Zijn scriptie is hier te lezen.

Transcription

To be, or not to become a mother: the
female student’s paradox
Pascal Collard
1899481
Supervisors:
Frans Meijman (and VU-assessor)
Peter Vonk
Claudia van der Heijde
4 March– 31 May 2013
Bachelor of Health Sciences Thesis
AB_1071, 18 EC
Vrije Universiteit Amsterdam
Studentengezondheidszorg Bureau Studentenartsen
Sectie Onderzoek, Ontwikkeling en Preventie
Universiteit van Amsterdam
Summary
Context Research on ambivalence towards the desire to have children is scarce. A survey
research in 1983 found that this ambivalence can be experienced as problematic for Dutch female
students. Students have to cope with their study and (possible) desire to have children. Women
have to use suitable contraception for a long period to prevent early pregnancy. This long period of
contraceptive use can lead to problems for students, which are possibly related to the desire to have
children. It is important that general practitioners have leads to recognize students who experience
a dilemma regarding having children during their study.
Research question The research questions posed in this research is: ‘What is the current
situation concerning Dutch female students experiencing problems on emotional conflict between
birth control and the desire to have children, and what is the current situation concerning
contraception use and information services?' The findings will be compared with the findings of the
similar research in 1983. It is also important to find out what students expect of their general
practitioner, so health care quality can be improved.
Method Seven general practitioners were interviewed about their experiences concerning
contraception and the desire to have children. The information from the interviews together with
literature search and the questionnaire used in 1983 were used to develop the questionnaire used in
this research. This quantitative survey research aimed to explore the current situation regarding
birth control, the desire to have children and information services regarding these topics for a
representative group of female students in Amsterdam.
Results 375 complete questionnaires were returned. 2% of the female students experienced
not having a child at this time often as a problem (defined as problem) and 11% experienced this
sometimes as a problem (defined as dilemma). Several factors had a strong statistical significant
relation with the indications for a dilemma: worrying about their fertility (p = 0.000), living together
with partner (p = 0.000), refusing abortion (p = 0.001) and using contraceptive feels as
counterintuitive (p = 0.001). Being dissatisfied with the current contraceptive (p = 0.006), being
interested in more information concerning the combination of studying and motherhood (p = 0.013)
and having used the morning-after pill in the past (p = 0.024) were also significantly related to the
dilemma. 36% of the students reported to worry sometimes about their fertility.79% were satisfied
with their current contraceptive and 63% never experienced problems choosing from the various
options of birth control. The majority reported that the small risk on pregnancy is the most
important aspect of their current contraceptive. Other important factors influencing the choice were
the reliability (86%), convenience in use (80%) and the minimal physical side effects (67%). 81% were
satisfied with their general practitioner. 29% would appreciate it if the general practitioner asks
about their contraceptive use, when she visits the general practitioner for another reason than
contraceptive. Only 1% would definitely dissaprove when the general practitioner would ask about
contraceptive use in this case. 40% would appreciate it if the general practitioner or the assistant
would contact the student after she started a (new) contraceptive method to ask if it suits her
and/or if she has complaints. Only 2% shared the view that this is an infraction of their privacy.
Conclusion The findings show that 11% of the female students experience not having a child
at this time sometimes as a problem (i.e. dilemma), while 2% experiences this often as a problem. In
1983 these percentages were 18% and 4%, respectively. For these students care and advice is
needed. Certainty seems to be an important condition for having children. The majority would like to
finish their education and have a proper job and salary before having a child. This research strongly
indicates that students in general expect attention and interest from the general practitioner.
2|Page
Table of Contents
Introduction ................................................................................................................................ 5
Developments in family size over the last era .................................................................................... 5
Becoming a mother at a later age....................................................................................................... 6
Contraceptive use ............................................................................................................................... 7
Satisfaction with contraceptive methods ........................................................................................... 8
Delaying the birth of the first child ..................................................................................................... 9
Ambivalent desire to have children .................................................................................................... 9
From dilemma to problem ................................................................................................................ 10
Discussing these problems in the public space................................................................................. 10
Scientific relevance ........................................................................................................................... 11
Practical relevance ............................................................................................................................ 11
Research questions ........................................................................................................................... 11
Method ..................................................................................................................................... 13
Research design ................................................................................................................................ 13
Target population ............................................................................................................................. 13
Literature search ............................................................................................................................... 13
Development of the questionnaire................................................................................................... 14
Content of the questionnaire ........................................................................................................... 14
Use of an incentive............................................................................................................................ 14
Distribution of the questionnaire ..................................................................................................... 15
Response rate ................................................................................................................................... 15
Data analysis ..................................................................................................................................... 16
Results....................................................................................................................................... 17
Background characteristics ............................................................................................................... 17
Desire to have children (in the future) ............................................................................................. 18
Correlation between variables and indications for a dilemma......................................................... 20
Contraceptive use ............................................................................................................................. 21
Choice in contraceptives ................................................................................................................... 24
Fertility and pregnancy ..................................................................................................................... 26
Information services ......................................................................................................................... 27
Experiences with and students’ expectations of the general practitioner ....................................... 29
Findings on the casuistry .................................................................................................................. 31
Discussion.................................................................................................................................. 32
Explanations for the discrepancy in the findings .............................................................................. 32
Remarkable findings ......................................................................................................................... 33
Strengths and weaknesses ................................................................................................................ 33
Recommendations for the doctor’s office ........................................................................................ 34
Future research ................................................................................................................................. 34
Conclusion ................................................................................................................................. 35
3|Page
References................................................................................................................................. 36
Appendix 1 Reflection ........................................................................................................................... 39
Appendix 2 Abortion ............................................................................................................................. 41
Appendix 3 The history of contraceptives ............................................................................................ 42
Appendix 4 Ideal age to have children.................................................................................................. 43
Appendix 5 Discussing the problems in the public space ..................................................................... 44
Appendix 6 Known leads to recognize problems concerning delayed childbearing ............................ 45
Appendix 7 Motivations behind the research questions ...................................................................... 47
Appendix 8 Development of the questionnaire ................................................................................... 48
Appendix 9 Content of the questionnaire ............................................................................................ 49
Appendix 10 The questionnaire ............................................................................................................ 51
Appendix 11 Distribution of the questionnaire .................................................................................... 63
Appendix 12 Advice recruitment methodology for future research .................................................... 69
Appendix 13 Casuistry........................................................................................................................... 70
Appendix 15 Conclusions interviews ................................................................................................... 75
4|Page
Introduction
Developments in family size over the last era
The views in the Netherlands on having children have changed substantially over the last century.
While in 1900 Dutch households consisted of an average of four to five children, the total fertility
rate (TFR) was 1.8 in 2010 (De Graaf, 2007; Sanders, Verweij & Beets, 2011). The TFR is a more direct
measure of the level of fertility than the crude birth rate, as it refers to the number of births per
woman (CIA, 2013). As shown by the figure 1, after World War Two, the TFR increased again to 4.0.
Due to the baby boom between 1945 and 1965, the Netherlands had one of the highest TFR in
Europe in this period. After this period the TFR decreased strongly, with its lowest rate of 1.47 in
1983. More and more were choosing not to have children at a young age. Since 1997 the TFR did
show an increase again and it stayed on a level of around 1.7 children per woman, where Statistics
Netherlands, the so called CBS, expects it to remain in the future (Garssen & Van Duin, 2006).
Figure 1 Total fertility rate (TFR) and average number of children per woman in the Netherlands. Reprinted
from Twee eeuwen Nederland geteld : onderzoek met de digitale volks-, beroeps- en woningtellingen, 17952001 (p.108), by A. De Graaf, 2007, Den Haag: Dans Symposium. Copyright by Dans Symposium.
The reason for the much higher TFR in the previous era was because women were supposed to
marry and have children to complete their family and bless their marriage. Christianity, especially
the Roman Catholic Church was a main driver behind this and the Vatican did not allow
contraception; God would bless you with children (Beets, 2007). Children were irreplaceable as the
future workforce in the agrarian family businesses. The knowledge and availability of contraception
was also limited, while the church and ruling standards encouraged procreation. Generally, children
were expected as soon as a woman was married. The mother would take care of the household and
the father would make a living. There was no such thing as family planning and due to the lack of
contraception, delaying the birth of the first child was not a realistic option.
Changes in society had an impact on the thoughts on having large families. The reigning belief was
the more children one had; the more will be there to help when one reaches a certain age. However
a special law for pensions for everybody of 65 years or older was created in 1956, the so called
5|Page
Algemene Ouderdoms Wet (AOW), it is made possible for seniors to take care of themselves
financially by the provided financial aid. Thus having many children was no longer a necessity. In
addition, the infant mortality was high in the 20th century, so a few children per family potentially
did not reach adulthood. Since infant mortality has been greatly reduced nowadays, another reason
to have many children is no longer needed. Also, as contraception became accepted and available,
unwanted pregnancies could be avoided by using contraception (Beets, 2007). Furthermore a Dutch
law regarding legal abortion was found in 1981 (Outshoorn, 1986). For more information regarding
abortion, see appendix 2.
The decrease in number of children can be explained by several factors. First, the combined oral
contraception pill became available in the Netherlands in 1962. In appendix 3, the history of
contraceptives has been outlined. Thanks to the use of contraceptives, women could actively
influence the time of birth of the first child, having two important consequences: women having
children at a later age and women being able to exert a degree of influence over their own
procreation. Secondly, the increase in level of education for women is correlated with a delayed first
pregnancy. This is interconnected with the increase of employment rates for women, as well as the
issue of working while taking care of children (De Graaf, 2007).
Becoming a mother at a later age
Besides the fact that women have fewer children nowadays compared with the 20th century, women
are also having their first child at a later age (see figure 2). In 1970, it was common to have the first
child at an age of 24. In the past thirty years the average age of women giving birth to their first child
has increased from 25.6 years to 29.4 years (Beets, 2007). Between 1970 and 2006, the probability
of having a child before the age of 25 decreased by 33%, while the chance of having a first child after
35 years increased by 4.7%. 11% more women were childless in 2006 than in 1970 (Bonneux,
Zaadstra & De Beer, 2008).
Figure 2 Average age of women in the Netherlands at the time of first childbirth. Reprinted from Meer
vrouwen kiezen voor moederschap, by Centraal Bureau voor de Statistiek, 2011 (CBS, 2011a).
In appendix 4, a little excursion is made towards the question what the ideal age is to have your first
child.
6|Page
Contraceptive use
In the 1970’s and 1980’s the contraceptive pill was the most popular contraceptive among Dutch
women, followed by the Intra-Uterine Device (IUD) and sterilization. The diaphragm and the DepoProvera were applied less often (Schellevis & Van den Bosch, 1990). In 1983 Meijman and colleagues
conducted a survey with 463 Amsterdam female students and found the following: 53% used the
contraceptive pill, 17% used the IUD, 11% used the condom, 7% used the diaphragm and 1% were
sterilized (Meijman, Nemere, Van der Waal & Ketting, 1983). The low percentage of women being
sterilized was due to the fact that only students were used in this research.
Contraceptive method
18-21
22-24
25-29
30 +
Total
years
years
years
years
(N=437)
(N=117) (N=150) (N=135) (N=36)
Combined oral contraceptive pill
Intrauterine device (IUD)
Condom
Diaphragm
Complete abstinence from sex*
No sex during fertile period
Coitus interruptus
Sterilization
(Wants to be) pregnant
Not applicable (no sex at this moment)
53
13
9
5
10
3
2
0
0
3
59
16
11
6
4
1
1
0
1
1
51
24
10
7
2
2
2
0
2
1
33
11
19
14
3
0
0
8
8
3
53 %
17
11
7
5
2
1
1
2
2
Table 1 Current contraceptive method used by 437 students in 1983 in percentages. Adapted from
“Studentes, Anticonceptie en kinderwens: Een oriënterend onderzoek onder 463 bezoeksters van de
studentenartsen,”F. J. Meijman, S. Nemere, J. Van der Waal, and E. Ketting, 1983, Universiteit van
Amsterdam: Dienst Studentenwelzijnszorg. Copyright by Universiteit van Amsterdam *: defined as
restraining from sexual intercourse to prevent pregnancy
The combined oral contraceptive pill is currently the most frequently used contraceptive in the
Netherlands. In 2005, 40% of all Dutch women between the ages of 16 and 49 used the combined
oral contraceptive pill (Bakker & Vanwesenbeeck, 2007). In 2009, this percentage was 30.6% (Bakker
et al., 2009).
As shown in the table 2, the most frequently used contraceptive for Dutch women in 2009 is the
combined oral contraceptive pill (30.6%), followed by sterilization (13.2%), the Mirena hormonal IUD
(6.8%), the condom (6.7%) and the non-hormonal copper IUD (2.3%).
7|Page
Contraceptive method
15-18
years
(N=242)
19-29
years
(N=570)
30-39
years
(N=610)
40-49
years
(N=660)
Total
(N=2082)
Combined oral contraceptive pill or
Progestogen-only pills
35
44
29
18
31 %
Condom
7
8
8
4
7
Combined oral contraceptive pill and
condom simultaneously
Depo-Provera
14
7
3
2
5
1
1
3
2
2
Contraceptive patch
0
0.4
0.2
0
0.1
Contraceptive vaginal ring
1
2
1
1
1
Implanon
0
1
0.3
0
0.3
Hormonal intrauterine device
(Mirena)
Non-hormonal
intrauterine device
1
5
8
9
7
0.4
2
3
3
2
(ParaGard)
My partner is sterilized
0
0.4
8
17
8
I am sterilized
0.0
0.4
3
15
5
Other (diaphragm, no sex during
fertile period, coitus interruptus)
0.4
1
3
1
1
No contraception
41
28
32
28
31
Table 2 Current contraceptive method used by 2082 women in the Netherlands in 2009 in percentages.
Adapted from Seksuele gezondheid in Nederland (p. 58), by F. Bakker, H. De Graaf, S. De Haas, H. Kedde, H.
Kruijer & C. Wijsen, 2009, Utrecht: Rutgers Nisso Groep. Copyright by Rutgers Nisso Groep.
As this research is focused on female students, it is more useful to look at the percentages for the
ages between 19 and 29 years. The combined oral contraceptive pill is by far the most popular
contraceptive used by students (44.2%). 7.9% uses the condom and 4.9% uses the Mirena hormonal
IUD. Other contraceptives, such as the Nuvaring (1.6%) and the non-hormonal copper IUD (1.9%),
are barely used. 28.2% of the women between 19 and 29 years old do not use contraception,
meaning they practice unsafe sex or abstain (Bakker et al., 2009).
Satisfaction with contraceptive methods
There are currently thirteen different kinds of contraceptives. This makes it possible for a woman to
choose the contraceptive that suits her most, but the abundance of choice can also cause
uncertainty and confusion. In 1983, over 30% were not satisfied with their current contraceptive
method (Meijman et al., 1983). Research in 2009 has shown that 85.3% of the women aged between
15 and 49 years were satisfied with their contraceptive, while 10.1% were not sure whether they
were satisfied with it and 4.7% were unsatisfied (Bakker et al., 2009). As 14.8% were not fully
satisfied, adequate care and advice by health care professionals is required.
8|Page
Satisfaction with current contraceptive method
Percentages (n=1453)
(Really) satisfied
85.3
Not satisfied, not dissatisfied
10.1
(Really) dissatisfied
4.7
Table 3 Satisfaction concerning the current contraceptive method of 1453 women in 2009. Adapted from
Seksuele gezondheid in Nederland (p. 63), by F. Bakker, H. De Graaf, S. De Haas, H. Kedde, H. Kruijer & C.
Wijsen, 2009, Utrecht: Rutgers Nisso Groep. Copyright by Rutgers Nisso Groep.
Delaying the birth of the first child
Contraception can be used for different motives. On one hand students can use contraceptives to
enjoy their sexual life without having to deal with the risk of getting pregnant. On the other hand
contraceptives can be intentionally used to delay the birth of the first child. This is not always a
positive thing. Many women choose their education and career before starting a family. Higher
educated women often attach more value to a promising profession. Higher educated women less
often find themselves a proper partner to have children with at the age of thirty. When couples
choose to have children at a later age, it is possible that until then the couple will separate, leaving a
single woman who is still willing to have children. At this age it is harder to find a suitable partner
again in a short period to have children with (Bonneux et al., 2008). As mentioned earlier,
pregnancies at an older age are less successful and carry more risks with them (Beets, 2007). The
percentage of women remaining childless because of delaying birth is 0.9% (Bonneux, Zaadstra & De
Beer, 2008).
Ambivalent desire to have children
The freedom of choice can be a problem for women. In the last few decades much has changed
within relationships as having children is no longer an obligation. And marriage is no longer a reason
for having children (Latten, 2004). Just like many other aspects of a relationship, having children
leads to a lot of personal reflection and it is important that in a relationship both partners agree with
the final decision (Van der Avort, 1988). This is especially the case in higher educated couples, where
careers are also an important consideration. Not all women long for a relationship though, there are
also women who prefer to have and raise a child without a partner (De Cock, 2010).
The ambivalence towards the desire to have children can be explained by two theories. On one hand
there is evolutionary explanation (Rotkirch, 2007). There is the maternal instinct to be a mother.
Women in general find babies and child care attractive. Wanting children may also be a strategy in
mate selection and to test parental commitment. And experiencing the desire to have children for a
longer period of time, may result in psychological changes that have evolved to trigger maternal
attachment in women. These changes would be hormonally mediated and develop gradually, as the
couple settles down and the woman grows older. The desire to have children is also interconnected
with physical age, falling in love with a partner and witnessing pregnancies in their social
environment. Having children in this case is a decision based on emotions.
On the other hand the desire to have children can be based on a rational consideration (Wijsen,
2002). Women think about the consequences of having children. Material circumstances, including
9|Page
financial situation and proper housing, are important conditions for women to have children. Higher
level of education and labor force participation are correlated with having children later in life.
Previous studies indicate that women with more liberal attitudes to life, or who live in urbanized
surroundings, have their children somewhat later in the life course (Vermunt, 1993; Bosveld, Wijsen
& Kuijsten, 1991).
It seems as though students in the Netherlands nowadays think they must take many different
factors into account when they think of having children (Van Luijn, 1996; Verkleij et al., 2013). They
should have proper housing, be confident in their relationship and their personally abilities to raise
the child on their own, should anything happen. They should make sure they are able to combine
parenthood with education or work, be financially stable and accept full responsibility for the child.
Finally, they should be emotionally stable. So it seems the decision for Dutch female students to
have children is based on reason and not only on emotions.
From dilemma to problem
In 1983 Meijman and colleagues explored the desire to have a child among 463 female students.
