposatzen ditugunok. Baina nik uste
dut kapitalista ez den logika batetik egin beharko direla gauzak gero eta gehiago. Alde horretatik,
uste dut Gipuzkoan batere zaborrik ez sortzeko egiten ari diren
kanpaina eredugarria dela».
06 Iritzia
Hemeroteka
Nakba onartzea, bakea lortzea
Nakba
eguna
Hanan Ashrawi
Haaretz
H
ilabeterik krudelena
da maiatza, udaberriaren promesa hortxe
baldin badago ere. Oroitzapen latzak dakartza, nazio baten —nire
nazioaren— etengabeko galerarenak eta injustiziarenak. Urtero-urtero, palestinarrek 1948ko
Nakba eguna dute (hondamendia), gogorarazteko nola gure gizarte bizi-bizia fisikoki eta politikoki suntsitu zuten indarkeria
erabiliz eta jendea behartuz alde
egitera.
[...] 1948an, arabiar gizarteetan
garatuenetariko bat zen Palestinako gizartea; Britainia Handiaren agintepean zeuden lurraldeen artean, ekonomiarik oparoenetariko bat Palestinak zuen, eta
bigarren mailako hezkuntzan
izena emandakoen ehunekoa ere
oso handia zen han —Libanokoak bakarrik gainditzen zuen—.
Horrez gain, merkataritza, arteak, literatura, musika eta bizitzako beste hainbat kultur arlo loratzen ari ziren Palestinan.
Gogoan dugu 1911 eta 1948 artean Palestinan gutxienez 161
egunkari, aldizkari eta bestelako
hainbat argitalpen aldizkako
zeudela, Falastin egunkari aitzindaria barne, Issa al-Issak Jaffan argitaratua.
Dozenaka liburu denda zeuden herrialde osoan: ehunka liburu saltzen zituzten, Palestinako zein nazioarteko idazleek eginak, eta ia ezin izaten zioten
erantzun eskari ikaragarriari.
Matiel Moghannam lider feministaren The Arab Woman and
the Palestine Problem eta George
Antoniousen The Arab Awakening liburuak, esaterako, oso ospetsuak izan ziren Palestinan, Ingalaterran, AEBetan eta beste
hainbat lekutan.
Palestinan, 1920ko hamarkadarako, bazegoen emakumeen
mugimendu indartsu bat, eta
emakumeak hainbat arlotan nabarmentzen ziren: hezkuntzan,
kazetaritzan eta aktibismo politikoan, besteak beste. Are gehiago: Britainia Handiaren agintaldiaren hasieran, Palestinaren
autodeterminazioaren aldeko lehenbiziko presio taldeetan ere
bazeuden emakumeak.
Palestinarrok hezkuntzaren
inguruan dugun ardura erabat
errotua dago gure kulturan.
Hain zuzen ere, 1924. urterako,
379 eskola pribatu zeuden Palestinan; adibidez: herrialdeko lehenengo neskentzako eskola, AlMoscobiye izenekoa, Beit Jala hirian ireki zutena, 1858an, Palestinako neskentzako lehenengo eskola gisa; eta Friends School
izenekoa, 1869an kuakeroek sortua, eta oraindik ere Palestinako
ikaslekurik aurreratuenetako
bat dena.
Artearen, musikaren eta antzerkiaren arloan, Palestinako
sormenak ez zuen mugarik, eta
lurralde osoko artistak inspira-
Palestinar gazte batzuk soldadu israeldarrei aurre egiten Ramalan, Zisjordanian, Nakba egunean. O. WEIKEN / EFE
tzen zituen. Yehya Al-Lababidi
eta antzeko musikagile asko beste hainbat arabiar kantarirekin
batera aritu ziren: Farid Al-Atratxekin, adibidez. Beste kantari
askok, berriz —Um Kalthoum ospetsuak eta Mohamad Abdel Wahabek, esaterako—, ikusle palestinarren aurrean jarduten zuten
aldizka, Haifan, Jaffan eta Jerusalemen. Gure zinemetan, Gazatik Akkara, garai hartako filmik
berrienak ematen zituzten.
Nakbak, beraz, lorpen horien
guztien eten bat-bateko eta artifiziala irudikatzen du, eta erbestean eta desjabetzean oinarritutako kultura baten hasiera; etxetik
bortxakeriaz bota zituztenean,
palestinarrek beren jabetzak,
historia pertsonala eta kultur ondasunak galdu zituzten.
[...] Bakea nagusitu dadin, bi
estatu elkarren ondoan bizi ahal
izan daitezen, eskualde horretan
etorkizun seguru eta oparo bat
has dadin, Israelek ez lioke beldurrik izan behar Nakba onartzeari eta bere historiatik ikasteari. Israelek onartu egin behar
du Nakbaren sorreran duen
erantzukizun historikoa, hori
ukatzeak eta desitxuratzeak ez
baitu sekula balioko bakearen alde egiteko.
Gertatutakoa zintzoki onartzea ezinbestekoa da konponbide
historiko baten prozesurako.
Sendabidearen fase bat da bakea,
eta egian, justizian, gardentasunean eta berdintasunean oinarritu behar du. Ez dago beste formularik. Gure kontakizun historikoa eta izan dugun sufrimendua onartuz gero, Israelek bidaia
bat hasiko du bake zabal eta bidezko baterantz.
Nakba eta oroimenaren irmotasuna
Maan News
Israelgo armadak
milioi bat palestinar
euren etxeetatik
kanporatu zituela
64 urte bete
direnean,
suntsitutako
aberastasuna
gogoratzen du
‘Haaretz’
egunkariko
analisiak.‘Maan
News’-ekoak dio
Ben Gurionek
iragarritakoa ez dela
gertatutako, gazteek
ez dutela ahaztuko.
Ramzy Baroud
P
alestinar askok, urtero,
maiatzaren 15ean ekarri
ohi du akordura Nakba,
hondamendi ere baderitzona. Halako egunez gogorarazten da ia
milioi bat palestinar egotzi eta
haien herriak suntsitu izana.
Palestinaren suntsiketak, 1947
eta 1948 artean, Israelen sorrera
zedarritu zuen. Belaunaldi zaharrek beren talde esperientziaren
oroimen lazgarri eta itogarria
igorri zieten palestinar gazteei,
eta horietako asko beren Nakba
propioa bizi dute gaur egun.
Nakbaren berri ematerakoan,
Arabiako hainbat hedabide ulerberak eta beste batzuek ere musika tristea eta zuri-beltzeko iru-
diak baliatzen dituzte iheslari
eta desplazatu izutuen sekuentzia filmatuetan. Sumud edo jarraikitasun kontzeptua nabarmentzen dute, adin guztietako
palestinarrekin, beren etxeko
giltza herdoilduak eskuetan, eta
etxera itzultzeko eskubidea dutela adierazten behin eta berriro.
Hain ulerberak ez diren beste
hedabide batzuek, Nakba eztabaidagai harturik, gehienez ere
bazter ohar gisa aurkezten dute;
zerbait gogaikarri gisa, Israelgo
nazioaren sorreraren kontakizunean, zeina ustez modu miraritsuan sortua baita, eta demokraziaren oasi idiliko bihurtzerainoko bilakaera izan baitu. Halako
irudikapen murriztaileek, ordea,
hutsune bat izan ohi dute maiz:
Nakba hasi, hasi baitzen, baina
ez zen sekula benetan amaitu.
Nakbak eragindako oinazea,
kaltea eta galerak pairatu zituztenak, berriz, justizia noiz egingo
dieten zain daude oraindik ere,
nazioarteko komunitateak agindu zietenez.
NBEren 194. Ebazpenean jasotzen denez, «etxera itzuli, eta auzokideekin bakean bizi nahi duten iheslariei horretarako ahalbidea bermatu beharko litzaieke
ahalik eta lasterren».
[...] Israelgo aurreneko Lehen
ministro Ben Gurionek behin batean iragarri zuenez, «(iheslari)
zaharrak hil egingo dira, eta gazteei ahaztu egingo zaie».
Konkistatzaile baten gisa mintzatu zen, zorrotz. Ahalik eta
mailarik muturrekoeneraino
eraman zituen bere gerra planak
Ben Gurionek. Alegia, Palestinako eskualde oro hartu zuten
mendean, eta haietako jendea bere etxetik eta herritik egotzi, edo
ber-bertan sarraskitu.
Ben Guironek garbitu egin
zuen lurraldea, baina ez zuen lortu Israelen iragana garbitzea.
Oroimenak bere hartan dirau.
[...] Gaur egun, oraindik ere,
samaldaka pilatzen dituzte palestinarrak kontrolguneetan.
Ukatu egiten diete osasun zaintza egokia izateko eskubidea, eta
inolako gupidarik gabe eraisten
dizkiete olibondo urtetsuak.
[...] Baldin eta Netanyahuk ez
badio uzten Ben Gurionen antzera mintzatzeari, aurrerantzean
ere beste hondamendi batzuk
gertatuko dira. Eta baldin eta palestinarrek ez badiote uko egiten
beren etxeko giltzei eta eskriturei, zaharrak hilko dira baina
gazteei ez zaie sekula ahaztuko.
Iritzia 07
Gogorretan gogor
Y
Bihar jai
Mikel Elorza
Arrisku saria. Ageri
edo ezkutuago
askok dugun
hizkuntzarekiko
jostalaria atera zait:
arrisku sarria,
aspaldian. Arrisku
sarea, guztiok
harrapatuta
gauzkana. Eta batik
bat arrisku sharia,
merkatuek ezarria
digutena. Kadiz eta
ayatolez beteak
bulegoak.
olanda Barcina jo
zuen merengea
baino gogorrago
—oso gogorra
zela merenge
frantsesa esan zuen buruan pastelkada jo ziotenean— jarria
dago berak zuzentzen duen
gobernua: murrizketak behar
direla? Ba etorri erresuma zaharrera, ikusiko duzue nola aitzindari jarriko garen. Intsumisoak
kartzelatu behar zirela? Nafarroa laborategi, epaile eta agintarietan inori dardara egin gabe
itzalera mutiriok. Baskongadoengandik bereizi eta bananduko
gaituen gotorlekua eraiki behar
dela? Ba harresi handienak, diru
galera baino ez omen den Itoizko
urtegiko pareta baino altuagoak,
diru galera baino ez omen den
kanala baino muga-zulo handi
eta sakonagoez inguratuta. Eta
neurriok handiak dira, baina
hutsa barnera begira egindako
apartheid politikarekin alderatuta. EAEri atea itxiko diote eta
telebista uhinak irenduko, baina
benetan kezka iturri —eta beraz
euren neurrien jasaile— barneko
agotak dituzte, Nafarroako
mugen baitan euskal herritar
direnak, izan nahi dutenak, izaten ahalegintzen direnak (nafar
eta ehtar, ehtar eta nafar, euskal
nafar, soilik ehtar… eztabaida
horretan ez naiz sartuko, nekosoegia zait). Ezarri beharreko legea
indarrean egonagatik bere herritarrak abortatzera kanpora
bidaltzen zituen puritanismoaren alcazar izaten jarraitzen du.
Eta esan bezala, murrizketa neurriak hartzeko lotsarik ez Nafarroako Gobernuak. Gogor baina
ondo ari direla, eta hala jarraituko dutela. Eta alferrik dabiltzala
grebalariak, ez dela deus aldatuko. Barcina andereak eta enparauek gauza bat bederen lortu
dute, etsai komunak lortu ohi
duena: kontrarioak bat eginda
ibiltzea. EAEn, aspaldian azak
ontzen adituak, adostasunik
de komertzialak eta hedabideetako oihartzunaren ingurukoak
eta holako elementuak sartzen
baitziren nire kanonari buruzko
eztabaidan. Ba ez, kanon abertzalea. Egongo da. Eta antiterrorista. Eta homofoboa. Eta transgaylesbo ikuspegikoa. Eta veganoa.
Eta…
Azken perla bat ere utzi zigun
Haranburuk: idazle eta sortzaileek «beren grina ideologikoak»
albo batera utzi behar dituztela
euren lanean. A bai? Eta zer egiten du berak orduan hor?
Substantziarik izan ez duenik,
Kongresuak, ezin esan.
Luis Haranburu Memoriaren Biltzarrean, Elias Kerejetari begira. EFE
lortu ezinda dabiltza sindikatuak greba deialdirako.
Nafarroaz esandako batzuk
EAEko Gobernuaz ere errepika
daitezke, noski, eta beste edozein
gobernuz. Eta hor badugu kritikaz gain gogoetarako puntua: politika eta neurri hauek bultzatu
dituztenek, bultzatzen dituztenek jasotzen dituzte botorik
gehien.
Kanon abertzalea. Egon direnak bezain beste egon ez direnak aipatuta joan da Bilboko
kongresua, bakearen eta elkarbizitzaren inguruko hori. Hainbat
dira komentariorako eskaintzen
dituen aukerak, nik ostiralean
entzundakoari helduko diot, osteguneko partaideena, Kultura
alorretik etorri zena.
Luis Haranburu-Altuna entzun nuen —irratiko laburpenean, beraz testuingurutik at, eta
agian erratuta ibiliko naiz esan ei
zituen batzuekin, eta batez ere
nik entzun ez nizkionekin—. Kulturgileez eta idazleez jardun
zuen, ETAren jardueren aurrean
isildu zirenez. Bale, espero zitekeen. Gaztelaniaz idazten duten
idazleekiko bazterkeriaz ere bai,
eta hori ere espero zitekeen, duela
30 urteko eztabaida berpiztu eta
berriro gaurkotasunera ekarri
duten puntuari heldu zion: eus-
kal eta erdal idazleak parekatzea
eskatu zuen. Ez nekien non, imajinario kolektiboan edo oihartzun mediatikoan edo… diru-laguntzetan ez behintzat. Bera eta
aldamenean zuen Luisa Etxenike
eta konpainia Ajuria Eneko lorategietara iritsi zirenetik diru publikoaren errape propioa dute eta
ez dut uste kexatzeko moduan
daudenik. Irakurleak nahi dituzte? Horretan nekez lagundu ahal
dugu baztertzaileok, nahikoa badaukagu gure txaluparekin besteak bikeztatzen hasteko.
Euskal idazleek gaztelaniaz
ere idaztea, eta gure idazletzat
erreibindikatzea Hego Euskal
Herriko erdal idazleak —ezen ez
Bidasoaz iparraldekoak, argi
gera bedi—eta aldarrikapen horiekin itsututa baina oilartuta
ere badabiltza, nagusi esango
nuke. Antiterrorismoaren eta antinazionalismoaren olatua handi
dator, eta badakizue berarekin
dakarren aparra dela aniztasunarena, eta multikulturalismoarena eta… (beti ere besteak behartuz kulturanitzak izatera, batzuek bakarrarekin nahikoa
dute). Ekarpenik egin zuen, dena
den, puntu honetan: «kanon
abertzalea» aipatu zuen, eta ezabatu beharra noski. Nik ere bai,
baina aurrena jakin nahiko nuke
nork osatua eta egina den. Irizpi-
Museoak lepo.Jendez gainezka zeuden museoak ostiralean,
museoen egunaren karietara
(museo handiez ari naiz; herrian
neolito aroko bi harri edo udare
produkzio handia dagoela eta antolatzen ditugun museoez ez dut
daturik, baina harritzen naiz!).
Museoen eguna zen eta, sarrera
dohainik. Eztula aise dator: jendeak museotarako grina badu,
baina ez da joaten garestia delako sarrera? edo egun horretan
joan zen dohainik zelako, ez kezka estetiko kulturalek bultzatuta? Froga gisa hilabete dohainik
utziko ditugu, egunero jendea
izango luketen ikusteko?
Badakit klixe batekin ari naizela, baina horiei ere tarteka heldu
behar zaie. Museoa sarrera kobratzen ez duela ekonomikoki
sostengaezina izan eta hori ezin
dela dioenari galdetu beharko
bailitzaioke sarrera kobratuta
hutsik egoten direnak mantentzea merezi duen. Asmo handirik
gabe, kulturaren gozamen eta
kontsumo hutsaren arteko gogoeta xumea egiteko gogoa besterik
ez zen, museoen egunaren karietara.
Baina ez nadin iradokizunak
egiten hasi, guraizeen jaun-andreek ez baitute laguntza beharrik beti eremu berberetan jotzeko artazi-kolpeak.
Hurrengo
egunetan
Irune Lasa
NATOren goi bilera
Afganistanen geroa hizpide
Ekonomia
Greba hezkuntzan
Egipto
Presidentetzarako bozak
Futbola
Athletic,Kopatik edatera
2014an nazioarteko tropak Afganistandik ateratzen direnean hango segurtasuna bermatzeko zer
egin eztabaidatuko dute AEBek
eta haien aliatuek astelehenean.
Asteartean Nafarroako Hezkuntzan greba egitera deitu dute sindikatuek, Foru Gobernuak irakasleei eta hezkuntzaren kalitateari
ezarritako murrizketak salatzeko.
Hosni Mubaraken ostean demokratikoki hautatutako lehen presidentea nor izango duten asteazkeneko eta osteguneko bozetan
erabakiko dute egiptoarrek.
Guardiolak Athletici rabazita lortu
zuen lehen titulua Bartzelonako
entrenatzaile gisa, eta azkena lortzeko ere aurkari bera izango du
ostiral honetan.
08 Nafarroako konkistak 500 urte (I)
Bataila guztien
artean,nafarrak
Errege-erreginen dinastiek, leinuen arteko gorabeherek, estatuburuen interesek,
buldek, dukeek, armadek, denek aurkitu dute beren tokia Nafarroako konkistaren
kontakizunean, baina non daude herritarrak, garai hartako gizon-emakumeak?
Nafarroako egunerokoaren irudi bat: zezenak herriz herri garraiatzen ziren festetara eramateko. JUAN LUIS LANDA / ‘1512, IN MEMORIAM’ LIBURUTIK HARTUA / EREIN ARGITALETXEA
Alberto Barandiaran
afarroako Erresumak krisi sozial,
politiko eta ekonomiko larria eta etengabea pairatu zuen
XV. mendean. Arazoa ez zen
berria, eta ez zen Nafarroakoa
bakarrik. Feudalismoaren beraren porrotak eragindako krisi
orokorra zen, sistemikoa, Europa
osokoa. Noble, errege-erregina
eta aita santu borrokalari guztien aberastasunak eskubide feudaletan oinarrituta zeuden,
N
baina gerra amaigabeek, beherakada demografikoek —batez ere,
Europa osoa astindu zuten izurriteek eragin zituzten— eta, ondorioz, pobreziak gatazkak eta liskarrak areagotu zituzten. Euskal
lurraldeetan, ahaideen arteko
borrokek asko ahuldu zuten bertako ekonomia, eta Nafarroan,
gainera, monarkia sendo bat
zegoen. Hitzarmenak, loturak
eta interesak askoz indartsuagoak ziren, beraz, eta horrek are
arriskutsuago bihurtu zituen
jauntxoen arteko ezinikusi sekulakoak. Beaumontarrak eta
agaramontarrak erresumako
protagonista nagusi bilakatu
ziren.
Nafarroa, gainera, baliabide
ekonomiko handirik gabeko
lurralde txiki bat zen, jende
gutxiko landa eremu bat, bi estatu handi eta boteretsuren artean.
Espainia Europako potentziarik
handiena zen behin karabelak
Ameriketaraino eraman eta
musulmanak garaituz geroztik,
eta Fernando eta Elisabet erregeerreginen apeta politikoa penintsula osoa menderatzea zen.
Nafarroa eta Portugal falta
zitzaizkien. Frantziak, berriz,
Espainiaren kontrapisua izateko
borondatea zeukan. Borondatea
eta ahala.
Bi erraldoiren artean estututa
zegoen, beraz, Nafarroa (Utrique
roditur), independentziari eusteko gogoz artean, baina larri.
Hitzarmen, tratu, traizio eta interesak, mila.
Baina nola bizi ziren garai hartako nafarrak? Nobleak, sendi
boteretsuak, kondestableak,
mariskalak, errege-erreginak,
aita santuak eta dukeak zer-nolako gizartearen gainean jokatzen
ari ziren Nafarroako historia betiko erabaki zuen joko partida?
Nekazaritza,
aberastasun iturri
Esan dugu ez zela lurralde aberatsa. Nekazaritza zuen bizibide nagusia, baina jabegoa oso banatuta
zegoen, eta uzta txarren garaian,
herriak erraz jendegabetzen ziren. Baliabideetan preziatuenak
mahastiak ziren. Ardo onena Vianakoa zen, baina Gareskoak ere
bazuen fama. Iruñerri osoan mahasti sail handi samarrak zeuden,
baina ardo txarra zen bertakoa.