One major research topic was the ambivalence towards having children. The findings showed that
18% of the students experienced a dilemma regarding the desire to have a child at that period in
time. 4% of the students experienced this desire to have a child as a real problem. For many women,
their sexually active period starts around their sixteenth, if not earlier. The average age of pregnancy
is approximately 29 years, indicating women have to use adequate contraception for thirteen years.
Worthwhile to mention is that the average age of getting pregnant for university students is 34
years, which is seven years higher than the lower educated Dutch women (RVZ, 2007).
Based on previous research and the current age of women at their first childbearing, it can be stated
that students want to finish their education, build a career and make sure they are well positioned
before having children (Meijman et al., 1983, Verkleij, Van der Heijde, Vonk & Meijman, 2013). This
means they have to postpone their desire to have children to a future moment. This leads to two
points. First, psychologically and socially, the student has to put her desire for children aside until
graduation and possibly also after settling in a favorable job position. And secondly, on a practical
level, students have to cope with a suitable use of contraceptives for a long period of time. In the
majority of cases this is acceptable for the student and it does not cause any dilemmas or problems.
Sometimes however, this can lead to internal conflicts concerning the desire to have children. This
can lead to dissatisfaction regarding contraceptives and in extreme situations, lead to a less healthy
life (Adams, 1961). Meijman and colleagues found in 1983 that approximately 19% of the students
between the ages of 22 and 29 years reported to occasionally regret the fact that they did not have a
child at that time. 3.8% reported to experience it at this period in time as a problem (Meijman et al.,
1983).
In this research, the concept of dilemma is defined as: ‘I experience the fact that I do not have a child
at this period in time sometimes as a problem.´ The concept of problem is defined as: ‘I experience
the fact that I do not have a child at this period in time often as a problem.´
Discussing these problems in the public space
The possible internal struggle regarding the desire to have children is often not discussed with peers
and neither in the consulting-room of the general practitioner. A modest group of students reported
10 | P a g e
to have a clear need to discuss this with their general practitioner (Meijman et al., 1983). About 50%
of the students in 1983 stated that they expect mainly attention and time from their general
practitioner.
It is unclear what students in 2013 expect from their general practitioner with respect to advice and
support, as well as what they expect from the educational institutions and the media regarding the
topic of having children. It is important to investigate these lacunae, in order for the general
practitioner to meet the expectation of the students and eventually improve health care. It is also
important to do research in these topics in order to ascertain what function the educational
institutions and the media can have in aiding the student with her possible ambivalence feelings
towards having children. See appendix 5 for more information regarding this topic.
Scientific relevance
There is a lot of research available on the sexual behavior of young people and in particular with
regard to contraceptive use. However, it rarely focuses on how this relates to the desire of having
children and the emotional aspects involved. A limited number of Dutch scientific studies are
available on this subject with the focus of how women deal with their doubts. The studies on this
subject have been performed mainly by Meijman et al., 1983; Parent, 1987; Beets, 2004; Dijkstra,
Van der Zwaard, Bolt & Timmerman, 2003; Moses, 1989; Van Luijn, 1996. These studies show that
those who are unsure about having children experience this choice as a dilemma. Sometimes this
hesitation is long-term and goes hand in hand with psychological and social tensions (Van Luijn,
1996). Not all students experience this dilemma consciously. A dilemma can consist without the
student having a conscious perception of it. This makes it that much more difficult to discuss.
Nevertheless it is important that students are well informed of the possibilities to discuss matters
regarding the desire to have children. As this topic is underexposed in scientific literature and little
attention is paid to it public media, students are not well informed about where they can turn to
with their uncertainties.
Practical relevance
It is likely that female students are reluctant to discuss conflicts, i.c. dilemmas or problems,
regarding personal desires to have children. It is therefore important that the doctor is aware of
connecting factors that could serve as clues for the presence of these conflicts. The mapping of
these connecting factors for detecting these conflicts is important to make it possible for general
practitioners to recognize the dilemmas or problems. The aim of this research is to offer leads on
how general practitioners can recognize dilemmas or problems surrounding birth control and the
desire to getting pregnant and to have children. This allows the healthcare to be improved. There
are several leads already mentioned in scientific literature. Possible connecting factors are:
Uncertainty in the choice of the different contraceptives, dissatisfaction about current contraceptive
use, fertility issues, age, having a relationship, religious and cultural background and finally the social
environment, such as peers with children. See appendix 6 for a broad overview.
Research questions
The topics that have been discussed in the previous sections and the fact that there are still lacunae
within the scientific community concerning the relationship between birth control and the desire to
have children illustrate the social and scientific relevance of this research. In the next paragraph the
11 | P a g e
research questions have been listed that should explore the problems surrounding birth control and
the desire to have children. In appendix 7 the motivations behind the research questions are
explained.
In 1983 research showed that there were problems surrounding birth control and the desire to have
children among Dutch students (Meijman et al., 1983). Compared to 30 years ago the age of the
mother at the birth of the first child has increased by almost four years. Women tend to choose to
focus on their education and thereby face with birth planning. The question arising here is how
female students cope with this and whether it leads to emotional conflicts. The main question of this
research is therefore: ‘What is the current situation concerning Dutch female students experiencing
problems on emotional conflict between birth control and the desire to have children, and what is
the current situation concerning contraceptive use and information services and care?’
In order to answer the main question, several sub questions have to be answered first:
- Do female students experience the desire to have children during their education and how can the
general practitioner detect possible conflicts regarding the student having to postpone their first
childbirth until graduation?
- Which considerations do female students face in their choice for a particular contraceptive and
what need exists with regard to the advice of the general practitioner with respect to the choice and
use of a contraceptive?
- In which way does the current situation concerning birth control and the desire to have children
(including dilemmas and problems) differ from 30 years ago?
- To which degree do students want birth control and the desire to have children more prominently
present in the public atmosphere?
12 | P a g e
Method
The research started on the 4th of March 2013 and lasted until the 31st of May 2013. In the first
month the point of focus was on literature search and development of the questionnaire. In the
second month the questionnaire was distributed among female students. In the third month the
data from the questionnaire were analyzed and the results and recommendations for the doctor’s
office were written.
Research design
This quantitative cross-sectional survey design aimed to describe the current contraception use and
desire to have children for female students in Amsterdam. The aim was also to compare the results
with the previous research on this subject written by Meijman and colleagues in 1983. The
questionnaire was developed to get an idea of the actual usage of contraception, the thoughts
concerning contraception and information services and the desire to have children of a great
number of female students studying in Amsterdam.
Target population
The questionnaire was promoted primarily among female students in Amsterdam studying at the
University of Amsterdam (UvA), Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam and the Hogeschool van
Amsterdam (HvA). The distribution of the questionnaire was aimed to obtain a heterogeneous
sample as possible of students in Amsterdam concerning age, institutions and field of study.
Literature search
A literature search was performed in March 2013 in different databases consisting of PubMed, Web
of Science and Google Scholar. Relevant articles were screened on the basis of the title and then on
the abstract. Articles contributing to the research topic were then further screened based on the full
text.
On PubMed different MeSH terms have been used:
For students, the terms ‘students’, ‘universities’ and ‘young adult’ were used.
For contraception, the terms ‘contraception’, ‘birth control=contraception’, ‘fertility
control=contraception’ and ‘contraception behavior’ were used.
For the desire to have children, the terms ‘family characteristics’, ‘family size = family
characteristics’, ‘reproductive history’, ‘reproductive timing = reproductive history’ and
‘reproduction’ were used.
For Google Scholar the same search terms used for PubMed were used. Besides, additional literature
search was performed using the following Dutch terms ‘anticonceptie, kinderwens, studenten,
jongvolwassenen and ambivalente kinderwens’.
For Web of Science the same search terms used for PubMed were used. Additional terms used were
‘desire for children’ and ‘ambivalent child’.
13 | P a g e
Development of the questionnaire
The questionnaire has been developed with the contributions of several general practitioners,
assistants from the doctor’s office and three scientists specialized in healthcare.
The questionnaire was based on the questionnaire used by Meijman and colleagues in 1983.
Additionally the questionnaire was improved using suggestions provided in the study performed by
Verkleij and colleagues earlier this year.
Seven general practitioners were interviewed about their experiences concerning contraception and
the desire to have children. See appendix 15 for the summary of these interviews. The information
given by the practitioners was used to determine possible leads to identify problems concerning
contraception and the desire to have children. This information was used to develop the
questionnaire.
As mentioned before, a literature search has been done in different scientific databases. Findings in
current literature have been used to come up with ideas for developing questions for the
questionnaire.
The questionnaire was discussed with two assistants working at the doctor’s office
Huisartsenpraktijk Oude Turfmarkt in Amsterdam. Subsequently the questionnaire was pilot tested
to the target population; three students filled in the questionnaire and gave feedback. The three
scientists specialized in health care, professor doctor Frans Meijman, general practitioner Peter Vonk
and doctoranda Claudia van der Heijde, reviewed the questionnaire as well.
For the elaborated report of the development of the questionnaire, see appendix 8.
Content of the questionnaire
The questionnaire consisted of different types of questions. Dichotomous ‘yes/no’ questions and
multiple choice questions were used. The multiple choice questions often included an "other"
category because there could be an answer possible which was not mentioned in the questionnaire.
In this case, the respondent was asked to fill in her answer. For some multiple choice questions only
one answer was possible and for others more than one answer was possible. A few vignette
questions were used to find out if the respondent recognized herself in a particular narrative. At the
end of the questionnaire an open-ended question was used to create the possibility for the
respondent to write down remarks and suggestions.
The questionnaire was divided into six categories, namely questions enclosing information services,
intimate relationships and contraception, childbearing, experiences with the general practitioner
and their expectations with regard to health care, casuistry and background.
See appendix 9 for an extensive description of the content of the questionnaire and appendix 10 for
the actual questionnaire.
Use of an incentive
For this research a financial incentive was used. Several studies showed that the use of a financial
incentive has a positive effect on the response rate (Kanuk & Berenson, 1975; Kalantar & Talley,
1999). Considering the questionnaire is pretty extensive and the fact that the target group consists
14 | P a g e
of students, an incentive is thought to be a good motivator for students to begin and complete the
questionnaire. Three Rituals gift vouchers worth 25.00 euro each were raffled off among the
participants.
Distribution of the questionnaire
The paper form of the questionnaire was distributed at the doctor’s office Huisartsenpraktijk Oude
Turfmarkt in Amsterdam and by the researcher himself at the universities UvA and VU and the
Hogeschool van Amsterdam. The digital version of the questionnaire was hosted by NETQ
(http://www.netq-enquete.nl/en), an online software package to create your own questionnaire.
The questionnaire was online for 25 days. The digital questionnaire was promoted through
Facebook, email, Twitter, LinkedIn, intranet of several studies at the HvA, the website of Bureau
Studentenartsen and finally with the help of other students. The reason why the questionnaire was
promoted in so many different ways was to make sure it would reach students of all faculties of all
Amsterdam universities.
For an extensive overview of the distribution of the questionnaire, see appendix 11.
Response rate
In total 375 questionnaires were completed. 311 students completed the questionnaire online
through NETQ. 64 students filled in and returned the questionnaire in paper form.
Of the 75 questionnaires handed out in the buildings of the UvA, HVA and VU, 30 of them were
completed and returned to the researcher, equally shared over the different institutions. 34
questionnaires were completed by students visiting the doctor’s office.
Figure 3 Channels through which students came across the questionnaire.
In total 89 students studied at the University of Amsterdam, 54 at the Hogeschool van Amsterdam
and 182 at the Vrije Universiteit. 50 students studied at another university or college in the
Netherlands.
15 | P a g e
The questionnaires in paper form were entered in NETQ by the researcher so all the data were
assembled in one database.
Data analysis
Data analysis was done with Microsoft Excel 2010 and IBM SPSS Statistics version 21. Besides, NETQ
produced a report numbers and percentages for each separate question.
For each question the reply possibilities were coded in order to conduct SPSS analyses
For example the question ‘with my current contraceptive I am’:
satisfied
actually not satisfied
I do not know
not applicable
Satisfied was coded as 1, actually not satisfied as 2, I do not know as 3 and not applicable as 4.
For some questions the variable was made dichotomous for a better analysis.
For example the question ‘I am interested in more information from the university / college about
combining study and motherhood:
yes, by means of information leaflets on the university / college
yes, by means of information on the website of the university / college
yes, by means of meetings at the university / college
yes, by means of one-to-one conversations with staff members of the university / college
no’
The first four reply possibilities were coded as ‘yes = 1’ and the last reply possibility was coded as ‘no
= 0’.
All variables were categorical, except for four continuous variables: age, year of first contraceptive
use, duration of current contraceptive use and the amount of months a student would like to be
contacted after a contraception consultation with the general practitioner. Computing the average
and standard deviation was done through ‘explore’. For all other variables crosstabs were used.
If a question had the possibility of multiple answers, the variable was divided into sub variables in
SPSS (one variable for each reply possibility).
Correlations between different variables were made using crosstabs and significance was tested by
the Chi-squared test.
There were no missing values because students could only send in their online questionnaire when
fully completed. Incomplete questionnaires in paper form (n=3) were excluded from analysis.
The percentages in the results section were rounded off to whole decimals to improve the
readability.
16 | P a g e
Results
The response rate for the questionnaire was 375 female students. Due to a technical issue at NETQ,
two databases were delivered: one consisting of 375 students and one of 398 students. All
calculations were made with the database consisting of 375 students. SPSS calculations were done
with the database consisting of 398 students. Both databases are correct and include only
completed data.
Background characteristics
The average age of the students (N=398)in this research was 21.83 with a standard deviation of 2.4.
The median was 21 years, compared with 23 years in 1983. The minimum age was 17 and 35 was the
maximum.
364 of the 375 students reported to be heterosexual, 10 reported to be bisexual and 1 student
reported to be homosexual. 224 students (60%) reported to have a relationship. 39% lived together
with housemates, 6% with friends, 16% with their partner, 26% with family and 13% of the students
lived alone. 98% of the students considered themselves as Dutch.
24% of the students studied at the University of Amsterdam, 49% at the Vrije Universiteit
Amsterdam, 14% at the Hogeschool van Amsterdam. The other 13% studied at another university or
college outside Amsterdam. 77% were a bachelor student and 19% a master student.
78% were satisfied with the progress of their education, while 10% reported not to be. 81% were
satisfied with the content of their education, while 6% reported not to be. 22% of the students
reported to have a study delay of more than one year. Reasons for the study delay were diverse (see
figure 4).
Figure 4 Reasons given as the cause of their study delay in percentage (N=375).
10% of the students mentioned other reasons for their study delay, namely travelling, studying
abroad, following two educations, laziness and choosing the wrong education.
17 | P a g e
Almost 82% of the students had a part-time job alongside their education and almost 70% of the
students thought they would get a proper job after completing their education.
The figures and tables below answer the main question of this research: ‘What is the current
situation concerning Dutch female students experiencing problems on emotional conflict between
birth control and the desire to have children, and what is the current situation concerning
contraception use and information services?’
Desire to have children (in the future)
In this paragraph the current situation around birth control and the desire to have children will be
compared with the situation 30 years ago. As can be seen in table 4, the findings were quiet similar.
Desire to have
a child in the
future
1983
(N=460)
2013
(N=375)
Yes
54 %
No
I do not know
Desire to have
a child at this
time
1983
(N=461)
2013
(N=373)
82 %
6%
4%
8%
2%
83 %
90 %
39 %
16 %
7%
6%
Table 4 Desire to have a child in the future and at this moment, 1983 compared to 2013.
The number of students experiencing a dilemma (= sometimes a problem) concerning the delaying
of childbearing was lower in 2013 than in 1983. Also the number of students experiencing a problem
(= often a problem) decreased by 2%.
Not having a child at this
time isa: problem
Never
1983
(N=461)
75 %
2013
(N=%375)
87
Sometimes a problem
18 %
11 %
Often a problem
4%
2%
Table 5 How students experience not having children at this moment in percentages , 1983 compared to
2013.
As can be seen in table 6, in 2013 more students reckoned it important to complete their education
and have a job before starting a family. Certainty, as in proper housing and sufficient financial
means, also seemed to be more of a condition to have a child for students in 2013 compared to
those in 1983. It seems students in 1983 appreciated their freedom more than students did in 2013
because they would feel too much bound with a child (52% compared to 29%).
18 | P a g e
Reason not to have a child
at this time
I want to complete my education
first
I am not ready for it
I want a proper job first
Lack of financial means
I do not have a proper partner
I would feel too much bound with a
child
I do not have proper housing yet
My partner is too young
Combining motherhood and
studying seems difficult to me
My partner has not graduated yet
My partner does not have a job yet
The delivery discomforts me
I am too young
I doubt if there is a good future for
the child
The pregnancy discomforts me
My partner does not want a child
yet
I feel insecure
1983
in percentages
(N=463)
58
2013
in percentages
(N=371)
83
57
58
26
17
52
73
68
51
32
29
20
26
20
20
20
8
18
19
17
16
13
11
8
8
7
0
Table 6 Reasons which supported the choice not to have a child at this moment in percentages, 1983
compared to 2013.
298 of the 375 students (79%) reported to have talked about the pros and cons of having children in
the previous year with people in their environment.
Figure 5 With whom students have talked about the pro’s and cons of having children in the previous year in
percentages (N=363).
19 | P a g e
50% of the students worried sometimes that they would not be a mother in the future. 32% of those
students were afraid of infertility of herself or her partner, while 16% of those were afraid not to
find a proper partner to have children with.
Figure 6 Reason why students fear becoming mother in the future in percentages (N=364).
11% of the students reported to be willing to have a child without a (commited) relationship. 33% of
the students did definitely not want to have a child without a partner.
Thoughts considering other students having children were various among the students.
Figure 7 Thoughts considering other students having children in percentages (N=369).
Correlation between variables and indications for a dilemma
In the introduction the question arised ‘what factors are involved in the problems concerning the
desire to have children?’ As mentioned earlier, experiencing a dilemma is defined as ‘I experience
the fact that I do not have a child at this time, sometimes as a problem’.
As can be seen in table 7, several variables have a strong significant association with the indications
for this dilemma. The study population experiencing a problem did not meet the requirements for
chi-square analysis. In 1983, Meijman and colleagues found several significant correlations (p<0.01)
matching with those found in this research: ‘Worrying about fertility, refusing abortion if pregnant at
this time, contraceptive use feels as counterintuitive and not satisfied with current contraceptive’.
20 | P a g e
Variable
Dilemma
Worrying about their fertility
P = 0.000
Living together with partner
P = 0.000
Refusing abortion if pregnant at this time
P = 0.001
Not satisfied with current contraceptive
P = 0.006
Interested in information about combing studying
and motherhood
P = 0.013
Having used the morning-after pill in the past
P = 0.024
Having followed a previous education lasting
more than one year before the current education
P = 0.051
Table 7 Correlations between variables and indications for a dilemma concerning the delaying of
childbearing of 398 students. Significancy tested by the Chi-squared test. * Variables with an expected count
of less than five are not shown.
Contraceptive use
The findings show that more students in this research used the oral contraceptive pill and the
condom compared to the national research in 2009 (Bakker et al., 2009). In this research the use of
oral contraceptive pills and the condom were reported by 69% and 25% of the students,
respectively. In the study in 2009 these percentages were 52% and 15%, respectively. Also the use of
intrauterine devices was much higher in 2013 (13%) compared to 2009 (7%).
In table 8 the current contraceptives used by students are listed per age group. Note that the group
aged 30 and older only consists of five students. No significant association has been found between
contraceptive method and the indications for the dilemma.
21 | P a g e
Current contraceptive method
17-21
22-24
25-29
years
years
years
(N=205) (N=146) (N=42)
30 +
Total
years (N=398)
(N=5)
Oral contraceptive pill (combined,
Progestogen-only, Depo-provera)
75
65
62
0
69 %
Condom
28
23
14
60
25
IUD
7
18
21
0
13
Vaginal ring
3
2
5
0
3
Coitus interruptus
2
3
0
20
3
Complete abstinence from sex
2
1
0
0
2
Implanon
0
2
2
0
1
1
0
0
20
1
Unsafe sex with men
1
0
0
0
1
I do not have sex with men
10
4
7
0
8
I am trying to get pregnant
0
0
0
40
1
Table 8 Current contraceptive method per age group in percentages (N=398).
* Percentages ≠ 100% because students could use more than one method simultaneously.
The findings were then compared with the findings of 1983 (table 9). Compared to 1983, students
reported not to use the diaphragm anymore. The newly introduced contraceptives, the vaginal ring
and the Implanon, were occasionally used in 2013.
1983
in percentages (N=438)
53
2013
in percentages (N=398)
69
Condom
11
25
IUD
17
13
Current contraceptive method
Oral contraceptive pill (combined,
Progestogen-only, Depo-provera)
Vaginal ring
3
Coitus interruptus
1
3
5
2
Implanon
0
1
2
1
Diaphragm
7
0
Sterilization (male or female)
1
0
Unsafe sex with men
0
1
2
8
I am trying to get pregnant
2
1
Table 9 Current contraceptive method used by students in percentages, 1983 compared to 2013 (N=398). *
Percentages ≠ 100% because students could use more than one method simultaneously.
When asked what students used as first contraceptive method, 72% reported the combined oral
contraceptive pill, 23% the male condom, 1% the vaginal ring and 0.5% coitus interruptus. The
22 | P a g e
average age students used contraceptives for the first time was 16.12 with a standard deviation of
2.0 (N=305). The median was 16 years, the minimum age was 12 and the maximum agewas 25.
Students used their current contraceptive for an average of 4.48 years with a standard deviation of
2.8 (N=273). The median was 4 years.
Combined oral contraceptive pill
Male condom
Hormonal IUD
Coitus interruptus
Vaginal ring
Non-hormonal IUD
Implanon
Progestogen-only pill
Depo-Provera
Female condom
Fertility monitor
No contraception, but sex with men
N
311
290
42
29
27
8
7
6
4
3
3
1
1
5
33
Percentage
83
77
11
8
7
2
2
2
1
1
1
0
0
1
9
Table 10 Birth control methods ever used by 374 students in absolute numbers and percentages.
None of the students or their partner was sterilized and none of the students used the contraceptive
patch and the diaphragm in the past.
Figure 8 shows that 4% of the students experienced their contraceptive use as counterintuitive.
Figure 8 How students experience using contraceptives in percentages (N=356).
23 | P a g e
Choice in contraceptives
In 2013, students had over thirteen contraceptive methods to choose from. This may be experienced
as difficult, as can be seen in figure 9.
Figure 9 How contraceptive users experience having various options of contraceptives to choose from in
percentages (N=332).
21% of the students who use(d) the oral contraceptive pill reported to have changed often in type
and brand of the pill (N=334).
The findings show that 79% of the students were satisfied with their current contraceptive method.
This percentage was lower compared to the national research in 2009 where 85% were satisfied
(Bakker et al., 2009). However in this research 15% reported not to be satisfied, while only 5% in
2009 did.
Figure 10 Students’ satisfaction with their current contraceptive method in percentages (n=345).
In the introduction one of the goals was to explore what considerations female students make in the
choice for a particular contraceptive. The majority of the female students chose for a particular
contraceptive based on the minimal risk to get pregnant (see figure 11). The conveniece in use and
the minimal side effects were also commonly given reasons that influence the choice in
contraceptives.
24 | P a g e
Figure 11 Most important aspect of contraceptive used at this moment in percentages (N=335).
For the combined oral contraception pill physical complaints were a major reason to stop using the
pill. Psychological complaints, risk for your own health and forgetting to take the pill to often were
also common reasons. For the IUD physical complaints were also the main reason to change
contraceptive. Students have stopped using the condom because of discomfort and objections of the
partner (see table 11).
Physical complaints
Psychological complaints
Risk for own health
Pregnancy risk
Got pregnant during use
Discomfort
Forgetting to often
Partner objections
Doctor’s advice
Risk of impaired fertility
Risk for health of child
Pregnancy wish
Too expensive
Aversion to hormones
Not needed anymore
Contraceptive pill
(N=171)
72
42
44
0
4
0
39
0
12
13
0
4
5
4
54
IUD
(N=11)
9
2
3
1
1
0
1
2
0
Condom
(N=172)
5
0
13
0
107
7
143
1
0
1
11
1
15
Table 11 Stated reasons to (temporaily) stop with an contraceptive method in absolute numbers (N=number
of (ex-)interrupters).
49% of the students considered the responsibility for contraceptive use primarily as their own, while
51% considered it as a responsibility she and her partner share together (N=353).
Convenience in use, reliability and low chance of physical side effects were major factors that
contribute to the choice in contraceptive method studens make (see table 12).
25 | P a g e
Influencing factors choice
in contraceptive
Reliability
Concenience in use
Physical side effects
Psychological side effects
Hormone levels
Having a relationship
Other favourable effects on body
Price
Favourable effect on skin (acne)
Operating time
Favourable psychological effects
Partner’s opinion
Percentage
86
80
67
42
33
29
20
17
15
14
6
6
Table 12 Important factors that influence their choice in contraceptive in percentages (N=373).
Fertility and pregnancy
36% of the students reported to worry sometimes about their fertility. The reasons given for this
anxiety were diverse (see figure 12).
Figure 12 Reasons grounding the anxiety to be infertile in percentages (N=135).
As can be seen in figure 13, students varied a lot when it comes to decisions about pregnancy.
26 | P a g e
Figure 13 Answers given on the question: ‘If I would be pregnant now, I would..’ in percentages (N=375).
Five of the 375 students have had a miscarriage and six students have had an induced abortion. 38%
of the students used the emergency contraceptive pill in the past and 42% took a pregnancy test in
the past. Different reasons for taking the pregnancy test were given (see figure 14).
Figure 14 Reasons for taking the pregnancy test in percentages (N=156).
Information services
Students gained knowledge about birth control in the following ways:
Figure 15 Channels through which students gained information about birth control in percentage (N=375).
27 | P a g e
Students reported to talk about sex easily with their friends (80%) and with their partner (99%). 14%
of the students reported to talk about sex easily with the general practitioner, only 2% with
strangers on the internet and 8% stated that they talk about sex easily with everyone.
One of the sub questions listed in the introduction referred to the desire to have children in the
public atmosphere. This study found that 82% of the students were not interested in more
information from the university about combining studying and motherhood. The other 18% of the
students were interested in information through a specific channel, as can be seen in figure 16.
Figure 16 Students are interested in receiving more information from the university about combining
studying and motherhood in several ways (N=375).
Although 18% of the students reported to be interested in more information from the university
about combining studying and motherhood, only 3% actually searched or asked for information
about this subject. These students reported to have searched for information concerning day care
center, attainability of the situation and the financial consequences.
50% of the students reported that the choice of having children deserves more attention in the
different sectors. This percentage was the same as found in 1983 by Meijman and his colleagues.
Most students, in 1983 as well as in 2013, shared the view that this attention should be in health
education media.
Figure 17 The choice of having children deserves more attention in different sectors in percentages (N=375).
28 | P a g e
3% of the students thought the choice of having children deserves more attention in another sector,
namely during secondary education, during their career or information adressed to women who
cannot afford to raise a child, such as unemployed people.
Experiences with and students’ expectations of the general practitioner
81% of the students were satisfied with their general practitioner (N=342).
Figure 18 How students experience the relationship with their general practitioner in percentages (N=342).
6% of the students reported they currently have a male general practitioner, although they would
prefer to have a female general practitioner.
As mentioned in the introduction, one of the goals was to explore in what degree there is a need
among students for advice of the general practitioner with respect to the choice of a contraceptive
and the use of it. Students reported to expect attention from the general practitioner during a
consultation on several aspects of contraceptives.
Figure 19 What students expect from the general practitioner concerning the guidance of their contraceptive
in percentages (N=374).
As can be seen in table 13, only 5% of the students reported that there was attention for the wish to
have children during their consultation with the general practitioner at the start or changing of a
contraceptive. 13% would actually have liked to receive more advice.
29 | P a g e
I would have liked to receive more advice, but I did not ask
I knew what I wanted and after a few questions I got the recipe
I was not sure what I wanted and the GP informed me of all
contraceptives and together we found a methode that suited me most
I knew what I wanted but the GP nevertheless informed me of all
contraceptives
The GP also mentioned the wish to have children
I did not have a consultation regaring contraceptives
N
47
147
63
Percentage
13
40
17
74
20
17
68
5
19
Table 13 Experiences concerning the consultation with the general practitioner (GP) at the start or change of
a contraceptive in absolute numbers and in percentages (N=365).
Table 14 shows the frequency – and reasons for which students have had a consultation with the
general practitioner. A significant association was found between the students who visited the
general practitioner more than once in the past and the indication(s) for a dilemma (P = 0.042). 14%
of those who visited the general practitioner more than once experienced the dilemma, compared
to 8% who did not. Furthermore, 23% of the 38 students who visited the general practitioner more
than once for advice considering their contraceptive experienced the dilemma.
Yes, once when I requested my first contraceptive
Yes, more than once for complaints considering my contraceptive
Yes, more than once for changing contraceptive method
Yes, more than once for reinsertion of my contraceptive
Yes, more than once for advice considering my contraceptive
No, I never had a consultation
N
198
73
117
29
38
54
Percentage
53
19
31
8
10
14
Table 14 Frequency and reasons students have had a consultation with the general practitioner in absolute
numbers and percentages (N=375).
Table 15 shows that 29% of the students would appreciate it if the general practitioner asks about
their contraceptive use, when she visits the general practitioner for another reason than
contraceptive. Only 1% would definitely disapprove if the general practitioner would ask about
contraceptive use in this case.
Yes, perhaps there is a question that can be answer immediately
Yes, I find it hard to start about it myself
Yes, it shows that the GP has interest in and think along with me
No, if I have a question I will ask myself
No, that is infraction of my privacy
N
33
6
68
263
5
Percentage
9
2
18
70
1
Table 15 Answers given on the question ‘If I visit the general practitioner for another reason than
contraceptives, I would still appreciate it if he or she would ask about my contraceptive use’ in absolute
numbers and percentages (N=375).
30 | P a g e
Figure 20 shows that 152 of the 375 students (40%) would appreciate it if the general practitioner or
the assistant contacts her after starting a (new) contraceptive method to ask if it suits her and/or if
she has complaints. Only 2% saw this as an infraction of their privacy.
Figure 20 Answers given on the question ‘I would appreciate it if the general practitioner or the assistant
would contact me after I started a contraceptive method to ask if it suits me and/or if I have complaints’ in
absolute numbers (N=375).
In case students answered that they would like to be contacted by the general practitioner or the
assistant after a consultation concerning contraceptives (N=152), they reported they would like to
be contacted after an average of 3.42 months, with a standard deviation of 1.7. The median was 3
months.
Findings on the casuistry
For this qualitative part of the questionnaire, the aim was to find out what students recognize in a
particular narrative. To have a child after but not during their education is an aspect recognized by
133 students in their own life. This is linked to ‘wise planning’ which was observed by 21
students. Certainty seems to be an important condition to have children, including a proper financial
situation; proper housing and a proper job. Students who have peers with young children in their
environment seem to be susceptible to external influences. For 21 students the desire to have
children stirred up when seeing peers with children. Nine students found it a pity they are not ready
to have a child at that period in time .
For a complete description and findings of the casuistry, see Appendix 13.
31 | P a g e
Discussion
Explanations for the discrepancy in the findings
Several reasons can be mentioned for the differences in the findings in this research compared with
those of the similar research in 1983 (Meijman et al., 1983). First of all, the study population in 1983
consisted only of students who visited the general practitioner. This selection of students already
had health issues for which they visited the general practitioner. The study population of this
research reached a wider range of students, as can be seen in the method section. Thanks to the
different ways of recruiting students from different institutions following different educations, the
representativeness of female students in Amsterdam is guaranteed as much as possible.
Secondly, there is a thirty years’ time gap between 1983 and 2013. The following substantial changes
are: the choice in contraceptives increased, the standards and values of (not) having children have
changed and there was an increase in public information and access to the topic of having children.
Furthermore it was a period with for instance the first child born as a result of in vitro fertilization in
1983 (Lintsen, 2010). As a result of all the changes, the average age of women at their first born child
increased from 26.6 to 29.4 years (CBS, 2011a).
Our findings showed that 82% of the students would like to have a child in the future, while this
percentage was only 54% in 1983. This substantial difference can be clarified. Students studying in
1983 were raised during the second-wave feminism period. In this period women’s rights were
promoted (Van de Loo, 2005). It may be so that the students in 1983 were aware of their freedom to
make own choices. They could choose to follow an education, strife for economic independence,
start a family and raise a child. The findings of Meijman and his colleagues in 1983 confirm the
importance of independency. 52% of the students did not want to have a child at that period in time
because they did not want to be bound to a child.
The high unemployment rate (10.2%) in 1983 could be a reason for students to be unsure about
their future perspective (CBS, 2009). Financial insecurity could then also be the reason why students
were not sure if they wanted a child in the future. However, the labor perspective in 2013 is not
promising either, with an unemployment rate of 8.1% (CBS, 2013). In 2013 it seems that students are
aware of the importance of a certificate to achieve a promising career. The findings of this study
show that students in general do want to have a child in the future, but first they want to complete
their education (83%), have a proper job (68%) and create a financial stable environment (51%).
Another reason could be the publicity concerning the progress of medical care giving the possibility
to have children at an older age, with front paper examples of women above 50 years having a baby.
Thirdly, the age distribution among the students shows a big difference compared to the one in 1983
(see table 16). This research has a much younger population. This can influence the results as it is
imaginable that ambivalence towards the desire to have children increases by age (the clock is
ticking effect). Life experience and study progress also influence the different findings.
32 | P a g e
Age
1983 (N=461)
2013 (N=398)
17 – 21
124 (27%)
205 (52%)
22 – 24
160 (34%)
146 (37%)
25 – 29
137 (30%)
42 (11%)
30 +
40 (9%)
5 (1%)
Table 16 Age distribution, 1983 compared to 2013.
Remarkable findings
82% of the female students were sure they would like to have a child in the future, while only 2%
definitely did not. 11% of the students experience not having a child at this time sometimes as a
problem (i.e. dilemma), while 2% experiences this often as a problem. 50% of the students feared
not to become a mother in the future. 37% of the students experienced the choice out of the various
options of birth control difficult in the past and/or at present. 21% were not per se satisfied with
their current contraceptive. 58% of the students gained information about birth control through the
internet, while only 2% talked about sex with strangers on the internet. One third of the students
expect attention for a possible desire to have children from the general practitioner at the guidance
of their contraceptive. 29% of the students would appreciate it if the general practitioner asks about
their contraceptive use, when she visits the general practitioner for another reason than
contraceptive. Only 1% would definitely disapprove if the general practitioner would ask about
contraceptive use in this case. 40% would appreciate it if the general practitioner or the assistant
contacts her after starting a (new) contraceptive method to ask if it suits her and/or if she has
complaints. Only 2% saw this as an infraction of their privacy.
Strengths and weaknesses
The questionnaire provided an insight in the actual use and thoughts of many students concerning
the topics contraceptives, desire to have children and information services for this topics.
Unfortunately ambivalence towards the desire to have children could only be explained by the
significant correlations made between different variables and the indication for a dilemma.
Furthermore, the study population experiencing a problem did not meet the requirements for chisquare analysis. To find out how the ambivalence feelings influence the daily life of students,
qualitative research is required.
Considering the personal nature of this research, it is an important aspect that the data were
collected through a questionnaire, which kept the students anonymous. This methodology attempts
to decrease the social desirability bias. This increases the reliability of this research.
A strong aspect of the questionnaire was that many reply possibilities were given for the questions
as well as the possibility for the student to write down her own answer. By ensuring this, complete
freedom was provided in the reply possibilities. Open ended questions would have been ideal to
make sure the student would not be influenced by the given reply possibilities. However this was not
a realistic option because firstly the questionnaire would take too long to fill in and secondly the
data would have been impossible to analyze in the limited time given for this research.
33 | P a g e
A third strength of this research is that a few narrative casuistry questions were added to the
questionnaire. This made it possible to combine quantitative research with qualitative research.
Students could write down their own thoughts in keywords. In appendix 13 the findings of the
casuistry are listed.
A possible weakness of this research is the fact that 83% of the students were recruited by means of
internet. This could lead to selection bias. Nevertheless, many different ways of recruiting students
through the internet were used, each with a wide range. Important to mention is that in the
Netherlands the internet adoption and usage is one of the highest in the world (CBS, 2012). Almost
100% of students are online.
If this research would be repeated, it is recommended to add the following question to the
questionnaire: ‘How does the fact that you would like to have a child at this time influence your daily
life?’ This question would lead to a more profound insight regarding the influence on students’ lives.
Recommendations for the doctor’s office
In the interviews held with the general practitioners it became clear that the desire to have children
is barely a point of discussion in the consulting-room of the general practitioner. The general
thought was that students do not experience this desire during their education. The general
practitioners did not ask questions related to the desire to have children or contraception use
(except during a contraceptive consult) either. The findings of this research strongly indicate that
students in general expect attention and interest from the general practitioner. It appears there is
not always the need to discuss topics concerning contraceptive use and delayed childbearing, but
almost none of the students would disapprove the general practitioner asking questions to show
they are interested in their patient. So besides the judgment of human nature many general
practitioners posses, thanks to the correlations made between different variables and the indication
for a dilemma, general practitioners could anticipate more on the student’s situation.
Future research
An improvement for future research concerns the software used to host the questionnaire.