Nafarroako konkistak 500 urte (I) 09
ziren ere, halako oihal gehienak
Flandriatik edo Ingalaterratik
ekartzen zituzten. Olak ugari ziren Pirinio osoan, baina armagintza ez zegoen batere garatua. Hala
eta guztiz ere, XV. mendea aldaketa garaia zen: Erdi Aroa amaitzen
ari zen, Aro Modernoa hurbiltzen,
eta estatuak gero eta indartsuagoak eta boteretsuagoak ziren,
eta estatuen egitura korapilatzen
ari zen. Nafarroako administrazioak hiru erakunde goren zituen:
Errege Kontseilua, Gortea eta
Kontu Ganbera. Kontseilua gobernua zen, eta erresumako jende
boteretsuenak osatzen zuen. Gorteak nobleen eta jauntxoen parlamentua ziren, etaKontu Ganberak, berriz, diru bilketa kontrolatzen zuen.
Erdi Aroko ohiturak
eta sinesmenak
Gehiena nafarren kontsumorako
ekoizten zen, eta kasu bakan batzuetan, Gipuzkoan edo Aragoin
edo Gaskonia aldean gabezia zegoenean, esportatzeko ere bai.
1428an, esaterako, ardoa zen Atarrabiako ekoizpen bakarra. Mendialdean, eta Nafarroa Beherean,
txerri hazkuntza zen jarduera garrantzitsuena. Txerri garraio
handia zegoen Pirinioez gain.
Kontaduriak hala dio.
Luxuzko industriaren berririk
ez, eta erresumako agintari nagusiak kalitatezko oihalak egiteko
zentroak sortzen ahalegindu ba-
Albret etxeko Joanes eta Katalina
izan ziren, azken mendeetako
errege-erreginen artean, Nafarroatik gertuen egon zirenak, eta
erresuma modernizatzen ahalegindu ziren, baina esan behar da
gizarte ohiturak eta sinesmenak
oso Erdi Arokoak zirela oraindik.
Esaterako, Foru Nagusian indarrean zeuden zigorrei begiratu,
eta izutuko ginateke. Kapareek
edo odol garbikoek ez zioten erregeari ordaindu behar beren gisako beste inor hiltzeagatik, bai ordea frankoak, mairuak edo juduak garbituz gero. Heriotzak ez
zuen, hala ere, berdin balio: Iruñerrian mila soldata kostatzen zen,
edo haren baliokidea artoan edo
ardotan; mendialdean, ordea, 240.
Maisuak, ikasle bat hiltzen bazuen «nahi gabe», ez zuen zertan
deus ordaindu, eta hildakoaren
senideek ere ez zuten haren kontra jotzeko eskubiderik. Foruak
ez du zehazten zer dela-eta eta nola hil zezakeen irakasleak ikaslerik.
Adulterioa gogor zigortuta zegoen, baita harrika hiltzera ere,
baina zigorrik gogorrenak emakumeentzat ziren: bortxaketen
kasuan, gizona emakumearekin
ezkontzera zigortzen zuten. Gizonak nahi ez bazuen —ez da aipatzen emakumearen nahiaz
deus—, erbestera zigortzen zuten. Homosexualitatea (sodomia,
orduko hizkeran) gogor zigortuta
zegoen, eta 1360an mairu bat sutara kondenatu zuten, asto batekin
harremanetan aritu zelako. Ugari
dira, esaterako, apaizen aurkako
epaiak, sexu harremanak direla
eta. Roldan Jimenok ondorioztatu du elizgizonen artean ohaidegoa ohikoa zela. 1477an, esaterako, urrezko sei marabediko isuna
ezarri zieten emakumeekin bizi
ziren apaizei.
Emakumeak,ikuspegi
erlijiosoak azpiratuta
Bistan da emakumeen egoera ez
zela samurra. Ikuspegi erlijioso
zorrotzak Erdi Aro osoan ikara-
garri baztertu zuen edozein parte
hartze publiko, eta emakumea,
askotan, bekatu, akats eta hoben
guztien sinbolo bilakatu zen. Kronika edo historia liburuetan erreginak dira emakume bakarrak,
eta epai publikoetan agertzen diren lekukotasunak mespretxuz
eta destainaz josita daude. Eskribauak, legelariak... denak gizonezkoak ziren. Ez dago lehen eskuko informaziorik herri eta auzoetan eguneroko bizitza nolakoa
zen jakiteko ideia emango ligukeenik.
Gogorra izango zen. Hori susma dezakegu. XV. mendearen
amaieran eta hasieran, izurritearen oldarraldiek bata bestearen
atzetik zigortu zuten Nafarroa.
1492an, esaterako, aurreko urteko uzta txarrak eraginda iritsi zen
gaixoaldi berria, Zaragozatik iritsi ere, eta Erribera gogor astindu
zuen. Handik Tafallara zabaldu
zen, eta, bereziki, auzo judua zigortu zuen.
Baina mendearen amaieran
egoera hobetzen hasi zela dirudi.
Biztanleriak gora egin zuen azken hamarkadetan. Izurriteak ez
ziren mende hasierakoak bezain
gogorrak, nonbait. Peio J. Monteano historialariak dio Nafarroak
askoz hobeto ekin ziola XVI. mendeari. Nolanahi ere 1502an,
1504an, 1506an eta bereziki
1507an, izurriak gogor astindu
zuen herrialdea. Herri handienetan guardiak jarri ziren ate garrantzizkoenetan, gaixoei sartzen ez uzteko. Susmagarri nagusiak ijitoak ziren, edo eskaleak.
1509an, Tuterako emakume bat
hiritik urrun lurperatu zuten,
izurriak jota zegoelakoan, eta
XV. mendea aldaketa
garaia izan zen;
Aro Modernoa
hurbiltzen ari zen
Emakumea, askotan,
bekatu, akats
eta hoben guztien ikur
bilakatu zen
urte bat lehenago Nafarroako diruzainak berak hiriburua utzi eta
Faltzesko gazteluan jarri zen bizitzen, Katalina erregeak behartuta. Funtzionario gorenak babestu
beharra zegoen, nonbait.
Demografia gora
mendearen amaieran
Zenbat hil ziren horrelako izurriteetan? Ez ditugu datu asko, baina badakigu Nafarroa ez zela biztanleria handiko lurraldea. Iruñean, esaterako, XV. mendearen
erdian, 1.372 sutondo zeuden;
etxeak, beste hainbeste. Mende
osoan biztanleriak gora egin
zuen, batez ere landa eremuetan,
baina hiriburuan ere bai: 1553an,
ia 2.000 sutondo zenbatu zituzten.
Herrialde osoan 32.000 sutondo
Zenbait datu
Baita gerrako jendearen harrera
egile ofizialak ere.
p1429ko ekaina. Gaztelaren
aurkako gudua, eta izurritea
lurralde osoan.
p1451. Agaramontarren eta
beaumontarren arteko gerra
zibilaren hasiera.
p1475. Fernando Katolikoak,
Elisabet I.a Gaztelako erreginarekin ezkondu, eta bere
burua «Nafarroa, Gaztela,
Leon, Portugal eta Siziliako»
erregetzat aurkeztu zuen.
p1484. Katalina Foixekoa
Joan Labritekoarekin ezkondu eta Nafarroako erregeerregina bilakatu ziren.
p1494. Juduak erresumatik
egotzi zituzten.
p1501. Kristau berriei lanbiderik edo ondasunik ez ematea erabaki zen, «gutxienez
bigarren belaunaldia iritsi
arte».
p1507. Leringo kondea, beaumontarren burua, Nafarroatik egotzi zuten.
p1512ko uztailaren 10a.
Gaztelako armada Goizuetatik sartu zen, baina gehiena
Sakanatik barna iritsi zen,
eta uztailaren 25ean hiriburuak amore eman zuen.
Leireko abadearen
hizkuntza
inguru zeuden, ia 150.000 lagun.
Hiriburuko gizarte egitura da hobekien ezagutzen duguna, eta oso
adierazgarria da garai hartako
Nafarroa ezagutzeko.
Noblezia, esaterako, ez zen beti
Iruñean bizi izan. Hiri gotortu
ugari zeuden Nafarroan, garrantzitsuak eta entzutetsuak, eta
handiki askok lotura sendoak zituzten hango eta hemengo gaztelu eta dorretxeekin: Viana, Tutera, Lizarra, Erriberri, Zangoza...
Errege-erreginak etortzen zirenean, noble asko haiei jarraikiz bizi
ziren, maiz Iruñetik kanpo. Gobernuaren funtzionario nagusiak, ordea, bertan bizi ziren, Iruñea zelako gobernuaren egoitza
nagusia. Jende xehearen artean,
Nabarreria auzokoak nekazariak
eta eskulangileak ziren gehienak,
bertakoak, euskaldunak. San Nikolasen eta San Zerninen, berriz,
frankoak bizi ziren, asko eta asko
merkatariak.
Bitxia da udal langileen errolda. Santiago Lasaosak ondo aztertu zuen. Erlojugilearena zen
lanpostu garrantzitsuena, eta
portaleko arduradunak hirira
iristen zen guztiaz arduratzen ziren. Garrantzitsuena San Nikolasekoa zen, horko portalea zelako
ardoarentzat sarbide nagusia, lehen mailako produktua garai
hartan. Halaber, irin pisatzailea
eta zilarraren markatzaile ofizialak zeuden udal langileen zerrendan. Orobat, pregoilariak, etxeratze aginduaren manatzaileak, eta
musikariak, bereziki atabalariak.
Hizkuntza? Nafarroan, nagusiki
euskaraz eta erromantzez mintzo
zen. Populazio gehiena euskalduna zela ez dago zalantzarik. Baina, merkataritzako trukerako
eta, batez ere, administraziorako
eta kulturarako, erromantzea zen
erabilitako hizkuntza. Jose Maria
Lakarra historialari handiak idatzi zuen benetako arazoa zela ez
jakitea dokumentuetan protagonista ia bakarrak diren izen nagusiak —errege-erreginak, kondestableak, mariskalak, apezpikuak...— nola mintzo ziren
etxean. Nola hitz egiten zuten intimitatean Iñigo Aristak, Leireko
abadeak, Antso Azkarrak edo Iratxeko abadeak.
Florencio Idoate eta Angel Irigarai ikerlariek XV. mende hasierako Matxin Zalba eta Martin
Sant Martin idazkarien arteko
gutun bat argitaratu zuten, non
bi funtzionario gorenek naturaltasun osoz tartekatzen zituzten
euskarazko hitzak eta esaldiak:
«Et jauna dizula abarion ez naiz
bildur ezten ala. Eta jakizu, done
Johane garazikoek dute grazia
errege [baitarik?] huitean irurogei ta hamabi florin huitean baitator sei florin et terzio bat [hilean] rebatizera kolektoreari et alegra zaitez ongi. Zure guzia.
Machin de Zalba».
Xabier Erizek, bestalde —Euskararen historia soziolinguistikoa aztertu du—, Nafarroako
Foru Nagusian agertzen diren
oihartzunak eta 1494an Joan III.a
Albretekoaren koroatze ospakizunetan Iruñeko katedralean
abestu zen euskarazko kopla nabarmendu zituen: «Labrit, eta
Errege, Aita seme dirade, Kondestable Jauna, har bizate Anaie».
Baina nolakoa zen euskaldunen
muga etnolinguistikoa? Hori galdetzen du Erizek. Hots, zein ziren,
Erdi Aroko Nafarroan, hizkuntzaren iraupena ziurtatuko luketen hormak? Erizek uste du hizkuntz errealitateak bereizita zeudela,
baina
zaila
dela
euskaldunen ikuspegia zein zen
azaltzea, haiei buruzko berriek
beti beste taldeek eman zituztelako: erromatarrek, bisigodoek,
arabiarrek edo kristau erromantzeek. Ondorio gisa, Erizek azpimarratu zuen erdaldunak erdigunetzat eta euskaldunak bazterrekotzat jotzen zituen gizarte bat
zela Erdi Aroko Nafarroa eta hori
lehen monarkia nafarrarekin
ezarri zela.
Mende aldaketak horrelako gizartea aurkitu zuen Nafarroan.
Oraindik Erdi Aroan bizi eta pentsatzen zuen lurralde txiki bat,
oso aberatsa ez zena, non herritarrak ikusle huts baitziren bi koloso handien interesen amaraunean.
10 Elkarrizketa
Julio Anguita
«Barkamena eskatzea
santujaleen mentalitatekoa da»
Politikako lehen lerroan aritutako garaietan idatzitakoetatik
hautaketa bat egin eta liburua osatu du Julio Anguitak,
egungo borrokei buruz. Hura aurkezten dabil, eta Euskal
Herrira ere egin du bisita. IUko buruzagi ohia erretiroa
hartuta dago, baina ez erretiratuta, inondik ere.
Irune Lasa
Hollywoodeko izarrak bezala dabil. Bai, Julio Anguita (Fuengirola, Espainia, 1941), bai. Liburua
aurkezten han eta hemen, eta iristen den toki bakoitzean elkarrizketak ematen bateko eta besteko
hedabideei. Izan ere, oraindik jendea adi dago zer esango erretiroa
duela urte batzuk hartu zuen Espainiako komunisten lider ohiak,
beharbada inoiz ez duelako erabili eufemismoz jositako egungo
hizkera politikorik. Andaluziar
doinu dotoreko haren hizkera
gardena eta argia da, baita esaten
duena ere. Ikasleak horrela liluratzen dituzte irakasle onek.
G Lehenik eta behin, aitortuko dizut ez dudala liburua irakurri.
E (Barreak) Zuretzako mesede.
Oreka mental handiagoa izango
duzu horri esker, kar-kar.
G Ez dakit bada... Combates de
este tiempo du izena liburuak
(Egungo borrokak). Zein dira borrokak?
E Liburuaren editoreekin egungo egoerari buruz hizketan, gogorarazi zidaten nire ibilbide politikoan —batez ere parlamentuan
ari nintzela— hainbat gutun, artikulu idatzita neuzkala eta, era
berean, hainbat debatetan parte
hartu nuela, Maastrichti eta euroari aurre eginez; «orduan erabilitako argudioak ari dira erabiltzen
gaur egun ekonomista asko»,
esan zidaten. Hortaz, nire bizitzan egindako 3.000tik gora artikuluetatik hautaketa bat egin
nuen. Hor daude [Felipe] Gonzalezi eta [Jose Maria] Aznarri idatzitako gutunak, Maastrichti buruzko iritziak... Azkenean, aktualitateko liburua dela uste dut.
Adibidez, badago 1977ko artikulu
bat, trantsizioari buruzkoa, gaurkotasun erabatekoa duena...
G J.K. Galbraithek zioen merkatu
sistema honetan erantzukizuna lausotuta gelditzen dela.Sistema kapitalistan, kapitalistak erraz identifi-
katzen ziren. Orain, dirudienez,
etsaiak antzemanezinak dira: merkatua-eta.
E Egia da hizkuntza... —prostituitu esan behar nuen, baina gordinegia iruditu zait, nahiz eta
hala pentsatu—, hizkuntza perbertitu egin da. Badakizu? Gaur
egun ez dago enpresabururik,
ekintzaileak dira! A ze kontuak...
[irribarre ironikoa] Erdiko klaseak izaten dituen lotsa horietako
bat da: ez da neskatoaz hitz egin
nahi, eta eufemismoak erabiltzen
ditugu. Alvin Toffler kazetari estatubatuarrak ere aspaldi idatzi
zuen zapaltzaile lausoari buruz.
Langileak, lehen, enpresaburuarengan ikusten zuen etsaia: gizena, purua erretzen... Orain, zapaltzaileak ez du aurpegirik, batzuetan gu geu garelako, gure
diruekin inbertitzen dutelako
brokerrek... Gu, hein handiago
edo txikiago batean, sistemaren
parte gara.
Baina merkatuek badituzte
izen-abizenak: Emilio Botin,
Francisco Gonzalez... eta beste
hainbat enpresaburu. Hori bai,
inauterietan bezala egiten da:
maskara jarri eta merkatu izena
hartuz, lausotu egiten dira, eta
haien presentzia atzigaitz bihurtzen da, antzemanezin, eta, ondorioz, ezin zaie eraso egin. Egia da,
era berean, haiei erasotzeko inteligentzia erabili behar dela, ikasi
egin behar dela, estudiatu; eta iritsi gara mamira: gaur ez da ikasten. Gaur ez da ikasten, eta ez naiz
institutuez soilik ari; klase politikoan are gutxiago ikasten da.
G Galdetu behar nizun,bai,egungo
politikarien mailaz.
E Beti izaten da tentazioa —eta
gorroto dut hori— atzera begira
jartzeko. Baina niregan betitik
izan den zerbaitekin erantzungo
dizut: zientzia anitzetatik edan
behar duen artea eta zientzia da
politika niretzat. Politikariak
egoera ekonomikoaren berri izan
behar du; parean nolako gizartea
duen jakin behar du, haren erlijio
sinesmenak, gizarte sinesmenak...; zientziaren eta teknikaren
azken berrikuntzei buruz jakin
behar du... Hots, politikariak
gaurko egunean bizi den norbait
izan behar du. Aldiz, zuen bitartez [kazetari, hedabide] beste politikari bati erantzutera mugatzen
bagara, halako sozietate anonimo bat eratzen dugu: politikariak
galdekatzen dituzten hedabideak, batek besteari hedabideetan
erantzuten dieten politikariak...
Eta, horrela —barkatuko didazu
esamoldea—, ez dago ulertuko
gaituen Jainkoaren semerik. Jakina, izan da horren aurka borrokatu denik, diskurtso politikoa,
berez, zehatza delako. Hau eta
hau nahi dugu, honen bitartez eta
halako balioekin...
G Zer gertatzen da gizarte batean,
Andaluzian adibidez, langabezia
%33tik gorakoa denean, gazteen
langabezia %50etik gorakoa, eta
inolako erantzunik edo erreakziorik
ez dagoenean?
«Enpresabururik ez
dago, ekintzaileak
dira! Erdiko klaseak
izaten dituen lotsa
horietakoa da hori»
«‘Gure buruz gain
bizi gara’. Nor, ni?
Nor, zu, koitadua?
Hori esklaboaren
morala da»
E Bai, anomia garai batean gaude. Anomia deitzen zaio egoera
sozial jakin bati, non ez dagoen
desberdintasunik etikaren eta
etika gabeziaren artean, justiziaren eta injustiziaren artean, gizarteak kontzepzioak eta mugak
galtzen dituenean. Beldurraren-
gatik gertatu da hori; beldur izugarria dago, jendeak jan egin behar duelako. Azkenean, urdailaren preso gara, hori alukeria...
Egunero jan beharragatik etsitzen da jendea, jabearen morala
bere egiteraino. Hitzaldietako batean norbaiti entzun diot, «On Julio, gure buruz gain bizi izan
gara». Nor, ni? Nor, zu, koitadua?
Esklaboaren morala da hori. Pentsaera kontserbadorea erabat nagusitu da. Eta nire herrian, oraindik gehiago. Hango arartekoak
esan berri du jendea zaharren
bila doala zahar etxeetara eta
atzera etxera ekartzen dituztela
familiaren diru iturri bakarra direlako... Nabaritu dut hotzikarak
hartu zaituela hori entzutean.
G Bai,hala da.
E Bada, jakin ezazu egia dela.
Baina jendea horrela ere bizi egiten da, ezer baino gehiago elkartasuna dagoelako, bizilagunen artean, familian... Hori ere amaitzen den arte. Gurasoak hil eta
haien kontura bizi izan diren 3040 urteko seme-alabak, auskalo,
euren seme-alaben bizkar bizi beharko dute, nire adiskide batek
esaten duen moduan. Izugarria
da. Atzo Txema Monterorekin
hitz egin nuen honetaz, eta esan
zidan etsipena nagusituko dela
baina izan daitekeela haserrealdirik; eta nire sorterriko haserrealdiak izugarriak dira, ez baitute
bururik... Historiaz ari naiz, jakina. Nik errebeldian sinesten dut,
baina kausa bat izanik. Ni borrokalari bat naiz, baina Alucheko
eskola militarrean ikasi nuen.
Nik taktikaz, estrategiaz eta helburuaz hitz egiten dut. Niri, landa
zabaleko borroka, planaren barnean ez badago... Hori bai, borroka horretarako hezi behar denean, jendeak ez du nahi. Nahiago
ditu oihuak, bat-bateko oldarraldiak... Hori da daukagun erronka: jendea borrokan hezi behar
da. Barkatuko didazu hizkuntza
belikoa; militar baten semea naiz,
eta, gainera, leninista fin gisa,
asko erabiltzen dut terminologia
militarra, gerra batere gustatzen
ez bazait ere. Baina borroka soziala planifikatu egiten da.
G Zure herriaz ari garela, Andaluziaz, IU gobernuan dago Alderdi Sozialistarekin batera.
E Kontra bozkatu dut. Erreferendumean, oinarrizko militante
gisa, kontra bozkatu dut. Ez dagoelako akordio programatikorik.
Akordio bakarra dute: kontseilaritzak banatzea, mauka banatzea. Horregatik bozkatu dut kontra.
G Beldurraz eta jan beharraz hitz
egiten zenuen lehen. Zuk uko egin
zenion parlamentari izateagatik aukeran zenuen gehienezko erretiroari.
gainera, hori handik urte batzuetara
jakin zen...