Unfortunately the server of the hosting company was not stable enough to ensure a fluid and
comfortable experience for the students. This made it sometimes impossible to fill in the
questionnaire, as it would freeze half way through the questionnaire. Analysis showed that over
hundred students dropped out because of this.
In the questionnaire students were asked if they were prepared to talk about the meaning of
contraception on their life. 60 students (16%) were prepared to do so. An in-depth qualitative study
about the meaning of contraception and the thoughts and experiences of delayed childbearing
would be interesting. In this future study it would be interesting to find out how students experience
the dilemma concerning delayed childbearing and how this influences their life and study. These
findings could then be compared with this study and the study of Verkleij et al., 2013.
34 | P a g e
Conclusion
This research shows that 11% of the female students experience not having a child at this time
sometimes as a problem, while 2% experiences this often as a problem. 21% of the students were
not per se satisfied with their contraceptive. It is important that these students receive suitable care
and attention from the general practitioner for both the ambivalence towards the desire to have
children as well as the dissatisfaction regarding contraceptive use.
Certainty seems to be an important condition for having children. The majority of the students
would like to finish their education and have a proper job before having a child. The majority also
reported that having financial certainty is an important condition.
This research strongly indicates that students in general expect attention and interest from the
general practitioner. It appears there is not always the need to discuss topics concerning
contraceptive use and delayed childbearing, but almost none of the students would disapprove of
the general practitioner asking questions regarding these topics to show they are interested in their
patient.
35 | P a g e
References
Adams, J.R. (1961). Attitudinal ambivalence and choice of contraceptive method. Dissertation. New
York: Columbia University.
Aletta (2012). Aletta Instituut voor vrouwengeschiedenis. Atria Kennisinstituut voor emancipatie en
vrouwengeschiedenis. Consulted on the 8th of May 2013:
http://www.aletta.nu/aletta/content/229215/geboorteplanning
Bakker, F., & Vanwesenbeeck, I. (2007). Seksuele gezondheid in Nederland 2006. Rutgers Nisso
Groep. Delft: Eburon Uitgeverij.
Bakker, F., De Graaf, H., De Haas, S., Kedde, H., Kruijer, H., & Wijsen, C. (2009). Seksuele gezondheid
in Nederland 2009. Rutgers Nisso Groep.
Beets, G. (2004). De timing van het eerste kind: een overzicht. Bevolking en Gezin, 33,1,p. 115-142.
Beets, G. (2007). Twee kinderen als norm: Nederlandse gezinnen kiezen vaker voor de lusten van
kinderen dan voor de lasten. Over bevolking 3, p. 27-35.
Blijham, M. (1976). Over ja en nee zeggen tegen zwanger zijn: Een bijdrage tot de opinievorming
omtrent abortus provocatus. Amsterdam: Buijten & Schipperheijn.
Bonneux, L., Zaadstra, B.M., & De Beer, J.A.A. (2008). Verstandige gezinsplanning: Niet te laat, maar
ook niet te vroeg kinderen krijgen. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 152, p. 1507-1512.
Bosveld, W., Wijsen, A.C., & Kuijsten, A. (1991) The growing importance of fertility at higher ages in
the Netherlands. Netherlands Graduate School of Research in Demography. Amsterdam: University
of Amsterdam
Centraal Bureau voor de Statistiek. (2009). Werkloosheid jaren dertig hoogste ooit. Consulted on the
29th of May 2013, http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/macroeconomie/publicaties/artikelen/archief/2009/2009-2716-wm.htm
Centraal Bureau voor de Statistiek. (2011a). Meer vrouwen kiezen voor moederschap. Consulted on
the 7th of May 2013, http://www.cbs.nl/nlNL/menu/themas/bevolking/publicaties/artikelen/archief/2011/2011-3424-wm1.htm
Centraal Bureau voor de Statistiek. (2011b). Abortuscijfer vrijwel stabiel. Consulted on the 12th of
May 2013, http://www.cbs.nl/nlNL/menu/themas/bevolking/publicaties/artikelen/archief/2011/2011-3322-wm.htm
Centraal Bureau voor de Statistiek. (2012). ICT, kennis en economie. Den Haag: CBS.
Centraal Bureau voor de Statistiek. (2013). Werkloosheid gestegen naar ruim 8 procent. Consulted
on the 29th of May 2013, http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/arbeid-socialezekerheid/publicaties/artikelen/archief/2013/2013-026-pb.htm
Central Intelligence Agency. (2013). Total fertility rate. The world factbook. Consulted on the 20th of
May 2013, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2127.html
36 | P a g e
De Cock, E. (2010). Discriminerende factoren in de adoptiewetgeving: een belevingsonderzoek bij
Vlaamse holebi’s. Masterscriptie. Gent: Universiteit Gent
De Graaf, A. (2007). De vruchtbaarheid van vrouwen in de twintigste eeuw. In: Boonstra, O.W.A.
Twee eeuwen Nederland geteld : Onderzoek met de digitale volks-, beroeps- en woningtellingen,
1795-2001. Dans Symposium publicaties 2, p. 99-128.
Dijkstra, S., Van der Zwaard, J., Bolt, L., & Timmerman, G. (2003). Kiezen voor ouderschap?!:
Overwegingen en redeneringen van vrouwen en mannen over het krijgen van kinderen. ’sGravenhage: Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Directie Communicatie.
Garssen, J., & Van Duin, C. (2006). Bevolkingsprognose 2006-2050: Belangrijkste uitkomsten.
Bevolkingstrends, 4e kwartaal 2006.
Hofstee, S. (2012). Van Periodieke Onthouding naar Pil: De rol van de R.K. Artsenvereniging en haar
leden in het anticonceptiedebat in de periode 1945-1970 in Nederland. Nijmegen: Radboud
Universiteit Nijmegen.
Inspectie voor de Gezondheidszorg. (2011). Jaarrapportage 2010 van de Wet afbreking
zwangerschap. Utrecht: IGZ.
Kalantar, J.S., & Talley, N.J. (1999). The effects of lottery incentive and length of questionnaire on
health survey response rates: A randomized study. Journal of Clinical Epidemiology, Vol. 52, Issue 11,
p. 1117-1122.
Kanuk, L., & Berenson, C. (1975). Mail surveys and response rates: A literature review. Journal of
Marketing Research, Vol. 7, p. 440-453.
Latten, J. (2004). Trends in samenwonen en trouwen: De schone schijn van burgelijke staat. In: CBS.
Bevolkingstrends: Statistisch kwartaalblad over de demografie van Nederland, 4e kwartaal 2004.
Lems, S. (2006). De huisarts-patiëntrelatie anno 2006. TNS Nipo. Amsterdam: Nederlands Huisartsen
Genootschap.
Levels, M., Need, A., Nieuwenhuis, R., Sluiter, R., & Ultee, W. (2010) Unintended pregnancy and
induced abortion in the Netherlands 1954-2002. European Sociological Review, 2012, vol. 28, no 3,
p. 301-318.
Lintsen, A. M. E. (2010). IVF in the Netherlands: Success rates, lifestyle, psychological factors, and
costs. Dissertation. Nijmegen: Radboud Universiteit Nijmegen.
Lopez-del Burgo, C., Mikolajczyk, R. T., Osorio, A., Carlos, S., Errasti, T., & De Irala, J. (2012).
Knowledge and beliefs about mechanism of action of birth control methods among European
women. Contraception 85, pp 69-77.
Meijman, F.J., Nemere, S., Van der Waal, J., & Ketting, E. (1983). Anticonceptie en Kinderwens: Een
oriënterend onderzoek naar een paradoxaal verschijnsel. Huisarts en Wetenschap 1983; 26, p. 172180.
37 | P a g e
Mozes, M. (1989). Uitstel of afstel: Kiezen voor kinderen in een veranderende samenleving.
Culemborg: Lemma.
Outshoorn, J. (1986). De politieke strijd rondom de abortuswetgeving in Nederland 1964-1984.
Dissertation. Amsterdam: Vrije Universiteit Amsterdam.
Parent, A. (1987). Ambivalente kinderwens: Uitstel of afstel?: Een explorerend onderzoek naar een
ambivalente kinderwens bij vrouwen, de achtergronden en gevolgen ervan. Utrecht: NISSO.
Raad voor de Volksgezondheid en Zorg. (2007). Uitstel van ouderschap: Medisch of maatschappelijk
probleem? Den Haag: RVZ.
Rotkirch, A. (2007). ‘All that she wants is a(nother) baby’?: Longing for children as fertility incentive
of growing importance. Journal of Evolutionary Psychology, Vol. 5, 1-4, p. 89-104.
Sanders, C., Verweij, A., & Beets, G.C.N. (2011). Geboorte: Wat is de huidige situatie? In: Nationaal
Kompas Volksgezondheid. Volksgezondheid Toekomst Verkenning. Bilthoven: RIVM.
Schellevis, F.G., & Van den Bosch, W.J.H.M. (1990). Trends in het gebruik van
anticonceptiemethoden 1971-1988. Huisarts en Wetenschap 1990, Vol. 33, nr. 10.
Van de Loo, V. (2005). De vrouw beslist: De tweede feministische golf in Nederland. Wormer: Inmerc
uitgeverij.
Van der Avort, A.J.P.M. (1988). Veranderende partnerrelaties en de problematische gezinsvorming.
In Frinking, G.A.B., & Nelissen, J.H.M. Het kind als keuze. Den Haag: SDU uitgeverij.
Van Luijn, H.E.M. (1996). Het vrouwelijke dilemma: Besluitvorming van vrouwen met een
ambivalente kinderwens. Tilburg: DSWO Press.
Verkleij, K., Van der Heijde, C. M., Vonk, P., & Meijman, F.J. (2013). Anticonceptie en kinderwens bij
studenten in het tertiaire onderwijs. Studentgezondheidszorg Bureau Studentenartsen. Universiteit
van Amsterdam.
Vermunt, J.K. (1993). De geboorte van het eerste kind: uitstel of afstel? Gezin, Vol. 5, nr. 1, p.31-52.
Wijsen, A.C. (2002). Timing children at a later age: Motivational, behavioural and socio-structural
differentials in the individual decision making process of older mothers. Dissertation. Amsterdam:
University of Amsterdam.
38 | P a g e
Appendix 1 Reflection
Met een zeer tevreden gevoel kijk ik terug op deze stage bij Bureau Studentenartsen. Zelfstandig
onderzoek doen en de verantwoordelijkheid hiervoor nemen, is mij uitstekend bevallen.
Tijdens de studie gezondheidswetenschappen heb ik voor enkele vakken een onderzoeksopzet
geschreven. Soms baalde ik daar wel van omdat ik uiteindelijk graag het onderzoek ook had willen
uitvoeren. Het is fijn dat het bij deze stage niet slechts bij een onderzoeksopzet is gebleven. Het was
een rijke ervaring om het onderzoek zelf uit te voeren en vervolgens de bevindingen te rapporteren.
Dit onderzoek voelde als mijn verantwoordelijkheid en dat was vaak ook de extra motivatie om er
alles aan te doen om een mooi onderzoek neer te zetten. Ik ben trots op wat ik bereikt heb tijdens
deze stage.
Het onderwerp van deze stage sprak mij al vanaf het begin aan. Dat is ook de reden waarom ik voor
deze stage gekozen heb. Het is belangrijk om onderzoek te doen naar iets dat je interessant vindt.
Onderzoek doen, heb ik ervaren, kost veel tijd en inspanning, daarom is het belangrijk dat je het ook
leuk vindt.
Ik ben tevreden met de vooraf gemaakte tijdsplanning van de stage. Het literatuuronderzoek, de
gesprekken met de huisartsen en vooral het ontwikkelen van de vragenlijst namen veel tijd in beslag.
De tweede maand was het een meer rustige periode in verband met de werving van de
respondenten. De laatste vier weken van de stage waren voor mij erg intensief. Het maken van de
percentages, zelfgemaakte grafieken en tabellen namen veel tijd in beslag. Dit had ik op voorhand
niet verwacht. De reden hiervoor is dat ik dacht dat ik de rapportage van NETQ kon gebruiken, maar
dit was niet het geval. Ook het coderen van de antwoordmogelijkheden en vervolgens de analyses
met behulp van SPSS namen erg veel tijd in beslag. Gelukkig is dat allemaal goed gekomen en zijn er
relevante correlaties gevonden.
Naar mijn gevoel ben ik drie maanden fulltime met mijn onderzoek bezig geweest. De eerste twee
maanden trouw op de Oude Turfmarkt. Ik merkte dat ik mij in de derde maand thuis meer kon
concentreren op het schrijven van mijn artikel, met name ook omdat ik er van houd om tot in de late
uurtjes door te schrijven. Ik voelde ook dat ik mentaal dag en nacht bezig was met mijn onderzoek:
ideeën opdoen, verbeterpunten, planning. Tot aan het moment dat je ’s ochtends om half vijf
wakker wordt met een passende titel voor je onderzoeksverslag!
Ik ben naar mijn mening erg veel verschillende facetten van onderzoek doen tegen gekomen. De
gesprekken met de huisartsen waren opmerkelijk en interessant. Ook omdat de gesprekken een
duidelijk doel hadden: het opdoen van kennis en het verbeteren van de vragenlijst. Gedurende de
drie maanden heb ik verschillende vaardigheden van wetenschappelijk onderzoek beoefend:
verdiepen in het onderwerp anticonceptie en kinderwens bij vrouwelijke studenten, gericht
(inter)nationale literatuur zoeken in verschillende databases, vraaggesprekken afnemen met
hulpverleners uit de praktijk, vragenlijst ontwikkelen, uitzetten en promoten, respondenten werven,
kwantitatieve analyses maken met behulp van Excel en SPSS, het presenteren van mijn onderzoek,
een wetenschappelijk onderzoeksverslag schrijven en ten slotte samenwerken met wetenschappers.
39 | P a g e
Een belangrijk punt dat mij is bijgebleven wat betreft onderzoek doen, is dat je elke keuze die je
maakt moet kunnen verantwoorden. Een keuze maak je niet zomaar, er moet over nagedacht
worden en het moet ook een logische keuze zijn.
Het verspreiden van de vragenlijst en het werven van studenten heb ik als zeer aangenaam ervaren.
Dit was een leuk onderdeel van het onderzoek! En vervolgens is het spannend om te kijken wat de
respons is. Ik kijk zeer tevreden terug op de 375 studenten die ik heb geworven. Het persoonlijk
werven van studenten op de UvA, VU en HvA was iets waar ik in het begin tegen op zag.
Onbekenden aanspreken en een gunst vragen is niet bepaald mijn ding. Desalniettemin is het goed
verlopen en verliep het werven ook steeds beter.
Het schrijven van het onderzoeksverslag voelt als een beloning. Hetgeen ik in drie maanden gedaan
en bereikt heb, kan ik nu verwoorden om te delen met de buitenwereld. Gezien de uitgebreide aard
van mijn onderzoek, vind ik het wel lastig om te bepalen welke onderwerpen aandacht verdienen in
mijn verslag. Ik houd van schrijven en zoals meestal bij mij was ik al vrij snel over het maximaal
aantal woorden heen. Mijn onderzoeksverslag heb ik geschreven in het Engels en dat is bij goed
bevallen. Ik merk wel dat het soms lastig is om de juiste vertaling voor Nederlandse woorden te
vinden. Om maar niet te spreken over de vertaling van ‘kinderwens’...
Met de studie gezondheidswetenschappen belanden velen in de onderzoekswereld. Dankzij deze
stage heb ik een klein beetje kunnen ervaren hoe die wereld in elkaar zit. Zoals eerder vermeld heb
ik het als een bijzondere ervaring gevoeld. Voor zover ik nu kan oordelen zou ik graag na mijn studie
onderzoek willen doen. Of ik dit fulltime wil gaan doen, daar ben ik nog niet zeker over. Ik zou het
graag willen combineren met een praktijkgerichte baan.
Voor toekomstig onderzoek heb ik ervaren dat het erg belangrijk is dat je de tijd in de gaten houdt.
Maak een haalbare planning en zorg dat je daar niet van afwijkt! Het is voor mij een geruststelling
dat onderzoek later niet beperkt blijft tot drie maanden. Ik heb het gevoel dat er nog zoveel te
onderzoeken is.
Ik wil Frans, Peter en Claudia bedanken voor hun begeleiding. Het is een plezier om samen te werken
met professionals die een schat aan (onderzoeks-)ervaring hebben en die persoonlijke aandacht
geven. Opbouwende feedback, complimenten en de tussentijdse besprekingen zijn voor mij ook een
bevestiging dat ik goed bezig ben. Ten slotte waardeer ik het enthousiasme en de positieve sfeer bij
Bureau Studentenartsen.
40 | P a g e
Appendix 2 Abortion
The newspaper NRC Next on December 13, 2012 published an article with the headline ‘One in every
seven pregnancies ends up in abortion’. Meijman and colleagues wrote a similar statement in 1983:
‘approximately one in every seven women in the Netherlands has had an induced abortion in her
life.’ By means of these statements, it seems not much has changed with regards to the statistics of
abortion in the last thirty years. Research has confirmed that in 2010 one in every seven pregnancies
ends up in abortion (IGZ, 2011). The amount of induced abortions was the highest for women aged
20 to 24 years old (CBS, 2011b).
The first abortion practice was found in 1971 (Blijham, 1976). Illegal though, but tolerated by the
government. More and more abortion practices were found and women from all over Europe came
to the Netherlands to seek treatment. In the 1970’s, the Dutch feministic group ‘Dolle Mina’
demonstrated with the slogan ‘Baas in eigen buik’ for women’s rights to use contraception and for
the legalization of abortion (Van de Loo, 2005). The Netherlands established a liberalized abortion
law in 1981, which was inserted in 1984 (Outshoorn, 1986).
During the observation period from 1954 until 2002, Levels and colleagues noted that the permissive
abortion legislation and higher availability of abortion services increased the likelihood that Dutch
women terminated unintended pregnancies. Results suggest that the legalization, availability, and
insurance of contraceptive pills helped to prevent abortions, because these measures effectively
reduced the demand for abortion. Being in school decreases the likelihood of getting pregnant and
increases the probability that a woman terminates an unintended pregnancy. Having a partner
increases the chance that a woman getting pregnant and decreases the chance that she will
terminate a pregnancy. Higher educated Dutch women are less likely to experience a pregnancy. If
pregnant, they are not more likely to have an induced abortion than comparable lower educated
women (Levels, Need, Nieuwenhuis, Sluiter & Ultee, 2010). It is likely that a large number of induced
abortions are the result of unwanted pregnancy, an accident. For a small group of students the
conflict between the desire to have children and the ability to raise a child can be the reason for
abortion. It is important that these students can get an active guidance in such cases.