E Ez naiz-eta egunero hori deklaratzen ibiliko...
G Irakasle erretiroarekin nahikoa
zenuela zenioen. Ez dakit hori jaitsiko dizuten beldur zaren,ikusita nolako murrizketak datozen.
E Kezka badaukat, baina nik irakasle erretiroko paga daukat, lumarekin ere diru sarrera batzuk
izaten ditut, emaztea irakaslea
da... Bizi-maila lasaia daukat, batez ere nire herrian, eta ez dut
gehiago behar. Eta ez dut uste diputatuek aparteko pagarik behar
dutenik. Hitz egin dezagun neurritasunaz, hitz egin dezagun gobernuko presidente ohi batek irabazten duenaz; kontua ez da zubi
azpian bizitzea, baina presidente
ohi gisa 70.000 euro irabaztea ere,
eta Estatuko Kontseiluko kide
izateagatik beste 70.000 sos... A ze
mauka! Horrek, egiaz, beste izen
bat du, oso itsusia, gainera. Baina
Elkarrizketa 11
Motzean
1 Bakea: Giza eskubideak.
2 Gerra: Basakeria.
3 Maitasuna: Gauza serio
bakarra.
4 Iragana: Lezioa.
5 Etorkizuna: Borondatea.
irentsi egiten ditugu halakoak,
bankako dibidendu eta bonusak
bezala; sekulakoak irensteko gaitasuna du gizarte honek. Kailuak
ditugu kontzientzian.
Eta gehien eserlekuetan daudenek irensten dute; ez guztiak,
hori ere hala da. Baina NATOren
hedapena irentsi dugu, euro izeneko hori irentsi dugu... Eta
irensten jarraitzen dugu. Zertxobait eman digute, trantsizioa eta
abar, baina guk eraiki, gizarte
moderno bat eraiki, Frantzian
moduan... Kontua da Frantzian
eraikuntza odoltsua izan zela, gillotina deitzen zen gauza batekin...
G Badirudi orain helburua ez dela
europarrak izatea,alemaniarrak izatea baizik.
A ze tontakeria! Anekdota bat gogorarazten dit: XIX. mende
amaierako Madrilen, operaren
atarian amonatxo bat zegoen urtarrileko hotzetan, artilezko xalean bilduta, poxpoloak saltzen,
zerbait afaldu ahal izateko. Operan sartzen ari zirenei begira zegoen: hango erbinude larrua,
hango kapela luzeak... Harribitxi
ikuskizun hura ikusita, esan
zuen: «Zein ondo bizi garen Madrilen!». Baina zer da Alemaniaren kontu hori? [Haserre ari da]
Laugarren Reich bat dugu aurre-
an, armatu gabea, ekonomikoa.
Zer da, bada, euroa, markoa ez
bada, baina beste izen batekin?
Begira, ni espainiar sentitzen
naiz –neurriz, ez bainaiz espainiar nazionalista—, eta ez diot inbidiarik inori. Nik beste tokietan
egin dena egin nahi dut, besterik
ez, eredurik kopiatu gabe. Alemaniarrak... Halaxe gabiltza!
«Ustez
menderatutakoa
inguratzeko modua
da barkamena, hura
haserrearazteko»
«Bere garaian,
esan nuen Gonzalez
zela GALeko X,
eta geroztik ez dut
kontrakorik esan»
G Hizkuntza militarraz ari zinela lehen, hemen Euskal Herrian bakeaz
hitz egiten da.
E Ez soilik hitz egin. Bakea egin
da armak eten direnean; eta armez ari naizenean, guztiez ari
naiz, ETAk erabiltzen zituenak
eta besteak ere bai, garai bateko
haiek, itzultzeko desiratzen zeudenak; haiei ez zaie gustatu ETAk
armak uzterik. ETAren aurka hobeto bizi dira.
G Maiz esan duzu badagoela ETAk
armak uzterik nahi ez duen jendea.
E Zuribidea desagertu egin zaie,
orain euskal arazoa deiturikoa
agertzen delako. Arazoa ez den
euskal arazoa. Horrela deituta
ere, aspalditik datorren auzi bat
da, eta bare heldu behar zaio, Giza
Eskubideen Adierazpenarekin,
Nazio Batuen Erakundearen Sortze Agiriarekin, Kanadako Auzitegien jurisprudentziarekin eta
euskal herriaren borondatearekin. Hori bai: informazio prozesu
baten ostean, euskal herriak independentziaren hipotesia bozkatzen duenean jakin dezala
erantzulea bera dela. Hots, gauza
ez da berehala bozkatzea, ez, ez.
Lege organiko baten bidez, erabakiaren neurria esplikatuz herriari... Ni ere ez naiz betiereko estatu
bati lotuta sentitzen, nahiz eta Hirugarren Errepublikarako nire
proposamenean errepublika hispanikoaz hitz egiten dudan, ez
errepublika espainiarraz. Nik
uste dut hispaniar proiektu bat
eraikitzeak beste herriekiko senidetzea sentiaraziko liokeela euskal herriaren zati handi bati, nazionalismoaren zati bat barne.
Txarra Espainiaren batasunaren
ikuspegira azpiratzea da. Horrek
iraganeko gauza asko daramatza
herrestan, karlistaldiak, gerra zibila...
G Zer egin behar da euskal presoekin?
E Hurbildu; oraintxe bertan. Berehala, beste edozein preso bezala, ez ditzatela zigortu sendikoak.
Non daude beste presoak, lapur
hau edo, zer dakit, Basauriko Txikito? Eta urrunago egon behar
badute ez direlako kabitzen...
G Oroimenaz hitz egiten da, kontakizunaz, barkamena eskatu beharraz.
E Hori hipokriten gizarte bati
dagokio. Ni oraindik zain nago
frankismoak bere krimenengatik
barkamena eska dezan. Barkamena eskatzea santujaleen mentalitatekoa da. Nik ez dut barkamenik nahi; nik hiltzeari utz diezaioten nahi dut, eta hortik
hasiko gara politikaz hitz egiten.
Barkamena exijitzen hasten banaiz, inkisizioko fraide bihurtzen
naiz, eta ez dut ezer jakin nahi ez
santujaleekin eta ez haien akolitoekin. Baina hau zer da, erlijio
bat? Henrike IV.a Canosan bezala
gaude? Barkamena eskatuko
dugu? Pasa zuek, euskal izeneko
politikari ilustreok, eta eskatu
barkamena Francok eta agian
zuen familiek ere egindakoengatik! Utz ditzagun tontakeriak.
Barkamenik ez. Bakoitzak bere
ideiei euts diezaiela eta bidera ditzala modu baketsuan eta demokratikoan. Ustez menderatutakoa inguratzeko modua da barkamena, hura haserrearazteko,
gero nire kolpeak justifikatu ahal
izateko. Hori probokatzea da, eta
uste dut inteligenteek ez dutela
zezena imitatu behar, ergela baita: kapari erasotzen dio, zezenketariari eraso beharrean.
G Felipe Gonzalezi, GALi eta X-ari
buruz galdetzeko esan didate.
E Bere garaian, esan nuen nire
ustez Gonzalez zela X, eta ez dut
kontrakorik esan orduz geroztik.
G Horri buruzko informazio sendoa
bazenuela azpimarratu zenuen.
E Bai, hala esan nuen, baina ezin
dut horiei buruz hitz egin, beste
batzuek sekretutik askatzen ez
nauten bitartean. Diputatuen
Kongresuan esan nuen, gauzak
esan behar ziren tokian, eta baita
hedabideetan ere; ez nintzen ezkutatu, eta historiak bere bideari
jarraitu zion. Zuk gogoratuko
duzu, herrikidea duzu eta, [Ricardo Garcia] Danborenea. Haren
izaera bereziaz gain, gogoratzen
dut gertakariak bizi-bizi zeudenean eskaini zuela elkarrizketa bat:
«Jaunok», esan zuen Danboreneak, «normala da gobernuko presidenteak GALi buruzkoak jakitea,
hark duelako hemen aginte gorena». Eta beste bat ere, suposatzen
dut, erregea. Hura ere informatuta egongo zen.
G Botswanan ez bazegoen.
E Hori ere bai. Dena den, erregeak hainbat botswana izan ditu,
hurbilagokoak, urrunagokoak;
edozein modutan, kazetariak esaten zion Danboreneari: «Normala, agintari gorena izanda eta
abar». Eta Danboreneak: «Ez naiz
logikaz deduzitu daitekeen hipotesi bati buruz ari, nik, Danboreneak, diot [Gonzalezek] bazekiela».
G Zer gertatu zaio Ezker Batuari?
E Javier Madrazorekin eta Julio
Florrekin etorri naiz gaur, adiskide ditut eta. Zatiketa bat izan da,
eta Madrilen aitorpen bat kideetako batzuei. Ezker Batuak Madrilekin hitz egitea eskatu du harreman federala ezartzen saiatzeko, eta auzitara jo dute. Horretan
dabiltza. Nire sentimendua hau
da: eta saiatuko bagina hau ahazten? Are gehiago, kontuan izanda
parean duguna zenbateraino den
larria. Baina badirudi maldizio
bat dela guregan; Kainen arima
bekataria bezala gaude, infernuzko kainismoan murgilduta. Eta
ez da hemen Euskal Herrian bakarrik gertatzen: Asturiasen ere
gertatzen da, eta beste toki batzuetan ere bai. Etsaia nor den
ahazten denean gertatzen da
hori. Garai sektarioen ezaugarria
da etsaia barnean bilatzea, eta ez
kanpoan. Giza kondizioak berezkoa du.
12 Saiakera
Liburu
aurrerapena
‘Plazer bat
izan duk,
Benito!’
Distantziaren misterioa
E
szenatokiaren misterioaz Raimonek
behin zera esan zidan mahai baten
bueltan: ez baldin
baduk eszenatokian hire indarra
ahultzerik nahi, ez hadi kutsatu
tabernaz taberna dabilen jendearekin. Misterio hori distantziarekin markatu behar da.
Distantziaren misterioa, lainopean galtzen den itsasontzia edo
igurikatzen dugun eta gutxitan
ikusten dugun neskatxaren irribarrea bezala. Zer da ba amodio
platonikoa? Lainoak, brumak, keak, lausoak, misterioaren indarrak multiplikatzen duen sentimendua.
Azkenean distantzia horrek
egiten duen efektua da inportantea, zuk kantari hori oso eskura
baduzu azkenean ostikoz joko duzu.
Kantuei buruz, sorkuntza artistikoari buruz ari gara, eta hain zuzen ere gure ofizio honek duen
gauzarik ederrena jendearen maitasuna da. Oporrak Portugalen
eman ditut, zure diskoa genuen
kotxean eta geroztik zure kantu
bat burutik kendu ezinda nabil.
Edo: ezkondu ginenean gizonak
eta biok zure kantu baten estribilloaren hitz bakoitzaren lehen letra jarrarazi genion bitxigileari
eraztunaren barrualdean.
Horrelako anekdotak ehunka
dira Benitoren kasuan. Bizkaiko
kostako herri batean amona hilzorian zen. Min handia zuen, egunak zein gauak oinazez pasatzen
zituen. Morfinak dagoeneko ez
zion eragin handirik egiten. Alabak halako batean Benitoren
«Gaueko ele isilen balada» diskoa
jarri zion. Eta, apur bat bada ere,
amonaren sufrikarioa samurtzen
zela zirudien, irribarrea bere ezpainetan azaldu arte. Pare bat ordutara hil zen gaixoa. Aurrerago
kontatuko dizuet lagun mina
nuen Laxaren kasua ere.
Amonari hiltzen lagundu zion
Benitok. Kantuek horretarako
balio dute, bizitzen laguntzeko,
hiltzen laguntzeko. Baina kantariak norentzat egiten ditu kantuak: jendearentzat ala bere buruarentzat?
Honek gogorarazten dit Mozart-en esaldi bat, pelikula batean
ikusi nuen. Bertan Mozarten bizitza masonikoa kontatzen zen.
Haydn Mozarten eskutik sartu
zen masoietan, sarrera ekitaldian
berak eman baitzion banda eta ezpata. Pelikularen azken partean
palazio baten aurrean zeuden
biak, lorategi luze dotore batzuetan. Paseatzen zihoazen, hizketan, eta Haydnek zera esan zion
Mozarti.
–Badiat hiretzat sorpresa bat,
opari moduan emango diat.
–Zer duk ba, zer duk ba?
–Egon hadi lasai, emango diat
bere garaian.
Hizketan jarraitu zuten masoien kontuez, baina Mozartek berriz:
–Joseph, zer daukak ba niretzat, zer daukak ba?
Halako ezinegona erakusten
zuen Mozartek. Haydnek eskua
poltsikoan sartu zuen eta zinta gorri batean bildutako paper bat atera zuen. Zinta kendu eta partitura
bat erakutsi zion.
–Gure zaharrak azken aldi honetan egin duen gauzatxo bat
duk.
Mozart partitura irakurtzen
hasi zen mundutik kanpora bezala, txundituta.
–Agure zahar honek ez zeukak
besteentzako musika egin beharrik, beretzako bakarrik egiten
dik.
Johan Sebastian Bachen azken
obra zen.
Garbi dago Bachek ez zuela dagoeneko inoren onespenaren beharrik, ez zela gizarteko notableen artean lekutxo bat izateko lanean ari. Plazer hutsez jarduten
Garrantzitsua
askotan ez da izaten
zer egin behar
duzun jakitea, zer ez
duzun egin behar
jakitea baizik. Hori
baldin badakizu,
salbatu zara.
Pako Aristi eta Mikel Markez dira liburuaren egileak. ELKAR
zuen sorkuntzan, bere buruarentzat bakarrik. Baina nola uztartu
hori musika afizio eta ofizio baduzu? Pentsa Mozartek musikaren
historian izan duen garrantzia.
Erreferentzia izugarria izan da
ondoren etorri diren musika estilo desberdinentzat, klasikotik hasi eta heavy musikan amaituz.
Baina ez zuen garaiko gizartean
inolako onespen eta arrakastarik
izan. Bakardadean hil zen, txirotasunean. Fosa komunera bota
zuten hil zenean, inork bere gorpua erreklamatu ez zuelako. Baina Bachek bezala Mozartek ere,
sorkuntzari dagokionez, ez desiratzen ikasi zuen.
Zu gauza bat egiteko amorratzen baldin bazaude baina ez baduzu adierazten, azkenean antzeman egiten da. Lehentxeago edo
beranduxeago azaldu egiten da.
Fitxa
pIzenburua. Plazer bat izan
duk, Benito!.
pArgitaletxea. Elkar.
pOrrialde kopurua. 264.
pSalneurria. 21 euro.
Egileak
pPako Aristi (Urrestilla,
1963). Idazle, kazetari eta gidoigilea da, baita liburu askoren egilea ere.
pMikel Markez (Errenteria,
1971). Kantari gisa da ezaguna, baina irrati esatari ere ibilia da.
Inportantea da ez desiratzea. Oso
estetika interesgarria du horrek.
Niri oso erakargarriak egiten
zaizkit dena erlatibizatzen duten
pertsonak. Ez dute ezeren beharrik. Ikusten duzunean norbait
dagoen tokian ongi dagoela, ez
duela beharrik, kontxo, niri ikaragarrizko distira sortzen dit.
Bob Dylan beti izan da zakarra
bai publikoarekin, bai prentsarekin. Bere kantaldietan, ez gabon
ezta agur ere, ez du kanturik edo
taldekiderik aurkezten. Ez dio
dagoen lekuko publikoari, bertako erreferentziaren bat aprobetxatuz, inongo keinurik luzatzen.
Ez du Errealeko edo Athleticeko
kamisetarik (edo Espainiako
selekzioarena) jartzen beste zenbaitek bezala. Gehiago esango
nuke, ez dio publikoari begiratu
ere egiten. Badirudi ez duela inor
behar, ezer behar. 2006an Donostian izan zenean ere hala egin
zuen. Kamerinoetan bera agurtzeko zain zituen euskal-erdal
kantari guztiak bertatik botarazi
zituen bere managerrak Dylan
agertu aurretik. Ez zuen inorekin
harremanik nahi. Benito eta
Mikel Laboa kantaldi hartan egotera gonbidatu zituzten. Batek
Dylanen aurretik kantatu beharko zuen, besteak ondoren. Benitok uko egin zion bertan kantatzeari.
Garrantzitsua askotan ez da
izaten zer egin behar duzun jakitea, zer ez duzun egin behar jakitea baizik. Hori baldin badakizu,
horri usaina hartzen badiozu, salbatu zara. Nik badut printzipio
bat: Dylanek ba al du norbaiten
beharrik kontzertu batean? Ez,
ezta? Dylan gertakari bat da, jendea Dylan ikustera doa. Aurretik
edo ondoren zein dagoen ez zaio
inporta. Egun horretan zu jartzen bazaituzte bere aurretik, edo
ondoren, zuretzat kalte.
Dylan prentsari iheska ere ibiltzen omen da. Behin disko baten
aurkezpena zela eta kazetari guztiak deituta zeuden prentsaurrekora. Baina Dylan ez zen agertu.
Inork ez omen zekien non zegoen,
ez managerrak, ez diskoetxekoek... Bera gabe egin behar izan
zuten aurkezpena. Imajina ezazue titularra: Ez dago Dylanen
arrastorik. Edo: Bi aste dira inork
Dylanen berririk ez duela. Niri
behintzat diskoa erostera joateko
gogoa etortzen zait.
Egin duzun diskoari inportantzia ematen baldin bazaude,
otzan-otzan kontatzen, oso egoera tristea izaten da hori. Beti pentsatu dut testuinguru horretan
saltzailearen aurpegia jartzen
zaidala, ezin dut ekidin. Hau da,
produktu baten propaganda egiten ari naizela. Oso lotsatuta sentitzen naiz egoera horretan.
Lan gatazka 13
lera deitu zituzten langileekin
trukatu zituzten atxikitako guardia zibilak. «Kuarteletik lankide
bat aske uzten zutenean, haiek
guardia zibil bat askatuko zutela
esan zieten, eta halaxe izan zen».
«Mendekuaren» eguna
Gertakari haien ostean giroa zertxobait baretu zen, baina ez askorik. Gatazkak konpondu gabe jarraitzen zuen; kaleratze plana indarrean zen, eta egunero zeuden
protestak. «Gogoan dut ia egunero errepideak ixten zirela, eta
trenbidea ere bai, Talgoan zetorren jendea informatzeko», dio
Maria Gutierrezek. Komunikabi-
Guardia zibilek jaurtitako
gas poteen kea arnastu
eta egun gutxira hil zen
Gonzalo Ruiz langilea
La Naval-eko langileak kaleratzeko planaren aurka, protesta jendetsuak egin zituzten Reinosako eta inguruetako herritarrek 1987ko udaberrian.
Reinosako udaberria
Udalerriko lantoki garrantzitsuenetik
500 langile botako zituztela salatzeko,
herri oso bat atera zen kalera orain
25 urte. Ondorio latzak utzi zituen.
Ainhoa Sarasola
antokiko sirena hotsak
herri osoan entzuten ziren. Txanda aldaketak
iragartzen zituzten,
eta, tarteka, suteak edo
tankerako istripuren bat ere bai.
Baina herritarrak bestelako gertakariez ohartarazteko, ohi baino
maizago jo zuten sirena hura
1987ko udaberrian Reinosan.
Kantabriako (Espainia) mendialdeko udalerri horretan inoiz izandako liskarrik handienak izan ziren orain 25 urte. Herri osoa atera
zen kalera bertako lanpostuak defendatzera, eta errepresio latza jasan zuen. Langile baten heriotza,
dozenaka zauritu eta atxilotu, eta
herritarrengan bizirik dauden
oroitzapen mingots ugari utzi zituen gatazkak, baina baita borrokatu izanaren harrotasuna ere.
1980ko hamarkadan, hainbat
eta hainbat lantokiri eragin zien
PSOEren gobernuak gidatutako
industria birmoldaketak Euskal
Herrian, baita Espainiako eta Galiziako ipar isurialdean ere. Reinosako Cenemesa enpresara iritsi ziren murrizketak lehenik, eta
13.000 biztanleko udalerriko lantoki handiena zena, Forjas y Ace-
L
ros de Reinosa — La Naval esaten
ziotena—, ez zegoen arriskutik
kanpo. 1.763 langile aritzen ziren
han egunero, eta herri osoari eragiten zion haren jarduerak. Horregatik, herritarrek kezka handiz hartu zuten La Naval-eko 500
langile kaleratzeko planaren berria. 1987ko martxoa zen.
Planaren berri izan eta egun gutxira, enpresaren Administrazio
Kontseiluko presidente Enrique
Antolinek kargua utziko zuela jakin zuten langileek, prentsaren
bidez. EAJrekin eginiko gobernu
koalizioaren harira, Jaurlaritzako Herri Lan sailburu izendatu
zuten Antolin. Martxoaren 11n
enpresara joan zen, beste kontseilukideak agurtzera. Baina langileek, bilera batean bildu ostean,
bertan atxikitzea erabaki zuten.
«Langileak haserre bizian zeuden, eta giroa bero-bero», gogoan
du Maria Gutierrezek, gerora eratu zen herritarren plataformaren
sortzaileetako batek. Egoera ikusita, enpresa komiteko kideek
bunker esaten zioten eraikinera
eraman zuten Antolin, haren segurtasuna bermatzeko, eta bertan itxi ziren. Hari azalpenak eskatzea zen asmoa eta, bide batez,
Gasteizen egitekoa zen kargu har-
Hainbat guardia zibil, herritarrek inguratuta, 1987ko martxoan.
tze ekitaldia atzeratuz langileen
aldarriei oihartzuna ematea, azaldu du Marcos Gutierrezek, Reinosa contra el miedo (1988, Editorial
Revolución) liburuaren egileetako batek. «Albistea jakitean, beste lantokietako jendea ere hurbiltzen hasi zen babesa ematera».
Lantokitik herrira
Negoziazioek porrot egin ostean,
Guardia Zibila sartu zen Antolin
ateratzera, goizaldean. «Astakirtenen moduan sartu ziren, oihuka... izugarria izan zen», Mariaren hitzetan. Aizkorekin bota zuten behera bunkerreko atea,
Antolin atera, langile komiteko
kideei NANak kendu eta kuartelera bila joateko agindu zieten. 30
bat guardia zibil sartu ziren lantokira, baina beste 300 bat baziren
herrian, eta, barruan bezala, lantoki atarian ere jendeari oldartu
zitzaizkien. Goizean goiz ikastera
zihoazen milatik gora gaztek ja-
kin zuten gurasoak liskar betean
zebiltzala lantokian, langileen
emazteak ere hurbilduz joan ziren... eta herri osora zabaldu ziren istiluak. «Zelai zabaleko gudu
baten» gisakoa izan zela diote aho
batez Maria eta Marcos Gutierrezek. Dozenaka lagun zauritu ziren, eta gatazka «lan arlotik esparru sozialera, herrira igaro zen».
Ezohiko gertakari bat ere izan
zen, argazkietan betiko jasota geratu zena. Hainbat guardia zibilek ihesari ekin behar izan zioten
herrian zehar, jendea atzetik harrika zutela eta. Ihesbiderik gabeko kale batean sartu ziren, ordea,
eta han atxiki, eta armak kendu
zizkieten herritarrek. «Pasadizo
harrigarriak daude, errenditzeko
zapi zuriak atera zituztenekoa,
adibidez», ekarri du gogora Marcos Gutierrezek. Ezer larririk ez
gertatzeko, zenbait langilek giza
katea osatu, eta, babestuta enpresaraino eraman zituzten. Kuarte-
de gehienek egindako kriminalizazio kanpaina gogoan du Marcos
Gutierrezek. Giroak bero-bero jarraitzen zuen, beraz, eta, gainera,
denak ziur zeuden martxoan gertatutakoek ondorioak izango zituztela. «Haientzat [guardia zibilentzat] sekulako umiliazioa izan
zen !», dio Maria Gutierrezek.
Laster heldu zen «mendekua».
Apirilaren 16an herrira sartutako
guardia zibilaren tanke arin batean horixe irakur zitekeen: Ramiro
te vengaremos (Ramiro mendekatuko zaitugu) —martxoko istiluetan zauritutako guardia zibil bat
zen—. Arratsaldeko Talgoa iristean, hark txistua jotzearekin batera, inguruan bildutako jendearen
aurka gogor oldartu zen Guardia
Zibila. Inoiz baino gehiago ziren,
tanke arinak, jeepak, kamioi blindatu bat, bi helikoptero... eta istilu
larriak izan ziren. Bai Mariak bai
Marcosek gogoan dute ehorzketa
etxea erre zela ke poteen ondorioz, edo ostegun santuko meza
ezin izan zela egin jendeak ihesean eliza hartu zuelako. Zenbait lagunekin garaje batean babestu
zen Gonzalo Ruiz langilea, eta
hainbat ke pote jaurti zituen barrura Guardia Zibilak. Larri zaurituta atera zituzten denak; Ruiz
egun gutxira hil zen, ospitalean.
Gatazkak utzitako ondoriorik larriena izan zen, eta herri osoa biziki hunkitu zuen. Milaka herritar
bildu ziren haren aldeko elizkizunetan. Dozenaka zauritu eta atxilotu ere utzi zituen gatazka hark,
eta gertatuaren inguruko testigantzak jaso eta zabaltzeko, herri
plataforma osatu zuten zenbait
herritarrek, emakumeak gehienak, egia osoa jakin zedin.
Protestak protesta, langileak
kaleratu egin zituzten azkenean.
«Giro mingotsa utzi zuen horrek
herrian», Maria Gutierrezen ustez. Baina ondorio onik ere ikusi
du Marcos Gutierrezek: «Gazteek
ordukoaren berri badute, eta helduei, berriz, borrokatu izanaren
harrotasuna geratu zaie».
14 Historia
Kondairaren
mugetan
Borboiak Euskal Herrian
Franco
eta errege
familia
Iñaki Egaña
Francok udako
oporrak Donostian
pasatzeko hartutako
erabakiak, besteak
beste, eragin zuen
1948ko abuztuan
diktadoreak eta Juan
Borboikoak euskal
kostalde parean
bilera egitea.
spainiako monarkia
1931ko apirilean desagertu zen, oposizioak
adostasunez
hala
onartuta, hain zuzen,
ustez garrantzirik gabeko udal
hauteskunde batzuen ostean, Bigarren Errepublika ezarri baitzuten eta eraldaketa demokratikoen epea zabaldu baitzen. Eibarren
aurreratu ziren.
Baina 1933an eskuinak hauteskundeak irabazi, eraldaketa demokratikoak mantsotu, eta
1936ko uztailean eskuin berak estatu kolpea eman zuen. Alfonso
XIII.a Borboikoak, 1931n babes
bila Madril utzi eta Parisera joan
zenean, etorkizuna aurreikusi
zuen honako hau esan zuenean:
«Kontzientzia kolektiboaren
adierazpen egiazkoa eta egokia
ezagutu zain nago, eta nazioak
hitz egin bitartean Errege Boterearen jarduna nahita eteten dut».
1936ko kolpistek ere «egiazko
kontzientzia» erabili zuten argudiotzat urte horretako otsaileko
hauteskunde emaitzei zilegitasuna kentzeko. Hala eta guztiz, inoiz
ez da erreferenduma egin monarkiaren itzulera babesteko edo
ukatzeko. Nazioakez du inoiz hitz
egin.
Alfonso XIII.a Erroman hil zen
eta haren biloba Juan Carlos, 10
urte bete arte Italiako hiriburuan
eta Portugalen bizi izan zena, aukeratu zuten Francoren oinordeko hura hil zenean, 1975ean. Karlistak haserretu egingo ziren beldur, badaezpada ere, Juan
Carlosek anaia Alfonso, aitonaren izena zuena, tiroz hil zuen. Zabaldutako zurrumurruaren arabera, Donostian erail zuen. Ez da
egia. Portugalen izan zen, 1956ko
martxoan. Francok Alfonsoren
heriotza baino lehenago hautatu
zuen Juan Carlos.
Alfonsoren seme eta Juan Carlosen aita Juanek hitzartu zuen
oinordekotza Francorekin, eta bi
urte geroago, uko egin zien bere
eskubideei. Hirugarren aldiz ezarri zen Espainiako monarkian
ildo borboitarra, 1700. urtean penintsulan ezarri zenetik.
Frankismoak iraun zuen artean, Alfonsoren aldekoek diktadorearen eta oinordekotza beretzat
zela zioen Alfonso XIII.aren seme
Juan Borboikoaren arteko bitartekari lana egin zuten, azken
hura Portugalen erbestean zela.
Francok udako oporrak Donostian pasatzeko hartutako erabakiak, besteak beste, eragin zuen
1948ko abuztuan diktadoreak eta
erregegaiak euskal kostalde parean bilera egitea.
E
Francisco Franco diktadorea eta Juan Carlos Borboikoa.
Azor yate zaharrean bi buruek
oinordekotzaren gaiaz hitz egin
zuten eta erregegaiaren bigarren
semearen etorkizunaz ere jardun
zuten, alegia, Juan Carlosen etorkizunaz, zeinak hirugarren
izena, Alfonso, ezkutatu ohi
zuen, aitona baitzekarkion gogora. Bezperan, Francok «ohorezko
gizon» titulua jaso zuen Donostian eta elkarrizketaren biharamunean, ministroekin elkartu
zen Aieteko jauregian, itsas zabalean gertatutakoaren berri emateko.
Urte horretako azaroan, Juan
Carlos Madrilera joan zen lehenengo aldiz, eta Urquijo bankarien etxaldean egon zen. Oso gaizki hitz egiten zuen gaztelaniaz.
Errege Etxeak eta Francok erabakita, Donostian egin zituen
ikasketak, horretarako erregime-
nak Errepublikari konfiskatutako Miramar jauregi zaharra erabiliz. Haren aitonak, Alfonso
XIII.ak, 1931n erbestera joan
aurretik udako oporrak pasatzeko erabilitako leku bera zen.
1950etik 1954ra
Donostian bizi izan zen
Juan Carlos, Gipuzkoako
alfontsotarren babespean
1950etik 1954ko ekainera, Juan
Carlos Donostiako jauregian bizi
izan zen, zaintzaileek eta etengabe zaintza lanean zebilen polizia
armatu talde batek lagunduta —
ilea ere bertan mozten zioten,
kanpora atera beharrik ez izateko—, eta Gipuzkoako alfontsotarren babespean, zeintzuk El Diario Vasco zuten adierazpide nagu-
Karlos Santamaria irakaslea
Ramon Rubialek lehendakaritza hartu zuenean,Hezkuntza sailburua zen Karlos Santamaria.1986an,Donostiako alkateak hiritar merituaren domina eman zion.Erregeari eskolak ematen zizkion garaiei buruz adierazpenak egin zituen:
«Hemen,Miramarko palazioan,kolegio txiki bat muntatu zuten
Juan Carlosentzat; anaia ere,gero eskopetaz hil zuena,hemen
zegoen eta beste hamarren bat mutil familiarik ilustreenetakoak.Horiei matematikak irakasteko kontratatu ninduten,eta batxiler guztian nik irakatsi nizkien.Juan Carlos oso mutil sinpatikoa zen,oso ironikoa eta oso alferra».
D
si, ABC eta Diario de Barcelonarekin batera.
Erregegaia beste zazpi ikaslerekin aritu zen: Carlos lehengusua,
Agustín Carvajal, Jaime Carvajal
—gerora Banco Urquijo, Ford España eta Ericcson enpresetako
presidente izandakoa—, Fernando Falcó, Alonso Álvarez de Toledo, Alfredo Gómez-Torres, José
Luis Leal Maldonado eta Juan José
Macaya Aginaga. Irakasleak José
Garrido, Juan Rodríguez Aranda,
Ángel López Amo, Aurora Gómez
Delgado, Karlos Santamaria, Díaz
Tortosa komandantea hezkuntza
fisikorako, hizkuntza irakasleak
eta José María Galarraga eta Ignacio Zulueta apaizak izan ziren.
Juan Carlosek 1954an Donostia
utzi zuenean, Francok udako oporrak Gipuzkoako hiriburuan pasatu zituen, ohikoa zenez. Carmen Polo emaztea Zinemaldian
izan zen alkatearekin batera, eta
Ama Birjin egunaren bezperan,
diktadoreak eta emazteak Kale
Nagusia pasa zuten paliopean,
Jaime Font Andreu gotzainak lagunduta, Salbean parte hartzeko,
gerora Donostiako Orfeoiak kantatuko zuena, urte horietan Usandizaga eta Gorostidi maisuen zuzendaritzapean. Komunikabideek herritarren berotasuna goraipatu zuten arren, bertara agintari
frankistak, ikusmina zutenak eta
haurrak baino ez ziren hurbildu,
bere burua kaudillotzat zuena pasatzen ikusteko.
Iritzia 15
Udaberriko biribilki zati bat
Serio demonio
Juan Kruz Lakasta eta Zaldieroa
seriodemonio@berria.info
Eztabaida sutsua,Oroimenari eta
Bizikidetzari Buruzko Biltzarra amaitzeko
Eusko Jaurlaritzak antolaturiko Oroimenari eta Bizikidetzari Buruzko Biltzarrak goi mailako itxiera izan zuen
atzo arratsaldean. Azken mahai ingurua gatazkaren
behin betiko irtenbideari buruzkoa izan zen, eta Belgikako Poliziako bi adituk parte hartu zuten: Dupon eta Dupont komisarioek. Azken solasaldi horretan, eztabaida
are biziagoa izan zen biltzarreko aurrekoetan baino. «Gatazkaren irtenbide posible bakarra irtenbide poliziala
da», azaldu zuen Duponek. «Nik are gehiago esanen nuke:
gatazkaren irtenbide posible bakarra irtenbide poliziala
dela oso argi dago», kontra egin zion Dupontek. Duponen
aburuz, presoek osoki bete behar dituzte espetxe zigorrak. Haatik, Dupontek uste du presoek oso-osoki bete behar dituztela kartzela zigorrak. Bestalde, Duponek bat
egin zuen aurrekoan Mikel Haranburuk biltzarrean bertan esandakoarekin: «Euskal kulturaren mundua isilik
egon da ETAren gehiegikerien inguruan». Dupontek, aldiz, nahiago izan zuen Luisa Etxenikek biltzarrean bertan adierazitakoa: «Euskal kulturaren mundua oso isilik
egon da ETAren desmasiak ikusirik». «Bizikidetza oso
ongi dago, betiere ados gaudenen artean», azaldu zuen,
amaitzeko, Duponek. Beste behin ere Dupontek ez zuen
begi onez ikusi bere mahaikideak azaldutakoa. «Nik are
gehiago esanen nuke: bizikidetza oso ondo dago, baldin
eta ados gaudenen artean bada», adierazi zuen.
Krugmanek Bonolotoko zenbaki sarituak
iragarri ditu
Nahia-ko kritikoek alderdia utzi eta
Nerea elkarte gastronomikoa sortu dute
Nahia-ko ildo kritikoak alderdia utzi eta elkarte gastronomikoa sortzea erabaki du. Talde berria Nerea deituko da.
Hala eman dute jakitera egitasmoaren bultzatzaileek,
prentsa ohar baten bitartez. «Nahia alderdia Aralar utzi
zuten hautetsiei sostengua emateko sortu genuen. Baina
Aralarretik ateratako zenbait hautetsik dagoeneko iragarri dute ez direla beste alderdi batean sartuko eta ez direla
hurrengo hauteskundeetara aurkeztuko. Beraz, Aralar
enplegu bulego bat da; eta Nahia, langabe bulego bat»,
irakur daiteke ohar horretan. Serio Demoniok jakin ahal
izan duenez, Nahiako Gazteak erakundea bat dator Nerearen bultzatzaileen argudioekin, eta Nahia alderdia uztea
erabaki du. Nolanahi ere, bada beste gazte bat Nahian segitzea erabaki duena, eta Nahiako Gaztea taldea sortu du.
Nerea elkarte gastronomikoak zer bideri jarraituko dion
oraindik ez dago erabat argi. «Bistan da Aralarretik ateratako kargudun publikoei afariak eta antolatuko dizkiegula. Baina oraindik ez dugu erabaki gure etxabea dugun
eraikineko auzokideen presidente izateko hauteskundeetara aurkeztuko garen ala ez», irakur daiteke prentsara
igorritako idazkian.
Amaitzeko, ezinezko albiste laburrak: 1) Udaberriko biribilki zati bat izeneko dokumentala prestatu du Bilboko
Txinatarren Elkarteak, Iñaki Azkuna alkatearekin duen
gatazka azaltzeko. Dokumentala DVD formatuan Azkunari berari eman nahi izan diote Bilboko udaletxean, baina alkateak ez die sartzen utzi. «Ezin dizuet sartzen utzi
txinatar guztiak berdinak zaretenez ezin dudalako jakin
egiazki Txinatarren Elkarteko ordezkariak zareten ala
beste edonor», azaldu die. «Guk ere arazoak ditugu zuriak
desberdintzeko. Adibidez, Torrente eta zu zeharo berdinak zaretela iruditzen zaigu», erantzun diote. 2) Paul
Krugman Ekonomiako Nobel saridunaren arabera, aste
honetan Bonolotoa irabaziko duen zenbaki sorta honako
hau izanen da: 21, 27, 28, 33, 34, 40. The New York Times
egunkarian argitaraturiko artikulu mamitsuan halaber
dio zenbaki osagarria 11 izanen dela; eta dirua itzultzekoa, 1. 3) Haziak hezten. 1512tik euskal curriculuma lantzen da aurtengo Euskal Eskola Publiko Berriaren Aldeko
Festaren goiburua. Galdera: hori horrela, ez ote zatekeen
egokiagoa Euskal Eskola Publiko Zaharraren Aldeko Festa deitzea? Bestalde, jaia iragartzeko karrikaratu duten
afixan Jai nazionala da hizki larrienetan ageri den leloa.
Beste galdera bat: zer da, zezenketa bat? Galderen ondotik, gomendioa: gaur denok Iruñera!
16 Begia
Saltoka
Amagoia Iban
Ohe gainean saltoka, algaraka ari ginen
ahizpa eta biok elkarri mihia ateratzen. Halako batean kosk, eta barrea negar bihurtu
zitzaidan. «Amaaa, mingainari hortzaka
egin diot!». Zaharrak sukaldetik erantzun zidan: «Hik ere ikasiko dun mingainari kosk
egiten, heure hitzak jan beharrik ez izateko».
Ez nuen ezer ulertu, jakina.
Zaharra dezente zaharragoa da egun
—neu ere bai—, eta pasadizo haren beste
bertsio bat eman dit gaur. Berak esandakoa
ondo gorde omen dut gogoan, baina nire hitzak, zehazki, «mingainak hortzaka egin
dit» izan ei ziren. Ez diot kontra egin. Belaunaldi ez, bizimodu etenaren lekuko baikara
hura eta ni: bertso, elkarrizketa, ipuin osoak
hitzez hitz errepikatzeko gai da zaharra, memoria ahoz aho eraikitzen zen garaiko guztiak bezala; nire memoria, berriz, irudiz irudi
eraikia da batez ere, erraza da nire aurrean
hitza aldatzea eta jatea.
Gure aurrean saltoka ari diren umeei begira egon gara gero, isilik.
-Orain ia inork ez din mingaina hortzakatzen eta mingainak ia inori ez zion kosk egiten.
Esaldia bukatzean haren ahotsari zerion
tristezia, horixe geratu zait gogoan.
Gazte senegaldarrak ilunabarrean saltoka,
Dakarren. 2012-02-29. NIC BOTHMA/EFE.
igandea@berria.info
Begia 17
18 Denbora-pasa
BagaBiga
Hitz gurutzatuak
1
2
3
4
7
5
6
8
Goitik behera
1. Aroa.
2. Ipar Euskal Herrian, dolare.
3. Ipar Euskal Herriko dantza mota.
4. Animalien hazteaz edo hazkuntzaz arduratzen da.
5. Gorrizta.
6. Hitz baten esanahietako bakoitza.
12. Makurtuak, okertuak.
14. Noka, zigun.
16. Elur asko egiten duen garai, elur erauntsi handi.
18. Erruki, gupida.
19. Uretan bizi da.
21. Bukaera, amaiera.
9
10
11
12
13
14
Ezker-eskuin
7. Jarri, ipini.
8. Antolatu, prestatu.
9. Trebe.
10. Ipar Euskal Herrian, poroa.
11. Bigunki.
13. Mendebaldean, tuak, istuak.
15. Irazki bikoitzeko eta itxura iletsuko ehun.
17. Ahotan hartua.
20. Sustraitu, errotu.
21. Atmosfera eratzen duen gas nahastura.
22. Mapa bilduma, bereziki liburu gisa prestatua.
23. Umilki, xumeki.
15
16
17
18
19
20
21
22
23
Zazpi aldeak
Sudoku gaitza
Ivey Haies (Ferekak)
Sudokuzale porrokatuen gustuko jokoa dakarkizuegu ostera. Klasiko bat da, badakizue, 9 x 9 laukiko bederatzi karratu
dituzten taula horietakoa, baina molde honetako jokoen merkatuan, munduko azoka zabalean, inoiz prestatu direnetan
zailenetakoa, horrelakoxeak nahi baitituzte gure sudokuzale aseezinek. Ezetz ordu erdian asmatu. Eta ordubetean? Tira, ba...
1
3
5
4
6
9
7
1
8
6
1
6
7
9
8
3
1
5
2
3
4
2
5
1
9
Denbora-pasa 19
BagaBiga
pNork bere proban (1.500 m, 5.000 m eta maratoia), munduko markak dituzte hiru atleta hauek. Emazkiguzu haien deiturak
EURI
LANBRO
AITZINSOLASA
GARAI
BEREKOA
2012KOA,
ESATERAKO
RÖNTGEN
GAIXO
▼
▼
▼
1
2. KENENISA
▼
HITZ
2
....