41 | P a g e
Appendix 3 The history of contraceptives
Contraceptives were already used by the Egyptians as early as 1500 before Christ. An Egyptian
papyrus roll described a spermicidal receipt of a brew of honey and the thorns of an acacia which
were to put inside the vagina (Beets, 2007). In 1882 the diaphragm was the first real contraceptive
available in the Netherlands, although it was not very reliable. Rubber condoms were introduced in
1922, but they were expensive and were rejected by the church. In 1962 the combined oral
contraceptive pill was introduced, which was much more reliable (Aletta, 2012). Currently, women
can choose between thirteen different types of contraceptives (hormonal and non-hormonal). This
allows women to choose the contraceptive that is best for her, but it can also cause uncertainty and
confusion.
The introduction of the combined oral contraceptive pill in the Netherlands in 1962 made it possible
to influence pregnancy and decide when and how many children one would like to have. Although
the contraceptive pill was introduced as a drug against menstrual disorders and to regulate the
menstrual cycle, it became popular as the side effect was temporary infertility. The description of
the contraceptive pill was: “a product that regulates the cycle with temporary infertility as a side
effect”. But it was soon clear that this description was more of a formula: “The ‘temporary infertility’
was the main purpose of the application of the preparation and regulating the cycle was no more
than a side effect” (Hofstee, 2012).
42 | P a g e
Appendix 4 Ideal age to have children
It is unclear whether the society should encourage women to have children at a young age. On the
one hand teenage pregnancies are discouraged. Research showed that teenage pregnancies are
accompanied by medical, but also social, complications. Examples include lower income and a higher
chance of divorce. Also those in their early twenties have a higher risk of quitting their education, a
higher risk to have a less stable relationship and thus higher chances of social deprivation (Bonneux
et al., 2008).
There most likely is a causal connection in both directions: teen pregnancy increases the likelihood
of social deprivation but women with social deprivation also have children at a younger age. A
decline in socio-economic circumstances also means a reduction in life expectancy of the mother
and child (Bonneux et al., 2008).
On the other hand society discourages having children at too old an age. The chances of health
problems for the mother and child increase as women become older, starting at the age of 35.
Natural fertility declines as well. From the age of 40 and onwards, the health risks for the child
increase substantial, including miscarriages, perinatal mortality, chromosomal abnormalities,
gestational hypertension and diabetes. The risks for the mother herself remain limited thanks to
good obstetrics (Bonneux et al., 2008).
Bonneux and colleagues concluded that Dutch women make a wise decision by planning childbirth
around the age of 30. Dutch family policy should continue to support this choice, so that the number
of children born to women aged 25 to 35 years may increase further. Idealistic this would be
beneficial for students. At the age of 30, they would have most likely finished their education and
found themselves a job. Reality however showed that this thought is not representative for every
student (Verkleij et al., 2013).
43 | P a g e
Appendix 5 Discussing the problems in the public space
Van Luijn mentions in her book that there is a lack of attractive identification models for women
who want to combine motherhood with work or education (Van Luijn, 1996). Women who attempt
to combine motherhood with a job are often left feeling extremely stressed. There would be a '
double taxation ', something which is not confirmed by research. For students who think of
combining their education with motherhood, this lifestyle does not persuade them to do so. This
research will explore to what extend students would like to see information about combining
motherhood and studying in the mass media, at the university and in the medical sector. If the
facilities and possibilities of combining motherhood and education are promising, perhaps it is time
to contradict the general thought that the life of a studying or working mother is hard and stressful.
In the public media there is great attention to birth control and sexually transmitted diseases (STD).
Information on these topics is given in schools, commercials and posters, which are continuously
visible in public space (such as the posters by Soa Aids Netherlands). On the other hand, information
about conflicting feelings concerning ambivalent desire to have children is not available for the
public. Discussing conflicting desires and possibilities with regard to having children should first be
made available in the doctor’s consulting-room. Female students should be familiar with the fact
that they have the possibility to discuss this topic with their general practitioner.
This will be a tricky task to make discussable at colleges and universities. To discuss these problems
in the public space the threshold should first be reduced significantly. If more is known about the
nature of the dilemmas students can experience, lectures and meetings at universities and colleges
would be more efficient. However many female students who experience this dilemma may not
want to publically speak about this. Participation in a lecture or meeting will thus not be obviously.
44 | P a g e
Appendix 6 Known leads to recognize problems concerning delayed
childbearing
Uncertainty in the choice of the different contraceptives can be a lead to detect ambivalence
towards having a child. It is important to figure out where this emotional turmoil comes from.
Research mentioned this factor as a possible leads for problems surrounding the desire to have
children (Meijman et al., 1983). Other research has found that risky contraception behavior occurs
more frequently when there is ambivalence towards pregnancy (Adams, 1961). Another study found
that European women have limited knowledge about how the different contraceptive methods
work. The majority wants to be informed about possible post-fertilization effects. Since adequate
knowledge is essential for making informed decisions, general practitioners are encouraged to
inform women about all contraceptives (Lopez-del Burgo et al., 2012).
If students want to change their contraceptive, the doctor would be wise to ask why the student is
not satisfied with the current contraceptive. A research commissioned by TNS NIPO showed that
70% of the Dutch citizens does not mind if their general practitioner asks about their sexual practice
(Lems, 2006). What reasons does the student have to move on to another contraceptive and what
does she hope to accomplish? Are there patterns to recognize, for example, in the transition from
the pill to the IUD in relation to the desire to have children? Research has shown that many changes
in contraception use can be a factor for problems surrounding ambivalent wish for children
(Meijman et al., 1983).
Unrest about fertility seems to be an important thought for women who experience conflicting
desires about having children. Research in 1983 showed that 29.8% of the female students were
worried about their fertility from time to time. This percentage was significantly higher for students
who experienced conflicting desires (Meijman et al., 1983).
Age in combination with questions about birth control can also be a reason for a doctor to ask for
the desire to have children (Meijman et al., 1983). It is a logical line of thought that the older the
female students get, the more they are thinking of children (Verkleij et al., 2013).
Being in a relationship could also be an important determinant. The desire to have children can be
present, also if the student has no relationship. For single students, attention should focus on the
fear to be not able to find a proper partner while being aware that there are other possibilities to
become mother, such as in vitro fertilization. Female students who are in lasting relationships can be
asked how they see their future and whether they have an agreement about getting children. It is
possible that there is a tension about contraceptive use and the desire to start a family (Van der
Avort, 1988). This tension can lead to internal conflicts regarding the desire to have children and
extern relationship problems.
The religious and cultural background of the student may also influence their desire to have children.
It might be that the use of contraceptive or delayed childbearing is not accepted in certain societies
and religions. How do female students deal with that? Is there social pressure? Previous research
found no effect between religion and ambivalent desire to have children (Meijman et al., 1983). The
Netherlands became a multicultural society, so perhaps religion does influence the thoughts of
students in 2013.
45 | P a g e
Finally, social environment could be a cause of an emotional conflict (Verkleij et al., 2013). For
example, a 27 year old student has many friends of the same age, of which a few are pregnant.
These friends have been working for a few years and were planning to have a baby. All the joy and
enthusiasm about the pregnancy and the baby could confront the student with her own desire to
have a child. However, this is not possible because she is still studying. The general practitioner
should pay attention to such social environmental factors. Although the general practitioner could
not fix her ambivalent thoughts, he or she would be able to provide some insights and advice.
46 | P a g e
Appendix 7 Motivations behind the research questions
The topics that have been discussed in the introduction and the fact that there are still gaps within
science concerning the relationship between birth control and the desire to have children illustrate
the social and scientific relevance of this research.
In 1983 research showed that there were problems surrounding birth control and the desire to have
children among Dutch students (Meijman et al., 1983). Compared to 30 years ago the age of the
mother at the birth of the first child has increased by almost four years. Women tend to choose to
focus on their education and thereby face birth planning. The question arising here is how female
students cope with this and whether it leads to emotional conflicts. The main question of this
research is therefore: ‘What is the current situation concerning Dutch female students experiencing
problems on emotional conflict between birth control and the desire to have children, and what is
the current situation concerning contraception use and information services?’
This main question is answered on the basis of a number of questions. One of the objectives of this
research is to offer the doctor suggestions on the advice that should be given to the student. For
that reason, it is important to identify any possible leads for emotional conflicts. In order to define
reference points, it is necessary to search for any factors that are involved. This results in the first
sub question: ‘What is the current situation concerning Dutch female students experiencing
problems on emotional conflict between birth control and the desire to have children and how can
the general practitioner recognize this conflict?’
The second sub question is: ‘which considerations do female students face in their choice for a
particular contraceptive and what need exists with regard to the advice of the general practitioner
with respect to the choice and use of a contraceptive?’ To be able to advise the doctor it is first
necessary to understand how female students think about birth control. In addition, it is important
to know to what extent students need of advice of the doctor. Meijman et al.'s research showed that
this need for advice was present for a part. It will be shown if that is still the case and to what extent
female students would like to have advice.
It is interesting to compare the results of this survey research with the results of the similar research
in 1983 (Meijman et al., 1983). The third question is therefore as follows: ‘In which way does the
current situation concerning birth control and the desire to have children differ from 30 years ago?’
Apart from the above sub questions, it is interesting to explore in which degree the problems
surrounding birth control and the desire to have children might need more attention in public
atmosphere, at universities or in the medical atmosphere. Female students would be asked whether
they are in need of information or are interested in meetings at the college or university. This will be
investigated on the basis of the last sub question: ‘In which degree do students want birth control
and the desire to have children more prominently present in the public atmosphere?’
47 | P a g e
Appendix 8 Development of the questionnaire
The questionnaire has been developed with the contributions of several general practitioners,
assistants from the doctor’s office and three scientists specialized in healthcare.
Meijman and colleagues (1983) designed a validated questionnaire for their research ‘Studentes,
Anticonceptie en Kinderwens’. As this research in 2013 is much alike the research in 1983, the
questions in their questionnaire were used to form the basis of the current questionnaire. In some
cases the questions were adjusted to make sure they fit into the twenty-first century. For example,
since 1983 there has been an increase in different types of contraception methods, such as the
Implanon and the NuvaRing. These new methods were added in the questionnaire.
In addition to the questions from 1983, several questions made by Verkleij et al., 2013 were added.
Verkleij and colleagues did a qualitative study exploring contraception and the desire to have
children at students. Her final product was a questionnaire on this topic for quantitative research.
Thirdly, the researcher himself added several questions based on literature search and interviews
with general practitioners.
Seven general practitioners were interviewed about their experiences concerning contraception and
the desire to have children. The information given by the practitioners was used to determine
possible leads to identify problems concerning contraception and the desire to have children. This
information was used to develop the questionnaire.
As mentioned before, a systematic literature search has been done in different scientific databases.
Findings in current literature have been used to come up with ideas for developing questions for the
questionnaire.
The first version of the questionnaire was reviewed by three scientists: professor doctor Frans
Meijman, general practitioner Peter Vonk and doctoranda Claudia van der Heijde. Subsequently the
questionnaire was discussed with two assistants working at the doctor’s office Huisartsenpraktijk
Oude Turfmarkt in Amsterdam. They were asked to fill in the questionnaire and whereupon they
were asked about their opinion. The focus was on possible vague questions and missing subjects, as
well as on the narrative casuistry.
The questionnaire was also proposed to the target population. Three students were asked to fill in
the questionnaire and whereupon they were asked about their opinion. The focus was on the length
and user-friendliness of the questionnaire, as well as vague questions and missing reply possibilities.
The information given by the assistants and students was used to improve the content of the
questionnaire. One final review was done by the three scientists Meijman, Vonk and Van der Heijde.
48 | P a g e
Appendix 9 Content of the questionnaire
The questionnaire consists of different types of questions. Dichotomous ‘yes/no’ questions and
multiple choice questions were used. The multiple choice questions often included an "other"
category because there could be an answer possible which was not mentioned in the questionnaire.
In this case, the respondent was asked to fill in her answer. For some multiple choice questions only
one answer was possible and for others more than one answer was possible. A few vignette
questions were used to find out if the respondent recognized herself in a particular narrative. At the
end of the questionnaire an open-ended question was used to create the possibility for the
respondent to write down remarks and suggestions.
The questionnaire is divided into six categories, namely questions enclosing information services,
intimate relationships and contraception, receiving children, experiences with and expectations of
the general practitioner, casuistry and background.
The questions enclosing information services focus on how the respondent received information
about contraception; possible taboo on sex and in what way the combination of student and
motherhood should be discussed at the academy and in other communication forms.
The questions enclosing intimate relationships and contraception focus on the different
contraception methods, the current contraception method of the respondent, pregnancy and the
reasons why a particular contraception is used or not.
The questions enclosing receiving children focus on the desire to have children of the respondent
and the reasons that lay foundation to the wish to have children or not.
The questions enclosing experiences with the general practitioner focus on the relation between the
respondent and the general practitioner and on the desired behavior and information service of the
general practitioner considering contraception.
The questions enclosing casuistry focus on small stories to reveal if the respondent recognizes
herself in the situation described in the story. The stories compromise student life, contraception,
relationship and the desire to have children.
An example of the casuistry:
Sara studies communication sciences at the UvA. She has a one year study delay and next year she
wants to start with her master education. She is now 22 years old en she lives in Amsterdam with her
boyfriend, with who she has a relationship since two years. Sara takes the contraceptive pill. She
wants to keep on taking the contraceptive pill until she has finished her master education, so at least
she won’t get pregnant during her study. After completing her study, she might want a child.
Do you recognize yourself in Sara?
Yes, write down several keywords that come in mind please:
No
I don’t know
49 | P a g e
Last but not least, the demographic questions were used to identify background characteristics of
the respondent, including questions covering age, ethnicity, religion, field of study and study
progress.
At the end of the questionnaire, the respondent was asked to write down her email address if she
wanted to participate in the lottery of the Rituals gift voucher.
The respondent was also asked to write down her email address if she wanted to be informed of the
findings of this study.
Further, Bureau Studentenartsen would like to have conversations with several students about the
experiences of contraception for women and how they cope with it. Therefore students were asked
if they were interested in such conversation. If they were, they could write down their contact
information.
The questionnaire ended with the possibility for the respondent to write down remarks or
suggestions.
50 | P a g e
Appendix 10 The questionnaire
Vragenlijst Studentes & Anticonceptie
Studentenartsen UvA en HvA
Graag alle vragen invullen, ongeacht of je anticonceptie gebruikt of niet.
Alle gegevens zullen anoniem en vertrouwelijk behandeld worden.
ONDER DE DEELNEMERS AAN DIT ONDERZOEK ZULLEN DRIE RITUALS
CADEAUBONNEN T.W.V. 25,- EURO VERLOOT WORDEN.
Bij voorbaat dank.
Om te beginnen willen we je enkele vragen stellen over informatievoorziening.
1. Ik heb zelf kennis opgedaan over anticonceptie:
(meerdere antwoorden mogelijk)
o via het internet
o via mijn zus
o via vrienden / vriendinnen
o via de basisschool
o via de televisie
o via de middelbare school
o via de radio
o via de apotheek
o via tijdschriften
o via de huisarts
o via de krant
o anders, namelijk …
o via mijn moeder
o niet
o via mijn vader
2. Ik praat makkelijk over seks:
o met iedereen
o met vrienden/vriendinnen
o met mijn partner
o met mijn zus
o met mijn moeder
o met mijn vader
o met mijn huisarts
o op het internet met onbekenden
o met anderen, namelijk …
o ik praat liever niet hierover
3. Ik ben geïnteresseerd in meer informatie vanuit de universiteit / hogeschool over het
combineren van studeren en moederschap:
o ja, d.m.v. informatiefolders verkrijgbaar op de universiteit / hogeschool
o ja, d.m.v. informatie op de website van de universiteit / hogeschool
o ja, d.m.v. bijeenkomsten op de universiteit / hogeschool
o ja, d.m.v. 1 op 1 gesprekken met medewerkers van de universiteit / hogeschool
o nee
4. Ik heb ooit informatie gezocht of gevraagd naar de mogelijkheden van de combinatie van
studeren en moederschap:
o ja, namelijk naar …
o nee
51 | P a g e
5. Ik vind dat het wel of niet krijgen van kinderen meer aandacht verdient:
o in de medische wereld
o tijdens consulten bij de huisarts of studentenhuisarts op mijn initiatief
o tijdens consulten bij de huisarts of studentenhuisarts op initiatief van de arts
o bij andere hulpverleners
o in gespreksgroepen
o in voorlichtingsmedia
o op een andere manier, namelijk …
o nee, meer aandacht is niet nodig
We willen vervolgens enkele vragen stellen over intieme relaties en anticonceptie.
6. Ik beschouw mezelf als:
o heteroseksueel
o homoseksueel
o biseksueel
7. Ik heb op dit moment:
o geen relatie
o een relatie met een man
o een relatie met een vrouw
o een relatie met meerdere partners
8. Ik beschouw mijn huidige vaste relatie als duurzaam:
o ja
o ik ben daar onzeker over
o nee
o niet van toepassing
9. Ik woon samen met:
o huisgenoten
o vrienden
o mijn partner
o familie
o ik woon alleen
10. Ik maak(te) me er weleens zorgen over of ik wel kinderen kan(kon) krijgen:
o ja, omdat …
o nee
11. Ik heb voor het eerst anticonceptie gebruikt (of door mijn partner laten gebruiken) op ... jarige
leeftijd (vul in als het van toepassing is).