ASTO
MARRADUNA
BIZKAIERAZ,
SOBERA
▼
▼
Hitz gezidunak
SENIDE
EMEAK
AURREHISTORIA
INTERJEKZIOA
EZ MERKEA
▼
▼
50
▼
(ETX)
ENDRIKE
▼
INOIZ
▼
▼
ZOTIN
EGINEZ
▼
IZOTZ,
JELA
▼
▼
▼
MUSIKA
NOTA
GIZON
IZENA
▼
KIMIKAKO
ADITUA
ORTZI
GIDATZEN
DU
FRUITU
LEHORRA
FRUITU
MOTA
IDI,HITZ
ELKARTZEETAN
▼
▼
AREAGO
▼
SATELITEAK
IKAS ETA ARI
▼
1.053
▼
▼
▼
ASPALDIKO
DIRUA
AMIKUZEKO
HERRIA
▼
▼
....
▼
▼
▼
1 . HICHAM
▼
▼
EDARI
BIZI
▼
EMAKUME
IZENA
BATEK DAKI!
LANDARE
MOTA
SUARI
DARIONA
GOGOA
▼
ERAKARRI
HANDIKOA
▼
ARRASTOA
BOKALA
KONTSONANTEA
▼
▼
▼
▼
BOKALA
ITALIAKO
HIRIA
▼
EUSKAL
FONEMA
DOKUMENTU
MOTA
▼
HARRAPA
EZAK!
▼
ATZIZKIA
▼
LABORARIEN
LANABESA
KONTSONANTEA
▼
▼
SARTU ADITZAREN OINA
▼
▼
GOI
GANBERA
ITXURA
▼
▼
▼
▼
▼
ETXAFUEGO
▼
3. PARICK
▼
URTEAREN
ERDIAN
ARLO
HEGAZTI
MOTA
▼
▼
KONTSONANTEA
▼
▼
▼
▼
▼
MUSIKA
NOTA
BIHARAMUNA
▼
JAINKO
EGIPTOARRA
OTX,ATX!
▼
▼
LOTU
▼
MAIZ,
SARRI
▼
▼
▼
▼
AMERIZIOA
TOKA,
DA
KENDU ADITZAREN OINA
....
▼
1.000
▼
POTASIOA
3
▼
MILA
KILO
OTE,HITZ
ELKARTZEETAN
▼
LANDARE
MOTA
▼
NORI
ATZIZKIA
▼
500
TXISTUA,
ISTUA
Hitz kateatuak
Erantzunak
M
A
G
R T E A
A R R E
O R I A U
I I
I K
K I K E
Z O T I N
E A
D E
R
B E
U A
A G
Z
E
B
R
A
S
L E
A K
R E
L
S E K
A
A
G A R
A R R
R I A
M
K A U
E
S
N G U
H
F
U L A
R E
R I A
A
U
T S
D U K
R A
A I L
I N O
7 hizki
Aberats
Aurtiki
Beilegi
Betazpi
3 hizki
Iaz
Izu
Kea
Ler
Oin
Otu
K
I
M
I
K
A
R
I
K
E
A
4 hizki
Dolu
Idun
Nola
Oina
Otar
Txar
Zizt
Zuek
P
8 hizki
Gibelori
Igarokor
Ikusmira
Ilunaldi
Moztaile
Ortutsik
Otarrain
Saiheska
Txekiera
Txikoria
Tximinia
Zorrizto
5 hizki
Akara
Eroan
Lirin
Okapi
Tarin
Telex
Z
T
B I S U
R O N
I S T
M L I
I A K
R I
I
K
S A
T E L
O N A
A M
R T U
T U A
9 hizki
Aranguren
Azterketa
Iratzartu
Monumentu
Semetzako
Txizontzi
H
A
R G
D A
I R
T E
A S
T
O I
T A
A
11 hizki
Itsaslamina
Uagadugutar
Daldara
Ekarpen
Eroriko
Gaeliko
Gatazka
Gauerdi
Saihets
Txaraka
A
I
Z
I
R
I
T
Z
E
Diagraman koka itzazu ondoko hitz hauek:
E
I L
G
S U
E
A R
R
K O
U
A J
13 hizki
Bederatziehun
Eskualdekatze
20 Publizitatea
Egitura
berria 2012ko maiatzaren 20a ekonomia@berria.info
Pertsona bat, egunkarian lan bila. ANDONI CANELLADA / ARGAZKI PRESS
Denbora gehiegi
langabezian
Hegoaldeko langabeen ia erdiek urtebetetik
gora daramate langabezian; iraupen luzeko
langabeak dira,beraz.Gizarte laguntzak
dira haietako askoren diru sarrera bakarra.
Aitziber Arzallus
risiak eztanda egin
zuenean,
2008ko
udazkenean, ehun
mila langabe zeuden
Hego Euskal Herrian. Hiru urte eta erdi geroago,
K
halako bi baino gehiago dira: apirilean, 212.801 lagunek zeukaten
izena emanda Hego Euskal Herriko enplegu zerbitzu publikoko bulegoetan, eta %15,6 zen langabezia tasa.
Tasari bakarrik begiratuta,
esan liteke datuak ez direla ho-
rren txarrak, inguruko autonomia erkidegoak egoera okerragoan daudelako. Baina portzentaje
horren atzean errealitate gordin
asko ezkutatzen dira, iraupen luzeko langabeena, esate baterako.
Urtebete baino gehiagoz langabezian daudenak dira iraupen lu-
zeko langabeak. Krisiaren hasieran, 20.000 lagun inguru zeuden
egoera horretan; gaur, aldiz, lau
aldiz gehiago, 80.000tik gora. Langabe guztien ia erdiak iraupen luzekoak dira, beraz, inguruko autonomia erkidegoetan baino
gehiago. Zer esan nahi duen horrek? Hego Euskal Herrian beste
inon baino zailagoa dela enplegu
berri bat topatzea, eta are gehiago
ezaugarri jakin batzuek dituzten
herritarren kasuan.
INE Espainiako estatistika erakundeak egindako azterketa baten arabera, Hego Euskal Herriko
iraupen luzeko langabeen soslaia
honakoa da: 25 eta 34 urte arteko
emakumea, eta urtebete edo bi
lan bila daramatzana. Egiturak
egiaztatu ahal izan duenez, baina, 50 urteren bueltan dabiltzan
prestakuntza gutxiko gizonezkoei ere asko kostatzen zaie lanpostu berri bat topatzea.
Langabezia saria kobratzeko
eskubidea galduta, gizarte laguntzetara jo behar izaten dute iraupen luzeko langaberik gehienek.
Espainiako Gobernuak ematen
duen 400 euro inguruko laguntza
jasotzen dute Egitura-rekin hitz
egin duten hiruek. Hilaren bukaerara iristeko, baina, zailtasun
handiak dituztela diote, gorriak
ikusten dituztela.
Egitura • 2012ko maiatzaren 20a
22 Langabezia
Langabeen testigantzak
Vicente Arze
«Esperientzia eta eskarmentu handia
daukagu, baina urte gehiegi»
Vicente Arzek 53 urte
ditu —aurten 54 egiteko—, eta elgoibartarra da, baina
Azkoitian daraman ia bizitza erdia. «Duela 25 bat urte emaztea
eta biok etorri ginen Azkoitira,
lanagatik». Makina bat egindakoa baita, gazte-gaztetatik hasita. Aurrena, autoak konpontzeko tailer batean jardun zuen
mekanikari bezala, ia 30 urtez.
Baina eraikuntza sektorea goraldian zela eta, mekanikari
lana utzi eta han proba egitea
pentsatu zuen. Enkofratzaile lanetan aritu zen sei edo zazpi urtez. Gustura jardun zuen, kalera
bota zuten arte. «Betikoa gertatu zitzaidan. Hiru urte neramatzan enpresa berean aldi baterako kontratuarekin, eta erabaki
egin behar zuten: finko egin edo
kalera bota. Bota egin ninduten».
Garai ezin okerragoan gelditu
zen lanik gabe,2009aren hondarrean,krisia bete-betean zela.
Ordutik ez du beste ezer topatu.
«Bi urte pasatxo daramatzat
langabezian,baina ez lana bilatzen saiatu ez naizelako».Egunero sartzen da Interneten,lana
eskaintzen duten webguneak
bisitatzera.Baina haren ahalegina ez da horretan gelditzen.
Bazter guztietan utzi ditu curriculumak.«Inguruko enpresa
guztietako ateak jo ditut.Azkoi-
D
tikoetara,Azpeitikoetara,Elgoibarkoetara,Eibarkoetara...bailara guztiko enpresetara joan
naiz».Beretzat eta bere moduan dauden herritarrentzat lana bilatzeko helburuarekin,Aspacu Azkoitiko langabeen elkartea ere sortu du.Baina alferalferrik,bi urtean lanerako aukera bakar bat ere ez zaio sortu.
Babesa bai,jaso dute herriko
eragileengandik eta abarrengandik,baina behar dutenik ez,
alegia,lanerako aukerarik ez.
Horrenbestez,hilabete bukaerara iristeko geroz eta zailtasun
handiagoak dituzte emazteak
eta biek.Mirariak egin behar izaten dituztela dio.«Badira hilabete batzuk langabezia saria
bukatu zitzaidala.Hortaz,hilean
426 euroko diru laguntza besterik ez dut jasotzen orain».Emazteak,berriz,egun erdiz egiten du
lan,hilean 300 euro pasatxoko
soldatarekin.«Etxebizitzaren
alokairuan hilero 400 euro lagatzen ditugula kontuan hartuta,
300 euro pasatxo geratzen zaizkigu jateko.Ura,argia edo beste
fakturaren bat pagatzea tokatzen zaigunean,oso gaizki pasatzen dugu,estu eta larri ibiltzen
gara hilabetearen bukaerara ailegatzeko».
Gainera,egoera geroz eta ilunagoa iruditzen zaio Arzeri, denbora kontra duela,urteetan au-
rrera doalako.«Nik argi daukat
lana topatzeko daukadan oztoporik handiena nire adina dela.
Lan esperientzian eta eskarmentuan inork ez digu irabazten,baina urte gehiegi ditugu,
eta zenbat eta denbora gehiago
pasatu,orduan eta okerrago».
Baina ez du itxaropenik galtzen,65 urteak lanean harrapaatu nahi baititu.Eta badaki horretarako ondo etorriko litzaiokeela prestakuntza ikastaroren
bat egitea.Prest dago gainera,
gogoz.Baina horretarako aukerarik ere ez ei du izan langabezian dagoen bi urteotan.«Bi alditan baino ez didate deitu Lanbidetik,eta bietan enpresaren
batera nire curriculuma bidaltzeko baimena eskatzeko izan
da.Nik baiezkoa erantzun izan
diet,eta hortik aurrera ez dut
ezer gehiago jakin».
Hori horrela,nahikoa haserre
dago enplegu zerbitzu publikoen lanarekin,prestakuntza ikastaroak iragarri bai,baina haiek
egiteko aukera oso langabe gutxik dutelako.«Gainera,aste
honetan bertan udal langile batek esan dit aurrerantzean zerbait ordaindu beharko dela
ikastaro horiek egiteko».Informazioa iturri onetik jaso duela
ziurtatu du Arzek,baina oraingoz Lanbidek ez du horrelakorik
jakinarazi. p A.ARZALLUS
Vicente Arzek bi urte pasatxo daramatza langabezian. RAUL BOGAJO / ARP
Carlos
«Oso mingarria da 17 urteko semeari asteburuko
paga edo oinetako batzuk ukatu beharra»
Carlosek —nahiago izan
du abizenik ez eman— 47
urte ditu, eta Iruñekoa da. Urte
askoan eraikuntzan aritu izan
da, baina bestelako lanak ere
egin ditu, komertzial gisa eta
nekazaritzan, esate baterako.
Krisiak eztanda egin eta gutxira
gelditu zen langabezian, duela
hiru urte. Ordutik, bizitza erabat
aldatu zaio, okerrera.
«Ezkonduta eta bananduta
nengoen ordurako, eta 17 urteko
semearekin bizi nintzen, alokairuan». Langabezian geratu eta
aurreneko hilabeteetan lehengo bizimoduari eutsi zion, baina
ezin izan zuen luze iraun. «Ezer
topatzen ez nuenez eta alokai-
D
rua pagatu ezin nuenez, 17 urteko semea hartu eta amaren
etxera etorri nintzen». Ama
alarguna da eta etxe txiki batean bizi da, «txikiegia hirurok sartzeko». «Nahiko egoera zailean
bizi gara, beraz, bai leku aldetik,
bai diru aldetik».
Langabezia saria kobratzeari
aspaldi utzi zion Carlosek.
«Denbora da bukatu zitzaidala.
Hilabete batzuetan inolako diru
sarrerarik gabe egon naiz eta
orain 426 euroko laguntza
emango didatela esan didate».
Hilabete bukaerara, ordea,
ozta-ozta iristen dira, «semeak
ere bere beharrak eta gastuak
dituelako, eta asteburuko paga
edo oinetako batzuk ukatzea
oso mingarria delako».
Lanik gabe geratu zenean
beste zerbaitetan hasteko esperantza bazuela dio, baina
denborak aurrera egin ahala geroz eta ilunago ikusten dituela
gauzak. «Egun batzuetarako
etorri ginen nire amaren etxera,
baina egunak aurrera doaz,
egonaldia luzatzen, eta ez diot
egoera honi inolako irtenbiderik
ikusten. Badakit amak ez gaituela zubipera bidaliko, eta are
gutxiago inguruan dagoen panorama ikusita, baina ez da batere egoera atsegina».
Saiatu, saiatzen da lana bilatzen, baina gaixo dago eta ho-
rrek ere ez dio batere laguntzen.
«Gaixotasunak asko mugatzen
nau fisikoki, eta Gizarte Segurantzak ezintasun txiki bat aitortua didan arren, aitorpen horrek ez dit ezertarako balio, bizimodu duin bat izateko lanera
berdin-berdin joan beharko nukeelako. Nire egoera fisikoagatik, ordea, lan bat topatzeko
beste edonork baino zailtasun
handiagoak ditut».
Horrek guztiak burura erasan
dio, eta fisikoki ez ezik, psikologikoki ere oso baxu dago. «Sekulako depresioa daukat. Ez
naiz botikak hartzen ari, baina
gaizki nago». Bere egoera ingurukoei eragiten ari zaiela ikusten
baitu. «Berez ni naiz krisiaren
eraginez lanik gabe gelditu
zena, baina denborarekin ikusten ari naiz nire ingurukoak ere
horren ondorioak sufritzen ari
direla, nire ama, nire semea...
eta niretzat hori da okerrena».
Egoera globalari ikusten dio irtenbidea, baina pertsonalari ez.
Dena dela, ez dago amore
emateko prest, eta lana bilatzeko bere esku dagoena egingo
duela ziurtatu du, prestakuntza
ikastaroak izan ezik. «Ez naiz
ikastarorik egiten ari, nahikoa
prestatutako pertsona naizela
uste dudalako. Gainera ez dut
uste prestakuntza denik nik lanik ez topatzeko oztopoa. Ikasketarik ez dut, baina era askotako lanak egiteko oso prestatuta
nagoela uste dut». Hiru urte
hauetan enplegu zerbitzu publikoetatik deitu dioten galdetuta,
ezetz dio: «Urteak dira INEMetik
deitzen ez didatela, ez lanerako,
ez ikastarorik egin nahi dudan
galdetzeko».p A.ARZALLUS
2012ko maiatzaren 20a • Egitura
Langabezia23
Miguel Angel Liste
«Orain, nire borroka
gizarte laguntzen aldeko
da, lehengoratu ditzaten»
Miguel Angel Listek 54 urte ditu; Galdakaon bizi da,
eta hemezortzi urte daramatza
langabezian.16 bat urterekin,lehen mailako lanbide heziketako
ikasketak egin zituen auto mekanikari izateko,baina sekula ez
du ikasitakoan lan egin.Lanean
18 urterekin hasi zen,altzari denda batean; urte eta erdiz horretan aritu zen.Gero,hamazazpi
urtez,egur biltegi batean jardun
zuen.«Baina biltegi hark porrot
egin zuen 1994an,eta kalean geratu nintzen.Ordutik,langabezian nago».
Hemezortzi urteotan,kontraturik luzeena zortzi hilabetekoa
izan du,ordezkapen bat egiteko.
Beste sei hilabetez Osakidetzan
aritu zen,garbiketa departamenduan.Beste sei hilabeteko
bi alditan Galdakaoko Udalarentzat egin zuen lan,INEM zenarekin zituen elkarlanerako hitzarmenak tarteko zirela.Gainontzean,ordezkapen motzak
besterik ez ditu egin.Joan den
astean,esaterako,Eusko Jaurlaritzatik deitu zioten,garbiketan
egun bateko ordezkapena egiteko.«Horrelako lanak besterik
ez zaizkit irteten,lan prekarioak
eta oso iraupen motzekoak».
Urteotan guztiotan lan iraunkorrago bat ez topatzeko arrazoiez galdetuta,egoeraren
okertzea aipatu du.«Egoerak
izugarri egin du okerrera hamazazpi urteko antzinatasun hura
galdu nuen krisi hartatik.Nik uste horregatik ez dudala urteotan
guztiotan ganorazko lan bat topatu.Ez baita izan saiatu ez naizelako.Ikastaroak egin ditut,
oposizioak egin ditut...».
Denbora askoan langabezian
dagoen arren,ez da baztertutako pertsona sentitzen.«Lanari
dagokionean,ez naiz isolatutako pertsona bat sentitzen,langabezia nigan zerbait kronikoa
izango balitz bezala.Sindikatu
batean nago,herriko gizarte talde batean ere parte hartzen
dut...gauza horiek dira motibatzen eta mobilizatzera bultzatzen nautenak».
Ez du langabezia saririk kobratzen,ez duelako horretarako
beharrezko denborarik osatu.
«Horregatik,hilean 426 euroko
diru laguntza bat kobratzen ari
naiz.Zentimotan esaten badut
gehiago ematen du,42.600 di-
D
relako».Umorerik behintzat ez
du galdu.Bakarrik bizi da eta ez
du bikotekiderik eta seme-alabarik.Beraz,bere burua bakarrik
mantendu behar du kobratzen
dituen 426 euro horiekin.Hala
ere,hilaren bukaerara iristea
kosta egiten zaiola dio.«Lanbide arteko gutxieneko errentaren
parera iristea ahalbidetuko lidakeen osagarri bat eskatu dut,
baina oraingoz ez dut erantzunik jaso».
Aldi batzuetan diru sarrerak
bermatzeko errenta ere kobratu
izan du,baina badira pare bat
urte ez duela errenta hori jasotzen.«Laguntza horiek ez dira
etxafuegoak botatzeko modukoak,eta hala ere murriztu egin
dituzte.Onartezina iruditzen
zait».Orain,bere borroka hori
dela dio,gizarte laguntzen aldekoa.«54 urte ditut,lan bat topatzeko oso adin txarra.Jabetzen
naiz horretaz,eta errealista naiz.
Nik uste datozen urteetan ere
lan merkatuan jarraituko dudala,baina orain bezala,sartzen
eta irteten,ordezkapenak egiten,aldi motz baterako kontratuekin,kontratu prekarioekin...
oposizio bat gainditzea oso zaila delako,jende askok izena
ematen baitu,eta haietako askok buelta asko ematen baitizkidate.Horregatik,orain,nire borroka gizarte laguntzen aldekoa
da,gehiago murriztu ez ditzaten
eta lehengoratu ditzaten».
Edozein lanpostutarako lehia
izugarria dela onartu arren,ez
dauka prestakuntza ikastaroetan izena emateko asmorik.
«Gaur egun ez naiz inolako ikastarorik egiten ari.Gainera,uste
dut ez daukadala ikastaroak
egiteko beharrik,lan eskarmentu nahikoa badaukadalako.
Gaztea nintzenean lanbide heziketako ikasketak egin nituen
eta horrekin aski dudala uste
dut,gaurko gazteek nik orduan
ikasitako gauza berak ikasten
baitituzte».Guztiaz jabetzen
dela dio,badakiela bere egoera
ez dela erraza,«baina osasunez
ondo segitzen dudan bitartean,
hilaren bukaerara iristen naizen
bitartean eta gauzak egiteko
gogoarekin eta motibazioarekin
segitzen dudan bitartean,nire
egoerak ez dit aparteko estresik,
estutasunik edo antsietaterik
sortzen». p A.ARZALLUS
Asteazkenean Lanbideren Bilboko bulego baten aurrean egin zuten elkarretaratzea. BERRI-OTXOAK
Abendutik, Lanbideren
laguntzaren zain
Langabezia saria bukatu zitzaionetik,
420 eurorekin bizi da Santiago L.-ren
familia. Diru sarrerak bermatzeko
errenta jasotzeko zain dago.
Euskal Herrian, gero eta familia
gehiagok dituzte hilabete amaierara iristeko zailtasunak. Lan
egin nahi eta ezin dutenen kopurua ere gorantz doa etengabe, eta
horietako askori, gainera, langabezia saria bukatzen ari zaie. Santiago L. santurtziarra egoera
horretan dago orain. Duela bi
urte geratu zen lanik gabe, eta
joan den azaroan amaitu zitzaion
ordain saria. Orain, 420 eurorekin irauten dute berak eta bere
familia osoak. «Miseriaren ertzean bizi gara».
Santiagok diru laguntza bat
jasotzen du iraupen luzeko langabea izateagatik. 55 urte dauzka:
«Nire adinarekin, beharren bat
topatzea oso zaila da». Horren
jakitun da, eta aurrerantzean
bere egoera hobetzearen inguruan ezkor agertu da.
Baina jasotzen duen diru sarrera baino handiagoa izan lezake.
Joan den urteko abenduan hasi
zen egungo diru laguntza jasotzen, baina «Lanbidera ere jo
nuen diru sarrerak bermatzeko
errenta eskatzeko». Eskatzen
diren baldintza guztiak betetzen
ditu errenta eskuratzeko, baina
oraindik ez zaio inongo dirurik
iritsi. «Behin eta berriz aurkeztu
dut eskaria, baina isiltasuna besterik ez dut jasotzen Lanbideren
aldetik». Eta denbora aurrera
doan heinean, «gero eta zailagoa
da hilabete amaierara heltzea».
Bi seme dauzka santurtziarrak,
eta biak ikasten ari dira.
«Jaso beharko genukeen dirua-
‘‘
Erakundeei ez zaie
axola gure egoera;
gosez hilko bagina ere,
berdin izango litzaieke»
SANTIAGO L.
Langabea
ren zain horrela egotea gogorra
da, eta erakundeei ere gure egoeran dauden pertsonen baldintzak
ez zaizkie batere axola; gosez
hilko bagina ere, berdin izango
litzaieke».
Euren egoera salatzeko, Ezkerraldeko hainbat gizarte eragilek
elkarretaratzea egin zuten asteazkenean Bilboko Lanbideren
egoitza baten parean. «Jendea
babesik gabe uzten ari dira, txirotasunera bultzatuz». Baina Santiago ez da egoera horretan dagoen bakarra. Mobilizazioan salatu
zutenez, Bizkaian bertan 2.436
familia daude gizarte laguntzak
jasotzeari utzi diotenak. Eusko
Jaurlaritzari salaketa zuzena
egin zioten, «Raxoi egiten ari den
murrizketak kritikatzen dituzten
bitartean, hemen lanik gabe dauden pertsonen eskubideak urratzen ari baitira etengabe».
Bertakoentzat lanik ez
Urte askoan eraikuntzaren arloan lan egin du Santiagok. «Baina
krisiarekin apenas lanik sartzen
den orain, eta adinaren zailtasunari sektorearen egoera gehitu
behar zaio», haren esanetan. Bizkaian, ordea, gaur egun hainbat
lan «faraoniko» egiten ari dira,
santurtziarraren esanetan. San
Mames Barria, Bilbo hegoaldeko
saihesbidea, metroa... Lan handiak dira, «baina lan horiek ez
daude bertako langileei bideratuta». Proiektuen adjudikazioak
atzerriko enpresei eman dizkiela
salatu du, «nahiz eta krisi
garaian bertako jendeari laguntzeko lanak izan beharko luketen
horiek». Horregatik, erakundeek
darabilten hizkera bikoitza kritikatu du .
Bien bitartean, Santiagok
lanik gabe jarraitzen du, Lanbideren errentaren zain, eta berriz
ere beharrean hasteko esperantzarekin.
24 Hitz bitan
Bakarrizketan
Txinatarrak
Azkunaren
eredu
Okina kezkatzen denerako...
Miren Garate
Titulutik haratago
1 Cebek patronalaren bazkarian
izan da aste honetan Iñaki Azkuna.
Galderarik egin diote? Bai, jaiegunetan saltokiak irekitzeari buruz duen iritzia eskatu diote.
2 Eta zer esan du? «Ez dakit zergatik galdetzen didazuen. Badakizue
gutxienez urtean zortzi jaiegunetan
irekitzearen aldekoa naizela. Askatasunak aukera ematen du irekitzeko
eta ez irekitzeko».
3 Hori bakarrik esan du? Ez, gehixeago ere dantzatu du mihia. Txinatarren mehatxua aipatu du. «Txinatarrek bazarrak dituzte, igandeetan 150
metrotik gorako denda bihurtzen dira,
eta irekitzeko baimena dute. Pertsiana jaitsi eta han jan, lo egin eta ugaltzen dira. Hil ez dakit non egiten diren,
baina sekulako lehia egiten digute».
4 Zer esan nahi zuen Azkunak, legea urratu ez dezaten zaindu behar
dela? Ez, eredutzat hartu behar direla.
5 Bilboko alkatea ez dago ados
dendarien lan egiteko moduarekin?
Esnatzeko esan die, bestela gero eta
txinatar gehiago egongo direlako eta
familia negozio gutxiago.
6 Zer egin behar dute, bada, dendariek? Ordu gehiagoan lan egin.
Zazpikaleetan hainbat denda itxi direla esan du, baina ez dela krisiagatik
dio. «Orain, gure seme-alabak abokatuak edo dentistak dira, eta horiek
ostiralean seietan itxi eta badoaz, eta,
noski, denda larunbatean ireki egin
behar da. Hori da familia enpresen
arazo larria».
7 Azkunak berak ere ez zion, bada,
gurasoen ereduari jarraitu... Hala da.
Esandakoa bere buruari aplika diezaioke, ama dendaria baitzen, «eguzkiz eguzki lan egiten zuena».
8 Azkunaren esanak entzun ondoren, nola erantzun zuten Bizkaiko
enpresariek? Txalo egin zioten.
SERGIO BARRENECHEA / EFE
Iker Aranburu
H
erriko okinak edo lankide batek baino gehiagok
beren diruarekin zer
egin behar duten galdetzen hasten direnerako,
seinale da zerbait larria gertatzen ari dela.
Aste horietakoa izan da amaitzear dagoena, corralito-ak teorian txartelarekin pagatzeko mugak ez dituela ezartzen azaltzera behartzen duten horietakoa. Erantzuna? Oraingoz ezetz, lasai egoteko, baina aurrera begira...
Espainiako Gobernuak berriro izerdia
bota behar izan du gezurtatzeko milaka
herritar Bankian zuten dirua ateratzen
ari zirela, eta ziurtatu du bankua «etorkizunean arrakasta izateko baldintza guztiak» betetzen dituela. Bai, noski, «munduko finantza sistema onenaren» ikurra.
Dirua barra-barra ateratzearena egia izan
ala ez, informazioak Bankiaren akzioak
gainetik kentzeko lasterraldia abiatu
zuen burtsan, eta Espainia berriro eurogunearen ekaitzaren erdigunean jarri dute, oraingoan bankuek/Bankiak dakarten
arriskuagatik. Beste ohiko susmagarriek,
erkidegoek, titulu txikiagoak jaso dituzte
Madrilen agindua betetzeagatik.
Izerdia ere bota behar izan du Luis de
Guindos-Cristobal Montoro bikoteak Espainian corralito-a berandu baino lehenagoko kontua dela ezeztatzeko. Iragarpena
ez du edonork egin: Paul Krugman Nobel
sariduna izan da, ezker keynesiarraren
pope nagusietako bat. Normalean hark
hobeto landutako artikuluek hartu ez duten oihartzuna hartu du orain bere blogean idatzitako iruzkin nahiko labur eta as-
korik garatu gabeko batek. Interneten garaian, laburra bada, hobe. Eta deigarria
bada, ere bai.
Era berean, Krugmanek esan du Greziak ez duela luze iraungo euroan. Horretan ez dago bakarrik. Hori uste dute
Atlantikoaren alde honetan ere, pentsatzen dutena esateko askatasuna duten
analistek ez ezik, baita esaten dutena
zaindu beharra duten agintari politikoek
ere. Baina azken horien artean ere gero
eta disimulu gutxiago dago Greziari begira. Euroa utzi nahi badu, utz dezala.
Aukera zaila. Kasu galdua dirudi Greziak. EBk, Europako Banku Zentralak eta
Nazioarteko Diru Funtsak osatutako hirukotearen errezetarekin hondoratzen
ari da —langabezia tasa Espainiarena harrapatzekotan dagoela esatea nahikoa
da—, baina haien dirurik gabe ere jai dauka. Angela Merkelek eta François Hollandek beren lehen enkontruan Grezia euroan nahi zutela esateko ahalegina egin
arren, gero eta garbiago dago euroguneko
beste kideek ez dutela zaldi horren alde
apusturik egingo. Barruan izateko duten
arrazoi nagusia da irteerak Portugal, Irlanda, Espainia eta Italia are gehiago desorekatuko lituzkela eta erakutsiko lukeela hautsezina hauts daitekeela. Kolpe
handia konfiantza mugarri duen ekono-
miaren munduarentzat. Baina badira
arrisku hori gutxiesten dutenak ere.
EBZk plan magikoa prestatua duela baldin badakite, esan diezaiotela Mariano
Raxoiri, nerbioak jota baitago.
Greziak euroan jarraitzeko (azken?) aukera ekainaren 17ko hauteskundeetan
dago. Zulora eraman zituzten alderdi ustelen aldeko botoa ematen badute (ND eta
Pasok), jarraitu ahal izango dute, gerrikoa auskalo noiz arte estututa. Eta Troikaren plana arbuiatzen dutenen alde egiten badute —eta hala dirudi—, zorra, soldata publikoak eta pentsioak pagatzeko
behar dituzten milaka milioirik gabe geratuko dira, ordainketak eten beharko dituzte eta euroa utzi beharko dute. Eta
behin eurotik kanpo? Mirarizko susperraldia, baikorrenen ustez, eta zulo beltzean sakontzea, besteen ustez. Aukeraketa
zaila dela esatea gutxi esatea da.
Euroa uztea inolaz ere jasango ez dutenak Greziako bankuak dira, EBZk haien finantzaketa iturri bakarra etengo luke eta.
Hauteskundeetara arte falta den hilabeteari eusteko gai izango ote diren ez dago
garbi. Herritarrak, normala denez, dirua
atera eta toki seguruagoan jartzen ari dira,
Alemanian edo koltxoiaren azpian. Gaur
euro indartsu dena bihar drakma merke
bilakatzeko beldur dira, eta hori corralitoarena baino mamu indartsuagoa da.
Herritarrak, Greziako Parlamentuaren aurrean, ostegunean. ALKIS KONSTANTINIDIS / EFE
Asteko enpresak
Facebook
Burtsara,
handikiro
Bridgestone
Espedientean,
izen gehiago
Bankoa
Urte hasieran,
%12 gora
Orona
Igogailu enpresa
bat erosi du
Aurreikusitako preziorik altuenean burtsaratu da Facebook,akzioko 38 dolarrean.
104.000 milioi dolarreko balioa eman diote —82.000
milioi euro—.Hain zuzen,AEBen historian izandako saltzeko eskaintza publikorik
handienetan bigarren izan
da.2004an sortu zuten sare
soziala,Harvard unibertsitateko gela batean.Mark Zuckerberg izan zen sortzaileetako bat.AEBetako aberatsenetan bigarrena da orain.
Bridgestoneko zuzendaritzak orain bi aste aurkeztutako erregulazio espedienteak uste baino langile
gehiagori eragingo die. Hasiera batean, espedientea
Basauriko eta Usansoloko
1.060 langileri aplikatuko
ziela esan zuen, baita Kantabriako beste batzuei ere.
Aste honetan jakinarazi du
Basauriko bulegoetako langileei ere eragingo diela, eta
Burgosen duen lantegiko
bulegoetakoei ere bai.
Aurtengo lehen hiruhilekoan
bi milioi euro irabazi ditu
Bankoa Credit Agricolek, iaz
epe berean baino %12
gehiago. Espainiako Gobernuak bultzatutako finantza
erreformak eskakizun berriak egiten dizkie finantza
erakundeei. Baldintzak bete
ahal izateko, 3,3 milioi euro
gorde beharko ditu Bankoak. Moody’s agentziak A
mailako kalifikazioa eman
dio finantza erakundeari,
sektoreko altuenetakoa.
Handitzea, dibertsifikatzea
eta nazioartean zabaltzea
dira Oronaren xedeak. Estrategia horretan, Bretainiako Ascenseurs Altilift erosi
du. 40 langileko enpresa da,
eta iaz 6 milioi euroko fakturazioa izan zuen. Urteetan
izan da Oronaren bezero.
Ascenseurs Altifilt ez ezik,
Frantziako KES, Belgikako
Ascenseurs Ascelec eta Luxenburgoko Ascenseurs Luxembourg ere eskuratu ditu
berriki.
Hitz bitan 25
Adi datuari
%10
%62
71.000
pZerga bilketa. Urteko lehen
herena pasa da, eta zerga bilketaren datuak ez dira nahi
bezain onak Gipuzkoan. Iaz
baino %10 gutxiago bildu du,
90 milioi gutxiago. Rover kasuaren ordainketa kontuan
hartu gabe, jaitsiera %4,8koa
izan da. Zenbait diru ataletan
gastuak atxikiko dituela iragarri du Diputazioak, eta zorra
jaulki behar izatea ere ez du
baztertu.
pZorra. Arrisku sariaren etengabeko igoerak oraingoz ez du
askorik urduritzen Eusko Jaurlaritza, ez baitu finantza merkatuetara lehenbailehen jotzeko premiarik. Dagoeneko
jaulkita edo hitzartuta dauka
2012. urterako baimendua
duen zorra. Hain zuzen, 1.207
milioi euroko zorra jaulkitzeko
aukera du aurten Patxi Lopezen gobernuak, eta 800 bilduta dauzka.
pOinarrizko errenta. LABek
egoera sozialari buruzko datuak bildu ditu Hego Euskal
Herriko Gizarte Errealitatea
izeneko txostenean. 213.000
lagun daude lanik gabe,
71.000 familia oinarrizko
errentari esker bizi dira, krisia
hasi zenetik 7.000 etxe kendu
dira, eta milioi erdi lagun bizi
dira pobrezia mailatik behera.
300.000 pentsiodunek 650
euroz azpiko saria dute.
%53
pBankiaren akzioak. Joan den astean iragarri zuten Bankia nazionalizatuko zutela. Aste hau ez
da samurra izan Espainiako finantza erakundearentzat. Akzioek hondoa jo zuten ostegunean,
bezeroak gordailuak ateratzen ari ziren zurrumurruak eraginda. Lasaitasunerako deia egin zuten
agintariek, eta ostiralean %23 susperraldia izan zuen. Alabaina, akzioaren balioa erdira jaitsi da
urtebete baino gutxiagoan. 2011ko uztailaren 20an atera zen burtsara Bankia, akzioko 3,75 euroko prezioan; ostiralean, 1,756 euroan amaitu zuten.
Aste honetan entzunak
«EBZk argi esan arte
‘Espainiaren zorra
jasango dut’, ez dago
ezer egiterik»
«Finantza erreforma
beharrezkoa zen,
sektorearen egoera ezin
okerragoa zelako»
«Ez da posible bazkideei
ez pagatzea eta euroan
jarraitu nahi izatea.
Arduragabekeria da»
MARIO FERNANDEZ
JOSE MARIA ALDEKOA
WOLFGANG SCHAUEBLE
Kutxabankeko presidentea
Mondragon taldeko presidentea
Alemaniako Finantza ministroa
‘Shit
happens’
Asteari so
Joseba Barandiaran
K
azetaritza fakultateetan diote zurrumurruak ez direla berriak eta
kontrastatu egin
behar direla zabaldu aurretik. Aldiz, zurrumurruek eragindakoak
oso gauza errealak eta benetakoak izan daitezke, hortaz, zurrumurruen eraginak bai, berri izan
daitezke eta, hortaz, berri gisa
kontatu beharko dira.
Ekonomia fakultateetan diote
homo economicus bat garela, izaki arrazional maximotzaileak.
Eta agian, oro har, batez beste,
hala izango gara. Baina arrazionaltasunean geure mugak ere baditugu guztiok, eta, zenbaitetan,
ikarak ere nabarmen jotzen gaitu. Beldurtiak gara eta, jakina,
beldurrak jokamolde irrazionalak errazten ditu.
Karmelo Urdangarini entzun
nion ez dagoela dirua baino beldurtiagorik eta nago arrazoi osoa
zuela. Grezia eta Bankiaren inguruko zurrumurruak nagusi izan
diren aste honetan, sarri gogoratu naiz esamoldearekin.
Corralito-a Espainian teknikoki ezinezkoa dela esan du Montoro ministroak. Zergatia ez du
Konfiantza edo
beldurraren
neurketa zaila den
arren, egoera
larrietan
premiazko
neurriak hartuko
direlakoan nago,
eta euroak egiteko
makina bere
eskuetan duen
Europak ez dut
uste hain
muturreko
gertaeretara
eramango
gaituenik.
azaldu. Bankiako buru berri Goirigolzarrik esan du erakunde sendoa dela berau, eta Espainiako
Bankuak eta hango gobernuak
hala berretsi dutela. Rating etxeek zabor bonuez edo erakundeaz
zer dioten ez du aipatu. Niri dozena erdi lagunek galdetu didate asteon euren sosak ziur(tatuta) ote
dauden egun dauden bankuetan.
Nola esango diet, bada, ezetz? Hala uste izango banu, nire sos guztiak dolar paper bihurtu eta Karibera bidean nintzateke dagoeneko! (eta ez nago).
Grezia eurogunetik ateratzeko
aukera arinkeria handiz aipatzen
da egunotan. NDFko buru Lagarde andereak berak «irteera ordenatua» proposatu omen du; Fukushimarako istripu nuklear ordenatua proposatzea falta izan
zaio. Greziakoak Espainian (eta
harago) hondamendia (ere) eragin dezaken zalantzarik ez dut
nik. Edo altxa dezatela eskua
2008 baino lehen Lehman Brothers zer zen zekitenek edo subprime hipotekak 2007 aurretik ezagutzen zituztenek.
Gauza zailak eta sinesgaitzak
gerta daitezke; probabilitate txikiko gertaerak, probabilitatea
zero ez denez (eta agian izanda
ere), gertatu gerta litezke. Besterik da hori gertatuko ote den uste
izatea, aurretik esatea edota iragartzea. Garoñarantz sute handi
samar bat hurbiltzen ariko balitz,
pentsatuko genuke Estatuak (eta
ziurrenik Jaurlaritzak berak) bidaliko lituzkeela suhiltzaileak
harantz. Eta pentsatuko genuke
oso-oso sute handia izan ezean,
eginahal guztiak egingo lituzketela zentral nuklearreraino iristea eragozteko. Deitu iezaiozue
ustea, fedea, esperantza, nahia,
txoriburukeria, inuxentekeria...
edo logika. Hori bai, amerikarrek
badute esamolde argigarria kontuotarako ere: shit happens, alegia, kaka gertatzen da. Zentral
nuklearrak sute, istripu, tsunami, eraso suizida eta beste hamaika faktoreren eraginpean daude.
Maiek iragarri omen zuten
munduaren amaiera, eta neu ez
naiz halako lanetan hasiko. Konfiantza edo beldurraren neurketa
zaila den arren, egoera larrietan
premiazko neurriak hartuko direlakoan nago, eta euroak egiteko makina bere eskuetan duen
Europak ez dut uste hain muturreko gertaeretara eramango gaituenik. Finean, koloretako paperak egiteko makina hor dago, eta
ipurdiko kaka garbitzeko ere baliagarria da oso. Eta horretarako,
bai, lasai egoteak (eta egoten jakiteak) asko balio du.
26 Sindikatuak
an gauden», Lorcaren esanetan.
Edozein modutan, zehaztu du lanean ari direla konfrontazioan
eta aldaketan oinarrituta dagoen
eredu sindikalaren alde. Estrategia horrekin bat egiten du ESK-ko
ordezkariak, eta zehaztu du «marra gorri bat» daukatela: gobernuen bidelaguna den sindikalismorik ez egitea, «orain arte lortu
dituzten akordioak atzerapausoak izan baitira».
Kritika horien ondorioz, batasun sindikala lortzea ezinezko
ikusten du Garciak. «Ez dago
inongo errespeturik sindikatu
bakoitzaren estrategiaren inguruan. Esaterako, sindikatuetako
idazkari nagusiak ez dira gai elkarrekin bildu eta lan erreformari
aurre egiteko estrategia adosteko». Beraz, errespetuan oinarritutako sindikatuen arteko elkarrizketa eskatu zuen.