12. Als zou blijken dat ik zwanger ben:
o zou ik het kind zeker laten komen
o zou ik het kind waarschijnlijk laten komen
o zou ik de zwangerschap waarschijnlijk laten afbreken
o zou ik de zwangerschap zeker af laten breken
o weet ik echt niet wat ik zou doen
52 | P a g e
13. Momenteel gebruik ik of mijn partner de volgende anticonceptiemethode(n):
o gewone “combinatie” pil
o minipil (Cerazette)
o prikpil
o vaginale ring met hormonen (Nuvaring)
o hormoonpleister (Evra)
o spiraaltje zonder hormonen ( koperspiraaltje, I.U.D)
o spiraaltje met hormonen (Mirena)
o pessarium met zaaddodende pasta
o condoom
o vrouwencondoom
o hormoonstaafje (Implanon)
o Persona (urine test of ik wel/niet vruchtbaar ben)
o sterilisatie van man
o sterilisatie van vrouw
o ik vermijd altijd geslachtsgemeenschap, vanwege kans op zwangerschap (totale onthouding)
o periodieke onthouding (geen geslachtsgemeenschap in vruchtbare periode)
o terugtrekken
o ik gebruik geen anticonceptie, maar heb wel seks met een man (of mannen)
o niet van toepassing (ik vrij niet met mannen)
o ik probeer momenteel zwanger te worden
14. Mijn eerste anticonceptiemiddel was:
(slechts één antwoord aankruisen)
o pil
o condoom
o koperspiraaltje
o hormoonspiraaltje
o terugtrekken
o geen anticonceptie, maar ik had wel seks met een man/mannen
15. Ik ben begonnen met de anticonceptiepil om de volgende reden(en):
o tegen puistjes
o om zwangerschap te voorkomen
o tegen menstruatieklachten
16. Ik gebruik mijn huidige anticonceptiemiddel … jaar (vul in als het van toepassing is).
17. Het feit dat ik ervoor zorg dat ik niet zwanger word:
o vind ik vanzelfsprekend
o gaat eigenlijk tegen mijn gevoel in
o houdt me nauwelijks bezig
53 | P a g e
18. Sinds ik begon te vrijen met mannen zijn door mij of mijn partner(s) de volgende
anticonceptiemethoden gebruikt:
o gewone “combinatie” pil
o minipil (Cerazette)
o prikpil
o vaginale ring met hormonen (Nuvaring)
o hormoonpleister (Evra)
o spiraaltje zonder hormonen (koperspiraaltje, I.U.D)
o spiraaltje met hormonen (Mirena)
o pessarium met zaaddodende pasta
o condoom
o vrouwencondoom
o Persona (urine test of ik wel/niet vruchtbaar ben)
o sterilisatie van man
o sterilisatie van vrouw
o ik vermijd altijd coïtus, vanwege kans op zwangerschap (totale onthouding)
o periodieke onthouding (geen coïtus in vruchtbare periode)
o terugtrekken
o ik gebruik geen anticonceptie, maar heb wel seks met een man (of mannen)
o niet van toepassing (ik vrij niet met mannen)
o ik probeer momenteel zwanger te worden
19. Ik heb ooit een miskraam gehad:
o nee
o ja, één maal
o ja, meer dan één maal
20. Ik heb ooit een abortus of overtijdbehandeling gehad:
o nee
o ja, één maal
21. Ik heb ooit de morning-afterpil geslikt:
o nee
o ja, één maal
22. Ik heb ooit een zwangerschapstest gedaan:
o nee
o ja, één maal
23. Waarom heb je de zwangerschapstest gedaan:
o ik wilde graag zwanger worden
o ik had geen anticonceptie gebruikt
o ik had klachten
o ik twijfelde over het correct gebruik van de anticonceptie
o ik twijfelde over de effectiviteit van de anticonceptie
54 | P a g e
24. Het kiezen uit de verschillende mogelijkheden van anticonceptie:
o vind ik momenteel moeilijk
o vond ik vroeger moeilijk
o vind ik momenteel en vond ik vroeger moeilijk
o levert momenteel en leverde vroeger nauwelijks problemen voor mij op
25. Sinds ik met de anticonceptiepil ben begonnen, ben ik vaak gewisseld van pilsoort of pilmerk:
o ja
o nee
26. Met mijn huidige vorm van anticonceptie ben ik:
o tevreden
o weet ik niet
o eigenlijk niet tevreden
27. Met mijn huidige vorm van anticonceptie is mijn partner:
o tevreden
o weet ik niet
o eigenlijk niet tevreden
28. Ik ben (ooit) met de anticonceptiepil gestopt om de volgende reden(en):
o niet van toepassing, ik heb nooit de pil gebruikt of ik ben nooit gestopt
o ik had lichamelijke klachten
o ik had psychische klachten
o ik vergat de pil te vaak (op tijd in te nemen)
o mijn arts adviseerde me ermee te stoppen
o ik ben tijdens het gebruik ervan zwanger geworden
o ik was bang dat ik minder vruchtbaar zou worden
o ik was bang voor schade voor mijn gezondheid
o ik was bang dat een eventueel kind (tijdens de zwangerschap ná de pil) schade zou oplopen
o mijn (nieuwe)partner had bezwaren
o anticonceptie was (tijdelijk) niet meer nodig (ik had geen seks met mannen meer)
o ik wilde (tijdelijk) zwanger worden
o ik vond de pil te duur
29. Ik heb mijn spiraaltje laten verwijderen (en heb geen nieuwe genomen) om de volgende
reden(en):
o niet van toepassing, ik heb nooit een spiraaltje gehad of ik gebruik het nog steeds
o ik had lichamelijke klachten (bloedingen, pijn of afscheiding)
o k had psychische klachten
o ik kreeg een infectie van baarmoeder of eileiders
o mijn arts adviseerde me het spiraal te verwijderen
o ik ben tijdens het gebruik ervan zwanger geworden
o ik was bang dat ik minder vruchtbaar zou worden
o ik was bang voor schade voor mijn gezondheid
o de kans om met het spiraal zwanger te worden achtte ik te groot
o mijn (nieuwe) partner had bezwaren
o anticonceptie was (tijdelijk) niet meer nodig (ik had geen seks met mannen)
55 | P a g e
30. Wij zijn gestopt met het condoom te gebruiken om de volgende reden(en):
o niet van toepassing, wij hebben het condoom nooit gebruikt of wij gebruiken het nog steeds
o ik had lichamelijke klachten
o ik had psychische klachten
o ik vond het vrijen er minder prettig door
o mijn partner had klachten/vond het vrijen er minder prettig door
o ik vond het te omslachtig
o mijn partner vond het te omslachtig
o mijn partner vergat het condoom te vaak (of te laat) aan te brengen
o mijn arts adviseerde me ermee te stoppen
o ik ben tijdens het (op juiste wijze) gebruiken van het condoom zwanger geworden
o de kans om tijdens het gebruik van het condoom zwanger te worden achtte ik te groot
o anticonceptie was (tijdelijk) niet meer nodig (ik had geen seks met mannen)
o het condoom werd te duur
31. Voor mij is het belangrijkste positieve aspect van de anticonceptiemethode die ik nu gebruik:
(slechts één antwoord aankruisen)
o het geringe aantal bijwerkingen
o het feit dat mijn partner er tevreden mee is
o dat de kans dat ik zwanger word zo klein
o het voorkomen van soa’s
mogelijk is
o de kosten
o de onschadelijkheid voor mijn lichaam
o het gemak in het gebruik
32. Ik beschouw de verantwoordelijkheid voor de toepassing van anticonceptie primair:
o als de mijne
o als die van mij en mijn partner(s) gezamenlijk
o als die van mijn partner(s)
o niet van toepassing (ik gebruik geen anticonceptie)
33. Voor mij belangrijke factoren die een rol spelen bij de keuze van een anticonceptiemiddel zijn:
o gebruiksgemak
o andere gunstige effecten op mijn lichaam
o lichamelijke bijwerkingen
o gunstige psychische effecten
o psychische bijwerkingen
o prijs
o hormoongehalte
o het hebben van een relatie
o werkingsduur
o mening partner
o betrouwbaarheid
o gunstig effect op huid (acne)
34. Bij de begeleiding van mijn anticonceptie door mijn arts verwacht ik:
o aandacht voor de medische aspecten van voorbehoedsmiddelen, zoals werking, geschiktheid en
bezwaren
o aandacht voor de gevoelsmatige aspecten van voorbehoedsmiddelen
o aandacht voor het zwangerschapsrisico van voorbehoedsmiddelen
o aandacht voor de risico’s en bijwerkingen van voorbehoedsmiddelen
o aandacht voor het gebruiksgemak
o aandacht voor de kosten
o aandacht voor eventuele kinderwens
56 | P a g e
35. Het gebruiken van anticonceptie:
o vind ik vanzelfsprekend
o houdt me nauwelijks bezig
o gaat eigenlijk tegen mijn gevoel in
36. Ik ben consequent in het gebruik van mijn anticonceptiemethode:
o ja
o nee
We willen nu iets vragen over het krijgen van kinderen (of het krijgen van meer kinderen als je nu
reeds kinderen hebt).
37. Ik heb een kind/kinderen:
o ja
o nee
38. Ik ben van plan om (ooit) (meer) kinderen te krijgen:
o ja
o ik weet het niet
o nee
39. Ik zou eigenlijk nu al kinderen willen hebben:
o ja
o ik weet het niet
o nee
o niet van toepassing, ik heb al kinderen
40. Mijn partner zou nu al kinderen willen hebben:
o ja
o ik weet het niet
o nee
41. Mijn reden(en) om nu géén kinderen te willen hebben:
o ik ben er nog niet aan toe
o mijn partner heeft nog geen baan
o geen concrete reden; ik ben er misschien wel
o het combineren van werk na mijn studie en
aan toe maar ik voel me te onzeker
moederschap lijkt me moeilijk
o ik ben te jong
o ik heb/we hebben nog geen geschikte huisvesting
o ik ben te oud
o de benodigde financiële middelen ontbreken nog
o mijn partner is te jong
o ik twijfel eraan of er voor het kind een goede
o mijn partner is te oud
toekomst is weggelegd
o ik heb nog geen geschikte partner
o door een kind zou ik me nu te veel gebonden voelen
o mijn partner wil nog geen kinderen
o ik zie erg op tegen de zwangerschap
o ik wil eerst mijn studie afmaken
o ik zie erg op tegen de bevalling
o ik wil eerst een baan hebben
o niet van toepassing (ik wil geen kinderen)
o mijn partner is nog niet afgestudeerd
42. Dat ik om bovengenoemde reden(en) nu nog geen kinderen krijg, ervaar ik:
o nooit als een probleem
o regelmatig als een probleem
o af en toe als een probleem
o vaak als een probleem
57 | P a g e
43. De voor- en nadelen van het krijgen van kinderen zijn het afgelopen jaar ter sprake gekomen in
een gesprek met:
o mijn partner
o de huisarts
o vrienden
o de studentenhuisarts
o vriendinnen
o onbekenden via internet
o mijn zus
o mijn moeder
o mijn vader
44. Ik ben wel eens bang dat ik geen moeder zal worden:
o omdat ik geen geschikte partner zal vinden
o omdat ik of mijn partner geen kinderen kan krijgen
o om een andere reden, namelijk …
o ik heb die angst niet
o ik wil geen kinderen
45. Om kinderen te kunnen krijgen, is een partner nodig:
o ik heb een (vaste) partner waarmee ik een kind zou willen krijgen
o ik ben wel eens bang dat ik geen geschikte partner vind om kinderen mee te krijgen
o ik heb een (vaste) partner maar deze is niet geschikt om kinderen mee te krijgen
o ik heb een (vaste) partner die wel geschikt is om kinderen mee te krijgen, maar die wil dat niet
o ook zonder (vaste) partner zou ik ooit zwanger willen worden en een kind willen krijgen
o zonder vaste partner wil ik geen kind
46. Dat sommige studenten kinderen krijgen, vind ik:
o begrijpelijk, ik voel zelf ook de wens kinderen
o knap dat ze dat aandurven
te hebben
o hun eigen keus
o zonde van de toekomst van de ouders
We willen je ook graag enkele vragen stellen over je ervaringen met de huisarts.
47. Ik heb nu:
o een vrouwelijke huisarts
o een mannelijke huisarts
o een mannelijke huisarts, maar wil liever een vrouwelijke huisarts
o een vrouwelijke huisarts, maar wil liever een mannelijke huisarts
o een keuze in de praktijk tussen een mannelijke of vrouwelijke huisarts
o geen vaste huisarts
48. De band met mijn huisarts beschouw ik als volgt:
o prima
o ik heb geen eigen huisarts
o ik zou graag een betere band met hem/haar
o ik wil graag een andere huisarts
willen
58 | P a g e
49. Bij het consult met mijn huisarts voor de start of verandering van anticonceptie:
o had ik liever meer advies van hem/haar gehad, maar heb ik er niet om gevraagd
o wist ik wat ik wilde en na een paar vragen kreeg ik het recept
o wist ik niet goed wat ik wilde en de huisarts heeft mij voldoende over alle middelen geïnformeerd
en zijn we samen op een methode gekomen die bij mij past
o wist ik wat ik wilde maar de huisarts heeft mij toch voldoende over alle middelen geïnformeerd en
zijn we samen op een methode gekomen die bij mij past
o heeft de huisarts tevens een eventuele kinderwens ter sprake gebracht
o niet van toepassing, ik heb geen consult gehad
50. Ik heb ooit een gesprek met de huisarts over mijn anticonceptiegebruik gehad:
o ja, één keer toen ik mijn eerste anticonceptiemiddel aanvroeg
o ja, meer dan één keer voor klachten over mijn anticonceptiemiddel
o ja, meer dan één keer voor wisseling van anticonceptiemiddel
o ja, meer dan één keer voor herhaling (herplaatsing) anticonceptiemiddel
o ja, meer dan één keer voor advies over anticonceptie
o nee, nog nooit
51. Als ik bij de huisarts kom voor een andere reden dan anticonceptie, zou ik het alsnog prettig
vinden als hij / zij vraagt naar mijn anticonceptiegebruik:
o ja, misschien dat er een vraag opkomt die dan meteen beantwoord kan worden
o ja, ik vind het moeilijk om er zelf over te beginnen
o ja, dat toont aan dat de huisarts belangstelling in mij heeft en goed meedenkt
o nee, als ik een vraag erover heb, begin ik er zelf wel over
o nee, dat vind ik inbreuk om mijn privacy
52. Ik zou het prettig vinden als de huisarts/assistente vanuit de praktijk met mij op één of andere
wijze (telefonisch/mail/post) contact (geef voorkeur aan) opneemt na…….maanden (vul in) nadat
ik ben begonnen met een (nieuwe) anticonceptiemethode om te vragen of het bevalt en/of er
klachten zijn:
o ja, dat vind ik prettiger dan dat ik er zelf een afspraak voor zou moeten maken
o ja, waarom niet
o nee, dat vind ik inbreuk om mijn privacy
o nee, als ik problemen ermee heb, maak ik zelf wel een afspraak
Aansluitend willen we je vragen om de onderstaande verhaaltjes te lezen.
Sara studeert communicatiewetenschappen aan de UvA. Ze heeft één jaar studievertraging
opgelopen en volgend jaar wil ze beginnen aan een master. Ze is nu 22 jaar en woont samen in
Amsterdam met haar vriend, met wie ze al twee jaar een relatie heeft. Sara slikt al vijf jaar de pil. Ze
wil de pil blijven slikken totdat ze klaar is met haar master, zodat ze in ieder geval niet zwanger kan
worden tijdens haar studie. Na haar studie wil ze misschien wel een kindje.
53. Herken je jezelf in Sara?
o ja, noem s.v.p. enkele steekwoorden van wat er bij je opkomt: …………………………..
o nee
o weet ik niet
59 | P a g e
Sara heeft een vriendin van 26 jaar die net een kindje heeft gekregen. Haar vriendin is na haar mboopleiding meteen aan het werk gegaan. Ze heeft voldoende inkomen en geschikte huisvesting. Als
Sara op kraamvisite gaat, ziet ze nog veel meer jonge ouders met kleine kinderen. Ze baalt ervan dat
ze zelf nog volop met haar studie bezig is, want eigenlijk zou ze het ook wel leuk vinden om zelf een
kindje te hebben.
54. Herken je jezelf in Sara?
o nee
o weet ik niet
55. Kan je jezelf in Sara verplaatsen?
o nee
o weet ik niet
Eén jaar later is Sara gestopt met de pil en vanaf heden gebruikt haar vriend een condoom. Sara had
namelijk geen zin meer om elke dag de pil te slikken en het condoom beschermt toch ook wel tegen
zwangerschap. En mocht ze zwanger raken, dan is dat het lot.
56. Kan je jezelf in Sara verplaatsen?
o nee
o weet ik niet
Ten slotte willen we nog enkele vragen stellen over jouw achtergrond.
57. Mijn leeftijd is ... jaar (vul in).
o Nederlands
o Turks
o Marokkaans
o praktiserend rooms-katholiek
o praktiserend protestant
o praktiserend islamitisch
o rooms-katholiek opgevoed, maar nietpraktiserend
o Surinaams
o Antilliaans
o protestants opgevoed, maar niet-praktiserend
o islamitisch opgevoed, maar niet-praktiserend
o niet religieus
60. Ik studeer aan de:
o Universiteit van Amsterdam
o Vrije Universiteit
o Hogeschool van Amsterdam
o andere universiteit
o andere hogeschool
61. Mijn (hoofd)studierichting is:
o bachelor …
(vul studie in)
o master / doctoraalfase …
(vul studie in)
o promotietraject
o overig postacademisch
o geen student (meer)
60 | P a g e
62. Aan mijn huidige (hoofd)studierichting is een andere universitaire of H.B.O. studie van langer
dan één jaar voorafgegaan:
o ja
o nee
63. Voor mijn huidige studierichting heb ik (door welke oorzaak dan ook) een studievertraging van
langer dan één jaar opgelopen:
o ja
o nee
64. De reden(en) voor de eventuele studievertraging is/zijn:
o moeilijkheid van studie
o bestuurswerk naast studie
o ‘wennen aan studeren’
o verenigingsleven
o familieproblemen
o werk naast studie
o ziekte van mezelf
o vrijwilligerswerk
o zorg voor partner of familieleden
o eigen kind(eren)
65. Over de voortgang van mijn studie ben ik:
o tevreden
o niet tevreden
o neutraal
66. Over de inhoud van mijn studie ben ik:
o tevreden
o niet tevreden
o neutraal
67. Na mijn huidige studie wil ik verder studeren/promoveren:
o ja
o nee
68. Ik zie de mogelijkheden om na mijn afstuderen een baan te krijgen:
o gunstig
o ongunstig
69. Naast mijn studie verricht ik om financiële redenen betaald werk:
o ja
o nee
70. Ik ben bij deze vragenlijst terecht gekomen:
o via de assistente in de wachtkamer van de
huisartsenpraktijk
o ik ben aangesproken in de
universiteitsbibliotheek of op de campus
o via Facebook
o via mail
o via de website van de studentenartsen
o via LinkedIn
o via de nieuwsbrief van de
studentenartsenpraktijk
o via Twitter
o een vriend(in) maakte mij er op attent
o via de website van de LSVb
Indien je kans wilt maken op de Rituals cadeaubon t.w.v. 25,- euro, kun je hier je e-mailadres
achterlaten: …
Indien je te zijner tijd op de hoogte gesteld wilt worden van de uitkomst van dit onderzoek, kun je
hier je e-mailadres achterlaten: …
61 | P a g e
Bureau Studentenartsen zou graag met een aantal studentes in gesprek willen gaan over de
betekenis van anticonceptie voor vrouwen en hoe zij daarmee omgaan.
Indien Bureau Studentenartsen jou in de toekomst mag benaderen voor zo’n gesprek, dan kun je
hieronder je contactgegevens achterlaten.
Naam:
(E-mail)adres:
Telefoon:
N.B.1 Indien je aangeeft dat Bureau Studentenartsen jou mag benaderen, blijven de
contactgegevens en de inhoud van het gesprek naar buiten toe anoniem. Alleen de medewerkers
aan dit onderzoek zijn op de hoogte van de namen.
2. Het is mogelijk dat deze vragenlijst vragen bij jou opgeroepen heeft. De studentenartsen zijn
gaarne bereid om daar in een gesprek met jou over te praten. Maak daartoe een afspraak via de
assistentes. Kijk hiervoor onder contact op www.studentenartsen.nl.
Heb je nog opmerkingen en/of suggesties? Dan horen we dat graag van je.
Bedankt voor je medewerking.
Pascal Collard
Stagiair gezondheidswetenschappen
Peter Vonk
Directeur Studentenartsen
Claudia van der Heijde
Senior Onderzoeker
Frans Meijman
Begeleider vanuit de opleiding
62 | P a g e
Appendix 11 Distribution of the questionnaire
Voor het onderzoek naar Anticonceptie en Kinderwens bij studentes heb ik verschillende
wervingsmethoden gehanteerd.
Schriftelijk:
Bureau Studentenartsen
-
De assistenten van de Bureau Studentenartsen hebben vragenlijsten uitgedeeld aan
vrouwelijke studenten bij binnenkomst in de huisartsenpraktijk. Periode van 8 april t/m 29
april 2013.
-
Er zijn vragenlijsten neergelegd op de wachtkamertafel in de huisartsenpraktijk. Periode van
15 april t/m 29 april 2013.
Totale respons: 34 (9.1% van het totaal)
Universiteiten / Hogeschool
-
De onderzoeker heeft 25 vragenlijsten uitgedeeld aan vrouwelijke studenten in het Mensa
Atrium Universitair Restaurant van de Universiteit van Amsterdam.
Respons: 11 / 25
-
De onderzoeker heeft 25 vragenlijsten uitgedeeld aan vrouwelijke studenten in het Initium
gebouw van de Vrije Universiteit Amsterdam.
Respons: 9 / 25
-
De onderzoeker heeft 25 vragenlijsten uitgedeeld aan vrouwelijke studenten op de
Hogeschool van Amsterdam, locatie Fraijlemaborg.
Respons: 10 / 25
Digitaal:
Periode van 9 april t/m 2 mei 2013.
Facebook
-
De werving via Facebook heeft als volgt plaatsgevonden:
Respons: 178 (47.5% van het totaal)
-
Er zijn e-mails gestuurd naar studieverenigingen van de UvA, HvA en de VU met de vraag of
zij de vragenlijst op hun Facebook wilden plaatsen. De volgende studieverenigingen zijn
benaderd:
UvA:
Studievereniging Sarphati (Planologie & Sociale Geografie)
Studievereniging Kanvas (Kunstgeschiedenis)
Studievereniging AmFiBi (Wijsbegeerte)
63 | P a g e
Studievereniging Congo (Biologie, Bio-medische wetenschappen & Psychobiologie)
Studievereniging Cercle d’Amis (Franse taal & cultuur)
Studievereniging VSAE (Actuariaat, Econometrie & Operationele Research)
Studievereniging Medische Faculteit der Amsterdamse Studenten (Geneeskunde &
Medische Informatiekunde)
Studievereniging Pegasus (Algemene Sociale Wetenschappen)
Faculteitsvereniging Alpha (Faculteit der Geesteswetenschappen)
Studievereniging Helios (Neerlandistiek)
Studievereniging Kleio (Geschiedenis & Kunstgeschiedenis)
Studievereniging Mercurius (Communicatiewetenschappen)
Studievereniging NSA (Natuurkunde, Sterrenkunde & Wiskunde)
Studievereniging VIA (Informatiewetenschappen)
Studievereniging VSPA (Psychologie)
Studievereniging EGEA (Geografie)
Studievereniging FSA (Economische faculteiten UvA en VU)
VU:
Studievereniging Anguilla (Gezondheid & Leven)
Studievereniging Medische Faculteitsvereniging VUmc (Geneeskunde)
Studievereniging Aureus (Economie en Bedrijfskunde, Bedrijfskunde en International
Business Administration)
Studievereniging Gyrinus Natans (Biologen, Bio-medische Wetenschappen,
Gezondheidswetenschappen)
Studievereniging Salus (Gezondheidswetenschappen)
Studievereniging VSPVU (Psychologie & Pedagogiek)
Studievereniging Icarus (Filosofie, Theologie, Religie & Levensbeschouwing)
Studievereniging Favervuta (Tandheelkunde)
Studievereniging Storm (Wiskunde & Informatica)
Studievereniging Merlijn (Geschiedenis)
Studievereniging FSA (Economische faculteiten UvA en VU)
HvA:
Studievereniging Mimagine (Media & Informatiemanagement)
Studievereniging BKV (Bouwkunde)
Landelijk:
International Federation of Medical Students’ Association – The Netherlands | IFMSA
Landelijke Studenten Vakbond | LSVb
Overige:
ASVA Studentenunie UvA & HvA
Reinwardt Academie (Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten)
Van de e-mails die verstuurd zijn naar de studieverenigingen hebben er vier positief
gereageerd, namelijk: Gyrinus Natans, Salus, RWA en Mimagine. Drie studieverenigingen
64 | P a g e
hebben negatief gereageerd, namelijk: Storm, MFAS en Pegasus. Alle andere
studieverenigingen hebben niet geantwoord op de e-mail. De Facebook-pagina van
VUScience heeft positief gereageerd, evenals de Reinwardt Academie van de Amsterdamse
Hogeschool voor de Kunsten. De LSVb en de IFMSA hebben negatief gereageerd.
Positief gereageerd wil zeggen dat de studievereniging het bericht op hun Facebook gaat
plaatsen. Negatief gereageerd wil zeggen dat de studievereniging het bericht niet op hun
Facebook gaat plaatsen (omdat dit onder sponsoring valt of omdat het niet aansluit bij hun
werkzaamheden).
-
Promotie op Tijdlijn
De onderzoeker heeft de vragenlijst gepromoot op de Tijdlijn van de volgende Facebookpagina’s:
Universiteit van Amsterdam
Vrije Universiteit
Hogeschool van Amsterdam
Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten
VUScience
Universiteitsbibliotheek VU
Sportcentrum VU
IFMSA UvA
Studentenvereniging Okeanos Amsterdam
Studentenvereniging SSRA
Studentenvereniging Chip & Charge
Studentenvereniging ASVL voor de Hogeschool van Amsterdam
Studentenvereniging AEGEE
Studentenvereniging Unitas Amsterdam
Navigators studentenvereniging
Rotterdamsche Vrouwelijke Studenten Vereeniging
Salus studievereniging
NETQ
Studentenartsen
Studenten.net
Studentencoupon.nl
Studentenwoning Amsterdam
Spotted: faculteit Wetenschappen
Eurest Campus @ Uva & HvA
SFSA Uva & HvA
Stop de langstudeerboete
Studeren bij 30°+ is onmogelijk
Had ik maar zoveel zin in studeren als in feestjes
Platform studerende Antillianen en Arubanen in Rotterdam (PAAR)
65 | P a g e
Netwerk
-
De onderzoeker heeft de vragenlijst gepromoot op zijn eigen Facebook-pagina.
Daarnaast hebben negen medestudenten de vragenlijst gepromoot op hun eigen Facebookpagina.
-
De onderzoeker heeft aan medestudenten gevraagd om de vragenlijst te delen met andere
vrouwelijke studenten via Facebook en e-mail.
E-mail
-
De onderzoeker heeft een mail gestuurd via de opleiding Gezondheidswetenschappen en
Gezondheid & Leven naar alle derdejaarsstudenten Gezondheidswetenschappen en
Gezondheid & Leven van de Vrije Universiteit Amsterdam.
Intranet HvA
-
De vragenlijst is geplaatst op het intranet van de HvA van de volgende studies:
Sport, Management en Ondernemen (SM&O)
Academie voor Lichamelijke Opvoeding (ALO)
Voeding en Diëtetiek
LinkedIn
-
De onderzoeker heeft de vragenlijst gepromoot op de LinkedIn-pagina van de Vrije
Universiteit (VU) Amsterdam.
Website
-
De vragenlijst is gepromoot op de website van Bureau Studentenartsen
(http://www.studentenartsen.nl/)
Twitter
-
De vragenlijst is gepromoot op Twitter op de volgende pagina’s:
Studentenartsen
UvA_Student
HvA_Student
HvA_Nieuws
HvAO2
NETQ_insights
PascalCollard1
66 | P a g e
Samenvatting
Totale respons schriftelijk: 64 respondenten
Totale respons digitaal: 311 respondenten
Totaal aantal respondenten: 375
Figure 191 NETQ Output overzicht vragenlijst
Het hoge aantal begonnen (1176) minus het aantal afgerond (375) is 801 respondenten. Dat wil
zeggen dat 801 respondenten begonnen zijn aan de vragenlijst maar deze niet hebben voltooid.
Redenen hiervoor kunnen zijn: het vastlopen van de vragenlijst, het overslaan van vragen (technisch
probleem) en het feit dat respondenten de vragenlijst te lang vinden en dus halverwege stoppen. De
801 respondenten die aan de vragenlijst begonnen zijn maar deze niet hebben afgerond, is geen
correct aantal. Hieronder valt namelijk ook elke ‘klik’ op de link. Dat wil zeggen dat elke keer
wanneer wij de vragenlijst aanklikken om te testen, dat ook als één keer geldt. Daarnaast kunnen er
mannelijke studenten geweest zijn die niet meteen doorhadden dat de vragenlijst alleen gericht was
op vrouwelijkste studenten. Dit zagen ze echter zodra ze de vragenlijst openden, maar dit geldt wel
weer als één keer. Bekenden of geïnteresseerden zullen waarschijnlijk ook de vragenlijst geopend
hebben. Desalniettemin ben ik van mening dat ik door de technische problemen van NETQ ten
minste 100 respondenten ben misgelopen.
Figure 202 Responspercentage wervingsmethoden
67 | P a g e
Verdeling universiteiten en hogeschool
89 studenten van de Universiteit van Amsterdam (23.7% van het totaal)
54 studenten van de Hogeschool van Amsterdam (14.4% van het totaal)
182 studenten van de Vrije Universiteit Amsterdam (48.5% van het totaal)
Figure 213 Verdeling Opleidingsinstituut
68 | P a g e
Appendix 12 Advice recruitment methodology for future research
Digitale omgeving
Ik raad toekomstige onderzoekers aan om gebruik te maken van de moderne mogelijkheden van de
wervingsmethoden. Het promoten van de vragenlijst op Facebook vergt weinig inspanning en het
bereik is enorm. De deelnamegraad is helaas niet te benoemen omdat dat niet meetbaar is via
Facebook. Het is mogelijk om de vragenlijst in een kort bericht te promoten op Facebook-pagina’s
van allerlei verenigingen, communities en officiële pagina’s van universiteiten en andere instanties.
Elk Facebook-lid kan dit doen. Dit is in tegenstelling tot Twitter, waarbij de verspreider (de ‘tweeter’)
van het onderzoek eerst vele volgers moet hebben om een groot aantal studenten te bereiken. Het
promoten van de vragenlijst via LinkedIn was een experiment. Dat het mogelijk is, staat bij deze vast.
Echter was het responspercentage minimaal. Dat komt ook omdat het slechts mogelijk is om via je
eigen instituut te promoten, in mijn geval dus slechts via de Vrije Universiteit.
Persoonlijke benadering
Opvallend is dat de deelnamegraad van de studenten die door mij zelf zijn benaderd op de UvA, VU
en HvA erg hoog ligt (30 van de 75; 40%). Ik heb studenten aangesproken die aan een tafel zaten te
eten of te leren, zodat zij niet konden zeggen dat ze haast hadden. Ik heb een kort praatje met ze
gehouden en bovendien verteld dat ze een Rituals cadeaubon kunnen winnen. Ik kan niet
constateren of de cadeaubon de extra motivatie was om de vragenlijst in te vullen en op te sturen.
De studenten hebben de vragenlijst thuis ingevuld en per post verstuurd naar de Oude Turfmarkt.
Een responspercentage van 40% is naar mijn mening erg hoog, gezien de inspanning die de
studentes moeten leveren. Deze manier van werven vereist relatief veel tijd en energie en daarnaast
moet je ook jezelf ertoe zetten om onbekende studenten aan te durven spreken.
Assistenten Oude Turfmarkt
Het aantal vragenlijsten verspreid via de assistentes van de Oude Turfmarkt is aanzienlijk laag. In 22
dagen zijn er slechts 34 vragenlijsten geretourneerd. Helaas kan ik niet met zekerheid zeggen
hoeveel vragenlijsten er zijn verspreid, maar dit waren er zeker niet meer dan 50. Het is mij
onduidelijk waarom sommige assistentes de vragenlijst niet willen verspreiden. De vragenlijsten
lagen pontificaal op het bureau en ik heb meerdere malen de assistentes eraan herinnert. Het mocht
helaas niet baten. Uiteindelijk heb ik vragenlijsten op de wachtkamertafel gelegd en ik merkte dat
dat er iedere dag minder werden.
Eigen netwerk
Tenslotte speelt de eigen band met medestudenten en vriendinnen een grote rol. Ik merk dat als je
aan studenten die je persoonlijk kent, vraagt om de vragenlijst in te vullen, ze dit eerder zullen doen.
Het is ook belangrijk om studenten te benaderen die een groot bereik hebben omdat ze
bijvoorbeeld voorzitter of commissielid van een studenten- of studievereniging zijn. En dan geldt
weer hetzelfde, de vriendenkring van deze voorzitter zal zich ook weer persoonlijk aangesproken
voelen, omdat een vriendin van hen het ze vraagt. Dit is een kleine moeite, met mogelijk een groot
bereik.
69 | P a g e
Appendix 13 Casuistry
Case 1
Sara studies communication science at the UvA. She has a study delay of one year and next year she
wants to start with her master education. She is 22 years old and she lives in Amsterdam together
with her boyfriend, whit whom she has a relationship for two years. Sara uses the oral contraceptive
pill for five years. She wants to keep on using the oral contraceptive pill until she finished her master
education, so she will not get pregnant during her education. Perhaps she would like to have a child
after completing her education.
Figure 224 ‘Do you recognize yourself in Sara?’ in percentages (N=375).
If students answered ‘yes’, they were asked to write down several keywords that come in mind.
Figure 25 shows what students were recognizing in the case.
Figure 23 Recognizing aspects in absolute numbers (N=212).
70 | P a g e
Case 2
Sara has a female friend, aged 26, who just gave birth to a child. Her friend started working right
after finishing her MBO-education. She has a sufficient salary and a proper housing. When Sara goes
to the baby shower, she sees many other young mothers with young children. She is fed up with the
fact that she is still studying, because actually she would have liked to have a child herself.
Figure 246 ‘Do you recognize yourself in Sara?’ in percentages (N=375).
Figure 257 Recognizing aspects in absolute numbers (N=42).
Figure 28 ‘Can you understand Sara’s feelings?’ in percentages (N=375).
71 | P a g e
Figure 29 Aspects in which students can understand Sara’s feelings in absolute numbers (N=190).
Case 3
One year later Sara stops using the oral contraceptive pill and from now on her boyfriend uses a
condom. Sara did not feel like using the oral contraceptive pill daily anymore and the condom also
prevents from getting pregnant. And if she gets pregnant, it is destiny.
Figure 30 ‘Can you understand Sara’s feelings?’ in percentages (N=375).
Figure 31 Aspects in which students can understand Sara’s feelings in absolute numbers (N=56).
72 | P a g e
Appendix 14 Interview guide
Interview guide voor de gesprekken met de verschillende huisartsen van de huisartsenpraktijk Oude
Turfmarkt.
Werving
De huisartsen hebben een e-mail ontvangen waarin ik mijzelf voorstel en kort mijn onderzoek uitleg.
Vervolgens heb ik gevraagd of zij geïnteresseerd zijn in en tijd hebben voor een kort gesprek over
anticonceptie en kinderwens bij studentes. Het doel van dit gesprek heb ik uitgelegd.
Voorstellen
Goedemiddag mevrouw/meneer, bedankt voor uw tijd.
Introductie
Ik doe momenteel onderzoek naar anticonceptie en kinderwens bij studentes. Ik ben bezig met een
vragenlijst te ontwikkelen, die ik vervolgens ga verspreiden onder studentes. In 1983 heeft Frans
Meijman een soortgelijk onderzoek gedaan.
Doel onderzoek
Het doel van mijn onderzoek is om aanknopingspunten te bieden voor huisartsen hoe ze
problematiek rondom anticonceptiegebruik en kinderwens kunnen herkennen. Tevens ga ik de
onderzoeksresultaten vergelijken met dertig jaar geleden. Het uiteindelijke doel is om de
anticonceptiebegeleiding te verbeteren.
Doel gesprek
De kennis die ik uit dit gesprek opdoe, wil ik gebruiken voor het verbeteren van mijn
vragenlijst.
Vragen
1. Kunt u wat vertellen over uw ervaring omtrent het onderwerp ‘Anticonceptie, kinderwens
en zwangerschap’?
2. Als een studente bij u komt voor een eerste anticonceptieconsult, wat zijn voor u
overwegingen om alle mogelijke anticonceptiemethoden te bespreken? Ook als de studente
aangeeft dat ze de pil wil?
3. Als een studente bij u komt met een klacht die niet over anticonceptie o.i.d. gaat, wat zijn
voor u dan aanknopingspunten om te vragen naar het anticonceptiegebruik of een mogelijke
kinderwens van de studente? Is dat leeftijdsafhankelijk?
4. Als een studente wil veranderen van anticonceptiemiddel, vraagt u dan door naar de reden
hiervoor? Kunt u enkele reden(en) noemen?
5. Als een studente bij u komt met een klacht over anticonceptie, wat zijn voor u dan
aanknopingspunten om te vragen naar eventuele kinderwens?
73 | P a g e
6. Als een studente aangeeft een kindje te willen, gaat u hier dan op in en bespreekt u op uw
initiatief haar situatie en mogelijkheden?
7. Heeft u wel eens meegemaakt dat een studente in de knoop met zichzelf zat over een
kinderwens? Kunt u hier iets over vertellen?
8. Zijn er bepaalde aanknopingspunten waardoor u vragen gaat stellen over een mogelijke
kinderwens en ontevredenheid over anticonceptie? [Aanknopingspunten noemen die nog
niet door de huisarts genoemd zijn] Leeftijd? Klachten over Anticonceptie? Wisseling van
anticonceptie? Zorgen over vruchtbaarheid?
Afronding
Zijn er verder nog ervaringen uit de praktijk die relevant zijn voor dit onderwerp?
Dankwoord
Hartelijk dank voor uw tijd.
Uitwerking
Na het gesprek, schrijf ik de antwoorden en aantekeningen uit in een verhaalvorm en som ik de
belangrijkste punten op.