DNA aldaketa
Sindikatuek euren aldarrikapenen araberako agenda propioa lantzea proposatu dute. Irudian, mobilizazio bat. JUAN CARLOS RUIZ / ARGAZKI PRESS
Sindikatuak euren
geroa bideratzen
Krisi ekonomikoaren eta murrizketen kontra
etengabe mobilizatzearen aldeko apustua egin dute
euskal sindikatuek. Batasunik ez dago, ordea.
indikatuak ataka zailean daude. Inoizko
krisirik bortitzenaren
testuinguruan, Europako gobernuak murrizketak murrizketen gainean
egiten ari dira, eta sindikatuak
neurri horiei mobilizazioen bidez
erantzuten ari dira. Hilabete eta
erdi igaro da, esaterako, Hego
Euskal Herriko sindikatu nagusi
guztiek lan erreformaren aurka
greba orokorrera deitu zutenetik.
Baina hemendik aurrera, zer?
Galdera hori jarri zuen mahai gainean Alternatiba alderdi politikoak asteartean, eta deiari erantzun
zioten LAB, CCOO, ESK eta EILAS sindikatuek.
«Hausnarketa egin beharra
daukagu, murrizketek ez dezaten
sindikatuen jarduna markatu»,
Txomin Lorca LABeko kidearen
esanetan. Sindikatuek euren proposamenen araberako agenda
proposatu behar dutela esan zuen,
S
«era horretan bakarrik lortuko
baititugu aldarrikatzen ditugun
neurri eta zerbitzu publikoak».
Mobilizatzeko estrategia ez da,
beraz, ezbaian jartzen dutena,
modua baizik. Egungo krisi ekonomikoaren testuinguruan,
«manifestazio partzialak alboratu, eta etengabekoak egiteko
bideari ekin behar zaio», Igor
Mera ESKko militantearen esanetan. «Murrizten ari diren eskubideen borroka», gainera, luzea
izango dela aurreikusi zuen Loli
Garcia CCOOko kideak. Hori
dela eta, kalera irten beharra
dagoela esan zuen, «baina manifestazio bakoitzaren atzean alternatibak egon behar dute». Proposamen horiek «boterearen
aurkako sindikalismoan eta zerbitzu publikoen defentsan oinarrituko lirateke».
Euskal sindikalismoko eragileek, beraz, mobilizaziorako bidea
urratzen jarraituko dute. Baina
batasun sindikalik ez dago une
honetan elkarrekin lankidetzan
‘‘
Hausnarketa egin behar
dugu, murrizketek ez
dezaten sindikatuen
jarduna markatu»
TXOMIN LORCA
LAB
«Une honetan ez dago
inongo errespeturik
sindikatu bakoitzaren
estrategiaren inguruan»
LOLI GARCIA
CCOO
«Batasun sindikalaren
ideia desmitifikatu
beharra dago; berez,
ez du zertan ona izan»
IGOR MERA
ESK
«Eredu neoliberalak
emakumeak zaintza
lanak egiten jarraitzera
behartzen ditu»
ARANTZA FDZ. DE GARAIALDE
EILAS
aritzeko. «Egoera ekonomikoak
elkartzeko gero eta arrazoi gehiago ematen dizkigula pentsa daitekeen arren, ez da horren erraza»,
Arantza Fernandez de Garaialde
EILASekoaren arabera. Batasunaren kultura lantzea garrantzitsua dela uste du edozein modutan, «elkarren arteko harremanak bultzatzeko, eta dauden
bloke guztiak mugiarazteko».
«Horregatik, sindikatuen arteko
harremanak bakarrik ez, eragile
sozialekin adostasuna lortzea
ezinbestekoa da, ematen duen
ikuspegi eta indarrarengatik».
Baina indarrak kasu zehatzetan batzen dituzte sindikatuek
une honetan, eta adostasunak lekuan lekuko eta enpresaren egoeraren araberakoak izaten dira
gehienetan. «Batasun sindikalaren ideia desmitifikatu beharra
dago; bere, ez baitu zertan ona
izan», Meraren ustez. Izan ere,
erakunde bakoitzak lan egiteko
modu bat daukala dio.
Konfederazio arloan, ordea,
kasu zehatz batzuetan bat egiteaz
gain, ekintza sindikal bateratuaren alde lanean ere ari dira sindikatu abertzaleak. «Eredu sindikal propioa aurrera atera ahal izateko ahaleginetan ari gara, nahiz
eta une honetan egoera kaskarre-
Etorkizuneko eta egungo erronkak ez dira murrizketa eta mobilizazioetan geratzen. «Gure DNA
sindikala aldatu beharra dago»,
Meraren esanetan. Izan ere, «lan
guztiak ez dira enplegu, eta hori
kontuan hartu beharra daukagu». Ikusezinak diren lan asko
daude, behar bezala ordaindu gabekoak eta zerbitzu publikoek
bere gain hartzen ez dituztenak.
«Lan hori egiten duten gehiengehienak emakumeak dira», Fernandez de Garaialdek gogorarazi
zuenez. Etxeko langileen kasua
da hori. «Ildo horretan gero eta
lan gehiago egiten ari garen
arren, oraindik bidea jorratzen jarraitu beharra dago», azaldu zuen
Merak.
Aurten bertan etxeko langileentzat erregimen berri bat bultzatu du Espainiako Gobernuak.
«Aurrerapausoak eman dira bertan, baina oraindik egoera kaskarrean daude, esklabotza mailan»,
Garciaren esanetan. Hori dela
eta, pertsonen zaintza eskubide
bat den heinean, lan horiek zerbitzu publiko bihurtzeko beharra
dagoela esan zuen. «Zaintza lan
horiek saritu egin behar dira», haren ustez.
Emakumeen lan baldintzen inguruan ere borrokatu behar dela
esan zuen Fernandez de Garaialdek. «Gizonek baino soldata baxuagoak jasotzen dituzte oro har;
beraz, etxeko zaintzen ondorioz
norbaitek lana utzi behar duenean, emakumeak uzten du», azaldu zuen. Ondorioz, emakumeak
askatasun ekonomikoa galtzen
du, eta haurrek «eredu txarra jasotzen dute». Berdintasunaren
aurkako politika neoliberal ugari
daudela salatu zuen, eta horiek
aldatu ezean emakumeak zaintza
lanak egitera behartuta egongo
direla. Horregatik, EILAS hezkuntzako sindikatua delako,
emakumeen lan egoeraren inguruko alternatibak lantzen dihardu duela hainbat urtetatik.
Finantza 27
Hautagaiak
pBlackrock. Munduko funtsik boteretsuenetakoa da.
Larry Fink estatubatuarrak
zuzentzen du.27 herrialdetan
dago,eta 2,5 bilioi euroko aktiboak ditu.Besteak beste,
BBVAren %4,45 du,eta Gamesaren %4,9.Gainera,aktiboak ikuskatu eta arriskua
neurtzeko atal bat du: AEBetako Gobernua,Erreserba
Federala,Bundesbank eta
EBZrentzat egin du lan.Blackrockek dio atal horretako informazioa ez duela partekatzen beste negozio atalarekin
interesak saiheste aldera.
pOliver Nyman. New Yorken
egoitzanagusia duen aholkularitza taldea. 25 herrialdetan ezarrita dago, eta
Marsh&Mclennan taldearen
adar bat da. Aeronautika, finantza, autogintza, farmazia,industria militarra eta
energia sektoreen inguruko
aholkularitza ematen du.
3.000 langile ditu.
M-15 mugimenduko kideak iragan uztailean Madrilen egindako manifestazio batean. EMILIO NARANJO / EFE
Izen ona galdu du
Bankuak ikuskatzeko hautagaien
artean Wall Streeteko bi erakunde
daude. Espainiako Bankuaz jada inor
ez da fio, baina bide beretik doa PP.
Joxerra Senar
azioarteko merkatuen begiradapean
jarraitzen dute Espainiako eta Hego
Euskal Herriko bankuek, eta presio itzel hori ezin
dute gainetik kendu. Ekaitza
handi baten pareko hodeitzarrak
pilatu zaizkie asteon, baina klimatologian ez bezala, ekonomian
faktore batzuk gizakiak bultzatutakoak dira. Paul Krugman ekonomistak aste hasieran gordailuetatik dirua ateratzeko debekuaren aukera aipatze hutsak eta
mezu hori komunikabideek lau
haizeetara zabaltzeak beldurra
barruraino sartu die herritarrei.
Gainera, beste behin ere, Moody’s
rating agentziek banku gehienei
zor kalifikazioa jaitsi die. Kasualitatea ote finantza sistemaren gaineko zalantzaren haizeak New
Yorketik eta Londrestik etortzea?
Bankuen arazoak bi hitzetan
laburbildu daitezke: adreilua eta
mesfidantza. Adreiluarekiko
arriskua 178.000 milioi eurokoa
dela onartu du Espainiako Bankuak, baina atzerriko beste finan-
N
tza erakundeak ez dira zifra
horietaz fidatzen. Konfiantza
falta hori gogotik irabazia ere
badute. Kreditu bolumen osotik
zalantzazkoak %8,5 direla dio ofizialki Espainiako Bankuak,
baina 1994ko maila baino beherago dago gaur-gaurkoz, eta oraingo krisiaren tamaina ikusita,
handiagoa dela susmatzen da.
Bestetik, erreskatatuak izan
diren erakundeetan zalantzazko
kredituen datuak bat-batean igo
izanak erakusten du arazotan
diren erakundeek ezkutatu egin
ohi dutela euren egoera. Aurreikuspen ekonomiko beltzek ere ez
dute laguntzen.
Horregatik, Europako Banku
Zentrala bihurtu da finantza iturria nagusia, eta likidezia arazoak
konpontzea ahalbidetzen badie
ere, funtsezkoa dute nazioarteko
konfiantza hori berreraikitzea.
Mesfidantza gainditzeko zezenari
adarretatik heldu eta benetako
egoera islatu behar da.
Hiru hilabeteren buruan aurkeztutako bigarren finantza erreforma aurkeztu zuen iragan astean PPren gobernuak. Funtsean,
hornidura gehiago eskatzen ditu,
eta lehen aldiz, itxuraz ordaintzeko arazorik ez duten kredituen
gain ere hornidurak ezartzea exijituko zaie. Zergatik? Atal horretan, birfinantzaketak ezkutatzen
direla susmatzen delako. Analista batzuek salatu dute azken bi
erreformetan hornidura horiek
guztiak erreserbetatik ateratzen
direla eta irabazietatik atera beharko lituzketela bankuek, azken
helburua finantza egoera onbideratzea izan beharko lukeelako. Inprobisazioa eta lardaskeria nabaritzen dira atzean.
Funtsezkoa da etxebizitza burbuilak eragindako zuloa behingoz zenbatekoa den onartzea eta
aktibo arriskutsuaren inbentario
zehatza egitea. Hau da, irentsitako etxebizitza, zoru eta zalantzazko kredituen gain erakundeek
emandako balorazioaren eta merkatuko prezioaren arteko ikuskaritza independente bat egin behar
zaie erakundeei, eta, gainera,
etorkizunean ekonomiak izan dezakeen bilakaeraren ondorioz,
balorazioa zenbat gehiago jaits
daitekeen aztertuko dute.
Ikuskaritza independente hori
egiteko hautagaiak Wall Streeteko bi erakunde dira: Blackrock inbertsio funtsa eta Oliver Wyman
aholkularitza taldea. Gutxienez,
hori aurreratu du Financial Times egunkariak. Ikuskaritza horrek helburu zehatza izan dezake:
aktibo toxikoak bankuen balantzeetatik ateratzea eta banku txar
delako sozietate batera pasatzea.
Egunkari horrek berak aurreratu
duenez, Espainiako Gobernuak
apirilean auzi horri buruz aholkua eskatu zien Blackrocki eta
Olivier Wymani.
Blackrocken inbertsioak
Jo al daitezke Wall Streeteko bi
erakunde horiek independentetzat? Hain justu horri buruz kexatu dira euren kontu liburuak
aztertuak izango diren bankuak.
Hainbat erakundek ohartarazi
dute Blackrock inbertsio funts
erraldoiak interes ezagunak
dituela Espainian: 3.400 milioi
euro inbertituta dauzka, guztira,
eta, besteak beste, Santander
zein BBVAren akziodun da. Interesen gatazka egon daitekeelakoan, auzitan jarri da ikuskaritza
independente bat egin ote dezakeen. Horregatik, erabakia atzeratu egin du PPren gobernuak.
Zalantza da finantza sisteman
erabat independentea den erakunderik ba ote den. Munduko
lau ikuskaritza talde handiek
jada bankuen kontuak ikuskatzen dituzte, eta EBZk uko egin
omen dio lan hori egiteko eskaintzari.
Berez, Espainiako Bankuari
dagokio zeregin hori. Ofizialki,
bankuen egiazko errealitatea islatzea eta finantza krisiei aurrea
hartzea da bere misioa. Argi geratu da, honezkero, bere izen ona
irentsi duela krisiak. Etxebizitza
burbuilaren eztandaren ondoren,
bere estrategian saiatu da denbo-
ra irabazten eta sektorea berregituratzen. Emaitza eskasak utzi
ditu: gaizki zeuden erakundeen
arteko bat egiteak bultzatu ditu,
kaleratutako zifrez ez dira nazioartean fidatzen eta mesfidantzak
egoera onean diren erakundeei
ere eragiten die.
Miguel Angel Fernandez Ordoñez 2006an hartu zuen presidentetza PSOEren eskutik, eta ekainean utziko du. Errua besteei botatzen iaioak dira PPren barruan,
eta, lehen Jose Luis Rodriguez Zapaterorekin egin bezala, orain
errua nori bota topatu dute: Fernandez Ordoñez. Alabaina, koordinaziorik ez dago gobernuaren
eta Espainiako Bankuaren artean. Ordoñezen erantzukizuna
handia bada ere, burbuilaren garapenean eta makina bat aurrezki kutxatan izandako borroka eta
interes politikoetan, PPk ere ardura izan du. Bankia da horren
adibide garbia.
Espainiako Bankuak bezala, sinesgarritasun arazo larria du Mariano Raxoik. Hark eta Luis de
Guindos Espainiako Ekonomia
ministroak behin eta berriz ukatu
dute banku txar bat eratuko dutela, baina Blackrocki eta Olivier
Nymani horri buruzko aholkua
eskatu izanak erakusten du asmo
hori dutela. Nola fidatu berriz euren hitza jatear egon daitezkeen
agintariez?
Denbora amaitzen ari zaie,
ordea. Oraingoan kale egiten
badute, Europako Batasunak edo
EBZk esku hartu beharko du
finantza sisteman. Sektorean
inork ez du ozen aukera aipatzen,
baina iturri anonimo batzuek
aitortzen dutenez, saihestezina
da.
28 Lan eskaintza publikoa
Bizkaia
Peoi balioaniztuna Loiun
Deialdigilea: Loiuko Udala.
Baldintzak:
pEskolaratze ziurtagiria izatea.
pB1 gidabaimena izatea.
pEuskarako lehenengo hizkuntza eskakizuna izatea.
Edukia: zerbitzu oro emango lituzkeen peoi balioaniztuna hartzeko deialdia egin du Loiuko
Udalak.
Epea: deialdiaren iragarkia Estatuko Aldizkari Ofizialean argitaratu eta hogei egunera.
Informazioa: Loiuko Udala Herriko enparantza, 1. 48180 Loiu.
Telefonoa: 94-471 23 10
Iturria: 2012-04-18ko 74 BAO,
8824. orria.
Bake epailea eta ordezkoa
Bakion
Deialdigilea: Bakioko Udala.
Baldintzak:
pEspainiar herritartasuna izatea.
p18 urte beteak izatea.
pEuskaraz, gutxienez hizketarako gaitasuna izatea.
pKargu politikorik edota sindikalik ez izatea.
pFuntzionario edo administrazioko langile ez izatea,ez eta horien ardurapeko organismo batekoa ere (irakaskuntzan edo
ikerketan dihardutenak salbu).
pAbokatu edo prokuradore lanetan ez aritzea.
pAholkularitza Juridikoan ez jardutea, ordainduta zein ordaindu gabe.
pBakioko udalerrian bizitzea.
pLanpostu honetarako inolako
ezgaitasunik, bateraezintasunik
eta debekurik ez izatea.
Edukia: bake epailea eta ordezkoa hartzeko deialdia egin du
Bakioko Udalak.
Lotura: www.bizkaia.net/lehendakaritza/Bao_bob/2012/
01/20120113a009.pdf#page=
46.
Informazioa: Bakioko Udala.
Agirre Lehendakariaren plaza, 2.
48130 Bakio.
Webgunea: www.bakio.org.
Telefonoa: 94-619 40 01.
Faxa: 94-619 31 18.
Helbide elektronikoa:
udala.bakio@bizkaia.org.
Iturria: BAO, 9. zenbakia,
2012ko urtarrilaren 13koa.
Gipuzkoa
Kontu hartzailea Urretxun
Deialdigilea: Urretxuko Udala.
Baldintzak:
pEspainiako nazionalitatea izatea.
p16 urte beteta izatea.
pHonako titulazio hauetakoren
bat izatea: zuzenbidea, enpresaritza, ekonomia, finantza
zientziak-legearen arabera enplegu publikoan lan egin ahal
izatea.
Edukia: kontu hartzaile bat hartzeko deialdia egin du Urretxuko
Udalak.
Epea: 2012-05-30
Informazioa: Urretxuko udaleko erregistroa. Iparragirre Kalea,
20. 20700 Urretxu.
Telefonoa: 943-038080
info@urretxu.net
Lotura:
https://ssl4.gipuzkoa.net/castell/bog/2012/05/10/c120437
7.pdf
Iturria: 2012-05-10eko 88.
GAO, 81. orria.
Bake epaile titularra eta
ordezkoa Zumarragan
Deialdigilea: Zumarragako
Udala.
Baldintzak:
pLehentasunezko meritutzat
hartuko da bake epaile lanetan
izandakoa izatea.
pBotere Judizialaren Lege Organikoaren 389. eta 397. artikuluetan ezarritako ezgaitasun,
bateraezintasun edo debekuren bat ez izatea.
Edukia: bake epaile titularra eta
ordezkoa hartzeko deialdia egin
du Zumarragako Udalak.
Lotura:
4.pdf
Epea: 2012-05-22
Iturria: GAO, 84. zenbakia,
2012ko maiatzaren 4koa.
Garbitzailea
Aizarnazabalen
Deialdigilea: Aizarnazabalgo
udala.
Baldintzak:
pEuropako Batasuneko biztanle izatea.
p18 urte beteta izatea.
pEskola ziurtagiria izatea.
pEuskararen lehenengo hizkuntza eskakizuna izatea.
pB1 gidabaimenaren jabe izatea.
Edukia: eraikin publikoak garbitzeko pertsona bat hartzeko
deialdia egin du Aizarnazabalgo
Udalak. Oposizio lehiaketa libre
bidez egingo da aukeraketa.
Epea: hogei laneguneko epean,
deialdiaren iragarkia Estatuko
Aldizkari Ofizialean argitaratu
eta biharamunetik kontatzen
hasita.
Informazioa: Herriko plaza 1.
20749 Aizarnazabal.
Telefonoa: 943-89 70 53
Helbide elektronikoa: aizarnazabal@udal.gipuzkoa.net
Lotura:
39.pdf
Iturria: 2012ko maiatzaren 2ko
82. GAO, 31. orria.
EAE
Sei irakasle EHUn
Deialdigilea: EHU Euskal Herriko Unibertsitatea.
Baldintzak:
pDoktore titulua izatea.
Edukia: sei irakasle hartzeko
deialdia egin du Euskal Herriko
Unibertsitateak.
Jakintza arloak: Materia kondentsatuaren fisika; ingeniaritza kimikoa; kimika organikoa;
elikagaien teknologia; psikobiologia; pediatria.
Tasak: 20,75 euro.
Informazioa:
pBizkaia: Leioako Campuseko
Errektoregoa. Sarriena Auzoa.
Leioa.
pGipuzkoa: Gipuzkoako Campuseko Errektoreordetza. Ignacio Barriola eraikina. Elhuyar
plaza, 1. Donostia.
pAraba: Arabako Campuseko
Errektoreordetza. Izardui komandantea, 2. Gasteiz.
Epea: baliodun hogei egun,
deialdiaren iragarkia Espainiako
Aldizkari Ofizialean argitaratzen
den egunetik zenbatzen hasita.
Loturak: http://www.euskadi.net/cgibin_k54/bopv_42?c&
f=20120430&a=201201933htt
p://www.irakasleak-pertsonal.ehu.es/p264-home/es
Iturria: 2012-04-30eko 84.
EHAO.
Lapurdi
Zerbitzu teknikoen
arduraduna Bokalen
Deialdigilea: Bokaleko Herriko
Etxea.
Edukia: Bokaleko Herriko Etxeak zerbitzu teknikoen arduraduna behar du. Lanpostua ingeniarientzat edo teknikarientzatda. Honako eginbeharrak
izango ditu:
pBokaleko zerbitzu teknikoen
zuzendaritza eta koordinaketa
(eraikuntza, berdeguneak, errepideak, aparkalekuak...).
pHerrilanen programazioa, jarraipena eta kontrola.
pUdal proiektuen kontrol teknikoa egitea.
pMerkatu publikoen lanketa
eta jarraipen teknikoa.
pHigiene eta segurtasun neurriak betearaztea.
pHirigintza sailarekin elkarlanean aritzea.
pMaterialen kudeaketa.
pHirigintza dosierren jarraipen
teknikoa.