Terugkoppeling
De uitgeschreven versie van het interview stuur ik op naar de betreffende huisartsen ter correctie en
eventuele aanvulling.
Analyse
Na afloop van alle gesprekken vergelijk in de uitkomsten en noteer ik de overeenkomsten en
verschillen tussen de huisartsen (en de huisartsen in opleiding). Dit vat ik samen in een verslag.
74 | P a g e
Appendix 15 Conclusions interviews
Geïnterviewde huisartsen:
Simone Engelsbel
Tineke Kistemaker
Anouk van der Graaf
Ella Barg
Daan Tempelman (huisarts in opleiding 3e jaar)
Alexa ter Horst (huisarts in opleiding 1e jaar)
Conclusie
In gesprek met de huisartsen viel mij op dat enkele huisartsen als volgt reageerden op de vraag of
kinderwens bij studentes ter sprake komt in de spreekkamer: “Daar zou ik misschien eens naar
moeten vragen, nu je het zegt”. Hieruit blijkt, naar mijn mening, dat kinderwens absoluut geen
onderwerp van gesprek is bij studentes die bij de huisarts komen.
Uit de interviews met de huisartsen blijkt dat kinderwens bij studentes vrijwel nooit ter sprake komt
in de spreekkamer. Daarentegen komt anticonceptie wel vaak ter sprake, maar dit is slechts in
uitzonderlijke gevallen gerelateerd aan kinderwens.
De huisartsen zijn van mening dat een onderliggende kinderwens in de spreekkamer niet snel
uitgesproken zal worden. Een mogelijke reden hiervoor is dat er voor studentes weinig reden is om
naar de huisarts te gaan om dit te bespreken. De huisarts kan ze geen ‘oplossing’ bieden.
De huisartsen vragen zelf ook zo goed als nooit naar de kinderwens van de studentes. Er zijn
aanknopingspunten om er wel naar te vragen, maar dit komt zeer weinig voor. De enige twee
veelvoorkomende aanknopingspunten zijn leeftijd en het gebruik van een spiraaltje.
De keren dat kinderwens bij studentes ter sprake komt, gaat het om ongewenste of ongeplande
zwangerschap. Pas dan komen de argumenten waarom studentes geen kind willen.
Vanaf de leeftijd van dertig jaar komt kinderwens regelmatig voor in de spreekkamer. Dit komt dan
voor bij hoogopgeleide alleenstaande vrouwen met een kinderwens, maar zonder partner. Gezocht
wordt dan naar een andere mogelijkheid om kinderen te krijgen. Deze vrouwen zijn echter geen
student meer.
Vriendinnen hebben veel invloed op het anticonceptiemiddel van de studente. De media spelen ook
een grote rol om de studente te beïnvloeden en attent te maken.
Er zijn geen verschillen te benoemen tussen huisartsen en huisartsen in opleiding. Het enige dat mij
opviel, is dat de huisartsen in opleiding minder ervaringsverhalen te vertellen hadden. Dit lijkt me
vanzelfsprekend, omdat zij nog niet zo lang ervaring hebben als huisarts.
75 | P a g e
Samenvatting van de antwoorden op de vragen
1. Kunt u wat vertellen over uw ervaring omtrent het onderwerp ‘Anticonceptie, kinderwens en
zwangerschap’?
Alexa:
Alexa vertelt dat kinderwens bij studentes vrijwel nooit voorkomt. Het niet willen van kinderen
wordt echter vaak wel genoemd. Dit hangt dan samen met (het aanvragen van) anticonceptie.
Als studentes last hebben van onregelmatige menstruatiecyclus wordt er onderzoek gedaan naar
PCOS. Het advies is dan om op vroege leeftijd kinderen te nemen.
Anouk:
Anouk adviseert altijd over de do’s & don’ts van zwangerschap. Als vrouwen vertellen dat ze een
kind willen, dan bespreekt ze de mogelijkheden en wenst ze ze voornamelijk gewoon succes. Mocht
het na een tijd nog niet lukken, dan wordt er naar andere mogelijkheden gekeken.
Als vrouwen naar de praktijk komen om hun spiraaltje te laten verwijderen, dan vraagt ze naar de
reden hiervoor en ook of er een kinderwens aanwezig is. Vaak is het omdat de vrouwen hun eigen
natuurlijke cyclus willen ervaren.
Ze maakt altijd duidelijk dat anticonceptie zwangerschap voorkomt, maar dat het niet beschermt
tegen soa’s. Als vrouwen zwanger willen worden, geeft ze een boekje mee met informatie of ze print
informatie uit van de website Thuisarts.
Daan:
Wat Daan opvalt is dat vele studentes langskomen met klachten over de pil. Hij denkt echter dat
deze klachten niet altijd te relateren zijn aan de pil. De pil wordt soms als een ‘excuus’ gezien voor
lichamelijke en psychische klachten. Vooral bij vrouwen die al veel verschillende pillen geprobeerd
hebben, zijn de klachten die zij relateren aan de pil vaak niet gegrond.
Als mannelijke huisarts heeft Daan één keer ervaren dat een patiënte niet wilde dat hij een spiraaltje
zette. Verder ervaart hij geen problemen. Hij merkt niet dat er een voorkeur is voor vrouwelijke
artsen, maar dan komt misschien omdat het verzoek voor een mannelijke of vrouwelijk huisarts via
de assistentes gaat.
Hij krijgt mannen in de spreekkamer die ongerust zijn over hun vruchtbaarheid. Het enige advies dat
hij kan geven is: ga het proberen. Controle op zaad is niet vanzelfsprekend.
Ella:
Als studentes een vaste relatie hebben dan willen sommigen switchen van de pil naar het spiraaltje.
De reden hiervoor is de betrouwbaarheid. Bij het spiraaltje hoeven ze er niet elke dag aan te denken,
bij het dagelijks innemen van de pil wel.
Tineke:
Tineke vertelt dat de meeste studentes pas kinderen willen als hun studie is afgerond. De media zijn
tegenwoordig een krachtig item. Er wordt in de media veel aangemoedigd om op jongere leeftijd
kinderen te krijgen. Echter, dit is voor deze jongere studentes weinig reden om apart voor naar de
huisarts te gaan.
76 | P a g e
Studentes met de soa Chlamydia zijn wel eens ongerust naar hun vruchtbaarheid. Zonder medische
noodzaak, wordt er geen onderzoek naar de vruchtbaarheid gedaan.
In haar lange periode als huisarts zijn haar bepaalde ontwikkelingen opgevallen: vrouwen hebben nu
een grotere keus in anticonceptie. De pil is minder populair geworden, terwijl de Mirena spiraaltje
momenteel erg gewild is. Het pessarium wordt bijna nooit meer gebruikt, gelukkig worden er nu
betrouwbaardere methoden gebruikt. Het aantal alleenstaande studentes dat naar de praktijk komt
met een kinderwens is gestegen. Nu ook het invriezen van eicellen mogelijk is, verwacht ze een
stijging in de leeftijdscategorie 35+. Ze denkt niet dat er momenteel taboe op anticonceptie en seks
rust. Alhoewel, het spreken over vrijen met meerdere partners nog wel vaak als gênant wordt
ervaren om over te praten (ook naar de huisarts toe). Vergeleken met vroeger is het niet meer
gebruikelijk dat je regelmatig controle, in de zin van lichamelijk onderzoek, hebt als je de pil slikt. Het
is tegenwoordig heel normaal dat anticonceptie je eigen verantwoordelijkheid is. Verder merkt ze op
dat, in tegenstelling tot vroeger, studentes veel openlijker praten met hun moeder over
anticonceptie. Wat betreft soa’s, de schaamluis is zo goed als verdwenen door het scheren.
Daarnaast laten veel studentes zich nu testen op soa’s ‘voor de zekerheid’, en niet meer (alleen) als
ze klachten hebben.
Simone:
Simone heeft niet eerder problematiek rondom het gebruik van anticonceptie en kinderwens in de
spreekkamer ervaren. Ze zal dit onderwerp ook zeker niet snel ter sprake brengen. Als een studente
tot 25 jaar bij haar komt met het verzoek tot anticonceptie, vraagt ze waarom zij dat wenst. Ze
exploreert niet expliciet naar (zorgen over) kinderwens op dat moment. Een enkeling noemt het zelf
en daar komt dan een gesprekje uit voort. Ze krijgt geen studentes in de praktijk die wel een
kinderwens hebben maar bij wie dit niet uitvoerbaar is door omstandigheden, zoals studie, partner,
woonsituatie.
Bij studentes van een oudere leeftijd (± 29 jaar) die willen overgaan op een spiraaltje, vraagt ze hoe
het zit met de kinderwens. Ze vraagt dan in wat voor termijn de studente kinderen zou willen.
Als vrouwen op jongere leeftijd (± 19 jaar) zeggen een kind te willen, dan geeft ze zo nodig advies als
ze denkt dat dat niet verantwoord is. Voorbeeld is: een meisje dat van pleegtehuis naar pleegtehuis
gaat en die niet goed voor zichzelf (en haar kind) kan zorgen. Ze vreest dat de studentes op die
leeftijd de keuze niet kunnen overzien.
Ze krijgt wel vaak de ‘zorg’ dat stellen het aan het proberen zijn, maar dat het niet lukt. Echter raakt
dertig procent van de studentes na het stoppen van anticonceptie binnen afzienbare tijd zwanger.
Studentes waarvan de moeder op vroege leeftijd in de overgang kwam, zijn wel eens bang dat zij dat
ook worden. Deze zorgen komen vanuit de studente zelf. Ze adviseert ze dan om in ieder geval
kinderen te krijgen een paar jaar voordat de moeder in de overgang raakte.
De meeste ongeplande zwangerschappen eindigen met abortus. De oorzaak is meestal een foutje
met de anticonceptie, maar soms ook onveilig vrijen.
Studentes met bepaalde soa’s (Chlamydia) zijn wel eens bang of ze nog vruchtbaar zijn. Ook
studentes met buikpijnklachten of ongewone afscheiding zijn hier wel eens bang voor.
77 | P a g e
Studentes met een cyclusstoornis, bijvoorbeeld PCOS (cysten in de eierstokken), maken zich zorgen
om hun vruchtbaarheid. Deze groep zou graag een vruchtbaarheidstest willen doen voordat ze aan
anticonceptie beginnen. Echter bestaat een vruchtbaarheidstest niet. Deze vrouwen hebben niet
direct een kinderwens op dat moment.
Er is een groep van 35-plussers die het gevoel heeft dat ze nu wel een kind moeten gaan nemen,
gezien de leeftijd. Leeftijd is dus een zorgfactor.
2. Als een studente bij u komt voor een eerste anticonceptieconsult, wat zijn voor u
overwegingen om alle mogelijke anticonceptiemethoden te bespreken? Ook als de studente
aangeeft dat ze de pil wil?
De huisartsen vragen altijd naar de voorkeur van de studente en de reden achter die voorkeur.
Sommige huisartsen noemen, ondanks de voorkeur, alle anticonceptiemethoden zodat de studente
in ieder geval goed geïnformeerd is. De studentes die voor hun eerste anticonceptieconsult komen,
hebben vrijwel altijd al een voorkeur of idee. Vrijwel alle jonge studentes willen de anticonceptiepil.
Indien de studente aangeeft op jonge leeftijd een spiraaltje te willen, wordt dit uitgebreid besproken
omdat het een zware ingreep is.
3. Als een studente bij u komt met een klacht die niet over anticonceptie o.i.d. gaat, wat zijn
voor u dan aanknopingspunten om te vragen naar het anticonceptiegebruik of een mogelijke
kinderwens van de studente? Is dat leeftijdsafhankelijk?
Aanknopingspunten die gerelateerd zijn aan anticonceptie:
Klachten over acne en buikpijn
Vaginale klachten
Stemmingswisselingen
Aanknopingspunten die gerelateerd zijn aan kinderwens:
Relatieproblemen
Levensfaseproblematiek: vaak hoogopgeleide dertigplussers die geen partner hebben maar wel een
kinderwens. Bij deze dertigplussers zijn klachten zoals vermoeidheid en depressiviteit
aanknopingspunten voor kinderwens. De reden voor deze klachten is het ontbreken van een partner
en het niet willen eindigen als kinderloze vrouw.
4. Als een studente wil veranderen van anticonceptiemiddel, vraagt u dan door naar de reden
hiervoor? Kunt u enkele reden(en) noemen?
De huisartsen vragen altijd naar de reden wanneer een studente wil veranderen van
anticonceptiemiddelen.
Redenen voor het veranderen van de pil naar een ander anticonceptiemiddel:
Het niet elke dag willen slikken van de pil omdat ze het vergeten
78 | P a g e
Het niet elke dag willen slikken van de pil omdat ze bang zijn om het te vergeten en dus zwanger
kunnen worden
Klachten over bijwerkingen
Tussentijds bloedverlies
Gemak (permanente anticonceptie in plaats van dagelijks)
Pilmoeheid
Stemmingswisselingen
Angst voor schadelijke effecten
Nieuwsgierigheid voor de eigen cyclus
Redenen voor het veranderen van het spiraaltje naar een ander anticonceptiemiddel:
Vaginale klachten
Buikpijn
Bloedverlies
Ontevredenheid bij huidige relatie
Pijnlijke menstruatie
Andere redenen:
Het niet willen slikken van hormonen, voorkeur voor koperspiraaltje.
Depressiviteit, hoofdpijn, lichamelijke klachten
Verhalen van vriendinnen dat een ander anticonceptiemiddel beter of makkelijker is
Onregelmatig bloedverlies bij de Implanon en de Mirena
Vaginale afscheiding bij de Nuvaring
5. Als een studente bij u komt met een klacht over anticonceptie, wat zijn voor u dan
aanknopingspunten om te vragen naar eventuele kinderwens?
Aanknopingspunten zijn:
Leeftijd (dertigplussers).
Als vrouwen een koperspiraaltje willen, dan wordt er gevraagd naar kinderwens.
Vrouwen die na een tijdje stoppen met de pil komen vaak met klachten over dat hun menstruatie
uitblijft. Dit is post-pil-amenorroe. De vrouwen twijfelen dan aan hun vruchtbaarheid en worden
ongerust.
Bij sommige soa’s en bij onregelmatige cyclussen zijn de studentes wel eens bang voor hun
vruchtbaarheid.
De band met de studente kan ook een rol spelen. Als deze goed is kan de huisarts kinderwens wel
eens ter sprake brengen.
Kinderwens komt meestal ter sprake bij vrouwen die ongewild/ongepland zwanger zijn geworden.
Abortus, de redenen hiervoor en toekomstige kinderwens worden dan besproken.
79 | P a g e
Als vrouwen hun spiraaltje eruit willen halen dan is dat of omdat ze niet tevreden zijn of omdat ze
kinderen willen.
Vrouwen met een chronische ziekte (schildklier) gebruiken vaak medicijnen die niet gebruikt mogen
worden tijdens zwangerschap. Dit moet dan besproken worden (voor de toekomst).
6. Als een studente aangeeft een kindje te willen, gaat u hier dan op in en bespreekt u op uw
initiatief haar situatie en mogelijkheden?
Het komt niet vaak voor dat studentes kinderwens in de spreekkamer aankondigen. Meestal komen
ze pas als het niet lukt om zwanger te worden. Het stel wordt dan geadviseerd wanneer de vrouw
het meest vruchtbaar is. Ook kan er een temperatuurcurve bijgehouden worden om te kijken
wanneer de eisprong plaatsvindt. Als het zwanger worden na één jaar niet lukt, dan kan er een
sperma-analyse gedaan worden.
De meeste studentes die een kind willen, kiezen hier bewust voor. De meeste studentes die
ongewenst zwanger zijn geworden, komen naar de praktijk voor abortus. Reden om op dat moment
geen kind te willen, is onder andere studie.
Afhankelijk van de leeftijd. Bij jonge studentes wordt dit uitgebreid besproken, met de nadruk of het
wel verstandig en verantwoord is. Bij oudere studentes wordt hun kinderwens aangemoedigd.
7. Heeft u wel eens meegemaakt dat een studente in de knoop met zichzelf zat over een
kinderwens? Kunt u hier iets over vertellen?
Dit komt alleen voor bij studentes die ongepland zwanger zijn geworden en vervolgens de
huisartsenpraktijk bezoeken en dan de redenen voor het niet willen van een kind vertellen. Ze zitten
dan in de knoop met zichzelf, bijvoorbeeld door het ontbreken van financiën en een geschikte
huisvesting.
De dertigplussers die een levensfaseproblematiek hebben: kinderloze ouders. Deze vrouwen willen
graag kinderen maar hebben geen partner.
Het komt vrijwel nooit voor dat de studente in de knoop zit met een ambivalente kinderwens en dit
dan ook bespreekt in de spreekkamer. Vice versa is dit wel het geval: als studentes ongewenst
zwanger zijn geworden, komen ze naar de praktijk om abortus te bespreken. Bij dat gesprek komt
kinderwens wel ter sprake. Redenen om nu geen kind te willen zijn: komt niet uit met studie, geen
geschikte partner en ‘ik ben er nog niet aan toe’.
8. Zijn er bepaalde aanknopingspunten waardoor u vragen gaat stellen over een mogelijke
kinderwens en ontevredenheid over anticonceptie? Leeftijd? Klachten over Anticonceptie?
Wisseling van anticonceptie? Zorgen over vruchtbaarheid?
Levensfaseproblemen bij voornamelijk hoogopgeleide vrouwen.
80 | P a g e
Zwanger willen worden maar er niet in slagen.
Onregelmatige menstruatiecyclus is een reden voor zorgen over de vruchtbaarheid. Dit is echter niet
direct verbonden aan een mogelijke kinderwens. Vrouwen met een ziekte maken zich wel eens druk
of ze (in de toekomst) nog wel kinderen kunnen krijgen.
Er zijn studentes die tegen alle anticonceptiemethoden bezwaren hebben. Het bevalt ze niet en ze
rapporteren klachten. De mogelijk oorzaak hiervoor is een latente kinderwens, maar dit is slechts
een gevoel; er is geen concrete casus te benoemen.
Wisseling van anticonceptie op latere leeftijd. Bijvoorbeeld van de pil naar het spiraaltje.
Twijfel partner, relatieproblemen en erfelijke ziekte in de familie.
Soa’s (Chlamydia) die kunnen leiden tot onvruchtbaarheid.
81 | P a g e

Zijn scriptie is hier te lezen.

Transcription

Similar documents

2 September 2013 - Bouwkunde

Wij zijn trots op het resultaat.

ozobot inleiding

monthly newsletter - International School Eindhoven

Life after TU/e

Slides - TU Delft OpenCourseWare

Theme: The Graduation Process Online Education MDE Mind Spinsels

Steering the Faculty - Bouwkunde

ISE Newsletter January 2015 - portal