Baldintzak:
pGoi formakuntza teknikoa
(BAC+2 gutxienez).
pGaitasun teknikoa.
pAurrekontuen eta merkatu publikoen ezagutza.
pInformatikaren ezagutza.
pEsperientzia antzeko lan batean.
pTaldeak gidatzeko gaitasuna.
pAbuztuaren 1ean bete beharreko lanpostua.
Informazioa: Bokaleko Herriko
Etxea. Lucie Aubrac karrika, 1.
64.340 Bokale.
Webgunea: www.agglo-bab.fr
Lotura: www.lagazettedescommunes.com.
Nafarroa
Gizarte langileak Iruñean
Deialdigilea: Iruñeko Udala.
Baldintzak:
pGizarte lanetako diplomatura
izatea.
Edukia: gizarte langileen lan
poltsa osatzeko deialdia egin
du Iruñeko Udalak..
Informazioa: Iruñeko Udala.
Herritarrentzako Laguntza Zerbitzua. Condestable Jauregia.
Nagusia, 2. Iruñea.
Epea: 2012-05-28
Loturak:
http://www.navarra.es/home_
eu/Actualidad/BON/B
oletines/2012/85/Anuncio-12/
Iturria: 2012-05-07ko 85. NAO.
Zerbitzu anitzetako
langilea Bertizaranean
Deialdigilea: Bertizaranako
Udala.
Baldintzak:
pEskola graduatua, lehen mailako lanbide hezkuntzakoa edo
baliokide den titulua
izatea.
pB1 motako gidabaimena izatea.
pEuskaraz jakitea.
Edukia: zerbitzu anitzetako langile bat hartzeko deialdia egin
du Bertizaraneko Udalak. Aldi
baterako lan kontratua egingo
diote aukeratuari.
Informazioa: Bertizaranako
Udala. Frontoi plaza, 11. 31793
Narbarte.
Telefonoa: 948-59 20 18
Epea: 2012-05-30
Loturak:
eu/Actualidad/BON/Boletines/2012/81/Anuncio-16/
Iturria: 2012-04-30eko 81. NAO
Meatzeetako ingeniariak
Administrazioan
Deialdigilea : Nafarroako Gobernua.
Baldintzak:
pMeatzaritzan ingeniaritza titulua edo haren pareko beste tituluren bat izatea.
Edukia: Meatzeetako ingeniariak aldi baterako hartzeko
deialdia egin du Nafarroako Gobernuak.
Epea: 2012-05-26
Informazioa: Nafarroako Go-
bernua. Karlos III.aren etorbidea, 2 - sarrera. 31002 Iruñea.
Iturria: 2012-05-11ko 89. NAO.
Bake epaile titularra eta
ordezkoaTebas-Muru
Artederretan
Deialdigilea: Tebas-Muru Artederretako Udala.
Baldintzak:
pBake epaileei buruzko ekainaren 7ko 3/1995 Erregelamenduaren 5. artikuluak dioena betetzea.
Edukia: bake epaile titularra eta
ordezkoa hartzeko deialdia egin
du Tebas-Muru Artederretako
Udalak.
Lotura:
eu/Actualidad/BON/Boletines/2012/85/Anuncio-30/
Epea: 2012-05-22
Iturria: NAO, 85. zenbakia,
2012ko maitzaren 7koa.
Bekak
Iñaki Goenaga Zentro
Teknologikoen
Fundazioaren doktorego
bekak
Deialdigilea: Iñaki Goenaga
Zentro Teknologikoen Fundazioa.
Baldintzak:
pGoi-mailako unibertsitate-tituluduna izatea.
pIngeniaritzako tituludunek bukatuta izan beharko dute Ikasketa Bukaerako Proiektua.
Edukia: doktoretza egiteko bekak eskatzeko deialdia egin du
Iñaki Goenaga Zentro Teknologikoen Fundazioak.
Iraupena: gehienez ere 4 urtekoa izango da. Lehen denboraldi bat, bi urtekoa, beka egoeran,
eta bigarren denboraldia, beste
bi urtekoa, praktikaldiko lankontratuarekin.
Dirua: hilean 1.200 euro gordin.
Epea: 2012-07-15
Informaizioa: Idazkaritza Teknikoa FCT-IG[en]. Zamudioko
Teknologia Parkea. Laida bidea.
203. eraikina. 48170 Zamudio.
fundacion@fundacioncentrostecnologicos.org
Arabako Kultur Ondarea
ikertzeko bekak
Deialdigilea: Arabako Foru Aldundia. Euskara, Kultura eta Kirol Saila.
Baldintzak:
pEspainiar nazionalitatea izatea edo Europar Batasuneko
edo Europako Esparru Ekonomikoko kide den estatu bateko
herritarra izatea.
pLizentzia edo goi-mailako titulua izatea. Lizentziatura-ikasketak 1990ean edo geroago bukatu izana.
Lan eskaintza publikoa 29
pArabako Lurralde Historikoko
edozein udalerritan 2008ko
martxoaren 1etik aurrera etenik
gabe erroldaturik egotea.
Edukia: Arabako kultura ondarea ikertzeko bekak eskatzeko
deialdia egin du Arabako Foru
Aldundiak.
Helburua: Arabako Kultura Ondarearen alorrean ikertzeko bi
beka ematea. Banakoei edo
ikertzaile-taldeei emango zaizkie bekak.
Eskabideak: Euskara, Kultura
eta Kirol Saileko foru diputatuari zuzenduko zaizkio. Arabako
Foru Aldundiaren Erregistro
Orokorrean (Probintzia plaza, 5,
Gasteiz), aldundiaren beste
erregistro batzuetan eta hitzartutako udaletako erregistro orokorretan aurkeztu ahal izango
dira.
Iraupena: esleipena jakinarazten denetik 2012ko abenduaren
14ra arte.
Dirua: 5.900 euro beka bakoitzeko.
Epea: 2012-05-23
Nora jo: Arabako Foru Aldundia. Euskara, Kultura eta Kirol
Saila. Probintzia plaza 5, 3.a.
01001 Gasteiz.
Telefonoa: 945-18 18 18
Faxa: 945-18 17 54
dfa@alava.net
Lotura:
http://www.alava.net/botha/Boletines/2012/046/2012_046_B.pd
f
Iturria: 2012-04-23ko 46. ALHAO, 4.179. orria.
Euskara ikasteko diru
laguntzak Laudion
Deialdigilea: Laudioko Udala.
Euskara Saila.
Baldintzak:
pLaudio herrian erroldatuta
egotea,gutxienez,hiru hilabetez.
pIkastaroko eskola orduen
%85eko asistentzia izatea.
Edukia: euskara ikasteko diru
laguntzak eskatzeko deialdia
zabaldu du Laudioko Udalak.
Ikastaroen ezaugarriak:
pEuskaltegi homologatuetan
egindako euskara ikasketak,
2011ko urriaren 3tik 2011ko ekainaren 29ra bitartean,biak barne.Ikastaro arruntak edo barnetegi izaerakoak izan daitezke.
pEuskaltegi homologatuetan
egindako udako euskara ikastaroak,2012ko uztail,abuztu edota irailean.Ikastaro arruntak edo
barnetegikoak izan daitezke.
pLaudio Udalak antolatutako
aitita-amamentzako ikastaro
bereziak,2012ko urtarriletik eta
ekainera bitartean.
Epeak:
p2012ko uztailaren 16rako,
2011ko urriaren 3tik eta 2012
ekainaren 29 artean egindako
ikastaroetarako.
p2012ko uztailaren 16rako,
2012ko urtarriletik ekainera bitarteko aitita-amamentzako
ikastarokoetarako.
p2012ko urriaren 15erako,
2012ko uztail,abuztu eta iraileko udako ikastaroetarako.
Informazioa: Laudioko Udaletxeko Idazkaritza Nagusia. Herriko plaza z/g. 01400 Laudio.
Telefonoa:
94-403 48 00 / 94-403 49 00
Faxa: 94-403 47 51
dfa@alava.net
Loturak:
http://www.alava.net/botha/Boletines/2012/051/2012_051_B.pdf
Iturria: 2012-05-04ko 51. ALHAO, 4.694. orria.
Atzerrian master
ikasketak egiteko bekak
Nafarroan
Deialdigilea: Nafarroako Gobernua
Baldintzak:
pNafarroan jaioa izatea, Nafarroan erroldatua izatea gutxienez bost urtez —horretarako,
erroldaren ziurtagiri aurkeztu
beharko da— edo eskabidea
aurkeztu aurreko urtean egoitza
Nafarroan duen enpresa edo
erakunde batean lanean aritu
izatea inoren konturako langile
gisa.
pUnibertsitate ikasketa ofizialen lizentziatura edo diplomatura titulua edukitzea edo unibertsitate ikasketak —graduatu
ondokoak ez— gehienez azken
hamar urteetan bukatuak izatea.
pMaster programa batean
onartua izana, behin-behinean
edo behin betiko.
Edukia: atzerrian master ikasketak egin ahal izateko bekak
eskatzeko deialdia egin du Nafarroako Gobernuak.
Iraupena: gutxienez ikasturte
bat eta gehienez bi ikasturte.
Dirua: gehienez 64.000 euro.
Epea: 2012-06-01
Harremanetarako: Herritarren
arretarako bulegoa. Avenida
Roncesvalles, 11. Iruñea.
Telefonoa: 012
Helbide elektronikoa: becasnavarra@navarra.es
Iturria: 2012-04-20ko 75. NAO
Udan atzerrian hizkuntzak
ikasteko 429 beka
Deialdigilea: Eusko Jaurlaritza.
Hezkuntza, Unibertsitate eta
Ikerketa Saila.
Baldintzak:
pDiru-laguntza horiek dira 20112012ko ikasturtean unibertsitateko ikasketak edota goi-mailako beste ikasketa batzuk egiteko Eusko Jaurlaritzak egindako
deialdian (EHAAren 134. alea,
2011ko uztailaren 14koa) edonolako diru-laguntzak lortu di-
tuzten ikasleentzat, eguneroko
garraioari dagokion laguntza
izan ezik.
Edukia: udan atzerrian hizkuntzak ikasteko 429 beka emateko deialdia zabaldu du Eusko
Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak.
Ikastaroen ezaugarriak: Laguntza jaso ahal izateko, honako baldintza hauek bete behar
ditu atzerriko ikastaroak:
pIngelesa, frantsesa edo alemana ikasteko xedea izatea, eta
ikasi beharreko hizkuntza hori
ofiziala den herrialde batean
gauzatzea.
pIkastaroa Europar Batasuneko
herrialde batean egitea.
p2012ko udan egitea. Ikastaroa
ezin da hasi 2012ko ekainaren 1a
baino lehen, ez eta irailaren 14tik
aurrera ere.
pHiru aste jarraitukoa izatea gutxienez, eta astean hamabost
ikastordu edukitzea gutxienez.
Dirua: 1.200 euro. Sortutako
edo egiaztatutako gastuen zenbatekoa txikiagoa bada, diferentzia hori murriztuko zaio
diru-laguntzari.
Epea: 2012-06-03
Informazioa:
pAraba: Zuzenean. Ramiro Maeztu, 10, beheko soilarua. Gasteiz.
pGipuzkoa: Zuzenean. Andia,
13. Donostia.
pBizkaia: Kale Nagusia, 85. Bilbo.
Telefonoa: 012
Iturria: 2012-04-30eko 84.
EHAO.
Euskara ikasteko
laguntzak Gasteizen
Deialdigilea: Gasteizko Udala.
Baldintzak:
pBi programetarako:
-16 urte baino gehiago izatea.
-Urtebete lehenagotik Gasteizen erroldatuta egotea.
-Ikasturteko azterketak gainditzea.
pEspezifikoak:
-Programa arrunta; herritarrentzat, oro har: laugarren oinarrian
ezarritako diru sarreren muga ez
gainditzea.
-Batetik, gurasoentzako berariazko programa; bestetik, aisialdiko begirale eta eskola kiroleko entrenatzaile edo begiraleentzakoa. Eskakizun
hauetakoren bat bete beharko
dute eskatzaileek: 2004tik aurrera jaiotako haur baten aita,
ama edo tutore izatea; 20112012ko ikasturtean aisialdiko
begirale, edo eskola kiroleko entrenatzaile edo begirale gisa lan
egitea; titulazio horietako ikasketak egiten aritzea 20112012ko ikasturtean.
Edukia: Gasteizko Udalak
deialdia egin du 2011-2012ko
ikasturtean euskara ikasteko laguntzak emateko.
Eskabideak aurkezteko: Norberak aurkeztu beharko ditu,
Olagibel kaleko herritarrei laguntzeko bulegoan edota gizarte etxeren batean.
Epea: 2012-07-31.
Informazioa: Gasteizko Udala.
Herritarrekiko Harremanetarako Saila. Euskara zerbitzua.
Santa Maria, 11 - Etxanobetarren Etxea. 01001 Gasteiz.
Telefonoa: 945-16 15 22.
Lotura: ww.alava.net/botha/Boletines/2011/094/2011_094_B.pdf
Iturria: 2011-08-10eko 94. ALHAO, 8.565. orria.
30Publizitatea
Sakelako telefonoak 31
Free Mobilek 2,6 milioi bezero lortu ditu urtarriletik martxora bitartean, merkatu kuotaren %4 inguru. HAROLD ESCALONA / EFE
20 euroan,nahi adina
Merkatuan sartzen hasita, gogotik
sartu nahi zuen Free Mobilek, eta hala
lortu du, aukera emanda nahi adina dei
egin eta nahi adina mezu bidaltzeko.
Miren Garate
andikiro sartu da
merkatuan. Kanpaina mediatiko bat
egin zuen, bazetorrela iragartzeko.
Prezioekin konkistatu ditu bezeroak, eta harro egin du emaitzei
buruzko lehen agerraldia. Laurogei egunean, 2,6 milioi bezero lortu ditu: merkatu kuotaren %4.
«Inor ez da gai izan hain denbora
gutxian hainbeste lortzeko», esan
du Thomas Reynaud finantza zuzendariak.
Telefonia mugikorraren sektorean, Frantziako laugarren operadorea da Free Mobile, Illiad taldekoa —Ipar Euskal Herrian ere
ematen du zerbitzua—. Urtarrilaren 10ean ekin zion jarduerari,
eta dardarka jarri ditu lehiakideak. Bi produktu eskaintzen ditu.
Alde batetik, hilean 19,90 eurokoa. Hura kontratatzen dutenek
doan egin dezakete deiak berrogei herrialdetara egitea, baita
nahi adina testu eta multimedia
mezu bidaltzea ere. Internetarako hiru giga ere sartzen dira pla-
H
nean. Beste produktuak bi euroko kostua du hilean, eta aukera
ematen du ordubetean hitz egiteko eta testu bidezko hirurogei
mezu bidaltzeko. Kopuru horietatik pasatuz gero, bost zentimoko
kostua dute deiek, eta zentimo batekoa mezuek.
Tarifa horiek merkeagoak ere
izan daitezke. Telefono finkoa eta
Internet ere konpainia berberarekin izanez gero, lehen aukera
15,99 euroan dute bezeroek, eta bigarrena, debalde. Baldintzen artean ez dago gutxieneko iraunkortasunik: nahi denean alda daiteke
konpainiaz. Noski, telefonoak ez
daude sartuta tarifetan, baina
konpainiak aukera ematen du hilero ordainduz joateko, hiru urteko gehienezko mugarekin. Ordaintzen amaitu aurretik konpainia utzi nahi izanez gero, falta den
zatia ordaintzen da. Iragarri du
kontratua lortu duela Applerekin
ere, iPhone telefonoa prezio lehiakorrean eskaini ahal izateko.
Free Mobileren zoriona, ordea,
kezka bihurtu da gainerako konpainientzat. Urtarriletik martxora, sakelakoen sektorean, 615.000
bezero galdu ditu Orangek
(%2,3), eta 274.000 SFRk (%3)
—horren eraginez, kargua utzi
behar izan du Frank Esser kontseilari ordezkariak—. Bouyguesek otsailaren 15a bitarteko datuak eman ditu. Ordurako,
165.000 bezero galduak zituen.
Hala ere, batuketak eginda,
kontuak ez datoz bat: 2,6 milioi bezero ditu Free Mobilek, eta milioi
bat baino gutxiago galdu dituzte
hiru konpainia nagusiek. Arcep
komunikazio elektronikoen batzorde arautzaileak emandako
datuen arabera, 900.000 SIM txartel berri egin dira aurreneko lehen hiruhilekoan, iaz halako hiru. Kopuru horrek azal dezake ezberdintasun horren zati bat, baina ez osoa. Free Mobileren arabera, gainerakoak beste konpainietan aurrez ordaindutako zerbitzua zutenak izan daitezke, formula hori erabiltzen dutenak ez
baitira sartzen abonatuen artean.
dute zenbaki nagusitzat: probatze aldera eskatu dute konpainiaren zerbitzua; besteak beste, tarifarik sinpleena doan delako Internet eta telefono finkoa konpainia
harekin izanez gero.
Free Mobileren negozioa zalantzan jartzen dutenek, halaber,
esan dute bezero kopuruak ez
duela ziurtatzen arrakasta. Kantar etxeak inkesta bat egin du:
haren arabera, merkatu kuotaren %4 irabazi du konpainiak,
baina, diru baliotan, %2,1 bakarrik.
Konpainiak elkarren arteko
lehia horretan murgilduta dabiltza, eta irabazle nagusiak sakelakoen erabiltzaileak gertatzen ari
dira, konpainia guztiek jaitsi baitituzte prezioak, Free Mobileren
mailara apaldu ez badituzte ere.
Zenbakia
Negozioaz,zalantzak
Datuek zalantzak eragin dizkiete
hainbati. Bezero asko lortu dituela onartuta ere, konpainiaren
arrakastak ez ditu guztiak konbentzitu. Free Mobilek oraindik
ez du xehetasunik eman tarifa bakoitzak erakarritako jende kopuruaz; batean zein bestean portzentajea antzekoa dela besterik
ez du esan. Sektore horretako adituen arabera, ordea, askok eta askok Free Mobileren zenbakia ez
68,5
pBiztanleak baino gehiago.
2010. urte hasierako datuen
arabera, 66 milioi biztanle
zeuden Ipar Euskal Herrian
eta Frantzian. Sakelako telefono lineen kopurua handiagoa da dagoeneko: 68,5 milioi.
Urtarriletik martxora, batez
beste, %5 gutxiago gastatu du
herritar bakoitzak eskuko telefonoan.
Kasu gehiago ere bai
Frantzian ez ezik, munduan ere
badute lehia gogorra teknologien
arloko enpresek. Whatsappena
da beste adibideetako bat. Eskuko
telefonoetan instala daitekeen
aplikazio bat da, eta, Internet konexioaren bidez, modua ematen
du mezuak, argazkiak, bideoak
eta audioak doan bidaltzeko. Hura hedatu izanak telefono konpainien irabaziak jaistea eragin du,
bezeroek, ordaindu beharrean,
Whatsappen bidez bidaltzen dituztelako datuak. Iaz, %9 murriztu zen SMSen fakturazioa.
Alabaina, ez dira lo geratu.
Telefonicak aste honetan aurkeztu du Tu Me: Whatsappen antzeko zerbitzua ematen du, Internet
bidez doako deiak egiteko aukera
gaineratuta.Publizitatearen
bidez lor ditzake etekinak. Oraingoz, Appleren sistema eragilea
dutenek bakarrik eskura dezakete, baina Androiden erabiltzaileengana ere iritsiko da. Era berean, GMSAk, 800 operadore eta
ekoizle biltzen dituen mundu
osoko elkarteak, antzeko beste
produktu bat merkaturatuko du
uda baino lehen: Joyn izenekoa.
Konpainia batzuek probarako
bertsio bat ere eskaintzen dute
dagoeneko.
Barbara Stammel
Margolaria
Sorkuntza benetan boteretsua da:
ezerezetik han sortzen dira gauzak.
Picassok esan bezela: Ez dut bilatzen,
aurkitzen baizik!
«Argazki honetan ikusten dituzue nire
azken serietako lan batzuk
("Mädchen", 2009-2011).
Gustatzen zait lurrean agertzen den
leihoaren itzala, ‘benetako’ leihoa
erakutsi gabe;
pinturaren metafora!»

berria - datu

Transcription

Similar documents

Energia nuklearraren politika auzitan jarri dute - datu

Nork hil zuen Begoña Urroz?

BERRIA, 2012-09-23 - datu

berria - datu

berria - datu

Maquetación 1 - Noaua Kultur Elkartea

berria - datu

Euskal Herriko errepideetan 113 lagun hil ziren iaz - datu